‫ياتاقان‌ها اجزايي از خودرو هستند كه براي ايجاد محل استقرار و هدايت قطعات متحرك نظير شافت‌ها و اكسل‌ها استفاده‬

‫مي‌شوند‪ .‬ياتاقان‌ها از لحاظ نوع حركت به دو نوع تقسيم مي‌شوند‪:‬‬

‫‪ .1‬ياتاقان‌هاي لغزشي‬

‫‪ .2‬ياتاقان‌هاي غلتشي‬

‫ساچمه ياتاقان‌ها به شكل‌هاي سوزني‪ ،‬كروي‪ ،‬استوانه‌اي‪ ،‬مخروطي و بشكه‌اي هستند‪ .‬به جز ياتاقان‌هاي ساچمه كروي كه‬
‫بلبرينگ ناميده مي‌شوند‪ ،‬بقيه ياتاقان‌هاي غلتشي را رولبرينگ مي‌نامند‪.‬‬

‫در اين مقاله ويژگي‌هايي از ياتاقان‌هاي غلتشي بررسي مي‌شوند كه نياز به گشتاور اندك ابتدايي براي حركت و راه‌اندازي‬
‫دارند‪ .‬اين ياتاقان‌ها به روغنكاري كمتري نياز دارند و ياتاقان‌هاي غلتشي به علت استاندارد بودن اندازه‌ها به راحتي تعويض‬
‫مي‌شوند‪ .‬همچنين فضاي كمي را در امتداد محور‪ ،‬اشغال مي‌كنند‪ ،‬در نتيجه مي‌توان محور را كوتاه‌تـر كرد تا در فضاي‬
‫مورد نياز صرفه‌جويي شود‪ .‬اين ياتاقان‌ها حرارت زيادي توليد نمي‌كنندـ و راندمان خوبي دارند‪ .‬همچنين اگر خراب شوند با‬
‫سر و صدايي غيرعادي‪ ،‬بروز اشكال را اعالم مي‌كنند‪.‬ـ‬

‫ياتاقان‌هاي غلتشي مخصوص حركت‌هاي آرام و دورهاي پايين هستند‪ .‬نسبت به ضربه حساسند و ارتعاش و عمر آنها نسبت‬
‫به تعدادـ دور‪ ،‬محدود است‪ .‬شكل ‪ ،1‬اجزاي ياتاقان‌هاي غلتشي را نشان مي‌دهد‪ .‬اين اجزا عبارتند از‪:‬‬

‫‪ .1‬رينگ داخلي‬

‫‪ .2‬رينگ خارجي‬

‫‪ .3‬ساچمه‬

‫‪ .4‬قفسه‬

‫‪                                              ‬‬

‫شكل ‪ :1‬اجزاي رولبرينگ‬

‫تماس خطي رولبرينگ‌هاي استوانه‌اي به دليل فرم تماس ساچمه‌هاي استوانه‌اي و مسير حركت آنها نيروي شعاعي بيشتري‬
‫را نسبت به بلبرينگ‌ها (تماس نقطه‌اي) تحمل مي‌كنند‪.‬ـ اين نوع رولبرينگ‌ها‪ ،‬تحمل بار محوري را ندارند بنابراين در جهت‬
‫محوري بسيار كم‪ ،‬بارگذاري مي‌شوند‪ .‬رولبرينگ مورد تحليل ما از نوع ‪ NU1035‬است‪ .‬جداول ‪ 1‬و ‪ 2‬اين مشخصات‬
‫رولبرينگ را ارائه داده است‪.‬‬
 ‫‪          ‬‬

‫جدول ‪ :1‬جنس پيوسته و ساچمه‌هاي رولبرينگ ‪NU1035‬‬

‫نكته‪:‬ـ تعداد ساچمه‌ها ‪ 12‬عدد است‪.‬‬

‫جدول ‪ :2‬ابعاد و اندازه‌هاي رولبرينگ ‪NU1035‬‬

‫مدل‌سازي‬

‫ابتدا ساچمه پاييني و رينگ محيط بر آن با كمك نرم‌افزار‪ ،‬مدل‌سازي مي‌شوند‪.‬‬

‫شكل ‪ ،2‬مدل ياتاقان را در نرم‌افزار ‪ ANSYS‬و شكل شماره ‪ 3‬مدل ترسيم شده در نرم افزار ‪ MDT‬را نمايش مي‌دهد‪.‬‬

‫‪                                    ‬‬

‫‪                                ‬‬

‫شكل ‪ :2‬مدل ياتاقان در نرم‌افزار ‪ANSYS‬‬

 ‫شكل ‪ :3‬مدل استاندارد از نرم‌افزار مكانيكال (‪)MDT‬‬

‫در اين رولبرينگ از المان‌هاي ‪ Plane 182‬و در تعيين خواص ماده از ‪ Steel 1.3501‬با ‪ E=210E9‬براي ساچمه‌ها و‬
‫‪ E=206E9‬براي رينگ‌ها استفاده شده است‪.‬‬

‫تبديل مدل ايجاد شده به ‪FEM‬‬

‫در ابتدا مدل ساخته شده در نرم‌افزار به مدل اجزاء محدود‪ ،‬تبديلـ شده است‪ .‬اين مرحله از المان‌هاي مناسب در مدل‪ ،‬تشكيل‬
‫شده است‪ .‬انتخاب نوع و هندسه المان‌ها مهم است‪ .‬زيرا تعدادـ المان‌ها به لحاظ هندسي بايد در نقاط تماسي بيشتر باشد و در‬
‫محل تماس تنش‌ها قطعا ً بيشتر خواهد بود‪ .‬تنش با دور شدن از محل تماس به سرعت كاهش مي‌يابد‪ .‬در اطراف محل تماس‬
‫به المان‌هاي بيشتر نياز داريم‪.‬‬

‫بنابراين مش‌بندي به صورت دستي انجام مي‌شود‪ .‬شكل ‪ ،4‬مدل المان محدود ساخته شده را نشان مي‌دهد‪.‬‬

‫‪Mesh tool>Line>set‬‬

‫‪                                                                                              ‬‬

‫شكل ‪ :4‬مدل مش خورده‬

 ‫تعريف المان‌هاي تماسي‬

‫المان‌هاي تماسي پس از مش زدن با ‪ ،Contact Pair‬تعريف مي‌شوند‪.‬‬

‫بارگذاري‬

‫وزن شفت سوار بر رولبرينگ هزار نيوتن و اين نيرو به صورت شعاعي توزيع شده است‪ .‬نيرويي به ساچمه‌هاي بااليي‬
‫رولبرينگ‪ ،‬وارد نمي‌شود‪ .‬نيرو صرفا ً به ساچمه‌هاي پاييني وارد مي‌شود و مقدار آن در مسائل كاربردي از فرمول زير به‬
‫دست مي‌آيد‪.‬‬

‫‪ ‬‬

‫=‪ Z‬تعدادـ ساچمه‌ها‬

‫=‪ W‬وزن شفت ‪N‬‬

‫ساچمه‌ها نيروي گريز از مركزي نيز دريافت مي‌كنند كه حاصل از دوران رينگ خارجي است‪ .‬اين نيرو در سرعت‌هاي‬
‫باال قابل توجه و بررسي است و مقدار آن براي ساچمه پاييني از رابطه زير به دست مي‌آيد‪.‬‬

‫نيرويي ديگر كه بر ساچمه رولربرينگ وارد مي‌شود‪ ،‬حاصل از جازني رولربرينگ روي شفت است‪ .‬در ابتداي طراحي‬
‫رولربرينگ‪ ،‬بين ساچمه و پوسته‪ ،‬لقي در نظر گرفته مي‌شود‪ ،‬نيروي جازني روي ساچمه‌ها پس از جازني‪ ،‬روي شفت‬
‫اعمال نشود‪ .‬بنابراين نيرويي مهم كه به ياتاقان و در نتيجه به ساچمه پاييني وارد مي‌شود همان نيروي حاصل از وزن شفت‬
‫است‪ .‬اين نيرو‪ ،‬به صورت فشار بر رينگ محيط و بر ساچمه پاييني‪ ،‬توزيع شده است‪.‬‬

‫قيود سينماتيكي‬

‫رينگ داخلي ثابت و رينگ خارجي با سرعت هزار دور بر دقيقه دوران مي‌كند‪ .‬در باال مقدار نيروي گريز ازمركز وارد‬
‫بر ساچمه پاييني‪ ،‬محاسبه و از آن در مقابل نيروي حاصل از وزن شفت‪ ،‬صرف نظر شد‪ .‬رينگ خارجي را در تحليل‬
‫مسئله‪ ،‬ثابت فرض كرديم و رينگ داخلي را پس از تبديل مختصات به استوانه‌اي در راستاي )‪ Y(q‬و رينگ خارجي را در‬
‫تمام جهات مقيد كرديم‪.‬‬

‫مرحله بعد از اعمال بار و قيود‪ ،‬حل مسئله است‪.‬‬

‫روش ‪ STATIC‬براي حل مسئله‪ ،‬انتخاب شده است‪.‬‬

‫‪ANSYS Main Menu> Solution>Solve>Current LS‬‬

‫مشاهده نتايج ‪FEM‬‬

‫مشاهده خروجي‌ها از ديگر مراحل است‪ .‬شكل‌هاي ‪ 5‬و‪ ،6‬كانتور تنش در راستاي )‪ X(R‬را نشان مي‌دهد‪ .‬مقدار‬
‫‪ Maximum‬تنش در راستاي شعاعي در حدود ‪ Mpa258‬است‪ .‬شكل‌هاي ‪7‬و ‪ 8‬كانتور تنش ون مايسز را نشان مي‌دهند‪.‬ـ‬
‫مقدار آن در محل تماس ‪ Mpa225‬است‪ .‬شكل‌هاي ‪ 9‬و ‪ ،10‬كانتور تنش برشي در راستاي )‪ XY(Rq‬را نشان مي‌دهند‪.‬‬
‫مقدار آن در محل تماس ‪ Mpa8/64‬است‪ .‬شكل‌هاي ‪ 11‬و ‪ 12‬كانتور تنش در راستاي )‪Y(q‬را نشان مي‌دهند‪.‬‬
 ‫‪                           ‬شكل ‪ :5‬كانتور تنش در راستاي شعاعي‬

‫‪                                    ‬‬

‫شكل ‪ :6‬كانتور تنش در راستاي شعاعي‬

‫از مشاهده شكل‌ها در مي‌يابيم كه تنش در نقاط تماسي‪ ،‬حداكثر است و مي‌توان آن را مانند سيالي تصور كرد كه از مجرايي‬
‫بزرگ‪ ،‬وارد و از مجرايي كوچك خارج مي‌شود‪.‬‬

‫در نقاط مرزي‪ ،‬اغتشاشاتي وجود دارد‪ ،‬تنش در بقيه نقاط‪ ،‬يكنواخت است‪ .‬تنش در نقاط ‪ ،A,B‬به ماكزيمم مقدار خود‬
‫مي‌رسد‪ .‬نيرو در اين نقاط به نقطه‌اي در تحليل دوبعدي و به خطي در تحليل سه بعدي‪ ،‬وارد مي‌شود و تنش‪ ،‬افزايش مي‌يابد‪.‬‬

‫كانتور تنش برشي ‪:XY‬‬

 ‫كانتور تنش ون مايسز‬

‫تحليل دستي اين مسئله بيانگر تفاوت‌هاي موجود است‪.‬‬

‫بررسي تحليل مسئله‬

‫محاسبه تنش سطحي ماكزيمم در محل تماس (تنش هرتز)‪:‬‬

‫با استفاه از مراجع در مي‌يابيم كه اگر دو سطح منحني به شعاع‌هاي ‪ 'R1' , R2‬و شعاع انحناي ‪ R1, R2‬تحت نيروي ‪ P‬به هم‬
‫فشرده شوند مطابق شكل ‪ 13‬سطح تماسي بين اين دو به وجود مي‌آيد (شكل ‪ )14‬مقدار ‪ smax‬و ‪ tmin‬دراين سطح با جدول ‪،3‬‬
‫به دست مي‌آيد‪.‬‬

‫با توجه به شكل ‪ 15‬و روابط زير برقرار است‪:‬‬

‫چگالي خطي بار‬

‫)‪Di=9(mm‬‬

‫)‪Db=3(mm‬‬

‫معادله فشار‬

‫‪V1=V2=0.33‬‬

‫‪E1=210E9‬‬

‫‪E2=206E9‬‬

‫‪q=411.666KN‬‬

‫ماكسيمم فشار‬

‫‪P0=332.47 Mpa‬‬

‫مقايسه نتايج و ارزيابي‬

‫· از مقايسه تنش مايسز و تنش در راستاي ‪ R‬و تنش در راستاي ‪ Rq‬و تنش در راستاي ‪ q‬در مي‌يابيم كه مؤثرترين تنش‪ ،‬در‬
‫راستاي ‪ R‬است‪ ،‬زيرا بارگذاري به صورت شعاعي است‪ .‬براي معيار حد دوام مي‌توانيم از تنش در راستاي شعاعي استفاده‬
‫و از تنش‌هاي ديگر صرف‌نظر كنيم‪.‬‬

‫· مقدار خطا در اين تحليل‪ 22 ،‬درصد و مقدار تنش‌ها‪ ،‬پايين‌تر از تنش تسليم فوالد است‪ .‬پاسخ‌هاي صحيح با نرم‌افزار و حل‬
‫دستي به دست آمده است‪.‬‬

‫‪http://www.basumechaniceng.blogfa.com‬‬