تنش و کرنش محوری-2

‫فصل‪: 2‬‬
‫تنش وکرنش‪-‬‬
‫مقاومت مصالح(‪)1‬‬ ‫بارمحوری‬
‫دکتر شریفی پور‪ -‬دانشکده فنی و مهندسی دانشگاه رازی‬

‫جمع آوری و تنظیم ‪ :‬دکتر شریفی پور‬
‫فهرست‪:‬‬
‫‪ -1-2 ‬مقدمه‪1..........................................................................................................................‬‬
‫‪ -2-2 ‬کرنش عمودی در اثر بار محوری ‪3.............................................................................‬‬
‫‪ -3-2 ‬نمودار تنش‪-‬کرنش‪6..................................................................................................‬‬
‫‪ -4-2 ‬تنش حقیقی‪-‬کرنش حقیقی‪16...................................................................................‬‬
‫‪ -5-2 ‬قانون هوک ‪ -‬مدول االستیسیته‪18 ..........................................................................‬‬
‫‪ -6-2 ‬بارگذاری و باربرداری‪20..............................................................................................‬‬
‫‪ -7-2 ‬رفتار خطی ‪ -‬غیرخطی و االستیک ‪ -‬غیر االستیک مواد‪23..................................‬‬
‫‪ -8-2 ‬بارگذاری مکرر – خستگی‪25.....................................................................................‬‬
‫‪ -9-2 ‬تغییرشکا اعضا در اثر بار محوری‪27............................................................................‬‬

‫‪ -10-2 ‬مسائل نامعین استاتیکی‪39........................................................................................‬‬
‫‪ -11-2 ‬مسائل درگیر با تغییرات دما‪53..................................................................................‬‬
‫‪ -12-2 ‬نسبت پواسون‪61..........................................................................................................‬‬
‫‪ -13-2 ‬بارگذاری چندمحوری ‪ -‬شکل کلی قانون هوک‪63 ...................................................‬‬
‫‪ -14-2 ‬مدول حجمی‪65...........................................................................................................‬‬
‫‪ -15-2 ‬تغییرشکل برشی‪73 ..................................................................................................‬‬
‫‪81 ..........................................................................................‬‬ ‫‪ -16-2 ‬رابطه ‪ E‬و ‪ G‬و ‪‬‬
‫‪ -17-2 ‬اصل سنت – ونانت‪84.........................................................................................‬‬

‫‪ -18-2 ‬تمرکز تنش ‪87....................................................................................................‬‬
‫‪ -19-2 ‬تغییرشکل پالستیک ‪ -‬رفتار االستو پالستیک‪89.............................................‬‬
‫جمع آوری و تنظیم ‪ :‬دکتر شریفی پور‬ ‫‪ -1-2‬مقدمه‬
‫‪ ‬برای طراحی مناسب یک سازه عالوه بر بحث مقاومت که در فصل ‪ 1‬بررسی شد‪ ،‬بحث تغییرمکانها نیز بسیار‬
‫مهم می باشند‪.‬تغییرمکان زیاد در یک سازه از کارآیی مناسب آن جلوگیری میکند‪ .‬عالوه بر این‪ ،‬آنالیز سازه‬
‫های نامعین بکمک فقط تعادالت استاتیکی مقدور نمی باشد و باید تغییرمکان را در آنان در نظر داشت‪.‬‬
‫‪ ‬برای بررسی تغییرمکان در قطعات مختلف آنها را تحت اثر تست کشش قرار میدهیم و نمودار ‪ P  ‬را برای‬
‫آنها رسم می کنیم‪ .‬مثال بصورت زیر‪:‬‬
‫‪1‬‬
‫‪ ‬همانطوریکه قبال بحث شد پارامتر تنش را بجای نیروی ‪ P‬می توان بکار برد‪ .‬بهمین ترتیب چون تغییرمکان به‬
‫طول میله وابسته است بجای تغییرمکان کلی میله‪ ،‬تغییرمکان واحد طول را بکار می بریم که به آن کرنش می‬
‫گوئیم‪ .‬وبجای نمودار نیرو‪-‬تغییرمکان‪ ،‬نمودار تنش ‪-‬کرنش را رسم می نمائیم که به طول و سطح مقطع نمونه‬
‫بستگی ندارد‪.‬‬
‫‪2‬‬
‫جمع آوری و تنظیم ‪ :‬دکتر شریفی پور‬ ‫‪ -2-2‬کرنش عمودی در اثر بار محوری (‪) Strain‬‬
‫‪ ‬در یک میله با سطح مقطع یکنواخت که تحت اثر بار محوری قرار دارد‪ ،‬کرنش عبارتست از تغییرطول میله‬
‫تقسیم بر طول اولیه میله‪.‬‬
‫تغییرطول میله‬
‫طول اولیه میله‬

‫کرنش واحد ندارد‪.‬‬
‫‪3‬‬
‫‪ ‬اگر مقطع میله ثابت نباشد(در طول)‪ ،‬تغییرطول نسبی یا کرنش در نقاط مختلف آن متفاوت خواهد بود‪.‬به این‬
‫صورت کرنش را در یک نقطه خاص تعریف می کنیم‪.‬در نقطه ای همانند ‪ Q‬یک المان کوچک به طول ‪ x‬را‬
‫در نظر می گیریم‪.‬اگر تغییر مکان این المان برابر ‪ ‬باشد‪ ،‬در آنصورت کرنش در نقطه‪ Q‬عبارتست از ‪:‬‬
‫‪4‬‬
‫‪ ‬بعنوان مثال اگر طول میله با سطح مقطع یکنواخت ‪ 60 cm‬و تغییرمکان آن تحت اثر بار محوری ‪150  m‬‬
‫باشد داریم‪:‬‬
‫‪‬‬
‫‪150 m‬‬
‫‪ ‬‬ ‫‪ 250‬‬
‫‪L 0.600m‬‬
‫‪5‬‬
‫‪ -3-2‬نمودار تنش‪-‬کرنش‬
‫‪ ‬نمودار تنش‪-‬کرنش برای هر ماده‪ ،‬مشخصه بسیار مهمی می باشد که با آزمون کشش آنرا بدست می آورند‪.‬بدین‬
‫ترتیب که میله نمونه را تحت اثر نیروی کششی قرار میدهند‪.‬طول اولیه میله ‪ L 0‬وسطح مقطع اولیه آن ‪ A 0‬است‪.‬با‬
‫افزایش نیروی وارده در هر لحظه مقدار تنش و کرنش از روابط زیر محاسبه می گردند‪:‬‬
‫‪P‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪L  L0‬‬

‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪A0‬‬ ‫‪L0‬‬ ‫‪L0‬‬
‫‪ ‬با مشخص کردن زوجهای متعددی از ‪    ‬ومشخص کردن آنها روی یک نمودار‪ ،‬نمودار تنش‪-‬کرنش ماده مورد‬
‫نظر بدست می آید‪.‬‬
‫‪6‬‬
‫‪ ‬نمودار تنش‪-‬کرنش برای مواد مختلف‪ ،‬متفاوت می باشد‪.‬حتی برای یک ماده‪ ،‬نمودار تنش‪-‬کرنش به دما و‬
‫سرعت بارگذاری و پارامترهای دیگر وابسته است‪.‬‬
‫‪ductile‬‬ ‫نرم‬ ‫‪ ‬با مالحظه نمودار ‪   ‬دو نوع مواد کلی قابل تشخیص هستند‪:‬‬
‫‪brittle‬‬ ‫ترد‬
‫‪7‬‬
‫جمع آوری و تنظیم ‪ :‬دکتر شریفی پور‬ ‫شکل کلی نمودار تنش‪-‬کرنش مواد نرم‬
‫‪ ‬مواد نرم همانند فوالد نرمه(کم کربن) = فوالد ساختمانی‪.‬‬

‫‪8‬‬
‫‪ ‬در قسمت اول‪ ،‬نمودار دارای شیب بسیار زیادی است واصوال وقتی که تنش بین ‪  y‬و ‪ 0‬قرار دارد‪ ،‬تغییرمکان‬
‫میله بسیار کم است‪.‬وقتی که مقدار ‪ ‬به ‪  y‬یا تنش تسلیم رسید در لحظاتی بدون افزایش در مقدار نیرو‪،‬‬
‫مقدار تغییرمکان یا کرنش افزایش می یابد‪.‬این تغییرشکل به دلیل لغزش سطوح مورب ماده بر روی هم رخ‬
‫میدهد‪.‬‬
‫‪ ‬پس از این تغییر‪ ،‬ماده دوباره به خود آمده و در برابر تغییرشکل مقاومت میکند ولی میزان مقاومت یا شیب‬
‫منحنی در این لحظه بسیار کمتر است‪.‬به این مرحله سخت گردانی کرنشی می گویند‪ .‬این مرحله تا رسیدن‬
‫تنش به ماکزیمم خود ‪  u‬ادامه دارد‪ .‬هنگامی که تنش به حد نهایی خود رسید میله از یک نقطه شروع به‬
‫الغرشدن می نماید ونهایتا میشکند‪.‬به این پدیده نخ شدگی یا الغرشدگی ( ‪ ) Necking‬می گوئیم‪.‬‬
‫‪9‬‬
‫‪ ‬پس از نخ شدگی نیروی کمتری برای ازدیاد طول کافی است‪.‬‬
‫‪ ‬محل گسیختگی در مواد نرم با سطح اولیه میله زاویه ‪ 45‬تشکیل‬

‫میدهد‪.‬بنابراین با توجه به اینکه در امتداد برش ماکزیمم است شکست مواد‬
‫نرم در اثر برش می باشد‪.‬‬
‫‪ :  y‬تنشی که در این لحظه تسلیم رخ میدهد‪.‬‬
‫‪ :  u‬بیشترین تنشی که در میله تحت کشش بوجود می آید‪.‬‬
‫‪ :  R‬تنش در لحظه شکست‬
‫‪10‬‬
‫‪ ‬مشخصات مواد نرم‪:‬‬
‫مقدار تنش تسلیم کامال در نمودار مشخص است و شکست پس از تغییرمکانهای زیاد رخ میدهد‪(.‬کرنش نهایی در فوالد‬
‫نرمه بیش از ‪ 200‬برابر کرنش لحظه تسلیم است‪).‬‬
‫شکل کلی نمودار تنش‪-‬کرنش مواد سخت‬
‫‪11‬‬
‫‪ ‬در این گونه مواد محل تسلیم قابل تشخیص نیست و تنش نهایی و شکست در یک نقطه قرار دارد‪ ،‬زیرا مرحله‬
‫نخ شدگی صورت نمی گیرد‪ .‬ضمنا شکست در این اعضا با کرنش زیاد و تغییرمکان زیادی همراه نیست‪ .‬شکست‬
‫در مقطعی عمود بر محور میله رخ میدهد‪ ،‬پس علت اصلی شکست تنش های محوری باشد‪.‬‬
‫‪12‬‬
‫‪ ‬در بعضی از مواد نرم مثل آلومینیوم تشخیص لحظه تسلیم سادگی ممکن نیست و اصال افتی در نمودار ‪  ‬‬
‫مشاهده نمی گردد‪ .‬بلکه تسلیم با رفتار غیرخطی ‪   ‬آغاز می شود‪.‬‬
‫‪13‬‬
‫‪ ‬در این موارد از افست ( ‪ ) offset‬استفاده می کنند‪.‬مثال از کرنش ‪ 0.002‬خطی بموازات قسمت اولیه نمودار ‪  ‬‬
‫رسم می کنند‪.‬محل برخورد این خط و نمودار ‪  y‬بروش ‪ 0.2 %‬افست است‪.‬‬
‫‪ ‬معیار استاندارد سنجش نرمی یک ماده براساس درصد ازدیاد طول نهایی آن است ‪:‬‬
‫‪LB  L0‬‬
‫‪  100‬درصد ازدیاد طول نهایی‬
‫‪L0‬‬
‫‪ ‬این عدد برای فوالد ساختمانی حدود ‪ 20 %‬است‪ .‬راه دیگر سنجش درصد تقلیل مساحت سطح مقطع است‪.‬‬
‫‪A0  AB‬‬
‫‪  100‬درصد تقلیل مساحت‬ ‫‪100‬‬
‫‪A0‬‬
‫که برای فوالد ساختمانی به حدود ‪ 70 %‬میرسد‪.‬‬
‫‪14‬‬
‫‪ ‬اگر فوالد را بجای کشش تحت اثر فشار قرار دهیم شیب قسمت اول نمودار با هم یکسان است و تنش تسلیم در‬
‫وضعیت فشار و کشش برابر خواهد بود ولی با ازدیاد نیرو بین دو نمودار تفاوت مالحضه شده در وضعیت فشار‬
‫مرحله نخ شدگی رخ نمی دهد و عمدتا ‪  u‬فوالد بیشتر خواهد بود‪.‬‬
‫‪15‬‬
‫جمع آوری و تنظیم ‪ :‬دکتر شریفی پور‬ ‫‪ -4-2‬تنش حقیقی‪-‬کرنش حقیقی‬
‫‪ ‬باتوجه به اینکه با افزایش نیرو و افزایش طول عضو‪ ،‬سطح مقطع آن کاهش می یابد تنش واقعی در هر لحظه برابر‬
‫‪   .P‬است که ‪ A‬سطح مقطع تبدیل یافته است و از ‪ A 0‬کوچکتر می باشد‪ .‬بهمین ترتیب کرنش در هر لحظه برابر‬
‫‪A‬‬
‫کمی بزرگتر می باشد‪.‬‬ ‫و‪ L‬‬
‫‪L0‬‬ ‫از‪L‬‬ ‫تغییر طول میله به طول اولیه آن در لحظه مورد نظر است‪.‬‬
‫‪L‬‬
‫در حقیقت کرنش حقیقی بصورت زیر تعریف می گردد‪.‬‬
‫‪ L ‬‬
‫‪ t      ‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪L‬‬ ‫‪‬‬
‫‪L‬‬
‫‪dL‬‬ ‫‪L‬‬
‫‪t ‬‬ ‫‪L L‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪Ln‬‬
‫‪L0‬‬
‫‪0‬‬
‫‪ ‬در صورتیکه کرنش مهندسی بصورت زیر تعریف می شود‪:‬‬

‫‪L L  L0‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪L0‬‬ ‫‪L0‬‬
‫‪16‬‬
‫‪ ‬اگر نمودار ‪  t  t‬را رسم نمائیم در مرحله نخ شدگی نیز در نمودار شاهد افزایش خواهیم بود و نمودار ‪ t  t‬‬
‫برای فشار یا کشش اساسا شبیه بهم خواهد بود‪.‬‬
‫نمودار تنش‪-‬کرنش حقیقی فوالد‬
‫‪ ‬در کارهای مهندسی از کرنش و تنش مهندسی استفاده می کنیم چون مقادیر ‪ L 0‬و ‪ A 0‬را داریم‪.‬‬
‫‪17‬‬
‫‪ -5-2‬قانون هوک ( ‪ - ) Hook ,s Law‬مدول االستیسیته ( ‪) Modulus of Elasticity‬‬
‫‪ ‬مدول االستیسیته وابسته به عوامل روبروست ‪ :‬دما ‪ -‬بارگذاری ‪ -‬انواع فوالد‪.‬‬
‫اگر تنش ماده کمتر از ‪  y‬باشد رابطه بین تنش و کرنش بصورت خطی است و داریم‪:‬‬ ‫‪‬‬
‫‪  E‬‬ ‫قانون هوک‬
‫تنش‬ ‫کرنش‬ ‫مدول االستیسیته= مدول یانگ= شیب خط تنش‪-‬کرنش‬
‫‪18‬‬
‫‪ ‬با توجه به اینکه سازه ها اکثرا در تنش زیر ‪  y‬قرار دارند و بگونه ای طرح می شوند که تغییرمکان در آنها کم‬
‫باشد‪ ،‬در بسیاری از موارد رابطه فوق که بنام قانون هوک خوانده می شود در سازه ها برقرار است‪.‬‬
‫‪ E ‬پارامتر بسیار مهمی برای مواد مختلف می باشد که برای هر ماده محاسبه شده است‪.‬‬
‫‪19‬‬
‫جمع آوری و تنظیم ‪ :‬دکتر شریفی پور‬ ‫‪ -6-2‬بارگذاری و باربرداری‬
‫‪ ‬اگر بارگذاری سازه طوری باشد که به ‪  y‬نرسیده باشد بارگذاری‬
‫در باربرداری انجام می شود و قطعه به نقطه اولیه برمیگردد‪.‬اگر‬
‫بارگذاری روی سازه زیاد باشد با باربرداری قطعه به حالت اول‬
‫برنمی گردد بلکه مقدار تغییرشکل خمیری یا پالستیک دائمی‬
‫در آن بوجود می آید‪.‬بهرحال شیب باربرداری همانند شیب‬
‫بارگذاری خواهد بود و برابر ‪ E‬است‪.‬‬
‫‪20‬‬
‫‪ ‬فرض کنیم قطعه زیر تحت اثر بارگذاری و باربرداری قرار گرفته است و تغییرشکل(کرنش)خمیری ‪  0‬در آن‬
‫بوجود آمده است‪.‬حال قطعه در نقطه ‪ B‬قرار دارد‪.‬‬
‫‪ ‬اگر بارگذاری مجدد را انجام دهیم قطعه روی مسیر‬

‫‪ BA‬و سپس بسمت ‪ C‬حرکت میکند‪.‬‬
‫یعنی عالوه بر اینکه رفتار در شروع مجددا خطی است ‪،‬‬

‫حد خطی این بار افزایش یافته است‪.‬بهمین دلیل به این‬
‫قسمت ناحیه سخت گردانی کرنشی میگویند‪.‬‬
‫‪‬‬
‫‪21‬‬
‫‪ ‬اگر پس از بارگذاری و گذر از ‪  y‬بارگذاری در جهت معکوس انجام گیرد‪ ،‬نمودار تنش ‪-‬کرنش بصورت زیر‬
‫خواهد بود‪:‬‬
‫‪22‬‬
‫جمع آوری و تنظیم ‪ :‬دکتر شریفی پور‬ ‫‪ -7-2‬رفتار خطی ‪ -‬غیرخطی و االستیک ‪ -‬غیر االستیک مواد‬
‫‪ ‬رفتار خطی ‪ :‬اگر نمودار ‪   ‬ماده خطی باشد به آن‪ ،‬ماده با رفتار خطی میگویند‪.‬‬
‫‪ ‬رفتار غیرخطی ‪ :‬اگر نمودار ‪   ‬ماده غیرخطی باشد به آن‪ ،‬ماده با رفتار غیرخطی میگویند‪.‬‬
‫‪ ‬رفتار االستیک ‪ :‬اگر مسیر باربرداری ماده روی مسیر بارگذاری صورت گیرد‪ ،‬ماده با رفتار االستیک است‪.‬‬
‫‪ ‬رفتار غیراالستیک ‪ :‬اگر مسیر باربرداری بر مسیر بارگذاری منطبق نباشد‪ ،‬رفتار ماده غیراالستیک است‪.‬‬
‫‪23‬‬
‫خطی‪-‬االستیک‬ ‫خطی‪-‬غیراالستیک‬
‫غیرخطی‪-‬غیراالستیک‬
‫غیرخطی‪-‬االستیک‬
‫‪24‬‬
‫‪ -8-2‬بارگذاری مکرر ‪ -‬خستگی( ‪) fatigue‬‬
‫‪ ‬اگر روی یک میله بارگذاری کنیم و به ‪  y‬نرسیم و باربرداری کنیم به نقطه ابتدا برمیگردیم و بارگذاری را‬
‫معکوس نموده باز هم قبل از رسیدن به ‪  y‬با باربرداری به نقطه ابتدا برمیگردیم‪.‬از نظر تئوری این عمل را‬
‫چندین میلیون بار می توان انجام داد ولی در واقعیت چنین نیست و عضو پس از چندین هزار سیکل ممکن است‬
‫بشکند و به این پدیده خستگی می گویند‪.‬‬
‫‪ ‬خستگی دقیقا به این معنا است که بارگذاری طوری انجام گیرد که به ‪  u‬نرسیم و این بارگذاری و معکوس آنرا‬
‫بترتیب بروی جسم تکرار نمائیم‪.‬نهایتا جسم تحت اثر تنش کمتر از ‪  u‬می شکند‪.‬‬
‫‪25‬‬
‫‪ ‬برای برخی مواد همانند فوالد یک حد دوام وجود دارد‪.‬یعنی اگر تنش وارده به جسم از حد دوام کمتر باشد جسم‬
‫تحت هر مقدار سیکل بارگذاری نیز هرگز نخواهد شکست‪.‬‬
‫‪26‬‬
‫جمع آوری و تنظیم ‪ :‬دکتر شریفی پور‬ ‫‪ -9-2‬تغییرشکا اعضا در اثر بار محوری‬
‫‪ ‬فرض کنیم یک میله هموژن بطول ‪ L‬و سطح مقطع ‪ A‬تحت اثر بار محوری ‪ P‬قرار دارد و این در حالتی‬
‫است که ‪    y‬می باشد‪ ،‬یعنی رابطه هوک برقرار است‪ .‬داریم ‪:‬‬
‫‪P ‬‬ ‫‪PL‬‬

‫‪  E‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ .E‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪A L‬‬ ‫‪AE‬‬
‫‪27‬‬
‫‪ ‬رابطه فوق را فقط برای یک میله با ‪ E‬و ‪ A‬ثابت که نیرو در دو طرف آن اثر کند می توان بکار برد‪.‬اگر مقادیر‬
‫‪ E‬و ‪ A‬و ‪ P‬در داخل میله متغیر باشد داریم ‪:‬‬
‫‪n‬‬
‫‪Pi Li‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪i 1 E i A i‬‬
‫‪ ‬و اگر میله دارای سطح مقطعی متغیر و پیوسته باشد داریم‪:‬‬
‫‪ds‬‬ ‫‪P ds‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪E‬‬
‫‪dx‬‬ ‫‪A dx‬‬
‫‪L‬‬
‫‪Pdx‬‬ ‫‪Pdx‬‬
‫‪ds ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ ‬‬
‫‪EA‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪EA‬‬
‫‪28‬‬
‫جمع آوری و تنظیم ‪ :‬دکتر شریفی پور‬ ‫مثال ‪1-2‬‬
‫میله مرکب ‪ ABCD‬از آلیاژ آلومینیم ساخته شده است که در آن ‪ E  70 GPa‬می باشد‪.‬برای بارگذاری نشان داده‬
‫شده در شکل و با صرفنظر کردن از وزن میله مطلوبست محاسبه ‪:‬‬
‫‪B‬‬ ‫الف) تغییرمکان نقطه‬
‫‪D‬‬ ‫ب) تغییر مکان نقطه‬
‫‪29‬‬
‫تغییرمکان نقطه ‪ B‬فقط به عضو ‪ AB‬بستگی دارد‪.‬‬
‫‪F‬‬ ‫‪y‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪F  100  75  50‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪F  25 kN‬‬
‫‪ PL ‬‬ ‫‪25000 1.75‬‬

‫‪B  ‬‬ ‫‪ ‬‬ ‫‪6‬‬
‫‪ 0.000781 m ‬‬
‫‪ EA AB 70 10  800 10‬‬
‫‪9‬‬
‫‪30‬‬
‫از باال مقطع زدیم‪.‬‬
‫‪ D   AB   BC  CD‬‬ ‫از پایین مقطع زدیم‪.‬‬
‫‪25000 1.75‬‬ ‫‪125000 1.25‬‬ ‫‪50000 1.5‬‬

‫‪D ‬‬ ‫‪6‬‬
‫‪‬‬ ‫‪6‬‬
‫‪‬‬ ‫‪6‬‬
‫‪ 0.0005714 m ‬‬
‫‪70 10  800 10‬‬
‫‪9‬‬
‫‪70 10  800 10‬‬
‫‪9‬‬
‫‪70 10  500 10‬‬
‫‪9‬‬
‫‪31‬‬
‫میله برنجی ‪ AB‬به قطر ‪ 9mm‬به قسمت تحتانی ظرف برنجی استوانه ای ‪CD‬‬
‫با سطح مقطع ‪ 300 mm 2‬متصل شده است‪.‬لبه طرف ‪ CD‬نیز از نقطه ‪C‬‬
‫به صفحه اتکاء ثابتی متصل بوده و درپوش ‪ E‬بروی انتهای فوقانی میله‬
‫(نقطه ‪ ) A‬قرار دارد‪.‬اگر مدول االستیسیته برای برنج ‪ E  85 GPa‬باشد‬
‫مطلوبست محاسبه نیرویی مثل ‪ P‬که به ازای آن تغییرمکان درپوش ‪E‬‬
‫‪ 1.2mm‬باشد‪.‬در این وضعیت تغییرمکان نقطه ‪ B‬را‬ ‫بطرف باال برابر‬
‫بیابیم‪.‬‬
‫‪32‬‬
‫ دکتر شریفی پور‬: ‫جمع آوری و تنظیم‬
 A   AB  CD
3 P  0.400 P  0.400
1.2 10  
 85 109  300 106
85 10    0.009 
9 2
 P  13384 N 
13384  0.400
 B  CD  6
 0.00021 m  0.21 mm 
85 10  300 10
9
33
‫سیم فوالدی ‪ CD‬بقطر ‪ 2 mm‬را درنظر گرفته‬

‫طول آنرا مطابق شکل طوری تنظیم کرده ایم که‬
‫بدون اعمال بار فاصله بین ‪ B‬نقطه انتهایی تیر‬
‫صلب ‪ ACB‬و نقطه تماس ‪ E‬برابر ‪. mm‬‬
‫‪1.5‬‬
‫باشد‪.‬اگر ‪ E  200 GPa‬فرض شود مطلوبست‬
‫محاسبه محل استقرار وزنه ‪ 20 kg‬بطوری که‬
‫باعث تماس نقاط ‪ B‬و ‪ E‬گردد‪.‬‬
‫‪34‬‬
M A 0  TCD  0.08 W   0.4  x 
 TCD 
 0.4  x 
W
0.8
TCD 
 0.4  x   20  9.81  981  2452.5x
0.8
CD 0.08
  CD  0.3 mm
1.5 0.08  0.32
CD 
TCD L
 0.3 103 
 981  2452.5x   0.25  x  0.093 m
9 
EA 200 10    0.002 
2
35
‫نشان‬ ‫یک ورق ذوزنقه شکل بضخامت ‪ t‬را از سطحی افقی آویخته ایم‪.‬اگر چگالی (جرم واحد حجم) ورق را با ‪‬‬
‫دهیم‪.‬مطلوبست محاسبه ازدیاد طول ورق بر اثر وزن آن‪.‬‬
‫‪36‬‬
x Ly  y b
  x  1  
b L  L 4
4
 by 
A  (2x  b )t   b  t
2  2L 
Pdy Wdy  P W  mg  vg

d  
EA EA

 b 
 2 x   b   gty  by 
W  vg   g  2 y t   2b  
 2  2  2 L 
 
37
 gtb  y   y 
 2   y dy y 2  dy
2  2L  g  2L 
d   d 
 y  2E 1
y
Eb 1  t
 2L  2L
 y 
L y 2  dy
L
g  2 L   gL 2
 gL 2
  d     1.2726    0.6363
2E 0 y 2E E
0 1
2L
38
‫جمع آوری و تنظیم ‪ :‬دکتر شریفی پور‬ ‫تمرینات فصل دوم سری اول‬
‫‪1-2‬‬
‫‪5-2‬‬
‫‪13-2‬‬
‫‪14-2‬‬
‫‪21-2‬‬
‫‪22-2‬‬
‫‪28-2‬‬
‫‪29-2‬‬
‫‪30-2‬‬
‫‪32-2‬‬
‫‪38‬‬
‫‪ -10-2‬مسائل نامعین استاتیکی‬
‫‪ ‬در مسائل نامعین استاتیکی عالوه بر معادالت تعادل استاتیکی باید معادالت سازگاری تغییرشکل را نیز نوشت و‬
‫بکمک این دو سری معادالت مسئله را حل نمود‪.‬‬
‫‪ ‬در این نوع مسائل آنالیز سازه و محاسبه تغییرمکانها باهم انجام میگیرد‪.‬‬
‫‪39‬‬
‫سازه زیر را تحت اثر نیروی افقی ‪ P‬تحلیل نمائید‪) EA  CONSTANT ( .‬‬
‫‪M‬‬ ‫‪A‬‬ ‫‪ 0 : B y  3L  0  B y  0‬‬
‫‪M‬‬ ‫‪B‬‬ ‫‪ 0 : A y  3L  0  A y  0‬‬
‫‪F‬‬ ‫‪x‬‬ ‫‪ 0 : B x  Ax  P‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪40‬‬
‫پیوستگی تیر ایجاب میکند تغییر طول قطعات ‪ AC‬و ‪ CB‬برابر باشد ‪:‬‬
‫‪ AC   BC‬‬
‫‪A x L B x 2L‬‬
‫‪‬‬ ‫‪ A x  2B x‬‬
‫‪EA‬‬ ‫‪EA‬‬
‫‪A x  2B x‬‬ ‫‪P‬‬ ‫‪2P‬‬

‫‪ Bx ‬‬ ‫‪, Ax ‬‬
‫‪Ax  B x  P‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪41‬‬
‫نیروی محوری و مرکزی ‪ P  385 kN‬بوسیله یک صفحه انتهایی صلب بر بلوک مرکب نشان داده شده در شکل‬
‫ب) صفحات آلومینیومی‬ ‫اعمال میگردد‪.‬مطلوبست محاسبه تنش عمودی در الف) هسته فوالدی‬
‫‪E st  200 GPa‬‬

‫‪E AL  70 GPa‬‬
‫‪42‬‬
F y  0  2f 1  f 2  385000 1
f 1  0.200 f 2  0.200
 AL   st  
70 109  0.020  0.050 200 109  0.030  0.050
3 200
 f2  
2 70
f 1  f 2  4.286f 1 2 
43
f 1  61250 N
1 2f 1  f 2  385000
f 2  262500 N
2 f 2  4.286f 1
262500
 st   175 MPa
0.030  0.050
61250
 AL   61.3 MPa
0.020  0.050
44
‫مثال ‪7-2‬‬
‫میله صلب ‪ ABC‬مطابق شکل از سه رشته سیم مشابه آویخته شده است‪.‬مطلوبست محاسبه کشش ناشی از اعمال بار ‪P‬‬
‫در هریک از سیمها‪.‬‬
‫‪45‬‬
F y  0  T 1 T 2 T 3  P 1
2 2
M A 0  T 2 L T 3 2L  P L  T 2  2T 3  P
3 3
2
1   3
2 
2
L L L
2 2  1   3  2T 2  T1 T 3  T1 T 3  2T 2 3

EA EA EA
46
1 T 1 T 2 T 3  P T1 
P
2
2 P
2 T 2  2T 3  P T2 
3 3
P
T1 T 3  2T 2 T3 
3 6
47
‫میله فوالدی زیر به اندازه ‪ 0.5 mm‬از حد معمول بزرگتر ساخته شده است و آنرا با فشار جا می اندازیم‪ .‬مطلوبست‬
‫تنش ایجاد شده در هر میله‪.‬‬
‫برای حل این مسئله از روش سوپرپوزیشن (جمع آثار قوا) استفاده می کنیم‪.‬‬
‫‪48‬‬
‫موظف است که در نقطه ‪ A‬به‬ ‫نیروی ‪F1‬‬

‫اندازه ‪ 0.5 mm‬تغییرمکان در جهت مشخص‬
‫شده ایجاد نماید‪.‬‬
‫‪ A  0.5 mm   AL   st  0.5 103‬‬

‫‪B‬‬
‫‪49‬‬
F1  0.3 F1  0.25 3
  0.5  10
70 109 1000 106 200 109  600 106
 F1  78505 N
78505
 AL  6
 78.5 MPa
1000 10
78505
 st  6
 130.8 MPa
600 10
50
‫بقطر خارجی ‪ 18 mm‬و‬ ‫‪E  70 GPa‬‬ ‫در داخل لوله آلومینیومی‬ ‫قطر ‪10 mm‬‬ ‫به‬ ‫‪E  200 GPa‬‬ ‫یک پیچ فوالدی‬
‫سفت تر می کنیم‪.‬اگر پیچ دارای‬ ‫ضخامت پوسته ‪ 3 mm‬محکم شده است‪.‬پس از محکم کردن مهره آنرا به اندازه‬
‫رزوه با گام ‪ 2 mm‬باشد‪.‬مطلوبست محاسبه تنش عمودی در پیچ و لوله‪.‬‬
‫‪1‬‬
‫‪   2  0.5 mm‬تغییر طول‬
‫‪4‬‬
‫‪51‬‬
F x  0 : Fst  FAL  F
 st   AL  0.5 mm
F  0.4 F  0.4
  0.5 103
   F1  7589 N
200 109    0.010  70 109    0.0182  0.0122 
2
4 4
7589
 st   96.6 MPa

 0.0102
4
7589
 AL   53.7 MPa

  0.0182  0.0122 
4
52
‫‪ -11-2‬مسائل درگیر با تغییرات دما‬
‫‪ ‬اگر یک میله بطول ‪ L‬و ضریب انبساط حرارتی ‪ ‬را تحت اثر تغییر درجه حرارت ‪ T‬قرار دهیم و طول آن به‬
‫اندازه ‪ T‬افزایش می یابد‪:‬‬
‫‪T   L T‬‬
‫‪T‬‬ ‫می گردد‪:‬‬ ‫‪ ‬این تغییر طول باعث بوجود آمدن کرنش ‪T‬‬
‫‪T ‬‬
‫‪L‬‬
‫‪ ‬اگر میله معین باشد هیچ تنشی در آن بوجود نمی آید‪.‬یعنی بدون تنش در میله کرنش داریم‪:‬‬
‫‪T‬‬ ‫‪ L T‬‬

‫‪T ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪  .T‬‬
‫‪L‬‬ ‫‪L‬‬
‫‪53‬‬
‫‪ ‬حال اگر میله هموژن و یکنواخت باشد و بین دو تکیه گاه ثابت قرار گیرد و تحت اثر ‪ T‬قرار بگیرد هیچ افزیش‬
‫طولی نخواهد داشت یعنی کرنش صفر است ولی در این وضعیت تنش خواهیم داشت‪.‬‬
‫‪ ‬با توجه به اصل سوپرپوزیشن نیروی ‪ F‬را درمی یابیم ‪:‬‬
‫‪54‬‬
‫‪ F ‬باید میله را به اندازه ‪ T‬جابجا کند و بجای اول آن برگرداند‪.‬‬
‫‪FL‬‬
‫‪T   .L .T ‬‬ ‫‪ F   EA T‬‬
‫‪EA‬‬
‫‪F‬‬
‫‪‬‬ ‫‪  .E .T‬‬
‫‪A‬‬
‫‪ ‬در اکثر سازه های نامعین در اثر تغییر درجه حرارت نیرو بوجود خواهد آمد که بهمین ترتیب می توان محاسبه‬
‫نمود‪.‬‬
‫‪55‬‬
‫عالوه بر نیروی ‪ P  30 kips‬سازه زیر تحت اثر افزایش درجه حرارت ‪ 60F‬قرار دارد‪.‬عکس العملهای دوسر آنرا‬
‫بیابید‪.‬‬
‫‪A  2.5 in 2‬‬ ‫‪A  3 in 2‬‬

‫‪E  15 106 psi‬‬ ‫‪E  10 106 psi‬‬
‫‪  10.1106 /  F‬‬ ‫‪  12.8 106 /  F‬‬
‫‪L  12 in‬‬ ‫‪L  15 in‬‬
‫ابتدا فرض کنیم دیوار سمت چپ وجود ندارد و انتهای میله برنزی آزادانه می تواند حرکت کند‪.‬‬
‫‪56‬‬
‫‪30000 15‬‬
‫‪ x   P  T ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪12.8‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪6‬‬
‫‪‬‬ ‫)‪15(60‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪10.1‬‬‫‪‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪6‬‬
‫‪12  60  0.034 in‬‬
‫‪10 10  3‬‬
‫‪6‬‬
‫میله ‪AL‬‬ ‫میله ‪AL‬‬ ‫میله ‪Bronze‬‬

‫‪PL‬‬
‫‪F P‬‬ ‫‪‬‬
‫‪EA‬‬
‫بنابراین نقطه ‪ x‬از دیوار رد می شود و یک نیروی ‪ F‬باید آنرا به اندازه زیر برگرداند‪.‬‬
‫‪  0.034  0.02  0.014 in‬‬
‫‪F 12‬‬ ‫‪F 15‬‬

‫‪‬‬ ‫‪ 0.014  F  17073 lb‬‬
‫‪15 10  2.5 10 10  3‬‬
‫‪6‬‬ ‫‪6‬‬
‫‪57‬‬
‫‪.‬‬ ‫‪s  6.5 106 F‬‬ ‫یک حلقه برنجی ‪ b  10.4 106 F‬و ‪ E b  15 106 psi‬و یک میله فوالدی‬
‫و ‪ E s  30 106 psi‬در دمای‪ 60 F‬دارای ابعادی هستند که در شکل نشان داده شده است‪ .‬میله فوالدی را تا‬
‫‪. F‬‬
‫‪100‬‬ ‫حدی سرد می کنیم که براحتی در داخل حلقه نگهداشته شود‪.‬سپس مجموعه را گرم کرده تا دمای آن به‬
‫برسد‪.‬مطلوبست محاسبه ‪:‬‬
‫الف) تنش عمودی نهایی در میله فوالدی‬

‫ب) طول نهایی میله فوالدی‪.‬‬
‫‪58‬‬
‫ابتدا تغییر طول برنج و فوالد را در اختالف با دمای ‪ T  100  65  35‬محاسبه می کنیم‪.‬‬
‫‪B  10 10.4 106  35  0.0036‬‬
‫‪st  10  6.5 106  35  0.0023‬‬
‫‪  0.0050  0.0023  0.0036  0.0037‬اختالف طول نهایی الیه ‪st‬‬
‫‪ B  S  0.0037‬‬
‫‪F 10‬‬ ‫‪F 10‬‬

‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪15 10  6 30 106  1.252‬‬
‫‪6‬‬
‫‪ 0.0037  F  9497 lb‬‬ ‫‪‬‬
‫‪4‬‬
‫‪59‬‬
‫‪9497‬‬
‫‪ st ‬‬ ‫‪ 7.74 psi‬‬
‫‪‬‬
‫‪1.252‬‬
‫‪4‬‬
‫‪9497 10‬‬
‫‪ L  10  0.0050  0.0023 ‬نهایی میله فوالد‬ ‫‪ 10.0047‬‬
‫‪‬‬
‫‪30 106 ‬‬ ‫‪1.252‬‬
‫‪4‬‬
‫‪60‬‬
‫جمع آوری و تنظیم ‪ :‬دکتر شریفی پور‬ ‫تمرینات فصل دوم سری دوم‬
‫‪33-2‬‬
‫‪36-2‬‬
‫‪38-2‬‬
‫‪40-2‬‬
‫‪47-2‬‬
‫‪48-2‬‬
‫‪58-2‬‬
‫‪60-2‬‬
‫‪38‬‬
‫‪ -12-2‬نسبت پواسون‬
‫‪ ‬یک میله تحت اثر نیروی محوری ‪ P‬را در نظر می گیریم‪.‬‬
‫‪x‬‬ ‫‪‬‬
‫‪x ‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪‬‬
‫‪E‬‬ ‫‪L‬‬
‫‪P‬‬ ‫‪ ‬با توجه به شکل مشخص است که‬

‫‪x ‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪ y  z  0‬‬
‫‪A‬‬
‫‪61‬‬
‫برابر صفر نمی باشند‪.‬در مواد مهندسی کشش در یک امتداد با انقباض در جهاتی دیگر همراه‬ ‫‪ ‬ولی ‪  y‬و ‪ z‬‬
‫خواهد بود‪.‬اگر ماده مورد بحث هموژن و ایزوتروپ باشد همه نقاط و هم جهتهای آن دارای یک خاصیت خواهند‬
‫بود و بنابراین‬
‫‪ y  z‬‬
‫‪ ‬به این مقادیر کرنش جانبی یا عرضی( ‪ ) Lateral Strain‬می گویند‪.‬نسبت کرنش جانبی به کرنش محوری‬
‫کرنش جانبی‬
‫را نسبت پواسون می گویند‪.‬‬
‫‪‬‬
‫کرنش محوری‬
‫‪y‬‬ ‫‪z‬‬ ‫‪x‬‬ ‫‪x‬‬

‫‪ ‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪x ‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪ y   z  ‬‬
‫‪x‬‬ ‫‪x‬‬ ‫‪E‬‬ ‫‪E‬‬
‫‪ ‬نسبت پواسون برای هر ماده یک عدد ثابت می باشد‪.‬‬

‫‪62‬‬
‫‪ -13-2‬بارگذاری چندمحوری ‪ -‬شکل کلی قانون هوک‬
‫‪ o‬یک المان کلی تحت اثر تنش های ‪  x‬و ‪  y‬و ‪  z‬را در نظر می گیریم‪.‬در اثر این تنش ها کرنش های ‪  x‬و‬
‫‪  y.‬و ‪  z‬بوجود خواهد آمد‪.‬می خواهیم رابطه کلی کرنش و تنش را بنویسیم‪ .‬این کار را بکمک اصل سوپرپوزیشن‬
‫انجام میدهیم‪.‬یعنی هر تنش را به تنهایی اثر میدهیم و کرنش ها را محاسبه می کنیم‪.‬در انتها کلیه کرنشهای هم‬
‫جهت را با هم جمع می کنیم‪.‬‬
‫‪63‬‬
x x
x  ,  y   z   :‫ اثر کند داریم‬ x ‫ اگر فقط‬o
E E
y y
y  ,  x   z   :‫ اثر کند داریم‬ y ‫ اگر فقط‬o
E E
z z
z  ,  x   y  
E E :‫ اثر کند داریم‬ z ‫ اگر فقط‬o
:‫بنابراین در کل خواهیم داشت‬

x y z
x   
E E E
x y z ‫قانون تعمیم یافته هوک‬
 y    
E E E Generalized Hook ,s Law
x y z
 z    
E E E
64
‫‪ -14-2‬مدول حجمی‬
‫قرار‬ ‫‪ y‬و ‪z‬‬ ‫‪ x‬و‬ ‫‪ ‬یک المان مکعب شکل به ابعاد ‪ 1‬را در نظر می گیریم که تحت اثر تنش های‬
‫و ‪  z‬میگردند‪.‬حجم المان بصورت زیر خواهد بود‪:‬‬ ‫دارد‪.‬این تنش ها باعث بوجود آمدن کرنش های ‪  x‬و ‪ y‬‬
‫) ‪V 2  (1   x )(1   y )(1   z‬‬
‫‪V 2  1   x   y   z   x  y   x  z   y  z   x  y  z‬‬ ‫‪, V1 1‬‬
‫با توجه به اینکه ‪  x‬و ‪  y‬و ‪  z‬اعداد بسیار کوچکی هستند از درجه دوم و سوم آنها صرفنظر می کنیم‪.‬‬
‫‪V 2  1 x   y  z‬‬
‫‪65‬‬
e V 2 V 1
.‫نشان می دهیم‬ e ‫تغییر حجم المان را با‬
e  x   y  z
x  y z 2  x   y   z 
e 
E E
1  2 3(1  2 )  x   y   z
e ( )  x   y   z   .
E E 3
 x  y z 
K 
E
3(1  2 )  e
K
3
66
‫‪ ‬اگر جسم در یک محیط سیال غوطه ور باشد تنش در همه جهات یکسان وارد می شود‪:‬‬
‫‪3P‬‬ ‫‪P‬‬ ‫‪P‬‬

‫‪e‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ e‬‬
‫‪K‬‬ ‫‪K‬‬ ‫‪K‬‬
‫که ‪ P‬منفی است و کاهش حجم را نشان میدهد‪.‬‬
‫‪E‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪K ‬‬ ‫‪ 1  2  0   ‬‬
‫) ‪3(1  2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪1‬‬
‫‪0  ‬‬ ‫‪ ‬در هرماده مهندسی داریم‪:‬‬
‫‪2‬‬
‫‪ ‬اگر یک میله فقط تحت اثر ‪  u‬قرار بگیرد داریم‪:‬‬

‫‪ x‬‬ ‫‪ 0  0‬‬
‫‪e‬‬ ‫‪3  x‬‬
‫‪K‬‬ ‫‪3K‬‬
‫بنابراین میله افزایش حجم پیدا میکند‪.‬‬
‫‪67‬‬
‫یک لوله ‪ 2‬متری از جنس فوالد بسیار قوی با قطر خارجی ‪ 273 mm‬وضخامت دیواره ‪ 12.5 mm‬به عنوان یک‬
‫ستون کوتاه مورد استفاده قرار گرفته است و یک بار محوری مرکزی ‪ 1.2‬نیوتنی بر آن اعمال میگردد‪.‬با فرض اینکه‬
‫‪ E  200 GPa .‬و ‪   0.3‬باشد‪.‬مطلوبست محاسبه‪:‬‬
‫الف) تغییر طول لوله‬
‫ب) تغییر قطر خارجی لوله‬
‫ج) تغییر ضخامت دیواره لوله‬
‫‪  A   (0.2732  0.2482 )  0.0102 m 2‬مساحت سطح مقطع لوله‬

‫‪4‬‬
‫‪68‬‬
‫‪P 1.2 106‬‬

‫‪x  ‬‬ ‫‪ 117.30 MPa‬‬
‫‪A‬‬ ‫‪0.0102‬‬
‫‪x‬‬ ‫‪117.3‬‬
‫‪x ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ 0.000587‬‬
‫‪E‬‬ ‫‪200 10‬‬‫‪3‬‬
‫‪ L   L  1.173 mm‬‬
‫‪ y   z   x  0.000176‬‬
‫تغییر قطر خارجی لوله‬ ‫‪ 0.000176  273  0.048 mm‬‬
‫تغییر ضخامت دیواره لوله‬ ‫‪ 0.000176 12.5  0.0022 mm‬‬
‫‪69‬‬
‫در یک صفحه آلومینیومی بر اثر اعمال بار محوری مرکزی تنش عمودی ‪ ‬بوجود می آید‪.‬اگر قبل از بارگذاری‬
‫خطی با شیب ‪. 2 :1‬برروی صفحه ترسیم شود‪.‬مطلوبست محاسبه شیب خط زمانی که ‪  x  18 ksi‬باشد‪.‬‬
‫‪  0.33‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪E  10 106 psi‬‬
‫‪70‬‬
‫‪x‬‬‫‪18000‬‬
‫‪x ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪1.8‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪E 10 106‬‬
‫‪ y   x  5.94 104‬‬
‫‪‬‬
‫‪L2  2(1  5.94 104 )  1.9988‬‬
‫‪1.9988‬‬
‫‪ ‬شیب‬ ‫‪ 1.9952‬‬
‫‪1.0018‬‬
‫‪L1  1(1  1.8 103 )  1.0018‬‬
‫‪ ‬در مسئله فوق اگر بخواهیم صفحه در امتداد محور ‪ y‬تغییرطول ندهد مقدار تنش ‪  y‬الزم را بیابید‪.‬در اینصورت‬
‫مقدار ‪  z‬را محاسبه نمائید‪.‬‬
‫‪y‬‬ ‫‪x‬‬
‫‪y  0  y ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪E‬‬ ‫‪E‬‬
‫‪  y   x  0.33 18  5.94 ksi‬‬

‫‪71‬‬
x y
 0.33
 z     ( x   y )  (5.94  18)  103
E E E 10 106
  z  7.9 104
72
‫‪ -15-2‬تغییرشکل برشی‬
‫‪ ‬یک المان تحت اثر تنش های برشی را در نظر می گیریم‪.‬‬
‫‪ ‬در اثر این تنش شکل المان از حالت مربع خارج شده و بصورت متوازی االضالع در می آید‪.‬‬
‫‪73‬‬
‫‪ ‬چون فقط تغییرشکل واقعی المان مورد نظر است تغییرشکل را می توان بصورت زیر در نظر گرفت‪:‬‬
‫‪ ‬اگر نمودار ‪   ‬را ترسیم نمائیم باز هم همانند نمودار ‪   ‬خواهد بود یعنی قسمت اولیه آن خطی است و‬
‫داریم ‪:‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪  G‬‬
‫‪  G‬مدول برشی‬
‫‪Shear modulus‬‬
‫یا‬
‫‪modulus of rigidity‬‬ ‫واحد آن همان واحد تنش است‪.‬‬
‫‪74‬‬
‫‪ ‬اگر یک المان کلی را تحت اثر تنشهای ‪  x‬و ‪  y‬و ‪  z‬و ‪  xy‬و ‪  xz‬و ‪  yz‬قرار گرفته است در نظر بگیریم‬
‫داریم‪:‬‬
‫‪75‬‬
‫در اینصورت رابطه کلی هوک بصورت زیر است‪:‬‬
‫‪x‬‬ ‫‪y‬‬ ‫‪z‬‬
‫‪x ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪E‬‬ ‫‪E‬‬ ‫‪E‬‬
‫‪x‬‬ ‫‪y‬‬ ‫‪z‬‬
‫‪ y  ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪E‬‬ ‫‪E‬‬ ‫‪E‬‬
‫‪x‬‬ ‫‪y‬‬ ‫‪z‬‬
‫‪ z  ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪E‬‬ ‫‪E‬‬ ‫‪E‬‬
‫‪ xy‬‬
‫‪ xy ‬‬
‫‪G‬‬
‫‪ xz‬‬
‫‪ xz ‬‬
‫‪G‬‬
‫‪ yz‬‬
‫‪ yz ‬‬
‫‪G‬‬
‫روابط هوک برای یک ماده هموژن و ایزوتروپ با رفتار خطی صادق است‪.‬‬
‫‪76‬‬
‫مثال ‪14-2‬‬
‫‪ G  1200 psi‬است مطابق شکل به دو بلوک صلب فوقانی و تحتانی متصل‬ ‫دو بلوک پالستیکی که در هر دو‬
‫وصفحه متحرک ‪ AB‬درمیان آنان قرار گرفته است‪.‬اگر عرض هریک از بلوک ها ‪   4‬باشد‪.‬مطلوبست محاسبه‬
‫ضریب ثابت فنری موثر ‪ K  P‬در سیستم‪.‬‬
‫‪‬‬
‫‪77‬‬
‫جمع آوری و تنظیم ‪ :‬دکتر شریفی پور‬ ‫تغییرشکل مسئله بصورت زیر است‪:‬‬
‫‪‬‬ ‫‪P‬‬ ‫‪P‬‬

‫‪‬‬ ‫‪, ‬‬ ‫‪‬‬
‫‪1.75‬‬ ‫‪2   9  4  72‬‬
‫‪P‬‬ ‫‪‬‬
‫‪  G .‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ 1200 ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪P  49371.4‬‬
‫‪72‬‬ ‫‪1.75‬‬
‫‪P‬‬ ‫‪lb‬‬
‫‪K ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪K  49371.4‬‬
‫‪‬‬ ‫‪in‬‬
‫‪78‬‬
‫یک سیستم ایزوالسیون ارتعاشی مطابق شکل از دو بلوک‬

‫الستیکی سخت که از طرفین به دو تکیه گاه صلب و صفحه‬
‫‪ AB .‬چسبیده اند تشکیل می شود‪.‬با توجه به نوع و دوام‬
‫‪. G  18 MPa‬‬ ‫‪  all  1.5 MPa‬و‬ ‫جنس الستیک‬
‫در نظر گرفته شده اند اگر قرار باشد یک نیروی مرکزی‬
‫عمودی ‪ 27 kN‬باعث بوجود آمدن یک تغییرمکان عمودی‬
‫‪ 2 mm .‬در صفحه گردد‪.‬مطلوبست حداقل مقدار مجاز ابعاد‬
‫‪ a .‬و ‪ b‬در بلوک ها‪.‬‬
‫‪79‬‬
P 27  103
  1.5 106   b  0.15 m
2A 2  b  0.060
 1.5 106
    0.0833
G 18 10 6
  a.  0.002
0.002
a   a  0.024 m
0.0833
a  0.024 m
80
‫‪ -16-2‬رابطه ‪ E‬و ‪ G‬و ‪‬‬
‫‪ ‬یک میله تحت اثر کشش را در نظر می گیریم‪:‬‬
‫‪P‬‬ ‫‪P‬‬ ‫‪ ‬در المان مشخص شده داریم‪:‬‬

‫‪‬‬ ‫‪ ‬‬
‫‪2A‬‬ ‫‪2A‬‬
‫‪P‬‬
‫‪x ‬‬ ‫‪ ‬تغییرشکل این المان بصورت زیر است‪:‬‬
‫‪A‬‬
‫‪81‬‬
   
tan  tan tan
 1   x
 4 2 2 2
tan(  )  
4 2 1 x  
1  tan .tan
4 2

1  tan
1   x 2
 
1 x 
1
2
 
 1   x  (1   x )  1   x  (1   x )
2 2
 (1   ) x
 (1   x  1   x )  (1   ) x   (1   ) x
2 1 
1 x
2
82
 x x
   (1   ) x   (1   )  E  (1   )G .
G E 
x
  2  E  2G (1   )

E 1 E 3 E
0   1   1    2    3
2G 2 2G 2 G
1 G 1 E E
    G 
2 E 3 2 3
83
‫‪ -17-2‬اصل سنت – ونانت ( ‪) SAINT - VENANT ,S PRINCIPLE‬‬
‫‪ ‬همانطوریکه قبال بحث شد تنش در نزدیکی دو سر یک میله تحت اثر بار محوری یکنواخت نیست‪.‬‬
‫البته اگر مقدار کمی از دو سر میله فاصله پیدا کنیم توزیع تنش را می توان یکنواخت فرض نمود‪.‬این فاصله حدودا‬
‫برابر ‪( b‬عرض میله) است‪.‬‬
‫‪84‬‬
‫‪ ‬اصل سنت‪-‬ونانت‪ :‬به استثناء نواحی بسیار نزدیک به نقاط اعمال بار‪ ،‬نحوه توزیع تنش را می توان مستقل از‬
‫حالت اعمال بار فرض نمود‪.‬‬
‫‪ ‬به عنوان مثال در کف یک ستون‪ ،‬بار گسترده بر ستون اثر میکند می توان آنرا با یک بارمحوری جایگزین‬
‫نمود‪.‬این جایگزینی مگر در نواحی نزدیک به انتهای ستون‪ ،‬در بقیه نواحی مانند بار اصلی است‪.‬‬
‫‪85‬‬
‫‪ ‬هنگام کاربرد اصل سنت ‪ -‬ونانت باید توجه کنیم که ‪:‬‬
‫‪ -‬بارگذاری واقعی و بارگذاری مورد استفاده برای محاسبه تنش ها باید از نظر استاتیکی معادل باشند‪.‬‬
‫‪ -‬تنش های واقعی در نزدیکی نقطه اعمال بار را نمی توان با استفاده از این روش محاسبه نمود‪.‬‬
‫‪86‬‬
‫جمع آوری و تنظیم ‪ :‬دکتر شریفی پور‬ ‫‪ -18-2‬تمرکز تنش ( ‪) Stress Concentrations‬‬
‫‪ ‬در نزدیکی نقطه اعمال بار تنش ها ممکن است مقادیر بزرگی را اختیار کنند‪.‬ضمنا در جایی که سطح مقطع عضو‬
‫تغییر یابد یا سوراخی در داخل عضو وجود داشته باشد تمرکز تنش خواهیم داشت‪.‬‬
‫‪P‬‬
‫‪ max‬‬ ‫‪K‬‬
‫‪A‬‬
‫‪ max‬‬
‫‪K ‬‬
‫‪ ave‬‬
‫‪87‬‬
‫‪D‬‬ ‫‪r‬‬
‫مختلف رسم شده است و مقدار ‪ K‬را از نمودارها‬ ‫به ‪ K‬ضریب تمرکز تنش می گویند که برای و‬
‫‪d‬‬ ‫‪d‬‬
‫می توان به آسانی محاسبه نمود‪.‬مقدار ‪ K‬همیشه بزرگتر از یک است‪.‬‬
‫‪88‬‬
‫‪ -19-2‬تغییرشکل پالستیک ‪ -‬رفتار االستو پالستیک‬
‫رفتار تنش‪-‬کرنش مواد االستو پالستیک را بصورت زیر در نظر می گیریم‪.‬‬
‫مادام که جسم از نقطه ‪ A‬نگذشته باشد درست روی خط ‪ OA‬برخواهد گشت ولی اگر از نقطه ‪ A‬بگذرد و به ‪. B‬‬
‫برسد روی خط موازی ‪ OA‬برمی گردد‪.‬‬
‫رفتار هیچ ماده واقعی بصورت االستوپالستیک نیست ولی فوالد نرم رفتاری شبیه به این مواد دارد‪.‬‬
‫‪89‬‬
‫اگر لوله و میله زیر از ماده االستو پالستیک ساخته شده باشند مطلوبست ‪:‬‬
‫الف) ماکزیمم نیروی ‪ P‬که می توان وارد نمود‪.‬‬
‫ب) در اثر نیروی ‪ 20 kN‬تنش را در هر میله بیابید‪.‬‬
‫ج) نمودار ‪ P  ‬سیستم را رسم نمائید‪.‬‬
‫‪A  45 mm 2‬‬ ‫‪A  60 mm 2‬‬

‫میله‬ ‫‪E  200 GPa‬‬ ‫لوله‬ ‫‪E  100 GPa‬‬
‫‪ y  200 MPa‬‬ ‫‪ y  250 MPa‬‬
‫‪90‬‬
‫الف) ماکزیمم نیروی ‪ P‬وقتی است که هردو میله به تسلیم برسند‪.‬‬
‫‪Pmax  Par  Put  200 106  45 106  250 106  60 106‬‬

‫‪ Pmax  24000 N  24 kN‬‬
‫ب) حال تحت اثر نیروی ‪ 20 kN‬فرض می کنیم که هیچ کدام تسلیم نشوند و داریم‪:‬‬
‫‪Pr  Pt  20000‬‬
‫‪Pr .L‬‬ ‫‪P .L‬‬ ‫‪Pr‬‬ ‫‪Pt‬‬
‫‪ r  t‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ t‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ Pr  1.5Pt‬‬
‫‪E r A r E t At‬‬ ‫‪200  45 200  60‬‬
‫‪ Pr  Pt  20000‬‬
‫‪ Pt  8000 ,‬‬ ‫‪Pr  12000‬‬
‫‪Pr  1.5Pt‬‬
‫‪91‬‬
‫‪ ‬حال کنترل می کنیم که تنش در هرکدام چقدر است‪:‬‬
‫‪8000‬‬
‫‪t ‬‬ ‫‪6‬‬
‫‪ 133.33 MPa  250 MPa‬‬
‫‪60 10‬‬
‫‪12000‬‬
‫‪r ‬‬ ‫‪6‬‬
‫‪ 266.67 MPa  200 MPa‬‬
‫‪45 10‬‬
‫پس میله تسلیم می شود و مجددا حل می کنیم‪.‬‬
‫‪ ‬در این حالت می دانیم که میله تسلیم شده است و لوله تسلیم نمی شود‪.‬‬
‫‪ r  200 MPa  Pr   r .A r  200 106  45 106‬‬

‫‪ Pr  9000N  9kN‬‬
‫‪92‬‬
‫‪ ‬پس بقیه نیرو به لوله می رسد و داریم‪:‬‬

‫‪Pt  20  9  11kN‬‬
‫‪11000‬‬
‫‪t ‬‬ ‫‪6‬‬
‫‪ 183.33 MPa  250 MPa‬‬
‫‪60 10‬‬
‫ج) برای رسم نمودار ‪ P  ‬ابتدا می دانیم که اول میله تسلیم می شود‪.‬نیرویی را می یابیم که در آن نیرو لوله‬
‫تسلیم شود‪.‬در مرحله خطی رابطه زیر برقرار است‪:‬‬
‫‪Pr  Pt  P‬‬ ‫‪P‬‬

‫‪‬‬ ‫‪Pt ‬‬ ‫‪ 0.4P‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪Pr  0.6P‬‬
‫‪Pr  1.5Pt‬‬ ‫‪2.5‬‬
‫‪93‬‬
‫‪‬‬ ‫‪Pr  0.6P   y r .A r  200 106  45 106  9000N‬‬
‫‪9000‬‬
‫‪‬‬ ‫‪P‬‬ ‫‪ 15000 N  15 kN‬‬
‫‪0.6‬‬
‫پس در ‪ P  15 kN‬میله تسلیم می شود‪.‬در این لحظه ‪ ‬در دو میله برابر است و داریم ‪:‬‬
‫‪Pr .L‬‬ ‫‪9000  0.800‬‬

‫‪ r  t ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪6‬‬
‫‪ 0.008 m  0.8 mm‬‬
‫‪E r .A r 200 10  45 10‬‬
‫‪9‬‬
‫برسد لوله هم تسلیم می گردد‪.‬در این لحظه تغییرمکان کلی برابر تغییرمکان‬ ‫حاال وقتی که نیرو به ‪P  24 kN‬‬
‫لوله است‪:‬‬
‫‪Pt .L‬‬
‫‪ r  t ‬‬
‫‪E t .At‬‬
‫‪94‬‬
‫در این لحظه ‪ Pt‬برابر است با ‪:‬‬
‫‪Pt  24  9  15 kN‬‬
‫‪16000  0.8‬‬
‫‪ r  t ‬‬ ‫‪6‬‬
‫‪ 0.002 m  2 mm‬‬
‫‪100 10  60 10‬‬
‫‪9‬‬
‫پس نمودار بصورت زیر است‪:‬‬
‫‪95‬‬
‫راه دیگر رسم نمودار ‪ P  ‬هرکدام از لوله و میله بطور مجزا و جمع آنهاست ‪:‬‬
‫) ‪Pr (kN‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪9‬‬
‫) ‪ r (mm‬‬
‫‪0.8‬‬
‫‪96‬‬
‫‪‬‬
‫‪15 x‬‬
‫‪‬‬ ‫‪ x 6‬‬
‫‪2 18‬‬
‫‪97‬‬
‫جمع آوری و تنظیم ‪ :‬دکتر شریفی پور‬ ‫تمرینات فصل دوم سری سوم‬
‫‪62-2‬‬
‫‪67-2‬‬
‫‪68-2‬‬
‫‪72-2‬‬
‫‪74-2‬‬
‫‪86-2‬‬
‫‪88-2‬‬
‫‪94-2‬‬
‫‪100-2‬‬
‫‪105-2‬‬
‫‪124-2‬‬
‫‪126-2‬‬
‫‪38‬‬

تنش و کرنش محوری-2

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

تنش و کرنش محوری-2

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

‫فصل‪: 2‬‬

‫دکتر شریفی پور‪ -‬دانشکده فنی و مهندسی دانشگاه رازی‬

‫‪ -9-2 ‬تغییرشکا اعضا در اثر بار محوری‪27............................................................................‬‬

‫‪ -17-2 ‬اصل سنت – ونانت‪84.........................................................................................‬‬

‫آنها رسم می کنیم‪ .‬مثال بصورت زیر‪:‬‬

‫طول اولیه میله‬

‫‪P‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪L  L0‬‬

‫‪ ‬مواد نرم همانند فوالد نرمه(کم کربن) = فوالد ساختمانی‪.‬‬

‫‪ ‬پس از نخ شدگی نیروی کمتری برای ازدیاد طول کافی است‪.‬‬

‫‪ ‬محل گسیختگی در مواد نرم با سطح اولیه میله زاویه ‪ 45‬تشکیل‬

‫شکل کلی نمودار تنش‪-‬کرنش مواد سخت‬

‫‪ ‬در صورتیکه کرنش مهندسی بصورت زیر تعریف می شود‪:‬‬

‫نمودار تنش‪-‬کرنش حقیقی فوالد‬

‫‪ ‬مدول االستیسیته وابسته به عوامل روبروست ‪ :‬دما ‪ -‬بارگذاری ‪ -‬انواع فوالد‪.‬‬

‫‪  E‬‬ ‫قانون هوک‬

‫تنش‬ ‫کرنش‬ ‫مدول االستیسیته= مدول یانگ= شیب خط تنش‪-‬کرنش‬

‫‪ ‬اگر بارگذاری سازه طوری باشد که به ‪  y‬نرسیده باشد بارگذاری‬

‫در باربرداری انجام می شود و قطعه به نقطه اولیه برمیگردد‪.‬اگر‬

‫بارگذاری روی سازه زیاد باشد با باربرداری قطعه به حالت اول‬

‫برنمی گردد بلکه مقدار تغییرشکل خمیری یا پالستیک دائمی‬

‫در آن بوجود می آید‪.‬بهرحال شیب باربرداری همانند شیب‬

‫بارگذاری خواهد بود و برابر ‪ E‬است‪.‬‬

‫‪ ‬اگر بارگذاری مجدد را انجام دهیم قطعه روی مسیر‬

‫یعنی عالوه بر اینکه رفتار در شروع مجددا خطی است ‪،‬‬

‫‪P ‬‬ ‫‪PL‬‬

‫‪ PL ‬‬ ‫‪25000 1.75‬‬

‫از باال مقطع زدیم‪.‬‬

‫‪ D   AB   BC  CD‬‬ ‫از پایین مقطع زدیم‪.‬‬

‫‪25000 1.75‬‬ ‫‪125000 1.25‬‬ ‫‪50000 1.5‬‬

‫سیم فوالدی ‪ CD‬بقطر ‪ 2 mm‬را درنظر گرفته‬

M A 0  TCD  0.08 W   0.4  x 

Pdy Wdy  P W  mg  vg

‫‪ -10-2‬مسائل نامعین استاتیکی‬

‫بکمک این دو سری معادالت مسئله را حل نمود‪.‬‬

‫‪M‬‬ ‫‪A‬‬ ‫‪ 0 : B y  3L  0  B y  0‬‬

‫‪M‬‬ ‫‪B‬‬ ‫‪ 0 : A y  3L  0  A y  0‬‬

‫‪F‬‬ ‫‪x‬‬ ‫‪ 0 : B x  Ax  P‬‬ ‫‪1‬‬

‫‪A x  2B x‬‬ ‫‪P‬‬ ‫‪2P‬‬

‫‪E st  200 GPa‬‬

‫موظف است که در نقطه ‪ A‬به‬ ‫نیروی ‪F1‬‬

‫‪ A  0.5 mm   AL   st  0.5 103‬‬

‫‪ -11-2‬مسائل درگیر با تغییرات دما‬

‫‪T‬‬ ‫‪ L T‬‬

‫‪ ‬با توجه به اصل سوپرپوزیشن نیروی ‪ F‬را درمی یابیم ‪:‬‬

‫‪ F ‬باید میله را به اندازه ‪ T‬جابجا کند و بجای اول آن برگرداند‪.‬‬

‫‪A  2.5 in 2‬‬ ‫‪A  3 in 2‬‬

‫میله ‪AL‬‬ ‫میله ‪AL‬‬ ‫میله ‪Bronze‬‬

‫‪  0.034  0.02  0.014 in‬‬

‫‪F 12‬‬ ‫‪F 15‬‬

‫الف) تنش عمودی نهایی در میله فوالدی‬

‫‪B  10 10.4 106  35  0.0036‬‬

‫‪st  10  6.5 106  35  0.0023‬‬

‫‪  0.0050  0.0023  0.0036  0.0037‬اختالف طول نهایی الیه ‪st‬‬

‫‪F 10‬‬ ‫‪F 10‬‬

‫‪ ‬یک میله تحت اثر نیروی محوری ‪ P‬را در نظر می گیریم‪.‬‬

‫‪P‬‬ ‫‪ ‬با توجه به شکل مشخص است که‬

‫‪y‬‬ ‫‪z‬‬ ‫‪x‬‬ ‫‪x‬‬

‫‪ ‬نسبت پواسون برای هر ماده یک عدد ثابت می باشد‪.‬‬

‫‪ -13-2‬بارگذاری چندمحوری ‪ -‬شکل کلی قانون هوک‬

:‫بنابراین در کل خواهیم داشت‬

‫) ‪V 2  (1   x )(1   y )(1   z‬‬

‫‪V 2  1   x   y   z   x  y   x  z   y  z   x  y  z‬‬ ‫‪, V1 1‬‬

‫‪3P‬‬ ‫‪P‬‬ ‫‪P‬‬

‫‪ ‬اگر یک میله فقط تحت اثر ‪  u‬قرار بگیرد داریم‪:‬‬