‫به نام خدا‬

‫‪١٤٠١/٠٥/٠١‬‬

‫نوع زهكشي ‪ Drainage type‬ﻣﺼﺎﻟﺢ‬

‫تفﺎوت بين ‪ Undrained A‬و ‪ Undrained B‬و ‪Undrained C‬‬

‫‪References:‬‬
‫‪Plaxis 3D-3-Material-Models.pdf‬‬

‫‪Undrained (A): Undrained effective stress analysis with effective strength parameters‬‬
‫‪Undrained (B): Undrained effective stress analysis with undrained strength parameters‬‬
‫‪Undrained (C): Undrained total stress analysis with undrained parameters‬‬

‫چكيده‬
‫‪ ‬براي حالت )‪ (A‬ﻫﻤه پارامترﻫا اعم از مقاومتي و سختي به صورت موثر وارد ميﺷوند‪ ،‬در اين حالت مقاومت برﺷي‬
‫زﻫكشي نشده مﻤكن است دست باﻻ تخﻤين زده ﺷود و معﻤوﻻ مناسب است كه ‪  = 0‬انتخاب ﺷود‪ .‬و بهتر است‬
‫كه كاليبراسيون مدل براي حﺼول مقاومت برﺷي زﻫكشي نشده انجام ﺷود‪.‬‬
‫‪ ‬براي حالت )‪ (B‬پارامترﻫاي مقاومت برﺷي در حالت زﻫكشي نشده وارد ميﺷوند )‪ ( = u = 0; c = su‬و پارامترﻫاي‬
‫سختي )ﻫﻤانند حالت )‪ ((A‬در حالت موثر وارد ميﺷوند‪ .‬در اين حالت‪ ،‬به دليل صفر بودن زاويه اصطكاك داخلي‪،‬‬
‫امكان بروز سختﺷوندگي فشاري وجود ندارد‪.‬‬
‫‪ ‬براي حالت )‪ ،(C‬ﻫﻤه پارامترﻫا اعم از مقاومتي و سختي به صورت تنﺶ كل وارد ميﺷوند )مدول يانگ زﻫكشي‬
‫نشده ‪ Eu‬و نسبت پواسون زﻫكشي نشده ‪ u‬و مقاومت برﺷي زﻫكشي نشده ‪ su‬و ‪  = u = 0‬در نظر گرفته‬
‫ميﺷوند(‪ .‬در اين حالت‪ ،‬بايد ﻫﻤه خروجيﻫاي تنﺶ موثر به عنوان تنﺶ كل و ﻫﻤه فشارﻫاي حفرهاي برابر صفر‬
‫در نظر گرفته ﺷوند‪ .‬در اين حالت تحليل تحكيم منطقي نيست زيرا فشار حفرهاي محاسبه نﻤيﺷود‪ .‬ﻫﻤچنين در‬
‫اين حالت براي محاسبه تنﺶﻫاي اوليه‪ ،‬مقدار ‪ K0‬به جاي تنﺶﻫاي موثر به تنﺶﻫاي كل اﺷاره دارد‪.‬‬

‫در پلكسيس ميتوان در تحليل تنﺶﻫاي موثر رفتار زﻫكشي نشده را با استفاده از پارامترﻫاي مدل زﻫكشي نشده در نظر‬
‫گرفت‪ .‬اين كار با تعيين نوع رفتار مﺼالح )‪ (Drainage type‬يك ﻻيه خاك به صورت ‪ Undrained A‬يا ‪ Undrained B‬انجام‬
‫ﺷود‪.‬‬

‫‪١‬‬
 ‫نوع زهكشي‪Undrained A :‬‬
‫تحليل زﻫكشي نشده تنﺶ موثر ميتواند با پارامترﻫاي موثر مقاومت ‪ ‬و ‪ c‬براي مدلسازي مقاومت برﺷي زﻫكشي نشده‬
‫مﺼالح )زﻫكشي نشده ‪ (A‬به كار برده ﺷود‪ .‬در اين حالت‪ ،‬ايجاد فشار حفرهاي نقﺶ كليدي در ايجاد مسير تنﺶ موثر صحيح‬
‫كه منجر به گسيختگي در مقادير واقعي مقاومت برﺷي زﻫكشي نشده )‪ cu‬يا ‪ (su‬ﺷود‪ ،‬ايفا ميكند‪.‬‬
‫ولي بيشتر مدلﻫاي رفتاري خاك قادر به ارائه مسير تنﺶ موثر صحيح طي بارگذاري زﻫكشي نشده نﻤيباﺷند‪ .‬در نتيجه‬
‫چنانچه مقاومت مﺼالح بر اساس پارامترﻫاي مقاومتي زﻫكشي نشده بيان ﺷده باﺷند‪ ،‬آنها مقاومت برﺷي زﻫكشي نشده را‬
‫اﺷتباه ارائه خواﻫند كرد‪ .‬مشكل ديگر اين است كه براي مﺼالح زﻫكشي نشده‪ ،‬پارامترﻫاي موثر مقاومتي معﻤوﻻ از نتايج‬
‫مطالعات خاك در دسترس نﻤيباﺷند‪ .‬براي غلبه بر اين مشكﻼت‪ ،‬برخي مدلﻫاي رفتار امكان ورود مستقيم مقاومت برﺷي‬
‫زﻫكشي نشده را ميدﻫند‪ .‬به اين روش در قسﻤت ‪ Undrained B‬پرداخته ﺷده است‪.‬‬
‫چنانچه كاربر بخواﻫد مقاومت مﺼالح را براي مﺼالح زﻫكشي نشده با استفاده از پارامترﻫاي مقاومتي زﻫكشي ﺷده ‪ ‬و ‪c‬‬
‫مدلسازي نﻤايد‪ ،‬اين كار ميتواند در پلكسيس به ﻫﻤان روش مﺼالح زﻫكشي ﺷده انجام ﺷود‪ .‬ولي در اين حالت‪ ،‬نوع‬
‫زﻫكشي مﺼالح )‪ (Drainage type‬بايد به ‪ Undrained A‬ست ﺷود‪ .‬با اين كار‪ PLAXIS ،‬به صورت خودكار سختي آب را‬
‫به ماتريس سختي اضافه ميكند تا تنﺶﻫاي موثر و اضافه فشار آب حفرهاي را تعيين نﻤايد‪.‬‬
‫مزيت استفاده از فراسنجﻫاي مقاومت موثر تحت ﺷرايط بارگذاري زﻫكشي نشده اين است كه بعد از تحكيم‪ ،‬افزايﺶ كيفي‬
‫مقاومت برﺷي حاصل ميﺷود‪ ،‬ﻫر چند كه اين افزايﺶ مقاومت برﺷي ميتواند از نظر كﻤي اﺷتباه باﺷد‪.‬‬

‫ﺷكل ‪ :١‬مﺼورسازي مسيرﻫاي تنﺶ‪ ،‬واقعيت در برابر مدل مور‪-‬كولﻤب‬

‫زماني كه نوع زﻫكشي به )‪ Undrained (A‬ست ﺷده باﺷد‪ ،‬مدل از مسير تنﺶ موثر پيروي ميكند كه در آن تنﺶ موثر‬
‫متوسط‪ ،p ،‬در كل مسير تا رسيدن به گسيختگي ثابت ميماند )مسير ‪ ١‬در ﺷكل فوق(‪ .‬ميدانيم كه خاكﻫاي نرم خاص‪،‬‬
‫‪٢‬‬
‫مانند رسﻫا و پيت عادي تحكيم يافته‪ ،‬از مسير تنﺶ موثر در بارگذاري زﻫكشي نشده تبعيت ميكنند كه در آن‪ p ،‬به‬
‫صورت قابل مﻼحظهاي در اثر فشار حفرهاي ناﺷي از برش كاسته ميﺷود )مسير ‪ .(٢‬در نتيجه‪ ،‬تنﺶ تفاضلي بيشينه كه‬
‫مدل ميتواند به آن برسد‪ ،‬در مدل مور‪-‬كولﻤب دست باﻻ تخﻤين زده ميﺷود‪.‬‬
‫اگر در يك حالت تنﺶ‪ ،‬خاك تحكيم پيدا كند‪ ،‬تنﺶ موثر متوسط افزوده ميﺷود )مسير ‪ .(٣‬تحت بارگذاري زﻫكشي نشده‬
‫بيشتر با مدل مور‪-‬كولﻤب‪ ،‬مقاومت برﺷي مشاﻫده ﺷده نسبت به مقاومت برﺷي قبلي‪ ،‬افزوده خواﻫد ﺷد )مسير ‪ ،(٤‬ولي اين‬
‫افزايﺶ مقاومت برﺷي ميتواند باز ﻫم غير واقعي باﺷد‪ ،‬مخﺼوصا براي خاكﻫاي نرم‪.‬‬
‫از طرف ديگر‪ ،‬مدلﻫاي پيشرفته‪ ،‬تا حدودي كاﻫﺶ تنﺶ موثر متوسط در بارگذاري زﻫكشي نشده را در نظر ميگيرند‪ ،‬ولي‬
‫حتي زماني كه از مدلﻫاي پيشرفته استفاده ميكنيم‪ ،‬عﻤوما توصيه ميﺷود كه با استفاده از خروجيﻫاي برنامه‪ ،‬مقاومت‬
‫برﺷي بسيج ﺷده را با مقاومت برﺷي زﻫكشي نشده قابل دستيابي مقايسه ﺷود‪.‬‬

‫توﺟﻪ داشتﻪ بﺎشيد هر ﻣوقع كﻪ پﺎراﻣتر ‪ Drainage type‬بﻪ ﻣقدار ‪ Undrained A‬ست شود‪ ،‬بﺎيد ﻣقﺎدير ﻣوﺛر براي‬
‫پﺎراﻣترهﺎي سختي )ﻣدول يﺎنگ ‪ E‬و نسبت پواسون ‪ ‬براي ﻣدل ﻣور‪-‬كوﻟمب يﺎ پﺎراﻣترهﺎي سختي ﻣتنﺎظر در‬
‫ﻣدلهﺎي پيشرفتﻪ( وارد شوند‪.‬‬

‫در استفاده ﻫﻤزمان از ‪ Undrained A‬و زاويه اتساع ‪ ‬غير صفر بايد دقت ﺷود‪ .‬استفاده از يك زاويه اتساع مثبت ميتواند‬
‫منجر به فشارﻫاي حفرهاي كششي بزرگ غيرواقعي ﺷده و در نتيجه آن مقاومت برﺷي بزرگ غيرواقعي حاصل ﺷود‪ .‬استفاده‬
‫از زاويه اتساع منفي مﻤكن است منجر به ايجاد فشار حفرهاي بزرگ غيرواقعي و بروز رفتار روانگرايي غير واقعي ﺷود‪.‬‬

‫بنﺎبراين‪ ،‬در ﺣﺎﻟت انتخﺎب )‪ Undrained (A‬براي ﻣﺼﺎﻟﺢ‪ ،‬توصيﻪ ﻣيشود كﻪ ‪  = ٠‬در نظر گرفتﻪ شود‪.‬‬

‫‪٣‬‬
 ‫نوع زهكشي‪Undrained B :‬‬
‫براي ﻻيهﻫاي خاك زﻫكشي نشده با نيﻤرخ مقاومت برﺷي زﻫكشي ﺷده معين‪ PLAXIS ،‬براي برخي از مدلﻫاي رفتاري‬
‫امكان استفاده از تحليل زﻫكشي نشده تنﺶ موثر را ارائه كرده است‪ .‬در اين روش‪ ،‬مقاومت برﺷي زﻫكشي نشده به صورت‬
‫مستقيم وارد ميﺷوند‪ ،‬يعني زاويه اصطكاك داخلي برابر صفر و چسبندگي برابر مقاومت برﺷي زﻫكشي نشده قرار داده ﺷود‬
‫)‪ ( = u = 0; c = su‬و ‪ .Drainage type = Undrained B‬اگر چه فشارﻫاي حفرهاي و مسير تنﺶ موثر مﻤكن است كامﻼ‬
‫صحيح نباﺷد‪ ،‬ولي با اين وجود‪ ،‬مقاومت برﺷي زﻫكشي نشده حاصله متاثر نخواﻫد بود چراكه به صورت مستقيم به عنوان‬
‫يك فراسنج ورودي به برنامه وارد ميﺷود‪.‬‬

‫گزينه انجام تحليل زﻫكشي نشده تنﺶ موثر با استفاده از خﺼوصيات مقاومت زﻫكشي نشده فقط براي مدل مور‪-‬كولﻤب‪،‬‬
‫مدل خاك سخت ﺷونده‪ ،‬مدل خاك سخت ﺷونده با كرنﺶﻫاي كوچك و مدل ‪ NGI-ADP‬در دسترس است‪ .‬چون بيشتر‬
‫خاكﻫا افزايﺶ مقاومت برﺷي با عﻤق را نشان ميدﻫند‪ ،‬ميتوان افزايﺶ در واحد عﻤق را ميتوان به برنامه معرفي كرد‪.‬‬

‫توجه داﺷته باﺷيد كه اگر مدل خاك سخت ﺷونده يا مدل خاك سخت ﺷونده با كرنﺶﻫاي كوچك با ‪  = 0‬بكار برده‬
‫ﺷود‪ ،‬مدول سختي مدل ديگر وابسته به تنﺶ نخواﻫد بود و مدل سخت ﺷوندگي فشاري را نشان نخواﻫد داد‪ ،‬ﻫرچند كه‬
‫مدل مدولﻫاي باربرداري‪-‬بارگذاري مجدد و سخت ﺷوندگي برﺷي را حفظ خواﻫد كرد‪.‬‬

‫توجه داﺷته باﺷد كه ورود مستقيم مقاومت برﺷي زﻫكشي نشده به صورت خودكار افزايﺶ مقاومت برﺷي با تحكيم را‬
‫نﻤيدﻫد )؟(‪.‬‬

‫توجه كنيد‪ ،‬ﻫر زمان كه پارامتر ‪ Drainage type‬به ‪ Undrained B‬ست ميﺷود‪ ،‬مقادير موثر براي پارامترﻫاي سختي )مدول‬
‫يانگ ‪ E‬و نسبت پواسون ‪ ‬براي مدل مور‪-‬كولﻤب يا پارامترﻫاي سختي متناظر در مدلﻫاي پيشرفته( بايد وارد ﺷوند‪.‬‬

‫‪٤‬‬
 ‫نوع زهكشي‪Undrained C :‬‬
‫اگر به ﻫر علتي‪ ،‬استفاده از گزينهﻫاي )‪ Undrained (A‬يا )‪ Undrained (B‬براي انجام يك تحليل تنﺶ موثر زﻫكشي نشده‬
‫مطلوب نباﺷد‪ ،‬ميتوان رفتار زﻫكشي نشده را با استفاده از تحليل مرسوم تنﺶ كل با استفاده از بيان ﻫﻤه پارامترﻫا به‬
‫صورت زﻫكشي نشده انجام داد‪.‬‬
‫در اين حالت‪ ،‬سختي با استفاده از مدول يانگ زﻫكشي نشده ‪ Eu‬و نسبت پواسون زﻫكشي نشده ‪ u‬مدل ميﺷود و مقاومت‬
‫نيز با استفاده از مقاومت برﺷي زﻫكشي نشده ‪ su‬و ‪  = u = 0‬در نظر گرفته ميﺷود‪.‬‬

‫معﻤوﻻ براي مقدار نسبت پواسون زﻫكشي نشده عددي نزديك به ‪ ٠/٥‬انتخاب ميﺷود )بين ‪ ٠/٤٩٥‬تا ‪ .(٠/٤٩٩‬مقدار دقيقا‬
‫‪ ٠/٥‬مﻤكن نيست‪ ،‬زيرا اين عدد منجر به تكين بودن ماتريس سختي خواﻫد ﺷد‪.‬‬
‫در ‪ PLAXIS‬امكان انجام تحليل تنﺶ كل با استفاده از پارامترﻫاي زﻫكشي نشده براي مدلﻫاي مور‪-‬كولﻤب يا مدل ‪NGI-‬‬
‫‪ ADP‬موجود است‪.‬‬
‫كاستي تحليل تنﺶ كل زﻫكشي نشده اين است كه تفاوتي بين تنﺶﻫاي موثر و فشار حفرهاي قائل نﻤيﺷود‪ .‬بنابراين ﻫﻤه‬
‫خروجيﻫاي تنﺶ موثر بايد اكنون به عنوان تنﺶ كل و در نظر گرفته ﺷده و ﻫﻤه فشارﻫاي حفرهاي برابر صفر در نظر گرفته‬
‫ﺷوند‪.‬‬
‫توجه داﺷته باﺷد كه ورود مستقيم مقاومت برﺷي زﻫكشي نشده مستقيﻤا افزايﺶ مقاومت برﺷي با تحكيم را بيان نﻤيكند‪.‬‬
‫در حقيقت‪ ،‬منطقي نيست كه تحليل زﻫكشي نشده انجام ﺷود‪ ،‬زيرا ﻫيچ فشار حفرهاي براي وقوع تحكيم وجود ندارد‪.‬‬
‫ﻫﻤچنين دقت كنيد كه در اين حالت‪ ،‬مقدار ‪ K0‬براي ايجاد تنﺶﻫاي اوليه به جاي تنﺶﻫاي موثر اﺷاره به تنﺶﻫاي كل‬
‫دارد‪.‬‬
‫اين حالت براي بسياري از مدلﻫاي پيشرفته مﻤكن نﻤيباﺷد‪.‬‬

‫‪٥‬‬
 ‫انواع زهكشي قﺎبل انتخﺎب براي ﻣدلهﺎي رفتﺎري ﻣختلف‬
‫زماني كه از مدل ‪ UBC3D-PLM‬انتخاب ﺷود‪ ،‬نوع زﻫكشي ميتواند ‪ Drained‬و ‪ Undrained A‬باﺷد‪ .‬براي اين مدل‬
‫رفتاري‪ ،‬ساير انواع محاسبات زﻫكشي نشده قابل دسترس نﻤيباﺷند و اين به دليل ماﻫيت تنﺶ موثر به كار رفته در مدل‬
‫ميباﺷد‪.‬‬

‫جدول ‪ :١‬مدلﻫاي رفتاري و انواع زﻫكشي قابل استفاده در ﻫر يك از آنها‬

‫‪٦‬‬
 ‫گزينﻪ ‪Ignore undrained behaviour‬‬
‫بارگذاري ثقلي مﺼالح زﻫكشي نشده‪ ،‬منجر به نتايج غير واقعي براي اضافه فشار حفرهاي خواﻫد ﺷد‪ .‬تنﺶﻫاي ناﺷي از وزن‬
‫خود خاك مبتني بر فرايند بلند مدتي است كه در آن ايجاد اضافه فشارﻫاي حفرهاي مطرح نﻤيباﺷد‪ .‬گزينه ‪Ignore‬‬
‫‪ undrained behaviour‬كاربر را قادر ميسازد كه مﺼالح را براي مراحل اصلي بارگذاري از ابتدا به صورت زﻫكشي نشده‬
‫تعريف كند و از رفتار زﻫكشي نشده طي مرحله بارگذاري ثقلي صرفنظر كند‪ .‬اين كار براي ست دادهﻫاي تعريف ﺷده به‬
‫صورت ‪ Undrained A‬و ‪ Undrained B‬معتبر ميباﺷد‪.‬‬

‫‪٧‬‬