1

‫دانشگاه خلیج فارس‬

‫عنوان درس‪:‬طراحی اجزا ماشین‬

‫مدرس‪ :‬دکتر احسان بهمیاری‬

‫هیئت علمی دانشگاه خلیج فارس‬

‫اسفند ‪98‬‬
‫بخش سوم‪ :‬تئوری های خرابی ( ناشی از‬
‫بارگذاری های استاتیک)‬
‫‪ ‬به طور کل ‪ ،‬موادی که در اثر بارگذاری ها در آن ها خرابی اعوجاجی( یا کرنش پالستیک) ایجاد‬
‫می شود را مواد داکتیل گویند و موادی که تحت اثر بارگذاری ها دچار شکست ( بدون اعوجاج‬
‫قابل مالحظه ) می شوند را مواد ترد گویند‪.‬‬
‫‪ ‬البته حالت هایی نیز وجود دارد که یک ماده بسته به شریط می تواند به صورت داکتیل و یا ترد‬
‫دچار خرابی گردد‪ .‬به عنوان مثال می توان به این حالت معروف اشاره نمود که موادی که در‬
‫شرایط معمولی به صورت داکتیل هستند ‪ ،‬در دماهای به اندازه ی کافی پایین می توانند به‬
‫صورت ترد دچار خرابی شوند‪.‬‬
 ‫مکانیک شکست‪:‬‬

‫‪ ‬مکانیزم شکست ترد موضوع یک مبحث علمی نسبتا جدید به نام مکانیک شکست می‬
‫باشد‪.‬‬
‫‪ ‬شکست به صورت جدایش (تکه تکه شدن) یک عضو به دو یا چند قطعه تعریف می‬
‫گردد‪.‬‬
‫‪ ‬کاربرد وسیع فلزات در قرن ‪ 19‬موجب حوادث فراوان و قربانیان زیادی گردید‪ .‬به عنوان‬
‫مثال در دهه ‪ 1870-1860‬حوادث ناگوار در خطوط راه آهن (مثل شکست چرخ های‬
‫قطار ‪ ،‬ریل و ‪ )...‬منجر به مرگ تعداد زیادی از مردم انگلیس شد‪ .‬البته از این دست‬
‫حوادث بسیار زیاد هستند و در صنایع مختلفی به وقوع پیوسته اند ( مخصوصا صنعت‬
‫هوافضا و کشتی سازی )‪.‬‬
‫‪ ‬بعضی از این حوادث به علت طراحی ضعیف و نادرست بوده اند‪ .‬اما به تدریج مشخص‬
‫گردید که بعضی از معایب اولیه موجود در مواد موجب پیدایش ترک و سپس شکست می‬
‫گردند‪ .‬این شکست ها ترد و همراه با تغییر شکل پالستیک کمی می باشند‪.‬‬
 ‫ترک در سازه‬
‫‪ ‬ترکی را در یک سازه در نظر بگیرید‪ .‬در اثر تکرار بارهای متناوب و یا بخاطر ترکیبی از‬
‫بار و اثرات محیط این ترک با زمان رشد می کند‪ .‬با افزایش طول ترک ‪ ،‬تمرکز تنش‬
‫بیشتری در آن ایجاد می گردد‪ .‬با افزایش تمرکز تنش ‪ ،‬نرخ سرعت گسترش ترک با‬
‫زمان افزایش میابد‪ .‬انتشار ترک به صورت تابعی از زمان در شکل زیر نشان داده شده‬
‫است‪:‬‬
 ‫‪ ‬مکانیک شکست به پرسش های زیر پاسخ می دهد‪:‬‬
‫‪ ‬مقاومت باقیمانده یک سازه به صورت تابعی از اندازه ی ترک چگونه است؟‬
‫‪ ‬ترک با چه اندازه ای می تواند در بار سرویس وجود داشته باشد‪ .‬؟ به عبارت دیگر‬
‫اندازه ی بحرانی ترک چقدر است؟‬
‫‪ ‬چه زمانی طول می کشد تا یک ترک با طول مشخص به اندازه ی بحرانی آن برسد؟‬
‫‪ ‬معایب (ترک) اولیه با چه طولی در شروع عمر یک قطعه می توانند وجود داشته‬
‫باشند؟‬
‫‪ ‬در چه فواصل زمانی ‪ ،‬سازه از لحاظ ارزیابی ترک مورد بررسی قرار می گیرد؟‬
 ‫تنش در نوک ترک‬

‫یک ترک به سه طریق می تواند تحت کشش واقع شده و گسترش یابد‪:‬‬

‫ترکیب سه حالت روبرو‬

‫حالت عمومی ترک را‬
‫بیان می کند‪.‬‬
‫محاسبه ی میدان تنش‬
‫االستیک در نوک ترک‬
‫محاسبه ی میدان تنش‬
‫االستیک در نوک ترک‬

‫به ‪ KI‬ضریب شدت تنش گویند‪.‬‬

‫میدان تنش در نوک ترک وقتی‬
‫معلوم است که ‪ KI‬معلوم باشد‪.‬‬
‫هنگامی ترک رشد می کند که تنش ها و کرنش ها در نوک ترک به یک مقدار بحرانی برسد‪.‬‬
‫این نکته به این معنی می باشد که هنگامیکه ضریب شدت تنش به یک مقدار بحرانی میرسد‬
‫‪ ،‬انتظار میرود که شکست ایجاد گردد‪ .‬می توان صفحه ای را که دارای یک ترک با طول معین‬
‫است را تحت کشش قرار داد و تنش را آنقدر زیاد کنیم تا صفحه گسیخته گردد‪ .‬با استفاده از‬
‫معلوم بودن بار هنگام شکست می توان تنش بحرانی را بدست آورد‪ .‬در این صورت مقدار‬
‫بحرانی ضریب شدت تنش در لحظه ی شکست برابر است با‪:‬‬
‫طول ترک مجاز در سه نوع ماده‬
‫مفروض در جدول روبرو برای حالتی‬
‫که تنش ایجاد شده در آن ها برابر‬
‫نصف تنش نهایی باشد به طریق زیر‬
‫محاسبه می شود‪:‬‬
 ‫ضریب ایمنی شکست‪:‬‬

‫ضریب ایمنی برای مکانیک شکست به صورت زیر مشخص می گردد‪:‬‬

 ‫معیار های تسلیم و شکست‬
‫در اغلب اوقات یک عضو سازه ای در اثر نیروها و ممان های خارجی‬
‫وارده‪ ،‬تنش های برشی و تنش های نرمال در جهت های مختلف را‬
‫تجربه می کند‪ .‬به عنوان مثال در حالت ساده تر می توان به المان دو‬
‫بعدی تنش زیر اشاره نمود‪ .‬ماده ای که تحت اثر این نوع بارگذاری قرار‬
‫گرفته در تست کشش در تنش ‪ 100 ksi‬دچار شکست شده است‪ .‬آیا‬
‫این تحت اثر بارگذاری وارده دچار شکست می گردد؟‬
 ‫با توجه به اینکه عملی نمی باشد که برای هر نوع ترکیب تنش تست‬
‫ نیاز به یک تئوری جهت پیش بینی رفتار سازه تحت اثر‬،‫انجام دهیم‬
.‫اینچین شرایط تنش چند محوره می باشد‬

 Maximum-Normal-Stress Theory

Failures  Maximum-Shear-Stress Theory

Theories
 Maximum-Distortion-Energy Theory
(Maximum-Octahedral-Shear-
StressTheory)
 ‫‪ Maximum-Normal-Stress Theory‬‬
‫طبق این تئوری که توسط رنکین (‪ )1872-1820‬ابداع گردید‪ ،‬یک‬
‫ماده هنگامی دچار خرابی می گردد که بیشترین تنش کششی مثبت به‬
‫استحکام نهایی ماده در تست کشش برسد و یا اینکه بزرگترین تنش‬
‫فشاری به مقدار استحکام نهایی ماده در تست فشار رسد‪.‬‬