‫کار (اثر نیرو)‪ :‬هنگامی که نیرو باعث جابجایی‪ ،‬توقف‪ ،‬تغییر سرعت‪ ،‬تغییر جهت و تغییر شکل شود

میگوییم کار انجام شده است (نیرو‬

‫اثر کرده است)‪.‬‬

‫= ‪W‬‬ ‫‪F‬‬ ‫×‬ ‫‪d‬‬ ‫= کار‬ ‫جابجایی × نیرو‬

‫) ‪N.m ( J‬‬ ‫‪N‬‬ ‫‪m‬‬ ‫نیوتون متر ( ژول)‬ ‫نیوتون‬ ‫متر‬

‫نکات مهم فرمول باال‪:‬‬

‫‪ -1‬واحد کار ژول نام دارد‪.‬‬

‫‪ -2‬کار با نیرو و جابجایی رابطه مستقیم دارد یعنی‪:‬‬

‫• اگر نیروی وارد شده به جسم را ‪ 3‬برابر کنیم کار انجام شده ‪ 3‬برابر میشود‬
‫• اگر جسم را ‪ 3‬برابر جابجا کنیم کار انجام شده برابر میشود‬

‫‪ -3‬برای حل مسائل مربوط به کار باید کلیه واحد ها در ‪ SI‬باشد‪.‬‬

‫مثال‪ :‬به جسمی ‪ 10‬نیوتون نیرو وارد میکنیم و جسم ‪ 2‬متر جابجا میشود‪ .‬کار انجام شده روی جسم را حساب کنید‪.‬‬

‫مثال‪ :‬روی جسمی ‪ 20‬ژول کار انجام شده است‪ .‬اگر ‪ 5‬متر جابجا شده باشد‪ .‬چقدر به آن نیرو وارد کرده ایم؟‬

‫مثال‪ :‬روی یک گلوله ‪ 30‬ژول کار انجام شده است‪ .‬اگر به گلوله ‪ 10‬نیوتون نیرو وارد شده باشد‪ .‬گلوله چند متر جابجا میشود؟‬

‫مثال‪ :‬به یک میز ‪ 15‬نیوتون نیرو وارد میکنیم ولی جسم ثابت است‪ .‬کار نیروی خود را حساب کنید‪.‬‬
 ‫مثال‪ :‬توسط یک نیروی ‪ 2000‬نیوتونی جسمی ‪ 3‬کیلومتر جابجا میشود‪ .‬کار انجام شده توسط این نیرو چقدر است؟‬

‫مثال‪ :‬به یک اتومبیل در حال حرکت از هر طرف ‪ 100‬نیوتون وارد میکنیم‪ .‬به طوری که سرعت آن ثابت بماند‪ .‬کار انجام شده توسط‬
‫نیروی ما چقدر است؟‬

‫نکته خیلی مهم‪ :‬نیرو زمانی کار انجام می دهد‪ .‬که در راستای حرکت باشد‪.‬‬

‫مثال‪ :‬به یک میز ‪ 10‬نیوتون به سمت باال نیرو وارد میکنیم‪ .‬اگر میز ‪ 2‬متر به سمت چپ حرکت کند‪ .‬کار نیروی خود را حساب کنید‪.‬‬

‫مثال‪ :‬کار افقی انجام شده در هر یک از شکل های زیر را حساب کنید‪.‬‬
‫‪d=2m‬‬
‫‪d=2m‬‬ ‫‪F = 10 N‬‬ ‫‪F = 10 N‬‬

‫‪F = 10 N‬‬

‫‪d=2m‬‬

‫نیرو و جابجایی در یک راستا هستند‬ ‫قسمتی از نیرو و جابجایی در یک‬ ‫نیرو و جابجایی در یک راستا نیستند‬
‫راستا هستند‪.‬‬

‫وقتی بهه جسهههمی نیروی مورب وارد‬

‫میشهود در واق به آن ‪ 2‬نیرو در جهت‬
‫های اصلی وارد شده است‪.‬‬
 ‫توجه‪ :‬در شر ایطی که نیرو مورب وارد میشود تنها قسمتی از نیرو کار انجام میدهد که در راستای جابجایی باشد‪.‬‬
‫‪F2‬‬ ‫‪F‬‬ ‫به عنوان مثال در شکل زیر نیروی ‪ F1‬کار انجام میدهد‬

‫‪F1‬‬

‫برآیند نیروها‪ ( :‬جمع نیرو ها )‪:‬‬

‫از آنجا که نیرو یک کمیت برداری پس تاب جم بردارها میباشد‪ .‬یعنی میتوانیم نیروها را با هم جم کنیم‪.‬‬

‫‪F1=7 N‬‬ ‫‪F2 = 2N‬‬ ‫‪F1=7 N‬‬ ‫‪F2 = 2N‬‬

‫دو نیرو هم راستا و هم جهت‬ ‫دو نیرو هم راستا ولی خالف جهت‬

‫‪F = F1 + F2‬‬ ‫‪F = F1 + F2‬‬

‫‪7+2=9‬‬ ‫‪7 + )- 2( = 5‬‬

‫حاال به بررسی کار چند نیروی خاص میپردازیم‪:‬‬

‫‪ -1‬کار نیروی اصطکاک‪ :‬یکی از روش های انجام کار تغییر سرعت است که میتواند این مدل کار با افزایش سرعت یا کاهش سرعت انجام‬
‫گیرد‪ .‬قاعدتا اگر نیرو هم جهت با جابجایی باشد میتواند سرعت را افزایش دهد و اگر خالف جهت جابجایی باشد میتواند سرعت را کاهش دهد‬
‫مانند نیروس اصطکاک که همواره هم راستا و خالف جهت جابجایی است‪.‬‬

‫= کار نیروی محرک‬ ‫‪Wf = F × d‬‬

‫‪Ff = - Ff × d‬‬

‫تمام نیروی ‪ F‬کار مثبت انجام میدهد‬

‫چون نیرو خالف جهت جابجایی است کار منفی انجام میدهد‪.‬‬
‫نکته‪ :‬چون نیروی ‪ F‬در راستای جابجایی است کار‬
‫‪F‬‬ ‫نتیجه مهم‪ :‬پس هرگاه نیرو در خالف جهت جابجایی باشد کار به‬
‫‪Ff‬‬ ‫همیشه مثبت است‬
‫صورت منفی است‪.‬‬

‫‪d‬‬
‫مثال‪ :‬جسهمی مطاب شهکل با نیروی ‪ 20‬نیوتون به اندازه ‪ 3‬متر روی سهط افقی جابجا میشهود‪ .‬اگر نیروی اصهطکاک در برابر این حرکت‬
‫‪ 4‬نیوتون باشهد‪ .‬الف) کار نیروی محرک را حسهاب کنید ب) کار نیروی اصهطکاک را حسهاب کنید ل) کل کار انجام شهده روی جسهم را‬
‫حساب کنید‪.‬‬
‫‪Ff‬‬ ‫‪F‬‬

‫‪d‬‬

‫‪ -2‬کار نیروی وزن‪ :‬میدانیم نیروی وزن همیشه عمود و رو به زمین است‪ (.‬حتی اگر جسم روی سط شیبدار باشد)‪.‬‬

‫حال با توجه به جهت حرکت جسم میتوان کار نیروی وزن را به صورت زیر حساب کرد‪.‬‬

‫‪F‬‬ ‫‪F‬‬
‫‪h‬‬
‫‪h‬‬

‫‪F‬‬ ‫‪mg‬‬ ‫‪mg‬‬ ‫‪d‬‬

‫جسم تحت اثر وزن حرکت‬ ‫جسم تحت اثر نیروی ‪ F‬به باال‬ ‫جسم تحت اثر نیروی ‪ F‬به‬
‫سقوطی رو به زمین دارد‪.‬‬ ‫کشیده میشود‪.‬‬ ‫صورت افقی کشیده میشود‪.‬‬

‫« نیروی وزن هم جهت با‬ ‫« نیروی وزن خالف جهت جابجایی‬ ‫چون نیروی وزن هیچ تاثیری در‬
‫جابجایی است‪ .‬ه»‬ ‫است‪» .‬‬ ‫این جابجایی ندارد پس کاری هم‬
‫در این جابجایی انجام نمیدهد‬
‫‪Wmg = mg × h‬‬ ‫‪Wmg = - mg × h‬‬

‫‪Wmg = + mgh‬‬ ‫‪Wmg = - mgh‬‬ ‫‪Wmg = 0‬‬

‫یادآوری‪ :‬هرگاه نیرو عمود بر جابجایی باشد کار انجام نمیدهد‬

‫مثال‪ :‬گلوله ای به جرم ‪ 2‬کیلوگرم را از باالی یک ساختمان به ارتفاع ‪ 10‬متر رها میکنیم‪ .‬کار نیروی وزن را حساب کنید‪.‬‬

‫مثال‪ :‬گلوله ای به جرم ‪ 5000‬گرم را با نیروی عمودی ‪ 100‬نیوتون به باالی ساختمانی به ارتفاع ‪ 6‬متر میبریم‪ .‬الف) کار نیروی محرک‬
‫را حساب کنید‪ .‬ب) کار نیروی وزن را حساب کنید‪.‬‬
‫مثال‪ :‬یک جعبه را با نیروی ‪ 20‬نیوتون روی میز میکشیم‪ .‬اگر جعبه ‪ 2‬متر جابجا شود‪ .‬الف) کار نیروی محرک را حساب کنید ب) کار‬
‫نیروی وزن را حساب کنید‪.‬‬

‫مثال و نکته‪ :‬یک جعبه ‪ 2‬کیلوگرمی را روی میز میکشیم‪ .‬سپس یک جعبه ‪ 4‬کیلوگرمی را روی میز میکشیم‪ .‬اگر جابجایی هر دو ‪2‬‬
‫متر باشد‪ .‬کار نیروی اصطکاک در کدام بیشتر است ( کدام جعبه سخت تر روی میز حرکت میکند؟ )‬

‫تذکر مهم‪ :‬برای محاسبه کار نیروی وزن جهت حرکت اهمیتی ندارد ( به طول مسیر وابسته نیست) و فقط ارتفاع مهم است‪ .‬پس اگر‬
‫جسمی روی سط شیبدار جابه جا شود‪ .‬برای محاسبه کار نیروی وزن فقط باید ارتفاع در نظر گرفته شود‪.‬‬

‫‪F‬‬
‫‪d‬‬
‫‪d‬‬ ‫‪h‬‬
‫‪h‬‬
‫‪mg‬‬ ‫‪mg‬‬

‫اما باید توجه داشت برای محاسبه کار نیروی ‪ F‬باید جابجایی روی سط را در نظر گرفت‪.‬‬

‫مثال‪ :‬جسمی به جرم ‪ 3‬کیلوگرم بر روی سط شیبداری مطاب شکل به سمت باال کشیده کشیده میشود‪ .‬کار نیروی ‪ F‬و کار نیروی‬

‫‪F = 10N‬‬ ‫وزن را در این حالت حساب کنید‪.‬‬

‫‪30‬‬
 ‫تمرین‪:‬‬

‫‪ -1‬در کدام گزینه کار انجام نمیشود‬

‫ب) توپی را که گل میکنیم‬ ‫الف) ماشینی که با ‪ 100‬کیلومتر در ساعت حرکت میکند‬

‫د) هیچ کدام‬ ‫ل) ماشینی که ترمز میکند‬

‫‪ -2‬جسمی به جرم ‪ 5‬کیلوگرم را در ارتفاع ‪ 20‬متری از زمین با نیروی ‪ 100‬نیوتون روی سطحی به صورت افقی میکشیم‪ .‬اگر نیروی‬
‫اصطکاک ‪ 20‬نیوتون باشد‪ .‬سواالت زیر را پاسخ دهید‬

‫الف) کار نیروی ما چقدر است؟‬

‫ب) کار نیروی اصطکاک را حساب کنید‬

‫ل) کار نیروی وزن را حساب کنید‬

‫‪ -3‬به جسمی یک بار ‪ 10‬نیوتون و بار دیگر ‪ 50‬نیوتون نیرو وارد میکنیم‪.‬‬

‫الف) اگر در هر دو حالت جسم حرکت کند کار نیروی محرک چند برابر میشود؟‬

‫ب) اگر جسم‪ .‬دفعه اول جسم حرکت نکند ولی بار دوم ‪ 3‬متر حرکت کند‪ .‬در هر دو حالت کار نیروی محرک را حساب کنید‪.‬‬

‫‪ -4‬گلول ای به وزن‪ 50‬نیوتون را از ارتفاع ‪ 20‬متری رها میکنیم‪ .‬کار نیروی وزن را حساب کنید‪.‬‬

‫‪ -5‬گلوله ای به جرم ‪ 10‬کیلوگرم را از ارتفاع ‪ 10‬متری رها میکنیم‪ .‬اگر اصطکاک ‪ %20‬از نیرو را هدر دهد‬

‫الف) کار نیروی وزن را حساب کنید‬

‫ب)کار نیروی اصطکاک را حساب کنید‬

 ‫ل) کل کار را حساب کنید‬

‫‪ -6‬کوهنوردی به جرم ‪ 60‬کیلوگرم با نیروی ‪ 800‬نیوتون از صخره باال میرود‪ .‬اگر ارتفاع صخره ‪ 20‬متر باشد‪.‬‬

‫الف) کار نیروی وزن را حساب کنید‬

‫ب) کار نیروی کوهنورد را حساب کنید‪.‬‬

‫ل) کل کار را حساب کنید‪.‬‬

‫‪ -7‬همانطور که میدانید جاده های کوهستانی دور کوه میچرخند تا به قله برسد‪.‬‬

‫یک اتومبیل که دارای نیروی محرک ‪ 2000‬نیوتون است و اصطکاک آن با جاده ‪ 200‬نیوتون است‪ .‬داخل یک جاده کوهستانی به طول‬
‫‪ 30‬کیلومتر در حال حرکت است‪ .‬اگر این اتومبیل هر ‪ 10‬کیلومتر که طی میکند‪ .‬یک کیلومتر از ارتفاع کوه را طی کرده باشد‪.‬‬

‫الف) کار نیروی محرک را حساب کنید‬

‫ب) کار نیروی اصطکاک را حساب کنید‬

‫ل) کار نیروی وزن را حساب کنید‬