‫طراحی اجزاء‪1‬‬

‫دانشکده مهندسی مکانیک ‪ -‬دانشگاه صنعتی سهند‬

‫زمستان‪1399‬‬
‫مدرس ‪ :‬مهسا خرازی‬
 ‫شکست تحت بار گذاری استاتیکی‬

‫• بارگذاری استاتیکی‪ ،‬یک بارگذاری (نیرو یا کوپل) پایا می باشد که در حین اعمال آن‪،‬‬
‫اندازه‪ ،‬محل اثر و جهت ان تغییر نمی نماید‪.‬‬
‫• مفهوم شکست در مهندسی مکانیک‪ ،‬به شرایطی اتالق می شود که در ان یک جز به دو یا‬
‫چند بخش مجزا گسسته شود و یا کارایی و قابلیت اطمینان کاربرد ان از بین برود‪.‬‬
 ‫معیارهای شکست‬

‫• معیارهای تسلیم برای مواد شکل پذیر‬

‫‪ ‬معیار ماگزیموم تنش برشی یا معیار ترسکا‬
‫‪ ‬معیار انرژی واپیچش‪ ،‬یا معیار فون میزز‬
‫‪ ‬معیار مور‪-‬کولمب برای مواد شکل پذیر‬

‫• معیارهای شکست برای مواد ترد‬

‫‪ ‬معیار ماگزیموم تنش عمودی‬
‫‪ ‬معیار مور‪-‬کلمب برای مواد ترد‬
‫‪ ‬معیار مور اصالح شده‬
 ‫شکست در مواد نرم و ترد‬

‫• در اکثر مواد نرم شکل پذیر ‪Ductile materials‬‬

‫کرنش شکست‬

‫استحکام تسلیم در کشش و فشار دارای اندازه یکسانی هست‬

‫‪yield strength that is often the same in compression as in tension.‬‬

‫• مواد ترد‪ ، Brittle materials ،‬استحکام تسلیم مشخصی ندارند و استحکام کششی‬
‫نهایی و استحکام فشاری نهایی متفاوت است‬

‫کرنش شکست‬
 ‫معیار ماگزیموم تنش برشی یا معیار ترسکا‬

‫مطابق این معیار‪ ،‬یک قطعه شکل‬

‫پذیر زمانی تسلیم می شود که‬
‫ماگزیموم تنش برشی در قطعه بیشتر‬
‫یا مساوی ماکزیموم تنش برشی در‬
‫نمونه کشش هنگام تسلیم گردد‪.‬‬

‫معیار تسلیم ترسکا در حالت تنش صفحه ای‬

 ‫معیار ماگزیموم تنش برشی یا معیار ترسکا‬

‫• در وضعیت تنش های سه بعدی‪ ،‬اگر تنش های اصلی بصورت زیر مرتب شوند‪،‬‬

‫‪The maximum shear stress‬‬

‫‪yield strength in shear‬‬

‫• معیار تصحیح شده با در نظر گرفتن ضریب اطمینان ‪n‬‬

‫معیار ماگزیموم تنش برشی یا معیار ترسکا‬
 ‫معیار انرژی واپیچش (اعوجاجی) یا معیار فون میزز‬

‫• طبق این معیار‪ ،‬یک قطعه شکل پذیر وقتی تسلیم می شود که‪ ،‬انرژی کرنش واپیچش در‬
‫حجم واحد قطعه بیشتر یا مساوی انرژی کرنشی واپیچش در حجم واحد نمونه کشش یا‬
‫فشار هنگام تسلیم باشد‪.‬‬

‫تنش هیدرواستاتیکی‬
 ‫معیار انرژی واپیچش (اعوجاجی) یا معیار فون میزز‬

‫انرژی کرنشی در حجم واحد برای کشش ساده تکبعدی‬

‫انرژی کرنشی در حجم واحد وضعیت تنش سه بعدی‬

‫با جاگذاری کرنش های اصلی‬

‫انرژی کرنشی که فقط باعث تغییر حجم می شود با جایگذاری تنش هیدرواستاتیک بجای تنش های‬
‫اصلی بدست می آید‪:‬‬
 ‫معیار انرژی واپیچش (اعوجاجی) یا معیار فون میزز‬

‫• از تفاضل انرژی کرنشی و انرژی کرنشی حجمی‪ ،‬انرژی کرنشی اعوجاجی بدست می آید‪:‬‬

‫• برای نمونه کشش ساده یک بعدی‬

 ‫معیار انرژی واپیچش (اعوجاجی) یا معیار فون میزز‬

‫با استفاده از نمونه کشش ساده یک بعدی‬

‫عبارت مقابل تنش موثر یا فون میزز نامیده‬
‫می شود‬

‫برای حالت تنش صفحه ای و تنش های اصلی‬

‫منحنی تسلیم بر اساس معیار فون‬

‫میزز در حالت تنش صفحه ای‬
 ‫معیار انرژی واپیچش (اعوجاجی) یا معیار فون میزز‬

‫• رابطه تنش فون میزز برای وضعیت تنش سه بعدی در دستگاه مختصات دلخواه ‪XYZ‬‬

‫• رابطه تنش فون میزز برای وضعیت تنش صفحه ای در دستگاه مختصات دلخواه ‪XY‬‬

‫با در نظر گرفتن ضریب اطمینان ‪n‬‬

 ‫معیار مور‪-‬کولمب‬

‫• برای مواد مانند آلیاژهای منیزیم‪ ،‬استحکام کششی و فشاری یکسان نیست‪ .‬در این مواد‬
‫برای بررسی تسلیم از معیار مور‪ -‬کولمب استفاده می شود و فقط دوایر مربوط به استحکام‬
‫های کششی و فشاری لحاظ می گردد و دایره مربوط به استحکام برشی پیچشی در نظر‬
‫گرفته نمی شود‪.‬‬

‫دوایر مور‬ ‫معیار مور کولمب در حالت تنش صفحه ای‬

 ‫معیار مور‪-‬کولمب‬

‫معیار مور کولمب در‬

‫حالت تنش صفحه ای‬

‫‪factor of safety n,‬‬

 ‫مثال‬

‫• استحکام فوالدی یک قطعه فوالدی نورد گرم شده بصورت زیراست‪:‬‬

‫• در آستانه شکست‪ ،‬کرنش حقیقی این قطعه بصورت زیر است‪:‬‬

‫• ضریب اطمینان را برای تنش های اصلی زیر بیابید‪.‬‬

 ‫حل‬
‫با توجه به داده های زیر‪ ،‬ماده داده شده یک ماده نرم شکل پذیر است‬

‫با توجه به معیار فون میزز‬

‫با توجه به معیار ترسکا‬

 ‫حل‬

‫با توجه به معیار فون میزز‬

‫با توجه به معیار ترسکا‬

 ‫حل‬
‫با توجه به معیار فون میزز‬

‫با توجه به معیار ترسکا‬

 ‫حل‬

‫با توجه به معیار فون میزز‬

‫با توجه به معیار ترسکا‬

 ‫حل‬

‫با توجه به معیار فون میزز‬

‫با توجه به معیار ترسکا‬

 ‫حل‬

‫با توجه به معیار فون میزز‬

‫با توجه به معیار ترسکا‬
 ‫مثال‬
‫• یک شفت به قطر ‪ 25 mm‬تحت کوپل استاتیکی ‪ 230 N.m‬قرار دارد‪ .‬این شفت از‬
‫آلومینیوم با استحکام تسلیم زیر ساخته شده است‪:‬‬

‫ضریب اطمینان برای این طراحی را محاسبه نمایید‪.‬‬

‫حل‬
 ‫مثال‬

‫• مطابق شکل اهرم ‪ DC‬در نقطه ‪D‬‬

‫تحت نیروی ‪ F‬قرار دارد‪ .‬تیر یک سر‬
‫گیردار ‪ OABC‬از فوالد آهنگری با‬
‫استحکام تسلیم ‪ 81 Ksi‬ساخته شده‬
‫است‪ .‬نیروی ‪ F‬را در آستانه تسلیم تیر‬
‫بیابید‪.‬‬
 ‫حل‬
stress element at A on the top surface
on the 1-in-diameter section
 ‫مثال‬

‫• تیر تو خالی نشان داده شده در شکل‪ ،‬از‬

‫آلومینیوم با استحکام تسلیم ‪276 Mpa‬‬
‫ساخته شده است‪ .‬این تیر یکسرگیردار تحت‬
‫بارهایی بصو‪.‬رت زیر قرار گرفته است‪:‬‬

‫با در نظر گرفت ضریب طراحی ‪ nd=4‬مقدار‬

‫ضریب اطمینان واقعی را محاسبه نمایید‪.‬‬
 ‫حل‬

von Mises stress

‫معیار ماگزیموم تنش قائم برا مواد ترد‬

‫طبق این معیار‪ ،‬اگر یکی از سه تنش اصلی در‬

‫یک ماده ترد‪ ،‬از استحکام تسلیم ان ماده بیشتر‬
‫شود‪ ،‬شکست روی می دهد‪.‬‬

‫برای وضعیت تنش صفحه ای‬

 ‫مثال‬
‫• در مثال قبلی فرض نمایید که تیر ‪ OABC‬از چدن خاکستری ‪ ASTM 30‬ساخته شده‬
‫است‪ .‬نیروی ‪ F‬در آستانه شکست این میله را با استفاده از معیارهای زیر بدست آورید‪:‬‬
‫الف‪ -‬معیار مور‪-‬کولمب‬
‫ب‪ -‬معیار اصالح شده مور‬
‫حل‬

‫‪From Table A–24:‬‬

‫‪tensile ultimate strength is 31 kpsi and the‬‬
‫‪compressive ultimate strength is 109 kpsi.‬‬

‫‪stress element at A on the top surface‬‬

‫‪on the 1-in-diameter section‬‬
‫شکست تحت بار گذاری استاتیکی‬
 ‫شکست خستگی تحت بار گذاری متغیر‬

‫• رفتار یک ماده در بارگذاری استاتیکی با رفتار ان در بارگذاری دینامیکی کامال متفاوت است‪.‬‬
‫• در آزمایش کشش‪ ،‬بار بصورت تدریجی در یک جهت بر نمونه وارد می شود و زمان کافی‬
‫برای ایجاد کرنش وجود دارد‪ .‬بعبارتی‪ ،‬نمونه در شرایط بارگذاری استاتیکی قرار دارد‪.‬‬
‫• اما‪ ،‬در بسیاری از موارد‪ ،‬جهت تنش های ناشی از بارگذاری یا اندازه آنها (یا هردو) بر حسب‬
‫زمان تغییر می کند‪ .‬این گونه تنش ها را تنش های متغیر‪ ،‬دینامیکی‪ ،‬تکراری‪ ،‬خستگی‪،‬‬
‫متناوب یا نوسانی و شکست ناشی از آنها را شکست خستگی می نامند‪.‬‬
‫• طبق بررسی ها‪ ،‬ماگزیموم تنش در بعضی از نمونه هایی که دستخوش شکست خستگی‬
‫شده اند‪ ،‬کمتر از استحکام نهایی نمونه (یا حتی کمتر از استحکام تسلیم آن) است‪.‬‬
‫• در بارگذاری استاتیکی‪ ،‬معموال تغییر شکل قابل توجه‪ ،‬نشانگر شروع شکست است‪ .‬اما‬
‫شکست خستگی یک پدیده ناگهانی است‪.‬‬
‫شکست خستگی ممکن است بصورت ترد‪ ،‬شکل پذیر یا ترکیبی از این دو باشد‪.‬‬
 ‫مراحل خستگی‬

‫• ایجاد یک یا چند ترک میکروسکوپی‬

‫• تبدیل ترک های میکروسکوپی به ترک های ماکروسکوپی‬
‫• شکست سریع و ناگهانی‬

‫عوامل ایجاد کننده ترک‬

‫اتصاالت ضعیف و مونتاژ نادرست‬ ‫•‬

‫تنش های پسماند‪ ،‬تغییرات دما‪ ،‬خورندگی محیط و بارگذاری با فرکانس زیاد‬ ‫•‬
‫تغییرات سریع مقطع عرضی ( مانند جای خار‪ ،‬سوراخ و ‪)...‬‬ ‫•‬
‫لغزش یا غلتش اجزا نسبت بهم با فشار زیاد‬ ‫•‬
‫ورود ذرات خارجی در نورد‪ ،‬آهنگری‪ ،‬ریخته گری‪ ،‬عملیات حرارتی و ‪...‬‬ ‫•‬
‫شکست یک پیچ بر اثر بار خمشی یک جهته تکراری‬

‫• شکست در ریشه رزوه (نقطه ‪ )A‬شروع شده‬

‫است‪.‬‬
‫• بصورت امواج ساحلی در ناحیه ‪ B‬در مقطع‬
‫عرضی پیش رفته است‪.‬‬
‫• در نقطه ‪ C‬دستخوش شکست ناگهانی شده‬
‫است‪.‬‬
‫سطوح شکست خستگی‬
‫رشد ترک های خستکی‬
 ‫روش های تعیین عمر خستگی‬
‫• روش های تحلیل شکست و تعیین عمر خستگی‪ ،‬بدنبال تخمین تعداد سیکل های (چرخه‬
‫های) بارگذاری برای شکست یک نمونه در یک سطح بارگذاری مشخص هستند‪.‬‬

‫• تحلیل عمر بر اساس کرنش‬

‫بیشتر بر مرحله اول خستگی و ایجاد ترک ها متمرکز است‪.‬‬
‫• تحلیل عمر بر اساس مکانیک شکست خطی‬
‫بیشتر بر مرحله دوم خستگی و رشد ترک ها متمرکز است‪.‬‬
‫• تحلیل عمر بر اساس تنش‬
‫اثر هر سه مرحله خستگی را در نظر می گیرید و بر آزمون های تجربی استوار است‪.‬‬

‫اگر تعداد چرخه های خستگی نسبتا کم ودر محدوده ‪ 𝑁 ≤ 104‬باشد‪ ،‬خستگی کم چرخه ‪low-cycle fatigue‬‬
‫می باشد‪ .‬و اگر تعداد چرخه های خستگی ‪ 𝑁 > 104‬باشد‪ ،‬خستگی پر چرخه ‪ high-cycle fatigue‬می باشد‪.‬‬
‫تحلیل عمر خستگی بر مبنای مکانیک شکست خطی‬

‫اگر تنش در محدوده 𝑛𝑖𝑚𝜎 و 𝑥𝑎𝑚𝜎 تغییر نماید‪ ،‬داریم‪:‬‬

‫و شدت تنش از رابطه زیر محاسبه می شود‪:‬‬

‫بنابراین برای گستره تنش داده شده‪:‬‬

‫برای یک نمونه با طول ترک اولیه 𝑖𝑎‬

‫و برای یک مقدار ثابت ‪ N‬با افزایش‬
‫𝜎∆ طول ترک افزایش می باشد‪.‬‬
‫همچنین اگر 𝐼𝐾∆ و 𝜎∆ از یک‬
‫مقداری کمتر باشد‪ ،‬ترک رشد نخواهد‬
‫کرد‪ .‬به این مقدار معین 𝐼𝐾∆‪ ،‬مقدار‬
‫حدی ‪ (∆𝐾𝐼 )𝑡ℎ‬می گویند‪.‬‬
‫تحلیل عمر خستگی بر مبنای مکانیک شکست خطی‬

‫با محاسبه شیب‬

‫و رسم نمودار مشابه برای نسبت‬

‫تنش های مختلف‬

‫نمودارهایی مطابق شکل روبرو‬

‫بدست می آید‪.‬‬
‫در ناحیه اول نمودار ضریب شدن‬
‫تنش کم بوده و رشد ترک بسیار‬
‫کند است‪.‬‬
‫در ناحیه دوم نرخ رشد ترک پایدار‬
‫بوده و در ناحیه سوم‪ ،‬رشد ترک‬
‫بصورت سریع و ناپایدار می باشد‪ .‬و‬
‫بعد از مقدار بحرانی 𝐶𝐼𝐾 شکست‬
‫ناگهانی نمونه رخ می دهد‬
 ‫تحلیل عمر خستگی بر مبنای مکانیک شکست خطی‬
‫معادله نرخ گسترش ترک در محله دوم‬
‫معادله پاریس‬

‫در این معادله ‪ c‬و ‪ m‬ضرایب تجربی ماده هستند‪.‬‬

‫با انتگرال گیری از معادله پاریس‪:‬‬

‫در این معادله ‪ ai‬طول ترک اولیه و ‪ af‬طول نهایی ترک هنگام‬
‫شکست‪ Nf ،‬تعداد سیکل های منجر به شکست و ضریب ‪b‬‬
‫بصورت تجربی بدست می آید‪.‬‬

‫ضرایب ‪ c‬و‪ m‬برای فوالد برای نسبت تنش‬

 ‫مثال‬

‫• تیر نشان داده شده در شکل‬

‫تحت گشتاور خمشی با دامنه‬

‫قرار گرفته است‪ .‬این تیر از فوالد ‪ AISI4430‬ساخته شده است‪ .‬مطابق شکل یک ترک عرضی‬