‫شناخت حرکت‪ -‬تندی = سرعت‬

‫تهیه و تنظیم ‪ :‬ژیال رضایی – شهرستان رودبار‬

‫‪ −۱‬طول راه پیموده شده را مسافت گویند که کمیتی عددی است‪.‬‬
‫‪ −۲‬بردار جابجایی پاره خط جهت داری است که مکان آغازین را به مکان پایانی حرکت وصل می کند‪.‬‬
‫‪ −۳‬اگر مسیر حرکت یک خط راست باشد و متحرک تغییر جهت ندهد‪ ,‬مسافت و جابجایی برابر است‪.‬‬
‫‪ -−۴‬اگر مسیر حرکت خط راست باشد و متحرک تغییر جهت دهد ‪ ,‬مجموع قدرمطلق جابجایی ها با مسافت پیموده شده‬
‫برابر است‪.‬‬
‫‪ −۵‬اگر مسیر حرکت یک خط راست باشد ‪ ,‬بردار جابجایی بر روی مسیر حرکت خواهد بود‪.‬‬
‫‪ −۶‬اگر مسیر حرکت منحنی باشد‪ ,‬بردار جابجایی بر روی مسیر حرکت نخواهد بود‪.‬‬
‫پرسش کتاب‪:‬‬
‫تست‪:‬‬

‫پاسخ‪:‬‬

‫تست‪:‬‬
‫تست‪:‬‬

‫پاسخ‪:‬‬

‫تست‪:‬‬

‫پاسخ‪:‬‬
 ‫تندی متوسط‪ −‬سرعت متوسط‬
‫‪ −۱‬تندی متوسط یک کمیت عددی است‪.‬‬
‫‪ −۲‬تندی متوسط برابر است با نسبت مسافت طی شده به زمان‪.‬‬

‫‪l‬‬
‫=‪s av‬‬ ‫‪ l‬نماد مسافت پیموده شده است‪.‬‬
‫‪Δt‬‬
‫‪−۳‬سرعت متوسط نسبت جابجایی به زمان می‌باشد که یک کمیت برداری است‪.‬‬
‫→‬
‫→‬
‫‪d‬‬
‫= ‪v av‬‬ ‫نماد جابجایی ‪ d‬است‪.‬‬
‫‪Δt‬‬

‫‪ -4‬اگر جابجایی با مسافت برابر باشد یعنی اگر متحرک روی خط راست حرکت کند و تغییر جهت ندهد ‪ ,‬اندازه تندی متوسط‬
‫و سرعت متوسط با هم برابر است‪.‬‬
‫‪ -۵‬بردار مکان بردار ی است که مبدأ محور انتخابی را به مکان جسم در هر لحظه ‪ ,‬وصل می کند‪.‬‬

‫‪ -۶‬چون ابتدای بردار مکان مبدأ محور انتخابی است با تغییر مبدأ بردار مکان تغییر میکند‪.‬اگر جسم در مکانهای منفی باشد‬
‫بردار مکان در جهت منفی محور و اگر جسم در مکانهای مثبت باشد بردار مکان در جهت مثبت محور است و هر گاه متحرک‬
‫از مبدأ عبور کند بردار مکان تغییر جهت می دهد‪.‬‬
‫‪ -۷‬چون بردار جابجایی بردار ی است که مکان آغازین را به مکان پایانی وصل می‌کند پس با تغییر مبدأ بردار جابجایی تغییر‬
‫نخواهد کرد‪.‬‬

‫‪ -۸‬اگر حرکت متحرک بر روی محور ‪ X‬ها باشد جابجایی متحرک را با ‪ ΔX‬نشان می دهیم‪.‬در نتیجه رابطه سرعت متوسط به‬
‫صورت زیر خواهد بود‪.‬‬
‫→‬
‫→‪Δ x‬‬
‫= ‪V av‬‬ ‫‪i‬‬
‫‪Δt‬‬
 ‫‪ = ۹‬اگر حرکت متحرک بر روی خط راست باشد و مبدأ محور را بر روی مسیر حرکت در نظر بگیریم بردار مکان و بردار‬
‫جابجایی بر روی محور بوده و محاسبات ساده‌تر خواهد بود‪.‬‬
‫‪ =۱۰‬بردار جابجایی و بردار سرعت متوسط با هم ‪ ,‬هم جهت هستند‪.‬‬
‫‪ =۱۱‬اگر متحرک در جهت ‪ x‬حرکت کند سرعت متوسط متحرک مثبت است و اگر متحرک خالف جهت محور حرکت کند‬
‫سرعت متوسط منفی خواهد بود‪.‬‬

‫‪ = ۱۲‬اگر نقطه شروع و پایان حرکت یکی باشد چون جابجایی صفر خواهد شد سرعت متوسط هم صفر خواهد شد ولی متحرک‬
‫تندی متوسط خواهد داشت‪.‬‬
‫‪ =۱۳‬برای توصیف حرکت می‌توان از نمودار مکان = زمان که مکان جسم را در هر لحظه نشان می‌دهد ‪ ,‬استفاده کرد‪.‬که محور‬
‫افقی را محور زمان و محور عمودی را محور مکان در نظر می گیریم‪.‬‬
‫‪ =۱۴‬بردارهای مکان و جابجایی بر روی محور مکانها قرار دارند‪.‬‬
‫‪ =۱۵‬شکل نمودار مکان = زمان ربطی به مسیر حرکت ندارد ‪ .‬و متحرک در یک لحظه فقط می‌تواند در یک مکان قرار گیرد‪.‬‬

‫مث ً‬
‫ال در نمودار مکان زمان مقابل می‌توان فهمید که متحرک از ‪ ۵‬متری مبدأ حرکت خود را‬
‫آغاز کرده و در لحظه ‪ t=10s‬در بیشترین فاصله از مبدأ یعنی ‪ ۸ m‬مبدأ قرار داشته و تا این‬
‫لحظه در جهت محور حرکت کرده و جابجایی و سرعت متوسط آن مثبت بوده است و بعد این‬
‫لحظه متحرک جهت حرکت خود را تغییر داده و خالف جهت محور حرکت کرده است و در‬
‫‪ t=۱۴ s‬متحرک به مبدأ محور رسیده است و سرعت متوسط و جابجایی تا این لحظه خالف‬
‫جهت محور است‪ .‬بردار مکان تا این بازه مثبت بوده است و جابجایی کل حرکت ‪ =-۵‬متر و‬
‫مسافت کل طی شده ‪ ۸+۳‬یعنی ‪ ۱۱‬متر بوده است‪.‬‬

‫تست‪:‬‬
 ‫تست‪:‬‬

‫تست‪:‬‬

‫پاسخ‪:‬‬

‫متحرک دو بار از مبدأ عبور کرده پس دوبار بردار مکان تغییر جهت داده است‪ .‬بردا مکان برداری است که ابتدای آن مبدأ و‬
‫انتها مکان جسم است‪.‬‬
‫‪.‬‬
‫تست‪:‬‬

‫پاسخ‪:‬‬

‫تست‪:‬‬

‫پاسخ‪:‬‬
‫تست‪:‬‬

‫تست‪:‬‬

‫تست‪:‬‬
 ‫تست‪:‬‬

‫تعیین سرعت متوسط به کمک نمودار مکان زمان‬

‫‪ =۱‬سرعت متوسط بین دو لحظه از زمان برابر شیب پاره خطی است که نقاط نظیر آن دو لحظه در نمودار مکان زمان را به هم‬
‫وصل می کند‪.‬‬

‫‪ =۲‬اگر شکل نمودار مکان زمان به صورت یک خط راست شیبدار باشد ‪ ,‬یعنی سرعت متوسط آن در تمام بازه های زمانی برابر‬
‫است‪ .‬چون خط راست همیشه شیب ثابتی دارد ‪.‬‬
‫تست‪:‬‬
 ‫تست‪:‬‬

‫تندی لحظه‌ای و سرعت لحظه ای‬

‫‪ =۱‬تندی متحرک در هر لحظه‪ ,‬تندی لحظه‌ای نام دارد‪.‬‬

‫‪ =۲‬اگر هنگام گزارش تندی جهت را نیز بیان کنیم ‪ ,‬به آن سرعت لحظه‌ای گویند‪.‬‬
‫‪ =۳‬عقربه تندی سنچ اتومبیل ‪ ,‬تندی لحظه‌ای متحرک را نشان می‌دهد و هیچ اطالعاتی در مورد جهت حرکت به ما نمی دهد‪.‬‬
‫‪ =۴‬هرگاه متحرک در جهت محور حرکت کند سرعت متحرک مثبت است و اگر خالف جهت محور حرکت کند ‪ ,‬سرعت‬
‫متحرک منفی است‪.‬‬
‫‪ =۵‬در لحظه‌ای که متحرک تغییر جهت می‌دهد ‪ ,‬سرعت متحرک‬
‫صفر است‪(.‬در نمودار مقابل در لحظه ‪) t=۱/۷۵ s‬‬

‫‪ =6‬اگر اندازه تندی حرکت کاهش یابد میگوییم حرکت متحرک‬

‫کند شونده است‪ (.‬درنمودار مقابل از صفر تا ‪)۱/۷۵ s‬‬
‫‪ =۷‬اگر تندی متحرک افزایش یابد میگوییم حرکت تند شونده‬
‫است‪ (.‬در نمودار مقابل از ‪ ۱/۷۵ s‬به بعد)‬
‫‪ =۸‬اگر تندی متحرک تغییر نکند میگوییم حرکت با سرعت ثابت‬
‫است‪ .‬که در نمودار سرعت = زمان شکل نمودار موازی محور ‪t‬‬
‫است‪.‬‬
 ‫‪ =۶‬سرعت لحظه‌ای شیب خط مماس بر نمودار مکان = زمان‬
‫در هر لحظه است‪ ( .‬وقتی بازه زمانی کوتاه و کوتاهتر شود‬
‫شیب خط قاطع به شیب خط مماس تبدیل می شود‪).‬‬
‫اگر شیب مماس منفی باشد عالمت سرعت منفی است و اگر‬
‫شیب خط مماس مثبت باشد ‪ ,‬عالمت سرعت مثبت است‪.‬‬

‫‪ =۷‬اگر شیب خط مماس در نمودار مکان = زمان کاهش یابد‬

‫یعنی اندازه سرعت کاهش یافته و حرکت کند شونده است‪.‬‬
‫‪ -=۸‬اگر شیب خط مماس بر نمودار مکان = زمان افزایش یابد‬
‫یعنی اندازه سرعت افزایش یافته و حرکت تند شونده است‪.‬‬
‫‪ =۹‬در نمودار مقابل در لحظه‌های ‪ ۲‬و ‪ ۶‬ثانیه که متحرک تغییر‬
‫جهت می‌دهد و نیز شیب خط مماس بر نمودار صفر است پس‬
‫سرعت متحرک نیز صفر است‪.‬‬
‫( در لحظه ‪ t=۴ s‬متحرک از مبدأ عبور کرده استو بردار مکان‬
‫متحرک از عالمت منفی به عالمت مثبت تغییر عالمت می‬
‫دهد‪).‬‬
‫( جابجایی کل تا ‪ ۸‬ثانیه صفر است ‪) .‬‬

‫تست‪:‬‬

‫متحرک وقتی تغییر جهت می‌دهد که سرعت متحرک صفر شده و عالمت سرعت عوض شود که در‬
‫نمودار باال دو بار رخ داده است‪ (.‬در ‪ t ۱‬سرعت صفر شده ولی عالمت سرعت عوض نشده است‬
‫تست‪:‬‬

‫تست‪:‬‬

‫پاسخ‪:‬‬
‫تست‪:‬‬

‫تست‪:‬‬

‫تست‪:‬‬
‫تست‪:‬‬

‫تست‪:‬‬
‫تست‪:‬‬

‫پاسخ‪:‬‬

‫تست‪:‬‬

‫پاسخ‪:‬‬
‫تست‪:‬‬

‫پاسخ‪:‬‬

‫تست‪:‬‬
‫تست‪:‬‬

‫تست‪:‬‬
‫سوال‪:‬‬

‫پاسخ‪:‬‬

‫سوال‪:‬‬
‫پاسخ‪:‬‬

‫سوال‪:‬‬

‫پاسخ‪:‬‬
 ‫سوال‪:‬‬

‫پاسخ‪:‬‬

‫سوال‪:‬‬

‫پاسخ‪:‬‬

‫موفق باشید = رضایی‬