‫الکترومغناطیس ‪۱‬‬

‫پاییز ‪۱۴۰۱‬‬ ‫تمرین سری ‪۴‬‬ ‫دکتر باغرام‬

‫سوال ‪: ۱‬‬

‫دو کره رسانای هممرکز به شعاعهای داخلی و خارجی ‪ a‬و‪ b‬در نظرمیگیریم که روی هر کدام بار‬
‫𝑄‪ ±‬قرار دارد‪ .‬نیمی از فضای بین دو کره را با یک پوسته نیم کروی دیالکتریک (با ثابت دیالکتریک)‬
‫𝟎𝝐‪ 𝝐/‬پر میکنیم‪ .‬پیکربندی مسئله در شکل زیر نشان داده شدهاست‪.‬‬

‫الف) میدان را در همه مناطق بین دو کره بدست آورید‪.‬‬

‫ب) توزیع بار سطحی را روی کره داخلی محاسبه کنید‪.‬‬
‫ج) چگالی بار قطبشی القا شده روی سطح دیالکتریک را در شعاع ‪ a‬بیابید‪.‬‬

‫سوال‪: ۲‬‬

‫یک خازن با صفحات مربعی موازی با ضلع ‪ L‬و فاصله صفحات ‪ d‬داریم که توسط یک پتانسیل ‪ V‬شارژ میشود‬
‫و سپس از باتری جدا می شود‪ .‬در این حالت این خازن به صورت عمودی در مخزن بزرگی از مایع دی الکتریک‬
‫با ثابت نسبی دیالکتریک 𝜖 و چگالی 𝜌 وارد می شود تا زمانی که مایع نیمی از فضای بین صفحات خازن را‬
‫پر کند‪ .‬مطابق شکل زیر‪:‬‬
 ‫پاییز ‪۱۴۰۱‬‬ ‫تمرین سری‪۳‬‬ ‫الکترومغناطیس ‪۱‬‬

‫الف) ظریفیت خازن در این حالت چه قدر است؟‬

‫ب) شدت میدان الکتریکی در فضای بین صفحات خازن چه قدر است؟‬

‫ج) توزیع چگالی بار بر روی صفحات خازن چگونه است؟‬

‫د) تفاوت ارتفاع مایع در بین صفحات خازن و بیرون آن چه قدر است؟‬

‫سوال‪: ۳‬‬
‫در یک دیالکتریک خطی قطبش با میدان متناسب است‪.‬‬

‫𝐸 𝑒𝜒 ‪𝑃 = 𝜖0‬‬
‫اگر ماده مورد نظر از اتمها (یا مولکولهای غیرقطبی) تشکیل شده باشد‪ ،‬گشتاور دوقطبی القایی هر اتم‬
‫یا مولکول نیز متناسب یا میدان است‪:‬‬

‫𝐸𝛼 = 𝑝‬
‫پرسش‪ :‬چه رابطهای بین قطبشپذیری اتمی 𝛼 و پذیرفتاری 𝑒𝜒 وجود دارد؟‬

‫چون ‪( P‬گشتاور دوقطبی واحد حجم) برابر است با‪:‬‬

‫𝐸𝛼𝑁 = 𝑝𝑁 = 𝑃‬
‫شاید بخواهیم در نگاه اول رابطه زیر را بیان کنیم‪:‬‬
‫𝛼𝑁‬
‫= 𝑒𝜒‬
‫‪𝜀0‬‬
‫در واقع این کار چندان غیرمنطقی نیست اما به این شرط که چگالی اتمها کوچک باشد؛ اما اگر دقیقتر‬
‫مسئله را بررسی کنیم با یک مشکل مواجه میشویم‪ .‬میدان در معادله 𝐸 𝑒𝜒 ‪ 𝑃 = 𝜖0‬یک میدان‬
‫ماکروسکوپی کل محیط است‪ ،‬در حالی که میدان در معادله 𝐸𝛼 = 𝑝 میدان میکروسکوپی ناشی از هر‬
‫چیز غیر از اتم مورد مطالعه است‪( .‬قطبش پذیری اتمی برای یک اتم منفرد واقع در یک میدان خارجی‬
‫تعریف شده است) این میدان را 𝑒𝑠𝑙𝑒𝐸 مینامیم‪ .‬فرض کنید فضای اشغالی توسط هر اتم کرهای به شعاع ‪R‬‬
‫باشد و نشان دهید که‪:‬‬
‫𝛼𝑁‬
‫‪𝐸 = (1 −‬‬ ‫𝐸)‬
‫𝑒𝑠𝑙𝑒 ‪3𝜀0‬‬
‫و از آن برای به دست آوردن معادالت زیر استفاده کنید‪:‬‬
 ‫پاییز ‪۱۴۰۱‬‬ ‫تمرین سری‪۳‬‬ ‫الکترومغناطیس ‪۱‬‬

‫𝛼𝑁‬
‫‪𝜀0‬‬
‫= 𝑒𝜒‬
‫𝛼𝑁‬
‫‪1−‬‬
‫‪3𝜀0‬‬
‫‪3𝜀0 𝜀𝑟 − 1‬‬
‫=𝛼‬ ‫(‬ ‫)‬
‫‪𝑁 𝜀𝑟 + 2‬‬
‫معادله فوق را فرمول کالوسیوس‪-‬موسوتی‪ ،‬یا برای کاربردهای اپتیکی معادله لورنتس‪-‬لورنز مینامند‪.‬‬

‫سوال‪: ۴‬‬
‫فرض کنید مواد دی الکتریک خطی کافی از دیالکتریکی با ثابت 𝑟𝜖 برای نیمه پر کردن خازنی با صفحات‬
‫موازی داریم‪ .‬اگر به حالت ‪ a‬دیالکتریک را بین صفحات خازن قرار دهیم‪ ،‬ظرفیت خازن چگونه تغییر میکند؟‬
‫اگر به صورت ‪ b‬این کار را بکنیم‪ ،‬جواب چگونه است؟ برای یک پتانسیل ‪ V‬بین صفحات خازن‪ ،‬در هر دو حالت‬
‫‪ E,P,D‬را در هر منطقه پیدا کنید‪ .‬همچنین بار آزاد و مقید را برای تمام سطوح پیدا کنید‪.‬‬

‫سوال‪( : ۵‬امتیازی)‬

‫قضیه ارنشاو میگوید که شما نمی توانید یک ذره باردار را در یک میدان الکترواستاتیک به دام‬
‫بیاندازید‪ .‬سوال‪ :‬آیا می توانید یک اتم خنثی (اما قابل قطبش) را در یک اتم میدان‬
‫الکترواستاتیک به دام بیاندازید‪.‬‬
‫‪1‬‬
‫الف) نشان دهید که نیروی وارد بر اتم برابر با ) ‪ 𝐹 = 𝛼∇(𝐸 2‬است‪.‬‬
‫‪2‬‬

‫ب) بنابراین این سوال پیش میآید‪ :‬آیا ممکن است ‪ 𝐸 2‬دارای یک بیشینه محلی باشد (در‬
‫منطقهای بدون بار)؟ در این صورت نیرو اتم را به سمت خود موقعیت تعادلش برمیگرداند‪.‬‬
‫نشان دهید که پاسخ منفی است‪.‬‬
 ‫پاییز ‪۱۴۰۱‬‬ ‫تمرین سری‪۳‬‬ ‫الکترومغناطیس ‪۱‬‬

‫سوال‪( : ۶‬امتیازی)‬

‫یک بار نقطهای ‪ q‬در فاصله ‪ d‬از مرکز یک کره دیالکتریک به شعاع )𝑑 < 𝑎( 𝑎 و ثابت دیالکتریک‬
‫𝟎𝝐‪ 𝝐/‬واقع شدهاست‪.‬‬
‫الف) پتانسیل را در کل نقاط فضا به صورت بسط هماهنگهای کروی بیابید‪.‬‬
‫ب) مولفههای عمودی میدان را نزدیک مرکز کره بیابید‪.‬‬
‫ج) نشان دهید در حد ∞ → 𝟎𝝐‪ 𝝐/‬جواب مانند حالت کره رسانا در مجاورت بار میشود‪.‬‬