‫تمرینات منتخب فصل ‪4‬‬

‫تکلیف ‪6‬‬

‫ذره ای را محبوس در چاه نامتناهی یک بعدی با پتانسیل زیر در نظر بگیرید‪:‬‬

‫𝐿<𝑥<‪0 0‬‬
‫{= 𝑥 𝑉‬
‫𝐿 > 𝑥 ‪∞ 𝑥 < 0,‬‬

‫‪9ℎ2‬‬
‫بدست اید (‪ h‬ثابت پالنک است) چقدر می‬ ‫‪8𝑚𝐿2‬‬
‫اگر مشخص شود ذره دارای تابع موج 𝐴 = 𝑥 𝜓 می باشد‪ ،‬احتمال اینکه با اندازه گیری انرژی مقدار‬
‫باشد؟‬
 ‫از مساله ذره در جعبه برای ویژه مقدار انرژی و ویزه تابع موج داریم‪:‬‬
‫‪2‬‬
‫‪ℎ‬‬
‫‪𝑛2 𝜋 2 ℏ2‬‬ ‫‪n2 𝜋 2‬‬ ‫‪𝑛2 𝜋 2 ℎ2‬‬ ‫‪𝑛2 ℎ2‬‬
‫𝜋‪2‬‬
‫= 𝑛𝐸‬ ‫=‬ ‫=‬ ‫=‬
‫‪2𝑚𝐿2‬‬ ‫‪2𝑚𝐿2‬‬ ‫‪8𝑚𝜋 2 𝐿2 8𝑚𝐿2‬‬

‫‪2‬‬ ‫𝜋𝑛‬
‫= 𝑥 𝑛𝜓‬ ‫)𝑥 (‪sin‬‬
‫𝐿‬ ‫𝐿‬
‫در ابتدا تابع موج داده شده را بهنجار می کنیم‪:‬‬

‫∞‬
‫𝐿‬
‫𝑥𝑑 ‪2‬‬
‫‪1‬‬
‫𝑥 𝝍 ‪න‬‬ ‫= 𝐴 → ‪= 1 → 𝐴2 න 𝑑𝑥 = 1 → 𝐴2 𝐿 = 1‬‬
‫‪0‬‬ ‫𝐿‬
‫∞‪−‬‬

‫ار قضیه بسط داریم‪:‬‬

‫)𝑥( 𝑛𝜓 𝑛𝑐 ‪𝝍 𝒙 = ෍‬‬
‫𝑛‬
 ‫با توجه به رابطه انرژی داده شده در سوال و رابطه انرژی ذره در جعبه مشخص است که سوال در مورد احتمال یافتن ذره در حالت دوم برانگیخته‬
‫(‪ )n=3‬سوال پرسیده است‪ .‬برای این احتمال داریم‪:‬‬

‫∞‬ ‫𝐿‬
‫𝐿 ‪2 1‬‬ ‫𝜋‪3‬‬ ‫𝐿 ‪2‬‬ ‫𝜋‪3‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2 2‬‬
‫‪𝑐3 = න‬‬ ‫∗‪𝜓3‬‬ ‫= ‪𝑥 𝜓 𝑥 𝑑𝑥 → 𝑐3‬‬ ‫‪න sin‬‬ ‫= 𝑥𝑑 𝑥‬ ‫‪− cos‬‬ ‫𝑥‬ ‫=‬ ‫= ‪1+1‬‬
‫∞‪−‬‬ ‫‪𝐿 𝐿 0‬‬ ‫𝐿‬ ‫𝜋‪𝐿 3‬‬ ‫𝐿‬ ‫‪0‬‬
‫𝜋‪3‬‬ ‫𝜋‪3‬‬

‫با یافتن ضریب بسط‪ ،‬می توانیم احتمال یافتن را با مربع اندازه ضریب بسط بدست اوریم‪ ،‬یعنی‪:‬‬

‫‪2‬‬
‫‪8‬‬
‫‪𝑐3‬‬ ‫=‬
‫‪9𝜋 2‬‬
 ‫فرض کنید ذره تحت پتانسیل تکلیف شماره ‪ 6‬دارای تابع موج زیر می باشد‪:‬‬
‫‪1‬‬ ‫𝜋‬ ‫‪1‬‬ ‫𝜋‪3‬‬ ‫‪1 2‬‬ ‫𝜋‪4‬‬
‫𝑖= 𝑥 𝜓‬ ‫‪sin 𝑥 +‬‬ ‫‪sin‬‬ ‫‪𝑥 −‬‬ ‫)𝑥 (‪sin‬‬
‫𝐿‪2‬‬ ‫𝐿‬ ‫𝐿‬ ‫𝐿‬ ‫𝐿 ‪2‬‬ ‫𝐿‬

‫مقدار چشمداشتی انرژی این ذره چقدر است؟‬

 ‫می دانیم ویژه توابع ذره در جعبه بصورت زیر هستند‪:‬‬

‫‪2‬‬ ‫𝜋𝑛‬
‫= 𝑥 𝑛𝜓‬ ‫)𝑥 (‪sin‬‬
‫𝐿‬ ‫𝐿‬

‫تابع موج ذره محبوس در جعبه را نیز می توان با این ویژه توابع بصورت زیر بسط داد‪:‬‬
‫)𝑥( 𝑛𝜓 𝑛𝑐 ‪𝝍 𝒙 = ෍‬‬
‫𝑛‬

‫سوال تابع موج زیر را داده است‪:‬‬

‫‪1‬‬ ‫𝜋‬ ‫‪1‬‬ ‫𝜋‪3‬‬ ‫‪1 2‬‬ ‫𝜋‪4‬‬

‫𝑖= 𝑥 𝝍‬ ‫‪sin 𝑥 +‬‬ ‫‪sin‬‬ ‫‪𝑥 −‬‬ ‫)𝑥 (‪sin‬‬
‫𝐿‪2‬‬ ‫𝐿‬ ‫𝐿‬ ‫𝐿‬ ‫𝐿 ‪2‬‬ ‫𝐿‬
‫‪2‬‬
‫را داشته باشند‪ .‬برای انهایی که ندارند این ضریب را ایجاد می کنیم‪:‬‬ ‫برای اینکه توابع داده شده دقیقا توابع ذره در جعبه شوند باید همسان ضریب بهنجارش‬
‫𝐿‬

‫‪1 1 2‬‬ ‫𝜋‬ ‫‪1 2‬‬ ‫𝜋‪3‬‬ ‫‪1 2‬‬ ‫𝜋‪4‬‬

‫𝑖= 𝑥 𝝍‬ ‫‪sin 𝑥 +‬‬ ‫‪sin‬‬ ‫‪𝑥 −‬‬ ‫)𝑥 (‪sin‬‬
‫𝐿 ‪2 2‬‬ ‫𝐿‬ ‫𝐿 ‪2‬‬ ‫𝐿‬ ‫𝐿 ‪2‬‬ ‫𝐿‬
‫‪𝜓1‬‬ ‫‪𝜓3‬‬ ‫‪𝜓4‬‬
 ‫حاال مشخص شد که تابع موج داده شده ترکیبی ار توابع ذره در جعبه با ‪ n=1, n=3‬و ‪ n=4‬می باشد‪ .‬ضرایب بسط برابر هستند با‪:‬‬

‫𝑖‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬

‫= ‪𝑐1 = 2 , 𝑐3‬‬ ‫‪,‬‬ ‫‪𝑐4 = − 2‬‬
‫‪2‬‬

‫حال اولین گام این است که ببینیم ایا تابع موج داده شده اصال بهنجار است؟اگر نباشد باید حتما بهنجار گردد وگرنه جواب نهای غلط خواهد بود‬

‫بررسی شرط بهنجارش‪:‬‬

‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬

‫‪1 1 1‬‬ ‫پس تابع داده شده بهنجار است‬
‫𝑛𝑐 ‪෍‬‬ ‫‪= 𝑐1‬‬ ‫‪+ 𝑐3‬‬ ‫‪+ 𝑐4‬‬ ‫‪= + + =1‬‬
‫‪4 2 4‬‬
‫𝑛‬
 ‫رابطه ویژه مقدار انرژی بر حسب ضرایب بسط‪:‬‬

‫𝑛𝐸 ‪< 𝐸 > = ෍ 𝑐𝑛 2‬‬

‫𝑛‬

‫ویژه مقادیر انرژی ذره در جعبه هم برابر هستند با‪:‬‬

‫‪2 2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪𝑛 𝜋 ℏ‬‬
‫= 𝑛𝐸‬
‫‪2𝑚𝐿2‬‬

‫پس مقدار چشم داشتی انرژی می شود‪:‬‬

‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪16‬‬ ‫‪35‬‬ ‫‪35 𝜋2 ℏ2‬‬

‫=> 𝐸<‬ ‫‪𝑐1 2 𝐸1‬‬ ‫‪+‬‬ ‫‪𝑐3 2 𝐸3‬‬ ‫‪+‬‬ ‫‪𝑐4 2 𝐸4‬‬ ‫=‬ ‫𝐸‬ ‫‪+‬‬ ‫𝐸‬ ‫‪+‬‬ ‫𝐸‬ ‫=‬ ‫𝐸‬ ‫‪+‬‬ ‫𝐸‬ ‫‪+‬‬ ‫‪𝐸1‬‬ ‫=‬ ‫𝐸‬ ‫=‬
‫‪4 1‬‬ ‫‪2 3‬‬ ‫‪4 4‬‬ ‫‪4 1‬‬ ‫‪2 1‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪4 1‬‬ ‫‪4 2𝑚𝐿2‬‬