‫‪1‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪2‬‬

‫فهرست‬
‫مقدمه ‪11 ...............................................................................................................................................................................‬‬

‫«حقوق تجارت ‪ : 1‬تجار و معامالت تجاری»‪12 ..............................................................................................................................‬‬

‫جلسه اول ‪12 ...........................................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه دوم ‪13 ...........................................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه سوم ‪16 ..........................................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه چهارم ‪18 ........................................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه پنجم ‪20 .........................................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه ششم ‪22 .........................................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه هفتم ‪23 .........................................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه هشتم ‪25 ........................................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه نهم ‪28 ...........................................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه دهم ‪29 ..........................................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه یازدهم ‪32 .......................................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه دوازدهم ‪34 .....................................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه سیزدهم ‪36 .....................................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه چهاردهم ‪38 ....................................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه پانزدهم ‪40 ......................................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه شانزدهم ‪42 .....................................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه هفدهم ‪44 .......................................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه هجدهم ‪47 ......................................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه نوزدهم ‪50 .......................................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه بیستم ‪52 ........................................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه بیست و یکم ‪54 ................................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه بیست و دوم ‪56 ................................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه بیست و سوم ‪57 ...............................................................................................................................................................‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪3‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫جلسه بیست و چهارم ‪59 .............................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه بیست و پنجم ‪61 ..............................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه بیست و ششم ‪62 ..............................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه بیست و هفتم ‪64 ..............................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه بیست و هشتم ‪66 .............................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه بیست و نهم ‪68 ................................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه سی ام‪70 ........................................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه سی و یکم ‪73 ...................................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه سی و دوم ‪75 ...................................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه سی و سوم ‪76 ..................................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه سی و چهارم ‪78 ................................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه سی و پنجم ‪81 .................................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه سی و ششم ‪83 .................................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه سی و هفتم ‪84 .................................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه سی و هشتم ‪86 ................................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه سی و نهم ‪88 ...................................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه چهلم ‪90 .........................................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه چهل و یکم ‪93 .................................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه چهل و دوم ‪95 .................................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه چهل و سوم‪100 ...............................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه چهل و چهارم ‪104 ............................................................................................................................................................‬‬

‫«حقوق تجارت ‪ : 2‬شرکت های تجاری» ‪107 ................................................................................................................................‬‬

‫جلسه چهل و پنجم ‪107 .............................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه چهل و ششم ‪108 .............................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه چهل و هفتم‪110 ..............................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه چهل و هشتم‪111 .............................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه چهل و نهم‪114 ................................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه پنجاهم ‪116 ....................................................................................................................................................................‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪4‬‬

‫جلسه پنجاه و یکم‪120 ...............................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه پنجاه و دوم ‪122 ...............................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه پنجاه و سوم ‪123 ..............................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه پنجاه و چهارم ‪125 ............................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه پنجاه و پنجم ‪127 .............................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه پنجاه و ششم ‪128 .............................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه پنجاه و هفتم ‪130 .............................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه پنجاه و هشتم ‪133 ............................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه پنجاه و نهم ‪134 ...............................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه شصتم‪136 ......................................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه شصت و یکم ‪138 ..............................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه شصت و دوم ‪139 ..............................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه شصت و سوم ‪141 .............................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه شصت و چهارم ‪142 ...........................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه شصت و پنجم ‪144 ............................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه شصت و ششم ‪146 ............................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه شصت و هفتم ‪147 ............................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه شصت و هشتم ‪149 ...........................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه شصت و نهم ‪151 ..............................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه هفتادم ‪153 .....................................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه هفتاد و یکم ‪155 ...............................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه هفتاد و دوم ‪157 ...............................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه هفتاد و سوم ‪159 ...............................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه هفتاد و چهارم‪161 ............................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه هفتاد و پنجم‪163 ..............................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه هفتاد و ششم ‪165 .............................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه هفتاد و هفتم ‪166...............................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه هفتاد و هشتم ‪168 ............................................................................................................................................................‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪5‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫جلسه هفتاد و نهم ‪169 ...............................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه هشتادم ‪171 ....................................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه هشتاد و یکم ‪172 .............................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه هشتاد و دوم ‪174 ..............................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه هشتاد و سوم ‪175 .............................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه هشتاد و چهارم‪177 ...........................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه هشتاد و پنجم ‪178 ............................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه هشتاد و ششم ‪179 ............................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه هشتاد و هفتم ‪180 ............................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه هشتاد و هشتم ‪181 ...........................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه هشتاد و نهم ‪183 ..............................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه نودم ‪183 ........................................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه نود و یکم‪185 ..................................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه نود و دوم ‪187 ..................................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه نود و سوم ‪188 .................................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه نود و چهارم ‪190 ...............................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه نود و پنجم ‪191 ................................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه نود و ششم ‪193 ................................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه نود و هفتم ‪198 ................................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه نود و هشتم ‪201 ...............................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه نود و نهم ‪203 ..................................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه صدم‪205 ........................................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه صد و یکم ‪206 .................................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه صد و دوم ‪208 .................................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه صد و سوم‪212 .................................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه صد و چهارم ‪214 ..............................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه صد و پنجم ‪218 ...............................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه صد و ششم ‪221 ...............................................................................................................................................................‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪6‬‬

‫جلسه صد و هفتم ‪222 ...............................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه صد و هشتم ‪226 ..............................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه صد و نهم‪229 ..................................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه صد و دهم‪231 .................................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه صد و یازدهم ‪236 .............................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه صد و دوازدهم ‪238 ............................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه صد و سیزدهم‪240 ............................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه صد و چهاردهم‪242 ...........................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه صد و پانزدهم ‪246 ............................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه صد و شانزدهم ‪250 ...........................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه صد و هفدهم ‪253 .............................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه صد و هجدهم ‪256 ............................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه صد و نوزدهم ‪258 .............................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه صد و بیستم ‪262 ..............................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه صد و بیست و یکم ‪265 ......................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه صد و بیست و دوم ‪268 ......................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه صد و بیست و سوم ‪271 ......................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه صد و بیست و چهارم ‪273 ...................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه صد و بیست و پنجم ‪277 ....................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه صد و بیست و ششم ‪280 ....................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه صد و بیست و هفتم ‪284 .....................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه صد و بیست و هشتم ‪286 ....................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه صد و بیست و نهم ‪290 .......................................................................................................................................................‬‬

‫«حقوق تجارت ‪ : 3‬اسناد تجاری» ‪293 ........................................................................................................................................‬‬

‫جلسه صد و سی ام ‪293 .............................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه صد و سی و یکم ‪294 ........................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه صد و سی و دوم ‪296 .........................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه صد و سی و سوم ‪296 ........................................................................................................................................................‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪7‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫جلسه صد و سی و چهارم ‪297 ......................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه صد و سی و پنجم ‪298 .......................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه صد و سی و ششم ‪299 .......................................................................................................................................................‬‬

‫«مبحث چک» ‪300 ..................................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه صد و سی و هفتم ‪300 .......................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه صد و سی و هشتم ‪301 ......................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه صد و سی ونهم ‪302 ..........................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه صد و چهلم ‪302 ...............................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه صد و چهل و یکم ‪303 .......................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه صد و چهل و دوم ‪304 ........................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه صد و چهل و سوم ‪304 .......................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه صد و چهل و چهارم‪305 .....................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه صد و چهل و پنجم ‪306 ......................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه صد و چهل و ششم ‪307 ......................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه صد و چهل و هفتم ‪309 ......................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه صد و چهل و هشتم ‪310 .....................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه صد و چهل و نهم ‪312 ........................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه صد و پنجاهم ‪314 .............................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه صد و پنجاه و یکم ‪316 .......................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه صد و پنجاه و دوم ‪319 .......................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه صد و پنجاه و سوم ‪322 ......................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه صد و پنجاه و چهارم ‪325 ....................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه صد و پنجاه و پنجم ‪328 .....................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه صد و پنجاه و ششم ‪330 .....................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه صد و پنجاه و هفتم ‪333 .....................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه صد و پنجاه و هشتم ‪335 ....................................................................................................................................................‬‬

‫«مبحث برات» ‪341 ..................................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه صد و پنجاه و نهم ‪341 .......................................................................................................................................................‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪8‬‬

‫جلسه صد و شصتم ‪343 .............................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه صد و شصت و یکم ‪346 .....................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه صد و شصت و دوم ‪349 ......................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه صد و شصت و سوم ‪352 .....................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه صد و شصت و چهارم ‪354 .................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه صد و شصت و پنجم ‪356 ....................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه صد و شصت و ششم ‪359 ....................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه صد و شصت و هفتم ‪361 ....................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه صد و شصت و هشتم ‪363 ..................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه صد و شصت و نهم ‪365 .....................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه صد و هفتادم ‪368 .............................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه صد و هفتاد و یکم ‪370 .......................................................................................................................................................‬‬

‫«مبحث سفته» ‪372 .................................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه صد و هفتاد و دوم ‪372 .....................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه صد و هفتاد و سوم ‪374 ......................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه صد و هفتاد و چهارم ‪376 ....................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه صد و هفتاد و پنجم ‪379 .....................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه صد و هفتاد و ششم ‪381 .....................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه صد و هفتاد و هفتم ‪384 .....................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه صد و هفتاد و هشتم ‪386 ....................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه صد و هفتاد و نهم ‪389 .......................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه صد و هشتادم ‪391 ............................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه صد و هشتاد و یکم ‪394 ......................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه صد و هشتاد و دوم ‪396 ......................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه صد و هشتاد و سوم ‪399 .....................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه صد و هشتاد و چهارم ‪402 ...................................................................................................................................................‬‬

‫«حقوق تجارت ‪ : 4‬ورشکستگی» ‪407 .........................................................................................................................................‬‬

‫جلسه صد و هشتاد و پنجم ‪407 ....................................................................................................................................................‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪9‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫جلسه صد و هشتاد و ششم ‪409 ....................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه صد و هشتاد و هفتم ‪411 ....................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه صد و هشتاد و هشتم ‪413 ...................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه صد و هشتاد و نهم ‪415 ......................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه صد و نودم ‪417 ................................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه صد و نود و یکم ‪419 ..........................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه صد و نود و دوم ‪423 ..........................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه صد و نود و سوم ‪424 .........................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه صد و نود و چهارم ‪425 .......................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه صد و نود و پنجم ‪427 .......................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه صد و نود و ششم ‪428 ........................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه صد و نود و هفتم ‪429 ........................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه صد و نود و هشتم ‪431 .......................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه صد و نود و نهم ‪433 ..........................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه دویستم ‪436 ....................................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه دویست و یکم ‪438 ............................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه دویست و دوم ‪439 ............................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه دویست و سوم‪441 ............................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه دویست و چهارم ‪444 .........................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه دویست و پنجم ‪446 .........................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه دویست و ششم ‪447 .........................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه دویست و هفتم ‪450 ..........................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه دویست و هشتم ‪452 .........................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه دویست و نهم ‪455 ............................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه دویست و دهم‪458 ............................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه دویست و یازدهم ‪460 ........................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه دویست و دوازدهم ‪463 .......................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه دویست و سیزدهم‪468 .......................................................................................................................................................‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪10‬‬

‫جلسه دویست و چهاردهم‪471 ......................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه دویست و پانزدهم ‪476 .......................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه دویست و شانزدهم ‪479 ......................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه دویست و هفدهم ‪482 ........................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه دویست و هجدهم ‪486 .......................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه دویست و نوزدهم ‪489 ........................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه دویست و بیستم ‪492 .........................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه دویست و بیست و یکم ‪495 .................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه دویست و بیست و دوم ‪499 .................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه دویست و بیست و سوم ‪502 .................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه دویست و بیست و چهارم ‪505 ..............................................................................................................................................‬‬

‫جلسه دویست و بیست و پنجم ‪508 ...............................................................................................................................................‬‬

‫جلسه دویست و بیست و ششم ‪511 ...............................................................................................................................................‬‬

‫جلسه دویست و بیست و هفتم ‪514 ................................................................................................................................................‬‬

‫جلسه دویست و بیست و هشتم ‪517 ..............................................................................................................................................‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪11‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫مقدمه ‪:‬‬
‫اللهم اخرجنی من ظلمات الوهم و اکرمنی بنورالفهم‬

‫در درس حقوق تجارت همچون سایر دروس ‪ ،‬متن قانون مهم ترین جایگاه را برای موفقیت در آزمون دارد‪ .‬البته متن قانونی که عمیق فهمیده‬
‫شده باشد و صحیح درک شود‪ .‬در این دوره که به شکل ویدیویی ‪ ،‬صوتی و به عالوه جزوه ارائه می شود اکثر مواد به دقت بررسی شده و نص‬
‫مواد خوانده شده است ‪ ،‬هدف نهایی هر دوره و کالسی فهم و اشراف به قانون است‪.‬‬

‫توصیه ما به داوطلبان این است که همراه با این جزوه از دوره ویدیویی و صوتی استفاده کنند و تمرکز آنها اشراف و تسلط بر مطالب باشد‪.‬‬

‫از تمامی همکاران زحمت کش مجموعه به ویژه جناب آقای آرین جنتی و خانم ها ؛ فاطمه سقالطون‪ ،‬فاطمه کاووسی‪ ،‬محدثه بیگمی‪ ،‬مهدیه‬
‫کیا و معصومه نمازی که در جهت تهیه جزوه تالش کردند ‪ ،‬تشکر می کنم‪.‬‬

‫‪1400/12/20‬‬
‫" تا جشن ستاره شدن همراه شما هستیم "‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪12‬‬

‫« حقوق تجارت ‪» 1‬‬

‫جلسه اول‬
‫مقدمه ‪:‬‬

‫از اولین جلسه تجارت ‪ 1‬تا آخرین جلسه تجارت ‪ ، 4‬یک کلمه کلید واژه اصلی است که آن کلمه تاجر است ‪.‬‬

‫پس صفر تا صد آنچه که مورد بررسی قرار می گیرد در حقوق تجارت کلمه تاجر است ‪.‬‬

‫در تجارت ‪ 1‬حول محور تاجر است و تاجر معرفی می شود‪ .‬به عبارت خیلی کوتاه تجارت ‪ 1‬به ما یک پاسخ می دهد اینکه چه کسی تاجر است و تاجر‬
‫کیست؟!‪.‬‬

‫و بعد از اینکه در تجارت ‪ 1‬تاجر را شناختیم در تجارت ‪ 2‬بحث بر این است که تاجر فقط اشخاص حقیقی نیستند و آن اعمال تجاری ای که ذاتی یا تبعی‬
‫است و در تجارت ‪ 1‬بحث شده است لزوما فقط و فقط توسط اشخاص حقیقی انجام نمی شود و ممکن است اشخاص حقوقی و شرکت های حقوقی آن را‬
‫انجام دهند‪ .‬که خیلی هم رایج تر و شایع تر است‪.‬‬

‫در تجارت ‪ 2‬هم محور حول کلمه تاجر است اما اشخاص حقوقی تاجر مدنظر است ‪.‬‬

‫در تجارت ‪ 3‬که به آن اسناد تجاری می گوییم تاجر در معامالت تجاری خودش با سند سر و کار دارد‪ .‬در این میان اسناد تجاری که تاجر به کار می برد‬
‫خیلی خاص هستند که برات و سفته و چک است ‪.‬‬

‫و در تجارت ‪ 3‬به طور خالصه اسنادی که تاجر برای معامالت تجاری خودش استفاده میکند مورد بحث قرار می گیرد ‪.‬‬

‫و تجارت ‪ 4‬ورشکستگی است‪ .‬ورشکستگی مختص زمانی است که فردی به عنوان تاجر بیمار است یعنی نمی تواند دیون خودش را بپردازد‪ .‬اگر تاجر نبود‬
‫با اعسار مواجه بود اما چون تاجر است با ورشکستگی مواجه است ‪.‬‬

‫در کل مباحث حقوقی قانون عام ‪ ،‬قانون مدنی است‪.‬‬

‫در زمینه بحث تجارت و تاجر هم به همین صورت است ‪ ،‬قانون تجارت با همه ی توضیحاتی که داده شد ‪ ،‬اما در قیاس با قانون مدنی یک قانون خاص‬
‫است ‪.‬‬

‫قانون مدنی ‪ :‬قانون عام قانون تجارت ‪ :‬قانون خاص‬

‫پس نتیجه می گیریم قانون تجارت مخصص قانون مدنی است‪ .‬بنابراین اگر با سواالتی در مباحث تجارت مواجه شدیم (داللی ‪ ،‬حق العمل کاری و ‪ )...‬و‬
‫برای ان در قانون تجارت پاسخی نبود ‪ ،‬پاسخ همان می شود که در قانون مدنی گفته شده است ‪.‬‬

‫پس قانون تجارت که مخصص قانون مدنی است فقط در جایی اعمال می شود و حکومت می کند که اوال تاجر باشد و ثانیا معامله تجاری باشد چون ممکن‬
‫است تاجر یک معامله غیر تجاری انجام دهد‪.‬‬

‫هر معامله ای که تاجر انجام می دهد لزوما تجاری نیست و مدنی است‬

‫درست است که ما در ماده ‪ 5‬قانون تجارت گفتیم که اماره است که اگر تاجر است پس معامله تجاری است اما اماره قابل اثبات است‪.‬‬

‫قانون تجارت خاص است و مخصص قانون مدنی است‪ .‬در جایی که شخص تاجر باشد و معامله تجارتی باشد‪ .‬و هر دو باید باهم باشد‪( .‬عام مجموعی)‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪13‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫قانون تجارت که در مقایسه با قانون مدنی یک قانون خاص است در خود مباحث تجاری عام است یعنی قانون تجارت قانون عام می شود‪ .‬و عالوه بر این‬
‫قانون عام یک سری قانون خاص هم دارد‪( .‬قانون دالالن ‪ ، 1317‬قانون چک ‪ ،‬قانون ورشکستگی ‪)... ،‬‬

‫_پنج ماده اول تجارت مواد بی نهایت مهمی است و از همان موادی است که قرار است کلمه به کلمه پیش برویم‪.‬‬

‫در ماده ‪ 20‬قانون تجارت شما با هفت نوع شرکت آشنا می شوید که دو تا از این شرکت ها ‪ ،‬شرکت های سهامی است‪.‬‬

‫در سال ‪ 1347‬قانون تجارت مواد ‪ 21‬تا ‪ 93‬نسبت به شرکت های سهامی نسخ شد اما نسبت به بقیهی شرکت ها نسخ نشد‪ .‬یعنی ماده ‪ 21‬تا ‪ 93‬اگر‬
‫حکمی داشته باشند که اختصاص به شرکت های سهامی داشته باشند که نسخ شده است اما اگر حکمی داشته باشند که مختص شرکت های غیر سهامی‬
‫باشد یا هم مال شرکت های سهامی و هم مال شرکت های غیرسهامی باشد ‪ ،‬آن بخشی که شرکت های غیرسهامی مرتبط است نسخ نشده است‪ .‬به همین‬
‫خاطر مواد ‪ 21‬تا ‪ 93‬در آخر قانون تجارت می آید‪.‬‬

‫خالصه ‪:‬‬

‫قانون تجارت در مقایسه با قانون مدنی یک قانون خاص است که موضوع آن تاجر و معامالت تجارتی او است ‪.‬‬

‫بنابراین قانون تجارت مخصص قانون مدنی است ‪.‬‬

‫در صفر تا صد مباحث تجارت واژه محوری تاجر است ‪.‬‬

‫مواد ‪ 21‬تا ‪ 93‬قانون تجارت گرچه نسخ شده اند و ناسخ آن الیحه ی شرکت های سهامی مصوب سال ‪ 1347‬است الکن این نسخ جزئی بوده است و‬
‫اختصاص به شرکت های سهامی دارد ‪.‬‬

‫فرق بین نسخ جزئی با نسخ ضمنی ‪:‬‬

‫نسخ جزئی در مقابل نسخ کلی است اما نسخ ضمنی در مقابل نسخ صریح است ‪.‬‬

‫زمانی که قانون می آید میگوید من فالن قانون را نسخ کرده ام این نسخ صریح می شود‪.‬‬

‫اما زمانی که نمی گوید و از تعارض متوجه می شویم که نسخ کرده است ‪ ،‬نسخ ضمنی می شود ‪.‬‬

‫نسخ کلی وقتی که کل قانون را نسخ می کند و صد در صد آن را کنار می گذارد ‪ ،‬کاری که قانون مجازات جدید با قانون مجازات قبلی کرد‪.‬‬

‫اما نسخ جزئی زمانی است که آن را نسخ می کند اما بخشی از قلمرو را نسخ می کند نه همه قلمرو را ‪.‬‬

‫مثال بارز ‪ :‬مواد ‪ 21‬تا ‪93‬‬

‫جلسه دوم‬
‫ماده ‪: 1‬‬

‫« تاجر کسی است که شغل معمولی خود را معامالت تجارتی قرار بدهد »‪.‬‬

‫این ماده بیانگر تعریف تاجر است ‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬تاجر کیست ؟ پاسخ ‪ :‬ماده ‪ 1‬قانون تجارت‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪14‬‬

‫ماده یک قانون تجارت از اهمیت بسیار باالیی برخوردار می باشد چرا که قانون تجارت یک قانون خاص بوده و محوری ترین عبارت در این قانون ‪ ،‬واژه‬
‫تاجر است ‪.‬‬

‫تاجر ‪ :‬معنای تاجر در عرف منطبق با اصطالح تاجر در قانون نیست بنابراین ‪:‬‬

‫تاجر یک معنای عرفی دارد ‪ :‬بازرگان‬

‫نکته اصولی ‪ :‬واژه تاجر در ماده ‪ 1‬قانون تجارت مثالی است برای حقیقت قانونی ‪.‬‬

‫لفظ معنای حقیقی و یا مجازی دارد ‪.‬‬

‫حقیقت قانونی ‪ :‬هر جایی که واضع قانونگذار باشد ‪.‬‬

‫قانونگذار وضع می کند که لفظ تاجر به این معناست ‪.‬‬

‫بررسی ماده ‪:‬‬

‫تاجر ‪ :‬تاجر لفظ حقیقی قانونی است ‪.‬‬

‫کسی ‪ :‬لفظ دقیقی نیست و باید از لفظ شخص استفاده می شد نه کسی ‪.‬‬

‫بنابراین کسی در این ماده به معنای شخص است که اشخاص یا حقیقی و یا حقوقی می باشند ‪.‬‬

‫شخص حقیقی ‪ :‬انسان ها‬

‫شخص حقوقی ‪ :‬موجودیتی که قانون آن را طرف حق و تکلیف قرار می دهد و حقیقتا موجودیتی ندارد ‪.‬‬

‫هم اشخاص حقیقی و هم اشخاص حقوقی می توانند تاجر باشند که در تجارت ‪ 1‬بیشتر راجع به اشخاص حقیقی و در تجارت ‪ 2‬در رابطه با اشخاص‬
‫حقوقی بحث خواهد شد ‪.‬‬

‫شغل معمولی ‪:‬‬

‫سوال ‪ :‬معیار برای تشخیص شغل معمولی چیست ؟‬

‫پاسخ ‪ :‬شغل معمولی کاری است که شخص به وسیله آن امرار معاش می کند و برای کسب درآمد و هزینه های زندگی به آن مشغول است‪.‬‬

‫قاعده «تعرف االشیاء باضدادها» ‪ :‬چیز ها را با ضد آن بشناسید ‪.‬‬

‫با شناخت مواردی که شغل معمولی نیستند ‪ ،‬شغل معمولی را بشناسیم ‪.‬‬

‫انحصاری بودن در شغل معمولی شرط نیست ‪.‬‬

‫خود ‪ :‬گاهی اشخاص کار می کنند اما به نام و حساب دیگری ‪.‬‬

‫و در واقع شخص تنها عامل یا حق العمل کار می باشد ‪.‬‬

‫کلمه خود در این ماده بدین معناست که شغل به نام و به حساب خود شخص باشد ‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪15‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫سوال ‪ :‬اگر شخصی عالوه بر کار دولتی یا غیر دولتی خود مشغول به فعالیت دیگری شود که جزو موارد ماده یک و دو قانون تجارت است آیا تاجر محسوب‬
‫می شود ؟‬

‫پاسخ ‪ :‬بله ‪ ،‬تاجر محسوب می شود و منع قانونی وجود ندارد ‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬اگر شخص علی رغم ممنوع بودن از تاجر شدن به این فعالیت بپردازد وضعیت چگونه خواهد بود ؟‬

‫پاسخ ‪ :‬میان حقوقدانان اختالف نظر وجود دارد ‪.‬‬

‫نظر دکتر ربیعا اسکینی ‪ :‬تاجر محسوب می شود ‪.‬‬

‫ممنوعیت از تاجر بودن و تخلف مجازات می شود اما به علت فعالیت تجاری تاجر محسوب می شود و اثر قانونی دارد ‪.‬‬

‫نظر سایر حقوقدانان ‪ :‬برای فعالیت غیر قانونی نمی توان اثر قانونی در نظر گرفت‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬شخصی دارای دو شغل معمولی است که از هر دوی آنها امرار معاش و کسب درآمد می کند در این حالت وضعیت چگونه خواهد بود؟‬

‫پاسخ ‪ :‬تاجر محسوب می شود ‪.‬‬

‫به عنو ان مثال در داللی یک نفر می تواند به چندین فعالیت داللی مشغول باشد ‪.‬‬

‫معامالت تجارتی ‪ :‬درک معنای واژه معامالت تجارتی بسیار مفصل می باشد ‪.‬‬

‫معامالت تجارتی بر دو نوع است ‪:‬‬

‫معامالت تجارتی ذاتی ‪ :‬خود آن معامالت تجاری است ‪.‬‬

‫معامالت تجارتی تبعی ‪ :‬خود آن معامالت تجاری نیست اما چون شخص تاجر انجام داده تجاری محسوب می شود ‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬معامالت تجارتی در ماده یک قانون تجارت یک لفظ مقید است و منظور معامالت تجارتی ذاتی می باشد ‪.‬‬

‫مواردی که در بند های ده گانه ماده ‪ 2‬قانون تجارت بیان گردیده ‪ :‬معامالت تجاری ذاتی است ‪.‬‬

‫و موارد بیان شده در چهار بند ماده ‪ 3‬قانون تجارت ‪ :‬معامالت تجاری تبعی است ‪.‬‬

‫خالصه ‪:‬‬

‫چند نکته راجع به ماده یک قانون تجارت ‪:‬‬

‫واژگان تاجر ‪ ،‬کسی ‪ ،‬شغل معمولی ‪ ،‬خود و معامالت تجارتی دارای نکته اند و مهم می باشند ‪.‬‬

‫تاجر ‪ :‬حقیقت قانونی است یعنی قانونگذار آن را در معنای خاصی وضع نموده است و از معنای لغوی و عرفی متمایز است ‪.‬‬

‫کسی ‪ :‬به معنای شخص است‪.‬‬

‫و شخص هم حقیقی و هم حقوقی می تواند تاجر باشد‪.‬‬

‫شغل معمولی ‪ :‬معیار در شغل معمولی کسب درآمد و امرار معاش می باشد و انحصاری بودن ‪ ،‬ساعات مشخصی داشتن ‪ ،‬نظم خاصی و‪ ...‬موضوعیت ندارد‬
‫‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪16‬‬

‫خود ‪ :‬برای آنکه شخص تاجر باشد بایستی معامله را به نام و حساب خودش انجام دهد اگر به نام و حساب غیر انجام دهد آن غیر ( آمر ) تاجر خواهد بود‬
‫‪.‬‬

‫معامالت تجارتی ‪ :‬بر دو نوع است ‪ :‬ذاتی و تبعی‬

‫معامالت ذاتی ‪ :‬ماده ‪ 2‬قانون تجارت‬

‫معامالت تبعی ‪ :‬ماده ‪ 3‬قانون تجارت‬

‫واژه معامالت تجارتی در ماده ‪ 1‬مطلق نیست و هم ذاتی و تبعی را شامل نمی شود بلکه مراد قانونگذار تنها معامالت تجارتی ذاتی است ‪.‬‬

‫جلسه سوم‬
‫خیلی خالصه در چند نکته گفتیم قانون تجارت در مقایسه با قانون مدنی یک قانون خاص است و آن را در موضوع تجار و تاجر و معامالت تجارتی آنها‬
‫تخصیص زده است و در ماده ‪ 1‬این قانون تاجر را تعریف کرد که مفصال راجع به آن صحبت کردیم‪.‬‬

‫ماده ‪ 2‬در ده بند معامالت تجارتی ذاتی را بیان کرده است ‪ ،‬عمال ما برای اینکه به یک تعریف خوب وکامل از تاجر برسیم باید ماده ‪ 1‬را با ماده ‪ 2‬تلفیق‬
‫نماییم ‪.‬‬

‫ماده ‪ 2‬به این سوال پاسخ می دهد که معامالت تجارتی ذاتی چیست ؟‬

‫در تشریح واژه ی معامالت تجارتی در ماده ‪ 1‬گفتیم معامالت تجارتی یا ذاتی است یا تبعی است‪.‬‬

‫ماده ‪ 2‬با بیش از ‪ 50‬ماده قانون مدنی ارتباط پیدا می کند ولی به اندازه فهم بند های آن توضیح می دهیم و بعد به سایرمواد می پردازیم‪.‬‬

‫ماده ‪: 2‬‬

‫معامالت تجارتی ( ذاتی ) از قرار ذیل است‪:‬‬

‫خرید یا تحصیل هر نوع مال منقول به قصد فروش یا اجاره اعم از اینکه تصرفاتی در آن شده یا نشده باشد‪.‬‬ ‫‪)1‬‬
‫تصدی به حمل و نقل از راه خشکی یا آب یا هوا به هر نحوی که باشد‪.‬‬ ‫‪)2‬‬
‫هر قسم عملیات داللی یا حقالعملکاری ( کمیسیون) و یا عاملی و همچنین تصدی به هر نوع تاسیساتی که برای انجام بعضی امور ایجادمیشود‬ ‫‪)3‬‬
‫از قبیل تسهیل معامالت ملکی یا پیدا کردن خدمه یا تهیه و رسانیدن ملزومات و غیره‪.‬‬
‫تاسیس و به کار انداختن هر قسم کارخانه مشروط بر اینکه برای رفع حوائج شخصی نباشد‪.‬‬ ‫‪)4‬‬
‫تصدی به عملیات حراجی‪.‬‬ ‫‪)5‬‬
‫تصدی به هر قسم نمایشگاههای عمومی‪.‬‬ ‫‪)6‬‬
‫هر قسم عملیات صرافی و بانکی‪.‬‬ ‫‪)7‬‬
‫معامالت برواتی اعم از اینکه بین تاجر یا غیر تاجر باشد‪.‬‬ ‫‪)8‬‬
‫عملیات بیمه بحری و غیر بحری‬ ‫‪)9‬‬
‫کشتی سازی و خرید و فروش کشتی و کشتیرانی داخلی یا خارجی و معامالت راجعه به آنها‪.‬‬ ‫‪)10‬‬

‫توضیح بند ‪: 1‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪17‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫خرید یا تحصیل هر نوع مال منقول به قصد فروش یا اجاره اعم از اینکه تصرفاتی در آن شده یا نشده باشد‪.‬‬

‫توضیح ‪ :‬خیلی از افراد مشمول بند یک می شوند‪.‬‬

‫خرید ‪ :‬یعنی حتما باید با بیع باشد ‪.‬‬

‫تحصیل ‪ :‬یعنی قرارداد در اینجا موضوعیت دار د و تحصیل یعنی به دست آوردن در قالب هر عقد یا ایقاعی منتهی باید"عمل حقوقی" باشد و اگر ارث باشد‬
‫مشمول این نمی شود ‪.‬‬

‫مال ‪ :‬هر آن چیزی است که ارزش اقتصادی دارد و در بازار به ازای آن پول پرداخت می شود‪ .‬در مدنی خواندیم که اموال یا منقول اند یا غیر منقول‪.‬‬

‫مطابق دیدگاهی اموال منقول سه قسم است و مطابق دیدگاهی دو قسم‪ .‬مطابق دیدگاه اول شامل ؛ منقول ذاتی‪ ،‬حکمی و تبعی است‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬منظور از هر نوع مال منقول چیست ؟ مال باید منقول مادی باشد‪ ( .‬ذاتی )‬

‫قصد ‪ :‬مهم ترین نکته این است که این قصد باید در زمان خرید یا تحصیل وجود داشته باشد نه بعدا‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬فروش و اجاره در این ماده دو مثال بارز است و موضوعیت ندارد‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬تفاوتی ندارد فروش پس از اعمال تصرفات باشد یا بدون تصرفات‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬گاهی آنچه که شخص از آن سود می برد همان تصرفات است یعنی ما به ازایی که به شخص پرداخت می شود در مقابل تصرفات او می باشد‪ .‬یعنی‬
‫آنقدر تصرفات مهم باشد که سود برای خرید و فروش نباشد و برای تصرفات باشد از شمول بند یک خارج است‪.‬‬

‫خالصه ‪:‬‬

‫واژه ی تحصیل در بند ‪ 1‬یعنی به دست آوردن از طریق هر عقدی ( عمل حقوقی ) اما اگر منشأ تحصیل واقعة حقوقی باشد مشمول بند یک نخواهد بود‪.‬‬

‫منظور از مال منقول مال مادی است و منقول حکمی و تبعی را شامل نمی شود‪.‬‬

‫قصد باید در زمان خرید یا تحصیل باشد و قصد پس از آن فایده ندارد‪ ( .‬عمل تجاری نمی کند)‬

‫اینکه مال تحصیل شده پیش از انتقال مورد تصرفات قرار بگیرد مثال ؛ ماشین تعمیر شود یا نه تفاوتی ندارد البته اگر میزان تصرفات صرفا به اندازه ای‬
‫نباشد که منجر به افزایش قیمت یا سهولت در فروش میگردد بلکه آنچه معیار ارزش گذاری است همان تصرفات است ‪ ،‬مثل مجسمه سازی و نقاشی و‬
‫غیره در این حالت از شمول بند یک خارج خواهد شد‪.‬‬

‫توضیح بند ‪: 2‬‬

‫تصدی به حمل و نقل از راه خشکی یا آب یا هوا به هر نحوی که باشد‪.‬‬

‫تصدی ‪ :‬تصدی تفاوت دارد با صرف معامله ‪ ،‬وقتی تصدی به میان می آید ‪ ،‬حتما باید دو ویژگی وجود داشته باشد ؛ اوال ‪ ،‬بنگاه دارد ‪ ،‬ثانیا ‪ ،‬تکرار ‪ ،‬یعنی‬
‫آن کار را تکرار می کند ( این دو باید با هم باشد ؛ عام مجموعی است)‬

‫حمل و نقل ‪ :‬ا شیاء یا مسافر ؟ در مبحث متصدی حمل و نقل که برسیم صحبت از حمل و نقل اشیاء است و راجع به حمل و نقل مسافر صحبتی نکرده‬
‫اس ‪ ،‬سوال‪ ،‬پس تصدی به حمل و نقل مسافر تجاری نیست ؟ حقوقدانان بین این دو تفاوتی قائل نمی شوند ولی نص قانون فقط اشیاء را بیان کرده است‪.‬‬

‫خالصه ‪:‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪18‬‬

‫بند دو همچون قسمت آخر بند ‪ 3‬و بندهای ‪ 5‬و ‪ 6‬مربوط به تصدی است یعنی تصدی به این موارد و نه صرف انجام آن تجاری است‪ .‬تصدی زمانی صدق‬
‫می نماید که اوال ؛ بنگاه باشد و ثانیا؛ تکرار باشد‪.‬‬

‫آیا حمل و نقل اشیاء تجاری است یا حمل و نقل انسان نیز تجاری است ؟‬

‫قانون اشیاء را مورد تصریح قرار داده و حقوقدان ها بین اشیاء و مسافر تفاوتی قائل نیستند‪.‬‬

‫جلسه چهارم‬
‫توضیح بند ‪: 3‬‬

‫بند ‪ 3‬ماده ‪ : 2‬بند ‪ 3‬هم راجع به اعمال صحبت کرده است و هم راجع به تصدی صحبت کرده است در قبل گفته شد در بعضی از عوامل تجاری است که‬
‫آن عمل باید در قالب تصدی باشد ‪.‬‬

‫داللی در معامالت ملک باالترین سطح را دارد از جهت سود آوری و همینطور هزینه هایی که قانون برای آنها تحمیل می کند ‪.‬‬

‫دالل در عرف یک معنای منفی پیدا کرده است اما نه در معنای لغوی این معنای منفی را دارد و نه در قانون و شرع ‪.‬‬

‫دالل قانونا معنای منفی ای ندارد و مثبت است‪.‬‬

‫در اصول فقه در مبحث داللت و انواع داللت گفته شد که واژه داللت یعنی راهنمایی‪ .‬و دلیل به معنای راهنما است ‪.‬‬

‫دالل در معنای لغوی شخصی است که شغل او داللت و راهنمایی است ‪ ،‬پس دالل یعنی راهنمایی کننده ‪.‬‬

‫و دالل در معنای عرفی به معنای واسطه است که یک معنای منفی دارد ‪.‬‬

‫اما در معنای قانونی داللی یک شغل است و یک نوع معامله است که باعث می شود شخص تاجر باشد و مواد ‪ 335‬تا ‪ 356‬قانون تجارت بیش از ‪ 20‬ماده‬
‫راجع به داللی را به خود اختصاص داده است ‪.‬‬

‫دالل در معنای اصطالحی در قانون تجارت در ماده ‪ 335‬تعریف شده است ‪.‬‬

‫این ماده داللی را به این صورت تعریف کرده است ‪:‬‬

‫ماده ‪ 33۵‬قانون تجارت ‪:‬‬

‫«دالل کسی است که در مقابل اجرت واسطه انجام معامالتی شده یا برای کسی که میخواهد معامالتی نماید طرف معامله پیدا میکند‪.‬اصوالً قرارداد داللی‬
‫تابع مقررات راجع به وکالت است‪».‬‬

‫(خود دالل معامله انجام نمی دهد و واسطه می شود که معامالت جوش بخورد یا برای کسی که می خواهد معامله ای کند طرف معامله پیدا می کند و در‬
‫آخر ماده ‪ 335‬که داللی را تعریف کرده است یک اصل خیلی مهم گفته است که بعدا راجع به آن صحبت می کنیم)‬

‫گفته شد که قانون تجارت یک قانون خاص است و مخصص قانون مدنی است و در انتهای ماده ‪ 335‬نیز گفته شده است که "اصوال قرارداد داللی تابع‬
‫مقررات راجع به وکالت است" و وکالت را ما در قانون مدنی یاد میگیریم و اول در داللی و بعد در حق العمل کاری و بعد در تصدی حمل و نقل و ‪ ...‬مطلب‬
‫تکرار می شود‪ .‬یا قاعده خاصی مقرر شده است یا قاعده ی عام وکالت و همه این ها زیر چتر عقد وکالت هستند‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪19‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫دومین واژه ای که در بند ‪ 3‬ماده ‪ 2‬به کار رفته است حق العمل کاری است ‪.‬‬

‫حق العمل کاری در باب ششم بعد از اتمام موضوع داللی که از ماده ‪ 335‬تا ‪ 356‬است ‪ ،‬از ماده ‪ 357‬حق العمل کاری یا کمیسیون از باب هفتم شروع‬
‫می شود ‪.‬‬

‫اولین ماده در باب ششم داللی را تعریف کرد و اولین ماده در باب هفتم حق العمل کاری را تعریف می کند‪.‬‬

‫‪ 357‬تا ‪ 376‬احکام حق العمل کاری را بیان کرده است‪.‬‬

‫ماده ‪ 3۵۷‬قانون تجارت ‪:‬‬

‫«حقالعملکار کسی است که به اسم خود ولی به حساب دیگری (آمر) معامالتی کرده و در مقابل حقالعملی دریافت میدارد‪».‬‬

‫فرق حق العمل کاری با داللی ‪:‬‬

‫داللی فقط یک واسطه بود و نه به نام خودش و نه به حسابخودش بود و تنها یک واسطه بود ‪.‬‬

‫اما حق العمل کار به اسم خودش و به حساب دیگری معامله می کند‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا مباحث حق العمل کاری هم مثل داللی قواعد عام وکالت حاکم است؟‬

‫پاسخ ‪ :‬بله‬

‫ماده ‪ 3۵۸‬قانون تجارت ‪:‬‬

‫«جز در مواردی که به موجب مواد ذیل استثناء شده مقررات راجعه به وکالت در حقالعملکاری نیز رعایت خواهد شد‪».‬‬

‫_عاملی در قانون ماده ندارد و بابی به عنوان عامل مشخص نشده است ‪.‬‬

‫عامل و آمر دو طرف قرارداد عاملی هستند و احکام آن را نیز وکالت تعیین می کند‪ .‬و همچنین تصدی که برای بعضی امور ایجاد می شود‪.‬‬

‫در بند ‪ 2‬گفتیم که از یک جهت موارد ذکر شده در ماده ‪ 2‬قانون تجارت به دو قسم تقسیم می شود ‪:‬‬

‫‪ )1‬مواردی که خود عمل تجاری است ‪.‬‬

‫‪ )2‬مواردی که تصدی است و باید بنگاه باشد ‪.‬‬

‫_بند ‪ 2‬و بند ‪ 5‬و ‪ 6‬و آخر بند ‪ 3‬راجع به تصدی است و همچنین تصدی به هر نوع تاسیساتی که برای انجام بعضی امور ایجاد می شود ‪.‬‬

‫_عامل همان وکیل است چون در قانون هم گفته نشده لذا بحث شده است که عامل چیست و با وکیل چه فرقی دارد؟! عامل همان وکیل است جز یک‬
‫مورد که وقتی شما عامل دارید استمرار دارید ‪ ،‬یعنی مثال اگر خانوم الف به من بگوید که خانه من را بفروشید و به من وکالت می دهند ‪ ،‬خب من در این‬
‫جا وکیل می شوم‪ .‬اما یک بار شخصی در یک شهری است و هر هفته دو کار برای شما انجام میدهد ‪ ،‬همان قواعد وکالت است منتها هر هفته تکرار می‬
‫شود و استمرار دارد‪.‬‬

‫استمرار تنها ویژگی عامل است که می توانیم به وکالت آن را اضافه کنیم که عاملی بشود ‪.‬‬

‫_تاسیسات به معنای یک کارخانه و سیستم مهندسی نیست‪ .‬یکی می رود بنگاه می زند و داللی می کند و یکی یک اپلیکیشن می سازد و از طریق آن‬
‫معامالت ملکی را تسهیل می کند ‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪20‬‬

‫_پیدا کردن خدمه ‪ :‬در یک مکانی یا دفتری ‪ ،‬نیرویی و پرسنلی کنار هم چیده شده و شما میخواهید یکی بیاید و خانه یا محل کار شما را تمیز کند و‬
‫‪...‬‬

‫_تهیه و رساندن ملزومات و غیره ‪ :‬خدمات پستی ‪ ،‬مثال یک سیستمی ایجاد می کند تا کارهایی که شما میخواهید انجام دهید ‪ ،‬او انجام می دهد‪.‬‬

‫خالصه ‪ :‬بند ‪ 3‬ماده ‪ 2‬هم مواردی از تصدی و هم غیر تصدی را بیان نموده است‪ .‬داللی که احکام آن در مواد ‪ 335‬تا ‪ 356‬بیان شده است به معنای‬
‫وساطت در معامله و پیدا کردن طرف معامله است ‪.‬‬

‫حق العمل کاری که در مواد ‪ 357‬تا ‪ 376‬بیان شده زمانی است که شخص معامله ای را به نام خود اما به حساب دیگری انجام می دهد و اما عاملی در‬
‫قانون بیان نشده است و همان وکالت است اما به طور مستمر ‪.‬‬

‫داللی و حق العمل کاری به تصریح قانون تابع قواعد عام عقد وکالت هستند مگر آنکه حکمی خالف آن مقرر شده باشد ‪.‬‬

‫توضیح بند ‪: 4‬‬

‫بند ‪ 4‬هم تصدی است ‪ ،‬و به تصدی نزدیک است چون بنگاهی دارد و تکرار می شود‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬تاسیس و راه اندازی هر نوع کارخانه ای که منظور ساخت کارخانه نیست‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬برای اشخاص حقیقی این دور از ذهن است اما وجود دارد‪ .‬ممکن است ما کارخانه برای حوائج شخصی تاسیس و راه اندازی می کنیم‪ .‬مثل یک‬
‫شرکت که در حال تولید خودرو است و برای نیازهای خودش یک کارخانه تاسیس میکند‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬کار تولیدی کارخانه (چرخه تولید) معامله ی تجاری ذاتی است نه خود کارخانه‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬کارخانه ای که برای عرضه به بازار تاسیس شود تجاری است نه برای رفع نیاز های خود شخص تاسیس کننده ‪.‬‬

‫جلسه پنجم‬
‫توضیح بند ‪: ۵‬‬

‫تصدی به عملیات حراجی‬

‫تفاوت حراج ‪ ،‬مزایده و مناقصه ‪:‬‬

‫هر سه مورد روش های فروش می باشند ‪.‬‬

‫مزایده و مناقصه ‪ :‬هر دو یک قیمت مبدأ و یک قیمت کارشناسی دارد ‪.‬‬

‫با این تفاوت که در مزایده به باالترین قیمت فروخته می شود ‪.‬‬

‫مناقصه ‪ :‬نقطه مقابل است معموال در واگذاری و یا خرید خدمات است و به کم ترین قیمتی که پیشنهاد شود واگذار خواهد شد ‪.‬‬

‫تفاوت حراج و مزایده ‪ :‬در حراج قیمت مبدأ وجود ندارد ‪.‬‬

‫حراجی ‪ :‬فاقد قیمت مبدأ است ‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪21‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫نکته ‪ :‬تصدی به عملیات حراجی زمانی مشمول بند ‪ 5‬ماده ‪ 2‬قانون تجارت خواهد بود که کاالهای حراجی متعلق به خود شخص نباشد ‪.‬‬

‫و آن شخصی که اموال دیگران را در حراج به فروش می رساند به عنوان مثال ده درصد از فروش را دریافت می کند ‪.‬‬

‫خالصه ‪ :‬واژه تصدی روشن است در بند ‪ 2‬بیان شد‪.‬‬

‫تصدی مستلزم دو چیز است ‪:‬‬

‫‪ -‬وجود بنگاه‬

‫‪ -‬تکرار‬

‫حراجی ‪ :‬حراج با مزایده و مناقصه متفاوت است گرچه هر سه روش های فروش اند اما در حراجی قیمت مبدأ وجود ندارد و زمانی بند ‪ 5‬حاکم خواهد‬
‫بود که کاال ها متعلق به دیگران باشد نه خود شخص و اال اگر شخص کاالهایی را تحصیل نماید و بفروشد مشمول بند ‪ 1‬می باشد ‪.‬‬

‫توضیح بند ‪ : ۶‬تصدی به هر قسم نمایشگاه های عمومی‬

‫تصدی ‪ :‬بنگاه‬

‫به هر قسم ‪ :‬هر نوع‬

‫نمایشگاه های عمومی ‪ :‬مردم بخاطر چیزی که شما به نمایش گذاشته اید و مشاهده می کنند پول پرداخت می کنند‪.‬‬

‫مثال ‪ :‬سینما ‪ ،‬سیرک ‪ ،‬موزه ‪ ،‬باغ وحش ‪ ،‬گالری نقاشی و‪...‬‬

‫نکته ‪ :‬سود شخص باید ناشی از نمایش باشد نه فروش ‪.‬‬

‫خالصه ‪:‬‬

‫بند ‪ 6‬هم تصدی است همچون بندها ‪ 5‬و ‪2‬‬

‫و مثال متعددی دارد مانند سیرک ‪ ،‬موزه ‪ ،‬نمایشگاه نقاشی و‪....‬‬

‫نکته مهم اینکه زمانی مشمول بند ‪ 6‬خواهد بود که کاالها برای نمایش باشد نه برای فروش ‪.‬‬

‫توضیح بند ‪ : ۷‬هر قسم عملیات صرافی و بانکی‬

‫عملیات صرافی ‪ :‬مبادله پول با پول‬

‫صرافی ‪ :‬واژه صرف‬

‫نکته ‪ :‬عملیات بانکی با عملیات صرافی متفاوت است ‪.‬‬

‫گرچه ممکن است برخی بانک عملیات صرافی را نیز انجام دهند ‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬اسم بانک در این بند موضوعیت ندارد و موسسه مالی و اعتباری که کار بانکی انجام می دهد نیز مشمول این بند می شود ‪.‬‬

‫خالصه ‪ :‬عملیات صرافی با بانکی متفاوت است‪ .‬صرافی مبادله پول با پول می باشد اما عملیات بانکی مواردی همچون افتتاح حساب ‪ ،‬اعطای اعتبار ‪،‬‬
‫تضمین و غیره را شامل می شود‪ .‬در عملیات بانکی نام بانک موضوعیت ندارد آنچه موضوعیت دارد عملیات است‪ .‬بنابراین موسسات مالی و اعتباری هم‬
‫بانک محسوب و مشمول بند ‪ 7‬می باشند ‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪22‬‬

‫توضیح بند ‪ : ۷‬معامالت برواتی اعم از اینکه بین تاجر یا غیر تاجر باشد ‪.‬‬

‫اسناد تجاری ‪:‬‬

‫معنای عام ‪ :‬هر سندی که تجار و بازرگانان در معامالت خود مورد استفاده قرار می دهند‪ .‬مثال ‪ :‬قبض انبار ‪ ،‬چک ‪ ،‬سفته ‪ ،‬برات و‪...‬‬

‫معنای خاص ‪ :‬برات ‪ ،‬سفته و چک‬

‫سند ‪ :‬هر نوشته ای که شخص بتواند ادعای خود را مستند به آن ثابت نماید ‪.‬‬

‫برای تجار ‪ ،‬اسناد تجاری کاربرد و استفادههای بسیاری دارد ‪.‬‬

‫معامالت برواتی ‪:‬‬

‫برات یکی از این اسناد تجاری در معنای خاص می باشد که قدیمی ترین و ریشه دار ترین سند تجاری است ‪.‬‬

‫معامالت برواتی ‪ :‬صدور برات ‪ ،‬ظهرنویسی برات ‪ ،‬ضمانت برات ‪ ،‬قبولی برات ‪،‬‬

‫خالصه ‪:‬‬

‫برات یکی از مهم ترین اسناد تجاری است‪.‬‬

‫اسناد ت جاری نوشته هایی است که تجار مورد استفاده قرار می دهند و معنای عام سند تجاری است ‪.‬‬

‫اما در معنای خاص فقط به برات ‪ ،‬سفته و چک سند تجاری اطالق می شود ‪.‬‬

‫معامالت برواتی منظور عملیاتی است که در برات انجام می شود که عبارتند از صدور ‪ ،‬ظهر نویسی ‪ ،‬ضمانت و قبولی برات ‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬عملیات روی سفته و چک تجاری ذاتی نیست ‪.‬‬

‫جلسه ششم‬
‫خالصه ‪:‬‬

‫منظور از معامالت برواتی در بند ‪ 8‬اعمال صدور ‪ ،‬قبول ‪ ،‬ضمانت و ظهرنویسی است که در وجه و ظهر برات انجام می شود و نه معامله پایه ای که به خاطر‬
‫آن برات صادر شده است‪.‬‬

‫_ موارد بند ‪ 10‬به طور کلی در بندهای دیگر ماده ‪ 2‬آمده است‪.‬‬

‫*هیچ عمل حاکمیتی تجاری نیست‪.‬‬

‫چه اشخاصی از اشخاصی حقیقی و حقوقی می توانند تاجر باشند ‪:‬‬

‫اشخاص حقیقی ‪:‬‬

‫قاعدتا و اصوال هر شخص حقوقی می تواند تاجر باشد‪ ( .‬مطابق ماده ‪ 1‬شغل معمولی خود را یکی از بندهای ماده ‪ 2‬قراردهد)‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪23‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫اشخاص ایرانی در بسیار محدودی از تجارت ممنوع اند ‪ ،‬مثل قضات ‪ ،‬سردفترها ‪ ،‬ماموران گمرک در حوزه معامالت گمرکی ‪،‬ماموران دولتی در حوزه‬
‫معامالت دولتی‪.‬‬

‫اصل این است که ‪ ،‬اتباع خارجه اصوال از همه حقوقی که تبعه ایران دارند متمتع اند‪.‬‬

‫جز در موارد استثنائی ؛ که قانون تصریح کرده باشد ‪.‬مثال ؛ ریاست جمهوری ‪ ،‬قضاوت ‪ ،‬یا حقی باشد که ویژه اتباع ایران باشد ‪ ،‬یا اشخاص خارجی نمی‬
‫توانند داللی کنند‪.‬‬

‫یکسری موارد هم هست که باید تحصیل مجوز بشود چه برای تبعه ایرانی چه برای تبعه خارجی‪.‬‬

‫اشخاص حقوقی‪:‬‬

‫اشخاص حقوقی حقوق عمومی ‪:‬‬

‫بزر گترین نهاد در این گروه ‪ ،‬دولت است ‪ ،‬دولت اصال تاجر نیست ‪ ،‬زیرا دولت دنبال کسب سود و اعمال حاکمیت نیست‪ .‬غیر از دولت یکسری نهادهای‬
‫عمومی هم داریم مثل شهرداری و ‪ ...‬این ها نیز تاجر نیستند‪.‬‬

‫شرکت های دولتی خود بر دو قسم است ‪:‬‬

‫‪ .1‬شرکت های دولتی غیر تجاری ‪ :‬تاجر نیستند‬

‫‪ .2‬شرکت های دولتی تجاری ‪ :‬تاجر هستند‪.‬‬

‫خالصه ‪:‬‬

‫اشخاص تاجر ‪:‬‬

‫اوال اشخاص حقیقی اصل آن است که هر شخص حقیقی می تواند تاجر باشد و روش آن است که مطابق ماده ‪ 1‬قانون تجارت شغل معمولی خود را‬
‫معامالت تجارتی یعنی موارد ماده ‪ 2‬قرار دهد این اصل نسبت به اتب اع ایرانی و خارجی با استثنائات و محدودیت هایی مواجه است که در قانون تصریح‬
‫شده ‪ ،‬مثال قضات و سردفتران ‪ ،‬همچنین کارمندان دولت از اشتغال به معامالت دولتی ‪ ،‬مأموران گمرک از معامالت گمرکی‪.‬‬

‫اما اشخاص خارجی مطابق قانون مدنی اصل آن است که اتباع خارجی از همه حقوق بهره مندند ( حق تمتع دارند ) اما گاه مطابق قانون از برخی اعمال‬
‫تجاری ممنوع اند ‪ ،‬مثال داللی‪.‬‬

‫اما اشخاص حقوقی ‪:‬‬

‫که خود بر دو نوع اند ‪:‬‬

‫‪_1‬اشخاص حقوقی حقوق عمومی ‪:‬‬

‫به طور خالصه ‪ ،‬فقط شرکت های دولتی تجاری یعنی شرکت هایی که حداقل ‪ %50‬سهام آنها متعلق به دولت است تجاری اند و دولت نهادهای عمومی‬
‫همچون شهرداری که اعمال حاکمیتی انجام می دهند و شرکت های دولتی غیر تجاری تاجر نیستند‪.‬‬

‫جلسه هفتم‬
‫‪_2‬اشخاص حقوقی حقوق خصوصی ‪:‬‬

‫اشخاص حقوقی حقوق خصوصی بعضی از آن ها شرکت های تجاری هستند‪ .‬شرکت های تجاری یا شکال تجاری هستند و یا موضوعا تجاری هستند ‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪24‬‬

‫اگر شرکتی شکال تاجر باشد (شرکت های تجاری شکلی) که شرکت های سهامی هستند ‪.‬‬

‫اگر اینطور باشد حتما بدون استثنا تاجر هستند‪.‬‬

‫شرکت های تجاری موضوعی بستگی به فعالیتشان دارد ‪ ،‬مثل اشخاص حقیقی‪.‬‬

‫که کار تجاری انجام می دهند و آن کاری که انجام می دهند جزو مواردی است که باعث تاجر شدن می شود یا خیر‪.‬‬

‫اگر باعث تاجر شدن می شود تاجر هستند ‪.‬‬

‫و یکسری شرکت ها هم هستند که اصال تجاری نیستند ‪ ،‬و آنها اصال تاجر نیستند ‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬مثال یک مجموعه آموزشی غیرانتفاعی تاجر نیست ‪ ،‬اینکه میگوییم اگر تجارت می کند ‪ ،‬این اعمال تجاری ذاتی را انجام می دهد تاجر است اگر‬
‫نه تاجر نیست‪ .‬در خیلی از شرکت های غیر تجاری هم کسب سود و منفعت هدف است ‪.‬‬

‫یک موسسه آموزش عالی هم منافع مالی میبرد‪ .‬پس اینکه نفعی می برد یا نمی برد موضوع نیست ‪ ،‬این است که آیا عمل تجاری انجام می دهد یا خیر‪.‬‬

‫خالصه ‪:‬‬

‫اشخاص حقوقی حقوق خصوصی اگر در شمار شرکت های تجاری شکلی باشند از ابتدای وجود تاجر هستند ‪.‬‬

‫اگر شرکت های تجاری موضوعی باشند و موضوع فعالیت آن ها موارد ماده ‪ 2‬باشد تاجر هستند‪.‬‬

‫اشخاص حقوقی حقوق خصوصی که تجاری نیستند همچون انجمن ها و خیریه ها و ‪ ...‬تاجر نیستند ولو آنکه در پی کسب منافع مادی هم باشند‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬ما یکسری اصطالحات به غیر از تاجر هم می شنویم ( زارع ‪ ،‬پیشه ور ‪ ،‬کسبه جزء ) این ها با تاجر چه فرقی دارند؟!‬

‫پاسخ ‪:‬‬

‫زارع ‪ :‬زارع از زراعت می آید و یک واژه عربی است و به معنای کشاورز است که امرار معاش او و تحصیل درآمد او از کشاورزی و باغداری است‪ .‬اگر درآمد‬
‫اصلی شما امرار معاش شما از طریق زراعت باشد زارع هستید‪.‬‬

‫پیشه ور ‪ :‬صنعت گر است ‪ ،‬به نوعی در ماده ‪ 2‬به آن اشاره کردیم‪ .‬در آنجایی که گفتیم زمانی خرید و تحصیل مال منقول مصداق بند یک می شود که‬
‫شخص بخواهد بخرد و به قصد اینکه بفروشد و در فروش سود کند ‪.‬‬

‫پیشه ور ممکن است بخرد و به هر دلیلی تحصیل کند اما سودش متعلق به فروش نیست ‪ ،‬بلکه از هنر یدی او است ‪.‬‬

‫و آنچه که از دستمزد دریافت می کند نه نتیجه خرید او به قصد فروش که نتیجه هنری است که از دستان او برجای می ماند ‪.‬‬

‫کسبه جزء ‪ :‬کسبه جمع کاسب است‪ .‬کاسب در معارف اسالمی ما و در متون قانونی ما معنی منفی ندارد‪.‬‬

‫ماده ‪ 1۹‬قانون تجارت ‪:‬‬

‫«کسبه جزء مذکور در این فصل و فصل اول مطابق مقررات نظامنامه وزارت عدلیه تشخیص میشوند‪».‬‬

‫_امروزه به وزارت عدلیه ‪ ،‬وزرات دادگستری می گوییم و اینکه کسبه جزء چه کسانی هستند مطابق آیین نامه مشخص می شود‪.‬‬

‫آخرین آیین نامه متعلق به سال ‪ 1400‬است که کسبه جزء را در آن تعریف کرده است ‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪25‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫کسبه جزء بر دو گروه هستند ‪:‬‬

‫‪ )1‬در شمار آنهایی هستند که ارائه خدمات می کنند ‪ :‬یک خدمت ارائه می کنند و یک چیزی دریافت می کنند‪ .‬در صورتی که دریافتی آن ها در سال از‬
‫‪ 2‬میلیارد ریال تجاوز نکند یعنی دو میلیارد یا کمتر باشد ‪ ،‬کسبه جزء می شود‪.‬‬

‫و اگر فراتر از ‪ 2‬میلیارد بشود کسبه جزء نخواهد بود‪.‬‬

‫‪ )2‬یا غیر خدماتی هستند ‪ ،‬مثل تولید و نظایر آن ‪ :‬غیر خدماتی ها مبلغ ‪ 4‬میلیارد ریال است‪ .‬و اگر از ‪ 400‬میلیون فراتر رود دیگر کسبه جزء نیستند در‬
‫غیر این صورت کسبه جزء هستند ‪.‬‬

‫زارع و پیشه ور تاجر نیستند ممکن است تاجر بشوند اما بخاطر زارعی و پیشه وری تاجر نیستند‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا کسبه جزء تاجر نیستند؟!‬

‫پاسخ ‪ :‬کسبه جزء تاجر هستند ‪ ،‬درست است تاجر هستند اما از بعضی از ویژگی های تجار و مسئولیت های تجاری معاف هستند‪.‬‬

‫سه تفاوت اصلی و عمده دارند ‪( :‬معافیت های کسبه جزء)‬

‫‪ )1‬یکی از مسئولیت های تجار ثبت در دفتر ثبت تجاری است که کسبه جزء از این معاف هستند ‪.‬‬

‫‪ )2‬داشتن دفاتر ‪ ،‬کسبه جزء از داشتن این دفاتر معاف است ‪.‬‬

‫‪ )3‬قوانین ورشکستگی ‪ ،‬اشخاص اگر امکان پرداخت دیون خودشان را نداشته باشند و ناتوان باشند می گوییم شخص معسر است و این نسبت به همه ی‬
‫افراد است اما اعسار تاجر پذیرفته نمی شود و قواعد ورشکستگی بر او حکومت می کند‪( .‬موضوع تجارت ‪)4‬‬

‫جلسه هشتم‬
‫وکالت ‪ :‬با انعقاد عقد وکالت یک طرف وکیل و طرف مقابل موکل است ‪.‬‬

‫مواد مرتبط ‪ :‬قانون مدنی‬

‫عاملی ‪ :‬نه در قانون مدنی و نه در قانون تجارتی موادی به آن اختصاص داده نشده بلکه صرفاً عنوان عاملی در قانون تجارت به کار رفته است ( ماده‬
‫‪2‬ق‪.‬ت ) ‪.‬‬

‫حقوقدانان با توجه به سکوت قانون بیان کردند که عاملی همان وکالت است بنابراین مواد مرتبط با وکالت در رابطه با عاملی نیز به کار می رود‪.‬‬

‫تفاوت عاملی و وکالت ‪ :‬در عاملی استمرار وجود دارد‬

‫داللی ‪:‬‬

‫مواد مرتبط ‪ :‬ماده ‪ 335‬الی ‪ 356‬قانون تجارت‬

‫بر خالف وکالت خود داللی یک عقد محسوب نمی شود بلکه یک عمل تجاری است ‪.‬‬

‫اما دالل واسطه معامالت می شود ‪.‬‬

‫واسطه بیع ‪ ،‬اجاره و‪...‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪26‬‬

‫دالل ‪ :‬در فقه و قانون معنای مثبتی دارد و از دلیل می آید ‪.‬‬

‫دلیل ‪ :‬راهنما‬

‫دالل ‪ :‬کسی که شغل خود را مشاوره و راهنمایی کردن قرار داده است ‪.‬‬

‫در داللی دو شخص درگیر می باشند ‪ :‬دالل و آمر‬

‫آمر ‪ :‬امر کننده‬

‫دالل ‪ :‬راهنمایی کننده‬

‫حق العمل کاری ‪ :‬مانند داللی است و خود حق العمل کاری یک عقد محسوب نمی شود ‪.‬‬

‫اما حق العمل معامله انجام می دهد ‪.‬‬

‫دو شخصی که در حق العمل کاری درگیر هستند ‪ :‬حق العمل کار و آمر‬

‫مواد مرتبط ‪ :‬ماده ‪ 357‬الی ‪ 376‬قانون تجارت‬

‫متصدی حمل و نقل ‪:‬‬

‫در قانون تنها راجع به حمل و نقل اشیاء صحبت شده است ‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا حمل و نقل اشخاص را شامل نمی شود ؟‬

‫پاسخ ‪ :‬نص قانون تنها تصدی اشیاء را بیان کرده است‬

‫اما حقوقدانان معتقدند که میان تصدی اشیاء و اشخاص تفاوتی وجود ندارد ‪.‬‬

‫متصدی حمل و نقل ‪ :‬جابه جایی محموله توسط کشتی ‪ ،‬کامیون ‪ ،‬هواپیما‪ ،‬قطار باری و‪...‬‬

‫بنابراین در تصدی حمل و نقل یک سو صاحب کاال و در سوی دیگر متصدی حمل و نقل می باشد ‪.‬‬

‫مواد مرتبط ‪ :‬ماده ‪ 377‬الی ‪ 394‬قانون تجارت‬

‫قائم مقام تجارتی ‪ :‬رابطه ای بین رئیس تجارتخانه از یک سو و قائم مقام تجارتی از سوی دیگر است ‪.‬‬

‫مواد مرتبط ‪ :‬ماده ‪ 395‬الی ‪ 401‬قانون تجارت‬

‫خالصه ‪:‬‬

‫مقایسه ‪ 6‬عنوان وکالت ‪ ،‬عاملی ‪ ،‬داللی ‪ ،‬حق العمل کاری و قائم مقام تجارتی ‪.‬‬

‫وکالت که یک عقد است و طرفین آن وکیل و موکل هستند قانون عام همه این موارد ‪ 6‬گانه است ‪.‬‬

‫مواد ‪ 656‬الی ‪ 683‬قانونی مدنی به بیان وکالت و احکام آن پرداخته است ‪.‬‬

‫عاملی ‪ :‬که یک طرف عامل و طرف دیگر آمر است در قانون تجارت مواد خاصی ندارد احکام آن همان احکام وکالت است‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪27‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫داللی ‪ :‬که در آن یک طرف دالل و طرف دیگر آمر ( امر کننده ) می باشد بر خالف وکالت عقد نیست و دالل واسطه انجام معامله است ‪.‬‬

‫به طور خالصه دالل معامله نمی کند بلکه وساطت می نماید ‪.‬‬

‫مواد ‪ 335‬الی ‪ 356‬قانون تجارت داللی را تعریف و احکام آن را بیان نموده است ‪.‬‬

‫در صورت سکوت احکام وکالت اعمال می شود ‪.‬‬

‫حق العمل کاری ‪ :‬یک طرف حق العمل کار و طرف دیگر آمر است‪.‬‬

‫در مواد ‪ 357‬الی ‪ 376‬بیان شده است ‪.‬‬

‫تصدی حمل و نقل ‪ :‬میان متصدی حمل و نقل و صاحب کاال است‪.‬‬

‫مواد بیان کننده احکام آن ماده ‪ 377‬الی ‪ 394‬می باشد ‪.‬‬

‫قائم مقام تجارتی ‪ :‬میان رئیس تجارتخانه و قائم مقام تجارتی است که مواد ‪ 395‬الی ‪ 401‬اختصاص به این مورد دارد‪.‬‬

‫ماده ‪: 3‬‬

‫« معامالت ذیل به اعتبار تاجر بودن متعاملین یا یکی از آنها تجارتی محسوب میشود‪:‬‬

‫‪ )1‬کلیه معامالت بین تجار و کسبه و صرافان و بانکها‪.‬‬

‫‪ )2‬کلیه معامالتی که تاجر یا غیر تاجر برای حوائج تجارتی خود مینماید‪.‬‬

‫‪ )3‬کلیه معامالتی که اجزاء یا خدمه یا شاگرد تاجر برای امور تجارتی ارباب خود مینماید‪.‬‬

‫‪ )4‬کلیه معامالت شرکتهای تجارتی »‪.‬‬

‫معامالت تجارتی بر دو نوع است ‪:‬‬

‫ذاتی ‪ :‬ماده ‪ 2‬قانون تجارت‬

‫تبعی ‪ :‬ماده ‪ 3‬قانون تجارت‬

‫ماده ‪ 3‬زمانی محقق می شود که شخص مطابق ماده ‪ 2‬قانون تجارت تاجر محسوب شود در غیر اینصورت هیچ گونه نقشی در تجاری بودن نخواهد داشت‪.‬‬

‫بررسی ماده ‪: 3‬‬

‫متعاملین ‪ :‬دو طرف مقابل‬

‫کلیه ‪ :‬عام استغراقی ( افرادی )‬

‫تک تک ‪ ،‬مورد به مورد را شامل می شود‬

‫سوال ‪ :‬عبارت « کلیه معامالت » بیان شده در بند های ماده ‪ 3‬برای حوائج تجاری و غیر تجاری ( شخصی ) است ؟‬

‫پاسخ ‪ :‬نص قانون تفکیکی میان حوائج تجاری و غیر تجاری قائل نشده است ‪.‬‬

‫اما نظر حقوقدانان بر این است که‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪28‬‬

‫طبق مفهوم بند ‪ 2‬ماده ‪ 3‬قانون تجارت ‪ ،‬تنها معامالتی که برای حوائج تجاری صورت می گیرد تجارتی محسوب می شود ‪.‬‬

‫بند ‪: 3‬‬

‫اجزاء ‪ :‬جمع جزء ‪ ،‬کارمند‬

‫خدمه ‪ :‬خادم ها‬

‫نکته ‪ :‬زمانی انجام یک معامله تجاری شخص را تاجر می کند که به نام و حساب خود شخص باشد ‪.‬‬

‫بنابراین اگر به نام و حساب دیگری باشد همان دیگری ( آمر ) تاجر می باشد ‪.‬‬

‫نتیجه ‪ :‬شاگرد ‪ ،‬کارمند ‪ ،‬خدمه تاجر نمی باشند بلکه اربابشان تاجر محسوب می شود‪.‬‬

‫جلسه نهم‬
‫ماده ‪: 4‬‬

‫«معامالت غیرمنقول ( خود معامالت غیر منقول ) به هیچ وجه تجارتی محسوب نمیشود»‬

‫این ماده بسیار مهم است ‪ ،‬این ماده یک استثناء است بر معامالت تجارتی ‪ ،‬مطابق این ماده اگر مال موضوع معامله مال غیر منقول ( ذاتی) باشد ( موضوع‬
‫مواد ‪ 11‬تا ‪ 18‬ق‪ .‬مدنی ) به هیچ وجه تجارتی محسوب نمی شود‪.‬‬

‫چند نکته مهم راجع به ماده ‪: 4‬‬

‫اینکه گفته معامالت غیر منقول به هیچ وجه تجارتی محسوب نمی شود ‪ ،‬منظور از معامالت غیر منقول ‪ " ،‬خود معامله غیر منقول " است‪ .‬بنابراین اگر‬
‫داللی یا بیمه یا حق العمل کاری نسبت به آن غیر منقول باشد ‪ ،‬اینها تجارتی است‪ .‬در نتیجه ‪ ،‬آنچه در ماده ‪ 4‬از تجاری بودن استثناءشده " خود معامله‬
‫غیر منقول " است‪.‬‬

‫منظور از غیر منقول ‪ ،‬غیر منقول مادی است ( ذاتی یا به واسطه عمل انسان )‬

‫" به هیچ وجه " یعنی نه ذاتی ماده ‪ 2‬و نه تبعی ماده ‪.3‬‬

‫در بحث سرقفلی در اجاره ‪ ،‬یا حق کسب و پیشه و تجارت ‪ ،‬اینها غیر منقول به حساب می آیند یا منقول ؟ پاسخ ؛ چون در اینها بعد غیر منقول پررنگ‬
‫است لذا انتقال سرقفلی و حق کسب و پیشه و تجارت عمل تجاری نیست‪.‬‬

‫*معامالت غیر منقول به هیچ وجه تجاری نیست ‪ ،‬هرکس بخواهد انجام دهد‪.‬‬

‫ماده ‪: ۵‬‬

‫«کلیه معامالت تجار تجارتی محسوب است مگر اینکه ثابت شود معامله مربوط به امور تجارتی نیست‪».‬‬

‫این ماده از جهت آیین دادرسی خیلی ماده مهمی است‪.‬‬

‫مقدمه ‪ :‬می دانیم که دو طرف دعوا برای پیروزی تالش می کنند اما کار یک طرف سخت و کار دیگری آسان است ‪ ،‬پیروزی در دعوا برای طرفی که‬
‫اصل و اماره از او حمایت می کند آسان است‪ .‬اگر خالف اصل و اماره باشد کار برای او سخت است‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪29‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫مثال ؛ الف به ب ‪ 200‬میلیون قرض داده است و رسید نگرفته است‪ .‬االن اقامه دعوا کرده است ‪ ،‬کار برای الف سخت است و برای ب آسان است زیرا اصل‬
‫بر عدم وجود دین است و اصل از ب حمایت می کند و الف باید خالف اصل را اثبات کند بنابراین ؛ وظیفه ی اثبات با مدعی است و برای منکر انکار کافی‬
‫است‪.‬‬

‫ماده ‪ 5‬به ما یک اماره می دهد ‪ ،‬به این معنی که هر معامله ای که شخص تاجر انجام می دهد اصل بر این است که تجاری است و بار اثبات تجاری نبودن‬
‫یک معامله بر عهده تاجر است یعنی ‪ ،‬آنچه باید اثبات شود غیر تجاری بودن معامله است ‪.‬‬

‫ماده ‪ 5‬زمانی اعمال می شود که " تاجر " باشد ‪ ،‬یعنی تاجر بودن اثبات و احراز شده باشد‪.‬‬

‫بنابراین ؛ دو سوال مطرح است ‪:‬‬

‫_ آیا الف ‪ ،‬ب ‪ ،‬ج ‪ ،‬د تاجر اند یا خیر ؟ ماده ‪ 5‬به این سوال هیچ پاسخی نمیدهد و باید به کمک اصول و مواد دیگر پاسخ داد ‪ ،‬اصل این است که شخص‬
‫تاجر نیست ‪ ،‬مگر اینکه تاجر بودنش مطابق مواد ‪ 1‬و ‪ 2‬قانون تجارت اثبات شود‪.‬‬

‫_ الف و ب که تاجر هستند کدام معامالتشان تجاری است ؟ ماده ‪ 5‬به این سوال پاسخ می دهد که اصل بر این است که تک تک معامالت تاجر تجاری‬
‫است مگر اینکه تاجر ثابت کند تجاری نبوده است‪.‬‬

‫خالصه ‪:‬‬

‫نظر به اینکه در آ یین دادرسی بار اثبات بر عهدة مدعی است و نه منکر ‪ ،‬و مدعی کسی است که خالف اصل و اماره سخن می گوید ماده ‪ 5‬قانون تجارت‬
‫بسیار مهم است زیرا به ما یک اماره ارائه می نماید ‪ ،‬مطابق این ماده هر معامله ای که توسط تاجر انجام شود تجاری است و وظیفة اثبات غیر تجاری بودن‬
‫بر عهدة تاجر است‪ .‬نکته ی مهم آن است که ماده ‪ 5‬تاجر بودن را احراز نمی کند ‪ ،‬بلکه اصل ‪ ،‬بر عدم تاجر بودن است و تاجر بودن امری است خالف‬
‫اصل که بایستی مطابق مواد ‪ 1‬و ‪ 2‬قانون تجارت احراز و اثبات شود ‪ ،‬پس از احراز تاجر بودن نوبت ماده ‪ 5‬است که مقرر می کند هر عملی تجاری است‪.‬‬

‫جلسه دهم‬
‫داللی ‪:‬‬

‫داللی مواد ‪ 335‬تا ‪ 356‬به خود اختصاص داده است‪.‬‬

‫قانون تجارت باب ششم را اختصاص به داللی داده است ‪.‬‬

‫و داللی در سه بخش بیان شده است ‪:‬‬

‫فصل اول ‪ :‬کلیات‬

‫فصل دوم ‪ :‬به اجرت دالل پرداخته است‪.‬‬

‫فصل سوم ‪ :‬داشتن دفتر است ‪.‬‬

‫ماده ‪ 33۵‬قانون تجارت ‪:‬‬

‫«دالل کسی است که در مقابل اجرت واسطه انجام معامالتی شده یا برای کسی که میخواهد معامالتی نماید طرف معامله پیدا میکند‪.‬اصوالً قرارداد داللی‬
‫تابع مقررات راجع به وکالت است‪».‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪30‬‬

‫_یکی از ویژگی های عقد وکالت این است که ید وکیل امانی است لذا اگر شما وکیلی بگیرید و اموال و اسنادی را در اختیار وکیلتان بگذارید او امین است‪.‬‬

‫و اگر تلفی ‪ ،‬نقصی و عیبی رخ دهد ضامن نخواهد بود مگر در صورت تقصیر (تعدی و تفریط)‪.‬‬

‫_ید دالل‬

‫ید امانی است ‪ ،‬نه ید ضمانی‪.‬‬

‫ید امانی بر دو نوع است ‪:‬‬

‫‪ )1‬ید امانی مالکانه ‪ :‬ناشی از اذن مالک و قرارداد است‬

‫‪ )2‬ید امانی شرعی ‪ :‬شارع و قانون گذار به شما اذن می دهند‪.‬‬

‫مثال ‪ :‬در مبحث لغته ید شما به عنوان یابنده امانی است و مالک را نمی شناسید ‪.‬‬

‫_در مورد وکالت و داللی و ‪ ...‬ید امانی است اما امانی مالکانه است‪ .‬هرجایی که منشا امانی بودن ید یک قرارداد است ‪ ،‬حتما در آنجا اذن مالکانه است نه‬
‫شرعی و قانونی‪.‬‬

‫ید دالل همچون ید وکیل امانی است نه ضمانی ‪ ،‬بنابراین دالل مثل وکیل ضامن نقص و عیب و تلف نخواهد بود مگر تقصیر کند‪.‬‬

‫_دالل تعهد دارد و تعهدش این است که مال مورد امانت را به مالک برگرداند و شما می دانید که تعهد بر دونوع است ‪:‬‬

‫‪ )1‬تعهد به وسیله‬

‫‪ )2‬تعهد به نتیجه‬

‫_در هر دو این تعهد ‪ ،‬یعنی همانجایی که تعهد به وسیله است و همان جایی که تعهد به نتیجه است در هر دو ید امانی است ‪ ،‬نوع تعهد متفاوت است ‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬ید دالل امانی است یا ضمانی؟ پاسخ ‪ :‬ید دالل همچون ید وکیل امانی است ‪ ،‬از نوع امانت مالکانه نه شرعی و قانونی ‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا تعهد او به وسیله است و نتیجه؟ پاسخ ‪ :‬تعهد او به نتیجه است ‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬چه اثر عملی ای بین وسیله و نتیجه دارد؟‬

‫پاسخ ‪ :‬اگر تعهد به وسیله باشد متعهد له باید اثبات کند که شما تعدی و تفریط کرده اید‪ .‬و اال شما مسئول نخواهید بود و او باید تقصیر را اثبات کند ‪.‬‬

‫اما در تعهد به نتیجه شما مسئول هستید مگر اینکه قوه قاهره یا فورس ماژور را اثبات کنید‪.‬‬

‫اگر تعهد از نوع تعهد به وسیله باشد بار اثبات تعدی یا تفریط یا همان تقصیر بر عهده متعهد له است‪ .‬اما اگر تعهد ‪ ،‬تعهد به نتیجه باشد ‪ ،‬متعهد با اینکه‬
‫یدش امانی است‪ ،‬مسئول است مگر اینکه قوه ی قاهره یا همان فورس ماژور را اثبات کند ‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬ید دالل امانی است یا ضمانی؟ پاسخ ‪ :‬ید دالل همچون ید وکیل امانی است ‪ ،‬از نوع امانت مالکانه نه شرعی و قانونی ‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا تعهد او به وسیله است و نتیجه؟ پاسخ ‪ :‬تعهد او به نتیجه است ‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬چه اثر عملی ای بین وسیله و نتیجه دارد؟‬

‫پاسخ ‪ :‬اگر تعهد به وسیله باشد متعهد له باید اثبات کند که شما تعدی و تفریط کرده اید‪ .‬و اال شما مسئول نخواهید بود و او باید تقصیر را اثبات کند ‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪31‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫اما در تعهد به نتیجه شما مسئول هستید مگر اینکه قوه قاهره یا فورس ماژور را اثبات کنید‪.‬‬

‫اگر تعهد از نوع تعهد به وسیله باشد بار اثبات تعدی یا تفریط یا همان تقصیر بر عهده متعهد له است‪ .‬اما اگر تعهد ‪ ،‬تعهد به نتیجه باشد ‪ ،‬متعهد با اینکه‬
‫یدش امانی است‪ ،‬مسئول است مگر اینکه قوه ی قاهره یا همان فورس ماژور را اثبات کند ‪.‬‬

‫و اگر نتواند قوه ی قاهره را اثبات کند مسئول است‪ .‬و در تعهد به وسیله بار اثبات تقصیر بر عهده ی متعهد له است‪ .‬و در تعهد به نتیجه بار اثبات قوه‬
‫قاهره بر عهده ی متعهد است‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬تعهد به نتیجه با ید ضمانی چه فرقی دارد؟!‬

‫پاسخ ‪ :‬تفاوت این است که همان قوه ی قاهره قابلیت رفع مسئولیت با اثبات قوه قاهره ‪ ،‬اگر ید امانی باشد و تعهد به نتیجه ‪ ،‬شما که متعهد و امین‬
‫هستید و نوع نتیجه تان هم تعهد به نتیجه است با اثبات قوه قاهره از مسئولیت مبرا می شوید اما اگر ید شما ضمانی باشد و شما ضامن باشید نه امین ‪،‬‬
‫مسئول هستید‪.‬‬

‫خالصه ‪ :‬بر مبحث داللی قواعد وکالت حاکم است مگر در مواردی که حکم استثنایی ای محقق شده باشد‪ .‬ید دالل همچون ید وکیل امانی است نه‬
‫ضمانی‪ .‬بدین معنا که مسئول نقص ‪ ،‬عیب و تلف نیست مگر آنکه تقصیر او اثبات گردد‪( .‬تعدی و تفریط) ‪.‬‬

‫در مقابل ید ضمانی یدی است که مسئول هر نقص و عیب و تلفی است حتی اگر ناشی از قوه قاهره باشد‪.‬‬

‫گرچه ید دالل همچون ید وکالت امانی است و امانی بودن آن هم مالکانه است نه شرعی و قانونی ‪ ،‬همچون وکالت ‪ ،‬اما تعهد دالل نسبت به اموال و‬
‫اسنادی که در اختیار اوست تعهد به نتیجه است نه تعهد به وسیله‪ .‬بنابراین برای معافیت از مسئولیت فقط باید قوه قاهره را نسبت نماید در غیر این صورت‬
‫مسئول است‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬تفاوت تعهد به نتیجه با ید ضمانی آن است که متعهد به تعهد نتیجه ‪ ،‬با اثبات قوه قاهره مبرا می شود اما ضامن حتی با اثبات قوه قاهره از مسئولیت‬
‫معاف نخواهد شد‪.‬‬

‫ماده ‪ : 33۵‬راجع به وکالت است ‪.‬‬

‫ماده ‪ : 3۵۸‬راجع به حق العمل کاری است‬

‫ماده ‪ : 3۷۸‬راجع به قرارداد حمل و نقل است ‪.‬‬

‫_قانون عام نسبت به همه ی این ها وکالت است ‪(.‬مواد ‪ 656‬تا ‪ 683‬قانون مدنی)‬

‫ماده ‪ 33۵‬قانون تجارت ‪( :‬مواد مرتبط ‪ 3۵۸ :‬و ‪)3۷۸‬‬

‫«دالل کسی است که در مقابل اجرت واسطه انجام معامالتی شده یا برای کسی که میخواهد معامالتی نماید طرف معامله پیدا میکند‪ .‬اصوالً قرارداد‬
‫داللی تابع مقررات راجع به وکالت است‪».‬‬

‫ماده ‪ 33۵‬دو بخش دارد ‪:‬‬

‫‪ )1‬بخش اول داللی را تعریف کرده است‪ .‬که داللی با وکالت فرق دارد ‪ ،‬وکیل وارد یک معامله می شود و به نام و حساب یکی دیگر معامله می کند‪.‬‬
‫بنابراین موکل تاجر می شود نه خود وکیل‪.‬‬

‫اما دالل اصال معامله نمی کند بلکه وساطت می کند و دو طرف معامله را به هم می رساند ‪.‬‬

‫‪ )2‬بخش دوم یک قاعده می گوید که اصل بر چیست‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪32‬‬

‫داللی اصوالً قرارداد داللی تابع مقررات راجع به وکالت است‪ 656( .‬تا ‪ )683‬و استثنائا تابع قرارداد تجارت است‪.‬‬

‫ماده ‪ 3۵۸‬قانون تجارت ‪:‬‬

‫«جز در مواردی که به موجب مواد ذیل استثناء شده مقررات راجعه به وکالت در حقالعملکاری نیز رعایت خواهد شد‪».‬‬

‫ماده ‪ 3۷۸‬قانون تجارت ‪:‬‬

‫«قرارداد حمل و نقل تابع مقررات وکالت خواهد بود مگر در مواردی که ذیالً استثناء شده باشد‪».‬‬

‫جلسه یازدهم‬
‫داللی به دو شکل ممکن است ‪:‬‬

‫عمل داللی ‪ :‬وساطت در معامالت و پیدا کردن طرف معامله‬

‫تصدی داللی‬

‫در تصدی دو شرط وجود دارد ‪:‬‬

‫بنگاه ‪ ،‬تکرار‬

‫تصدی داللی ‪ :‬برای تصدی داللی و تأسیس بنگاه سپردن تأمین ضرورت دارد ‪.‬‬

‫علت ‪ :‬ممکن است در نتیجه تقصیر ‪ ،‬تعدی و تفریط دالل خساراتی به طرفین معامله وارد شود و این خسارات باید منبعی برای تأمین داشته باشد ‪.‬‬

‫تأمین می تواند ‪:‬‬

‫در قالب وجه ( وجه الضمان )‬

‫در قالب یک وثیقه غیر منقول‬

‫سهام‬

‫ضمانت بانک ها و تجار معتبر باشد ‪.‬‬

‫ویژگی های داللی ‪:‬‬

‫از حیث ید ضمانی و امانی ‪ ،‬ید دالل امانی است ‪.‬‬

‫عقدی که منجر به تحقق داللی می شود یک عقد جایز است‪ .‬مانند وکالت ‪.‬‬

‫داللی نیز مانند وکالت یک عقد جایز است ‪.‬‬

‫عقود تقسیمات متعدد و متنوع از حیث های مختلف دارند‪.‬‬

‫یکی از این تقسیمات از حیث اثر می باشد که تقسیم می شوند به ‪:‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪33‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫عقود تملیکی ‪ :‬اگر اثر عقد انتقال مالکیت باشد ( عین و منافع )‪ .‬مانند بیع و اجاره‬

‫عقود عهدی ‪ :‬اثر عقد ایجاد تعهد ‪ ،‬تغییر تعهد یا زائل نمودن تعهدی باشد‪ .‬مانند‬

‫سوال ‪ :‬داللی یک عقد عهدی است یا تملیکی ؟ پاسخ ‪ :‬داللی یک عقد عهدی است و نه تملیکی ‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬داللی یک عقد رضایی است یا تشریفاتی ؟ پاسخ ‪ :‬داللی یک عقد رضایی است ‪.‬‬

‫عقد رضایی ‪ :‬عقدی است که به صرف ایجاب و قبول محقق می شود‪.‬‬

‫عقد تشریفاتی ‪ :‬ایجاب و قبول و تشریفات برای تحقق عقد الزم است ‪.‬‬

‫عقود جایز بر دو نوع است ‪ :‬عقود اذنی ‪ ،‬عقود غیر اذنی‬

‫داللی یک عقد جایز اذنی است ‪.‬‬

‫بنابراین با فوت ‪ ،‬حجر و‪ ....‬عقد منفسخ می شود ‪.‬‬

‫خالصه ‪:‬‬

‫داللی به دو شکل قابل انجام است ‪:‬‬

‫‪_1‬عمل داللی‬

‫‪_2‬تصدی به عمل داللی ‪ :‬که در این صورت مستلزم وجود بنگاه و تکرار است ‪.‬‬

‫و در صورتیکه داللی در قالب تصدی باشد سپردن تأمین ضرورت دارد که در قالب وجه ضمان ‪ ،‬وثیقه و یا ضامن معتبر خواهد بود ‪.‬‬

‫داللی عقدی است میان آمر و دالل و جایز است همچون وکالت‪.‬‬

‫پس هر یک از دو طرف هر زمان بخواهد می تواند آن را فسخ نماید ‪.‬‬

‫داللی عقدی است عهدی نه تملیکی چون اثر آن ایجاد تعهد برای طرفین است نه انتقال مالکیت ‪.‬‬

‫و همچنین عقدی است رضایی نه تشریفاتی چون به صرف ایجاب و قبول محقق می شود و تشریفات شرط تحقق آن نیست ‪.‬‬

‫ماده ‪: 33۶‬‬

‫« دالل میتواند در رشتههای مختلف داللی نموده و شخصاً نیز تجارت کند »‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا دالل باید تنها در یک حوزه داللی نماید ؟ پاسخ ‪ :‬دالل می تواند در رشته های مختلف داللی کند ‪.‬‬

‫همچنین دالل می تواند عالوه بر واسطه گری به خرید و فروش نیز اقدام کند ‪.‬‬

‫ماده ‪: 33۷‬‬

‫« دالل باید در نهایت صحت و از روی صداقت طرفین معامله را از جزئیات راجعه به معامله مطلع سازد ولو اینکه داللی را فقط برای یکیاز طرفین بکند ‪-‬‬
‫دالل در مقابل هر یک از طرفین مسئول تقلب و تقصیرات خود میباشد »‪.‬‬

‫ممکن است هر دو طرف معامله آمر دالل باشند بنابراین‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪34‬‬

‫تفاوتی میان اینکه دالل مأمور به انجام معامله ازجانب یکی از طرفین باشد یا هر دو وجود ندارد و در هر صورت وظیفه اطالع رسانی نسبت به جزئیات را‬
‫خواهد داشت ‪.‬‬

‫شرط امانت داری دالل ‪ :‬اطالعاتی که موثر در تصمیم گیری می باشد را پنهان نکند ‪.‬‬

‫سکوتی که باعث شود حقیقت آشکار نشود باعث تقصیر و تفریط است ‪.‬‬

‫ماده ‪: 33۸‬‬

‫« دالل نمیتواند عوض یکی از طرفین معامله قبض وجه یا تادیه دین نماید و یا آنکه تعهدات آنها را به موقع اجرا گذارد مگر اینکهاجازهنامه مخصوصی‬
‫داشته باشد »‪.‬‬

‫عوض ‪ :‬به معنای به جای می باشد ( به جای طرفین معامله )‬

‫دالل نمی تواند به جای طرفین معامله قبض وجه یا تأدیه دین کند ‪.‬‬

‫دالل مسئول اجرا یا عدم اجرای تعهد ‪ ،‬برگشت خوردن چک و‪ ....‬نیست ‪.‬‬

‫ماده ‪: 33۹‬‬

‫« دالل مسئول تمام اشیاء و اسنادی است که در ضمن معامالت به او داده شده ( زیرا تعهد او تعهد به نتیجه است ) مگر اینکه ثابت نماید که ضایع یا تلف‬
‫شدن اشیاء یا اسنادمزبوره مربوط به شخص او نبوده است ( چون ید او امانی است اثبات قوه قاهره او را از مسئولیت معاف می نماید که اگر یدش ضمانی‬
‫بود اثبات قوه قاهره هم در معافیت او از مسئولیت تاثیری نداشت »‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬مسئولیت دالل به چه میزان و به چه نحوی می باشد ؟ پاسخ ‪ :‬ید دالل ‪ ،‬ید امانی است ‪.‬‬

‫علت ‪ :‬مگر اینکه ثابت نماید که ضایع یا تلف شدن اشیاء یا اسناد مزبور مربوط به شخص او نبوده است ‪.‬‬

‫اما تعهد او تعهد به نتیجه می باشد و مسئول است بنابراین اگر بخواهد از بار مسئولیت خارج شود باید قوه قاهره را اثبات کند‪.‬‬

‫جلسه دوازدهم‬
‫می دانیم که مطابق قواعد عمومی قراردادها در مدنی وقتی طرفین باهم معامله ای انجام میدهند باید شرایطی تحت عنوان شرایط صحت معامالت رعایت‬
‫شود (ماده ‪ 190‬قانون مدنی) یکی از این شرایط علم به مورد معامله است ‪،‬‬

‫آنچه میدهیم و میگیریم یعنی عوضین قرارداد برای ما معلوم باشد‪ .‬پس معلوم بودن مورد معامله یکی از شرایط صحت هر قراردادی است جز مورد اسثنائی‬
‫مثل جعاله ‪.‬‬

‫معلوم بودن مورد معامله یک شرط عمومی است در تمام قراردادها ‪ ،‬اینکه چطور مورد معامله معلوم شود موضوعیت ندارد‪ ،‬به عبارتی روش معلومکردن‬
‫مورد معامله موضوعیت ندارد ‪ ،‬میتواند از طریق وصف ‪ ،‬دیدن و حتی از طریق نمونه باشد‪.‬‬

‫مثال برای خرید چند تن برنج یک نمونه از برنج نشان دهد یا برای خرید زعفران یک مثقال نمونه نشانه می دهد و پارچه‪.‬‬

‫ماده ‪ 340‬به همین موضوع می پردازد ‪:‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪35‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫مثال ده تن برنج از روی نمونه معامله شده ‪ ،‬وظیفه ی دالل چیست ؟ ماده ‪ ،340‬به این سوال پاسخ می دهد‪.‬‬

‫ماده ‪: 340‬‬

‫«در موردی که فروش از روی نمونه باشد دالل باید نمونه مالالتجاره را تا موقع ختم معامله نگاه بدارد مگر اینکه طرفین معامله او را ازاین قید معاف‬
‫دارند‪».‬‬

‫خالصه ‪:‬‬

‫ماده ‪ 340‬قانون تجارت ‪ ،‬به این سوال پاسخ می دهد که اگر معامله از روی نمونه باشد ‪ ،‬دالل چه وظیفه ای دارد ؟‬

‫مطابق ماده ‪ 190‬قانون مدنی معلومبودن مورد معامله یکی از شرایط عمومی در قراردادهاست بنابراین ؛ معلوم بودن موضوعیت دارد البته ‪ ،‬روش معلوم‬
‫نمودن طریقیت دارد و میتواند از هر روشی از جمله ‪ ،‬ارائه ی نمونه باشد‪.‬‬

‫اگر معامله از روی نمونه بوده مطابق ماده ‪ 340‬دالل موظف است آن نمونه را تا ختم معامله یعنی ‪ ،‬زمان انعقاد قرارداد نگه دارد‪.‬‬

‫ماده ‪( : 341‬مرتبط با ماده ‪)34۶‬‬

‫ماده ‪: 341‬‬

‫«دالل میتواند در زمان واحد برای چند آمر در یک رشته یا رشتههای مختلف داللی کند ولی در این صورت باید آمرین را از این ترتیب وامور دیگری که‬
‫ممکن است موجب تغییر رای آنها شود مطلع نماید‪».‬‬

‫این دو ماده راجع به مواردی صحبت می کند که دالل موظف است اطالع رسانی کند‪ .‬ماده ‪ 341‬دو مورد را بیان کرده است ‪ ،‬این ماده به یک سوال دیگر‬
‫نیز پاسخ می دهد ‪ :‬سوال ‪ :‬آیا داللی برای بیش از یک آمر مجاز است ؟ پاسخ ‪ :‬داللی برای بیش از یک آمر مجاز است ‪.‬‬

‫(بعد از اتمام داللی قانون خاص راجع به دالالن را یک رصدی می کنیم و نکات مهم آن را بیان می کنیم ‪.‬زیرا ؛ بهترین روش مطالعه قوانین خاص در کنار‬
‫قوانین اصلی می باشد‪).‬‬

‫در قانون راجع به دالالن خواهیم دید که داللی رشته های مختلف دارد‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا یک دالل باید فقط در یک رشته داللی کند ؟‬

‫پاسخ ‪ :‬یک دالل می تواند در زمینه های مختلف داللی کند اما اگر میخواد تصدی به داللی داشته باشد (بنگاه داشته باشد) باید برای هر حوزه پروانه‬
‫مجزا بگیرد و حق الثبت برای هر پروانه جدا می باشد‪.‬‬

‫ماده ‪ 341‬یک وظیفه تعیین می کند ‪ ،‬اینکه هر دالل اگر برای آمران متعدد داللی می کند باید حتما به هر آمر اطالع دهد‪( .‬اما در مورد وکیل اینگونه‬
‫نیست)‬

‫هرچیزی که موجب تغییر رأی می شود ‪ ،‬یکسری اطالعات هست که برای آمر مبنای تصمیم گیری است و اگر بداند نظرش تغییر می کند این موارد باید‬
‫بیان شود‪.‬‬

‫ماده ‪: 34۶‬‬

‫« در صورتی که دالل در نفس معامله منتفع یا سهیم باشد باید به طرفی که این نکته را نمیداند اطالع دهد و اال مسئول خسارات واردهبوده و به عالوه به‬
‫پانصد تا سه هزار ریال جزای نقدی محکوم خواهد شد‪».‬‬

‫(به عبارتی هم مسئولیت مدنی و هم مسئولیت کیفری دارد)‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪36‬‬

‫این ماده بیان می کند که اگر دالل در معامله ای که مورد داللی است سهیم است یا نفعی دارد باید به آمر اطالع دهد‪.‬‬

‫خالصه ‪:‬‬

‫ماده ‪ 341‬که با ماده ‪ 346‬مرتبط است اوال ؛ به این سوال که آیا دالل می تواند در یک زمان در زمینه های مختلف یا برای آمران متعدد داللی نماید یا‬
‫خیر‪ ،‬پاسخ مثبت می دهد‪ .‬بنابراین ؛ شما میتوانید برای آمر های متعدد در یک حوزه مثال ملک یا حوزه های متعدد و برای یک آمر یا چند آمر داللی‬
‫کنید‪ .‬دومین سوال این است در چه مواردی دالل وظیفه ی اطالع رسانی دارد ؟‬

‫پاسخ ؛ مطابق این دو ماده (‪ )341,346‬دالل موظف است به اطالع رسانی در موارد زیر‪:‬‬

‫‪ -1‬تعدد آمر ها‬

‫‪ -2‬سهیم بودن در خود معامله‬

‫‪ -3‬منتفع بودن در خود معامله‬

‫‪ -4‬هر امری که ممکن است موجب تغییر رأی آمر گردد‪.‬‬

‫ماده ‪( :342‬مرتبط با ‪ 343‬و ‪)344‬‬

‫« هر گاه معامله به توسط دالل واقع و نوشته جات و اسنادی راجع به آن معامله بین طرفین به توسط او رد و بدل شود در صورتی که امضاها راجع به‬
‫اشخاصی باشد که به توسط او معامله را کردهاند دالل ضامن صحت و اعتبار امضاهای نوشته جات و اسناد مزبور است‪».‬‬

‫این ماده راجع به یکی دیگر از مسئولیت های دالل صحبت می کند ‪ ،‬و ماده ‪ 343‬و ‪ 344‬موردی را میگویند که دالل مسئول نیست‪.‬‬

‫_ضامن در این ماده یعنی «مسئول»‪.‬‬

‫ماده ‪ 342‬گفت دالل کجا مسئول است ‪.‬‬

‫جلسه سیزدهم‬
‫موارد عدم مسئولیت دالل ‪:‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا دالل نسبت به اعتبار اشخاص ضامن است ؟ آیا ضامن اجرای قرارداد است ؟‬

‫نسبت به هیچ یک از اینها دالل ضامن نیست و البته میتوان خالف آن توافق کرد و یا ممکن است در موردی عرف دالل را مسئول بداند که طبق قاعده‬
‫عرف همان اراده ضمنی افراد است ‪،‬‬

‫ماده ‪:343‬‬

‫«دالل ضامن اعتبار اشخاصی که برای آنها داللی میکند و ضامن اجرای معامالتی که به توسط او میشود نیست‪».‬‬

‫ماده ‪:344‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪37‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫« دالل در خصوص ارزش یا جنس مالالتجاره که مورد معامله بوده مسئول نیست مگر اینکه ثابت شود تقصیر از جانب او بوده‪».‬‬

‫خالصه ‪ :‬موارد مسئولیت و عدم مسئولیت دالل ‪:‬‬

‫مطابق مواد ‪ 342‬تا ‪: 345‬‬

‫دالل نسبت به صحت امضاها و اعتبار آنها مسئول است همچنین ‪ ،‬اگر طرفین یا یکی از آ نها به اعتبار او وارد معامله شده باشد ضامن و مسئول است در‬
‫مقابل نسبت به اعتبار اشخاص‪ ،‬اجرای قرارداد‪ ،‬ارزش مورد معامله و جنس مورد معامله هیچ مسئولیتی ندارد‪ .‬توافق بر خالف ‪ ،‬عرف بر خالف یا تقصیر‬
‫استثناء است‪.‬‬

‫ماده ‪:34۵‬‬

‫«هر گاه طرفین معامله یا یکی از آنها به اعتبار تعهد شخص دالل معامله نمود دالل ضامن معامله است‪».‬‬

‫ماده ‪( :34۶‬مرتبط با ماده ‪)341‬‬

‫«این ماده راجع به مواردی بود که دالل مسئول اطالع رسانی است‪» .‬‬

‫ماده ‪( : 34۷‬مرتبط با ماده ‪)34۶‬‬

‫« در صورتی که دالل در معامله سهیم باشد با آمر خود متضامناً مسئول اجرای تعهد خواهد بود‪».‬‬

‫در ماده ‪ 346‬اشاره شد که منتفع بودن با سهیم بودن متفاوت است ‪.‬‬

‫اگر دالل ملکی را می فروشد که از شش دانگ یک دانگ سهم خودش می باشد در این حالت سهیم است‪ .‬اما اگر ملکی می فروشد که شش دانگش‬
‫متعلق به دیگری است اما در آنجا حق ارتفاق یا حق انتفاع دارد ‪ ،‬در این حالتت منتفع است‪ .‬در هر حال وظیفه اطالع رسانی دارد اما این دو حالت یک‬
‫تفاوت دارند ؛ اگر منتفع است صرفا باید اطالع رسانی کند اما اگر سهیم است ‪ ،‬عالوه بر اطالع رسانی در کنار آمر متضامنا مسئول اجرای قرارداد خواهد‬
‫بود‪.‬‬

‫خالصه ‪:‬‬

‫دالل ممکن است عالوه بر وساطت برای انجام معامله ‪ ،‬در خود آن معامله نفعی یا سهمی داشته باشد ‪ ،‬که در این صورت منتفع یا سهیم نامیده می شود‪.‬‬
‫اگر منتفع باشد فقط وظیفه ی اطالع رسانی به طرف قرارداد دارد اما اگر سهیم باشد که معنای آن متمایز از منتفع است اوال وظیفه ی اطالع رسانی دارد‬
‫و ثانیا همراه با آمر خود مسئولیت تضامنی اجرای قرارداد را دارد ‪.‬‬

‫در ابتدای مبحث داللی گفتیم که سه فصل است‪ .‬فصل اول در اینجا تمام شد ‪.‬ماده ‪ 348‬تا ‪ 355‬راجع به اجرت و مخارج دالل است‪.‬‬

‫اولین مطلب این است که اجرت دالل با مخارج متفاوت است ؛ مثال دالل میخواهد یک ملک بفروشد و طبیعتا باید آن را آگهی کند ‪ ،‬این یک مثال از‬
‫مخارج است‪ .‬به عالوه اجرت که دستمزد دالل است‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا دالل مخارجی که انجام می دهد را میتواند از آمر مطالبه کند ؟‬

‫( در وکالت ‪ ،‬مخارج ضروری و متعارف باید توسط موکل تأمین شود ) دالل نمیتواند مخارج داللی را مطالبه کند و فقط مستحق اجرت است برخالف‬
‫حق العمل کاری که مخارج بر عهده آمر است نه بر عهده حق العمل کار‪.‬‬

‫اگر توافق شده باشد که مخارج نیز باید توسط آمر پرداخت شود ‪ ،‬با توجه به آمره نبودن این قانون این توافق معتبر است‪.‬‬

‫حق مطالبه اجرت ‪:‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪38‬‬

‫سوال ‪ :‬چه زمانی دالل مستحق اجرت می باشد ؟‬

‫ماده ‪: 34۸‬‬

‫« دالل نمیتواند حق داللی را مطالبه کند مگر در صورتی که معامله به راهنمایی یا وساطت او تمام شده باشد‪».‬‬

‫نکته ‪ :‬تمام شد در این ماده یعنی « انعقاد قرارداد » نه اجرای قرارداد‪.‬‬

‫ماده ‪:34۹‬‬

‫« اگر دالل برخالف وظیفه خود نسبت به کسی که به او ماموریت داده به نفع طرف دیگر معامله اقدام نماید و یا برخالف عرف تجارتی محل از طرف مزبور‬
‫وجهی دریافت و یا وعده وجهی را قبول کند مستحق اجرت و مخارجی که کرده نخواهد بود به عالوه محکوم به مجازات مقرر برای خیانت در امانت خواهد‬
‫شد‪» .‬‬

‫سوال ‪ :‬اگر دالل رعایت امانت نکرد بر خالف مصالح عامه حرکتی کرد حکم چیست ؟ پاسخ ‪ :‬متن ماده ‪.349‬‬

‫ماده ‪( : 3۵0‬مرتبط با ماده ‪)34۸‬‬

‫« هر گاه معامله مشروط به شرط تعلیقی باشد دالل پس از حصول شرط مستحق اجرت خواهد بود‪».‬‬

‫در ‪ 348‬خواندیم که دالل بعد از انعقاد قرارداد میتواند مطالبه اجرت نماید ‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا در عقد معلق نیز دالل به محض انعقاد قرارداد مستحق اجرت خواهد بود ؟‬

‫پاسخ ‪ :‬طبق ماده ‪ ، 350‬اگر در قرارداد شرط تعلیقی وجود داشته باشد پس از حصول شرط (به عبارتی پس از منجز شدن قرارداد) دالل مستحق اجرت‬
‫خواهد بود‪.‬‬

‫خالصه ‪ :‬عقد یا منجز است یا معلق در عقد منجز به محض انعق اد قرارداد و در عقد معلق ‪ ،‬پس از تحقق شرط و منجز شدن قرارداد دالل مستحق اجرت‬
‫خواهد بود‪( .‬جمع مواد ‪ 348‬و ‪)350‬‬

‫جلسه چهاردهم‬
‫راجع به شرط ‪ :‬می دانیم که ما یکسری شرایط داریم به اسم شروط ضمن عقد ؛ که یکسری تعهدات فرعی هستند ضمن عقد اصلی و همین تعهدات بین‬
‫قراردادها تفاوت ایجاد می کنند‪.‬‬

‫شروط ضمن عقد ممکن است در قالب شرط تعلیقی باشد (ماده ‪ )350‬در مقابل شرط تعلیقی ‪ ،‬شرط تقییدی است ‪ ،‬شرطی که قید میزند و قلمرو را‬
‫کوچک یا بزرگ می کند‪ .‬مثال پرداخت طبق قاعده حال است ولی میگوید موجل باشد ‪.‬‬

‫خالصه ‪ :‬شرط ضمن عقد یا تعلیقی است یا تقییدی ‪ ،‬اگر اثر عقد را متوقف و منوط به حصول معلق علیه بنماید ‪ ،‬شرط تعلیقی است در غیر اینصورت‬
‫تقییدی است‪ .‬درصورت تقییدی بودن شرط ضمن عقد اجرت دالل مطابق ماده ‪ 348‬در زمان انعقاد قرارداد (یا پس از انعقاد قرارداد) بابد پرداخت شود‪.‬‬

‫ماده ‪: 3۵1‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪39‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫« اگر شرط شده باشد مخارجی که دالل میکند به او داده شود دالل مستحق اخذ مخارج خواهد بود ولو آنکه معامله سر نگیرد‪ .‬همینترتیب در موردی‬
‫نیز جاری است که عرف تجارتی محل به پرداخت مخارجی که دالل کرده حکم کند‪» .‬‬

‫این ماده مربوط به مخارج است‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا دالل مستحق دریافت مخارج است ؟ پاسخ ‪ :‬خیر ‪ ،‬مگر با توافق بر خالف یا وجود عرف بر خالف‪.‬‬

‫_ در مدنی آموختیم که شرط‪ ،‬توافق صریح است و عرف‪ ،‬توافق ضمنی است و این دو هر دو معتبراند ‪.‬‬

‫_ عرف تجارتی محل ‪ :‬در اصول فقه آموختیم که عرف دو نوع است ؛ عام و خاص‪ .‬عرف عام ‪ :‬متعلق به همه است و عرف خاص متعلق به قشر یا صنف یا‬
‫منطقه خاصی است‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬در حالت تعارض عرف عام و خاص ‪ ،‬مالک عرف خاص است‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬عرف معتبر است زیرا بیانگر اراده ضمنی است و به عالوه در صورت وجود دو عرف ‪ ،‬عام و خاص ‪ ،‬عرف خاص یعنی عرف ویژه یک صنف یا شهر‬
‫یا گروه بر عرف عام مقدم است‪( .‬زیرا عرف خاص بیان واضح تری از اراده ها دارد )‬

‫ماده ‪:3۵2‬‬

‫« در صورتی که معامله به رضایت طرفین یا به واسطه یکی از خیارات قانونی فسخ بشود حق مطالبه داللی از دالل سلب نمیشود مشروط بر اینکه فسخ‬
‫معامله مستند به دالل نباشد‪».‬‬

‫سوال ‪ :‬اگر قراردادی که منعقد شده منجز باشد ‪ ،‬اقاله شود یا فسخ شود اجرت دالل چه می شود ؟‬

‫قاعده این است که اقاله یا فسخ قرارداد به اجرت دالل آسیبی نمیزند و دالل به طور تمام و کمال مستحق اجرت خود می باشد‪ .‬مگر در یک مورد اسثناء‬
‫آن هم زمانی که خود دالل مسبب این فسخ باشد مثال فریب داده باشد‪.‬‬

‫خالصه ‪:‬‬

‫انحالل ‪ ،‬اقاله و تفاسخ و فسخ قرارداد به حق مطالبه دالل خدشه ای وارد نمی کند و اجرت دالل محفوظ است مگر آنکه علت فسخ ‪ ،‬خود دالل باشد مثال‬
‫فریب کاری کرده که منجر به خیار غبن شده یا تدلیس نموده که باعث خیار تدلیس شده در اینصورت حق مطالبه اجرت ندارد و اگر اجرت را ستانده‬
‫بایستی بازگرداند‪.‬‬

‫ماده ‪:3۵3‬‬

‫« داللی معامالت ممنوعه اجرت ندارد‪» .‬‬

‫مثال گنجی پیدا شده و دالل خریدار پیدا میکند‪ ،‬درصورت اختالف اجرت قابل مطالبه نخواهد بود‪ .‬هرچند توافق کرده باشند معتبر نیست زیرا این قاعده‬
‫آمره است‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا علم و جهل دالل تاثیری دارد ؟ پاسخ ‪ :‬خیر ‪ ،‬در صورت جهل نیز همچنان حق اجرت ندارد‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬حکم ماده ‪ 353‬از حیث علم و جهل دالل مطلق است و دالل معامله ممنوعه اجرت ندارد حتی اگر نسبت به ممنوع بودن جاهل باشد‪.‬‬

‫ماده ‪:3۵4‬‬

‫اجرت دالل را چه کسی باید بپردازد ؟ آمر‬

‫« حقالزحمه (اجرت) دالل به عهده طرفی است که او را مامور انجام معامله نموده (آمر) مگر اینکه قرارداد خصوصی غیر این ترتیب را مقرر بدارد‪».‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪40‬‬

‫_ اگر دو طرف آمر باشند بالمناصفه پرداخت می شود‪(.‬درصورتی که عرف متفاوتی وجود نداشته باشد )‬

‫_ در زمان ما و مشخصا در حوزه ملک تعرفه مشخص وجود دارد ‪.‬‬

‫ماده ‪( :3۵۵‬مهم است)‬

‫«حقالزحمه دالل به واسطه قرارداد مخصوصی باید معین شده باشد و اال محکمه با رجوع به اهل خبره و رعایت مقتضیات زمانی و مکانی و نوع معامله‬
‫حقالزحمه را معین خواهد کرد‪».‬‬

‫این ماده را می خوانیم تا متوجه مفهوم قانون ناسخ شویم‪.‬‬

‫این ماده به عالوه ماده ‪( 356‬که موضوع آن مندرجات دفتر دالل است) نسخ شده اند و قانون ناسخ ماده ‪ 13‬قانون راجع به دالالن مصوب ‪ 7‬اسفند ‪1317‬‬
‫است‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬توافق نسبت به مبلغ کمتر یا بیشتر تعرفه ‪ ،‬نسبت به اجرت دالل ‪ ،‬نسبت به حق الزحمه داور و حق الوکاله وکیل چه حکمی دارد ؟‬

‫پاسخ ‪ :‬اگر توافق نسبت به کمتر باشد در هر سه مورد معتبر است‪.‬‬

‫توافق به بیش از تعرفه در اجرت دالل معتبر نیست زیرا قانون آن آمره است‪ .‬اما در مورد حق الزحمه داور و حق الوکاله وکیل معتبر است‪.‬‬

‫جلسه پازندهم‬
‫مواد مباحث داللی به پایان رسید‪ .‬دو ماده ‪ 355‬و ‪ 356‬را گفتیم نسخ شده و بررسی تطبیقی میان اجرت دالل و حق الزحمه داور و حق الوکاله وکیل‬
‫داشتیم ‪.‬‬

‫خالصه ‪:‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا توافق یا عرف کمتر یا بیشتر از تعرفه قانونی نسبت به اجرت دالل ‪ ،‬حق الزحمه داور و حق الوکاله وکیل معتبر است یا خیر ؟‬

‫پاسخ ‪ :‬توافق نسبت به مبلغی کمتر از تعرفه در هر سه مورد معتبر است اما نسبت به بیش از تعرفه در مورد حق الوکاله وکیل و حق الزحمه داور توافق‬
‫معتبر است و تعرفه صرفا زمانی اجرا می شود که توافقی نباشد اما نسبت به اجرت دالل توافق به بیش از تعرفه معتبر نیست مالک تعرفه است‪.‬‬

‫نکات مهم قانون خاص راجع به دالالن مصوب ‪ ۷‬اسفند ‪: 131۷‬‬

‫ماده ‪:13‬‬

‫« مواد ‪ 355‬و ‪ 356‬قانون تجارت پس از انتشار آییننامههای مربوط به حقالزحمه و دفاتر نسخ خواهد شد‪».‬‬

‫نسخ در این ماده صریح است و شخصی ‪.‬‬

‫خالصه ‪ :‬نسخ ماده ‪ 13‬نسبت به مواد ‪ 355‬و ‪ 356‬اوال صریح است چون ماده ‪ 13‬به ناسخ بودن تصریح نموده و شخصی است چون مواد نسخ شده را به‬
‫شخصه معین کرده است‪.‬‬

‫_نسخ قانون راجع به دالالن از نوع معلق است زیرا مطابق نص ماده ‪ ،13‬نسخ شدن مواد ‪ 355‬و ‪ 356‬معلق شده است بر انتشار آیین نامه ها‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪41‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫ماده ‪ 1‬این قانون ‪:‬‬

‫« تصدی به هر نوع داللی منوط به داشتن پروانه است‪».‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا برای داللی باید پروانه وجود داشته باشد ؟‬

‫پاسخ ‪ :‬فعالیت به داللی خیر‪ ،‬اگر بخواهیم تصدی به داللی داشته باشیم یعنی داللی همراه با بنگاه همراه با استمرار و تکرار مطابق ماده ‪ 1‬داشتن پروانه‬
‫در هر زمینه از داللی الزامی است ‪.‬‬

‫ماده ‪: 2‬‬

‫این ماده شرایط شخصی که صالحیت داشتن پروانه داللی را دارد ‪ ،‬بیان کرده است ‪:‬‬

‫« پروانه داللی با رعایت احتیاجات محلی فقط به اشخاصی داده میشود که دارای شرایط زیر باشند‪:‬‬

‫‪ - 1‬داشتن بیست و پنج سال تمام و انجام خدمت وظیفه یا داشتن گواهینامه معافیت یا آماده به خدمت‪.‬‬

‫‪ - 2‬تابعیت ایران‪.‬‬

‫‪ - 3‬داشتن گواهینامه سال ششم ابتدایی و یا دادن امتحانی برابر آن‪.‬‬

‫‪ - 4‬داشتن اطالعات فنی متناسب با اموری که عهدهدار داللی آنها هستند‪.‬‬

‫‪ - 5‬عدم شهرت به نادرستی‪.‬‬

‫‪ - 6‬نداشتن محکومیت به ارتکاب جنایت و ورشکستگی به تقصیر و کالهبرداری و خیانت در‬

‫امانت و سرقت به گواهی مقامی که وزارتدادگستری معین میکند‪.‬‬

‫‪ - 7‬دادن وجهالضمانه یا ضمانتنامه یا وثیقه مطابق ماده ‪(.3‬عام بدلی ؛ یکی از این سه به طور غیر معین )‬

‫تبصره ‪ -‬کسانی که دو سال قبل از اجرای این قانون به شغل داللی اشتغال داشته و فاقد شرط سوم این ماده باشند باید در موقع دریافت پروانه متعهدشوند‬
‫که در ظرف دو سال گواهینامه امتحانات نهایی آموزش سالمندان را بیاورند و اال پروانه آنها تجدید نخواهد شد‪.‬‬

‫کسانی که در تاریخ اجرای این قانون ده سال پیشینه داللی داشته و سن آنها از ‪ 45‬سال کمتر نباشد از شرط سوم این ماده و این تبصره معاف خواهند‬
‫بود‪» .‬‬

‫خالصه ‪ :‬ماده ‪ 2‬قانون راجع به دالالن شرایط اشخاص متقاضی پروانه را در هفت بند بیان نموده است که مهم ترین آنها« سن ‪ 25‬سال تمام ‪ ،‬داشتن‬
‫تابعیت ایران و سپردن تأمین است » (درقالب وجه الضمان یا ضمانت یا وثیقه ) عام در اینجا بدلی است‪.‬‬

‫ماده ‪: 3‬‬

‫تفاوت وجه الضمان ‪ ،‬ضمانت نامه و وثیقه ‪:‬‬

‫« کسی که میخواهد تصدی به داللی نماید برای جبران خساراتی که ممکن است قانوناً از عملیات او متوجه اصحاب معامله شود باید بهیکی از طرق زیر‬
‫تأمین بدهد‪:‬‬

‫‪ - 1‬پرداخت وجهالضمان‪.‬‬

‫‪ - 2‬دادن وثیقه غیر منقول و یا سهام‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪42‬‬

‫‪ - 3‬ضمانت یکی از تجار معتبر یا بانک‪.‬‬

‫میزان وجهالضمان و وثیقه و مبلغ ضمانت و مدت و ترتیب تجدید آن با در نظر گرفتن نوع داللی در آییننامهای که به تصویب هیأت وزیران میرسدتعیین‬
‫خواهد شد‪» .‬‬

‫خالصه‪ :‬مطابق بند ‪ 7‬ماده ‪ 2‬و همچنین صدر ماده ‪ 3‬متصدی داللی بایستی تأمین بسپارد که این تأمین یا وثیقه شخصی است (شخص پشتوانه است)‬
‫که در این صورت یک تاجر معتبر یا یک بانک ضامن دالل می شود‪ .‬یا وثیقه مالی است که خود بر دو نوع است ‪:‬‬

‫‪ _1‬وجه الضمان می پردازد (وجهی بابت ضمانت)‬

‫‪ _2‬وثیقه مالی او غیر منقول یا سهام باشد ‪.‬‬

‫جلسه شازندهم‬
‫اگر یک نفر تاجر ورشکست شود ‪ ،‬متوقف از پرداخت دیون خود باشد باید فرایند تصفیه طی شود ‪ ،‬صفی از طلبکاران در مقابل ورشکسته شکل می گیرد‬
‫ممکن است تمام دارایی این ورشکسته پاسخگوی نصف بدهی های او باشد ‪ ،‬تمام طلبکاران در یک صف در کنار هم قرار میگیرند و به همه نصف طلب‬
‫پرداخت می شود ‪ ،‬در میان این طلب ها بعضی طلب ها ممکن است ممتاز باشد ‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا افرادی که در نتیجه عملیات داللی شخص دالل ورشکسته طلبکار شده اند بر سایر طلبکاران تقدم دارند یا خیر ؟‬

‫ماده ‪: 4‬‬

‫« نسبت به وجهالضمان یا ضمانتنامه یا وثیقه کسانی که از جهت مداخله دالل به عنوان داللی در امور مربوطه به آنان بستانکار شدهاند برسایر بستانکاران‬
‫داللی رجحان خواهند داشت‪» .‬‬

‫جمع بندی ‪ :‬اگر در صف طلبکاران افرادی باشند که در نتیجه عملیات داللی طلبکار شده اند بر سایر طلبکاران مقدم اند اما نه نسبت به تمام دارایی تاجر‬
‫بلکه صرفا نسبت به آن مبلغ تأمین ‪.‬‬

‫خالصه ‪ :‬تقدم طلبکاران در نتیجه داللی بر سایرین ‪:‬‬

‫اگر در صف طلبکاران دالل طلبکارانی باشند که در نتیجه مداخله دالل به عنوان دالل ‪ ،‬بستانکار شده اند بر سایرین مقدم خواهند بود البته نه نسبت به‬
‫تمام دارایی تاجر بلکه صرفا نسبت به تأمین‪ .‬ماده ‪ 5‬و ‪ 6‬نکته قابل توجهی ندارند و صرفا باید روخوانی شوند ‪.‬‬

‫ماده ‪: ۵‬‬

‫« وجهالضمان یا ضمانتنامه یا وثیقه در صورتی رد خواهد شدکه دالل از داللی ممنوع شده و یا خود او از داللی کنارهگیری کند و در هر دوصورت حساب‬
‫او با کسانی که از جهت داللی به او مراجعت کردهاند تسویه شده باشد‪» .‬‬

‫ماده ‪: ۶‬‬

‫« هر داللی که بخواهد از کار داللی کنارهگیری کند باید قبالً به مقامی که به موجب ماده ‪ 11‬این قانون معین میشود کتباً اطالع بدهد تا به وسیلهمجله‬
‫رسمی و یکی از روزنامهها قصد او آگهی شده و ضمناً متذکر شود که در ظرف مدت دو ماه هر کس نسبت به او از جهت امور مربوطه به داللیادعایی دارد‬
‫مقامی را که به موجب ماده ‪ 11‬این قانون معین میشود مستحضر نماید تا حق او طبق ماده قبل محفوظ بماند در هر حال استرداد وجهالضمان بنا بر‬
‫تصویب رییس دادگاه بدایت محل اقامت دالل خواهد بود‪» .‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪43‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫ماده ‪:۷‬‬

‫این ماده راجع به حق الصدور است‪.‬‬

‫« حق صدور پروانه برای داللی معامالت ملکی دویست ریال و برای معامالت تجارتی یک صد و پنجاه ریال و برای معامالت خواربار وسایر امور شهری یک‬
‫صد ریال در سال خواهد بود‪.‬‬

‫تصدی به هر یک از سه نوع داللی نامبرده مستلزم صدور پروانه جداگانه است و برای هر پروانه حق علیحده دریافت خواهد شد‪».‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا یک پروانه داللی برای سایر حوزه های داللی نیز کافی است ؟‬

‫پاسخ ‪ :‬خیر‪ ،‬برای هر کدام پروانه جدا بابد بگیرد و هزینه جدا بپردازد‪.‬‬

‫ماده ‪: ۸‬‬

‫« هر داللی که معلوم شود عمل او معموالً برخالف مقررات مربوطه به داللی است مورد تعقیب مقامی که به موجب ماده ‪ 11‬این قانون معین میشود واقع‬
‫و از شغل داللی برای مدتی که از سه ماه کمتر و از یک سال بیشتر نباشد ممنوع و پروانه او ابطال میشود و این مانع نیست که دالل طبققوانین جزایی‬
‫یا حقوقی در دادگاه صالح مورد تعقیب قرار گرفته و به مجازات قانونی با تأدیه خسارات وارده محکوم گردد‪».‬‬

‫ماده ‪( :۹‬مبلغ این ماده ‪ ۸‬بهمن ‪ ۹۹‬اصالح شده)‬

‫« هر کس که بدون اخذ پروانه به شغل داللی مشغول گردد و یا قبل از انقضاء ممنوعیت به داللی اشتغال ورزد به حبس تأدیبی از شش ماه تادو سال با‬
‫به غرامت از یک هزار ریال تا پنج هزار ریال محکوم خواهد شد‪» .‬‬

‫ماده ‪:10‬‬

‫« هر کس که در تاریخ اجراء این قانون به شغل داللی اشتغال دارد مکلف است در ظرف سه ماه طبق مقررات این قانون تقاضانامه به مقامیکه به موجب‬
‫ماده ‪ 11‬این قانون معین میشود داده پروانه بخواهد و چنانچه تقاضانامه نداده و مدت منقضی شده و یا تقاضانامه او رد شود و به شغلداللی ادامه دهد‬
‫طبق ماده ‪ 8‬تعقیب و مجازات شده و دیگر به او پروانه داللی داده نخواهد شد‪».‬‬

‫ماده ‪:11‬‬

‫راجع به وظیفه هیئت وزیران است‪.‬‬

‫« هیأت وزیران بر حسب نوع داللی مقامی را که برای صدور پروانه و سایر وظائف مذکور در این قانون صالحیت دارد معین خواهند کرد‪».‬‬

‫ماده ‪:12‬‬

‫« طرز تنظیم تقاضانامه و پروانه داللی و دفتری که دالل برای ثبت عملیات خود باید نگاهداری نماید و قرارداد حقالزحمه دالل که باید بین او و کسی که‬
‫به او مأموریت داده قبل از انجام مأموریت تنظیم و مبادله شود و میزان حقالزحمه دالل که نباید زائد بر میزان معین در تعرفه رسمی باشد وسایر مقررات‬
‫الزم برای اجرای این قانون مطابق آییننامههایی که از طرف مقام مذکور در ماده ‪ 11‬تنظیم میشود خواهد بود‪».‬‬

‫مبحث داللی در قانون تجارت و قانون خاص راجع به دالالن بیان شد ‪.‬‬

‫حق العمل کاری یا کمیسیون‪ ( :‬از ماده ‪ 57‬تا ‪) 376‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪44‬‬

‫جلسه هفدهم‬
‫حق العمل کاری ‪:‬‬

‫ماده ‪ 3۵۷‬قانون تجارت ‪( :‬ماده مرتبط ‪)33۵ :‬‬

‫حقالعملکار کسی است که به اسم خود ولی به حساب دیگری (آمر) معامالتی کرده و در مقابل حقالعملی دریافت میدارد‪.‬‬

‫_حق العمل کاری که کمیسیون هم نامیده می شود‪ .‬و از ماده ‪ 357‬تا ماده ‪ 376‬را به خود اختصاص داده است‪.‬‬

‫خیلی مشترکات بین حق العمل کاری و داللی وجود دارد‪.‬‬

‫حق العمل کاری یک عقد معین است ‪.‬‬

‫عقود یا معین هستند یا نامعین هستند ‪.‬‬

‫حق معین عقدی است که در قانون عنوان و احکام مشخصی دارد و در مقابل عقد نامعین که در قانون نه عنوان و نه احکام مشخصی دارد ‪.‬‬

‫داللی یک عقد معین است و احکامی در قانون تجارت دارد ‪.‬‬

‫کمیسیون هم یک عقد معین است‪.‬‬

‫حق العمل کاری مثل داللی اگر در زمینه ای حکم مشخصی نداشته باشد قواعد عام عقد وکالت بر آن حاکم است ‪.‬‬

‫ویژگی قرارداد حق العمل کاری ‪:‬‬

‫‪ )1‬دارای عنوان و عقد معین است ‪.‬‬

‫‪ ) 2‬و یک عقد جایز است بنابراین دو طرف این قرارداد (آمر و حق العمل کار) است که هر زمان خواستند می توانند آن را فسخ کنند‪.‬‬

‫*عقدی که جایز است به این معناست که هر یک از دو طرف قرارداد هر زمان که بخواهد بدون هیچ دلیلی می تواند آن قرارداد را فسخ کند‪ .‬اینکه من‬
‫حق فسخ قرارداد را دارا هستم به این معنا نیست که می توانم از تعهداتم سرپیچی کنم ‪ ،‬باالخره این عقد ولو اینکه یک عقد جایز است یکسری تکالیف‬
‫و تعهدات را بر روی شانه من گذاشته است‪.‬‬

‫درست است که می توانم عقد را فسخ کنم ولی مادامی که فسخ نشده است مثل عقد الزم ‪ ،‬الزم االتباع است یعنی شما باید تعهدات را انجام دهید ‪.‬‬

‫‪) 3‬حق العمل کاری یک عقد عهدی است و برای حق العمل کار تعهداتی و برای آمر هم تعهداتی ایجاد می کند ‪.‬‬

‫‪ )4‬حق العمل کاری یک عقد جایز اذنی است یعنی وابسته به اذن است‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬ایا شرایط صحت اساسی معامله در حین انعقاد قرارداد باید باشد یا شرط استمراری است و بعدا باید موجود باشد؟‬

‫پاسخ ‪ :‬در حین قرارداد باید باشد ‪ ،‬اصل این است که شرایط صحت قرارداد اعم از عمومی و اختصاصی بایستی در حین انعقاد قرارداد موجود باشد ‪.‬‬

‫حق العمل کاری که کمیسیون هم نامیده می شود‪ .‬و از ماده ‪ 357‬تا ماده ‪ 376‬را به خود اختصاص داده است‪.‬‬

‫خیلی مشترکات بین حق العمل کاری و داللی وجود دارد‪.‬‬

‫حق العمل کاری یک عقد معین است ‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪45‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫عقود یا معین هستند یا نامعین هستند ‪.‬‬

‫حق معین عقدی است که در قانون عنوان و احکام مشخصی دارد و در مقابل عقد نامعین که در قانون نه عنوان و نه احکام مشخصی دارد ‪.‬‬

‫داللی یک عقد معین است و احکامی در قانون تجارت دارد ‪.‬‬

‫کمیسیون هم یک عقد معین است‪.‬‬

‫حق العمل کاری مثل داللی اگر در زمینه ای حکم مشخصی نداشته باشد قواعد عام عقد وکالت بر آن حاکم است ‪.‬‬

‫ویژگی قرارداد حق العمل کاری ‪:‬‬

‫‪ )1‬دارای عنوان و عقد معین است ‪.‬‬

‫‪ ) 2‬و یک عقد جایز است بنابراین دو طرف این قرارداد (آمر و حق العمل کار) است که هر زمان خواستند می توانند آن را فسخ کنند‪.‬‬

‫*عقدی که جایز است به این معناست که هر یک از دو طرف قرارداد هر زمان که بخواهد بدون هیچ دلیلی می تواند آن قرارداد را فسخ کند‪ .‬اینکه من‬
‫حق فسخ قرارداد را دارا هستم به این معنا نیست که می توانم از تع هداتم سرپیچی کنم ‪ ،‬باالخره این عقد ولو اینکه یک عقد جایز است یکسری تکالیف‬
‫و تعهدات را بر روی شانه من گذاشته است‪.‬‬

‫درست است که می توانم عقد را فسخ کنم ولی مادامی که فسخ نشده است مثل عقد الزم ‪ ،‬الزم االتباع است یعنی شما باید تعهدات را انجام دهید ‪.‬‬

‫‪ )3‬حق ال عمل کاری یک عقد عهدی است و برای حق العمل کار تعهداتی و برای آمر هم تعهداتی ایجاد می کند ‪.‬‬

‫‪ )4‬حق العمل کاری یک عقد جایز اذنی است یعنی وابسته به اذن است‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬ایا شرایط صحت اساسی معامله در حین انعقاد قرارداد باید باشد یا شرط استمراری است و بعدا باید موجود باشد؟‬

‫پاسخ ‪ :‬در حین قرارداد باید باشد ‪ ،‬اصل این است که شرایط صحت قرارداد اعم از عمومی و اختصاصی بایستی در حین انعقاد قرارداد موجود باشد ‪.‬‬

‫عقود تبعی ‪ :‬در قانون چهار عقد تبعی داریم ‪:‬‬

‫‪ )1‬ضمان‬

‫‪ )2‬حواله‬

‫‪ )3‬کفالت‬

‫‪ )4‬رهن‬

‫مثال ‪ :‬وجود دین در عقود تبعی ‪:‬‬

‫_وجود دین شرط اختصاصی عقود تبعی است‪ .‬هم حدوثا هم بقائا ‪ ،‬هم در حین انعقاد قرارداد و هم پس از انعقاد قرارداد‪ .‬و به محض اینکه دین از بین‬
‫برود قرار نیز از بین می رود‪.‬‬

‫و اگر بفهمیم در حین انعقاد قرارداد دین نبوده است متوجه میشویم که عقد باطل بوده است به همین خاطر تبعی می شود‪.‬‬

‫مثال ‪ :‬وجود اهلیت در عقود اذنی ‪:‬‬

‫هم شرط حدوث در همه عقود است و هم شرط بقاء است‪ .‬و در عقود اذنی و اذن شرط استمرار است و اهلیت شرط استمراری است ‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪46‬‬

‫جمع بندی ‪ :‬حق العمل کاری یک عقد اذنی است و لذا همچون وکالت و ودیعه و ‪ ....‬اهلیتش هم شرط بقاء و هم شرط حدوث است ‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬یک حق به نام حق حبس داریم‪ .‬حق حبس می گوید که من در برابر شما یک تعهدی دارم و شما هم در برابر من یک تعهدی دارید‪ .‬این حق‬
‫حبس می شود‪.‬‬

‫مثال زن می گوید اول مرد تکالیفش را انجام دهد و برعکس ‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬ایا حق حبس یعنی متوقف نمودن اجرای تعهد خودمان بر اجرای دیگران یک اصل است؟‬

‫پاسخ ‪ :‬خیر ‪ ،‬اصل این است که ما حق حبس نداریم و اصل عدم حق حبس است‪.‬‬

‫اصل این است که هر متعهدی باید تعهدات خودش را انجام دهد و اگر طرف دیگر به تعهدات خودش عمل نمی کند الزام او را از دادگاه بخواهد یا در‬
‫مواردی فسخ کند و ‪. .....‬‬

‫استثنائات ‪ :‬در عقود معاوضی مثل بیع در اجتماع شرایط حق حبس وجود دارد‪.‬‬

‫مثال در مبحث نکاح زن حق حبس دارد اینکه تمکین را متوقف بر دریافت مهریه کند‪.‬‬

‫و مورد بعدی استثنائات که بحث ما است حق العمل کاری است ‪.‬‬

‫در حق العمل کاری استثنائا حق حبس وجود دارد‪ .‬یعنی شما به عنوان حق العمل کار که می بایست اجرتتان و همانطور مخارجی که متحمل شده ام را‬
‫‪ ،‬به عنوان آمر بپردازم اگر نپردازم شما حق حبس دارید‪.‬‬

‫خالصه ‪ :‬حق العمل کاری یا کمیسیون موضوع باب هفتم قانون تجارت است‪.‬‬

‫و مواد ‪ 357‬الی ‪ 376‬را به خود اختصاص داده است‪.‬‬

‫حق العمل کاری عقدی معین است‪ .‬که در قانون تجارت عنوان و احکام مشخص دارد‪ .‬همچنین عقدی جایز است که هر کدام از دو طرف (آمر و حق العمل‬
‫کار) هر زمان اراده کنند بدون دلیل می توانند قرارداد را فسخ نمایند‪.‬‬

‫و همانطور عقدی عهدی است زیرا اثر مستقیم آن ایجاد تعهدات برای آمر و حق العمل کار است‪.‬‬

‫و عقدی اذنی است ‪ ،‬همچون وکالت ‪ ،‬ودیعه و عاریه ‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬گرچه قاعده آن است که شرایط صحت معامله بایستی در حین انعقاد قرارداد (حدوث) بایستی موجود باشند ‪ ،‬چه شرایط عمومی و چه شرایط‬
‫اختصاصی ‪ ،‬با این همه گاه استثنائا برخی از شرایط صحت هم شرط ح دوث هستند و هم شرط بقاء ‪ ،‬هم شرط ابتدائی هستند و هم شرط استمراری‪.‬‬

‫مثل وجود دین در عقود تبعی ( ضمان ‪ ،‬حواله ‪ ،‬کفالت ‪ ،‬رهن ) و همچون اهلیت در عقود اذنی ‪.‬‬

‫و در نتیجه حق العمل کاری و سایر عقود اذنی در صورت زوال اهلیت منفسخ می شوند‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬قاعده آن است که متع هد حق حبس و گروکشی ندارد یعنی نمی تواند اجرای تعهد خود را بر اجرای تعهد طرف دیگر متوقف نماید‪.‬‬

‫استثنائا در مواردی حق حبس مقرر شده است ‪:‬‬

‫‪ )1‬در عقود معاوضی با اجتماع شرایط‬

‫‪ )2‬در نکاح فقط زن ‪ ،‬حق حبس دارد‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪47‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫‪ )3‬در حق العمل کاری ‪ ،‬حق العمل کار مطابق ماده ‪ 371‬در مقابل آمر برای وصول مطالبات خود حق حبس دارد‪.‬‬

‫_ماده ‪ 357‬و ‪ 358‬حق العمل کاری را تعریف کرده است و بعد گفته است که تابع قواعدی است‪.‬‬

‫در مبحث داللی ماده ‪ 335‬به دو سوال پاسخ داد ‪:‬‬

‫‪ )1‬داللی چیست؟‬

‫‪ )2‬تابع چه قواعدی است؟‬

‫ماده ‪ 357‬حق العمل کاری را تعریف کرده است و ماده ‪ 358‬می گوید حق العمل کاری تابع قواعد وکالت است‪.‬‬

‫جلسه هجدهم‬
‫مباحث گذشته ‪:‬‬

‫حق العمل کاری‬

‫ویژگی های عقد حق العمل کاری ‪ :‬معین ‪ ،‬عهدی ‪ ،‬اذنی و‪...‬‬

‫مواد ‪ 357‬و ‪ 358‬معادل ماده ‪ 335‬قرار می گیرد ( مبحث داللی )‬

‫ماده ‪ : 3۵۷‬تعریف حق العمل کاری‬

‫ماده ‪ : 3۵۸‬حق العمل کاری تابع چه قواعدی است ؟‬

‫حق العمل کار کسی است که به اسم خود و حساب دیگری که آمر است معامله می نماید ‪.‬‬

‫وکیل ‪ :‬کسی که به نام و حساب موکل عمل می کند و حقیقتا یک نماینده است اما حق العمل کار به نام خود اما حساب آمر عمل می کند‪.‬‬

‫دالل نیز نه به حساب و نه به نام او معامله صورت نمی گیرد بلکه صرفاً واسطه می باشد ‪.‬‬

‫ماهیت حق العمل کاری با ماهیت وکالت متفاوت است‪.‬‬

‫وکالت ‪ :‬به نام و حساب موکل حق العمل کاری ‪ :‬به نام خود و حساب آمر‬

‫حق العمل کاری ‪ ،‬وکالت نیست اما قانونگذار بیان کر ده احکام حق العمل کاری جز در موارد استثناء همان قواعد وکالت می باشد بنابراین ‪ :‬حق العمل‬
‫کاری در حکم وکالت است ‪.‬‬

‫هر زمان میان دو چیز ماهیتا تفاوت باشد اما شارع یا قانونگذار بیان دارد که احکامشان یکی می باشد ‪ ،‬حکومت در حکم است ‪.‬‬

‫مثال ‪ :‬ماهیت طواف نماز نیست اما شارع بیان کرده که طواف مانند نماز است ‪.‬‬

‫حق العمل کار ‪ :‬کسی که به نام خود اما به حساب دیگری ( آمر ) معامله می نماید ‪.‬‬

‫به حساب دیگری ‪ :‬یعنی سود و زیان معامالت متوجه آمر است و حق العمل کار با اجرای قرارداد حق العمل خود را دریافت می کند‪.‬‬

‫ممکن است در نتیجه آن معامله آمر یک میلیارد سود کند اما حق العمل شخص پنج میلیون تومان باشد ‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪48‬‬

‫و ممکن است در معامله هیچ سودی نداشته باشد یا ضرر کند اما حق العمل شخص همان پنج میلیون باشد ‪.‬‬

‫بنابراین سود و زیان معامله ‪ ،‬حساب مالی آمر را تحت تاثیر قرار می دهد نه حق العمل کار ‪.‬‬

‫حق العمل ‪ :‬اجرت و دستمزد حق العمل کار‪.‬‬

‫داستان حق العمل کاری ‪:‬‬

‫حق العمل کاری از جایی به وجود آمد که اشراف زادگان شغل بازرگانی ‪ ،‬تجارت و خرید و فروش را زیبنده جایگاه خود نمی دانستند اما در مقابل به دنبال‬
‫سود و منافع تجارت بودند و این امر باعث به وجود آمدن حق العمل کاری گردید ‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا حق العمل کار باید هویت آمر را افشا کند یا خیر ؟‬

‫پاسخ ‪ :‬حق العمل کار نباید هویت آمر را افشا نماید و اساساً این نهاد در جایی استفاده می شود که آمر مایل نیست نام او افشا شود ‪.‬‬

‫ماده ‪ 3۵۷‬قانون تجارت ‪:‬‬

‫« حقالعملکار کسی است که به اسم خود ولی به حساب دیگری (آمر) معامالتی کرده و در مقابل حقالعملی دریافت میدارد »‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬حق العمل کار کیست ؟ پاسخ ‪ :‬ماده ‪ 357‬قانون تجارت‬

‫کسی ‪ :‬حق العمل کار می تواند شخص حقیقی و حقوقی باشد‪ .‬حساب دیگری ‪ :‬آمر‬

‫ماده ‪ 3۵۸‬قانون تجارت ‪:‬‬

‫« جز در مواردی که به موجب مواد ذیل استثناء شده مقررات راجعه به وکالت در حقالعملکاری نیز رعایت خواهد شد »‪.‬‬

‫قواعد حاکم بر حق العمل کاری ‪ ،‬چه قواعدی است ؟‬

‫پاسخ ‪ :‬ماده ‪ 358‬قانون تجارت‬

‫قواعد حاکم بر حق العمل کاری دو دسته می باشد ‪:‬‬

‫‪ .1‬قواعدی که مربوط به حق العمل کاری است ‪.‬‬

‫‪ . 2‬قواعد وکالت ( هر کجا که قاعده خاص در رابطه با حق العمل کاری وجود نداشته باشد ) ‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا حق العمل کار نماینده آمر است یا خیر ؟‬

‫پاسخ ‪ :‬حق العمل کاری نمایندگی می باشد اما این نمایندگی مستقیم و بدون واسطه نیست ‪.‬‬

‫مقدمه ‪:‬‬

‫نمایندگی انواع مختلفی دارد ‪:‬‬

‫نمایندگی ارادی ‪ :‬نمایندگی نشأت گرفته از اراده است که خود بر دو نوع است ‪:‬‬

‫نمایندگی ارادی قراردادی ‪ :‬این اراده در قالب یک قرارداد و عقد بروز کرده است ‪ :‬مثل عقد وکالت‪.‬‬

‫نمایندگی ارادی ایقاعی ‪ :‬نمایندگی در قالب یک اراده بروز کرده است نه دو اراده ‪ :‬مثال تولیت ‪ ،‬تایید ناظر‪ ،‬وصایت و‪...‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪49‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫نمایندگی قهری ( قانونی ) ‪ :‬نمایندگی که در آن اراده هیچ نقشی ندارد ‪ :‬مثل نمایندگی پدر و جد پدری ‪.‬‬

‫نمایندگی قضائی ‪ :‬نمایندگی که در نتیجه حکم دادگاه می باشد ‪ :‬مثل قیم ‪ ،‬امین و‪...‬‬

‫همه این موارد نمایندگی مستقیم و بدون واسطه است ‪.‬‬

‫در مورد حق العمل کاری نمایندگی مستقیم نمی باشد ‪ :‬که به آن نمایندگی ناقص ‪ ،‬غیر مستقیم و با واسطه گفته می شود ‪.‬‬

‫خالصه ‪:‬‬

‫حق العمل کاری در ماده ‪ 357‬تعریف شده و مطابق ماده ‪ 358‬قواعد عام وکالت برا آن حاکم می باشد ‪.‬‬

‫حق العمل کاری نوعی نمایندگی قراردادی است اما ناقص ‪ ،‬غیر مستقیم و با واسطه است ‪.‬‬

‫نمایندگی بر حسب منشأ آن به سه دسته تقسیم می شود ‪:‬‬

‫‪ .1‬ارادی ‪ :‬که خود بر دو نوع قراردادی و ایقاعی است ‪.‬‬

‫‪ .2‬قهری( قانونی )‬

‫‪ .3‬قضایی‬

‫حق العمل کاری نوعی نمایندگی ناقص‪ ،‬از نوع ارادی قراردادی است ‪.‬‬

‫ماده ‪ 3۵۹‬قانون تجارت ‪:‬‬

‫« حقالعمل کار باید ( همچون هر نماینده ای ) آمر را از جریان اقدامات خود مستحضر داشته و مخصوصاً در صورت انجام ماموریت این نکته را به فوریت‬
‫به او اطالع دهد »‪.‬‬

‫حق العمل کاری عهدی است بنابراین ایجاد تعهد می کند نه انتقال مالکیت‬

‫و اثر مستقیم آن ایجاد تعهد می باشد ‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬برای حق العمل کار چه تعهدی ایجاد شده است ؟ پاسخ ‪ :‬ماده ‪ 359‬قانون تجارت ‪.‬‬

‫حق العمل کار باید ‪ :‬لفظ « باید » بیان کننده یک حکم تکلیفی است ‪.‬‬

‫مستحضر داشته ‪ :‬مطلع کند ‪ ،‬آگاه کند ‪.‬‬

‫به فوریت ‪:‬‬

‫سوال ‪ :‬معیار فوریت در این ماده چیست ( عقلی ‪ ،‬عرفی ‪ ،‬لحظه ای ) ؟ پاسخ ‪ :‬معیار فوریت در این ماده عرفی است ‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬حق العمل کار می تواند معامله با خود داشته باشد ؟ پاسخ ‪ :‬در مواردی حق العمل می تواند خود او طرف معامله قرار گیرد ‪.‬‬

‫به عنوان حق العمل بفروشد و به عنوان اصیل بخرد ( معامله با خود ) ‪.‬‬

‫اگر معامله با خود انجام دهد مادامی که اطالع رسانی نکرده آمر حق دارد رجوع کند و قرارداد حق العمل کاری را فسخ نماید ‪.‬‬

‫اما اگر اطالع دهد معامله انجام شده است ‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪50‬‬

‫بنابراین در معامله با خود فوریت اطالع رسانی ملموس تر و موثر تر است ‪.‬‬

‫گاهی ممکن است که کاال سریع الفساد باشد و حق العمل کار بایستی مال را در اولین فرصت به فروش رساند ‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬در این حالت اطالع رسانی به آمر اولویت دارد یا فروش مال ؟‬

‫پاسخ ‪ :‬در این حالت معامله مقدم بر اطالع رسانی است ‪.‬‬

‫علت ‪ :‬به منظور جلوگیری از ورود ضرر به آمر‬

‫خالصه ‪:‬‬

‫‪ « .1‬باید » در ماده ‪ 359‬یعنی مکلف است و این یک حکم تکلیفی است نه وضعی‪ .‬و وظیفه هر نماینده می باشد نه فقط حق العمل کار ‪.‬‬

‫‪ . 2‬فوریت در این ماده با معیار عرفی سنجیده می شود بنابراین فوریت عرفی مدنظر است نه عقلی ‪.‬‬

‫‪ .3‬اگر کاال سریع الفساد باشد انجام معامله و جلوگیری از ضرر آمر بر اطالع رسانی مقدم است ‪.‬‬

‫جلسه نوزدهم‬
‫در ادامه مبحث حق العمل کاری ‪:‬‬

‫ماده ‪ 359‬یکی از تکالیف حق العمل کار را بیان نمود که بیان کرد حق العمل کار باید آمر را در جریان امورات بگذارد و فوریت عرفی نیز رعایت شود‪.‬‬

‫ماده ‪: 3۶0‬‬

‫« حقالعملکار مکلف به بیمه کردن اموالی که موضوع معامله است نیست مگر اینکه آمر دستور داده باشد‪» .‬‬

‫این ماده موردی را بیان می کند که حق العمل کار مکلف نیست‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا بیمه کردن اموالی که به حق العمل واگذار می شود تکیف حق العمل کار است ؟‬

‫پاسخ ‪ :‬طبق اصل خیر‪ ،‬مگر اینکه همان ابتدا آمر شرط کرده باشد باید بیمه کند‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬اگر عرف این باشد که کاالی خاصی را باید حق العمل کار بیمه کند چطور ؟‬

‫پاسخ ‪ :‬در این جا مواد ‪ 220‬و ‪ 225‬قانون مدنی پایخ می دهد ‪ ،‬به این معنی که اعتبار حکم عرف همان اعتبار حکم در قرارداد است‪.‬‬

‫ماده ‪: 3۶1‬‬

‫« اگر مالالتجاره که برای فروش نزد حقالعملکار ارسال شده دارای عیوب ظاهری باشد حقالعملکار باید برای محفوظ داشتن حق رجوع بر علیه متصدی‬
‫حمل و نقل و تعیین میزان خسارات بحری (آواری) به وسایل مقتضیه و محافظت مالالتجاره اقدامات الزمه به عمل آورده و آمر را از اقدامات خود مستحضر‬
‫کند و اال مسئول خسارات ناشیه از این غفلت خواهد بود‪» .‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪51‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫این ماده راجع به یک وظیفه ی " اعمال حق رزرو " حق العمل کار است ‪ ،‬یعنی کاال و مال التجاره ای که در اختیار و در ید حق العمل کار قرار میگیرد‬
‫ممکن است عیبی داشته باشد ‪ ،‬این عیوب ممکن است آشکار ب اشند یا پنهان و نهانی باشند به عبارتی دیگر ‪ ،‬عیوب بر دو نوع است ؛ ‪ -1‬ظاهری ‪ -2‬نهانی‬
‫‪ ،‬ماده ‪ 361‬تکلیف حق العمل کار را در زمانی که کاال عیوب ظاهری دارد بیان می کند‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬ید حق العمل کار امانی است نه ضمانی‪( .‬همچون ید هر نماینده ای که امانی است ) و این امانت مالکانه است نه شرعی و قانونی ‪ ،‬زیرا مالک آن‬
‫را امین قرارداده است‪.‬‬

‫ماده ‪: 3۶2‬‬

‫« اگر بیم فساد سریع مالالتجاره رود که نزد حقالعملکار برای فروش ارسال شده حقالعملکار میتواند و حتی در صورتی که منافع آمر ایجاب کند مکلف‬
‫است مالالتجاره را با اطالع مدعیالعمومی محلی که مالالتجاره در آنجا است یا نماینده او به فروش برساند‪» .‬‬

‫این ماده مربوط به زمانی است که کاال سریع الفساد است ‪ ،‬که در این حالت معامله مقدم بر اطالع و کسب اجازه است ‪ ،‬زیرا حق العمل کار امین است و‬
‫امین باید منافع منوب عنه خود را مقدم بدارد‪ .‬بن ابراین به خاطر رعایت مصلحت آمر که وظیفه ی حق العمل کار است فروش فوری مقدم است بر اطالع‬
‫رسانی به او ‪ ،‬البته در زمانیکه اطالع رسانی زمان بر باشد‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬صرفا اطالع مدعی العموم کافی است نه " اذن " ‪ ،‬صرفا اطالع کفایت می کند‪.‬‬

‫ماده ‪ ( : 3۶3‬مرتبط با ماده ‪) 3۶4‬‬

‫« اگر حقالعملکار مال التجاره را به کمتر از حداقل قیمتی که آمر معین کرده به فروش رساند مسئول تفاوت خواهد بود مگر اینکه ( مخصص متصل )‬
‫ثابت نماید ( در این مورد بار اثبات بر عهده حق العمل کار است ) از ضرر بیشتری احتراز کرده و تحصیل اجازه آمر در موقع مقدور نبوده است‪» .‬‬

‫مثال ‪ :‬شخص الف حق العمل کار است و آمر مال التجاره ای برای فروش به او میدهد و مشخص میکند به قیمت معینی را بفروشد ( مثال ‪ 100‬میلیون) ‪،‬‬
‫ولی حق العمل کار آن را ارزان تر از قیمت تعیین شده می فروشد( مثال ‪ 80‬میلیون)‪ .‬طبق اصل ‪ ،‬هر نماینده ای باید در چهارچوب قلمرو و اختیارات خود‬
‫اقدام نماید ‪ ،‬می تواند به مبلغ بیشتر بفروشد ولی در صورتی که به میزان کمتر بفروشد طبق قاعده از حدود اذن خارج شده است و به آمر خسارت زده‬
‫بنابراین ‪ ،‬در مقابل مابه التفاوت مسئول است‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا ممکن است حق العمل کار از این پرداخت معاف شود ؟‬

‫پاسخ ‪ :‬استثنائا با اجتماع سه شرط به نحو عام مجموعی ‪ ،‬حق العمل کار از جبران خسارت معاف می شود‪ .‬که دو شرط از این سه شرط در ماده ‪363‬‬
‫بیان شده است‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬بار اثبات بر عهده حق العمل کار است گرچه امین است اما چون از حدود اذن تخلف نموده بار اثبات بر عهده اوست مگر اینکه ثابت نماید از ضرر‬
‫بیشتری احتراز کرده است و تحصیل اجازه آمر نیز مقدور نبوده است‪.‬‬

‫خالصه ‪:‬‬

‫قاعده آن است که اگر حق العمل کار از حدود اذن و قلمرو تعیین شده توسط آمر تجاوز نماید و مال التجاره را به بهایی کمتر بفروشد مسئول ما به التفاوت‬
‫خواهد بود و باید خسارت آمر را جبران نماید ‪ ،‬استثنائا با اجتماع سه شرط به نحو عام مجموعی از جبران ضرر آمر معاف است‪:‬‬

‫_اثبات کند با فروش به قیمت پایین تر مانع ضرر بیشتر شده است‪.‬‬

‫_اثبات نماید در آن زمان تحصیل اذن آمر مقدور نبوده است‪.‬‬

‫_حق العمل کار مرتکب تقصیر نشده باشد‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪52‬‬

‫ماده ‪: 3۶4‬‬

‫« اگر حقالعملکار تقصیر کرده باشد ( ید ضمانی میگردد) باید از عهده کلیه خساراتی نیز که از عدم رعایت دستور آمر ناشی شده برآید‪» .‬‬

‫نکته ‪ :‬وقتی ید ضمانی باشد مسئول هر تلف و نقص و عیبی خواهد بود و منشاء خسارت مهم نیست‪.‬‬

‫جلسه بیستم‬
‫_در ادامه مباحث حق العمل کاری به ماده ‪ 364‬رسیدیم‪ .‬که به طور خالصه این بود ‪.‬‬

‫اگر حق العمل کار تقصیر بکند ید او ‪ ،‬ید ضمانی می شود و مسئول است ‪.‬‬

‫و بار اثبات بر عهده مدعی است‪.‬‬

‫ماده ‪ 365‬برعکس است و حق العمل کار خیلی خوب عمل می کند‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬سود قابل توجه ای که در نتیجه هنر حق العمل کار به وجود آمده است متعلق به چه کسی است؟‬

‫پاسخ ‪ :‬در ماده ‪ 365‬است‪ .‬مطابق مقررات وکالت حاکم بر حق العمل کاری و داللی و مقام تجارتی است نماینده هر عملی انجام می دهد به حساب منوب‬
‫عنه است‬

‫اگر هزینه ای ایجاد می شود منوب عنه که در حق العمل کار ‪ ،‬آمر می شود‪ .‬اگر سودی برسد هم همینطور است‪ .‬حسابی که سود و ضرر می کند به حساب‬
‫منوب عنه است ‪.‬‬

‫ماده ‪ 3۶۵‬قانون تجارت ‪:‬‬

‫«اگر حقالعملکار مالالتجاره را به کمتر از قیمتی که آمر معین کرده بخرد و یا به بیشتر از قیمتی که آمر تعیین نموده به فروش رساند حقاستفاده از‬
‫تفاوت نداشته و باید آن را در حساب آمر محسوب دارد‪».‬‬

‫نکته ‪ :‬حکم این ماده مطابق مقررات وکالت است‪ .‬زیرا طبق قواعد کلی نمایندگی ‪ ،‬نماینده هر عملی را در حدود اختیاراتش انجام دهد به حساب منوب‬
‫عنه است نه خودش‪.‬‬

‫ماده ‪ 3۶۵‬عمال دو حکم را گفت ‪:‬‬

‫‪ ) 1‬اینکه از آن عددی که آمر تعیین کرده می تواند فراتر رود اگر به نفع او باشد ‪.‬‬

‫‪ )2‬نفعی که از آن تخلف انجام شد به نفع منوب عنه است‪.‬‬

‫پس ماده ‪ 3۶۵‬در حقیقت بیانگر دو حکم است ‪:‬‬

‫‪ ) 1‬حق العمل کار اجازه دارد از دستور آمر فراتر رود اگر به مصلحت او است ‪.‬‬

‫‪ )2‬نفع حاصله برای آمر است نه حق العمل کار‪.‬‬

‫ماده ‪ 3۶۶‬قانون تجارت ‪( :‬ماده مرتبط ‪ 220 :‬قانون مدنی)‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪53‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫«اگر حقالعمل کار بدون رضایت آمر مالی را به نسیه بفروشد یا پیش قسطی دهد ضررهای ناشیه از آن متوجه خود او خواهد بود معذالکاگر فروش به‬
‫نسیه داخل در عرف تجارتی محل باشد حقالعملکار مادون به آن محسوب میشود مگر در صورت دستور مخالف آمر‪».‬‬

‫بررسی ماده ‪: 3۶۶‬‬

‫_ هر نماینده ای ‪ ،‬یک قلمرو اختیارات دارد و قلمرو اختیارات او را اول دستورات آمر تعیین می کند‪ .‬در گام بعدی عرف است ‪.‬‬

‫اگر من اقدامی بکنم که در هیچ کدام از این راستاها نمی گنجد یعنی نه در راستای اذن آمر است و نه در قلمرو تعیین شده توسط آمر است و نه اقتضای‬
‫عرف است‪ .‬نه اراده صریح به من چنین امتیازی را دارد نه اراده ضمنی‪.‬‬

‫اگر حق العمل کار چنین عملی را انجام ده تقصیر است و اگر حق العمل کار مرتکب تقصیر شد موظف به جبران خسارت است‪.‬‬

‫حکمی که ماده ‪ 366‬می خواهد به شما بگوید این است که اگر حق العمل کار تقصیر کند مسئول جبران خسارت است‪.‬‬

‫ماده ‪ 3۶۷‬قانون تجارت ‪:‬‬

‫«حقالعمل کار در مقابل آمر مسئول پرداخت وجوه و یا انجام سایر تعهدات طرف معامله نیست مگر اینکه مجاز در معامله به اعتبار نبودهو یا شخصاً ضمانت‬
‫طرف معامله را کرده و یا عرف تجارتی بلد او را مسئول قرار دهد‪».‬‬

‫بررسی ماده ‪: 3۶۷‬‬

‫_در یک حق العمل کاری ما با دو قرارداد مواجه هستیم ‪.‬‬

‫قرارداد حق العمل کاری بین حق العمل کار و آمر بسته می شود‪.‬‬

‫حق العمل کار و آمر که قرارداد حق العمل کاری دارد ‪ ،‬می رود در حدود اذن و در حدود عرف یک معامله انجام می دهد ‪.‬‬

‫طرف قرارداد یعنی شخص اصیل یک تعهداتی دارد که سود و زیان اجرای آن تعهدات به نفع آمر است‪ .‬آن تعهداتی که آن شخص اصیل باید انجام دهد ‪،‬‬
‫اگر انجام نداد و دیر شد آیا حق العمل کار نسبت به آن مسئول است؟ خیر ‪ ،‬اگر تقصیری نکرده است و به حدود اذن و عرف عمل کرده است خیر‪.‬‬

‫قاعده این است که حق العمل کار م سئول پرداخت وجوه و اجرای تعهدات طرف معامله نیست ‪ ،‬مگر در موارد استثنا‪.‬‬

‫در ماده ‪ 3۶۷‬سه مورد را گفته است ‪:‬‬

‫‪ )1‬مگر اینکه مجاز در معامله به اعتبار نبوده (یعنی معامله غیرنقد)‬

‫‪ ) 2‬و معامله به اعتبار کرده است‪ .‬و یا شخصا ضمانت طرف معامله را کرده ‪ ،‬خودش گفته است که من ضامن هستم‪.‬‬

‫‪ ) 3‬یا عرف تجارتی بلد او را مسئول قرار دهد‪( .‬یک قاعده کلی است و در هر موردی که عرف تجارتی ‪ ،‬حق العمل کار را مسئول بداند‪).‬‬

‫ماده ‪ 3۶۸‬قانون تجارت ‪:‬‬

‫«مخارجی که حقالعملکار کرده و برای انجام معامله و نفع آمر الزم بوده و همچنین هر مساعده که به نفع آمر داده باشد باید اصالً ومنفعتاً به حقالعملکار‬
‫مسترد شود‪».‬‬

‫حقالعملکار میتواند مخارج انبارداری و حمل و نقل را نیز به حساب آمر گذارد‪.‬‬

‫بررسی ماده ‪: 3۶۸‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪54‬‬

‫ماده ‪ 368‬راجع به مخارج حق العمل کار توضیح می دهد‪ .‬در بحث داللی گفتیم که اصل این است که دالل حق مطالبه ی مخارج ندارد‪ .‬مثال اگر برای‬
‫بازاریابی هزینه کرده است حق اینکه این مخارج را بخواهد اصوال ندارد مگر شرط شده باشد‪.‬‬

‫پس دالل مستحق اجرت است و با انعقاد قرارداد اجرت خودش را مطالبه می کند اما هزینه هایی که متحمل شده است برای اینکه معامله منعقد شود ‪،‬‬
‫قابل مطالبه نیست ‪.‬‬

‫(حکم داللی بود ‪ :‬ماده ‪)351‬‬

‫یکی از تفاوت های داللی با حق العمل کاری همین است که در حق العمل کاری هم اجرت و هم مخارج قابل مطالبه است‪ .‬در داللی فقط اجرت و حق‬
‫الزحمه و نه مخارج‪ .‬اما در حق العمل کاری هر دو قابل مطالبه است مگر اینکه خالفش شرط شده باشد‪.‬‬

‫مقایسه تطبیقی با مضاربه ‪ :‬در مضاربه شخص عامل اگر بیاید یکسری کارهایی که می تواند به اجیر واگذار کند ‪ ،‬می تواند با پول واگذار کند به دیگران‬
‫تا آن را انجام دهند‪ ،‬مثال اخر سال ‪ 100‬میلیون داده به شخصی برای کارگری ‪ ،‬این ‪ 100‬میلیون به عنوان هزینه حساب می شود و هر چه ماند به درصدی‬
‫که توافق شده است تقسیم می شود‪.‬‬

‫پس اگر حق العمل کار هزینه کند می تواند مطالبه کند ‪ ،‬اگر کاری که هزینه دارد و اجرت دارد به دیگران واگذار نکند و خودش انجام دهد می تواند‬
‫اجرت خودش را مطالبه کند‪ .‬ولی همین که به مضاربه می رسد میگوی یم نمی تواند چون ماهیتشان فرق دارد ‪.‬در اینجا حق العمل کار در سود نهایی‬
‫شریک نیست اما در مضاربه طرف عقد مضاربه در سود نهایی شریک است و هر چه هزینه ها کم شود سود او بیشتر می شود‪.‬‬

‫مقایسه حق مطالبه حق العمل کار و دالل ‪:‬‬

‫هر دو می توانند مطالبه حق الزحمه کنند ‪ ،‬دالل اجرت می گیرد و حق العمل کار حق العمل را میگیرد‪.‬‬

‫اما در مورد حق مطالبه مخارج حکم متفاوت است ‪ ،‬دالل حق مطالبه مخارج را ندارد ‪ ،‬حق العمل کار حق مطالبه تمام هزینه ها و مخارج را دارد‪( .‬در هر‬
‫دو مورد شرط خالف ممکن است)‬

‫جلسه بیست و یکم‬

‫ماده ‪ (3۶۹‬مرتبط با ماده ‪:) 34۸‬‬

‫«وقتی حقالعمل کار مستحق حقالعمل می شود که معامله اجراء شده و یا عدم اجرای آن مستند به فعل آمر باشد‪ .‬نسبت به اموری که در نتیجه علل‬
‫دیگری انجام پذیر نشده حق العمل کار برای اقدامات خود فقط مستحق اجرتی خواهد بود که عرف و عادت محل معین مینماید ( اجرت المثل ) »‪.‬‬

‫در بحث داللی گفتیم طبق ماده ‪ 348‬دالل زمانی حق مطالبه دارد که معامله به وساطت یا راهنمایی او تمام شده و قرارداد منعقد شده باشد ‪.‬‬

‫این دو ماده به این سوال پاسخ می دهد چه زمانی دالل و حق العمل کار حق مطالبه دارند و درمورد دالل گفتیم پس از ختم معامله و زمانی که ایجاب و‬
‫قبول قرارداد گفته شود می تواند کمیسیون خود را دریافت نماید ‪.‬‬

‫اما ماده ‪ 369‬بر خالف داللی ‪ ،‬حق العمل کار زمانی که قرارداد اجرا ‪ ،‬مبیع تسلیم شد و پول دریافت گردید حق مطالبه دارد‪ .‬بنابراین حق العمل کار در‬
‫پایان اجرای قرارداد حق مطالبه حق العمل را خواهد داشت ‪.‬‬

‫علت هم آن است که دالل واسطه است و واسطه گری او با انعقاد قرارداد تمام می شود اما حق العمل کار به نام خود وارد معامله می شود و از نگاه طرف‬
‫قرارداد اصیل محسوب می شود بنابراین پس از اجرای معامله نقش او تمام ومستحق حق العمل خواهد شد ‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪55‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫نکته ‪ :‬اگر خود آمر مانع اجرای معامله شود باید حق العمل ‪ ،‬حق العمل کار را بپردازد‪ .‬هم چنین اگر معامله به دالیل دیگری که مربوط به حق العمل کار‬
‫نیست ( مثال ‪ :‬جنگ ) اجرا نشود حق العمل کار مستحق اجرت المسمی یا حق العمل نیست اما برای زحمات خود اجرت المثلی که طبق عرف و عادت‬
‫محل تعیین می شود دریافت می کند ‪.‬‬

‫ماده ‪: 3۷0‬‬

‫« اگر حقالعمل کار نادرستی کرده ( کاری خالف امانت ) و مخصوصاً در موردی که به حساب آمر قیمتی عالوه بر قیمت خرید و یا کمتر از قیمت فروش‬
‫محسوبدارد مستحق حقالعمل نخواهد بود ‪ -‬به عالوه در دو صورت اخیر آمر میتواند حقالعملکار را خریدار یا فروشنده محسوب کند‪.‬‬

‫تبصره ‪ -‬دستور فوق مانع از اجرای مجازاتی که برای خیانت در امانت مقرر است نیست »‪.‬‬

‫ماده ‪ 370‬راجع به تخلف و عدم صداقتی است که ممکن است حق العمل کار داشته باشد و معموالً در معامالت دولتی پیش می آید ‪.‬‬

‫مثال ‪ :‬حق العمل کاری که چنین پتانسیل تخلفی دارد می تواند خریدی که با چهل درصد تخفیف بوده را با سی درصد تخفیف اعالم کند یا مالی را که‬
‫به چهار میلیارد فروخته به آمر اعالم می کند که به سه میلیارد به فروش رسانده است‪ .‬اگر چنین تخلفاتی کند مستحق حق العمل نیست و آمر می تواند‬
‫خود حق العمل کار را طرف معامله تلقی کند و تمام مبلغ را از او بخواهد ‪.‬‬

‫این موارد که حق العمل کار ‪ ،‬مستحق حق العمل نیست و می تواند طرف معامله نیز تلقی شود ‪ ،‬مانع خیانت در امانت نیست و مجازات خیانت در امانت‬
‫به عنوان مجازات کیفری نیز قابل اجرا است ‪.‬‬

‫ماده ‪: 3۷1‬‬

‫« حقالعمل کار در مقابل آمر برای وصول مطالبات خود ( اعم است از اجرت ‪ ،‬حق العمل و مخارج ) از او نسبت به اموالی که موضوع معامله بوده و یا‬
‫نسبت به قیمتی که اخذ کرده ‪-‬حق حبس خواهد داشت »‪.‬‬

‫حق حبس یعنی متوقف کردن اجرای تعهد خودمان بر اجرای تعهد طرف مقابل یک قاعده استثنائی است‪ .‬که در عقود معاوضی ‪ ،‬حق حبس زن در نکاح‬
‫و متوقف کردن تمکین بر دریافت تمام مهریه ‪،‬ماده ‪ 371‬قانون تجارت قابل تحقق است‪ .‬بنابراین حق العمل کار نیز حق حبس دارد‪.‬‬

‫حق العمل کار مالی را خریده یا فروخته و چیزی در دست و کنترل ا و است می تواند تا زمانی که مطالبات خود را دریافت نکرده آن را به آمر تحویل‬
‫ندهد‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬حق حبس حق العمل کار در مقابل طرف قرارداد ‪ ،‬مربوط به قواعد عمومی است و قاعده خاصی در این زمینه وجود ندارد‪.‬‬

‫ماده ‪ ( 3۷2‬قاعده الضرر ) ‪:‬‬

‫« اگر فروش مال ممکن نشده و یا آمر از اجازه فروش رجوع کرده و مالالتجاره را بیش از حد متعارف نزد حقالعملکار بگذاردحقالعملکار میتواند آن را‬
‫با نظارت مدعی العموم بدایت محل ( دادگاه بدوی ) یا نماینده او به طریق مزایده به فروش برساند‪.‬‬

‫اگر آمر در محل نبوده و در آنجا نماینده نیز نداشته باش د فروش بدون حضور او یا نماینده او به عمل خواهد آمد ولی در هر حال قبالً باید به او اخطاریه‬
‫رسمی ارسال گردد مگر اینکه اموال از جمله اموال سریعالفساد باشد »‪.‬‬

‫این ماده بیانگر یک حالت خاص و استثنایی است زمانیکه حق العمل کار موظف به فروش بوده اما به دالیل مختلف همچون رکود بازار این فروش و معامله‬
‫انجام نشده است‪.‬‬

‫قاعده فقهی الضرر یکی از مهم ترین قواعد فقهی است که یک اصل از قانون اساسی را به خود اختصاص داده است ( اصل ‪ 40‬قانون اساسی)‪.‬‬

‫اصل ‪ 40‬قانون اساسی ‪:‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪56‬‬

‫« هیچکس نمی تواند اعمال حق خویش را وسیله اضرار به غیر یا تجاوز به منافع عمومی قرار دهد »‪.‬‬

‫قاعده الضرر یعنی اگر کسی حقی دارد نباید حق او منجر به آسیب و ضرر به دیگران شود‪.‬‬

‫ممکن است مال به فروش نرسد یا طرف معامله از خرید آن رجوع کرده باشد که در این حالت حق العمل کار باید با نظارت دادستان و نماینده آمر از‬
‫طریق مز ایده مال را به فروش رساند و آمر یا نماینده او باید از طریق اخطاریه رسمی مطلع شوند چرا که اطالع مقدم بر معامله است‪ .‬اما اگر مال سریع‬
‫الفساد باشد معامله بر اطالع مقدم است ‪.‬‬

‫ماده ‪: 3۷3‬‬

‫« اگر حقالعملکار مامور به خرید یا فروش مالالتجاره یا اسناد تجارتی و یا سایر اوراق بهاداری باشد که مظنه بورسی یا بازاری دارد میتواند چیزی را که‬
‫مامور به خرید آن بوده خود شخصاً به عنوان فروشنده تسلیم بکند و یا چیزی را که مامور به فروش آن بوده شخصاً به عنوان خریدار نگاه دارد مگر اینکه‬
‫آمر دستور مخالفی داده باشد »‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا حق العمل کار حق معامله با خود دارد یا خیر ؟ پاسخ ‪ :‬ماده ‪373‬‬

‫جلسه بیست و دوم‬

‫سوال ‪ :‬نظارت دادستان باید اطالعی باشد یا استصوابی؟ پاسخ ‪ :‬نظارت دادستان اطالعی است‪.‬‬

‫‪-2‬استصوابی‬ ‫نظارت دو نوع است ‪ -1 :‬اطالعی‬

‫در نظارت اطالعی‪ ،‬ناظر فقط باید آگاه و مطلع شود به عبارتی موافقت و مخالفت او هیچ تاأثیری ندارد‪.‬‬

‫مثال اقای الف متولی یک مال موقوفه است و آن مال یک ناظر اطالعی دارد ‪ ،‬اقای الف تصمیم که میگیرد به ناظر صرفا اطالع رسانی میکند ‪ ،‬اما اگر ناظر‬
‫استصوابی باشد باید نظر مخالف یا موافق او مالک قرار بگیرد‪.‬‬

‫سوال‪ :‬فایده ی نظارت اطالعی چیست ؟ نقش متولی در کنار ناظر استصوابی چیست ؟!‬

‫پاسخ قسمت اول سوال ‪ :‬اگر ناظر اطالعی باشد ‪ ،‬میتواند در صورت تصمیمی مخالف قانون به حاکم اطالع بدهد بنابراین ناظر اطالعی بی فایده نیست‪.‬‬

‫پاسخ قسمت دوم سوال ‪ :‬ابتکار عمل همچنان دست متولی است و ناظر استصوابی فقط می تواند تصویب کند‪.‬‬

‫خالصه ‪ :‬نظارت اطالعی بی فایده نیست زیرا اگر تخلف و خیانتی ناظر مشاهده کند به حاکم اطالع میدهد‪.‬‬

‫درمورد نقش متولی زمانی که نظارت استصوابی است باید گفت که ابتکار عمل با متولی است و ناظر تنها تصویب میکند‪.‬‬

‫خالصه ‪ :‬در ماده ‪ 372‬که مال به طریق مزایده به فروش میرسد و دادستان یا نماینده او نظارت می نماید ‪ ،‬نظارت اطالعی است نه استصوابی‪ .‬نظارت‬
‫اطالعی بی فایده نیست اگر ناظر تخلف یا خیانت را مشاهده کند به حاکم اطالع داده و پیگیری میکند‪ .‬در مقابل ؛ در نظارت استصوابی متولی و مدیر بی‬
‫فایده نیست زیرا ‪ ،‬گرچه اجرای تصمیمات متوقف بر تصویب ناظر است اما ابتکار عمل در دست مدیر و متولی است‪.‬‬

‫ماده ‪:3۷3‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪57‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫« اگر حقالعملکار مامور به خرید یا فروش مالالتجاره یا اسناد تجارتی و یا سایر اوراق بهاداری باشد که مظنه بورسی یا بازاری دارد میتواند چیزی را که‬
‫مامور به خرید آن بوده خود شخصاً به عنوان فروشنده تسلیم بکند و یا چیزی را که مامور به فروش آن بوده شخصاً به عنوان خریدار نگاه دارد مگر اینکه‬
‫آمر دستور مخالفی داده باشد‪».‬‬

‫این ماده راجع به موضوع معامله با خود است‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬این ماده به این سوال پاسخ می دهد که آیا حق العمل کار می تواند معامله با خود انجام دهد؟‬

‫مثال ‪ :‬آقای الف امر است و ب حق العمل کار ‪ ،‬اقای الف میگوید این ده سکه طالرا بفروش ‪ ،‬ب میتواند خودش ده تا سکه را بخرد ؟!‬

‫این مبحث از این جهت مهم است که وقتی شخصی به هر عنوانی نماینده دیگری است باید رعایت مصلحت آمر را بنماید‪ .‬بنابراین وقتی طرف معامله خود‬
‫نماینده باشد مصلحت خود را در نظر میگیرد ‪ ،‬بنابراین اینجا تعارض منافع رخ میدهد‪ .‬به همین جهت میگوییم معامله با خود اصوال صحیح نیست مگر در‬
‫موارد استثنائی‪.‬‬

‫معامله با خود بر دو نوع است ‪:‬‬

‫‪ -1‬معامله با خود به معنای عام ‪ :‬از هر دو طرف نماینده است‪.‬‬

‫‪ -2‬معامله با خود به معنای خاص ‪ :‬از یک طرف نماینده است و از طرفی دیگر اصیل است‪.‬‬

‫_ می دانیم که عمل حقوقی حداقل دو طرف دارد که یکی ایجاب را میگوید و دیگری قبول بنابراین باید تعدد وجود داشته باشد ‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا در معامله با خود تعدد وجود دارد ؟!‬

‫تعددی که معتبر است تعدد اعتباری است ‪ ،‬برای اینکه عمل حقوقی محقق شود و تعدد هم رعایت شود تعدد اعتباری کافی است و تعدد مادی و فیزیکی‬
‫مالک نیست‪.‬‬

‫اما در معامله با خود به معنای خاص ‪ ،‬یک شخص از یک طرف نماینده است و از طرف دیگر اصیل است که در این مورد تعارض منافع رخ میدهد‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬در انواع نماینده در ولی قهری کمترین سخت گیری وجود دارد ‪.‬‬

‫در مورد حق العمل کار چطور ؟ ماده ‪ 373‬به این سوال پاسخ میدهد‪.‬‬

‫جلسه بیست و سوم‬

‫بررسی ماده ‪: 3۷3‬‬

‫خالصه ‪ :‬معامله با خود ‪ ،‬به این معنا که هم نقش موجب و هم قابل را یک شخص به عهده داشته باشد بر دو نوع است ‪:‬‬

‫‪ ) 1‬معامله با خود به معنای عام ‪ :‬که در آن یک شخص به نمایندگی از موجب ‪ ،‬ایجاب و به نمایندگی از قابل ‪ ،‬قبول می نماید ‪ ،‬هیچ ایرادی ندارد‪ .‬گرچه‬
‫در عمل حقوقی تعدد شرط است‪ .‬در ضمن تعدد اعتبار کفایت است و نیازی به تعدد فیزیکی نیست‪.‬‬

‫‪ ) 2‬معامله با خود به معنای خاص ‪ :‬که در آن شخص از یک طرف به عنوان نماینده و از طرف دیگر به عنوان اصیل وارد معامله می شود‪ .‬معامله با خود به‬
‫معنای خاص است که اصوال ممنوع است‪( .‬به جهت تعارض منافع و سوء ظن به نماینده)‬

‫استثنائا در مواردی معامله با خود نماینده تجویز شده است‪ .‬از جمله حق العمل کار در دو مورد حق دارد طرف معامله قرار گیرد و معامله با خود نماید ‪:‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪58‬‬

‫‪ )1‬در صورت وجود مظنه بورسی و بازاری ‪ :‬مثل قیمت سکه‬

‫‪ )2‬در صورت تجویز آمر‬

‫ماده ‪: 3۷4‬‬

‫«در مورد ماده فوق حقالعمل کار باید قیمت را بر طبق مظنه بورسی یا نرخ بازار در روزی که وکالت خود را انجام میدهد منظور دارد وحق خواهد داشت‬
‫که هم حقالعمل و هم مخارج عادیه حقالعملکار را برداشت کند‪».‬‬

‫بررسی ماده ‪: 3۷4‬‬

‫ماده ‪ 374‬مکمل ماده ‪ 373‬است‪ .‬و به طور کلی به دو سوال پاسخ می دهد ‪.‬‬

‫‪ ) 1‬در صورت وجود مظنه بورسی و بازاری ‪ ،‬به چه قیمتی باید بخرد یا بفروشد؟ همان روزی که دارد وکالت انجام می دهد به عنوان نمایندگی وارد می‬
‫شود و به عنوان نماینده یک روزی تصمیم میگیرد و ایجاب و قبول را بیان می کند به چه قیمتی است ؟‬

‫پاسخ ‪ :‬به قیمت روزی که نماینده دارد انجام می دهد مالک است نه قبل نه بعد ‪.‬‬

‫‪) 2‬اگر من به عنوان حق العمل کار این ده سکه شما را در بازار طال بفروشم می توانم هم مطالبه حق العمل خود را داشته باشم و هم مخارج‪ .‬حاال من با‬
‫خودم معامله کرده ام ‪ ،‬تکلیف چیست؟‬

‫پاسخ ‪ :‬حق العمل به من تعلق می گیرد‪ .‬و هیچ فرقی نیست و حق العمل بابت انجام معامله است و من این معامله را انجام داده ام ‪.‬‬

‫خالصه ‪:‬‬

‫سوال ‪ :‬به چه قیمتی در معامله با خود به معنای خاص می تواند معامله کند؟ پاسخ ‪ :‬به قیمت روزی که دارد نمایندگی را اعمال می کند‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا در صورت معامله با خود هم مستحق حق العمل مخارج است؟ پاسخ ‪ :‬بله ‪ ،‬در این صورت هم مستحق حق العمل و مخارج است ‪.‬‬

‫ماده ‪: 3۷۵‬‬

‫«در هر موردی که حقالعملکار شخصاً می تواند خریدار یا فروشنده واقع شود اگر معامله را به آمر بدون تعیین طرف معامله اطالع دهدخود طرف معامله‬
‫محسوب خواهد شد‪».‬‬

‫بررسی ماده ‪ : 3۷۵‬شما به من ده سکه دادید و گفتید که معامله کنید و حق العمل شما ‪ 5‬میلیون است‪ .‬من به شما می گویم معامله انجام شد و طرف‬
‫معامله را به شما اطالع نمی دهم‪.‬‬

‫(حق العمل کار همچون هر نماینده ای باید منوب عنه را در جریان اقدامات خودش قرار بدهد)‬

‫اگر نگفتم با چه کسی معامله انجام شده است ‪ ،‬طرف معامله خودم به حساب می آیم‪.‬‬

‫در آنجایی که می توانستم معامله ای با خودم انجام دهم یعنی وجود مظنه بازار بورسی ‪ ،‬اگر اطالع می دهم که معامله انجام شد و نمی گویم چه کسی‬
‫طرف معامله است‪ ،‬خود من که حق العمل کار هستم طرف معامله به حساب می آیم ‪.‬‬

‫و آمر روزی خواستید اقامه دعوی کنید ‪ ،‬خوانده دعوای شما من به حساب می آیم ‪.‬‬

‫ماده ‪: 3۷۶‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪59‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫«اگر آمر از امر خود رجوع کرده و حقالعملکار قبل از ارسال خبر انجام معامله از این رجوع مستحضر گردد دیگر نمیتواند شخصاًخریدار یا فروشنده واقع‬
‫شود‪».‬‬

‫بررسی ماده ‪: 3۷۶‬‬

‫دو نکته وجود دارد ‪:‬‬

‫‪ ) 1‬ویژگی های عقد حق العمل کاری و ویژگی های عقد وکالت است‪( .‬جایز ‪ ،‬اذنی ‪ ،‬عهدی و ‪)...‬‬

‫حق العمل کاری یک عقد جایز بود پس مثل هر عقد جایزی آمر هر لحظه بخواهد می تواند رجوع کند‪ .‬پس حق العمل کاری هر لحظه ممکن است از‬
‫طرف آمر فسخ شود‪.‬‬

‫‪ ) 2‬حق العمل کار موظف است مثل هر نماینده ای باید آمر خودش را در جریان اقداماتی که دارد انجام بدهد‪.‬‬

‫اگر معامله با خود انجام دادید و اطالع رسانی نکردید و دیر اطالع رسانی کردید و آمر رجوع کرد دیگر نمی تواند شخصا خریدار یا فروشنده واقع شود‪.‬‬

‫جلسه بیست و چهارم‬

‫تابحال عالوه بر بررسی پنج ماده اول قانون تجارت به تناسب ماده ‪ 2‬داللی ‪ ،‬حق العمل کاری و قائم مقام تجارتی مورد بحث و اشاره قرار گرفت ‪.‬‬

‫باب هشتم ‪ :‬قرارداد حمل و نقل‬

‫قرارداد حمل و نقل باید در قالب تصدی باشد و پیشتر گفتیم که تفاوت است میان اینکه شخص اقدام به یک کار می کند یا اقدام به تصدی و هر کجا که‬
‫تصدی است بنگاه ‪ ،‬تکرار و استمرار نیز می باشد ‪.‬‬

‫مبحث تصدی به حمل و نقل در قانون مدنی ما هم هست اما در این قانون در ذیل عقد وکالت بحث نشده بلکه در ذیل عقد اجاره ( اشخاص یا اموال )‬
‫بحث شده است‪ .‬اما در مبحث تجارت ماده ‪ 378‬مانند ماده ‪ 335‬داللی و ماده ‪ 358‬حق العمل کاری می گوید قرارداد حمل و نقل نیز تابع مقررات نه‬
‫اجاره بلکه وکالت است ‪.‬‬

‫بنابراین مطابق قانون تجارت قواعد حاکم بر تصدی به حمل و نقل در حکومت عقد وکالت است اما در مدنی نوعی اجاره است ‪.‬‬

‫قرارداد حمل و نقل مانند هر قرارداد دیگری دو طرف دارد و طرفین آن متصدی حمل و نقل و دیگری ارسال کننده ( مرسل ) است ‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬در تصدی به حمل و نقل ‪ ،‬مرسل الیه یعنی شخصی که ارسال برای او انجام می شود طرف قرارداد نیست‪.‬‬

‫مواد ‪ 377‬الی ‪ 394‬به قرارداد حمل و نقل اختصاص دارد و اولین ماده یعنی ‪ 377‬قرارداد حمل و نقل را تعریف نکرده اما متصدی حمل و نقل را بیان‬
‫کرده است ‪.‬‬

‫ماده ‪: 3۷۷‬‬

‫« متصدی حمل و نقل کسی است که در مقابل اجرت حمل اشیاء را به عهده میگیرد »‪.‬‬

‫بررسی ماده ‪: 3۷۷‬‬

‫_ متصدی حمل و نقل ‪ :‬یعنی حمل و نقل در قالب تصدی ممکن است ( بنگاه ‪ ،‬تکرار و استمرار ) ‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪60‬‬

‫_ کسی است ‪ :‬یعنی شخصی که ممکن است حقیقی یا حقوقی باشد ‪.‬‬

‫که در مقابل اجرت ‪ :‬یعنی قرارداد حمل و نقل یک قرارداد معوض است و تعهد یک طرف حمل و نقل و طرف دیگر پرداخت اجرت است ‪.‬‬

‫از همین ماده می توان قرارداد حمل و نقل را بدین صورت تعریف نمود ‪ :‬قرارداد حمل و نقل قراردادی است که میان دو طرف ( مرسل و متصدی حمل و‬
‫نقل ) منعقد و به موجب این عقد معوض ‪ ،‬متصدی حمل را و مرسل پرداخت اجرت را بر عهده می گیرد ‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬طبق ماده ‪ 377‬متصدی حمل و نقل کسی است که در مقابل اجرت حمل اشیاء را به عهده می گیرد آیا حمل اشخاص شامل این قرارداد نمی‬
‫شود ؟‬

‫پاسخ ‪ :‬نص قانون تنها حمل اشیاء را بیان کرده و اشاره ای به اشخاص نشده است اما حقوقدانان این تفکیک را بال وجه می دانند و حمل و نقل اشیاء با‬
‫اشخاص تفاوتی ندارد‪ .‬اما آزمون ها و تست ها مبتنی بر قانون می باشد بنابراین تنها حمل اشیاء را شامل می شود ‪.‬‬

‫خالصه ‪:‬‬

‫قرارداد حمل و نقل که موضوع باب هشتم و مواد ‪ 377‬تا ‪ 394‬است عقدی است معوض که یک طرف آن مرسل ( ارسال کننده ) و طرف دیگر متصدی‬
‫حمل است‪ .‬این عقد عهدی است و مرسل متعهد به پرداخت اجرت و متصدی متعهد به حمل اشیاء است ‪.‬‬

‫در اینکه آیا حمل اشخاص هم در این تعریف می گنجد حقوقدانان بین اشیاء و اشخاص تمایزی قائل نیستند و چنین تفکیکی را بی مورد می دانند اما‬
‫ظاهر ماده ‪ 377‬فقط اشیاء را بیان نموده است‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬حمل و نقل بایستی در قالب تصدی باشد یعنی در قالب بنگاه یا موسسه باشد ‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬قرارداد حمل و نقل در قانون تجارت به موجب ماده ‪ 378‬تابع وکالت است اما در قانون مدنی نوعی اجاره محسوب می شود ‪.‬‬

‫ماده ‪: 3۷۸‬‬

‫« قرارداد حمل و نقل تابع مقررات وکالت خواهد بود مگر در مواردی که ذیالً استثناء شده باشد »‪.‬‬

‫این ماده همان حرفی را تکرار می کند که ماده ‪ 335‬راجع به داللی و ماده ‪ 358‬راجع به حق العمل کاری بیان می دارد ‪.‬‬

‫مقررات حاکم بر حمل و نقل تجاری ‪ ،‬مقررات عام وکالت و مقررات خاص قانون تجارت است ‪.‬‬

‫ماده ‪: 3۷۹‬‬

‫« ارسالکننده باید نکات ذیل را به اطالع متصدی حمل و نقل برساند‪ :‬آدرس صحیح مرسلالیه ‪ -‬محل تسلیم مال ‪ -‬عده ( شمار ) عدل یا بسته وطرز‬
‫عدلبندی ‪ -‬وزن و محتوی عدلها ‪ -‬مدتی که مال باید در آن مدت تسلیم شود ‪ -‬راهی که حمل باید از آن راه به عمل آید ‪ -‬قیمت اشیایی کهگرانبها‬
‫است‪.‬‬

‫خسارات ناشیه از عدم تعیین نکات فوق ( مشخص نکند ) و یا از تعیین آنها به غلط متوجه ارسالکننده خواهد بود »‪.‬‬

‫قرارداد حمل و نقل یک عقد عهدی است نه تملیکی یعنی اثر مستقیم آن ایجاد تعهد است نه انتقال مالکیت‪.‬‬

‫هم چنین یک عقد اذنی نیز می باشد پس اهلیت شرط حدوث و استمرار است و عقدی است جایز ‪ ،‬بنابراین مرسل می تواند کاال را برگرداند ‪.‬‬

‫قرار داد حمل و نقل چون یک عقد عهدی است و ایجاد تعهد می کند در ماده ‪ 370‬تعهدات ارسال کننده بیان شده است‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪61‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫چراکه یک حمل و نقل ویژگی ها و خساراتی دارد و این خسارات ممکن است از جانب ارسال کننده یا در نتیجه تقصیر های مرسل الیه باشد و در ماده‬
‫‪ 379‬نظر به این اهمیت لیستی از تعهدات ارسال کننده ( مرسل ) بیان شده است ‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬در تصدی حمل و نقل ید ‪ ،‬ید امانی است اما تعهد ‪ ،‬تعهد به نتیجه می باشد ‪.‬‬

‫جلسه بیست و پنجم‬

‫ماده ‪ 379‬را خواندیم که تعهدات ارسال کننده است‪.‬‬

‫عدل بندی را گفتیم همان منظم کردن است برای سهولت حمل و نقل جهت اینکه آسیبی نبیند‪.‬‬

‫ماده ‪ ( : 3۸0‬مرتبط با ‪) 3۸۶‬‬

‫« ارسالکننده باید مواظبت نماید که مالالتجاره به طرز مناسبی عدلبندی شود ‪ -‬خسارات بحری ( آواری) ناشی از عیوب عدلبندی بهعهده ارسالکننده‬
‫است‪».‬‬

‫این ماده مسئولیت ارسال کننده را بیان نموده است‪.‬‬

‫خسارات بحری اختصاص به خسارات دریایی ندارد ‪ ،‬بلکه هر ایرادی و خسارت و نقصی که در جریان حمل و نقل ایجاد شود خسارت بحری است‪.‬‬

‫عیوب بر دو نوع است ‪:‬‬

‫‪ -1‬ظاهری ‪ :‬آشکار است‬

‫‪ -2‬باطنی ‪ :‬با دقت و تفحص عیب فهمیده می شود‪.‬‬

‫در ماده ‪ 380‬مسئولیت همه عیوب اعم از عیوب ظاهری و پنهانی را بر عهده ارسال کننده دانسته‪.‬‬

‫ماده ‪: 3۸1‬‬

‫«اگر عدلبندی عیب ظاهر داشته و متصدی حمل و نقل مال را بدون قید عدم مسئولیت قبول کرده باشد مسئول آواری خواهد بود‪».‬‬

‫ماده ‪ 380‬مطلق بود و میان عیوب آشکار و پنهان تفاوتی قائل نشد‪.‬‬

‫اما در ماده ‪ 381‬میان این دو عیب تفاوت قائل شده است‪.‬‬

‫خالصه ‪:‬‬

‫اصل آن است که وظیفه و همچنین مسئولیت خسارات در بسته بندی با ارسال کننده است‪ ،‬در این مسئولیت بین عیوب ظاهر و باطن تفاوتی نیست اما‬
‫اگر عیوب ظاهری باشد متصدی حمل و نقل در زمان تحویل گرفتن کاال بایستی عدم مسئولیت نسبت به آن عیوب را قید نماید و اال مسئول خسارات‬
‫خواهد بود‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬تعهد متصدی حمل و نقل فقط حمل کاال نیست ‪ ،‬بلکه او باید کاال را سالم تحویل مرسل علیه بدهد‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا متصدی حمل و نقل می تواند شرط عدم مسئولیت (نسبت به هر خسارتی) نماید ؟‬

‫پاسخ ‪ :‬میدانیم که طبق قانون مدنی میتوان شرژ های مختلفی کرد ؛ اعم از شرط تشدید مسئولیت ‪ ،‬شرط تحدید مسئولیت که هر دو صحیح هستند ‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪62‬‬

‫همینطور شرط عدم مسئولیت صحیح است جز در موارد استثنا مانند خسارات عمدی ‪ ،‬خسارت به آبرو و شرف که این صحیح نیست‪.‬‬

‫نسبت به متصدی حمل و نقل نیز شرط عدم مسئولیت مطلق صحیح نیست اما شرط عدم مسئولیت نسبت به عیب خاصی صحیح است‪.‬‬

‫خالصه‪:‬‬

‫حکم شرط عدم مسئولیت ؛ در حقوق مدنی نسبت به مسئولیت میتوان شرط تشدید‪ ،‬تحدید و یا عدم نمود و هر سه صحیح اند‪ ،‬اربته شرط عدم مسئولیت‬
‫نسبت به خسارت عمدی ‪ ،‬جسمی و لطمه به شرافت و آبرو صحیح نیست اما نسبت به متصدی حمل و نقل شرط مطلق عدم مسئولیت صحیح نیست‪.‬‬

‫ماده ‪( : 3۸2‬مرتبط با ماده ‪ 3۸3‬و ‪ ۵2۹‬و ‪) ۵34‬‬

‫«ارسالکننده میتواند مادام که مالالتجاره در ید متصدی حمل و نقل است آن را با پرداخت مخارجی که متصدی حمل و نقل کرده وخسارات او پس‬
‫بگیرد‪».‬‬

‫این ماده راجع به حق استرداد ارسال کننده است‪ ،‬ارسال کننده حق استرداد کاال را دارد زیرا عقد جایز است منتهی تا زمانی که کاال در تصرف متصدی‬
‫حمل و نقل است‪.‬‬

‫نکته اصولی ‪:‬‬

‫_ مادام که در اصول فقه مفهوم غایت است ‪،‬‬

‫_ ید اینجا مثالی است برای حقیقت و مجاز در اصول فقه ‪ ،‬که ید در اینجا استعمال مجازی است‪.‬‬

‫جلسه بیست و ششم‬

‫ماده ‪ 382‬را بررسی کردیم و گفتیم که چون قرارداد حمل و نقل یک قرارداد جایز است در نتیجه ارسال کننده هر زمان که بخواهد می تواند درخواست‬
‫کند که کاال به آن مسترد شود‪ .‬شرط هم آن بود که مخارج و خسارات متصدی حمل و نقل را به آن بپردازد‪.‬‬

‫ماده ‪ 383‬بیانگر مواردی است که این حق تمام می شود و دیگر وجود ندارد‪.‬‬

‫ماده ‪: 3۸3‬‬

‫«در موارد ذیل ارسالکننده نمیتواند از حق استرداد مذکور در ماده ‪ 382‬استفاده کند‪:‬‬

‫‪ - 1‬در صورتی که بارنامه توسط ارسالکننده تهیه و به وسیله متصدی حمل و نقل به مرسلالیه تسلیم شده باشد‪.‬‬

‫‪ - 2‬در صورتی که متصدی حمل و نقل رسیدی به ارسالکننده داده و ارسالکننده نتواند آن را پس دهد‪.‬‬

‫‪ - 3‬در صورتی که متصدی حمل و نقل به مرسلالیه اعالم کرده باشد که مالالتجاره به مقصد رسیده و باید آن را تحویل گیرد‪.‬‬

‫‪ - 4‬در صورتی که پس از وصول مالالتجاره به مقصد مرسلالیه تسلیم آن را تقاضا کرده باشد‪.‬‬

‫در این موارد متصدی حمل و نقل باید مطابق دستور مرسلالیه عمل کند معذالک اگر متصدی حمل و نقل رسیدی به ارسالکننده داده مادام کهمالالتجاره‬
‫به مقصد نرسیده مکلف به رعایت دستور مرسلالیه نخواهد بود مگر اینکه رسید به مرسلالیه تسلیم شده باشد‪».‬‬

‫بررسی ماده ‪: 3۸3‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪63‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫من متصدی حمل و نقل هستم ‪ ،‬یک طرف من مرسل (ارسال کننده) است و طرف دیگر مرسل الیه (ارسال شونده) کاال است‪ .‬و حمل کاال بر شانه متصدی‬
‫است‪ .‬متصدی مالک نیست که تصمیم بگیرد بلکه مامور است‪ .‬او کاال را از مرسل گرفته است پس مامور است و باید تحت امر ارسال کننده باشد‪ .‬از یک‬
‫جایی به بعد باید تحت امر مرسل الیه باشد ‪.‬‬

‫متصدی حمل یا مامور به اطاعت دستورات مرسل است یا مامور به اطاعت دستورات مرسل الیه است ‪.‬‬

‫ماده ‪ 382‬راجع به این گفت که متصد ی تحت امر مرسل باید باشد تا آن خط قرمز مرسل که تمام می شود و مرسل الیه شروع می شود و آن را ماده ‪383‬‬
‫بیان می کند ‪.‬‬

‫توضیح بند ‪ )1‬اگر بارنامه ای که ارسال کننده داده است را خود متصدی حمل و نقل او را به مرسل الیه داده است و حاال مطابق آن بارنامه متعهد شده‬
‫است که آن را به مرسله علیه تحویل دهد ‪.‬‬

‫توضیح بند ‪ )2‬بارنامه تحویل مرسل الیه نشده است اما متصدی حمل و نقل رسیدی به ارسال کننده داده است که من آن کاال را تحویل گرفته ام تا‬
‫ارسال کننده نتواند آن را پس دهد‪.‬‬

‫توضیح بند ‪ )3‬نه بارنامه ای وجود دارد نه رسیدی وجود دارد‪ .‬نه بند ‪ 1‬و نه بند ‪ ، 2‬ولی بار به مقصد رسیده است و اعالم کرده است که کاال رسیده‬
‫است و بیایید تحویل بگیرید‪ .‬از لحظه ای که اعالم می کند بیایید کاال را تحویل بگیرید دیگر نمی تواند و درواقع تعهد او در مقابل مرسل الیه است و باید‬
‫آن را تحویل دهد و گوش به فرمان ارسال کننده نخواهد بود‪.‬‬

‫توضیح بند ‪ )4‬بند ‪ 3‬اعالم متصدی بود اما در اینجا می گوید تقاضا کرده است که باید تحویل شود‪.‬‬

‫_ این چهار موارد خط قرمزی است که در این موارد متصدی حمل و نقل باید مطابق دستور مرسل الیه عمل کند‪.‬‬

‫از زمانی که هر کدام از این چهار بند محقق شود ش ما به عنوان متصدی حمل و نقل بایستی دستورات مرسل الیه را اجرا کنید‪.‬‬

‫اگر به مرسل رسید داده و آن رسید به مرسل الیه تحویل نشده است او از مرسل الیه اطاعت نخواهد کرد‪.‬‬

‫ماده ‪ 382‬و ماده ‪ 383‬این دو ماده که درواقع یک مطلب بود و آن هم به این سوال پاسخ می داد که متصدی حمل و نقل گوش به فرمان چه کسی است‬
‫و مطیع دستورات چه کسی است ‪.‬‬

‫ماده ‪( : 3۸4‬ماده مرتبط ‪)3۹0 :‬‬

‫«اگر مرسلالیه مال التجاره را قبول نکند و یا مخارج و سایر مطالبات متصدی حمل و نقل بابت مالالتجاره تادیه نشود و یا به مرسلالیهدسترسی نباشد‬
‫متصدی حمل و نقل باید مراتب را به اطالع ارسالکننده رسانیده و مالالتجاره را موقتاً نزد خود به طور امانت نگاهداشته یا نزد ثالثیامانت گذارد و در هر‬
‫دو صورت مخارج و هر نقص و عین به عهده ارسالکننده خواهد بود‪(.‬زیرا ید متصدی امانی است»‬

‫اگر ارسالکننده و یا مرسلالیه در مدت مناسبی تکلیف مالالتجاره را معین نکند متصدی حمل و نقل میتواند مطابق ماده ‪ 362‬آن را به فروش برساند‪.‬‬

‫بررسی ماده ‪: 3۸4‬‬

‫این ماده راجع به این است که ‪ ،‬متصدی حمل و نقل مطیع و گوش به فرمان مرسل و از جایی مرسل الیه است‪ .‬اما حق و حقوقی هم دارد‪ .‬و این حق و‬
‫حقوق باید به او پرداخت شود‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا متصدی حمل و نقل مثل حق العمل کار حق حبس دارد؟ یعنی بگوید هزینه حمل و نقل من و حقوق من این مقدار شده است ‪ ،‬بپردازید تا‬
‫تحویل بدهید آیا می تواند یا خیر؟‬

‫پاسخ ‪:‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪64‬‬

‫حالت اول ‪ :‬این است که مرسل الیه اصال هزینه ها را نمی پردازد و اگر نپردازد او هم کاال را نمی دهد‪.‬‬

‫حالت دوم ‪ :‬این است که می پذیرد اما با او اختالف دارد مثال می گوید یک میلیارد ولی ‪ 700‬میلیون می پردازد‪ .‬اگر اختالف در مبلغ باشد حکمش را‬
‫ماده ‪ 390‬گفته است ‪.‬‬

‫ماده ‪: 3۶2‬‬

‫«اگر بیم فساد سریع مالالتجاره رود که نزد حقالعملکار برای فروش ارسال شده حقالعملکار میتواند و حتی در صورتی که منافع آمر ایجاب کند مکلف‬
‫است مالالتجاره را با اطالع مدعیالعمومی محلی که مالالتجاره در آنجا است یا نماینده او به فروش برساند‪».‬‬

‫ماده ‪: 3۹0‬‬

‫«اگر مرسلالیه میزان مخارج و سایر وجوهی را که متصدی حمل و نقل بابت مالالتجاره مطالبه مینماید قبول نکند حق تقاضای تسلیممالالتجاره را‬
‫نخواهد داشت مگر اینکه مبلغ متنازعفیه را تا ختم اختالف در صندوق عدلیه امانت گذارد‪».‬‬

‫_این ماده مال جایی است که اختالف است‪ .‬و این ماده گویای حق حبس است‪.‬‬

‫ماده ‪: 3۸۵‬‬

‫«اگر مالالتجاره در معرض تضییع سریع باشد (باید) و یا قیمتی که می توان برای آن فرض کرد با مخارجی که برای آن شده تکافو ننماید (می تواند)‬
‫متصدیحمل و نقل باید فوراً مراتب را به اطالع مدعی العموم بدایت محل یا نماینده او رسانیده و با نظارت او مال را به فروش رساند‪.‬‬

‫حتیالمقدور ارسالکننده و مرسلالیه را باید از اینکه مالالتجاره به فروش خواهد رسید مسبوق نمود‪».‬‬

‫_ این ماده راجع به مالی است که در معرض تضییع سریع است ‪.‬‬

‫ماده ‪( : 3۸۶‬مواد مرتبط ‪ ۵1۶ :‬و ‪ ۶31‬قانون مدنی ‪ 3۸0 ،‬قانون تجارت)‬

‫«اگر مالالتجاره تلف یا گم شود متصدی حمل و نقل مسئول قیمت آن خواهد بود مگر اینکه ثابت نماید تلف یا گم شدن مربوط به جنسخود مالالتجاره‬
‫یا مستند به تقصیر ارسالکننده و یا مرسلالیه و یا ناشی از تعلیماتی بوده که یکی از آنها دادهاند و یا مربوط به حوادثی بوده که هیچمتصدی مواظبی نیز‬
‫نمیتوانست از آن جلوگیری نماید قرارداد طرفین میتواند برای میزان خسارت مبلغی کمتر یا زیادتر از قیمت کامل مالالتجاره معیننماید‪».‬‬

‫جلسه بیست و هفتم‬

‫این ماده مسئولیت متصدی حمل و نقل را بیان کرده ‪ ،‬مسئولیت متصدی راجع به نقص ‪ ،‬عیب ‪ ،‬تلف و گم شدن مال ‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬وظیفه متصدی حمل و نقل چیست ؟‬

‫پاسخ ‪ :‬در اینکه متصدی حمل و نقل موظف به حمل کاال است بحثی نیست اما عالوه بر این وظیفه حفاظت از کاال نیز بر عهده او می باشد و تعهد او به‬
‫اینکه کاال را سالم به مرسل الیه برساند تعهد به نتیجه است ‪.‬‬

‫نتیجه ‪ :‬اگر خسارتی بر مال وارد شد مسئول خسارت عیب ‪ ،‬نقص و تلف متصدی حمل و نقل است و اصل بر مسئولیت اوست مگر در موارد استثناء ‪.‬‬

‫بررسی ماده ‪:‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪65‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫مگر اینکه ثابت نماید ‪ :‬یعنی اثبات تقصیر ‪ ،‬تعدی و تفریط متصدی الزم نیست‪.‬‬

‫هم چنین متصدی حمل و نقل می تواند با ثابت کردن قوه قاهره و استثنائات بیان شده در قانون ‪ ،‬خود را از زیر بار مسئولیت خارج نماید ‪.‬اما اگر‬
‫مسئولیتشان ضمانی باشد هیچ امری موجب عدم مسئولیت آنها نخواهد بود حتی قوه قاهره‪.‬‬

‫تلف کاال و محموله منجر به انفساخ قرارداد حمل و نقل می گردد ‪.‬‬

‫متصدی حمل و نقل مسئول قیمت است ‪ :‬چه مال التجاره مثلی باشد و چه قیمی متصدی مسئول قیمت آن خواهد بود‪.‬‬

‫خالصه ‪ :‬متصدی حمل و نقل صرفاً موظف به حمل نیست بلکه عالوه بر تعهد به حمل ‪ ،‬متعهد به حفاظت از کاال و سالم تحویل دادن آن است و اگر چه‬
‫که ید متصدی امانی است و متصدی امین است لکن تعهد او ‪ ،‬تعهد به نتیجه می باشد و در نتیجه مطابق ماده ‪ 386‬جز در موارد استثنایی مسئولیت تلف‬
‫و گم شدن با متصدی است ‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬تلف محموله منجر به انفساخ قرارداد می شود‪ .‬برای جبران خسارت بین مال مثلی و قیمی و تلف و گم شدن تفکیکی وجود ندارد و در هر حال‬
‫متصدی مسئول پرداخت قیمت است ‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬بار اثبات مواردی که بیان خواهد شد بر عهده متصدی است ولو امین باشد ‪.‬‬

‫مواردی که متصدی حمل و نقل در صورت اثبات مسئولیتی ندارد ‪:‬‬

‫حالت اول ‪ :‬مگر اینکه ثابت نماید تلف یا گم شدن مربوط به جنسخود مالالتجاره ‪ :‬مثالً کاالیی است که باید در دمایی خاص نگهداری شود و به او اطالع‬
‫داده نشده است ‪.‬‬

‫حالت دوم ‪ :‬یا مستند به تقصیر ارسالکننده و یا مرسلالیه ‪ :‬ثابت کند تلف یا گم شدن مال درنتیجه تقصیر مرسل یا مرسل الیه است ‪.‬‬

‫حالت سوم ‪ :‬یا ناشی از تعلیماتی بوده که یکی از آنها دادهاند ‪ :‬یکی از طرفین تعلیماتی دهد که منجر به تلف یا گم شدن مال شود ‪.‬‬

‫حالت چهارم ‪ :‬یا مربوط به حوادثی بوده که هیچمتصدی مواظبی نیز نمیتوانست از آن جلوگیری نماید ‪ :‬فورس ماژور ( قوه قهریه ) یعنی امری خارجی‬
‫‪ ،‬غیر قابل پیش بینی و غیر قابل اراده ‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا طرفین می توانند راجع به میزان خسارت توافق کنند ؟‬

‫پاسخ ‪ :‬طرفین ( مرسل و متصدی ) می توانند میزان کمتر یا بیشتری از قیمت مال التجاره را برای خسارت در نظر بگیرند ‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا شرط عدم مسئولیت ممکن است ؟ پاسخ ‪ :‬خیر ‪.‬‬

‫خالصه ‪ :‬گرچه شرط تخفیف یا تشدید صحیح است اما شرط عدم مسئولیت معتبر نیست جز در عیوب ظاهری بسته بندی ‪.‬‬

‫در برخی موارد شرکت های بیمه به قائم مقامی بیمه کننده اقامه دعوا می کنند و بیمه در مبحث حمل و نقل نیز جایگاه دارد یعنی در صورت آسیب به‬
‫کاال خسارت را می پردازد و در این بین سراغ شخصی که مقصر است می رود‪ .‬بنابراین شرکت بیمه ‪ ،‬گاه به قائم مقامی بیمه کننده که صاحب کاال است‬
‫وارد یک دعوای جبران خسارت با شخصی می شود ‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬اگر کاالی مرسل را خود متصدی حمل و نقل حمل نکرده و به یکی از نماینده های تجاری خود سپرده است و این نماینده نیز مرتکب تقصیر‬
‫شده در این حالت بیمه به قائم مقامی بیمه کننده باید علیه متصدید‪ ،‬اقامه دعوا نماید یا نماینده تجاری اند ؟‬

‫پاسخ ‪ :‬طبق رأی وحدت رویه شماره ‪ 29‬سال ‪ ، 1363‬وحدت رویه باید علیه خود متصدی اقامه دعوا شود ‪.‬‬

‫متن رأی وحدت رویه ‪:‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪66‬‬

‫« دعوای مطالبه خساراتی که شرکت بیمه به صاحب کاال پرداخته و به قائم مقامی از وی ( صاحب کاال ) طرح دعوا می نماید بایستی علیه متصدی حمل‬
‫و نقل اقامه گردد‪ .‬و اقامه دعوا علیه نماینده تجارتی متصدی حمل و نقل قابلیت استماع ندارد »‪.‬‬

‫جلسه بیست و هشتم‬

‫در ادامه مباحث حقوق تجارت ‪ 1‬در مبحث متصدی حمل و نقل بودیم‪ .‬داللی ‪ ،‬حق العمل کاری و تصدی حمل و نقل ‪ ،‬هر سه تابع قواعد عام وکالت بود‬
‫در آن حوزه ای که قواعد خاصی برای آن مقرر نشده بود‪.‬‬

‫و آن قواعدی هم که قواعد اختصاصی دارد که در قانون تجارت می خوانیم‪.‬‬

‫ماده ‪( : 3۸۷‬ماده مرتبط ‪)3۹0 :‬‬

‫«در مورد خسارات ناشیه از تاخیر تسلیم یا نقص یا خسارات بحری (آواری) مالالتجاره نیز متصدی حمل و نقل در حدود ماده فوقمسئول خواهد بود‪.‬‬

‫خسارات مزبور نمیتواند از خساراتی که ممکن بود در صورت تلف شدن تمام مالالتجاره حکم به آن شود تجاوز نماید مگر اینکه قرارداد طرفینخالف این‬
‫ترتیب را مقرر داشته باشد‪».‬‬

‫بررسی ماده ‪: 3۸۷‬‬

‫این ماده راجع به مسئولیت متصدی حمل و نقل صحبت می کند‪ .‬و مسئولیتش راجع به خسارات است‪ .‬مثال شما یک کاالیی به متصدی حمل داده اید و‬
‫ممکن است با تاخیر تسلیم شود مثال قرار بوده است در بازه یک ماه تحویل شود و حاال ‪ 3‬ماه شده است‪ .‬ممکن است ناقص شود و ممکن است به هر شکل‬
‫خسارات آواری (خسارات بحری) به آن وارد شود‪.‬‬

‫ماده ‪ 387‬که مکمل ماده ‪ 386‬است ‪ ،‬در ماده ‪ 386‬خالصه سخن این بود که متصدی حمل و نقل صرفا مکلف به حمل نیست بلکه نسبت به حفاظت از‬
‫کاال هم مسئولیت دارد و اصل هم بر مسئولیت او است مگر اینکه مواردی که در ماده ‪ 356‬آمده است را بتواند اثبات کند‪.‬‬

‫پس اگر بخواهیم برای ماده ‪ 387‬یک سوال مطرح کنیم خیلی ساده این می شود که متصدی حمل و نقل نسبت به خسارات ناشی از نقص و تاخیر تسلیم‬
‫چه مسئولیتی دارد؟‬

‫ماده ‪ 386‬راجع به تلف و گم شدن بود و ماده ‪ 387‬آن را تکمیل می کند و راجع به نقص و عیب و تاخیر تسلیم و مابقی خسارات است‪.‬‬

‫اصل را بر مسئولیتش می گذاریم مگر اینکه متصدی بتواند یکی از این موارد را اثبات کند ‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬فرض کنید متصدی حمل و نقل هشت ماه کاال را دیر تحویل داده است‪ .‬آیا می شود خسارتی بگذاریم که یکی یک ونیم و دو برابر کل قیمت کاال‬
‫‪ ،‬یعنی آیا می شود متصدی را در موقعیتی قرار داد که آرزو کند کاش کاالها گم و تلف می شد؟ خیر‬

‫خسارات ناشی از تاخیر تسلیم و نقص و خسارات آواری یک سقف دارد‪ .‬در اینجا به شکل خودکار آن تهدید مسئولیت وجود دارد و سقف مسئولیت و مرز‬
‫مسئولیت وجود دارد و آن این است که از قیمت کل مال التجاره نباید بیشتر باشد ‪.‬‬

‫_ماده ‪ 387‬یک قانون امره است و مخیره است‪ .‬شما می دانید که بر خالف هر قانون تکمیلی و قاعده مخیره ای می توان شرط کرد‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬ما از کجا تشخیص بدهیم که قانون امره است یا قانون مخیره است ؟‬

‫پاسخ ‪ :‬آخر ماده ‪ 387‬گفته است مگر آنکه خالف آن توافق شود ‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪67‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫نکته ‪ :‬یکی از خساراتی که از متصدی حمل و نقل قابل مطالبه است‪ .‬مطابق مفاد ماده ‪ 387‬اهمیت تعیین مدت است‪ .‬خسارات تاخیر تسلیم قابل مطالبه‬
‫است و وقتی خسارات تاخیر تسلیم قابل مطالبه است تعیین مدت اهمیت زیادی پیدا می کند که از روزی که مدت گذشت و تعهد اجرا نشد خسارت قابل‬
‫مطالبه باشد‪.‬‬

‫ماده ‪: 3۸۸‬‬

‫«متصدی حمل و نقل مسئول حوادث و تقصیراتی است که در مدت حمل و نقل واقع شده اعم از اینکه خود مباشرت به حمل و نقلکرده و یا حمل و‬
‫نقلکننده دیگری را مامور کرده باشد ‪ -‬بدیهی است که در صورت اخیر حق رجوع او به متصدی حمل و نقلی که از جانب او مامورشده محفوظ است‪».‬‬

‫بررسی ماده ‪: 3۸۸‬‬

‫سوال ‪ :‬وقتی کاالیی به یک متصدی حمل داده می شود ‪ ،‬آن متصدی حمل مسئول حمل و حفاظت از آن است‪ .‬متصدی حمل و نقل ممکن است خودش‬
‫مباشر حمل باشد و ممکن است مباشر دیگری را تعیین کند تا این عمل را انجام دهد‪ .‬اگر متصدی حمل و نقل ‪ ،‬حمل و نقل کاال را خودش انجام نداد و‬
‫به دیگری واگذار کرد در آن جا مسئول کیست؟ اگر یکی از موارد ماده ‪ 386‬و ‪ 387‬محقق شد زمانی که متصدی حمل و نقل خودش مباشر حمل نیست‬
‫بلکه واسطه دیگری مباشر حمل است‪ .‬چه کسی مسئول است ؟‬

‫پاسخ ‪ :‬هر دو مسئول هستند ‪.‬‬

‫پس شما کاالی خودتان را در اختیار الف قرار دادید که برای شما حمل کند ‪ ،‬او کاال را به ب سپرده است که متصدی حمل و نقل دوم است‪ .‬و دچار تلف‬
‫و نقص و ‪ ...‬شده است‪ .‬شما از چه کسی می توانید مطالبه کنید؟ از هر دو می توانید مطالبه کنید ‪.‬‬

‫الف نمی تواند امتناع کند از جبرا خسارات شما به این استناد که ب مقصر حادثه بوده است نه من‪ .‬باید پاسخ شما را بدهد و باید در مقابل شما جبران‬
‫خسارت کند و بعد خود او می تواند به ب مراجعه کند‪.‬‬

‫در این مورد که دو متصدی الف و ب است چون طرف قرارداد شما الف است‪ ،‬او مسئولیت ناشی از فعل غیر دارد که غیر ب است ‪.‬‬

‫و از طرف دیگر ب هم در برابر شما مسئول است چون کاالی شما را تلف کرده است‪ .‬و مسئولیت این دو باهم قابل جمع است‪ .‬اما یکی از این دو مدیون‬
‫اصلی است‪ .‬که همان شخصی است که تلف کرده است و مقصر حادثه بوده است‪.‬‬

‫خالصه ‪:‬‬

‫در فرضی که عالوه بر طرف قرارداد حمل و نقل واسطه دیگری وجود داشته باشد که حمل و نقل را به عهده گرفته است و مقصر تلف یا خسارات و ‪ ...‬باشد‬
‫در برابر صاحب کاال هر دو مسئول هستند ‪.‬‬

‫بنابراین مسئولیت متصدی (طرف قرارداد) ناشی از فعل غیر با مسئولیت غیر (مقصر) و مباشر حمل قابل جمع است‪ .‬از آنجا که در هر موردی دو یا چند‬
‫شخص مسئول جبران خسارت باشند همچون تعاقب عیادی در غصب مسئولیت یکی ‪ ،‬مسئولیت اصلی است و او مدیون است‪ .‬و سایرین صرفا مسئول‬
‫هستند‪ .‬و پس از جبران خسارت حق مراجعه به مدیون اصلی دارند‪ .‬در تصدی حمل و نقل هم متصدی الف به متصدی ب که مباشر حمل و مقصر بوده‬
‫است حق رجوع دارد‪.‬‬

‫ماده ‪: 3۸۹‬‬

‫«متصدی حمل و نقل باید به محض وصول مالالتجاره مرسلالیه را مستحضر نماید‪».‬‬

‫بررسی ماده ‪: 3۸۹‬‬

‫ماده ‪ 389‬به یکی از وظایف متصدی حمل و نقل پرداخته است با یک ضمانت اجرای قوی ‪ ،‬که این ضمانت اجرا در این ماده گفته نشده اما ما می گوییم‬
‫‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪68‬‬

‫شما متصدی حمل و نقل هستید و کاالیی را از چین بارگیری می کنید و قرار است که این را در یکی از بنادر ایران تحویل بدهید‪ .‬وقتی که به مقصد می‬
‫رسید یک وظیفه فوری شما دارید و آن واجب فوری است‪ .‬و ماده ‪ 389‬مثالی می شود برای واجب غیر موقت ولی فوری ‪.‬‬

‫ماده ‪ 389‬غیر موقت است‪ .‬هر زمان که رسیدید فورا اقدام کنید‪ .‬بایستی به مرسل الیه اطالع دهد که کاال به او رسیده و دریافتش کند‪.‬‬

‫پس شما به عنوان واجب غیرموقت فوری موظف هستید به محض اینکه کاال رسید به مرسل الیه آگاهی بخشی کنید‪.‬‬

‫و اگر این کار را نکنید باید جبران خسارت کنید ‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬مطابق ماده ‪ 389‬متصدی حمل مکلف است (از نوع واجب غیرموقت فوری که مرسل الیه را نسبت به رسیدن کاال به مقصد آگاه نماید)‪ .‬ضمانت‬
‫اجرای عدم انجام این تکلیف مسئولیت جبران خسارات احتمالی است ‪.‬‬

‫ماده ‪( : 3۹0‬ماده مرتبط ‪)3۸4 :‬‬

‫«اگر مرسلالیه میزان مخارج و سایر وجوهی را که متصدی حمل و نقل بابت مالالتجاره مطالبه مینماید قبول نکند حق تقاضای تسلیممالالتجاره را‬
‫نخواهد داشت مگر اینکه مبلغ متنازعفیه را تا ختم اختالف در صندوق عدلیه امانت گذارد‪».‬‬

‫بررسی ماده ‪: 3۹0‬‬

‫وقتی که کاال رسید ‪ ،‬یکسری وجوهی است که متصدی می گوید باید به من پرداخت شود‪ .‬حالت اول ‪ :‬این است که مرسل الیه این مخارج و هزینه ها را‬
‫می پذیرد و می پردازد‪ .‬اگر بپذیرد و بپردازد مشکلی نیست و متصدی حمل کاال را تحویل می دهد‪ .‬در اینجا وظیفه متصدی تحویل کاال است ‪.‬‬

‫حالت دوم ‪ :‬مرسل الیه میپذیرد اما نمیپردازد‪ .‬در اینجا وظیفه متصدی حمل و نقل حق حبس دارد‪.‬‬

‫حالت سوم ‪ :‬اصال نمی پذیرد که بپردازد ‪ ،‬در اینجا هم متصدی حق حبس دارد‪ .‬حتی اگر هزینه ها را نپذیرد‪.‬‬

‫متصدی کاال را نگه می دارد‪.‬‬

‫و مبلغی که اختالفی است را به صندوق دادگستری واریز کنید‪ .‬اگر آن مبلغ را به صندوق دادگستری واریز کنید او مکلف است کاال را به شما تحویل دهد‪.‬‬

‫پس با این حاال یک فرض به آن اضافه می شود‪ .‬و در دو حالت باید کاال به شما تحویل شود ‪:‬‬

‫‪ )1‬مخارج و هزینه ها را می پذیرید و می پردازید ‪.‬‬

‫‪ )2‬مخارج و هزینه ها را نمی پذیرید اما مبلغ مورد اختالف را در صندوق دادگستری واریز می کنید تا تکلیف مشخص شود و کاال به شما تحویل شود‪.‬‬

‫اما زمانی که می پذیرید و نمی پردازید یا نمی پذیرید و نمی پردازید ‪ ،‬اگر نپردازید نه به خودش و نه به صندوق دادگستری متصدی حق حبس دارد و‬
‫می تواند کاال را به شما تحویل ندهد‪.‬‬

‫جلسه بیست و نهم‬

‫خالصه ای از ماده ‪: 3۹0‬‬

‫مطابق ماده ‪ 390‬متصدی حمل همچون حق العمل کار و دالل حق حبس دارد‪ .‬اگر مرسل الیه مخارج متصدی را پرداخت ننماید ‪ ،‬بپذیرد و پرداخت‬
‫ننماید یا آنکه اصال نپذیرد در هر حال متصدی حق حبس داشته و مرسل الیه حق تقاضای تسلیم مال التجاره را نخواهد داشت‪ .‬اگر مرسل الیه مخارج را‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪69‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫بپذیرد و بپردازد یا آنکه گرچه همه مبلغ را نمی پذیرید اما مبلغ متنازعفیه و مورد اختالف را به صندوق دادگستری واریز نماید‪ .‬متصدی حق حبس‬
‫نخواهد داشت‪.‬‬

‫ماده ‪( : 3۹1‬ماده مرتبط ‪)3۹3 :‬‬

‫«اگر مالالتجاره بدون هیچ قیدی قبول و کرایه آن تادیه شود دیگر بر علیه متصدی حمل و نقل دعوی پذیرفته نخواهد شد مگر در موردتدلیس یا تقصیر‬
‫عمده به عالوه متصدی حمل و نقل مسئول آواری غیر ظاهر نیز خواهد بود در صورتی که مرسلالیه آن آواری را در مدتی که مطابقاوضاع و احوال رسیدگی‬
‫به مالالتجاره ممکن بود به عمل آید و یا بایستی به عمل آمده باشد مشاهده کرده و فوراً پس از مشاهده به متصدی حمل و نقلاطالع دهد در هر حال‬
‫این اطالع باید منتها تا هشت روز بعد از تحویل گرفتن مالالتجاره داده شود‪».‬‬

‫بررسی ماده ‪: 3۹1‬‬

‫ماده ‪ 391‬راجع به شرایط اقامه دعوی بر علیه متصدی حمل و نقل است‪.‬‬

‫ماده ‪ 393‬مرور زمان را بیان کرده است ‪.‬‬

‫ماده ‪: 3۹3‬‬

‫«نسبت به دعوی خسارت بر علیه متصدی حمل و نقل مدت مرور زمان یک سال است ‪ -‬مبدا این مدت در صورت تلف یا گم شدنمالالتجاره و یا تاخیر‬
‫در تسلیم روزی است که تسلیم بایستی در آن روز به عمل آمده باشد و در صورت خسارات بحری (آواری) روزی که مال بهمرسلالیه تسلیم شده‪».‬‬

‫_پس شما اگر علیه یک متصدی حمل و نقل ادعایی داشته باشید ‪ ،‬یک سال زمان دارید که مطرح کنید واال استماع نخواهد شد‪.‬‬

‫_اگر مال التجاره بدون هیچ قیدی قبول و کرایه آن تادیه شود دیگر بر علیه متصدی حمل و نقل دعوی پذیرفته نخواهد شد‪ .‬مگر در دو حالت ‪:‬‬

‫‪ )1‬مگر در مورد تدلیس ‪ :‬در تدلیس حتما یک اقدامی انجام می شود‪ .‬برای تحقق تدلیس یکی از این دو اقدام انجام می شود ‪:‬‬

‫الف) یا شما یک اقدامی انجام میدید که عیب کاال را بپوشانید ‪.‬‬

‫ب) یا اینکه کاال سالم است و شما اقدامی انجام می دهید که کاال واجد اوصافی نمایانده شود که ندارد‪.‬‬

‫_بین تدلیس با خیار عیب هم هیچ وقت تعارض نمی شود‪ .‬در خیار عیب شخص تدلیس نمی کند که عیب را بپوشاند بلکه نمی گوید و اقدامی نمی کند‪.‬‬

‫‪ )2‬یا تقصیر عمده‬

‫سوال ‪ :‬آوای غیرظاهر به چه معناست؟‬

‫پاسخ ‪ :‬خسارات پنهان و خساراتی که نیاز به بررسی و گذشت زمان دارد‪.‬‬

‫و آوای غیرظاهر در مقابل عیوب ظاهری است‪.‬‬

‫_شما کاالیی را گرفته اید و عیوب ظاهری متعددی ممکن است داشته باشد و شما کاال را بدون قید و شرط گرفتید ‪ ،‬متصدی حمل و نقل اگر من باشم‬
‫‪ ،‬هیچ تعهدی نسبت به آن عیوب ندارم و اگر تدلیس کرده ام مسئول هستم ‪ ،‬تقصیر عمده کرده باشم مسئول هستم و نسبت به عیوب باطنی ‪ ،‬در یک‬
‫بازه زمانی و در یک مورد که ممکن است شش ساعت باشد یا یک روز باشد الزم است شما آزمایش و بررسی کنید و بفهمید عیب باطنی دارد یا ندارد‪.‬‬
‫این مدت یک سقف دارد و ‪ 8‬روز است و بیش از ‪ 8‬روز نمی شود ولی کمتر از ‪ 8‬روز می تواند باشد‪ .‬اگر کاال در ‪ 3‬روز قابل سنجیدن و کشف عیوب باطنی‬
‫باشد ‪ 3‬روز مطرح است‪ .‬در این بازه باید بررسی انجام شود و باز واجب فوری است و باید اطالع رسانی شود‪.‬‬

‫اگر این کار انجام نشود امکان مطالبه خسارت وجود ندارد ‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪70‬‬

‫سوال ‪ :‬این ‪ 8‬روز مهلت قانونی است؟یا مرور زمان است؟‬

‫پاسخ ‪ :‬مهلت ها یا قانونی هستند و یا قضایی هستند ‪.‬‬

‫مهلت قانونی را قانون تعیین کرده است اما مهلت قضایی را قاضی مشخص می کند‪.‬‬

‫در هر حال اگر مهلت رعایت نشود دیگر فاقد ارزش می شود و حق شما از بین می رود ‪.‬‬

‫شما اگر در مهلت بیست روزه تجدیدنظر خواهی‪ ،‬اقدام به تجدیدنظر خواهی نکنید‪ ،‬دیگر این حق شما از بین می رود‪.‬‬

‫اما اگر مهلت باشد بعد از پایان آن مهلت ‪ ،‬آن حق از بین می رود چه طرف مقابل استناد کند چه نکند ولی اگر مرور زمان باشد اینطور نیست و باید طرف‬
‫استناد کند ‪.‬‬

‫_مدت حداکثر ‪ 8‬روز در ماده ‪ 391‬مرور زمان است نسبت به آگاهی بخشی به متصدی و نه مهلت‪ .‬و لذا فقط متصدی می تواند به آن استناد کند و دادرس‬
‫رأسا حق استناد ندارد ‪.‬‬

‫جلسه سی ام‬
‫ماده ‪( : 3۹2‬ماده مرتبط ‪)3۸۵ :‬‬

‫«در هر موردی که بین متصدی حمل و نقل و مرسلالیه اختالف باشد محکمه صالحیتدار محل میتواند به تقاضای یکی از طرفین امر دهدمالالتجاره نزد‬
‫ثالثی امانت گذارده شده و یا لدیاالقتضاء (در صورت ضرورت) فروخته شود در صورت اخیر فروش باید پس از تنظیم صورتمجلسی حاکی از آنکهمالالتجاره‬
‫در چه حال بوده به عمل آید‪.‬به وسیله پرداخت تمام مخارج و وجوهی که بابت مالالتجاره ادعا میشود و یا سپردن آن به صندوق عدلیه از فروش مالالتجاره‬
‫میتوان جلوگیری کرد‪».‬‬

‫بررسی ماده ‪: 3۹2‬‬

‫ماده ‪ 392‬مربوط به این است که بین متصدی و مرسل الیه اختالف پیش می آید‪ .‬در این حالت باید چکاری انجام داد؟‬

‫‪ )1‬اینکه نزد ثالثی به امانت بماند‬

‫‪ )2‬یا اینکه فروخته شود‬

‫اگر فرد مخالف فروش است می تواند تمام مخارج و مطالباتی که ادعا می شود ‪ ،‬همه آنچه مورد ادعا است به صندوق دادگستری واریز شود و بعد جلوی‬
‫فروش گرفته شود‪.‬‬

‫ماده ‪( : 3۹3‬ماده مرتبط ‪)3۹1 :‬‬

‫«نسبت به دعوی خسارت بر علیه متصدی حمل و نقل مدت مرور زمان یک سال است ‪ -‬مبدا این مدت در صورت تلف یا گم شدنمالالتجاره و یا تاخیر‬
‫در تسلیم روزی است که تسلیم بایستی در آن روز به عمل آمده باشد و در صورت خسارات بحری (آواری) روزی که مال بهمرسلالیه تسلیم شده‪».‬‬

‫بررسی ماده ‪: 3۹3‬‬

‫ما در ماده ‪ 391‬مدت ‪ 8‬روز را داشتیم که گفتیم مدت ‪ 8‬روز مرور زمان است اما نه برای اقامه دعوی ‪ ،‬برای اینکه مدت ‪ 8‬روز ‪ ،‬مدت مرور زمان بود برای‬
‫آگاهی بخشی و اطالع رسانی نسبت به عیوب نهان ‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪71‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫اما ماده ‪ 393‬بیانگر مهلت مرور زمان است نسبت به هر ادعایی ‪.‬‬

‫دو تاریخ وجود دارد ‪:‬‬

‫‪ )1‬روزی که می بایست تسلیم شود‪.‬‬

‫‪ )2‬روزی که تسلیم شده است‪.‬‬

‫ماده ‪: 3۹4‬‬

‫«حمل و نقل به وسیله پست تابع مقررات این باب نیست‪».‬‬

‫بررسی ماده ‪: 3۹4‬‬

‫آخرین ماده در مبحث تصدی حمل و نقل است‪ .‬این ماده یک مخصص است ‪ ،‬منفصل ‪ ،‬برای همه قواعد تصدی حمل و نقل قانون تجارت‪.‬‬

‫همه این قواعدی که گفته می شود که تابع قانون تجارت است مشمول مقررات پستی نمی شود‪.‬‬

‫قائم مقام تجارتی و سایر نمایندگان تجارتی ‪:‬‬

‫_مواد این بخش مجموعا ‪ 7‬ماده است‪( .‬مواد ‪ 394‬تا ‪)401‬‬

‫کل مباحثی است که باب نهم را شامل می شود‪.‬‬

‫تجارت خانه ها رئیس دارد و رئیس تجارت خانه ها بعد از اینکه کارش گسترش پیدا کرد ممکن است نسبت به همه یا بخشی از اموری که مربوط به او‬
‫است ‪ ،‬قائم مقام یا نماینده تجارتی تعیین کند‪.‬‬

‫ماده ‪: 3۹۵‬‬

‫«قائممقام تجارتی کسی است که رییس تجارتخانه او را برای انجام کلیه امور مربوطه به تجارتخانه یا یکی از شعب آن نایب خود قرار دادهو امضای او برای‬
‫تجارتخانه الزامآور است‪.‬‬

‫سمت مزبور ممکن است کتباً داده شود یا عمالً‪».‬‬

‫بررسی ماده ‪: 3۹۵‬‬

‫این ماده قائم مقام تجارتی را تعریف کرده است‪ .‬قائم مقام تجارتی یک سمت است‪ .‬و برای رئیس تجارت خانه هم الزام آور است یعنی امضای قائم مقام‬
‫رئیس تجارت خانه را ملزم می کند و کتبی یا شفاهی بودن هم موضوعیت ندارد‪.‬‬

‫پس ماده ‪ 395‬دو حکم راجع به مقام تجارتی به ما گفته است و قائم مقام تجارتی را هم تعریف کرده است‪.‬‬

‫سوالی که برای این ماده می شود مطرح کرد این است که قائم مقام تجارتی کیست؟و آیا امضای آن معتبر است؟ و آیا شیوه اعطای نمایندگی موضوعیت‬
‫دارد یا خیر؟‬

‫_شما رئیس یک تجارت خانه هستید و یک نفر را برای یک شعب یا تجارت خانه مرکزی تان به عنوان قائم مقام تعیین می کنید‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا اختیارات او مطلق است یا مقید است؟‬

‫پاسخ ‪ :‬اختیار قائم مقام تجارتی مطلق است اما باید در چهارچوب مربوط به تجارتخانه باشد‪ .‬مگر اینکه قیدی آورده شود‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪72‬‬

‫نکته ‪ :‬اگر رئیس تجارتخانه ای شخصی را به عنوان قائم مقام تجارتی خود تعیین نماید ‪ ،‬اصوال و قاعدتا اختیارات او مطلق است‪ .‬البته در امور مربوط به‬
‫تجارتخانه و نه سایر امور تاجر ‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا محدود کردن اختیارات او ممکن است؟‬

‫پاسخ ‪ :‬بله اما این محدود کردن در رابطه بین رئیس تجارتخانه و قائم مقام است‪ .‬در مقابل اشخاص ثالثی که از این تحدید خبر دار نیستند قابل پذیرش‬
‫نخواهد بود‪.‬‬

‫این ماده قائم مقام تجارتی را تعریف کرده است‪ .‬قائم مقام تجارتی یک سمت است‪ .‬و برای رئیس تجارت خانه هم الزام آور است یعنی امضای قائم مقام‬
‫رئیس تجارت خانه را ملزم می کند و کتبی یا شفاهی بودن هم موضوعیت ندارد‪.‬‬

‫پس ماده ‪ 395‬دو حکم راجع به مقام تجارتی به ما گفته است و قائم مقام تجارتی را هم تعریف کرده است‪.‬‬

‫سوالی که برای این ماده می شود مطرح کرد این است که قائم مقام تجارتی کیست؟و آیا امضای آن معتبر است؟ و آیا شیوه اعطای نمایندگی موضوعیت‬
‫دارد یا خیر؟‬

‫_شما رئیس یک تجارت خانه هستید و یک نفر را برای یک شعب یا تجارت خانه مرکزی تان به عنوان قائم مقام تعیین می کنید‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا اختیارات او مطلق است یا مقید است؟‬

‫پاسخ ‪ :‬اختیار قائم مقام تجارتی مطلق است اما باید در چهارچوب مربوط به تجارتخانه باشد‪ .‬مگر اینکه قیدی آورده شود‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬اگر رئیس تجارتخانه ای شخصی را به عنوان قائم مقام تجارتی خود تعیین نماید ‪ ،‬اصوال و قاعدتا اختیارات او مطلق است‪ .‬البته در امور مربوط به‬
‫تجارتخانه و نه سایر امور تاجر ‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا محدود کردن اختیارات او ممکن است؟‬

‫پاسخ ‪ :‬بله اما این محدود کردن در رابطه بین رئیس تجارتخانه و قائم مقام است‪ .‬در مقابل اشخاص ثالثی که از این تحدید خبر دار نیستند قابل پذیرش‬
‫نخواهد بود‪.‬‬

‫ماده ‪: 3۹۶‬‬

‫«تحدید اختیارات قائممقام تجارتی در مقابل اشخاصی که از آن اطالع نداشتهاند معتبر نیست‪».‬‬

‫بررسی ماده ‪: 3۹۶‬‬

‫تحدید اختیارات قائم مقام تجارتی ‪:‬‬

‫تحدید از حد می آید و حد در زمان عربی به معنای مرز است‪ .‬و تحدید اختیارات به معنای محدود کردن اختیارات است‪.‬‬

‫اینکه در ماده گفته شده در مقابل اشخاصی که از آن اطالع نداشتهاند معتبر نیست ‪ ،‬پس در رابطه بین رئیس تجارتخانه با قائم مقام معتبر است ‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬همانطور که گفته شد قاعدتا قائم مقام تجاری در چهارچوب امور مربوط به تجارتخانه اختیارات مطلق دارد ‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا محدود نمودن اختیارات او توسط رئیس تجارتخانه ممکن است؟‬

‫پاسخ ‪ :‬تحدید اختیارات ممکن است اما این تحدید اختیارات در مقابل اشخاص ثالث ناآگاه غیر معتبر لکن در برابر رئیس تجارتخانه و قائم مقام معتبر‬
‫است ‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪73‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫_هدف این ماده حفظ حقوق اشخاص ثالث دارای حسن نیت است‪.‬‬

‫ماده ‪: 3۹۷‬‬

‫«قائممقام تجارتی ممکن است به چند نفر مجتمعاً داده شود با قید اینکه تا تمام امضاء نکنند تجارتخانه ملزم نخواهد شد ولی در مقابلاشخاص ثالثی که‬
‫از این قید اطالع نداشتهاند فقط در صورتی میتوان از آن استفاده کرد که این قید مطابق مقررات وزارت عدلیه به ثبت رسیده و اعالنشده باشد‪».‬‬

‫بررسی ماده ‪: 3۹۷‬‬

‫پس همانطوری که تعدد در مورد وکیل و وصی و ناظر و مابقی نمایندگان گفته شده تعدد در قائم مقام تجارتی هم پذیرفته شده است‪.‬پس قائم مقام‬
‫تجارتی هم میتواند متعدد باشد ‪.‬‬

‫و اگر هر چند نفر امضا نکنند تجارتخانه ملزم نخواهد بود ‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬بر خالف وکیل و متولی و ‪ ...‬که در آن موارد می گفتیم اگر مطلق گذاشته شود اصل بر اجتماع است‪ .‬اما در قائم مقام تجارتی بر خالف همه‬
‫نمایندگی های مدنی اصل بر استقالل است‪ .‬پس در صورت تعدد نماینده در قائم مقام تجارتی بر خالف نمایندگی های مدنی اصل بر عمل به صورت‬
‫استقالل است ‪.‬‬

‫جلسه سی و یکم‬
‫ماده ‪: 3۹۸‬‬

‫« قائممقام تجارتی بدون اذن رییس تجارتخانه نمیتواند کسی را در کلیه کارهای تجارتخانه نایب خود قرار دهد »‪.‬‬

‫این ماده پاسخ به سوالی است که در نهاد های مشابه نیز مطرح می شود مثل اینکه آیا وکیل حق توکیل دارد یا خیر ؟‬

‫در وکالت می گوییم وکیل اگر حق توکیل ندارد امکان وکالت دادن به دیگری ندارد اما در برخی از کارها می تواند اجیر بگیرد ‪.‬‬

‫راجع به قائم مقام تجارتی آیا حق واگذاری قرارداد خود به دیگری را دارد یا خیر ؟‬

‫به طور خالصه ‪ ،‬در همه کار ها نمی تواند اما در برخی کار ها می تواند ‪.‬‬

‫ماده ‪ 398‬از جهت اصولی مفهوم دارد ‪ ،‬مفهوم مخالف وصف‪ .‬لفظ « کلیه » یک وصف احترازی است‪ .‬در کلیه کارها نمی تواند یعنی در برخی از کار ها‬
‫می تواند ‪.‬‬

‫بنابراین مفهوم این می شود که قائم مقام می تواند بدون اذن رئیس برای قسمتی از کارهای تجارتخانه کسی را نائب خود قرار دهد ‪.‬‬

‫ماده ‪: 3۹۹‬‬

‫« عزل قائممقام تجارتی که وکالت او به ثبت رسیده و اعالن شده باید مطابق مقررات وزارت عدلیه به ثبت رسیده و اعالن شود و اال درمقابل ثالثی که از‬
‫عزل مطلع نبوده وکالت باقی محسوب میشود »‪.‬‬

‫این ماده مربوط به عزل قائم مقام می باشد‪ .‬نماینده ها قابل عزل اند و قائم مقام تجارتی نیز ازاین قاعده مستثناء نیست‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪74‬‬

‫تحدید اختیارات گفتیم میان قائم مقام و رئیس است و ثالث دارای حسن نیت نباید از آن آسیب ببیند واگر قائم مقامی شخص به ثبت رسیده و اعالم شده‬
‫عزل او نیز باید به ثبت رسیده و اعالم شود ؛ که اگر این اتفاق نیفتد در برابر ثالث دارای حسن نیت و بدون اطالع از عزل‪ ،‬قابل استناد نیست و رئیس‬
‫تجارتخانه ملزم به انجام تعهدات است ‪.‬‬

‫خالصه ‪ :‬قائلم مقام همچون هر وکیلی قابل عزل از سوی منوب عنه یعنی رئیس تجارتخانه است ؛ عزل تشریفاتی نیست و به صرف اعالم محقق می گردد‬
‫لکن اگر نمایندگی قائم مقام تشریفاتی بوده ‪ ،‬به ثبت رسیده و اعالم شده است عزل او هم بایستی به ثبت برسد و اعالم شود‪ .‬در غیر اینصورت عزل در‬
‫رابطه بین رئیس و قائم مقام معتبر اما در مقابل ثالث ناآگاه از عزل فاقد اعتبار است ؛ قائم مقام همچنان نماینده تلقی می شود‪.‬‬

‫ماده ‪: 400‬‬

‫« با فوت یا حجر رییس تجارتخانه قائممقام تجارتی منعزل نیست با انحالل شرکت قائممقام تجارتی منعزل است »‪.‬‬

‫رئیس تجارتخانه که قائم مقام را تعیین کرده یک شخص حقیقی است و تجارتخانه شخص حقوقی است‬

‫سوال ‪ :‬نمایندگی مانند وکالت با فوت یا حجر موکل از بین می رود ( به خاطر اینکه عقد اذنی است ) در مورد قائم مقام تجارتی حکم چیست ؟‬

‫پاسخ ‪ :‬با فوت یا حجر رئیس تجارتخانه ‪ ،‬قائم مقام تجارتی عزل نمی شود اما با انحالل تجارتخانه قائم مقام نیز عزل می گردد‪.‬‬

‫ماده ‪: 401‬‬

‫« وکالت سایر کسانی که در قسمتی از امور تجارتخانه یا شعبه تجارتخانه سمت نمایندگی دارند تابع مقررات عمومی راجع به وکالت است»‪.‬‬

‫یک تجارتخانه ممکن است چندین وکیل داشته باشد این اشخاص که سمت نمایندگی دارند تابع مقررات عمومی راجع به وکالت هستند ‪.‬‬

‫باب دهم ‪ :‬ضمانت‬

‫مبحث ضمانت هم در مدنی و هم در تجارت بسیار مهم است ‪.‬‬

‫مواد ‪ 402‬الی ‪ 411‬قانون تجارت‬

‫مواد ‪ 684‬الی ‪ 723‬قانون مدنی‬

‫ضمان یکی ازعقود تبعی است ما در قانون مدنی چهار عقد تبعی داریم ‪ :‬ضمان ‪ ،‬حواله ‪ ،‬کفالت و رهن ‪.‬‬

‫عقود تبعی یک شرط اختصاصی منحصر بفرد دارند و خود واژه تبع یعنی پیروی ( تابع بودن )‪.‬‬

‫عقود تبعی هم در وجود ‪ ،‬حدوث ‪ ،‬محقق شدن‪ ،‬بقاء و استمرار تابع و پیرو وجود یک دین هستند ‪.‬‬

‫در برخی از کتاب هایی که در بازار رایج است عقود تبعی را عقودی تعریف کرده اند که تابع یک عقد دیگر هستند اما این تعریف دقیقی نمی باشد چرا که‬
‫عقود تبعی تابع دین اند نه تابع عقدی دیگر ‪.‬‬

‫ما کار نداریم آن دین بخاطر یک عقد به وجود آمده یا بخاطر دلیل دیگری است مثل وقایع حقوقی ‪.‬‬

‫اگر من به شما مدیونم و تعهدی در مقابل شما دارم عقود تبعی بر پایه این دین و تعهد قابل تحقق و استمرار می باشد ‪.‬‬

‫برای بقا و استمرار نیز باید دینی وجود داشته باشد واگر به هر دلیل دین از بین رود در جا ضمانت نیز از بین می رود ‪.‬‬

‫نکته مهم ‪ :‬چهار عقد تبعی ضمان ‪ ،‬حواله ‪ ،‬کفالت و رهن تابع وجود دین اند هم در حدوث و هم در بقاء ‪ ،‬هم در ابتدا و هم در استمرار ‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪75‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫عقود تبعی تبعیت صد در صد از وجود دین دارند نه عقد ‪.‬‬

‫خالصه ‪:‬‬

‫ضمانت ‪ :‬ضمان یکی از عقود تبعی است در کنار حواله‪ ،‬کفالت ‪ ،‬و رهن که در حدوث و تحقق و هم در بقاء و استمرار تابع وجود دین هستند و منشأ دین‬
‫مهم نیست که عمل حقوقی باشد یا واقع حقوقی ‪.‬‬

‫جلسه سی و دوم‬
‫در باب دهم بحث ضمانت بودیم ‪ :‬مواد ‪ 684‬الی ‪ 723‬قانون مدنی مربوط به عقد ضمان است و در قانون تجارت نیز مواد ‪ 402‬الی ‪ 411‬به این بحث‬
‫اختصاص دارد ‪.‬‬

‫در رابطه با عقد ضمان ‪ ،‬مباحث ضمانت در حقوق تجارت تقریبا همان مباحث حقوق مدنی است ‪.‬‬

‫ماده ‪: 402‬‬

‫« ضامن وقتی حق دارد از مضمونله تقاضا نماید که بدواً به مدیون اصلی رجوع کرده و در صورت عدم وصول طلب به او رجوع نماید کهبین طرفین (خواه‬
‫ضمن قرارداد مخصوص خواه در خود ضمانتنامه) این ترتیب مقرر شده باشد »‪.‬‬

‫اولین ماده این باب به تعریف نپرداخته بنابراین ضمان عقدی است که بین دو طرف منعقد می شود و طرفین یکی ضامن و دیگری مضمون له ( ضمانت‬
‫به نفع او انجام می شود ) هستند و ضامن دینی که بر عهده مضمون عنه هست را بر عهده می گیرد ‪.‬‬

‫مثال ‪ :‬در یک قرارداد که یک طرف به دیگری بدهکار می باشد ‪ ،‬شخص ثالثی ‪ ،‬ضامن بدهکار می شود‪ .‬و اراده بدهکار در تحقق عقد ضمان هیچ نقشی‬
‫ندارد ؛ چرا که ایجاب و قبول عقد ضمان یکی با اراده ضامن و دیگری با اراده مضمون له تحقق می یابد ‪.‬‬

‫خود ضمان بر دو قسم است ‪ :‬شخص ثالث که به عنوان ضامن دین بدهکاری را به عهده می گیرد به نوعی دین را از روی دوش بدهکار برداشته و بر روی‬
‫شانه خود می گذارد و نقل ذمه صورت می گیرد یعنی ضمان منتقل و دین از عهد بدهکار برداشته می شود و هیچ بدهی ندارد ‪.‬‬

‫هم در قانون تجارت و هم در قانون مدنی اصل در ضمان ‪ ،‬ضمان نقل ذمه به ذمه است ‪.‬‬

‫استثنائا به موجب قرارداد یا عرف ممکن است ضمان ضم ذمه به ذمه باشد یعنی دین به طور کلی از شانه بدهکار برداشته نمی شود و همچنان به عهده‬
‫اوست و ذمه او بری نخواهد بود ‪.‬‬

‫در ضمانت نقل ذمه به ذمه با انعقاد عقد ضمان ‪ ،‬مضمون عنه یعنی همان مدیون سابق بری می شود اما در صورتی که ضمان ‪ ،‬ضم ذمه به ذمه باشد یعنی‬
‫ذمه او پیوست شود با انعقاد عقد ضمان ذمه او همچنان مشغول می ماند ‪.‬‬

‫ضمان ضم ذمه به ذمه ممکن است از نوع تضامنی یا وثیقه ای باشد ‪:‬‬

‫ممکن است ضمانت و تعهد عرضی باشد ( ضمان تضامنی )‬

‫یا ممکن است اول به اینگونه باشد که اول مضمون له باید به مضمون عنه مراجعه کند اگر نتوانست پرداخت کند به ضامن رجوع نماید یعنی در طول هم‬
‫هستند ( ضمان وثیقه ای )‬

‫سوال ‪ :‬آیا ضمان نقل ذمه است یا ضم به ذمه ؟‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪76‬‬

‫پاسخ ‪ :‬اگر مشخص نیست و تصریحی وجود ندارد اصل بر ضمان نقل ذمه به ذمه می باشد و اگر تصریح شده ضمان ضم به ذمه است در صورت تردید‬
‫اصل بر ضمان تضامنی است ‪.‬‬

‫خالصه ‪ :‬عقد ضمان که با اراده های ضامن و مضمون له ( طلبکار ) محقق می گردد عقدی است که به موجب آن ضامن دینی را که بر ذمه ی بدهکار‬
‫بوده است بر عهده می گیرد ؛ اصل آن است که ضمان نقل ذمه به ذمه است و با انعقاد ضمان مدیون سابق بری می گردد‪.‬‬

‫در صورت توافق یا وجود عرف ضمان ‪ ،‬ضم ذمه به ذمه خواهد بود که به موجب آن ذمه ضامن پیوست ذمه مدیون می شود و با انعقاد ضمان مدیون بری‬
‫نخواهد شد ‪.‬‬

‫ضمان ضم ذمه خود بر دو نوع است ‪:‬‬

‫‪ .1‬عرضی یا تضامنی ‪ :‬مضمون له حق مراجعه به هر دو یا مستقیماً به ضامن را خواهد داشت ‪.‬‬

‫‪ .2‬طولی یا وثیقه ای ‪ :‬باید اول به مدیون مراجعه نماید یعنی همان مضمون عنه ‪.‬‬

‫اصل چیست ؟ در تردید بین اینکه ضمان از نوع نقل ذمه به ذمه است یا ضم ذمه به ذمه ‪ ،‬هم در مدنی و هم در تجارت اصل بر نقل است‪.‬‬

‫و در صورت تردید در اینکه ضمان ضم ذمه تضامنی است یا وثیقه ای اصل تضامنی بودن است ‪.‬‬

‫طبق ماده ‪ 402‬اگر قرار باشد که مضمون له ابتدا به مدیون مراجعه کند باید این امر در ضمانت نامه قید شده باشد ( ضمان وثیقه ای ) در غیر اینصورت‬
‫اصل بر ضمان تضامنی است ‪.‬‬

‫ماده ‪: 403‬‬

‫« در کلیه مواردی که به موجب قوانین یا موافق قراردادهای خصوصی ضمانت تضامنی باشد طلبکار میتواند به ضامن و مدیون اصلیمجتمعاً رجوع کرده‬
‫یا پس از رجوع به یکی از آنها و عدم وصول طلب خود برای تمام یا بقیه طلب به دیگری رجوع نماید »‪.‬‬

‫از همین ماده می توان استنباط کرد که اصل بر ضمان نقل به ذمه می باشد چرا که بیان شده اگر به موجب قانون یا قراردادهای خصوصی ضمانت تضامنی‬
‫باشد ‪.‬‬

‫ماده ‪: 404‬‬

‫« حکم فوق در موردی نیز جاری است که چند نفر به موجب قرارداد یا قانون متضامناً مسئول انجام تعهدی باشند »‪.‬‬

‫هر جایی که قانون می گوید مسئولیت تضامنی است یعنی شخص طلبکار حق مراجعه به همه یا بعضی را دارد که مثال بارز آن غصب و ضمان در اسناد‬
‫تجاری است ‪.‬‬

‫جلسه سی و سوم‬
‫ماده ‪: 40۵‬‬

‫« قبل از رسیدن اجل ( مهلت ) دین اصلی ضامن ملزم به تادیه نیست ولو اینکه به واسطه ورشکستگی یا فوت مدیون اصلی دین موجل او حالشده باشد‬
‫»‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪77‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫عقد ضمان یک عقد تبعی است اما دین از نظر مدت و ویژگیها می تواند شرایط مخصوص به خود را داشته باشد و عقد ضمان شرایطی دیگر؛ یعنی عقد‬
‫ضمان یک عقد مستقل است ‪.‬‬

‫فرض کنیم دین من برای یک ماه دیگر بوده و شما ضامن من شده اید و سررسید پرداخت دین را برای ‪ 6‬ماه دیگر تعیین کرده اید و شرایط این عقد با‬
‫دین اصلی متفاوت است ‪.‬‬

‫اگر دین اصلی اجلی داشته و ضامن همان را ضمانت کرده و به دلیلی از جمله ورشکستگی و فوت دین حال شده ‪ ،‬ضمان حال نمی شود ‪.‬‬

‫ماده ‪ 405‬با ماده ‪ 422‬قانون تجارت که راجع به اسناد تجاری است ‪ ،‬تعارض دارد ( تعارض ظاهری ) و ماده ‪ 422‬مخصص ماده ‪ 405‬می باشد ‪.‬‬

‫ماده ‪: 422‬‬

‫« هر گاه تاجر ورشکسته فتهطلبی داده یا براتی صادر کرده که قبول نشده یا براتی را قبولی نوشته سایر اشخاصی که مسئول تادیه وجهفتهطلب یا برات‬
‫میباشند باید با رعایت تخفیفات مقتضیه نسبت به مدت وجه آن را نقداً بپردازند یا تادیه آن را در سر وعده تامین نمایند »‪.‬‬

‫خالصه ‪ :‬حکم ماده ‪ 405‬با ماده ‪ 422‬قانون تجارت تعارض دارد ؛ این تعارض ظاهری است نه واقعی و ماده ‪ 422‬مخصص ماده ‪ 405‬میباشد ‪.‬‬

‫ماده ‪ ( 40۶‬مخصص ماده ‪: ) 40۵‬‬

‫« ضمان حال از قاعده فوق مستثنی است »‪.‬‬

‫امکان مراجعه پیش از اجل و سررسید وجود ندارد اما اگر اصل ضمان حال باشد ممکن است ‪.‬‬

‫ماده ‪: 40۷‬‬

‫« اگر حق مطالبه دین اصلی مشروط به اخطار قبلی است این اخطار نسبت به ضامن نیز باید به عمل آید »‪.‬‬

‫اگر در دین اصلی چنین مقرر شده بود که دین شما باید در سررسید پرداخت شود و شرط شود قبل از زمان سررسید اخطاری داده شود‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا نسبت به ضمان نیز باید اخطار شود ؟‬

‫پاسخ ‪ :‬نسبت به ضامن هم باید اخطار صورت پذیرد‪.‬‬

‫ماده ‪: 40۸‬‬

‫« همین که دین اصلی به نحوی از انحاء ساقط شده ضامن نیز بری میشود ( زیرا عقد ضمان تبعی است ) »‪.‬‬

‫ضمان عقدی تبعی است و عقود تبعی تابع دین می باشند و با اسقاط دین ضامن نیز بری می شود ‪.‬‬

‫ماده ‪: 40۹‬‬

‫« همین که دین حال شد ضامن میتواند مضمونله را به دریافت طلب یا انصراف از ضمان ملزم کند ولو ضمان موجل باشد »‪.‬‬

‫دین اگر حال است و ضمان موجل ‪ ،‬ضامن این حق را دارد که بگوید مضمون له یا از ضمان انصراف دهد یا طلب را دریافت کند ‪.‬‬

‫ماده ‪: 410‬‬

‫« استنکاف مضمونله از دریافت طلب یا امتناع از تسلیم وثیقه ‪ -‬اگر دین با وثیقه بوده ‪ -‬ضامن را فوراً و به خودی خود بری خواهدساخت»‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪78‬‬

‫حکم این ماده بر خالف قانون مدنی است ؛ مطابق قانون مدنی هر بدهکاری باید دین خود را بپردازد و صرف امتناع طلبکار باعث بری الذمه شدن او نخواهد‬
‫بود‪ .‬لذا بدهکار موظف است برای بری الذمه شدن آن را به صندوق دادگستری واریز کند‪.‬‬

‫اما این ماده بر خالف قانون مدنی بیان می دارد اگر مضمون له یکی از این دو کار را انجام دهد امتناع و استنکاف از طلب یا تسلیم اسناد و وثیقه‪ ،‬ضامن‬
‫بری الذمه می شود ‪.‬‬

‫خالصه ‪ :‬بر خالف قانون مدنی که در آن صرف استنکاف طلبکار و امتناع او از دریافت طلب مدیون را بری الذمه نمی نماید در قانون تجارت اگر طلبکار در‬
‫مقابل ضامن امتناع نماید و طلب را دریافت نکند یا آنکه وثیقه دین را تسلیم ننماید صرف این استنکاف و امتناع فوراً و بدون نیاز به هیچ اقدامی ضامن را‬
‫بری می نماید ‪.‬‬

‫ماده ‪: 411‬‬

‫« پس از آنکه ضامن دین اصلی را پرداخت مضمونله باید تمام اسناد و مدارکی را که برای رجوع ضامن به مضمونعنه الزم و مفید استبه او داده و اگر‬
‫دین اصلی با وثیقه باشد آن را به ضامن تسلیم نماید ‪ -‬اگر دین اصلی وثیقه غیر منقول داشته مضمونعنه مکلف به انجام تشریفاتی استکه برای انتقال‬
‫وثیقه به ضامن الزم است »‪.‬‬

‫بعد از پرداخت دین توسط ضامن ‪ ،‬مضمون له باید تمام اسناد و مدارک را به ضامن تسلیم کند‪.‬‬

‫خالصه ‪ :‬مضمون له ای که طلب خود را از ضامن دریافت می کند باید تمام مقدمات را انجام دهد تا ضامن نیز بتواند از مضمون عنه مطالبه داشته باشد‪.‬‬

‫جلسه سی و چهارم‬
‫به طور خالصه تا اینجا در حقوق تجارت ‪ 1‬راجع به تاجر حرف زدیم و معامالت تجارتی ذاتی و تبعی صحبت کردیم و بعد وارد داللی و حق العمل کاری‬
‫و تصدی حمل و نقل و نهایتا ضمانت شدیم و به تکالیف تجار بر می گردیم‪( .‬مواد ‪ 6‬الی ‪)19‬‬

‫مواد ‪ 6‬الی ‪ 19‬به دو تکلیف از تکالیف اصلی تجار پرداخته است صحبت خواهیم کرد‪.‬‬

‫به تناسب بحثی صحبت کردیم که تاجر تکالیفی دارد که دیگر افراد ندارند‪ .‬تاجر به خاطر شغلش و بخاطر تاجر بودنش تکالیفی دارد که دیگران ندارند‪.‬‬

‫از جمله این ها داشتن دفاتر تجاری است و از جمله این ها ثبت نام در دفتر ثبت تجارتی است و همینطور حکومت قواعد ورشکستگی است‪.‬‬

‫تاجر معسر نخواهد بود بلکه ورشکسته خواهد بود‪ .‬اعسار تاجر پذیرفته نمی شود ‪ ،‬ورشکستگی تاجر پذیرفته می شود‪.‬‬

‫اولین تکلیفی که تاجر دارد که دیگران چنین تکلیفی ندارند داشتن دفاتر تجارتی است‪ .‬همین روزها اگر شما شرکت و موسسه ای داشته باشید احتماال‬
‫پیام های متعددی برای شما می آید در اینکه دفاترتان را پلمپ کنید و زمان پلمپ دفاتر رسیده است و ‪. ....‬‬

‫تاجر بر دو نوع است ‪:‬‬

‫‪ )1‬کسبه جزء هستند‪.‬‬

‫‪ )2‬کسبه جزء نیستند‪.‬‬

‫_کسبه جزء تاجر هستند اما از سه تکلیف تاجر معاف هستند ‪:‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪79‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫‪ )1‬داشتن دفاتر‬

‫‪)2‬ثبت نام در دفتر ثبت تجارتی‬

‫‪ )3‬حکومت قواعد ورشکستگی‬

‫از این سه معاف هستند ‪.‬‬

‫_اولین ماده مرتبط در باب دوم (دفاتر تجارتی و دفتر ثبت تجارتی) ماده ‪ 6‬است ‪.‬‬

‫ماده ‪: ۶‬‬

‫«هر تاجری به استثنای کسبه جزء مکلف است دفاتر ذیل یا دفاتر دیگری را که وزارت عدلیه به موجب نظامنامه قائممقام این دفاتر قرار میدهد داشته‬
‫باشد‪:‬‬

‫‪ )1‬دفتر روزنامه‪.‬‬

‫‪ )2‬دفتر کل‪.‬‬

‫‪ )3‬دفتر دارایی‪.‬‬

‫‪ )4‬دفتر کپیه‪».‬‬

‫بررسی ماده ‪: ۶‬‬

‫ماده ‪ 6‬به عنوان اولین ماده به این سوال پاسخ می دهد که تاجر باید چه دفاتری داشته باشد و انواع دفاتری که شما به عنوان تاجر باید داشته باشید کدام‬
‫است‪.‬‬

‫ماده ‪ 6‬چهار نوع دفتر را برای شما الزام کرده است‪.‬‬

‫عالوه بر این چهار نوع دفتر ممکن است قانون خاصی ‪ ،‬گروه خاصی از تاجر ها را ملزم به دفاتر دیگری هم بکند‪.‬‬

‫پس این چهار تا قاعده عام هستند و ممکن است قانون خاصی وجود داشته باشد و ممکن است قاعده خاصی وجود داشته باشد و شما را به داشتن دفاتر‬
‫دیگری الزام کند ‪.‬‬

‫مثال اگر شما شغل داللی را انتخاب کنید ‪ ،‬دفتر مخصوص داللی هم باید داشته باشید‪.‬‬

‫استثناء کسبه جزء ‪:‬‬

‫آیا اینکه کسبه جزء تاجرند یا خیر و چه تکالیفی دارند جزو مباحث سوال خیز است‪ .‬و در ذهن بعضی از دانشجویان این است که کسبه جزء تاجر نیستند‪.‬‬
‫در حالیکه در ماده ‪ 6‬پیداست که کسبه جزء تاجر هستند چون می گوید هر تاجری به استثناء کسبه جزء‪ .‬و کسبه جزء را استثنا می کند و تخصیص می‬
‫زند ‪ ،‬این یعنی تاجر هستند ولی این تکلیف را ندارند ‪.‬‬

‫این دفاتری که در ماده ‪ ۶‬نام می برد قائم مقامش چیست؟‬

‫یک دفعه یک دفتر جایگزین تعیین می شود مثال به جای دفتر دارایی ‪ ،‬دفتر ترازنامه انتخاب می شود‪ .‬و به جای دفتر کپیه یک دفتر دیگر تعیین می‬
‫شود‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪80‬‬

‫_اینکه ماده ‪ 6‬می گوید این دفاتر یا جانشین این دفاتر به این معنا نیست که دفتر دیگری نخواهد بود ‪ ،‬قانون خاص ممکن است دفتر دیگری هم به دفاتر‬
‫تجار اضافه کند ‪.‬‬

‫_در این ماده چهار نوع دفتر نام برده است‪.‬‬

‫‪ )1‬دفتر روزنامه‪.‬‬

‫‪ )2‬دفتر کل‪.‬‬

‫‪ )3‬دفتر دارایی‪.‬‬

‫‪ )4‬دفتر کپیه‪.‬‬

‫این چهار دفتر دفاتری است که به موجب ماده ‪ 6‬تعیین شده است ‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬تجار مکلف به وظایفی هستند که سایر افراد از ان معاف هستند از جمله داشتن دفاتر تجارتی و ثبت نام در دفتر تجارتی‪.‬‬

‫ماده ‪ 6‬چهار دفتر را به عنوان دفاتر اصلی معرفی نموده که هر تاجری غیر از کسبه جزء باید داشته باشد‪.‬‬

‫نکته مهم آن است که ممکن است قوانین خاص تاجر را یا گروه خاصی از تجار را به داشتن دفاتری غیر از این موارد الزام کنند مثال دالالن موظف هستند‬
‫عالوه بر این دفاتر دفتر مخصوص داللی هم داشته باشند ‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬مزایای داشتن این دفاتر چیست ؟‬

‫پاسخ ‪ :‬سه مزیت وجود دارد ‪:‬‬

‫‪ )1‬قابلیت استناد ‪ :‬دفاتر شما اگر مطابق شرایط قانونی تنظیم شود این ها برای شما سند هستند و قابلیت استناد دارند‪ .‬و نوشته ای است که در مقام‬
‫اثبات آن از شما حمایت می کند دفاتر هم همینطور هستند پس اولین امتیاز دفاتر قابلیت استناد است‪.‬‬

‫‪ )2‬تعیین مالیات ‪:‬‬

‫(توصیه غیر درسی ‪ :‬موضوع بسیار مهمی است و در خیلی از کشورهای دنیا بسیار مهم است و در ایران هم داریم به این سمت می رویم‪ .‬یکی از‬
‫تأثیرهای مهم تحریمات این بود که دولت ها مجبور شدند به اینکه بروند به سمت اینکه سیستم را تنظیم کنند که از طریق مالیات اداره شود و این خوب‬
‫است به شرط این که درست هم اجرا شود‪ .‬روش های فرار مالیاتی به خاطر عدم شفافیت زیاد است و حتما از شما می خواهم که مباحث مالیاتی را جدی‬
‫بگیرید ‪ ،‬اگر قواعد مالیاتی فقط سختگیرانه اجرا شود هر کسب و کاری که بدون مشاوره مالیاتی باشد ‪ ،‬آسیب جدی میبیند‪ .‬این حوزه از حوزه های کاری‬
‫است که باید به سمتش بروید و االن باید خودمان خوب آموزش ببینیم و با درد جامعه و نیاز جامعه آشنا شویم )‬

‫_شما اگر دفاتر درست مالیاتی داشته باشید و همه هزینه های شما ثبت شود و درآمدتان واقعی باشد و کتمان درآمد هم نکنید و هزینه هایتان را شفاف‬
‫کنید به میزانی که باید مالیات می دهید نه چند برابر ‪.‬‬

‫‪ )3‬سهولت در اخذ تسهیالت ‪ :‬اینکه تسهیالت گرفتن چقدر خوب است یا بد است‪ .‬می دانید مخالفان جدی در حوزه هوش مالی ‪ ،‬وام گرفتن و تسهیالت‬
‫گرفتن دارد‪.‬‬

‫وام بر دو نوع است ‪:‬‬

‫وام مصرفی ‪ ،‬مثال وام میگیریم که ماشین بخریم‪ .‬وام می گیریم تا بدهی هایمان را بدهیم‪ .‬هیچ آدم باهوش و ثروتمندی با وام دارایی نمی خرد‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪81‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫راجع به اینکه ما وام برای سرمایه گذاری و راه اندازی کسب و کار بخریم دیدگاه ها متفاوت است‪ .‬بعضی ها با این دیدگاه مخالف هستند و می گویند که‬
‫کال از حوزه وام باید خارج شویم و اصال وام نگیریم‪ .‬و وام گرفتن را یکی از اصول ورشکستگی می دانند‪ .‬و عده ای دیگر موافق هستند و می گویند وام‬
‫خوب هم وجود دارد که بشود با آن سرمایه گذاری کرد‪.‬‬

‫و اگر شما بخواهید برای کسب و کارتان وام بگیرید ‪ ،‬اگر دفاتر شما خوب تنظیم شده باشد و مالیات خوبی پرداخته باشید خیلی راحت تر به شما وام‬
‫پرداخت می شود‪.‬‬

‫خالصه ‪:‬‬

‫مزایای داشتن و تنظیم صحیح دفاتر تجارتی ‪:‬‬

‫‪ )1‬دفاتر سند هستند و قابل استناد‬

‫‪ )2‬برای تعیین مبلغ واقعی مالیات مورد استفاده قرار می گیرند‪.‬‬

‫‪ )3‬سهولت در گرفتن تسهیالت و وام‬

‫_گفتیم که باید دفاتر داشته باشیم و باید آن را صحیح تنظیم کنیم‪.‬‬

‫شرایط دفاتر به دو بخش تقسیم می شود ‪:‬‬

‫‪ )1‬یکسری شرایط شکلی وجود دارد‬

‫‪ )2‬یکسری شرایط تنظیمی وجود دارد ‪.‬‬

‫_مواد ‪ 7‬تا ‪ 12‬شرایط شکلی دفاتر را می گوید و ماده ‪ 13‬کیفیت تنظیم آن را بیان می کند‪.‬‬

‫جلسه سی و پنجم‬
‫چهار دفتر در ماده ‪ ۶‬بیان گردید که تاجر باید داشته باشد ‪:‬‬

‫‪ .1‬دفتر روزنامه ‪ :‬طبق ماده ‪ 7‬قانون تجارت ‪ ،‬تاجر باید دفتر روزنامه داشته و محتوای این دفتر باید روزانه باشد مواردی همچون مطالبه ‪ ،‬دین ‪ ،‬داد و‬
‫ستد وغیره‪ .‬بنابراین هر حرکت مالی که تاجر در روز انجام می دهد باید در این دفتر ثبت گردد ‪.‬‬

‫ماده ‪: ۷‬‬

‫« دفتر روزنامه دفتری است که تاجر باید همه روزه مطالبات ( آنچه طلب دارد ) و دیون و داد و ستد تجارتی و معامالت راجع به اوراق تجارتی (از قبیل‬
‫خرید و فروش و ظهرنویسی) و به طور کلی جمیع واردات و صادرات تجارتی خود را به هر اسم و رسمی که باشد و وجوهی را که برای مخارج شخصی‬
‫خود برداشت میکند در آن دفتر ثبت نماید‪» .‬‬

‫‪.2‬دفتر کل ‪ :‬ماده ‪ 8‬قانون تجارت توضیحات راجع به دفتر کل را بیان کرده است ؛ دفتر کل همان دفتر روزنامه است که همه ی نوشته های آن دفتر را‬
‫به طور خالصه و جمع بندی شده و به صورت هفتگی در خود جای داده است‪ .‬اگر دفتر کل مرتب و به همین نحوه تنظیم شود همه آنچه در دفتر روزنامه‬
‫آمده را شما با زمانی کمتر و خالصه تر در اختیار خواهید داشت ‪.‬‬

‫ماده ‪: ۸‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪82‬‬

‫«دفتر کل دفتری است که تاجر باید کلیه معامالت را الاقل هفته یک مرتبه ( می تواند سه روزه باشد ) از دفتر روزنامه استخراج و انواع مختلفه آن را‬
‫تشخیص و جداکرده هر نوعی را در صفحه مخصوصی در آن دفتر به طور خالصه ثبت کند‪».‬‬

‫‪ .3‬دفتر دارایی ( ترازنامه ) ‪ :‬طبق اصل وحدت دارایی هر شخص حقوقی و حقیقی تنها یک دارایی دارد و هیچ کسی نیست که دارایی نداشته باشد ؛‬
‫دارایی در این معنا مانند یک قلک است که در آن بدهی ‪ ،‬دارایی مثبت و منفی می باشد و قابل انتقال به غیر نیز نمی باشد‪ .‬دارایی به معنای حقوقی‬
‫مالزم با شخصیت است‪ .‬بنابراین دارایی در معنای حقوقی یک ظرفیت دارا شدن چه مثبت و چه منفی بوده اما در معنای متعارف به معنای داشته های‬
‫شخص می باشد ‪.‬‬

‫دفتر دارایی به معنای داشته های شخص می باشد و اینکه یک تاجر در آخر سال چند چند شده است‪.‬هم چنین تجار دارای سال مالی هستند و دفتر‬
‫دارایی باید ‪ 15‬روز پس از سال مالی تنظیم شود ‪.‬‬

‫ماده ‪: ۹‬‬

‫«دفتر دارایی دفتری است که تاجر باید هر سال صورت جامعی از کلیه دارایی منقول و غیر منقول و دیون و مطالبات سال گذشته خود را به ریز ترتیب‬
‫داده در آن دفتر ثبت و امضاء نماید و این کار باید تا پانزدهم فروردین سال بعد انجام پذیرد‪».‬‬

‫‪ .4‬دفتر کپیه ( اندیکاتور ) ‪ :‬این دفتر راجع به مراسالت و مخابرات است‪ .‬مراسالت جمع رساله و به معنای نامه نگاری ها می باشد‪ .‬مراسالت و مخابرات‬
‫یا صادره هستند یا وارده که همه اینها باید ثبت شود منتها مواردی که باید در دفتر کپیه ذکر شود موارد صادره است ( به ترتیب صدور )‪.‬‬

‫ماده ‪: 10‬‬

‫«دفتر کپیه دفتری است که تاجر باید کلیه مراسالت و مخابرات و صورتحسابهای صادره خود را در آن به ترتیب تاریخ ثبت نماید‪.‬‬

‫تبصره – تاجر باید کلیه مراسالت و مخابرات و صورتحسابهای وارده را نیز به ترتیب تاریخ ورود مرتب نموده و در لفاف مخصوصی ضبط کند‪».‬‬

‫برای اینکه آن امتیازاتی که در ابتدا بیان کردیم وجود داشته باشد دفاتر باید با تشریفات تنظیم گردد‪ .‬در غیر اینصورت یک دفتر عادی است و می تواند‬
‫علیه شخص تاجر باشد ‪.‬‬

‫ماده ‪: 11‬‬

‫«دفاتر مذکور در ماده ‪ 6‬به استثناء دفتر کپیه قبل از آنکه در آن چیزی نوشته شده باشد به توسط نماینده اداره ثبت (که مطابق نظامنامه وزارت عدلیه‬
‫معین میشود) امضاء خواهد شد‪ .‬برای دفتر کپیه امضاء مزبور الزم نیست ولی باید اوراق آن دارای نمره ترتیبی باشد‪ .‬در موقع تجدید سالیانه هر دفتر‬
‫مقررات این ماده رعایت خواهد شد‪.‬‬

‫حق امضاء از قرار هر صد صفحه یا کسور آن دو ریال به عالوه مشمول ماده (‪ )135‬قانون ثبت اسناد است‪».‬‬

‫از جمله این تشریفات ‪ ،‬قبل از اینکه چیزی در این دفاتر نوشته شود باید توسط نماینده اداره ثبت امضاء گردد‪.‬‬

‫برای دفتر کپیه این امضاء الزم نیست اما باید ورق های دفتر به ترتیب باشند و نمره ترتیبی که معموال هم عدد وهم حروف می باشد وجود داشته باشد (‬
‫به منظور جلوگیری از سوء استفاده ) ‪.‬‬

‫ماده ‪: 12‬‬

‫«دفتری که برای امضاء به متصدی امضاء تسلیم میشود باید دارای نمره ترتیبی و قیطان کشیده باشد و متصدی امضاء مکلف است صفحات دفتر را شمرده‬
‫در صفحه اول و آخر هر دفتر مجموع عدد صفحات آن را با تصریح به اسم و رسم صاحب دفتر نوشته با قید تاریخ امضاء و دو طرف قیطان را با مهر سربی‬
‫که وزارت عدلیه برای این مقصود تهیه مینماید منگنه کند‪ .‬الزم است کلیه اعداد حتی تاریخ با تمام حروف نوشته شود‪».‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪83‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫این ماده بیانگر ترتیب تنظیم دفاتر تجارتی و سایر تشریفات است ‪.‬‬

‫قیطان در معنای لغوی نخ و طناب می باشد یعنی گوشه دفتر یک نخ یا قیطان کشیده شده است و حالت پلمپ دارد ؛ برای اینکه از جابه جایی صفحات‬
‫جلوگیری شود و به عالوه ابتدا و انتهای دفتر تعداد صفحات نوشته می شود ‪.‬‬

‫مهر سربی ‪ :‬مهری که نقش آن باقی می ماند و تنها رنگ یا جوهر نیست ‪.‬‬

‫کلیه اعداد و تاریخ باید با حروف نوشته شود برای کاهش احتمال خطا و اینکه اگر تعارضی میان عدد و حروف رخ دهد ‪ ،‬حروف مقدم هستند ‪.‬‬

‫جلسه سی و ششم‬
‫ماده ‪: 13‬‬

‫«کلیه معامالت و صادرات و واردات در دفاتر مذکوره فوق باید به ترتیب تاریخ در صفحات مخصوصه نوشته شود‪ ،‬تراشیدن و حککردن و همچنین جای‬
‫سفید گذاشتن بیش از آنچه که در دفترنویسی معمول است و در حاشیه و یا بین سطور نوشتن ممنوع است و تاجر باید تمام آندفاتر را از ختم هر سالی‬
‫الاقل تا ده سال نگاه دارد‪».‬‬

‫این ماده با مواد قبلی متفاوت است ؛ در مواد قبلی بیان گردید که دفاتر در چه بازه ای و به چه نحوی باید تنظیم گردد‪ .‬اما ماده ‪ 13‬شرایط تنظیم دفتر‬
‫را بیان می دارد‪.‬‬

‫ماده ‪ 13‬دارای دو بخش می باشد ‪ :‬بخش اول شرایط تنظیم و بخش دوم مدت نگهداری را بیان کرده و اینکه چه اقداماتی ممنوع هستند که اگر انجام‬
‫شود دفاتر امتیازات قانونی را نخواهد داشت ‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬عمر هر دفتر ‪ 11‬سال می باشد ؛ یک سال ‪ ،‬سال تنظیم و ‪ 10‬سال نیز مدت نگهداری دفتر است ‪.‬‬

‫مطابق قانون اصول محاکمات ( آیین دادرسی مدنی ) مصوب ‪ 1318‬دعاوی حقوقی مرور زمان دارند و به نفع طلبکار و صاحب حق هم می باشد چون‬
‫بدون تعلل اقدام می کند‪ .‬چرا که گذر زمان ادله را کمرنگ می کند و حق قابلیت اثبات ندارد بنابراین قاعده این است که سریع مطالبه شود ‪.‬‬

‫دلیل تعیین مدت ‪ 10‬سال برای نگه داری دفاتر ‪ :‬تاجر چون می دانست که اگر قرار بر دعوایی روی معامله ای باشد مدت آن ‪ 10‬سال است و پس از ‪10‬‬
‫سال مشمول مرور زمان می باشد ‪.‬‬

‫خالصه ‪ :‬ماده ‪ 13‬بر خالف مواد ‪ 7‬الی ‪ 12‬بیانگر شرایط تنظیم است و مواد قبل شرایط شکلی بود‪ .‬تکلیف به حفظ دفاتر تا ‪ 10‬سال بر این مبنا است که‬
‫در مرور زمان دعاوی ‪ ،‬در زمان حاکمیت قانون اصول محاکمات ( قانون آیین دادرسی مدنی ‪ 10 ) 1318‬سال بوده است که البته خالف شرع شناخته و‬
‫حذف شده است‪ ( .‬استدالل ‪ :‬حق با مرور زمان از بین نمی رود )‬

‫ماده ‪: 14‬‬

‫«دفاتر مذکور در ماده ‪ 6‬و سایر دفاتری که تجار برای امور تجارتی خود به کار میبرند در صورتی که مطابق مقررات این قانون مرتب شدهباشد بین تجار‬
‫‪ -‬در امور تجارتی ‪ -‬سندیت خواهد داشت و غیر این صورت فقط بر علیه صاحب آن معتبر خواهد بود‪».‬‬

‫تاجر دو دسته دفتر می تواند داشته باشد ؛ یکی دفاتر عام بیان شده در ماده ‪ 6‬و هم چنین ممکن است دفاتر دیگری نیز داشته باشد مانند دفاتر دالالن ‪.‬‬

‫موضوع ماده ‪ 14‬سندیت دفاتر تجاری است ؛ مشروط بر اینکه مطابق قانون تنظیم شده باشند‪ .‬و این سندیت میان تجار و امور تجارتی است‪ .‬پس بین‬
‫بین غیر تاجر دیگر سند نیستند اما به موجب ماده ‪ 1298‬قانون مدنی در شمار قرائن و امارات قرار می گیرند ‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪84‬‬

‫اگر مطابق قانون تنظیم شوند له و علیه تاجر سند اند و اگر مطابق قانون و مقررات تجارت تنظیم نشده باشند له ( به نفع ) تاجر سندیت ندارند اما علیه‬
‫او سند اند ‪.‬‬

‫خالصه ‪ :‬دفاتر تجارتی اعم از دفاتر موضوع ماده ‪ 6‬یا سایر دفاتری که قانون برای تجار معین می نماید اگر مطابق قانون تنظیم شده باشد سند است‪ .‬صرفاً‬
‫در دعوایی که اوالً بین تجار و ثانیاً در امور تجارتی باشد‪ .‬اگر مطابق مقررات تنظیم نشده باشد له تاجر سندیت ندارد اما علیه تاجر سند است ‪.‬‬

‫دفاتر تجاری تنظیم شده مطابق مقررات در مقابل غیر تجار سندیت ندارد اما فاقد ارزش هم نیست بلکه مطابق ماده ‪ 1298‬قانون مدنی در شمار قرائن و‬
‫امارات است ‪.‬‬

‫ماده ‪:1۵‬‬

‫« تخلف از ماده ‪ 6‬و ماده ‪ 11‬مستلزم دویست تا ده هزار ریال جزای نقدی است‪ .‬این مجازات را محکمه حقوق راساً و بدون تقاضایمدعیالعموم میتواند‬
‫حکم بدهد و اجرای آن مانع اجرای مقررات راجع به تاجر ورشکسته که دفتر مرتب ندارد نخواهد بود‪» .‬‬

‫این ماده ضمانت اجرای تکالیف مقرر در مواد ‪ 6‬و ‪ 11‬را بیان کرده است‪ ( .‬یکی از شرایط قاعده حقوقی ضمانت اجرا داشتن می باشد ) ‪.‬‬

‫آخرین عدد برای مجازات مقرر در ماده ‪ 15‬طبق اصالحیه جدید ‪ 10‬میلیون تا ‪ 60‬میلیون می باشد ‪.‬‬

‫این مجازات توسط دادگاه و بدون تقاضای دادستان انجام می شود ‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬ضمانت اجرای بیان شده در ماده ‪ 15‬تنها یکی از ضمانت اجراها می باشد و می تواند مالیات علی الرأس یا محکوم شدن به ورشکستگی از نوع به‬
‫تقصیر یا به تقلب نیز باشد‬

‫تاجر باید در دفتر ثبت تجارتی نام خود را ثبت نماید که در جلسه بعدی این مبحث مطرح خواهد شد ‪.‬‬

‫جلسه سی و هفتم‬
‫ماده ‪: 1۶‬‬

‫«در نقاطی که وزارت عدلیه مقتضی دانسته و دفتر ثبت تجارتی تاسیس کند کلیه اشخاصی که در آن نقاط به شغل تجارت اشتغال دارند اعماز ایرانی و‬
‫خارجی به استثنای کسبه جزء (کسبه جزء تاجر است به استثناء این موارد) باید در مدت مقرر اسم خود را در دفتر ثبت تجارتی به ثبت برسانند و اال به‬
‫جزای نقدی از دویست تا دو هزارریال محکوم خواهند شد‪».‬‬

‫بررسی ماده ‪: 1۶‬‬

‫این ماده راجع به دومین تکلیفی است که تاجر دارد‪ .‬و تکلیفشان هم این است که باید در دفتر ثبت تجارتی ثبت نام کنند‪.‬‬

‫دو نکته راجع به ماده ‪: 1۶‬‬

‫‪ )1‬ثبت نام تاجر در دفتر ثبت تجارتی ‪ ،‬با ثبت اسم تجاری متفاوت است‪ .‬ثبت اسم تجاری اصوال اختیاری است‪ .‬اما ثبت نام در دفتر ثبت تجارتی الزامی‬
‫است (مطابق ماده ‪ 16‬الی ‪ 18‬قانون تجارت)‬

‫پس ثبت نام در دفتر ثبت تجارتی با ثبت اسم تجاری متفاوت است‪ .‬ثبت اسم تجاری اصوال اختیاری است ‪ ،‬اما ثبت نام تاجر در دفتر ثبت تجارتی مطابق‬
‫مواد ‪ 16‬تا ‪ 18‬الزامی است‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪85‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫‪ )2‬دفتر ثبت تجارتی اگر یک نفر ثبت نام کرد ‪ ،‬آیا به این معناست که او حتما تاجر است ؟ و اگر یکی دیگر به این تکلیف عمل نکرد یعنی تاجر نیست؟‬
‫تاجر باید در دفتر ثبت تجارتی اسم خودش را ثبت کند ‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬اگر ثبت نام کرد حتما تاجر است؟ و از طرفی اگر ثبت نام نکرد به هیچ وجه تاجر نیست؟‬

‫پاسخ ‪ :‬ثبت نام در دفتر ثبت تجارتی اماره تاجر بودن است و شما به عنوان حقوقدان می دانید ک خالف هر اماره ای قابل اثبات است‪ .‬پس چه بسا تاجری‬
‫است که در دفتر ثبت تجارتی ثبت نام نکرده است‪ .‬یا شخصی ثبت نام کرده است اما االن دیگر تاجر نیست‪ .‬پس این ثبت نام اعالمی است و صرفا یک‬
‫اماره است ‪.‬‬

‫_هر شخصی که مطابق تعریف مواد ‪ 1‬و ‪ 2‬قانون تجارت تاجر باشد ‪ ،‬تکالیف تجار بر او تحمیل می شود و تاجر است‪ .‬و ثبت نام در دفتر تجارتی صرفا یک‬
‫اماره است‪ .‬که همچون هر اماره ای خالف آن قابل اثبات است ‪.‬‬

‫ماده ‪: 1۷‬‬

‫«مقررات مربوطه به دفتر ثبت تجارتی را وزارت عدلیه با تصریح به موضوعاتی که باید به ثبت برسد به موجب نظامنامه معین خواهد کرد‪».‬‬

‫بررسی ماده ‪: 1۷‬‬

‫ماده ‪ 17‬نکته خاصی ندارد‪ .‬راجع به دفاتر تجارتی مقرراتی الزم است و خود قانون تجارت هیچ مقرره ای مشخص نمی کند و فقط می گوید که باید دفتر‬
‫ثبت تجارتی باشد و تجار هر منطقه باید آن جا ثبت نام کنند‪ .‬و همه این ها را به نظام نامه احاله می کند‪.‬‬

‫ماده ‪: 1۸‬‬

‫«شش ماه پس از الزامی شدن ثبت تجارتی هر تاجری که مکلف به ثبت است باید در کلیه اسناد و صورتحسابها و نشریات خطی یا چاپیخود در ایران‬
‫تصریح نماید که در تحت چه نمره به ثبت رسیده و اال عالوه بر مجازات مقرر در فوق به جزای نقدی از دویست تا دو هزار ریال محکوم میشود‪».‬‬

‫بررسی ماده ‪: 1۸‬‬

‫ماده ‪ ، 18‬االن قابل استفاده نیست چون قانونی که متعلق به ‪ 1311‬است ‪ ،‬شش ماه بعدش دیگر بارها و بارها تمام شده است‪ .‬ماده ‪ 18‬هم مثل قانون‬
‫چک همان اول که می آید خیلی تب دارد ‪ ،‬مخصوصا اگر خیلی از افراد قبال مشغول بوده اند و تکالیفی برای آن ها داده است‪.‬‬

‫مثال خیلی ها داللی می کردند و حاال می گوید که دالل ها باید چنین تکلیفی داشته باشند و ‪ ....‬و حجم انبوهی از فعالیت ها باید سازماندهی میشد ولی‬
‫ده سال بعد دیگر جایگاهی ندارد و همه چیز رویه و عادی شده است‪.‬‬

‫ماده ‪: 1۹‬‬

‫«کسبه جزء مذکور در این فصل و فصل اول مطابق مقررات نظامنامه وزارت عدلیه تشخیص میشوند‪».‬‬

‫بررسی ماده ‪: 1۹‬‬

‫گفتیم که تاجر ها افرادی هستند که مطابق ماده ‪ ، 1‬یکی از موارد ذکر شده در بندهای ده گانه ماده ‪ 2‬را شغل معمولی خود قرار بدهند ‪ ،‬هر شخصی که‬
‫به یکی از موارد ذکر شده در بند های ماده ‪ 2‬مشغول باشد ‪ ،‬تاجر می شود‪ .‬تاجر هم تکالیفی دارد که باید اعالم ورشکستگی کند و اعسار نمی تواند بدهد‬
‫و باید دفاتر داشته باشد و باید در دفتر ثبت تجارتی تبت نام کند‪.‬‬

‫_گفتیم که ثبت نام در دفتر ثبت تجارتی به استثناء کسبه جزء‪ .‬کسبه جزء چه کسانی هستند ؟ تاجرند یا تاجر نیستند؟‬

‫کسبه جزء تاجر هستند اما از بعضی از تکالیف معاف هستند ‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪86‬‬

‫_در سال ‪ 1400‬نظام نامه اصالح شده است‪ .‬در اصالحیه ای که در ‪ 3/6/1400‬انجام شد مبالغی که تعیین می کند شما کسبه جزء هستید یا نیستید‬
‫تغییر کرد‪ .‬اعداد تا حدود زیاد و قابل قبولی منطقی شد‪.‬‬

‫شما در یکی از این دو حوزه فعالیت می کنید یا در حوزه ارائه خدمات ‪ ،‬ارائه کننده خدمات هستید‪ .‬یا اینکه خدماتی نیستید و غیرخدماتی هستید‪ .‬تولید‬
‫و نظایر آن ‪.‬‬

‫اگر ارائه کننده خدمات باشید دو میلیارد خط تعیین کسبه جزء است ‪ ،‬نه سود شما‪ .‬بلکه همه وجوهتان‪ .‬و فروش و ورودی به حسابتان مالک است ‪ ،‬نه‬
‫خالص سود‪ .‬چون شما یک عدد ورودی مالی دارید و یک هزینه دارید که این هزینه ها که کسر شود سود شما به دست می آید‪.‬‬

‫مالک در اینجا سود نیست و مالک عایدی است‪.‬‬

‫پس تا ‪ 2‬میلیارد در حوزه خدمات ‪ ،‬تا ‪ 4‬میلیارد در حوزه تولید و ‪ ...‬کسبه جزء می شود و فراتر از این دیگر کسبه جزء به حساب نمی آید و تاجر کسبه‬
‫عمده است ‪.‬‬

‫خالصه ‪:‬‬

‫مطابق اصالحیه نظام نامه ماده ‪ 19‬مورخ ‪ 3/6/1400‬ارائه کنندگان خدماتی که عایدی مالی آن ها در سال از ‪ 2‬میلیارد تجاوز نکند و همچنین تولید‬
‫کنندگان و نظایر آن که از ‪ 4‬میلیارد تجاوز نکند کسبه جزء هستند و اگرچه که تاجر هستند اما از حکومت قواعد ورشکستگی و از تکلیف به داشتن دفاتر‬
‫تجارتی و ثبت در دفتر تجارتی معاف هستند ‪.‬‬

‫جلسه سی و هشتم‬
‫پاسخ سواالت ‪:‬‬

‫توصیه آزمونی ‪ :‬اگر برای شما آزمون وکالت دارای اولویت است به تبع آن مطالعه تست های آزمون وکالت نیز باید دارای اولویت باشد‪ .‬پس مادامیکه‬
‫تست آزمون وکالت وجود دارد نباید سراغ سایر تستها به عنوان مثال فالن موسسه برویم ‪.‬‬

‫در سال های متمادی تجربه کرده ایم که یک داوطلب سواالت موسسات مختلف را مطالعه می کند در حالیکه در اولین گام باید به تست های خود آزمون‬
‫وکالت مراجعه کند ‪.‬‬

‫و برای اینکه آینده ی طرح سواالت را مشاهده کنید باید سراغ سواالت سال های گذشته بروید ؛ وقتی سراغ سوال و تست می رویم عالوه بر مرور ‪،‬‬
‫یادگیری و تثبیت مباحث مطالعه شده هدف این است که با نوع طرح سواالت آشنا شویم‪ .‬و این باعث می شود ذهن حساس شود و دوباره که به جزوه و‬
‫قانون بر می گردید با رویکرد متفاوتی به مباحث نگاه کنید وآرام آرام نگاه شما آزمونی شود ‪.‬‬

‫مباحثی که تاکنون مطرح کردیم ‪ :‬مواد ‪ 1‬الی ‪ 20‬قانون تجارت ‪ ،‬مواد مربوط به داللی ‪ ،‬حق العمل کاری ‪،‬ضمانت ‪ ،‬قائم مقام تجارتی ‪ ،‬قانون دالالن و‪...‬‬

‫تست ‪:‬‬

‫( به نکاتی که در اثنای توضیحات تست ها ارائه می شود لطفا توجه فرمایید و تکرار و تمرین کنید ؛ چرا که صرف دانستن نکات تست زنی کافی نیست‪).‬‬

‫گاهی از روی عمد اولین سواالت و تست ها پ ر چالش و دشوار بنظر می رسند؛ بنابراین باید یاد گیریم از سواالتی که پاسخ آن را نمی دانیم بگذریم ‪.‬‬

‫به عنوان مثال آزمون وکالت ‪ 140‬سوال می باشد و ممکن است ‪ 10‬سوال را پیوسته ندانید یا از قوانین خاص باشد که مطالعه نکرده باشید در چنین‬
‫شرایطی نباید دچار استرس و اضطراب شوید‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪87‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫تجار و معامالت تجارتی‬

‫‪ -1‬مطابق مقررات داوری تجاری بین المللی ایران‪ ( :‬وکالت ‪) ۹2‬‬

‫‪ )1‬با وصف بطالن قرارداد اصلی ‪ ،‬شرط داوری ضمن آن باطل خواهد بود‪.‬‬

‫‪ )2‬داور نمی تواند در خصوص بطالن یا نفوذ شرط داوری یا قرارداد اصلی اظهار نظر نماید‪.‬‬

‫‪ )3‬داور در مورد وجود یا اعتبار موافقت نامه داوری یا قرارداد اصلی صالحیت اظهار نظر دارد‪.‬‬

‫‪ )4‬تصمیم داور در خصوص بطالن و ملغی اثر بودن قرارداد اصلی به منزله عدم اعتبار شرط داوری است‪.‬‬

‫این سوال از قانون داوری تجاری بین المللی مصوب ‪ 1376/6/26‬طرح شده است و جایگاه این سوال باید در آیین دادرسی مدنی می بود ‪.‬‬

‫پاسخ ‪:‬‬

‫برای پاسخ به این سوال باید سه مطلب مقدماتی از آیین دادرسی مدنی ‪ ،‬حقوق مدنی و قانون داوری تجاری بین المللی را یاد بگیریم ‪:‬‬

‫ما با یک قرارداد و توافقی مواجه ایم که در آن شرط داوری نیز وجود دارد‪ .‬مثالً شما با یک تاجر عراقی قرارداد منعقد و برای حل و فصل اختالفات نیز‬
‫شرط داوری مشخص کرده اید‪.‬‬

‫در آیین دادرسی مدنی آموختیم که موافقت نامه داوری می تواند در قالب شرط داوری ( شرط ضمن عقد )باشد یا در حالت دوم می تواند یک قرارداد‬
‫مستقل باشد‪ .‬بنابراین قرارداد داوری می تواند در شکل یک قرارداد مستقل یا در قالب یک شرط ضمن عقد باشد و هر دو ممکن است و در هر کدام از این‬
‫دو حالت یک عقد الزم و معتبر می باشد و از این نظر هیچ تفاوتی با هم ندارند ‪.‬‬

‫اما در جاییکه توافق داوری در قالب یک قرارداد مستقل نیست بلکه یک شرط ضمن عقد می باشد این سوال پیش می آید که آیا بطالن قرارداد اصلی‬
‫مساوی با بطالن شرط داوری است ؟‬

‫سوال ‪ :‬اگر ارجاع به داوری در قالب شرط ضمن عقد باشد آیا بطالن قرارداد اصلی منجر به بطالن این شرط ضمن عقد خواهد شد یا خیر ؟‬

‫پاسخ ‪ :‬به عنوان یک قاعده عقد اصل و شروط ضمن عقد فرع هستند و هر فرعی از حیث بطالن و عدم نفوذ تابع اصل است ؛ یعنی اصوالً بطالن اصل‬
‫مساوی با بطالن فرع می باشد ولی بطالن فرع منجر به بطالن اصل نمی شود ‪.‬‬

‫استثناء ‪:‬‬

‫در موردیکه شرط ضمن عقد منجر به بطالن عقد اصلی شود؛ شروط باطل مبطل یا همان شروط فاسد مفسد فرع هایی هستند که اصل را نیز از بین می‬
‫برند ‪.‬‬

‫اما اینکه اصل عقد باطل باشد ولی فرع نافذ باشد یعنی اصل عقد باطل است و شرط ضمن عقد صحیح باشد این حالت استثنائی شرط داوری است ‪.‬‬

‫شاید استقالل داوری به گوشتان خورده باشد ‪ ،‬استقالل داوری بدین معناست که با وجود اینکه داوری در قالب یک شرط ضمن عقد است اما یک قرارداد‬
‫مستقل محسوب می شود و قرارداد اصلی اگر باطل گردد شرط داوری صحیح می باشد ‪.‬‬

‫خالصه ‪:‬‬

‫صحیح است که از حیث بطالن و عدم نفوذ هر فرعی تابع اصل باشد اما شرط داوری استثناء بوده و مستقل می باشد بنابراین بطالن قرارداد اصلی ‪ ،‬لزوما‬
‫مساوی با بطالن شرط داوری نیست ‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪88‬‬

‫جلسه سی و نهم‬
‫سوال ‪ :‬اگر اصل قرارداد باطل است ‪ ،‬آن شرط داوری چه فایده ای دارد و چه کمکی می کند؟‬

‫پاسخ ‪ :‬یک قراردادی وجود دارد که یک نفر مدعی است و قرارداد باطل است ‪ ،‬اگر شرط داوری صحیح باشد داور می تواند راجع به صحت و بطالن آن‬
‫نظر بدهد‪.‬‬

‫و یک مرجع و یک مقامی باید تشخیص دهد که آیا قرارداد صحیح است یا باطل است‪ .‬اگر شرط داوری نباشد دادگاه تشخیص می دهد و اما اگر شرط‬
‫داوری باشد همان وظیفه دادگاه را داور تشخیص می دهد‪.‬‬

‫و عالوه بر این باالخره قرارداد باطل هم منشأ شده است برای انجام یکسری اقدامات مبتنی بر همان قرارداد باطل ‪ ،‬یک سری اجرائیات انجام شده است و‬
‫تکلیف آنها چیست؟! اختالفات ناشی از یک قرارداد به محض اعالم بطالن تمام نمی شود و باز هم نیاز به داور است‪.‬‬

‫مشابه یک شرکت ‪ ،‬یک شرکت اگر ورشکست اعالم شود تمام است؟ خیر و گاهی اوقات شروع یکسری کارهای پیچیده است ‪.‬‬

‫خالصه اینکه باطل بودن یک قرارداد منجر به این نمی شود که بگوییم پس الجرم شرط داوری است و ضمن آن بی فایده است‪.‬‬

‫باطل بودن قرارداد مساوی با بی نتیجه بودن شرط داوری نیست‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬قانون حاکم بر موافقت نامه ی داوری چه قانونی است؟‬

‫در پاسخ به این سوال باید به این سوال پاسخ دهیم که چه داوری مد نظر است؟ داوری داخلی یا داوری بین المللی؟‬

‫مثال شما داور هستید یک موافقت نامه داوری پیش شما آمده است و به هر حال شما درست است که محدودیت های دادگاه را ندارید و دستتان باز تر‬
‫است اما باید قانون هم رعایت کنید و قانون ماهوی مدنظرتان قرار بگیرد‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬کدام قانون؟‬

‫پاسخ ‪ :‬قانون آیین دادرسی مدنی ‪ ،‬مواد ‪ 454‬الی ‪ ، 501‬یعنی باب هفتم قانون آیین دادرسی مدنی ‪.‬‬

‫این حدود ‪ 50‬ماده حاکم است و یا قانون داوری تجاری بین المللی؟‬

‫پاسخ ‪ :‬اگر داوری داخلی است ‪ ،‬باب هفتم قانون آیین دادرسی مدنی‪.‬‬

‫و اگر داوری بین المللی است در آن جا قانون حاکم ‪ ،‬قانون داوری تجاری بین المللی است‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬چطور بفهمیم چه داوری ای داخلی است و چه داوری ای بین المللی است؟ به بیان دیگر گفتیم اگر داوری داخلی باشد قانون آدم باب هفتم حاکم‬
‫است و اگر داوری بین المللی باشد قانون قانون تجاری بین المللی حاکم است‪.‬‬

‫از کجا بفهمیم که این داوری داخلی است یا بین المللی ؟‬

‫پاسخ ‪ :‬به طور خالصه معیار برای تشخیص اینکه داوری است یا بین المللی است همین قانون داوری تجاری بین المللی است که از بحث ما خارج است‪.‬‬

‫و باید ببینید آیا مطابق معیاری که قانون داوری تجاری بین المللی ایران گفته است چه قراردادی ‪ ،‬قرارداد داوری بین المللی است‪ .‬پس ما با مراجعه به‬
‫این قانون تشخیص می دهیم آیا این داوری ‪ ،‬داوری داخلی است یا بین المللی‪.‬‬

‫به عبارت ساده تر‪ ،‬هر قرارداد داوری ‪ ،‬داوری داخلی است مگر اینکه مطابق قانون داوری تجاری بین المللی ‪ ،‬بین المللی باشد ‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪89‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫_به طور خالصه این مطالب را یاد گرفته ایم که شرط داوری یک شرط مستقل است ‪ ،‬بنابراین گرچه هر فرعی تابع اصل است و در نتیجه بطالن قرارداد‬
‫منجر به بطالن شروط ضمن عقد هم می شود اما استثنائا در مورد داوری چنین نیست و شرط داوری مستقل است‪.‬‬

‫ممکن است اصل قرارداد باطل اما قرارداد داوری صحیح باشد‪ .‬و مطلب دیگر این بود که قراردادهای داوری یا داخلی هستند که قانون آیین دادرسی مدنی‬
‫بر آن ها حاکم است ‪ ،‬یا بین المللی هستند یا مطابق قانون داوری تجاری بین المللی ‪ ،‬بین المللی هستند که در این صورت قانون داوری تجاری بر آن ها‬
‫حاکم است نه قانون آیین دادرسی مدنی ‪.‬‬

‫‪ _ 1‬مطابق مقررات داوری تجاری بین المللی ایران ‪( :‬وکالت ‪)۹2‬‬

‫‪ )1‬با وصف بطالن قرارداد اصلی ‪ ،‬شرط داوری ضمن آن باطل خواهد بود‪.‬‬

‫‪ )2‬داور نمی تواند در خصوص بطالن یا نفوذ شرط داوری یا قرارداد اصلی اظهار نظر نماید‪.‬‬

‫‪ )3‬داور در مورد وجود یا اعتبار موافقت نامه داوری یا قرارداد اصلی صالحیت اظهارنظر دارد‪.‬‬

‫‪ )4‬تصمیم داور در خصوص بطالن و ملغی اثر بودن قرارداد اصلی به منزله عدم اعتبار شرط داوری است‪.‬‬

‫بررسی گزینه ها ‪:‬‬

‫گزینه ‪ : 1‬با توضیحاتی که داده شد این گزینه غلط است‪ .‬شرط داوری ضمن آن باطل نخواهد بود‪ .‬پس این گزینه غلط است به دلیل استقالل شرط داوری‪.‬‬

‫قاعده آن است که هر فرعی تابع اصل است و هر شرط ضمن عقدی از حیث بطالن و عدم نفوذ تابع عقد است و شرط داوری استثنا است‪.‬‬

‫گزینه ‪ : 2‬این گزینه غلط است ‪ ،‬همانطوری که قاضی خودش می گوید آیا من صالحیت دارم یا ندارم ‪ ،‬آیا این قرارداد یک قرارداد صحیح است یا باطل‬
‫است و آیا من صالح هستم یا نیستم‪ ،‬داور هم به همین صورت است‪ .‬داور هم می گوید اوال آیا این قرارداد صحیح است یا باطل است ‪ ،‬شرط داوری صحیح‬
‫است یا باطل است و بعد آیا من صالحیت دارم یا ندارم‪ .‬صالحیت و عدم صالحیتش را هم خودش تشخیص می دهد‪.‬‬

‫پس در گزینه ‪ 2‬که گفته است داور نمی تواند غلط است و صحیح این است که داور می تواند در خصوص بطالن یا نفوذ شرط داوری یا قرارداد اصلی نظر‬
‫بدهد‪.‬‬

‫و همینطور داور می تواند در مورد صالحیت خودش در مورد بطالن یا نفوذ قرارداد اصلی و در مورد بطالن یا نفوذ شرط داوری اظهار نظر کند‪.‬‬

‫گزینه ‪ : 3‬صحیح است‪(.‬مستند قانونی ‪ :‬ماده ‪ 16‬قانون داوری تجاری بین المللی ‪ ،‬مصوب ‪)1376 /6 / 26‬‬

‫گزینه ‪ : 4‬غلط است ‪ ،‬شرط داوری مستقل است‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬قانون حاکم بر داوری چه قانونی است؟‬

‫پاسخ ‪ :‬داوری بر دو نوع است ‪:‬‬

‫‪ )1‬داوری داخلی‬

‫‪ )2‬داوری بین المللی‬

‫_در داوری داخلی قانون حاکم‪ ،‬قانون آدم باب هفتم ‪ ،‬مواد ‪ 454‬الی ‪ 501‬است‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪90‬‬

‫_اما در داوری بین المللی که بین المللی بودن آن مطابق قانون داوری تجاری بین المللی تشخیص داده می شود ‪ ،‬قانون ناظر و حاکم همان قانون داوری‬
‫تجاری بین المللی مصوب ‪ 1376 / 6 / 26‬است‪.‬‬

‫‪_ 2‬کارمند دولت که در خارج از وقت اداری اشتغال به تجارت دارد؟ (وکالت ‪) ۸1‬‬

‫‪ )1‬تاجر محسوب می شود‪.‬‬

‫‪ )2‬به هیچ وجه تاجر محسوب نمی شود‪.‬‬

‫‪ )3‬در صورتی تاجر محسوب می شود که تجارت شغل اصلی او باشد‪.‬‬

‫‪ )4‬در صورتی تاجر محسوب می شود که تجارت با شغل اصلی او منافات نداشته باشد‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬اوال کارمند دولت می تواند تاجر باشد؟‬

‫پاسخ ‪ :‬قاعده این است که کارمند دولت منعی برای تاجر شدن ندارد و محدودیت های خاص و استثنایی دارد (مثال در حوزه معامالت دولتی نتواند کار‬
‫کند) اما به عنوان یک اصل کارمند دولت می تواند تجارت کند‪.‬‬

‫پاسخ صحیح ‪ :‬گزینه ‪1‬‬

‫جلسه چهلم‬
‫‪-3‬کدام مورد در خصوص خرید لوازم خانگی توسط تاجر برای جهیزیه دختر خود ازمغازه خرده فروشی ‪ ،‬صحیح است ؟ ( وکالت ‪) ۹۵‬‬

‫‪ )1‬به هیچ وجه تجاری نیست‪.‬‬

‫‪ )2‬چنانچه ثمن از صندوق تجارتخانه پرداخت شود ‪ ،‬مشمول عمل تجاری است‪.‬‬

‫‪ )3‬در صورتی که فروشنده تاجر باشد ‪ ،‬عمل تجاری است‪.‬‬

‫‪ )4‬عمل تجاری محسوب می شود‪.‬‬

‫توصیه آزمونی ‪ :‬این سوال ‪ ،‬جزو سواالت اختالفی است و یکی از چالش هایی که داوطلبان آزمون به ویژه آزمون وکالت با آن مواجه می شوند ؛ بحث‬
‫سواالت اختالفی است و اولین استراتژیک شما به این نوع سواالت باید بی اعتنایی باشد‪.‬همچنین اکثر مواقع اینگونه سواالت به گونه ای طرح می شوند که‬
‫شما کامال آگاهی دارید مطابق کدام نظر است ‪.‬‬

‫پاسخ صحیح ‪ :‬گزینه ‪1‬‬

‫ماده ‪ 3‬قانون تجارت دارای چهار بند می باشد و بند ‪ 2 ، 1‬و ‪ 3‬محل بحث ما است‪ .‬بین بند ‪ 1‬یک طرف و بند ‪ 2‬و ‪ 3‬طرف دیگر یک تفاوت وجود دارد‪.‬‬
‫در بند ‪ 2‬و ‪ 3‬حوائج تجارتی بیان شده بود یعنی معامالتی که برا ی حوائج تجارتی و امور تجارتی باشد ؛ تجاری تبعی است و طبق بند ‪ 1‬نیز کلیه معامالت‬
‫میان تجار ‪ ،‬کسبه ‪ ،‬صرافان و بانک ها تجاری است ‪.‬‬

‫اختالفی که در این بند ها وجود دارد این است ؛ آیا قیدی که در بند ‪ 3‬لحاظ شده ( برای حوائج تجاری و امور تجارتی ) در بند ‪ 1‬نیز می باشد یا خیر ؟‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪91‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫به طور خالصه دو دیدگاه وجود دارد ‪ :‬دیدگاه اول می گوید بند ‪ 1‬هم بر خالف ظاهر آن برای حوائج تجاری و امور تجاری است ‪.‬دیدگاه دوم می گوید ما‬
‫به ظاهر قانون توجه می کنیم و چون چنین قیدی نیاورده پس کلیه معامالت چه برای حوائج تجاری باشد و چه برای حوائج غیر تجاری ‪ ،‬همه تجاری‬
‫تبعی هستند ‪.‬‬

‫بررسی گزینه ها ‪:‬‬

‫گزینه ‪ : 1‬برای جهیزیه بوده بنابراین ربطی به حوائج و امور تجارتی ندارد ‪.‬‬

‫گزینه ‪ : 2‬در هیچ کجای قانون تجارت این موضوع مطرح نشده که از کجا ثمن معامله باید پرداخت شود ‪.‬‬

‫گزینه ‪ 3‬و ‪ 4‬یک پاسخ را بیان می کند‪.‬‬

‫خالصه ‪:‬‬

‫صحیح ترین گزینه ‪ ،‬گزینه ‪ 1‬است‪ .‬زیرا این مبحث اختالفی است و برخی از حقوقدانان معامالت تجار را فارغ از اینکه برای حوائج تجاری باشد یا نباشد‬
‫؛از نوع تجاری تبعی می دانند‪ .‬و در مقابل دیدگاهی دیگر مستند به بند ‪ 1‬ماده ‪ ، 3‬حوائج تجاری را بر خالف ظاهر این بند شرط می دانند بنابراین‬
‫گزینه ‪ 1‬صحیح تر است‪.‬‬

‫و اگر دیدگاه مخالف مالک باشد گزینه ‪ 3‬و ‪ 4‬هر دو صحیح خواهد بود و چون یک سوال دو پاسخ ندارد گزینه ‪ 1‬صحیح است ‪.‬‬

‫ماده ‪: 3‬‬

‫«معامالت ذیل به اعتبار تاجر بودن متعاملین یا یکی از آنها تجارتی محسوب میشود‪:‬‬

‫‪ )1‬کلیه معامالت بین تجار و کسبه و صرافان و بانکها‪.‬‬

‫‪ ) 2‬کلیه معامالتی که تاجر یا غیر تاجر برای حوائج تجارتی خود مینماید‪.‬‬

‫‪ ) 3‬کلیه معامالتی که اجزاء یا خدمه یا شاگرد تاجر برای امور تجارتی ارباب خود مینماید‪.‬‬

‫‪ )4‬کلیه معامالت شرکتهای تجارتی‪».‬‬

‫‪ _4‬معامالت برواتی به عنوان اعمال تجاری ذاتی ‪ ( :‬وکالت ‪) ۹0‬‬

‫‪ )1‬شامل برات نمی شود‪.‬‬

‫‪ )2‬چک را شامل نمی شود‪.‬‬

‫‪ )3‬همه اسناد تجاری را در بر می گیرد‪.‬‬

‫‪ )4‬سفته را در بر می گیرد اما شامل چک و برات نمی شود‪.‬‬

‫پاسخ صحیح ‪ :‬گزینه ‪2‬‬

‫این سوال مربوط به اعمال تجاری ( تجارت ‪ ) 1‬و اسناد تجاری ( تجارت ‪ ) 3‬است‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪92‬‬

‫به طور مختصر اسناد تجاری یک معنای عام و یک معنای خاص دارد‪ .‬سند تجاری در معنای عام هر سندی است که در تجارت به کار می رود ( قبض انبار‬
‫‪ ،‬بارنامه ‪ ،‬سفته ‪ ،‬چک و‪ )...‬اما سند تجاری در معنای خاص تنها برات ‪ ،‬سفته و چک را شامل می شود ‪.‬‬

‫در معامالت داخل ی برات تقریبا متروک است اما علی رغم آنچه که امروزه در جامعه ما در جریان است برات اصلی ترین سند تجاری از حیث تاریخی بوده‬
‫واکثر قواعد در قانون تجارت مربوط به برات است ‪.‬‬

‫مطابق بند ‪ 8‬ماده ‪ 2‬قانون تجارت معامالت برواتی ‪ ،‬معامالت تجاری ذاتی است ‪.‬‬

‫ماده ‪: 2‬‬

‫«معامالت تجارتی از قرار ذیل است‪:‬‬

‫‪ ) 1‬خرید یا تحصیل هر نوع مال منقوض به قصد فروش یا اجاره اعم از اینکه تصرفاتی در آن شده یا نشده باشد‪.‬‬

‫‪ ) 2‬تصدی به حمل و نقل از راه خشکی یا آب یا هوا به هر نحوی که باشد‪.‬‬

‫‪ )3‬هر قسم عملیات داللی یا حقالعملکاری (کمیسیون) و یا عاملی و همچنین تصدی به هر نوع تاسیساتی که برای انجام بعضی امور ایجادمیشود از‬
‫قبیل تسهیل معامالت ملکی یا پیدا کردن خدمه یا تهیه و رسانیدن ملزومات و غیره‪.‬‬

‫‪ ) 4‬تاسیس و به کار انداختن هر قسم کارخانه مشروط بر اینکه برای رفع حوائج شخصی نباشد‪.‬‬

‫‪ )5‬تصدی به عملیات حراجی‪.‬‬

‫‪ )6‬تصدی به هر قسم نمایشگاههای عمومی‪.‬‬

‫‪ )7‬هر قسم عملیات صرافی و بانکی‪.‬‬

‫‪ )8‬معامالت برواتی اعم از اینکه بین تاجر یا غیر تاجر باشد‪.‬‬

‫‪ )9‬عملیات بیمه بحری و غیر بحری‬

‫‪ )10‬کشتی سازی و خرید و فروش کشتی و کشتیرانی داخلی یا خارجی و معامالت راجعه به آنها‪».‬‬

‫سوال ‪ :‬صدور چک ‪ ،‬ظهرنویسی چک و ضمانت چک هم تجاری ذاتی است یا خیر ؟‬

‫پاسخ ‪ :‬خیر ‪ ،‬طبق ماده ‪ 314‬قانون تجارت‪ ،‬صدور چک ذاتا عمل تجاری محسوب نمی شود ‪.‬اما مقررات این قانون برای چک نیز اجرا می گردد ‪.‬‬

‫ماده ‪: 314‬‬

‫«صدور چک ولو اینکه از محلی به محل دیگر باشد ذاتاً عمل تجارتی محسوب نیست لیکن مقررات این قانون از ضمانت صادرکننده وظهرنویسها و اعتراض‬
‫و اقامه دعوی ضمان و مفقود شدن راجع به بروات شامل چک نیز خواهد بود‪».‬‬

‫گزینه ‪ : 1‬شامل برات می شود‬

‫گزینه ‪ :2‬چک را شامل نمی شود ( مطابق صدر ماده ‪ 314‬و ماده ‪ 2‬بند ‪) 8‬‬

‫‪ _۵‬کدام یک از اشخاص ذیل تاجر نیست ‪(.‬وکالت ‪)۸۷‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪93‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫‪ )2‬حق العمل کار‪.‬‬ ‫‪)1‬دالل‪.‬‬

‫‪ )4‬قائم مقام تجارتی‪.‬‬ ‫‪)3‬کسبه جزء‪.‬‬

‫پاسخ صحیح ‪ :‬گزینه ‪4‬‬

‫دالل و حق العمل کار به صراحت ماده ‪ 2‬بند ‪ 3‬تاجر اند ‪.‬‬

‫بند ‪ 3‬ماده ‪: 2‬‬

‫« هر قسم عملیات داللی یا حقالعملکاری (کمیسیون) و یا عاملی و همچنین تصدی به هر نوع تاسیساتی که برای انجام بعضی امور ایجادمیشود از قبیل‬
‫تسهیل معامالت ملکی یا پیدا کردن خدمه یا تهیه و رسانیدن ملزومات و غیره‪».‬‬

‫کسبه جزء تاجر هستند و تنها در ‪ 3‬مورد مهم معاف از تکالیف تاجر اند ‪:‬‬

‫‪ -‬از داشتن دفاتر تجاری‬

‫‪ -‬از ثبت نام در دفتر ثبت تجارتی‬

‫‪ -‬از حکومت قواعد ورشکستگی‬

‫و قائم مقام تجارتی تاجر نیست‪.‬‬

‫جلسه چهل و یکم‬

‫‪ _ ۶‬کدام یک از گزینه های زیر صحیح نیست؟ (وکالت ‪)۸۶‬‬

‫‪ )1‬ماشینی که به قصد اجاره معاوضه می شود عمل تجاری است‪.‬‬

‫‪ )2‬خرید چرم جهت تبدیل به کفش به قصد فروش تجاری نیست ‪.‬‬

‫‪ )3‬هرگاه کسی برای منزل خود قالی بخرد و بعد از مدتی آن را بفروشد عمل تجاری است‪.‬‬

‫‪ )4‬خرید کتاب به قصد فروش آن عمل تجاری است ‪.‬‬

‫بررسی گزینه ها ‪:‬‬

‫گزینه ‪ : 1‬عمل تجاری است و عمل تجاری ذاتی است‪ .‬ماشین یک مال منقول است و به قصد اجاره معاوضه شده است و تحصیل شده است‪ .‬در معاوضه‬
‫ما نمی گوییم خرید ولی تحصیل مال بوده است‪ .‬این گزینه صحیح است و مشمول بند ‪ 1‬ماده ‪ 2‬است‪.‬‬

‫گزینه ‪ : 2‬در گزینه ‪ 2‬ممکن است این به ذهن شما بیاید که این هم بند ‪ 1‬ماده ‪ 2‬شد‪(.‬خرید یا تحصیل هر نوع مال منقول به قصد فروش و اجاره اعم از‬
‫اینکه درش تصرف شده باشد یا نشده باشد)‬

‫اگر موردی باشد که شخص کاال را به قصد فروش بخرد اما سودی که به دست می آورد و منافعی که برای خودش تامین می کند حاصل خرید و فروش‬
‫نیست ‪ ،‬حاصل اعمال هنرش است‪ .‬در اینجا مشمول بند ‪ 1‬نمی شود‪ .‬اگر شخصی خریدار مال منقول است روی مال منقول تصرفاتی بکند که خیلی فراتر‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪94‬‬

‫از حالت متعارف باشد و روی آن اعمال هنری شود و کسب منافعش نتیجه خرید و فروش نباشد بلکه نتیجه اعمال هنر باشد ‪ ،‬در این صورت مشمول بند‬
‫‪ 1‬نیست‪.‬‬

‫گزینه ‪ 2‬که می گوید خرید چرم جهت تبدیل به کفش به قصد فروش تجاری نیست درست است ‪.‬‬

‫گزینه ‪ : 3‬گفته شده برای منزل خود قالی بخرد و بعد به یک دلیلی بفروشد تجاری است و این گزینه کامال غلط است چون تجاری نیست‪ .‬بند ‪ 1‬ماده ‪2‬‬
‫زمانی است که قصد فروش در زمان خرید باید باشد ‪ ،‬قصد فروش برای اینکه مشمول بند ‪ 1‬ماده ‪ 2‬شود باید همان زمان خرید یا تحصیل مال باشد‪.‬‬

‫پس گزینه ‪ 3‬یک گزینه غلط است‪.‬‬

‫گزینه ‪ : 4‬کتاب یک مال منقول است و خرید هم به قصد فروش است‪ .‬پس مشمول بند ‪ 1‬ماده ‪ 2‬می شود‪( .‬عمل تجاری ذاتی)‬

‫پاسخ صحیح ‪ :‬گزینه ‪3‬‬

‫*نکته ‪ :‬برای آنکه عمل خرید مال منقول مشمول بند ‪ 1‬ماده ‪ 2‬و تجاری ذاتی باشد ‪ ،‬قصد فروش در هنگام خرید ضروری است‪ .‬قصد متأخر از خرید‬
‫عمل را تجاری نمی کند ‪.‬‬

‫‪ _ ۷‬معامالت برواتی ‪( :‬وکالت ‪)۸۶‬‬

‫‪ )1‬ذاتاً تجاری است‪.‬‬

‫‪ )2‬مطلقاً تجاری است‪.‬‬

‫‪ )3‬وقتی بین تجار باشد تجاری است‪.‬‬

‫‪ )4‬گزینه ‪ 1‬و ‪ 2‬صحیح است ‪.‬‬

‫پاسخ صحیح ‪ :‬گزینه ‪4‬‬

‫بررسی گزینه ها ‪:‬‬

‫گزینه ‪ : 1‬مطابق قانون تجارت همین ماده ‪ ، 2‬در بند ‪ 8‬می گوید معامالت برواتی اعم از اینکه بین تاجر یا غیرتاجر باشد ‪ ،‬تجاری ذاتی است‪ .‬این گزینه‬
‫صحیح است‪.‬‬

‫گزینه ‪ : 2‬می گوید مطلقا تجاری است چون همه آنها تجاری هستند‪ .‬صحیح است‪.‬کلمه مطلق در اینجا به معنای هر تصرفی است و هر معامله ای است‬
‫که ذاتا تجاری است ‪ ،‬مثل صدور ‪ ،‬ظهرنویسی‪ ،‬قبول و ضمانت‪.‬‬

‫گزینه ‪ : 3‬غلط است چون بند ‪ 8‬گفت معامالت برواتی اعم از اینکه بین تاجر یا غیرتاجر باشد تجاری است‪ .‬پس این گزینه به تصریح بند ‪ 8‬غلط است‪.‬‬

‫گزینه ‪ : 4‬صحیح است‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪95‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫جلسه چهل و دوم‬

‫‪ _۸‬کدام یک از عبارات زیر غلط است؟( وکالت ‪)۸4‬‬

‫‪ )1‬تصدی به حمل و نقل ذاتا تجارتی است‪.‬‬

‫‪ )2‬خرید خانه توسط تاجر مطلقاً عمل تجارتی محسوب نمی شود‪.‬‬

‫‪ )3‬کلیه معامالت شرکتهای تجارتی به استثنای معامالت غیر منقول ‪ ،‬تجاری تلقی می شوند‪.‬‬

‫‪ )4‬خرید یا تحصیل هر نوع مال منقول اعم از اینکه تصرفاتی در آن شده باشد یا نشده باشد ذاتاً تجارتی است‪.‬‬

‫پاسخ صحیح ‪ :‬گزینه ‪4‬‬

‫ممکن است در نگاه اول گزینه ‪ 4‬نیز هم صحیح بنظر آید اما نکته ای که وجود دارد این است که به قصد فروش در این عبارت گنجانده نشده ؛ خرید یا‬
‫تحصیل مال منقول زمانی مشمول بند ‪ 1‬و ذاتا تجاری است که یه قصد فروش یا اجاره باشد و این قصد باید در حین خرید وجود داشته باشد ‪.‬‬

‫بررسی گزینه ها ‪:‬‬

‫گزینه ‪ : 1‬مطابق بند ‪ 2‬ماده ‪ 2‬صحیح است ‪.‬‬

‫«معامالت تجارتی از قرار ذیل است‪:‬‬

‫‪ ) 1‬خرید یا تحصیل هر نوع مال منقوض به قصد فروش یا اجاره اعم از اینکه تصرفاتی در آن شده یا نشده باشد‪.‬‬

‫‪ ) 2‬تصدی به حمل و نقل از راه خشکی یا آب یا هوا به هر نحوی که باشد‪»......‬‬

‫گزینه ‪ : 2‬مطابق ماده ‪ ، 4‬این گزینه نیز صحیح است ‪.‬‬

‫ماده ‪: 4‬‬

‫«معامالت غیرمنقول به هیچ وجه تجارتی محسوب نمیشود‪».‬‬

‫گزینه ‪ : 3‬به استناد ماده ‪ 3‬بند ‪ 4‬و ماده ‪ 4‬این گزینه صحیح است ‪.‬‬

‫ماده ‪: 3‬‬

‫«معامالت ذیل به اعتبار تاجر بودن متعاملین یا یکی از آنها تجارتی محسوب میشود‪:‬‬

‫‪ )1‬کلیه معامالت بین تجار و کسبه و صرافان و بانکها‪.‬‬

‫‪ ) 2‬کلیه معامالتی که تاجر یا غیر تاجر برای حوائج تجارتی خود مینماید‪.‬‬

‫‪ )3‬کلیه معامالتی که اجزاء یا خدمه یا شاگرد تاجر برای امور تجارتی ارباب خود مینماید‪.‬‬

‫‪ )4‬کلیه معامالت شرکتهای تجارتی‪».‬‬

‫‪ _۹‬کدام یک از معامالت زیر عمل تجارتی ذاتی محسوب می شود؟ ( وکالت ‪) ۷۹‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪96‬‬

‫‪ )1‬تصدی به عملیات حراجی‪.‬‬

‫‪ )2‬کلیه معامالت بین تجار ‪ ،‬کسبه ‪ ،‬صرافان و بانکها‪.‬‬

‫‪ )3‬کلیه معامالت شرکتهای تجارتی‪.‬‬

‫‪ )4‬کلیه معامالتی که اجزاء یا خدمه یا شاگرد تاجر برای امور تجارتی ارباب خود می نماید‪.‬‬

‫پاسخ صحیح ‪ :‬گزینه ‪1‬‬

‫مطابق بند ‪ 5‬ماده ‪ 2‬تصدی به عملیات حراجی ‪ ،‬عمل تجاری ذاتی است ‪.‬‬

‫بررسی گزینه ها ‪:‬‬

‫گزینه ‪ : 2‬به استناد بند ‪ 1‬ماده ‪ ، 3‬این معامالت تجاری تبعی اند‪.‬‬

‫گزینه ‪ : 3‬به استناد بند ‪ 4‬ماده ‪ ، 3‬اینگونه معامالت تجاری تبعی میباشند ‪.‬‬

‫گزینه ‪ : 4‬به استناد بند ‪ 3‬ماده ‪ 3‬از نوع معامالت تجاری تبعی است و نه ذاتی ‪.‬‬

‫ماده ‪: 2‬‬

‫«معامالت تجارتی از قرار ذیل است‪:‬‬

‫‪ )1‬خرید یا تحصیل هر نوع مال منقوض به قصد فروش یا اجاره اعم از اینکه تصرفاتی در آن شده یا نشده باشد‪.‬‬

‫‪ ) 2‬تصدی به حمل و نقل از راه خشکی یا آب یا هوا به هر نحوی که باشد‪.‬‬

‫‪ )3‬هر قسم عملیات داللی یا حقالعملکاری (کمیسیون) و یا عاملی و همچنین تصدی به هر نوع تاسیساتی که برای انجام بعضی امور ایجادمیشود از‬
‫قبیل تسهیل معامالت ملکی یا پیدا کردن خدمه یا تهیه و رسانیدن ملزومات و غیره‪.‬‬

‫‪ ) 4‬تاسیس و به کار انداختن هر قسم کارخانه مشروط بر اینکه برای رفع حوائج شخصی نباشد‪.‬‬

‫‪ )5‬تصدی به عملیات حراجی‪.‬‬

‫‪ )6‬تصدی به هر قسم نمایشگاههای عمومی‪.‬‬

‫‪ )7‬هر قسم عملیات صرافی و بانکی‪.‬‬

‫‪ )8‬معامالت برواتی اعم از اینکه بین تاجر یا غیر تاجر باشد‪.‬‬

‫‪ )9‬عملیات بیمه بحری و غیر بحری‬

‫‪ )10‬کشتی سازی و خرید و فروش کشتی و کشتیرانی داخلی یا خارجی و معامالت راجعه به آنها‪».‬‬

‫ماده ‪: 3‬‬

‫«معامالت ذیل به اعتبار تاجر بودن متعاملین یا یکی از آنها تجارتی محسوب میشود‪:‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪97‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫‪ )1‬کلیه معامالت بین تجار و کسبه و صرافان و بانکها‪.‬‬

‫‪ ) 2‬کلیه معامالتی که تاجر یا غیر تاجر برای حوائج تجارتی خود مینماید‪.‬‬

‫‪ ) 3‬کلیه معامالتی که اجزاء یا خدمه یا شاگرد تاجر برای امور تجارتی ارباب خود مینماید‪.‬‬

‫‪ )4‬کلیه معامالت شرکتهای تجارتی‪».‬‬

‫‪ _10‬در خصوص صدور و ظهرنویسی چک در صورتی که میان دو تاجر باشد ‪ ،‬کدام مورد صحیح است؟ ( وکالت ‪)۹۸‬‬

‫‪ )1‬در هر صورت تجاری است‪.‬‬

‫‪ )2‬اگر برای رفع حوائج تجاری باشد‪ ،‬تجاری است‪.‬‬

‫‪ )3‬به هیچ وجه تجاری نیست‪.‬‬

‫‪ )4‬فقط در معامالت غیر منقول تجاری نیست‪.‬‬

‫پاسخ صحیح ‪ :‬گزینه ‪1‬‬

‫این سوال راجع به ماده ‪ 3‬و همان بحث اختالفی است که در تست ‪ 1‬بیان کردیم و گزینه ‪ 1‬و ‪ 2‬هر دو صحیح می باشد ‪.‬‬

‫اما گزینه ای که سنجش به عنوان گزینه صحیح اعالم کرد گزینه ‪ 1‬بود در صورتیکه حقیقتا با استداللی که قبال مطرح کردیم گزینه ‪ 2‬درست می باشد ‪.‬‬

‫مطابق ماده ‪ 314‬صدور و ظهر نویسی چک ‪ ،‬عملیات برواتی نیست و تجاری ذاتی نمی باشد‪ .‬ولی اگر مشمول بند ‪ 3‬باشد تجاری تبعی محسوب می شود‬

‫گزینه ‪ : 1‬عبارت( در هر صورت ) یعنی چه برای رفع حوائج و امور تجاری باشد و چه نباشد‪.‬‬

‫ماده ‪: 3‬‬

‫«معامالت ذیل به اعتبار تاجر بودن متعاملین یا یکی از آنها تجارتی محسوب میشود‪:‬‬

‫‪ )1‬کلیه معامالت بین تجار و کسبه و صرافان و بانکها‪.‬‬

‫‪ ) 2‬کلیه معامالتی که تاجر یا غیر تاجر برای حوائج تجارتی خود مینماید‪.‬‬

‫‪ ) 3‬کلیه معامالتی که اجزاء یا خدمه یا شاگرد تاجر برای امور تجارتی ارباب خود مینماید‪.‬‬

‫‪ )4‬کلیه معامالت شرکتهای تجارتی‪».‬‬

‫ماده ‪: 314‬‬

‫«صدور چک ولو اینکه از محلی به محل دیگر باشد ذاتاً عمل تجارتی محسوب نیست لیکن مقررات این قانون از ضمانت صادرکننده وظهرنویسها و اعتراض‬
‫و اقامه دعوی ضمان و مفقود شدن راجع به بروات شامل چک نیز خواهد بود‪».‬‬

‫‪ _11‬کدام مورد در خصوص معامله تاجر با غیر تاجر ‪ ،‬صحیح است ؟ ( وکالت ‪) ۹۶‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪98‬‬

‫‪ )1‬به هیچ عنوان تجاری نیست‪.‬‬

‫‪ )2‬برای تاجر در هر حال ‪ ،‬تجاری است‪.‬‬

‫‪ )3‬برای تاجر ‪ ،‬اگر برای امور تجاری او باشد ‪ ،‬تجاری است‪.‬‬

‫‪ )4‬در هر حال ‪ ،‬تجاری است‪.‬‬

‫پاسخ صحیح ‪ :‬گزینه ‪ ( 3‬به استناد بند ‪ 2‬ماده ‪) 3‬‬

‫‪ _12‬معامله بین تاجر با غیر تاجر‪ (...‬وکالت ‪) ۸۷‬‬

‫‪ )1‬تجارتی نیست‪.‬‬

‫‪ )2‬در صورتیکه برای رفع حوائج تجارتی تاجر باشد ‪ ،‬تجاری است‪.‬‬

‫‪ )3‬تجارتی است‪.‬‬

‫‪ )4‬در صورت درج مراتب در قرارداد تجارتی است‪.‬‬

‫پاسخ صحیح ‪ :‬گزینه ‪ ( 2‬به استناد ماده ‪) 3‬‬

‫‪ _13‬کدام مورد زیر در شمار معامالت تجارتی تبعی است؟ ( وکالت ‪) ۸۵‬‬

‫‪ )1‬کلیه معامالت شرکت های تجارتی‪.‬‬

‫‪ )2‬عملیات بیمه بحری و غیر بحری‪.‬‬

‫‪ )3‬معامالت برواتی اعم از اینکه بین تاجر و غیر تاجر باشد‪.‬‬

‫‪ )4‬هر قسم عملیات داللی و حق العمل کاری و یا عاملی‪.‬‬

‫پاسخ صحیح ‪ :‬گزینه ‪ ( 1‬به استناد بند ‪ 4‬ماده ‪) 3‬‬

‫بررسی گزینه ها ‪:‬‬

‫گزینه ‪ : 2‬تجاری ذاتی است ( به استناد بند ‪ 9‬ماده ‪) 2‬‬

‫گزینه ‪ : 3‬تجاری ذاتی است ( به استناد بند ‪ 8‬ماده ‪) 2‬‬

‫گزینه ‪ : 4‬تجاری ذاتی است ( به استناد بند ‪ 3‬ماده ‪) 2‬‬

‫ماده ‪: 2‬‬

‫«معامالت تجارتی از قرار ذیل است‪:‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪99‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫‪ )1‬خرید یا تحصیل هر نوع مال منقوض به قص د فروش یا اجاره اعم از اینکه تصرفاتی در آن شده یا نشده باشد‪.‬‬

‫‪ ) 2‬تصدی به حمل و نقل از راه خشکی یا آب یا هوا به هر نحوی که باشد‪.‬‬

‫‪ )3‬هر قسم عملیات داللی یا حقالعملکاری ( کمیسیون) و یا عاملی و همچنین تصدی به هر نوع تاسیساتی که برای انجام بعضی امور ایجادمیشود از‬
‫قبیل تسهیل معامالت ملکی یا پیدا کردن خدمه یا تهیه و رسانیدن ملزومات و غیره‪.‬‬

‫‪ ) 4‬تاسیس و به کار انداختن هر قسم کارخانه مشروط بر اینکه برای رفع حوائج شخصی نباشد‪.‬‬

‫‪ )5‬تصدی به عملیات حراجی‪.‬‬

‫‪ )6‬تصدی به هر قسم نمایشگاههای عمومی‪.‬‬

‫‪ )7‬هر قسم عملیات صرافی و بانکی‪.‬‬

‫‪ )8‬معامالت برواتی اعم از اینکه بین تاجر یا غیر تاجر باشد‪.‬‬

‫‪ )9‬عملیات بیمه بحری و غیر بحری‬

‫‪ )10‬کشتی سازی و خرید و فروش کشتی و کشتیرانی داخلی یا خارجی و معامالت راجعه به آنها‪».‬‬

‫‪ _14‬معامله بین دو تاجر‪ ( :‬وکالت ‪) ۸3‬‬

‫‪ )1‬در هر حال تجاری خواهد بود‪.‬‬

‫‪ )2‬در هر حال تجاری خواهد بود به استثناء اموال غیر منقول‪.‬‬

‫‪ )3‬در هر حال تجاری خواهد بود به استثناء اموال منقول‪.‬‬

‫‪ )4‬فقط در صورتی که مربوط به حوائج شخصی تاجر باشد تجاری خواهد بود‪.‬‬

‫پاسخ صحیح ‪ :‬گزینه ‪2‬‬

‫این سوال نیز مربوط به ماده ‪ 3‬و بحث اختالفی است و چون آزمون نص محور می باشد مبتنی بر ظاهر ماده به این سوال پاسخ می دهیم ‪.‬‬

‫ماده ‪: 3‬‬

‫«معامالت ذیل به اعتبار تاجر بودن متعاملین یا یکی از آنها تجارتی محسوب میشود‪:‬‬

‫‪ )1‬کلیه معامالت بین تجار و کسبه و صرافان و بانکها‪.‬‬

‫‪ ) 2‬کلیه معامالتی که تاجر یا غیر تاجر برای حوائج تجارتی خود مینماید‪.‬‬

‫‪ ) 3‬کلیه معامالتی که اجزاء یا خدمه یا شاگرد تاجر برای امور تجارتی ارباب خود مینماید‪.‬‬

‫‪ )4‬کلیه معامالت شرکتهای تجارتی‪».‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪100‬‬

‫‪ _1۵‬کدام اعمال جزء اعمال تجارتی تبعی محسوب می شود‪ ( :‬وکالت ‪) ۸3‬‬

‫‪ )1‬معامله اجزاء یا خدمه تاجر برای امور تجارتی تاجر‪.‬‬

‫‪ )2‬تأسیس و بکار انداختن هر قسم کارخانه‪.‬‬

‫‪ )3‬تصدی به حمل و نقل‪.‬‬

‫‪ )4‬معامالت برواتی‪.‬‬

‫پاسخ صحیح ‪ :‬گزینه ‪ ( 1‬مستند به بند ‪ 3‬ماده ‪) 3‬‬

‫گزینه ‪ : 2‬تجاری ذاتی ‪ ،‬مستند به بند ‪ 4‬ماده ‪2‬‬

‫گزینه ‪ : 3‬تجاری ذاتی ‪ ،‬مستند به بند ‪ 2‬ماده ‪2‬‬

‫گزینه ‪ : 4‬تجاری ذاتی ‪ ،‬مستند به بند ‪ 8‬ماده ‪2‬‬

‫‪ _1۶‬کدام یک از عبارات زیر صحیح است؟ ( وکالت و سردفتری ‪) ۷۸‬‬

‫‪ )1‬معامالت اموال غیر منقول در هیچ صورت تجاری محسوب نمی شود‪.‬‬

‫‪ )2‬معامالت اموال غیر منقول اگر بین دو تاجر باشد تجاری محسوب می شود‪.‬‬

‫‪ )3‬معامالت اموال غیر منقول اگر به قصد فروش باشد تجاری محسوب می شود‪.‬‬

‫‪ )4‬معامالت اموال غیر منقول در هر حال تجاری محسوب می شود‪.‬‬

‫پاسخ صحیح ‪ :‬گزینه ‪ ( 1‬مستند به ماده ‪) 4‬‬

‫ماده ‪: 4‬‬

‫«معامالت غیرمنقول به هیچ وجه تجارتی محسوب نمیشود‪».‬‬

‫جلسه چهل و سوم‬

‫‪ ) 1۷‬کدام یک از عبارت ذیل صحیح نمی باشد ؟ ( وکالت ‪)۹۹‬‬

‫‪ )1‬تسهیل نقل و انتقال اموال غیرمنقول تجاری محسوب میشود‪.‬‬

‫‪ )2‬معامالت غیر منقول تجاری محسوب نمیشوند ولو آن که بین تجار انجام شود‪.‬‬

‫‪ )3‬خرید اراضی و تفکیک آن توسط تاجر و قصد فروش تجاری محسوب میشود ‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪101‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫‪ )4‬احداث ساختمان به منظور فروش یا اجاره توسط شرکتهای با مسئولیت محدود عمل تجاری است‪.‬‬

‫پاسخ صحیح ‪ :‬گزینه ‪4‬‬

‫بررسی گزینه ها ‪:‬‬

‫گزینه ‪ : 1‬گفتیم که معامالت اموال غیر منقول تجاری نیست ولی معامله اموال غیر منقول را نباید اشتباه بگیریم با داللی معامالت غیر منقول با تسهیل‬
‫و بیمه معامالت غیر منقول و غیره ‪ ،‬خود معامالت غیر منقول تجاری نیستند و هر آنچه مربوط به این معامالت باشد ممکن است تجاری باشد‪ .‬بنابراین‬
‫این گزینه صحیح است ( مطابق بند ‪ 3‬ماده ‪ 2‬تجاری هستند )‬

‫گزینه ‪ : 2‬مستند به ماده ‪ 4‬صحیح است‪.‬‬

‫گزینه ‪ : 3‬معامالت اموال غیر منقول به هیچ وجه تجاری محسوب نمی شود‪ ( .‬این گزینه مطابق نص ماده ‪ 4‬نادرست است )‬

‫گزینه ‪ ( : 4‬ماده ‪ 5‬قانون تملک آپارتمان ها )‬

‫‪ )1۸‬کدام یک از معامالت زیر عمل تجارتی محسوب نمیشود؟ (وکالت ‪)۸۷‬‬

‫‪ )1‬هر قسم عملیات بانکی ( این معامالت مطابق ماده ‪ 2‬بند ‪ 7‬تجاری ذاتی است )‬

‫‪ )2‬عملیات بیمه بحری ( مطابق بند ‪ 9‬ماده ‪ 2‬تجاری ذاتی است )‬

‫‪ )3‬معامالت غیرمنقول‬

‫‪ )4‬تصدی به عملیات حراجی ( مطابق ماده ‪ 5‬ماده ‪ 2‬تجاری ذاتی است )‬

‫پاسخ صحیح ‪ :‬گزینه ‪ ( 3‬مستند به ماده ‪ 2‬و ‪) 4‬‬

‫‪ )1۹‬چنانچه شرکت تجارتی مال غیر منقولی را بخرد آیا این معامله عمل تجارتی محسوب میشود؟ (وکالت ‪) ۸4‬‬

‫‪ )1‬در هر صورت عمل تجارتی محسوب میشود‪.‬‬

‫‪ )2‬در هیچ صورتی عمل تجارتی محسوب نمیشود ‪.‬‬

‫‪ )3‬بله مشروط بر اینکه برای سکونت مدیرعامل خریداری شده باشد‪.‬‬

‫‪ )4‬بله مشروط بر اینکه برای دفتر مرکزی شرکت خریداری شده باشد‪.‬‬

‫پاسخ صحیح ‪ :‬گزینه ‪ ( 2‬مستند به ماده ‪) 4‬‬

‫‪ )20‬کدام یک از معامالت ذیل معامله تجارتی محسوب نمی شود؟ (وکالت ‪)۷۷‬‬

‫‪ )1‬معامله اموال غیرمنقول‬

‫‪)2‬عملیات داللی ( مطابق بند ‪ 3‬ماده ‪) 2‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪102‬‬

‫‪ )3‬خرید یا تحصیل هر نوع مال منقول به قصد فروش یا اجاره ( مطابق بند ‪ 1‬ماده ‪) 2‬‬

‫‪ )4‬تصدی به هر قسم نمایشگاه عمومی ( مطابق بند ‪ 6‬ماده ‪) 2‬‬

‫پاسخ صحیح ‪ :‬گزینه ‪1‬‬

‫دفاتر تجارتی و دفتر ثبت تجارتی‬

‫‪ )21‬کسبه جزء ‪( .....‬وکالت ‪)۹0‬‬

‫‪ )1‬مشمول مقررات حقوق تجارت نیستند ‪.‬‬

‫‪ )2‬بازرگان به شمار آمده ولی از داشتن دفاتر تجاری معافند‪ (.‬به عالوه موارد دیگری )‬

‫‪ )3‬بازرگان محسوب شده و بدون استثنا مشمول همه تکالیف تجار می باشند‪.‬‬

‫‪ )4‬در گذشته بازرگان به حساب می آمدند اما در حال حاضر دیگر تاجر تلقی نمی شوند‪.‬‬

‫پاسخ صحیح ‪ :‬گزینه ‪2‬‬

‫توضیح ‪ :‬تاجران دو گروه اند ‪ ،‬تاجران یا کسبه جزء هستند و یا کسبه عمده اند و معیار در ماده ‪ 19‬مشخص می شود‪ .‬کسبه جزء مطابق اصالحیه تغییر‬
‫کرد قبال اعداد پایین بودند و االن اینگونه شده است که کسبة خدمات فروششان در سال از ‪ 4‬میلیارد تجاوز نکند کسبه جزء هستند و اگر بیشتر از ‪4‬‬
‫میلیارد باشد کسبه عمده می شوند‪ .‬اگر خود عدد ‪ 4‬میلیارد باشد کسبة جزء محسوب می شوند‪ ( .‬همه تاجرانی که کسبه جزء نباشند کسبه عمده هستند‬
‫)‬

‫کسبه جزء از برخی تکالیف کسبه عمده معاف ا ند از جمله ‪ ،‬ثبت نام در دفتر ثبت تجاری ؛ از داشتن دفاتری که برای تاجر مقرر شده معاف اند و از حکومت‬
‫قواعد ورشکستگی نیز معاف اند‪.‬‬

‫‪ )22‬داشتن کدام یک از دفاتر زیر برای تاجر الزامی نیست؟ (وکالت ‪)۸۸‬‬

‫‪)1‬دفتر دارایی‬

‫‪ )2‬دفتر روزنامه‬

‫‪ )3‬دفتر کپیه‬

‫‪ )4‬دفتر تراز مالی ماهانه‬

‫پاسخ صحیح ‪ :‬گزینه ‪4‬‬

‫توضیح ‪ :‬مطابق ماده ‪ 6‬قانون تجارت ‪ 4‬دفتر برای تاجر الزامی است ‪ ( :‬روزنامه ‪ ،‬کل ‪ ،‬کپیه ‪ ،‬دارایی )‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪103‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫‪ )23‬کدام دفتر از جمله دفاتر تجارتی نیست؟ ( وکالت ‪)۸۷‬‬

‫‪ )3‬کپیه ‪ )4‬کل‬ ‫‪ )2‬دارایی‬ ‫‪ )1‬درآمد‬

‫پاسخ صحیح ‪ :‬گزینه ‪1‬‬

‫‪ )24‬کدام یک از دفاتر چهارگانه تاجر نیاز به امضای نماینده ثبت ندارد ؟ (وکالت ‪) ۸۷‬‬

‫‪)1‬دفتر کل‬

‫‪)2‬دفتر روزنامه‬

‫‪ )3‬دفتر کپیه‬

‫‪ )4‬دفتر دارایی‬

‫پاسخ صحیح ‪ :‬گزینه ‪3‬‬

‫توضیح ‪ :‬از دفاتر ماده ‪ 6‬به جز دفتر کپیه ‪ 3‬دفتر دیگر باید توسط نماینده ثبت امضا شود ( مستند به ماده ‪) 11‬‬

‫‪ )2۵‬دفاتری که تجار برای امور تجارتی خود به کار میبرند تا چه زمانی علیه تاجر قابل استناد است؟ ( وکالت ‪)۸۵‬‬

‫‪ )1‬تا زمان انقضای مرور زمان دعاوی تجاری‪.‬‬

‫‪ )2‬تا ‪ 10‬سال از تاریخ ختم سال مالی‪.‬‬

‫‪ )3‬در هر زمان علیه تاجر قابل استناد است‪.‬‬

‫‪ )4‬تا ‪ 10‬سال از تاریخ ختم سال مالی برای تجار دیگر و پس از آن برای غیر تاجر‪.‬‬

‫پاسخ صحیح ‪ :‬گزینه ‪3‬‬

‫توضیح ‪ :‬چه در قانون تجارت و چه در قانون مدنی ‪ ،‬مرور زمان فقط و فقط بیان می کند که دعوا توسط دادگاه بعد از پایان آن مدت شنیده نمی شود‪.‬‬

‫_ عدد ‪ 10‬امتداد زمانی ای است که تاجر موظف به نگهداری دفاتر است‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬مدت ‪ 10‬ساله مقرر در ماده ‪ 13‬قانون تجارت در مقام بیان مدت اعتبار دفاتر تجاری نیست بلکه بیانگر دوره ی زمانی ای است که تاجر موظف‬
‫است دفاتر را حفاظت نماید‪.‬‬

‫‪ )2۶‬تاجر باید تا چند سال دفاتر تجارتی خود را نگهداری کند؟( وکالت ‪)۸4‬‬

‫‪ 2۵ )4‬سال‬ ‫‪ 1۵ )3‬سال‬ ‫‪ ۵ )1‬سال ‪ 10 )2‬سال‬

‫پاسخ صحیح ‪ :‬گزینه ‪2‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪104‬‬

‫‪ )2۷‬نگاه داشتن دفاتر مذکور در ماده ‪ ۶‬قانون تجارت توسط تاجر الاقل تا چند سال الزامی است و شروع آن از چه زمانی است؟ (وکالت‬
‫‪)۸4‬‬

‫‪ )1‬از زمان اخذ دفاتر تا پنج سال‬

‫‪ )2‬از ابتدای هر سال تا ‪ ۷‬سال‬

‫‪ )3‬از ختم هر سال تا ‪ 10‬سال‬

‫‪ )4‬هیچ کدام‬

‫پاسخ صحیح ‪ :‬گزینه ‪ ( 3‬به عبارتی هر دفتر ‪ 11‬سال عمر اجباری دارد )‬

‫جلسه چهل و چهارم‬

‫‪ _2۸‬کدام عبارت صحیح است؟ ( وکالت ‪) ۹3‬‬

‫‪ )1‬دفتر تجارتی غیر تاجر در مقابل تاجر سندیت دارد‪.‬‬

‫‪ )2‬دفتر تجارتی تاجر در مقابل غیر تاجر سندیت دارد‪.‬‬

‫‪ )3‬دفتر تجارتی در دعوای صاحب دفتر علیه تاجر دیگر‪ ،‬مطلقاً دلیل محسوب می شود‪.‬‬

‫‪ )4‬دفتر تاجر در مقابل غیر تاجر فقط ممکن است جزء قراین و امارات قبول باشد‪.‬‬

‫پاسخ صحیح ‪ :‬گزینه ‪4‬‬

‫بررسی گزینه ها ‪:‬‬

‫گزینه ‪ : 1‬دفتر غیر تاجر ‪ ،‬تجارتی محسوب نمی شود و سندیت هم ندارد‪.‬‬

‫گزینه ‪ : 2‬دفتر تاجر مقابل غیر تاجر سندیت ندارد و تنها در شمار قرائن و امارات قرار می گیرد ‪.‬‬

‫گزینه ‪ : 3‬دفاتر تجار در برابر همدیگر سندیت دارد اما واژه مطلقاً غلط است چرا که دفاتر تاجر در مقابل تاجر تنها در صورتیکه مطابق قانون تنظیم شده‬
‫باشد سندیت دارد‪.‬‬

‫این سوال راجع به بحث سندیت و دلیل بودن است‪.‬‬

‫سند یکی از دالیل اثبات کننده دعواست ؛ سند در معنای لغوی یعنی پشتوانه و در اصطالح حقوقی نیز یعنی هر نوشته ای که در دادگاه برای اثبات ادعا‬
‫بتوانیم ارائه کنیم‪ .‬اگر این سند با شرایط و توسط مقامات صالح تنظیم شده باشد یک سند رسمی است و اگر توسط مقام صالح تنظیم نشده باشد یا توسط‬
‫مقامی که در حوزه صالحیت او نمی باشد تنظیم گردد یک سند عادی است ‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪105‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫مثال ‪ :‬سند انتقال خودرو قبال باید توسط دفاتر اسناد ثبت می گردید اما در حال حاضر همان برگ سبز خودرو که توسط راهنمایی رانندگی صادر می‬
‫گردد؛ سند رسمی محسوب می شود‪.‬‬

‫یکی از سند ها دفاتر تجارتی است و در این دفاتر تجارتی مطالبی قید می شود سوال این است که این مطالب چقدر سندیت دارد ؟ پاسخ ‪ :‬اگر تاجر‬
‫مطالبی را علیه خود و له دیگران بنویسد مطابق قانون مدنی در حکم اقرار است‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا مفاد دفاتر تجار سندیت دارد ؟‬

‫پاسخ ‪ :‬از چند جهت می توان این سوال را بررسی نمود ‪.1 :‬دعوا میان تاجر با تاجر است یا دعوا میان تاجر و غیر تاجر است ؟‬

‫در جایی که دفاتر سند است در مقابل تاجر سندیت دارد و مقابل غیر تاجر سندیت ندارد ولی به این معنا نیست که هیچ اعتباری ندارد و ارزش او در شمار‬
‫قرائن و امارات قرار می گیرد ‪.‬‬

‫‪ .2‬دفاتر صحیح تنظیم شده باشد یا خیر ( خط خوردگی ‪ ،‬خراشیده شدن و‪ )...‬؟‬

‫اگر در دفاتر ایراد و اشکالی وجود داشته باشد له تاجر سندیت ندارد اما علیه او سندیت دارد ‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬اگر دعوایی میان تاجر و غیر تاجر رخ دهد و غیر تاجر به خود دفاتر تاجر استناد کند این استناد پذیرفته است چرا که علیه خود تاجر است اما‬
‫استناد کننده غیر تاجر حق تفکیک ندارد و نمی تواند مطالبی که له او می باشد را بپذیرد و به آن استناد نماید و مواردی را که علیه او می باشد را نپذیرد‬
‫‪.‬‬

‫بنابراین دفتر تاجر در مقابل غیر تاجر ‪ :‬علیه غیر تاجر فقط در شمار قرائن و امارات است و علیه خود تاجر قابل استناد است اما استناد کننده حق تفکیک‬
‫میان محتویات و مفاد را ندارد و نمی تواند آنچه را که له اوست بپذیرد و آنچه علیه اوست را بگوید بی ارزش است ‪.‬‬

‫خالصه ‪ :‬سندیت و ارزش اثبات کنندگی دفاتر تجار ‪ :‬آنچه تاجر در دفتر خود به نگارش در می آورد اقرار به حساب می آید ؛ اگر علیه خود تاجر و له‬
‫دیگری باشد ‪.‬‬

‫آیا مفاد و محتویات دفاتر سند و اثبات کننده است ؟ دفاتر تجارتی سند رسمی نیستند در مواردی اگر مطابق قانون تنظیم شود سند عادی است‪ .‬اگر دفاتر‬
‫مطابق قانون تنظیم شود در دعاوی بین تجار سند است هم له و هم علیه تاجر اما اگر مخدوش باشد و یا به هر شکل مطابق قانون تنظیم نشده باشد له‬
‫تاجر سندیت ندارد اما علیه او سند است ‪.‬‬

‫و اما از جهت طرفین دعوا ‪ ،‬دفتر تاجر حتی اگر مطابق قانون تنظیم شده باشد در مقابل غیر تاجر سندیت ندارد و صرفاً ممکن است جزء قرائن و امارات‬
‫باشد ؛ البته استناد کننده نمی تواند بین آنچه که به نفع اوست ( ما هو له ) و بین آنچه که به ضرر اوست ( ما هو علیه ) تفکیک نماید‪.‬‬

‫‪ _2۹‬نداشتن دفاتر تجارتی برای بازرگانان‪ ( :‬وکالت ‪) ۸۶‬‬

‫‪ )1‬جرم محسوب و مرتکب به شش ماه تا دو سال حبس محکوم می شود‪.‬‬

‫‪ )2‬جرم محسوب و مرتکب به جزای نقدی دویست تا ده هزار ریال محکوم می شود‪.‬‬

‫‪ )3‬جرم محسوب و مرتکب به جزای نقدی دویست تا ده هزار ریال محکوم می شود و ممکن است مالیات را از وی به صورت علی الرأس‬
‫اخذ کند و در صورت ورشکستگی ورشکسته به تقصیر محسوب خواهد شد‪.‬‬

‫‪ )4‬جرم محسوب نمی شود‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪106‬‬

‫پاسخ صحیح ‪ :‬گزینه ‪3‬‬

‫بررسی گزینه ها ‪:‬‬

‫گزینه ‪ : 1‬مجازات جزای نقدی است نه حبس‬

‫گزینه ‪ : 2‬صحیح است اما گزینه ‪ 3‬کامل تر است ‪.‬‬

‫گزینه ‪ : 4‬جرم محسوب می شود‬

‫گفتیم تاجر باید دفاتر داشته باشد ولی اگر نداشته باشد ضمانت اجراهایی دارد که در ماده ‪ 15‬بیان گردید ‪ :‬نداشتن دفاتر تجاری برای تاجر جرم است و‬
‫جریمه دارد ‪.‬‬

‫عالوه بر ماده ‪ ، 15‬ماده ‪ 542‬قانون تجارت و ماده ‪ 97‬قانون مالیات های مستقیم ضمانت اجراهای نداشتن دفاتر تجارتی را کامل کرده است‪.‬‬

‫ماده ‪: 1۵‬‬

‫«تخلف از ماده ‪ 6‬و ماده ‪ 11‬مستلزم دویست تا ده هزار ریال جزای نقدی است‪ .‬این مجازات را محکمه حقوق راساً و بدون تقاضایمدعیالعموم میتواند‬
‫حکم بدهد و اجرای آن مانع اجرای مقررات راجع به تاجر ورشکسته که دفتر مرتب ندارد نخواهد بود‪».‬‬

‫طبق آخرین بروزرسانی مستلزم پرداخت ‪ 10‬میلیون تا ‪ 60‬میلیون جزای نقدی است ‪.‬‬

‫ماده ‪: ۵42‬‬

‫«در موارد ذیل هر تاجر ورشکسته ممکن است ورشکسته به تقصیر اعالن شود‪:‬‬

‫‪ )1‬اگر به حساب دیگری و بدون آنکه در مقابل عوضی دریافت نماید تعهداتی کرده باشد که نظر به وضعیت مالی او در حین انجام آنها آن تعهداتفوقالعاده‬
‫باشد‪.‬‬

‫‪ )2‬اگر عملیات تجارتی او متوقف شده و مطابق ماده ‪ 413‬این قانون رفتار نکرده باشد‪.‬‬

‫‪ )3‬اگر از تاریخ اجرای قانون تجارت مصوب ‪ 25‬دلو ‪ 1303‬و ‪ 12‬فروردین و ‪ 12‬خرداد ‪ 1304‬دفتر نداشته یا دفاتر او ناقص یا بیترتیب بوده یا درصورت‬
‫دارایی وضعیت حقوقی خود را اعم از قروض و مطالبات به طور صحیح معین نکرده باشد (مشروط بر اینکه در این موارد مرتکب تقلبی نشدهباشد)‪».‬‬

‫این ماده در بحث ورشکستگی است ( ورشکستگی به تقصیر ) طبق بند ‪ 3‬این ماده در صورت نداشتن دفتر ‪ ،‬برای تاجر ضمانت اجرایی در نظر گرفته شده‬
‫است ‪.‬‬

‫و مطابق ماده ‪ 97‬قانون مالیات های مستقیم نیز اگر تاجر دفاتر تجارتی نداشته باشد باید مبلغی را به عنوان مالیات علی الرأس بپردازد ‪.‬‬

‫مالیات دو شکل است وقتی دفاتر کامل و شفافیت مالی وجود دارد مالیات مطابق واقع تعیین می شود اما اگر دفاتر کامل نیست ‪ ،‬شفافیت وجود ندارد و‬
‫درآمد مشخص نیست در این حالت مالیات علی الرأس تعیین می شود یعنی همین جوری مبلغی تعیین می شود‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪107‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫« حقوق تجارت ‪» 2‬‬

‫جلسه چهل و پنجم‬
‫مقدمه حقوق تجارت ‪ :2‬مباحث ابتدایی حقوق تجارت و بخشی از مفاهیم بنیادین آن در حقوق تجارت ‪ 1‬بیان گردید ؛ اما در این میان تجارت ‪ 2‬یعنی‬
‫مبحث شرکت های تجاری اهمیت خاص خود را دارد‪ .‬چرا که امروزه تعداد انبوهی از این شرکت ها‪ ،‬مشغول به انجام فعالیت های اقتصادی هستند و به‬
‫عالوه از جهت آزمونی هم معموال بیشترین سواالت را به خود اختصاص می دهد و بیشتر مباحث هم در حقوق تجارت‪ ،‬مربوط به شرکت های تجاری است‪.‬‬
‫در حقوق تجارت ‪ 2‬و مبحث شرکت های تجاری‪ ،‬راجع به اشخاص حقوقی تاجر سخن می گوییم‪.‬اشخاص حقوقی تاجر همان شرکت های تجاری هستند‪.‬‬

‫شخص حقیقی و حقوقی ‪ :‬من و شما اگر با نام و نام خانوادگی خود تجارت کنیم شخص تجاری حقیقی محسوب می شویم اما اگر با هم یک شرکت‬
‫تأسیس کنیم و شرکت تجارت کند‪ ،‬شخص حقوقی تجاری است‪ .‬هرجا سخن از شخص می شود بحث از حق و تکلیف است‪ .‬چون شخص‪ ،‬موضوع و طرف‬
‫حق و تکلیف می باشد و شخص یا حقیقی یا حقوقی است‪ .‬شخص حقیقی افراد انسان ها هستند اما شخص حقوقی‪ ،‬شخصی است که حقیقتی نیست و‬
‫ماهیت آن واجد شخصیت نمی باشد بلکه قانون او را طرف حق و تکلیف قرار داده و به او شخصیت اعطاء کرده است‪ .‬هر شخصی چه حقیقی چه حقوقی‬
‫شخصیت دارد‪ .‬شخص حقیقی خودش این شخصیت را دارد اما شخص حق وقی‪ ،‬قانون او را شخص فرض کرده‪ ،‬به او حق داده و طرف حق و تکلیف قرار‬
‫داده است‪.‬‬

‫هم در شخص حقیقی و هم در شخص حقوقی آغاز و پایانشان بسیار مهم می باشد‪ .‬در مورد شخص حقیقی این آغاز و پایان چندان دشوار نیست و آغاز او‬
‫با تولد و پایانش با مرگ اوست‪.‬‬

‫نکته تکمیلی ‪ : 1‬جنین هم به شرط آنکه زنده متولد شود واجد شخصیت است‪ .‬وصیت نسبت به او ممکن است‪ ،‬ارث می برد‪ ،‬اعمال جنایت بر او حرام‬
‫است‪ ،‬دیه دارد و‪...‬‬

‫نکته تکمیلی ‪ :2‬در مورد مرگ شخص حقیقی نیز ابهامی وجود دارد اینکه کما پایان شخصیت است یا خیر؟ منظور از مرگ چیست؟ مرگ مغزی؟ مرگ‬
‫قلبی؟ مرگ یعنی نقطه ای که احتمال بازگشت در آن صفر است پس اگر یک در هزار احتمال بازگشت شخص وجود دارد آن شخص نمرده است‪ .‬بنابراین‬
‫اگر بازگشتی وجود نداشته باشد مرگ محسوب می شود‪ .‬زمانیکه اندام های حیاتی شخص از کار افتاده باشد و امکان بازگشت شخص به زندگی وجود‬
‫نداشته باشد و معیار عدم امکان بازگشت است شخص زنده محسوب نمی شود‪.‬‬

‫اهمیت تعیین دوره حیات شخص حقوقی ‪ :‬مسئله آغاز و پایان شخص در مورد شخص حقوقی کمی پیچیده تر و فنی تر است و علتش این می باشد‬
‫که انواع اشخاص حقوقی با هم متفاوت اند بنابراین آغاز و پایان آنها نیز دارای تفاوت خواهد بود ولی ما باید دقیقا بفهمیم از کی و تا کجا دارای شخصیت‬
‫است‪ .‬چون باید بدانیم در زمانی که شخصیت داشته فعالیت انجام داده است یا خیر‪ .‬مثال یکی از اعضای موسس به نام شرکت قراردادی منعقد کرده سوالی‬
‫که پیش می آید این است آیا در زمان انعقاد آن قرارداد‪ ،‬شرکت طرف حق و تکلیف بوده یا خیر؟ یا اگر پس از ورشکستگی قرارداد منعقد کرده آیا در این‬
‫زمان شخصیت داشته یا خیر؟و طرف قرارداد چه کسی است؟‬

‫نتیجه ‪ :‬بنابراین آغاز و پایان شخصیت در شخص حقوقی هم مهم است همانطور که در شخص حقیقی دارای اهمیت می باشد‪.‬‬

‫سبب ایجاد شخصیت حقوقی ‪ :‬ممکن است این سوال را بپرسید که چرا شخص حقوقی باید وجود داشته باشد؟ چون جامعه به جهات مختلف مخصوصاً‬
‫نظام اقتصادی خودش را نیازمند شرکت ها و اشخاص حقوقی می داند‪ .‬باالخره توان اقتصادی اشخاص حقیقی محدود است و اگر افراد بخواهند با هم در‬
‫این زمینه همکاری داشته باشند باید در قالب شرکت باشد‪ .‬و فارغ از همه این موارد همه افراد سعی می کنند ریسک کمتری متحمل شوند که با تشکیل‬
‫شرکت‪ ،‬اشخاص تا حدودی از وجود این ریسک مصون می گردند‪.‬‬

‫شرکت ها که همان اشخاص حقوقی تاجرند انواع مختلفی دارند‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪108‬‬

‫سوال ‪ :‬ما از کجا اشخاص حقوقی را بشناسیم؟‬

‫پاسخ ‪ :‬قانون تجارت ‪ +‬قوانین خاص حقوق تجارت؛ انواع شرکت ها و احکام شرکت ها در این دو دسته قوانین بیان شده است‪.‬‬

‫خالصه ‪ :‬شرکت های تجارتی یا همان اشخاص حقوقی تاجر‪ ،‬انواع و احکام متفاوتی دارند که دو دسته قوانین ‪ .1‬قانون تجارت ‪ .2‬قوانین خاص تجارتی آن‬
‫را بیان می دارد‪.‬‬

‫ماده قانونی ‪ :‬در قانون تجارت ماده ‪ 20‬اقسام شرکت ها را بیان نموده است‪ .‬برخی از شرکت ها همچون شرکت های دانش بنیان قسم جدیدی از شرکت‬
‫ها نیستند بلکه نوعی شرکتند با ویژگی خاص که در قالب یکی از همین شرکت ها وجود پیدا می کنند‪.‬‬

‫ماده ‪: 20‬‬

‫«شرکتهای تجارتی بر هفت قسمت است‪:‬‬

‫‪ )1‬شرکت سهامی‪.‬‬

‫‪ )2‬شرکت با مسئولیت محدود‪.‬‬

‫‪ )3‬شرکت تضامنی‪.‬‬

‫‪ )4‬شرکت مختلط غیر سهامی‪.‬‬

‫‪ )5‬شرکت مختلط سهامی‪.‬‬

‫‪ )6‬شرکت نسبی‪.‬‬

‫‪ )7‬شرکت تعاونی تولید و مصرف‪».‬‬

‫شرکت های سهامی خود بر دو نوع است ‪ :‬سهامی عام و خاص‪.‬‬

‫جلسه چهل و ششم‬

‫سوال ‪ :‬آیا شرکت تک شریک هم وجود دارد یا خیر؟ من یک شخص حقیقی هستم و میخواهم دارایی های خودم را از ریسک حفاظت کنم و در امان نگه‬
‫دارم‪ ،‬می آیم و یک شرکت تشکیل می دهم و تنها شریک و تنها سهام دارش هم خودم هستم‪ .‬این ممکن است یا خیر؟‬

‫پاسخ ‪ :‬در ایران خیر‪ ،‬اما در برخی از نقاط جهان و بعضی از کشور ها شرکت تک شریک هم مجاز است‪ .‬اما در ایران باید حداقل دونفر باشند‪ .‬البته دولت‬
‫ممکن است شرکت تک شریک به حساب بیاید‪ ،‬به عنوان مثال شخص حقوقی تک شریک‪.‬‬

‫انواع حق ‪ :‬ما می دانیم که شخص حقیقی بخاطر شخصیت خودش و بخاطر اینکه شخص است دو حق دارد ‪:‬‬

‫‪ )1‬حق تمتع ‪ :‬حق دارا شدن و بهرمند شدن‬

‫‪ )2‬حق استیفا ‪ :‬حق اجرا‬

‫سوال ‪ :‬آیا این دو حق را شخص حقوقی هم دارد؟‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪109‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫پاسخ ‪ :‬بله‪.‬‬

‫وجود اهلیت ‪ :‬در مورد شخص حقیقی گفتیم که اصل بر این است که حق تمتع شخص حقیقی مطلق است و این حق را دارد چه تبعه ایران باشد چه‬
‫تبعه خارجی باشد و اصل بر وجود اهلیت تمتع در شخص حقیقی است اما در مورد اهلیت استیفا اصل بر عدم اهلیت استیفا است‪.‬‬

‫داشتن اهلیت ‪ :‬تفاوت این است که اهلیت تمتع دائر مدار خود شخص است یعنی شخص وجود دارد پس حق دارد اما اهلیت استیفا اینگونه نیست‪.‬‬
‫اهلیت استیفا منوط به مرگ و ادراک است؛ من چون وجود دارم می توانم مالک شوم اما زمانی که بلوغ‪ ،‬عقل‪ ،‬رشد داشته باشم و ادراکم به مرحله ای‬
‫برسد که منافع و ضرر خودم را تشخیص بدهم می توانم آن حق مالکیت را اجرا کنم‪ .‬قاعده این است که شخص حقوقی هم مثل شخص حقیقی است (در‬
‫دارا شدن و اجرای حق)‬

‫اهلیت در امور ذاتی شخص حقیقی ‪ :‬اما یکسری تفاوت ها وجود دارد‪ ،‬چون ذات این ها باهم فرق دارد‪ .‬یکسری حقوق وجود دارد که مختص ذات‬
‫انسان است‪ .‬مثل زوجیت‪ ،‬ابوت‪ ،‬بنوت‪ ،‬کل مباحث نکاح‪ ،‬اذن‪ ،‬وصیت و‪ ...‬متعلق و اختصاص به انسان دارد که این حقوق اختصاص به شخص حقوقی ندارد؛‬
‫نه بخاطر تبعیض بلکه بخاطر تفاوت ذاتی که بین این ها وجود دارد‪ .‬پس یک چیزی که بین شخص حقوقی و شخص حقیقی تفاوت می کند‪ ،‬همان تفاوت‬
‫ویژگی های ذاتی او است‪ .‬شخص حقوقی اساسنامه و شرکت نامه دارد و این اساسنامه و شرکت نامه موضوع فعالیت او را محدود می کند‪ ،‬مثال در حوزه‬
‫آموزش‪ ،‬داوری‪ ،‬مشاوره و‪....‬‬

‫محدودیت شخص حقوقی ‪ :‬به عبارتی شخص حقوقی عالوه بر ویژگی ذاتی خودش و تفاوتی که با شخص حقیقی دارد در اساسنامه خودش محصور‬
‫است‪ .‬و اساسنامه هم ممکن است به او اجازه بهره مند شدن از برخی از حقوق را ندهد‪.‬‬

‫خالصه ‪ :‬شخص چه حقیقی و چ ه حقوقی اهلیت تمتع و اهلیت استیفا دارد‪ .‬اهلیت تمتع یعنی بهرمند شدن از حق و اهلیت استیفا یعنی اجرای حق‪ .‬در‬
‫اهلیت تمتع‪ ،‬اصل بر وجود آن است اما در اهلیت استیفا اصل بر عدم است‪ .‬زیرا اهلیت تمتع دائر مدار وجود است اما اهلیت استیفا دائر مدار ادراک است‪.‬‬
‫شخص حق تمت ع دارد چون وجود دارد و حق استیفا دارد چون بلوغ‪ ،‬عقل و رشد دارد‪ .‬قاعده آن است که شخص حقوقی هم از همه حقوق شخص حقیقی‬
‫برخوردار است پس همه شرکت ها از همه حقوق برخوردار هستند‪.‬‬

‫استثنا در اهلیت شخص حقوقی ‪ :‬قاعده آن است که شخص حقوقی هم از همه حقوق شخص حقیقی برخوردار است جز دو مورد ‪:‬‬

‫‪ )1‬مواردی که به الطبیعه اختصاص به شخص حقیقی دارد مثل زوجیت‪ ،‬ارث و‪...‬‬

‫‪ )2‬اساسنامه شخص حقوقی یا شرکت‪.‬‬

‫مثال ‪ :‬اگر اساسنامه شخص حقوقی این است که می تواند فعالیت آموزشی داشته باشد حق فیلم سازی ندارد چون اساسنامه به او اجازه نمی دهد‪.‬‬

‫محدودیت به وسیله اساسنامه ‪ :‬این اساسنامه آن ها را از بعضی از حقوق محروم می کند و به همین سبب حق تمتع ندارند و اگر حق تمتع نداشته‬
‫باشند حق اجرا نیز ندارند چون اول باید حق تمتع باشد که بعد حق اجرا باشد‪.‬‬

‫لزوم وجود اهلیت تمتع برای وجود اهلیت استیفاء ‪ :‬ممکن است ما حق تمتع داشته باشیم ولی حق اجرا نداشته باشیم اما نمی شود حق اجرایی‬
‫داشته باشیم اما حق تمتع نداشته باشیم‪ .‬بیگانه ای که اصال حق تمتع نسبت به امالک زراعی در ایران را ندارد‪ ،‬به طریق اولی حق استیفایش را هم ندارد‪.‬‬
‫در واقع حق تمتع باید باشد که حق استیفا به وجود بیاید‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬شرایط عمومی تکلیف‪ ،‬بلوغ و عقل و قدرت است و ممکن است شرط دیگری هم باشد‪.‬‬

‫شرکت ها در قوانین خاص تجارتی اقسامی دارند ‪:‬‬

‫‪ ) 1‬شرکت ها بر اساس قانون حاکم‪ ،‬قانونی که آن ها را تعریف و تبیین کرده است و احکام آن ها را گفته است‪ .‬بعضی از شرکت ها سهامی هستند و بعضی‬
‫از شرکت ها غیر سهامی هستند و بعضی از شرکت های تعاونی‪ ،‬تولید و مصرف هستند‪ .‬از جهت قانونی که ناظر بر اینهاست و این ها را معرفی کرده است‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪110‬‬

‫و احکامشان را گفته است یکسری شرکت ها‪ ،‬شرکت های سهامی هستند که ما با این ها شروع می کنیم(سهامی عام و سهامی خاص)‪ .‬که اصلی ترین‬
‫قانونی که حاکم است بر این ها قانون اصالح قسمتی از قانون تجارت است که مشهور به الیحه است‪(.‬مصوب ‪ )1347‬خود قانون تجارت مصوب ‪ 1311‬است‬
‫که حدود سه دهه قانون تجارت اجرا شده است و بعد الیحه شرکت های سهامی آمده است بعضی از مواد را (مواد ‪ 21‬تا ‪ )93‬را اصالح کرده است‪.‬‬

‫خالصه ‪ :‬پس یک گروه از شرکت ها‪ ،‬شرکت های سهامی عام و خاص شد که اصلی ترین قانون ناظر بر آن ها هم قانون اصالح بعضی از مواد قانون تجارت‪،‬‬
‫مشهور به الیحه شرکت های سهامی و البته عالوه بر آن قانون خود تجارت و قوانین دیگر هم راجع به آن صحبت کرده است‪.‬‬

‫‪ ) 2‬دسته دوم شرکت های غیرسهامی است که شرکت های غیرسهامی در حکومت قانون تجارت است‪ .‬مواد اصلی قانون تجارت قانون حاکم و ناظر بر‬
‫شرکت های غیرسهامی است یعنی همین شرکت هایی که در ماده ‪ 20‬باهم خواندیم‪.‬‬

‫نسخ جزئی مواد ‪ 21‬الی ‪ : ۹3‬اگر آخر قانون تجارت را ببینید‪ ،‬می بینید که مواد ‪ 21‬الی ‪ 93‬را آورده است‪ .‬در هیچ قانون دیگری چنین نیست‪ ،‬یعنی‬
‫آخر قانون جزا قوانین جزایی سابق منسوخ نیست و‪ ....‬در قانون تجارت مواد ‪ 21‬تا ‪ 93‬که توسط الیحه ی شرکت های سهامی نسخ شده آمده است‪ .‬بخاطر‬
‫اینکه نسخ آن ک لی نبوده است نسبت به تمام شرکت ها نسخ نشده است و فقط نسبت به شرکت های سهامی نسخ شده است‪ .‬الیحه شرکت های سهامی‬
‫مواد ‪ 21‬تا ‪ 93‬را فقط در مورد شرکت های سهامی نسخ کرده است‪ .‬از هفت شرکتی که در ماده ‪ 20‬آمده است اولین آن سهامی بود‪ ،‬شش تای دیگر هم‬
‫بود و آن شش تا همچنان قواعد مواد ‪ 21‬تا ‪ 93‬بر آنها حاکم است اگر مطلبی داشته باشد‪ .‬بخاطر همین در آخر قانون آورده است‪.‬‬

‫شرکت تعاونی تولید و مصرف ‪ :‬عالوه بر این شرکت های سهامی و شرکت های غیرسهامی ماده ‪ ، 20‬شرکت های تعاونی تولید و مصرف هم است که‬
‫عالوه بر اینکه مواردی از قانون تجا رت بر آنها حاکم است قانون بخش تعاون‪ ،‬قانون اصلی حاکم بر آنهاست‪ .‬همانطور که در مورد شرکتهای سهامی الیحه‬
‫ی شرکت های سهامی حاکم است در مورد شرکت های تعاونی تولید و مصرف قانون بخش تعاون بر آن حاکم است‪.‬‬

‫این اولین تقسیم شرکت ها بود‪.‬‬

‫جلسه چهل و هفتم‬

‫انواع شرکت ها ‪ :‬گفتیم از سه جهت شرکت ها را تقسیم می کنیم‪.‬‬

‫مورد اول بر اساس قانون حاکم بر آن شرکت است (قانون تعیین کننده قواعد آن شرکت) طبق این تقسیم بندی‪ ،‬نوع اول شرکت ها‪ ،‬سهامی است (سهامی‬
‫بر دو نوع عام و خاص می باشد)‪ .‬نوع دوم شرکت ها‪ ،‬شرکت های غیر سهامی هستند که درماده ‪ 20‬بیان شده و قواعد آن در مواد ‪ 93‬به بعد قانون تجارت‬
‫مطرح گردیده است و در مواد ‪ 21‬تا ‪ 93‬نیز اگر موادی مرتبط با این نوع شرکت ها بوده نیز باید مورد توجه قرار دهیم‪ .‬سومین نوع شرکت ها نیز‪ ،‬شرکت‬
‫های تعاونی تولید و مصرف هستند‪ .‬که قانون بخش تعاون و در کنار قانون تجارت بر این شرکت ها حاکم است‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬اصلی ترین قانونی که بر شرکت های سهامی حاکم بوده الیحه اصالحی قانون تجارت مصوب ‪ 1347‬است و عالوه بر آن قانون مدنی و تجارت نیز‬
‫می تواند تعیین کننده قواعد این نوع شرکت ها باشد‪.‬‬

‫خالصه ‪ :‬تقسیم بندی شرکت ها از جهت قانون حاکم بر آنها ‪ .1 :‬شرکت سهامی‪ .2 ،‬شرکت غیر سهامی و ‪ .3‬شرکت های تعاونی تولید و مصرف‪.‬‬

‫دومین تقسیم بندی شرکت ها از جهت میزان مسئولیت شرکا ‪ :‬یکی از علل تأسیس شرکت ها به عنوان شخص حقوقی این است که مسئولیت‬
‫اشخاص حقیقی کم شود و برای خود یک حوزه امنی ایجاد کنند و هر جا شرکتی است قاعدتاً شریکی وجود دارد‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬در نظام جمهوری اسالمی ایران شرکت تک شریک وجود ندارد به جز شرکت های دولتی که تمام سهام آن متعلق به دولت است)‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬میزان مسئولیت شرکا در مورد تعهدات شرکت چقدر است؟‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪111‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫پاسخ ‪ :‬مسئولیت خود شرکت به عنوان شخص حقوقی مسئولیت تام است‪ .‬در مورد شریک میزان مسئولیت بستگی به نوع شرکت دارد و از این حیث‬
‫شرکت ها به سه نوع تقسیم می شوند‪.‬‬

‫‪ . 1‬شرکت های محدود به آورده (شرکت های سرمایه) ‪ :‬هر شریکی قطعا سرمایه ای وارد شرکت کرده است به عبارتی آورده ای دارد‪ .‬حال میزان مسئولیت‬
‫به اندازه همان آورده و سرمایه است؟ نامحدود است؟ یا مختلط؟ در شرکت های سهامی‪ ،‬مسئولیت شریک تنها محدود به همان میزان آورده او می باشد‪.‬‬

‫‪ . 2‬شرکت های نامحدود به آورده (شرکت های اشخاص) ‪ :‬یعنی شرکا فراتر از آورده و سرمایه شان‪ ،‬مسئولیت دارند که شرکت های تضامنی و نسبی از‬
‫این نوع شرکت ها هستند‪.‬‬

‫‪ .3‬شرکت های مختلط سهامی و مختلط غیر سهامی‬

‫خالصه ‪ :‬دومین تقسیم شرکت ها بر اساس میزان مسئولیت شرکا است‪ .‬در برخی از شرکت ها مسئولیت محدود به آورده و سرمایه است و مثال بارز آن‬
‫شرکت های سهامی است‪ .‬قسم دوم شرکت هایی که مسئولیت شریک نامحدود به آورده و فراتر از آن است‪ .‬شرکت تضامنی و نسبی در این گروه قرار دارد‪.‬‬
‫سومین مورد شرکت های ویژه که میزان مسئولیت مختلط است نسبت به برخی از شرکا محدود به سرمایه و نسبت به برخی نامحدود است ؛ شرکت های‬
‫مختلط سهامی و مختلط غیر سهامی در این دسته می گنجد‪.‬‬

‫سومین تقسیم بندی بر اساس شخصیت شرکا می باشد ‪ :‬اینکه شخصیت شریک چقدر در آن شرکت مهم است‪ .‬از این جهت شرکت یا شرکت‬
‫اشخاص است و شخصیت محوریت دارد؛ یا شرکت سرمایه است و آورده محوریت دارد و یا شرکت ویژه است که مختلط هر دو این موارد می باشد یعنی‬
‫شخصیت برخی و سرمایه برخی دیگر مهم است‪.‬‬

‫توضیح ‪ :‬در برخی از شرکت ها آنچه مهم است و محوریت دارد شخصیت شریک است و نه آورده او‪ .‬در مقابل در برخی شرکت ها آنچه محوریت دارد‬
‫میزان سرمایه شریک است از این حیث شرکت ها یا شرکت های اشخاص اند (تضامنی و نسبی) یا شرکت های سرمایه اند (سهامی عام و خاص و غیره) و‬
‫یا شرکت های ویژه هستند که آمیزه ای از ویژگی های شرکت های اشخاص و سرمایه را در خود دارند (مختلط سهامی و مختلط غیر سهامی)‪.‬‬

‫شکل یا موضوع تجاری ‪ :‬اکنون می خواهیم الیحه ‪ 300‬ماده ای شرکت های سهامی را بخوانیم‪ .‬شرکت های سهامی تجاری اند و اصال هم مهم نیست‬
‫موضوع فعالیتشان چیست‪ .‬شرکت ها دو نوع می باشند ‪ :‬یا شکالً (سهامی عام و خاص) و یا موضوعاً تجاری اند‪ .‬اگر شرکتی شکالً تجاری باشند دیگر سراغ‬
‫موضوع فعالیت آن شرکت نمی رویم که آیا تجاری است یا خیر‪ .‬اما اگر موضوعاً تجاری بود باید موضوع آن را مورد توجه قرار دهیم‪.‬‬

‫خالصه ‪ :‬شرکت ها یا شکال تجاری اند که در اینصورت تاجرند فارغ از اینکه موضوع آن تجاری باشد یا غیر تجاری‪ .‬و ممکن است موضوعا تجاری باشند‬
‫در اینصورت سراغ موضوع فعالیت آن می رویم و اگر موضوع فعالیت تجاری باشد‪ ،‬تاجرند و اگر نبود تاجر نیست‪ .‬مثل شخص حقیقی که اگر فعالیت تجاری‬
‫انجام دهند تاجر محسوب می شوند و در برخی موارد ممکن است که شرکت هم شکالً و هم موضوعاً تجاری باشند مانند ‪ :‬شرکت بیمه‪ ،‬بانک و‪...‬‬

‫جلسه چهل و هشتم‬

‫شرکت های سهامی عام و خاص که قواعدش در الیحه آمده است و در اولین تقسیم بندی شرکت ها هم گفته شد‪ ،‬قانون اصلی حاکم بر شرکت های‬
‫سهامی عام و خاص همین الیحه است‪.‬‬

‫همانطور که یک شخص حقیقی یک روز به دنیا می آید و یک روز هم از دنیا می رود و ما در حقوق هر آنچه می گوییم از این ابتدا تا انتها است یعنی از‬
‫اولین روز که نطفه او به عنوان جنین منعقد می شود تا زمانی که فوت می کند و تکلیف اموالش مشخص می شود؛ همین قصه راجع به شرکت های‬
‫سهامی هم وجود دارد که چه موقع و چطور تشکیل می شود و نهایتا چطور پایان پیدا می کند و بعد از این پایان چه باید کرد؟‬

‫مبحث اول ‪ -‬شرکت های سهامی‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪112‬‬

‫بخش اول تعریف و تشکیل شرکت سهامی است و شروع بحث با انعقاد نطفه شرکت ها است که چطور یک شرکتی خلق می شود و به وجود می آید البته‬
‫شرکت وجود حقیقی ندارد و قانون به او موجودیت می دهد‪.‬‬

‫تعریف شرکت های سهامی ‪ :‬شرکت های سهامی یا سهامی عام هستند و یا سهامی خاص است‪ .‬چه سهامی عام و چه سهامی خاص به آن سهامی می‬
‫گوییم چون اوال سرمایه آن به سهام تقسیم شده است و دوما مسئولیت صاحبان سهام یا شرکا محدود به مبلغ اسمی آنها است‪.‬‬

‫ویژگی ذاتی شرکت سهامی ‪ :‬هر جایی که یک شرکت سهامی دیدید چه عام چه خاص‪ ،‬حتما باید این دو ویژگی را داشته باشد که این ویژگی ها‬
‫ویژگی های ذاتی شرکت های سهامی است‪ .‬حتما سرمایه اش به سهام تقسیم شده است و می گوییم این مقدار سهم است و به عالوه هر شریکی در این‬
‫شرکت به مبلغ اسمی سرمایه خودش در این شرکت مسئولیت دارد نه بیشتر‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬واضح است در شرکت های سهامی سرمایه مهم است نه شخصیت‪.‬‬

‫ماده ‪ 1‬شرکت های سهامی را به طور مطلق و فارغ از شرکت های سهامی عام یا خاص تعریف کرد‪ .‬شرکت های سهامی عام و خاص در پروسه تشکیل که‬
‫در مواد مختلف می خوانیم شباهت هایی دارند و تفاوت هایی دارند؛ یک قلمرو مشترک دارند و شبیه به هم هستند و یک سری تفاوت ها هم دارند‪.‬‬

‫پروسه تشکیل شرکت سهامی عام را که یاد بگیریم تعریف شرکت سهامی خاص ساده تر است‪.‬‬

‫تفاوت شرکت سهامی عام و خاص ‪ :‬شرکت سهامی عام و خاص چه تفاوتی دارد؟ که یک عده عام و یک عده خاص هستند؟ یک تفاوت بسیار کوچک‬
‫است‪ ،‬این شرکت یک سرمایه ای دارد و از یک سرمایه تشکیل شده است‪ .‬سرمایه این شرکت را چه کسی تامین کرده است؟ یک بار تمام سرمایه این‬
‫شرکت را موسسین یا همان کسانی که شرکت را تشکیل می دهند تعهد و تامین می کنند یعنی مثال ما ‪ 30‬و ‪ 40‬نفریم و می خواهیم یک شرکت تاسیس‬
‫کنیم و ‪ 100‬درصد سرمایه این شرکت را خودمان وسط می گذاریم که این سهامی خاص می شود و به آن سهامی خاص می گوییم چون خاص خودمان‬
‫است یعنی توده های مردم در آن شرکت ندارند‪ .‬اما شرکت سهامی عام عموم مردم هم در تامین سرمایه او نقش دارند‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬چرا به این ها عام می گوییم؟‬

‫پاسخ ‪ :‬به خاطر اینکه عموم مردم هم می توانند در تامین سرمایه مشارکت کنند و سهامدارش بشوند‪.‬‬

‫ماده ‪: 1‬‬

‫«شرکت سهامی شرکتی است که سرمایه آن به سهام تقسیم شده و مسئولیت صاحبان سهام محدود به مبلغ اسمی سهام آنها است‪».‬‬

‫بررسی ماده ‪ : 1‬ماده ‪ ،1‬شرکت های سهامی را تعریف کرده است‪ ،‬هم عام و خاص‪.‬‬

‫دو ویژگی ذاتی دارد ‪:‬‬

‫‪ )1‬سرمایه اش به سهام تقسیم شده است‪.‬‬

‫‪ ) 2‬مسئولیت صاحبان سهام یا همان شرکا محدود به مبلغ اسمی سهام آنهاست‪.‬‬

‫نکته ‪ : 1‬دو ویژگی ذکر شده در تعریف شرکت های سهامی خصوصیات ذاتی و همیشگی آن است‪ .‬به بیان دیگر شرکت سهامی منهای این دو خصوصیت‬
‫و ویژگی امکان تشکیل یا بقا ندارد‪.‬‬

‫نکته ‪ : 2‬گفته شد م سئولیت صاحبان سهام محدود به مبلغ اسمی سهام است‪ .‬جلوتر خواهیم گفت که هر سهم یک ارزشی دارد‪ .‬در اساسنامه برای هر‬
‫سهمی یک مبلغ گفته می شود مثال ‪ 10‬ریال‪ 50 ،‬ریال‪ .‬این مبلغ یک مبلغ اسمی می شود‪ .‬مبلغ غیر اسمی مبلغ واقعی است‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬مگر قیمت واقعی همیشه مثل همان قیمت بورسی نیست؟‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪113‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫پاسخ ‪ :‬قیمت بورسی ممکن است تابع یک اتفاق سیاسی افزایش یا کاهش داشته باشد‪ .‬سهامداران حرفه ای معموال اینطور هستند که این تفاوت را خوب‬
‫متوجه می شوند‪ .‬مثال می فهمند که ارزش واقعی سهام این شرکت سه برابر قیمتی است که در بورس معامله می شود‪ .‬به دلیلی و به خاطر یک شرایط‬
‫خاصی قیمتش به شدت کاهش یافته است‪ .‬یا برعکس افزایش داشته است‪.‬‬

‫انواع مبلغ سهام ‪ :‬یک مبلغ اسمی است که در اساسنامه است که خیلی کم و ناچیز است‪ .‬یک مبلغ واقعی است و یک مبلغ بورسی است‪.‬‬

‫مسئولیت صاحبان سهام به میزان مبلغ اسمی است‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬به چه میزان مسئولیت دارید؟‬

‫‪ )1‬اسمی ‪ )2‬واقعی ‪ )3‬بورسی ‪ )4‬کل بدهی‬

‫پاسخ صحیح ‪ :‬اسمی‬

‫نکته ‪ : 3‬مبلغ اسمی در مقابل مبلغ واقعی و بورسی و کل بدهی شرکت است‪.‬‬

‫ماده ‪: 2‬‬

‫«شرکت سهامی شرکت بازرگانی محسوب می شود ولو این که موضوع عملیات آن امور بازرگانی نباشد‪».‬‬

‫بررسی ماده ‪ : 2‬همه مطالب ماده ‪ 2‬گفته شده است‪.‬‬

‫تجاری بودن هر شرکت سهامی ‪ :‬گفتیم که شرکت های سهامی چون شکالً تجاری هستند همیشه شرکت تجاری به حساب می آیند و همیشه شرکت‬
‫بازرگانی به حساب می آیند‪ .‬شما نمی توانید شرکت سهامی پیدا کنید که تجاری نباشد‪ .‬اگر شکال تجاری است و بخواهد موضوعا بازرگانی باشد یا نباشد‬
‫ما به آن کاری نداریم‪.‬‬

‫ماده ‪( : 3‬ماده مرتبط ‪)10۷ :‬‬

‫«در شرکت سهامی تعداد شرکاء نباید از سه نفر کمتر باشد‪».‬‬

‫بررسی ماده ‪ : 3‬ماده ‪ 3‬حداقل تعداد سهامداران در شرکت های سهامی را گفته است‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬حداقل تعداد سهامداران در شرکت سهامی چند نفر است؟‬

‫پاسخ ‪ :‬ماده ‪ 3‬به ما می گوید که در شرکت سهامی تعداد شرکا نباید از سه نفر کمتر با شد‪ .‬اگر دلیلی بر مقید بودن واژه ای پیدا نکنیم می گوییم مطلق‬
‫است‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬حداقل تعداد سهام داران در شرکت های سهامی عام و خاص چند نفر باید باشند؟‬

‫پاسخ ‪ :‬حداقل تعداد سهامداران در شرکت سهامی خاص سه نفر است و در شرکت سهامی عام باید ‪ 5‬نفر باشند‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬قانون گفته است سه نفر اما چرا شما می گویید باید ‪ 5‬نفر باشند؟‬

‫پاسخ ‪ :‬به خاطر وجود قرینه ماده ‪ ، 107‬که شرکت سهامی عام که هر شرکت سهامی باید هیئت مدیره ای داشته باشد و هیئت مدیره شرکت سهامی عام‬
‫باید حداقل ‪ 5‬نفر باشد و این ‪ 5‬نفر باید از بین سهامداران انتخاب شوند پس حداقل سهامداران شرکت سهامی عام ‪ 5‬نفر است‪.‬‬

‫ماده ‪ 10۷‬قانون تجارت ‪:‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪114‬‬

‫«شرکت سهامی به وسیله هیات مدیره ای که از بین صاحبان سهام انتخاب شده و کالً یا بعضاً قابل عزل می باشند اداره خواهد شد‪ .‬عده اعضای هیات‬
‫مدیره در شرکت های سهامی عمومی نباید از پنج نفر کمتر باشد‪».‬‬

‫بررسی ماده ‪ : 10۷‬در این ماده می گوید هیئت مدیره باید از بین صاحبان سهام باشد‪ .‬و حداقل هیئت مدیره ای که همه شان باید سهام دار باشند باید‬
‫‪ 5‬نفر باشد پس ما حداقل ‪ 5‬مدیر الزم داریم و باید این ‪ 5‬مدیر از بین سهامداران انتخاب شوند‪.‬‬

‫جلسه چهل و نهم‬

‫ماده ‪: 4‬‬

‫«شرکت سهامی به دو نوع تقسیم می شود‪:‬‬

‫نوع اول ‪ -‬شرکت هایی که موسسین آنها قسمتی از سرمایه شرکت را از طریق فروش سهام به مردم تامین می کنند‪ .‬این گونه شرکت ها شرکت سهامی‬
‫عام نامیده می شوند‪.‬‬

‫نوع دوم ‪ -‬شرکت هایی که تمام سرمایه آنها در موقع تاسیس منحصراً توسط موسسین تامین گردیده است‪ .‬این گونه شرکت ها شرکت سهامی خاص‬
‫نامیده می شوند‪.‬‬

‫تبصره ‪ -‬در شرکت های سهامی عام عبارت “ شرکت سهامی عام” و در شرکت های سهامی خاص عبارت “ شرکت سهامی خاص” باید قبل از نام شرکت‬
‫یا بعد از آن بدون فاصله با نام شرکت در کلیه اوراق و اطالعیه ها و آگهی های شرکت به طور روشن و خوانا قید شود‪».‬‬

‫این ماده انواع شرکت های سهامی و تعریف آن را بیان می دارد ‪ :‬شرکت های سهامی عام و خاص‪.‬‬

‫شرکت سهامی عام ‪ :‬موسسین یعنی تاسیس کنندگان‪ ،‬آن شرکایی که پیش گام تاسیس شرکت هستند‪.‬قسمتی از سرمایه ‪ :‬یعنی موسسین می توانند‬
‫تا ‪ 80‬درصد از سهام شرکت را داشته باشند‪ .‬چون شرکت سهامی عام است برای تأمین سرمایه از عموم مردم کمک می گیرند و شرکت سهامی خاص ‪:‬‬
‫شرکت هایی که صد در صد سرمایه آن توسط پیشگامان تاسیس تأمین می شود‪.‬‬

‫تبصره ‪ :‬چه شرکت سهامی عام و چه شرکت سهامی خاص باشد این عبارت را باید عنوان کند‪.‬چرا که نوع مسئولیت متفاوت است و عنوان شرکت (سهامی‬
‫عام یا سهامی خاص) باید به واضح و روشن و خوانا باشد‪.‬‬

‫مثال برای حکم تکلیفی وجوب ‪ « :‬باید » بیان شده در تبصره‬

‫ماده ‪: ۵‬‬

‫«در موقع تاسیس سرمایه شرکت های سهامی عام از پنج میلیون ریال و سرمایه شرکت های سهامی خاص از یک میلیون ریال نباید کمتر باشد‪.‬‬

‫در صورتی که سرمایه شرکت بعد از تاسیس به هر علت از حداقل مذکور در این ماده کمتر شود باید ظرف یک سال نسبت به افزایش سرمایه تا میزان‬
‫حداقل مقرر اقدام به عمل آید یا شرکت به نوع دیگری از انواع شرکت های مذکور در قانون تجارت تغییر شکل یابد (ضمانت اجرا) وگرنه هر ذینفع می‬
‫تواند انحالل آن را از دادگاه صالحیتدار درخواست کند‪.‬‬

‫هرگاه قبل از صدور رای قطعی موجب درخواست انحالل منتفی گردد دادگاه رسیدگی را موقوف خواهد نمود‪».‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪115‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫حداقل سرمایه ‪ :‬ماده ‪ 5‬حداقل سرمایه تاسیس یک شرکت را بیان می کند‪(.‬حداقل سرمایه در موقع تاسیس ممکن است پس از تأسیس با رعایت شرایط‬
‫قابل افزایش می باشد)‪ .‬حداقل سرمایه شرکت سهامی عام از پنج میلیون ریال (‪ 500‬هزار تومان) و شرکت سهامی خاص یک میلیون ریال (‪ 100‬هزار‬
‫تومان) است‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬این حداقل (پنج میلیون ریال در عام و یک میلیون ریال در خاص) شرط ابتدایی است و فقط باید در موقع تاسیس باشد یا شرط استمراری است‬
‫و بعدا نیز باید باشد؟‬

‫پاسخ ‪ :‬شرط استمراری است‪ .‬اگر کاهش پیدا کند باید در بازه زمانی یکساله یا به حداقل سرمایه افزایش پیدا کند یا به نوع دیگری از شرکت ها تبدیل‬
‫شود و نمی تواند بیش از یک سال پایین تر از سرمایه حداقلی باشد‪.‬‬

‫ضمانت اجرای ‪ :‬ضمانت اجرای این قاعده حقوقی این است که اگر سرمایه کمتر از این حداقل شد و در بازه یکساله‪ ،‬تامین سرمایه یا تبدیل به شرکت‬
‫دیگری صورت نگیرد هر ذینفعی از دادگاه می تواند انحالل شرکت را درخواست نماید و اگر قبل از صدور رای قبلی نیز تامین سرمایه شود قرار موقوفی‬
‫صادر می شود‪.‬‬

‫سه مطلب مهم این ماده ‪ .1:‬حداقل و حداکثر شرکت های سهامی عام‪ . 2.‬این شرط استمراری است و در صورت کاهش حداقل سرمایه باید در بازه زمانی‬
‫یکساله یا تامین سرمایه شود یا به نوع دیگری از شرکت ها تبدیل شود ‪ .3‬ضمانت اجرا این شرط انحالل شرکت توسط درخواست ذینفع است‪.‬‬

‫ماده ‪: ۶‬‬

‫«برای تاسیس شرکت های سهامی عام موسسین باید اقالً بیست درصد سرمایه شرکت را خود تعهد کرده و الاقل سی و پنج درصد مبلغ تعهد شده را در‬
‫حسابی به نام شرکت در شرف تاسیس نزد یکی از بانک ها سپرده سپس اظهارنامه ای به ضمیمه طرح اساسنامه شرکت و طرح اعالمیه پذیره نویسی سهام‬
‫که به امضاء کلیه موسسین رسیده باشد در تهران به اداره ثبت شرکت ها و در شهرستان ها به دایره ثبت شرکت ها و در نقاطی که دایره ثبت شرکت ها‬
‫وجود ندارد به اداره ثبت اسناد و امالک محل تسلیم و رسید دریافت کنند‪.‬‬

‫تبصره ‪ -‬هرگاه قسمتی از تعهد موسسین به صورت غیر نقد باشد باید عین آن یا مدارک مالکیت آن را در همان بانکی که برای پرداخت مبلغ نقدی‬
‫حساب باز شده است تودیع و گواهی بانک را به ضمیمه اظهارنامه و ضمائم آن به مرجع ثبت شرکت ها تسلیم نمایند‪».‬‬

‫تعهد سرمایه و تامین سرمایه ‪ :‬برای تاسیس شرکت باید سرمایه آن تهیه شود‪ .‬ما یک تعهد سرمایه داریم مثال من می گویم ده درصد سرمایه را می‬
‫آورم و یک تأمین سرمایه داریم یعنی سرمایه آورده می شود و برای تاسیس شرکت هر دو باید باشد‪ .‬هر شخصی چه موسسین و چه در سهامی عام افرادی‬
‫که در پذیره نویسی شرکت می کنند باید بخشی از سرمایه را نقدی بیاورند و بخشی دیگر را می توانند تعهد کنند و نمی توان شرکت را با تعهد سرمایه‬
‫تاسیس کرد و ماده ‪ 6‬درصد هایی که باید تعهد شود و درصدی که باید نقداً تامین شود را بیان می کند‪.‬‬

‫سرمایه شرکت سهامی عام ‪ :‬حداقل باید ‪ 20‬درصد توسط خود موسسین تعهد شود و از این ‪ 20‬درصد باید ‪ 35‬درصد آن نقداً تامین شود (می شود ‪7‬‬
‫درصد کل سرمایه که باید نقداً تامین شود) و این مبلغ در حساب شرکت در شرف تاسیس باید واریز گردد‪ .‬پس از آن باید اظهار نامه و طرح اساسنامه نیز‬
‫تهیه شود‪ .‬و چون شرکت سهامی عا م است بخشی از سرمایه را باید عموم مردم تامین کنند بنابراین باید یک طرح اعالمیه پذیره نویسی نیز تهیه شود‪.‬‬

‫خالصه ‪ :‬یک اظهار نامه‪ ،‬طرح اساسنامه و طرح اعالمیه پذیره نویسی الزم است‪.‬‬

‫اظهار نامه ‪ :‬در حکم شناسنامه شرکت است و اطالعات اولیه ای راجع به شرکت می باشد و طرح اساسنامه ‪ :‬نیز در حکم قانون اداره شرکت است که‬
‫پس از تصویب می شود قانون اداره شرکت‪.‬‬

‫ثبت شرکت ‪ :‬با تهیه این موارد اگر تهران هستید به اداره ثبت شرکت ها و در صورتی که در شهرستان کوچک هستید به اداره ثبت اسناد و امالک مراجعه‬
‫می کنید و با تحویل طرح اساسنامه‪ ،‬اظهار نامه و طرح اعالمیه پذیره نویسی یک رسید دریافت می کنید‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪116‬‬

‫بررسی تبصره ‪ :‬ممکن است شرکت توسط موسسینی تاسیس شده که سرمایه آنها غیر نقد می باشد (ملک‪ ،‬خودرو و‪ )..‬باید عین آن یا مدارک مالکیت‬
‫در همان بانکی که برای مبلغ واریز حساب بانکی تاسیس شده تسلیم شود و گواهی بانک دریافت گردد که به اداره ثبت تحویل داده شود‪.‬‬

‫مواد ‪ 8 ،7‬و ‪ 9‬مطالب مهمی ندارد و به طور روزنامه وار مطالعه بفرمایید‪.‬‬

‫جلسه پنجاهم‬
‫شرکت های سهامی اولین شرکت هایی بود که به نظمی که خود قانون دارد وارد بحثش شدیم و جلو می رویم‪.‬‬

‫ماده ‪: ۷‬‬

‫«اظهارنامه مذکور در ماده ‪ 6‬باید با قید تاریخ به امضاء کلیه مؤسسین رسیده و موضوعات زیر مخصوصاً در آن ذکر شده باشد ‪:‬‬

‫‪ - 1‬نام شرکت‪.‬‬

‫‪ - 2‬هویت کامل و اقامتگاه مؤسسین‪.‬‬

‫‪ - 3‬موضوع شرکت‪.‬‬

‫‪ - 4‬مبلغ سرمایه شرکت و تعیین مقدار نقد و غیر نقد آن به تفکیک‪.‬‬

‫‪ - 5‬تعداد سهام با نام و بی نام و مبلغ اسمی آنها و در صورتی که سهام ممتاز نیز مورد نظر باشد تعیین تعداد و خصوصیات و امتیازات این گونه سهم‪.‬‬

‫‪ - 6‬میزان تعهد هر یک از مؤسسین و مبلغی که پرداخت کرده اند با تعیین شماره حساب و نام بانکی که وجوه پرداختی در آن واریز شده است‪ .‬در مورد‬
‫آورده غیر نقد تعیین اوصاف و مشخصات و ارزش آن به نحوی که بتوان از کم و کیف آورده غیر نقد اطالع حاصل‬

‫نمود‪.‬‬

‫‪ - 7‬مرکز اصلی شرکت‪.‬‬

‫‪ - 8‬مدت شرکت‪».‬‬

‫بررسی ماده ‪ : ۷‬این ماده مندرجات را می گوید و گفتیم که ما می خواهیم با هم یک شرکت سهامی عام تأسیس کنیم‪ .‬در شرکت سهامی عام بخشی از‬
‫سهام را باید خود ما به عنوان پیشگامان و مؤسسین تعهد و بخشی را هم به طور نقدی تأدیه کنیم و بخشی هم بایستی توسط عموم و مردم تأمین شود و‬
‫وقتی قرار است از سمت عموم تأیید شود پس الجرم بایستی پذیره نویسی انجام شود‪ .‬وقتی می خواهد پذیره نویسی انجام شود یک اعالمیه پذیره نویسی‬
‫الزم است منتها درجات اعالمیه پذیره نویسی چیست؟ گفتیم که هر شرکتی باید یک شناسنامه داشته باشد که آن هم قرار است یک شخص باشد‪،‬‬
‫همانطور که یک شخص حقیقی شناسنامه دارد‪ .‬شخص حقوقی که در شرف تاسیس هست هم باید شناسنامه داشته باشد و اظهارنامه ای که قرار است‬
‫مرجع ثبت شرکت تسلیم شود هم در حکم شناسنامه است‪ .‬مندرجات اظهارنامه را ماده ‪ 7‬گفته است‪.‬‬

‫اساسنامه ‪ :‬طرح اساسنامه در حکم قانون شرکت است و اظهارنامه در حکم شناسنامه شرکت است و اعالمیه پذیره نویسی برای جذب سهام از عموم‬
‫مردم است‪.‬‬

‫نکته اصولی ‪ :‬امضا کلیه مؤسسین‪ ،‬عام مجموعی است‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪117‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫سهام با نام و بی نام ‪ :‬در این شرکت می تواند بعضی از سهام با نام باشد و بعضی ها هم می تواند بی نام باشد و حتما باید در آن اظهارنامه (شناسنامه‬
‫شرکت) مشخص باشد و مشخص شود که چه تعداد از این سهام های شرکت با نام و بی نام هستند‪.‬‬

‫سهم ممتاز ‪ :‬سهم ممتاز یک نوع سهم است‪ .‬سهم ممتاز همانطور که از اسمش پیداست یعنی سهمی دارای یک امتیاز ویژه و سهمی دارای مزیت خاص‪.‬‬
‫معموال در زمان افزایش سرمایه یک سری سهام ممتاز تعیین می شود و با هدف جذب برای آن مزایای خاص قرار داده می شود که افزایش سرمایه بیشتری‬
‫شکل بگیرد و‪.....‬‬

‫* سهام ممتاز ‪ :‬یعنی سهم دارای مزیت‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬هر مؤسسی و بعد هر پذیره نویسی یک مقداری را تعهد می کند و یک مقداری را هم نقداً می پردازد‪.‬‬

‫* کم و کیف ‪ :‬یعنی کمیت و کیفیت‬

‫مرکز اصلی شرکت ‪ :‬مرکز اصلی شرکت یعنی جایی که ساخت و ساز انجام و شرکت اداره می شود پس مرکز اصلی شرکت یعنی محل اداره شرکت‪.‬‬

‫ماده ‪: ۸‬‬

‫«طرح اساسنامه باید با قید تاریخ به امضاء مؤسسین رسیده و مشتمل بر مطالب زیر باشد‪:‬‬

‫‪ - 1‬نام شرکت‪.‬‬

‫‪ - 2‬موضوع شرکت به طور صریح و منجز‪.‬‬

‫‪ - 3‬مدت شرکت‪.‬‬

‫‪ - 4‬مرکز اصلی شرکت و محل شعب آن اگر تأسیس شعبه مورد نظر باشد‪.‬‬

‫‪ - 5‬مبلغ سرمایه شرکت و تعیین مقدار نقد و غیر نقد آن به تفکیک‪.‬‬

‫‪ - 6‬تعداد سهام بی نام و بانام و مبلغ اسمی آنها و در صورتی که ایجاد سهام ممتاز مورد نظر باشد تعیین تعداد و خصوصیات و امتیازات اینگونه سهام‪.‬‬

‫‪ - 7‬تعیین مبلغ پرداخت شده هر سهم و نحوه م طالبه بقیه مبلغ اسمی هر سهم و مدتی که ظرف آن باید مطالبه شود که به هر حال از پنج سال متجاوز‬
‫نخواهد بود‪.‬‬

‫‪ - 8‬نحوه انتقال سهام بانام‪.‬‬

‫‪ - 9‬طریقه تبدیل سهام بانام به سهام بی نام و بالعکس‪.‬‬

‫‪ - 10‬در صورت پیش بینی امکان صدور اوراق قرضه‪ ،‬ذکر شرایط و ترتیب آن‪.‬‬

‫‪ - 11‬شرایط و ترتیب افزایش و کاهش سرمایه شرکت‪.‬‬

‫‪ - 12‬مواقع و ترتیب دعوت مجامع عمومی‪.‬‬

‫‪ - 13‬مقررات راجع به حد نصاب الزم جهت تشکیل مجامع عمومی و ترتیب اداره آنها‪.‬‬

‫‪ - 14‬طریقه شور و اخذ رأی و اکثریت الزم برای معتبربودن تصمیمات مجامع عمومی‪.‬‬

‫‪ - 15‬تعداد مدیران و طرز انتخاب و مدت مأموریت آنها و نحوه تعیین جانشین برای مدیرانی که فوت یا استعفا می کنند یا محجور یا معزول یا به جهات‬
‫قانونی ممنوع می گردند‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪118‬‬

‫‪ - 16‬تعیین وظایف و حدود اختیارات مدیران‪.‬‬

‫‪ - 17‬تعداد سهام تضمینی که مدیران باید به صندوق شرکت بسپارند‪.‬‬

‫‪ - 18‬قید ای ن که شرکت یک بازرس خواهد داشت یا بیشتر و نحوه انتخاب و مدت مأموریت بازرس‪.‬‬

‫‪ - 19‬تعیین آغاز و پایان سال مالی شرکت و موعد تنظیم ترازنامه و حساب سود و زیان و تسلیم آن به بازرسان و به مجمع عمومی ساالنه‪.‬‬

‫‪ - 20‬نحوه انحالل اختیاری شرکت و ترتیب تصفیه امور آن‪.‬‬

‫‪ - 21‬نحوه تغییر اساسنامه‪.‬‬

‫بررسی ماده ‪ : ۸‬ماده ‪ 8‬مثل ماده ‪ 7‬است و فقط یکسری مسائل به آن اضافه شده است و قوانین را در ‪ 21‬بند آورده است‪.‬‬

‫ماده ‪: ۹‬‬

‫«طرح اعالمیه پذیره نویسی مذکور در ماده ‪ 6‬باید مشتمل بر نکات زیر باشد ‪:‬‬

‫‪ - 1‬نام شرکت‪.‬‬

‫‪ - 2‬موضوع شرکت و نوع فعالیت هایی که شرکت به منظور آن تشکیل می شود‪.‬‬

‫‪ - 3‬مرکز اصلی شرکت و شعب آن در صورتی که تأسیس شعبه مورد نظر باشد‬

‫‪ - 4‬مدت شرکت‪.‬‬

‫‪ - 5‬هویت کامل و اقامتگاه و شغل مؤسسین در صورتی که تمام یا بعضی از مؤسسین در امور مربوط به موضوع شرکت یا امور مشابه با آن سوابق یا‬
‫اطالعات یا تجارتی داشته باشند ذکر آن به اختصار‪.‬‬

‫‪ - 6‬مبلغ سرمایه شرکت و تعیین مقدار نقد و غیر نقد آن به تفکیک و تعداد و نوع سهام‪ .‬در مورد سرمایه غیر نقد شرکت تعیین مقدار و مشخصات و‬
‫اوصاف و ارزش آن به نحوی که بتوان از کم و کیف سرمایه غیر نقد اطالع حاصل نمود‪.‬‬

‫‪ - 7‬در صورتی که مؤسسین مزایایی برای خود در نظر گرفته اند تعیین چگونگی و موجبات آن مزایا به تفصیل‪.‬‬

‫‪ - 8‬تعیین مقداری از سرمایه که مؤسسین تعهد کرده و مبلغی که پرداخت کرده اند‪.‬‬

‫‪ - 9‬ذکر هزینه هایی که مؤسسین تا آن موقع جهت تدارک مقدمات تشکیل شرکت و مطالعاتی که انجام گرفته است پرداخت کرده اند و برآورد هزینه‬
‫های الزم تا شروع فعالیت های شرکت‪.‬‬

‫‪ - 10‬در صورتی که انجام موضوع شرکت قانوناً مستلزم موافقت مراجع خاصی باشد ذکر مشخصات اجازه نامه یا موافقت اصولی آن مراجع‪.‬‬

‫‪ - 11‬ذکر حداقل تعداد سهامی که هنگام پذیره نویسی باید توسط پذیره نویسی تعهد شود و تعیین مبلغی از آن که باید مقارن پذیره نویسی نقداً پرداخت‬
‫گردد‪.‬‬

‫‪ - 12‬ذکر شماره و مشخصات حساب بانکی که مبلغ نقدی سهام مورد تعهد باید به آن حساب پرداخت شود و تعیین مهلتی که طی آن اشخاص ذی عالقه‬
‫می توانند برای پذیره نویسی و پرداخت مبلغ نقدی به بانک مراجعه کنند‪.‬‬

‫‪ - 13‬تصریح به این که اظهارنامه مؤسسین به انضمام طرح اساسنامه برای مراجعه عالقمندان به مرجع ثبت شرکت ها تسلیم شده است‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪119‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫‪ - 14‬ذکر نام روزنامه کثیراالنتشاری که هر گونه دعوت و اطالعیه بعدی تا تشکیل مجمع عمومی مؤسس منحصراً در آن منتشر خواهد شد‪.‬‬

‫‪ - 15‬چگونگی تخصیص سهام به پذیره نویسان‪.‬‬

‫بررسی ماده ‪ : ۹‬این ماده هم مندرجات الزامی طرح اعالمیه پذیره نویسی است‪.‬‬

‫* در ماده بند ‪ 12‬کلمه ذی عالقه را آورده است که به معنای عالقه مند است‪.‬‬

‫ماده ‪: 10‬‬

‫«مرجع ثبت شرکت ها پس از مطالعه اظهارنامه و ضمائم آن و تطبیق مندرجات آنها با قانون اجازه انتشار اعالمیه پذیره نویسی را صادر خواهد نمود‪».‬‬

‫بررسی ماده ‪: 10‬‬

‫سوال ‪ :‬مرجع ثبت شرکت ها چه کاری انجام می دهد؟‬

‫پاسخ ‪ :‬ماده ‪ 10‬این سوال را پاسخ می دهد‪ .‬طبق این ماده مرجع ثبت شرکت ها مدارک را تحویل می گیرد‪ .‬و آن را مطالعه می کند و تطبیق می کند‬
‫که آیا این ‪ 15‬یا ‪ 21‬بند مواد ‪ 7‬و ‪ 8‬و ‪ 9‬واقعا رعایت شده یا خیر‪.‬‬

‫ماده ‪: 11‬‬

‫«اعالمیه پذیره نویسی باید توسط مؤسسین در جراید آگهی گردیده و نیز در بانکی که تعهد سهام نزد آن صورت می گیرد در معرض دید عالقمندان قرار‬
‫داده شود»‬

‫بررسی ماده ‪: 11‬‬

‫سوال ‪ :‬وقتی مرجع ثبت شرکت ها اجازه داد بعد از آن باید چه کاری انجام دهیم؟‬

‫پاسخ ‪ :‬ماده ‪ 11‬پاسخ می دهد‪ .‬اوال باید در روزنامه منتشر شود و عالوه بر آن در آن بانک هم بنر بزنند که فالن شرکت برای سهامش پذیره نویسی می‬
‫کند‪.‬‬

‫ماده ‪: 12‬‬

‫«ظرف مهلتی که در اعالمیه پذیره نویسی معین شده است عالقمندان به بانک مراجعه و ورقه تعهد سهام را امضاء و مبلغی را که نقداً باید پرداخت شود‬
‫تأدیه و رسید دریافت خواهند کرد‪».‬‬

‫بررسی ماده ‪: 12‬‬

‫سوال ‪ :‬نحوه پذیره نویسی چیست؟‬

‫پاسخ ‪ :‬ماده ‪ 12‬به این سوال پاسخ می دهد‪.‬‬

‫مهلت ‪ :‬پذیره نویسی حتما مهلت دارد‪ .‬هم خود اصلش و هم مهلت تمدیدش‪ .‬مهلت پذیره نویسی هم توسط سازمان بورس تعیین می شود‪ .‬و حداکثر‬
‫هم ‪ 30‬روز است‪ .‬و قابل تمدید به مدت ‪ 30‬روز دیگر هم است‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬ورقه تعهد سهام وسیله و ابزار پذیره نویسی است‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬مهلت پذیره نویسی توسط سازمان بورس تعیین می شود که حداکثر سی روز و قابل تمدید تا سی روز دیگر است‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪120‬‬

‫جلسه پنجاه و یکم‬

‫ماده ‪( 13‬مندرجات الزامی ورقه تعهد سهم) ‪:‬‬

‫«ورقه تعهد سهم باید مشتمل بر نکات زیر باشد‪:‬‬

‫‪ - 1‬نام و موضوع و مرکز اصلی و مدت شرکت‪.‬‬

‫‪ - 2‬سرمایه شرکت‪.‬‬

‫‪ - 3‬شماره و تاریخ اجازه انتشار اعالمیه پذیره نویسی و مرجع صدور آن‪.‬‬

‫‪ - 4‬تعداد سهامی که مورد تعهد واقع می شود و مبلغ اسمی آن و هم چنین مبلغی که از آن بابت نقداً در موقع پذیره نویسی باید پرداخت شود‪.‬‬

‫‪ - 5‬نام بانک و شماره حسابی که مبلغ الزم توسط پذیره نویسان باید به آن حساب پرداخت شود‪.‬‬

‫‪ - 6‬هویت و نشانی کامل پذیره نویس‪.‬‬

‫‪ - 7‬قید این که پذیره نویس متعهد است مبلغ پرداخت نشده سهام مورد تعهد را طبق مقررات اساسنامه شرکت پرداخت نماید‪».‬‬

‫ورقه تعهد سهمی این است که من و شما وارد بانک می شویم و به عنوان عالقه مند‪ ،‬پذیره نویسی انجام می شود و ما سهام دار شرکت می شویم‪.‬‬

‫وقوع عقد ‪ :‬ماهیت پذیره نویسی قرارداد شرکت است یعنی شما اگر به بانک مراجعه می کنید و مبلغی را می پردازید و ورقه ای را امضاء می کنید آنچه‬
‫اتفاق می افتد انعقاد یک قرارداد شرکت است‪.‬‬

‫اینکه قرارداد چه مندرجاتی باید داشته باشد در ماده ‪ 13‬بیان شده است‪.‬‬

‫ماده ‪( 14‬تشریفات تنظیم ورقه تعهد سهم) ‪:‬‬

‫«ورقه تعهد سهم در دو نسخه تنظیم و با قید تاریخ به امضاء پذیره نویس یا قائم مقام قانونی او (نماینده او) رسیده نسخه اول نزد بانک نگاهداری و نسخه‬
‫دوم با قید رسید وجه و مهر و امضاء بانک به پذیره نویس تسلیم می شود‪.‬‬

‫تبصره ‪ -‬در صورتی که ورقه تعهد سهم را شخصی برای دیگری امضاء کند هویت و نشانی کامل و سمت امضاکننده قید و مدرک سمت او اخذ و ضمیمه‬
‫خواهد شد‪».‬‬

‫تعداد نسخه ها ‪ :‬ورقه تعهد سهم در دو نسخه تنظیم می شود که یک نسخه در اختیار بانک قرار می گیرد و نسخه دیگر تحویل پذیره نویس یا نماینده‬
‫او داده می شود و اگر نماینده پذیره نویس ورقه تعهد سهم را امضاء کند باید هویت و سمت او قید شود و مدرک سمت نماینده نیز اخذ گردد در غیر‬
‫اینصورت بانک نمایندگی را نمی پذیرد‪.‬‬

‫ماده ‪: 1۵‬‬

‫«امضاء ورقه تعهد سهم به خودی خود مستلزم قبول اساسنامه شرکت و تصمیمات مجامع عمومی صاحبان سهام می باشد‪».‬‬

‫سوال ‪ :‬آثار امضای ورقه تعهد سهم چیست؟‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪121‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫پاسخ ‪ :‬طبق ماده ‪ ،15‬به معنای قبول اساسنامه شرکت و تصمیمات مجامع عمومی صاحبان سهام است‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬شرکت ها مجامعی دارند و مجمع به معنای اجتماع است‪.‬‬

‫ماده ‪: 1۶‬‬

‫«پس از گذشتن مهلتی که برای پذیره نویسی معین شده است و یا در صورتی که مدت تمدید شده باشد موسسین حداکثر تا یک ماه به تعهدات پذیره‬
‫نویسان رسیدگی و پس از احراز این که تمام سرما یه شرکت صحیحاً تعهد گردیده و اقالً سی و پنج درصد آن پرداخت شده است تعداد سهام هر یک از‬
‫تعهدکنندگان را تعیین و اعالم و مجمع عمومی موسس را دعوت خواهند نمود‪».‬‬

‫پس از انجام تمام مراحل مطرح شده در جلسات قبلی حال باید سهام پذیره نویسان توسط موسسین تعیین شود‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬حداقلی که قانون برای پذیره نویسان جهت پرداخت تعهد در نظر گرفته است ؛ ‪ 35‬درصد می باشد و ممکن است موسسین در طرح اساسنامه‬
‫درصد دیگری در نظر گرفته باشند مثال ‪ 50‬درصد‪ .‬بنابراین تعهد نقدی حداکثر ندارد اما حداقل آن ‪ 35‬درصد است‪.‬‬

‫مجمع عمومی موسس ‪ :‬پس از تعیین س هام هر یک از تعهد کنندگان‪ ،‬مجمع عمومی موسس تاسیس خواهد شد و مجمع عمومی موسس هم موسسین‬
‫و هم پذیره نویسان هستند‪ .‬پس موسسین یکجا به معنای افراد دارای ابتکار عمل و پیشگامان هستند و در جای دیگر که مجمع عمومی موسس است همه‬
‫موسسین و پذیره نویسان را شامل می شود‪.‬‬

‫ماده ‪( 1۷‬تشکیل شرکت) ‪:‬‬

‫« مجمع عمومی مؤسس با رعایت مقررات این قانون تشکیل میشود و ‪ .1‬پس از رسیدگی و احراز پذیره نویسی کلیه سهام شرکت و تأدیه مبالغ الزم و ‪.2‬‬
‫شور درباره اساسنامه شرکت ‪ .3‬و تصویب آن ‪ . 4‬اولین مدیران و بازرس یا بازرسان شرکت را انتخاب میکند‪ .‬مدیران و بازرسان شرکت باید کتباً قبول سمت‬
‫نمایند قبول سمت بخودی خود دلیل بر این است که مدیر و بازرس با علم به تکالیف و مسئولیت های سمت خود عهده دار آن گردیده اند‪ .‬از این تاریخ‬
‫شرکت تشکیل شده محسوب میشود‪.‬‬

‫تبصره – هر گونه دعوت و اطالعیه برای صاحبان سهام تا تشکیل مجمع عمومی ساالنه باید در دو روزنامه کثیراالنتشار منتشر شود یکی از این دو روزنامه‬
‫بوسیله مجمع عمومی مؤسس و روزنامه دیگر از طرف وزارت اطالعات و جهانگردی (وزارت ارشاد) تعیین میشود‪».‬‬

‫ویژگی مجمع عمومی موسس ‪ .1 :‬این مجمع موسس نامیده می شود زیرا نقش و جایگاه تاسیس کننده دارد ‪ .2‬مجمع عمومی موسس متشکل از همه‬
‫سرمایه گذاران است هم موسسین و هم پذیره نویسان‪.‬‬

‫اقدامات مجمع عمومی موسس ‪ :‬مجمع عمومی موسس‪ .1‬مجدد پذیره نویسی را احراز می کند ‪ .2‬طرح اساسنامه ای که قبال تهیه شده اکنون شور می‬
‫شود (مشورت درباره آن) ‪ .3‬و در نهایت تصویب می گردد‪ . 4 .‬اولین مدیران‪ ،‬بازرس یا بازرسان شرکت انتخاب می شوند و طبق ماده ‪ 107‬حداقل تعداد‬
‫مدیران باید ‪ 5‬نفر باشند اما بازرس می تواند واحد یا متعدد باشد‪.‬‬

‫مدیران و بازرسان شرکت باید کتباً سمت خود را قبول کنند و قبول سمت به معنای علم نسبت به تکالیف و وظایفشان می باشد‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬از کدام تاریخ شرکت تشکیل شده محسوب می شود؟‬

‫پاسخ ‪ :‬از تاریخ قبول کتبی سمت توسط مدیران‪ ،‬بازرس یا بازرسان‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪122‬‬

‫جلسه پنجاه و دوم‬

‫ماده ‪: 1۸‬‬

‫«اساسنامه ای که به تصویب مجمع عمومی مؤسس رسیده به ضمیمه صورت جلسه مجمع و اعالمیه قبولی مدیران و بازرسان جهت ثبت شرکت به مرجع‬
‫ثبت شرکت ها تسلیم خواهد شد‪».‬‬

‫بررسی ماده ‪ : 1۸‬مجمع عمومی مؤسس تشکیل شد و اساسنامه را به شور گذاشت و قبلش احراز کرد که پذیره نویسی و تعهد سهام و پرداخت مبلغ‬
‫نقدی درست انجام شده است و اساس نامه را به شور گذاشته و به تصویب رساند‪ .‬مدیران‪ ،‬بازرس و بازرسان مشخص شدند و کتبا قبول کردند و شرکت‬
‫تشکیل شد و حاال باید به ثبت هم برسد‪.‬‬

‫مدارک الزم برای ثبت ‪ :‬ماده ‪ 18‬به ما این سوال را پاسخ می دهد که چه مدارکی برای ثبت شرکت الزم است؟ اساسنامه ‪ +‬صورت جلسه مجمع ‪+‬‬
‫اعالمیه قبول مدیران و بازرسان‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬این ثبت شرکت به عهده مؤسسین است‪ .‬پس انجام تکلیف موضوع ماده ‪ 18‬به عهده مؤسسین است‪.‬‬

‫ماده ‪: 1۹‬‬

‫«در صورتی که شرکت تا شش ماه از تاریخ تسلیم اظهارنامه مذکور در ماده ‪ 6‬این قانون به ثبت نرسیده باشد به درخواست هر یک از مؤسسین یا پذیره‬
‫نویسان مرجع ثبت شرکت ها که اظهارنامه به آن تسلیم شده است گواهینامه ای حاکی از عدم ثبت شرکت صادر و به بانکی که تعهد سهام و تأدیه وجوه‬
‫در آن به عمل آمده است ارسال می دارد تا مؤسسین و پذیره نویسان به بانک مراجعه و تعهدنامه و وجوه پرداختی خود را مسترد دارند در این صورت هر‬
‫گونه هزینه ای که برای تأسیس شرکت پرداخت یا تعهد شده باشد به عهده مؤسسین خواهد بود‪».‬‬

‫ضمانت اجرای ماده ‪ : 1۸‬ماده ‪ 19‬مکمل ماده ‪ 18‬است و ضمانت اجرای ماده ‪ 18‬را گفته است‪ .‬ضمانت اجرا در یک کلمه عدم ثبت شرکت است‪ ،‬در‬
‫موعد مقرر خودش تحمل تمامی هزینه ه ا می شود‪ .‬به طور خالصه ضمانت اجرا این است که تمام هزینه ها از مؤسسین گرفته می شود و بر آنها تحمیل‬
‫می شود‪.‬‬

‫نکته اصولی ‪ :‬عام بدلی است؛ یک نفر که انجام بدهد کافی است و الزم نیست همه باهم بروند‪.‬‬

‫ماده ‪: 20‬‬

‫«برای تأسیس و ثبت شرکت های سهامی خاص فقط تسلیم اظهارنامه به ضمیمه مدارک زیر به مرجع ثبت شرکت ها کافی خواهد بود ‪:‬‬

‫‪ - 1‬اساسنامه شرکت که باید به امضاء کلیه سهامداران رسیده باشد‪.‬‬

‫‪ - 2‬اظهارنامه مشعر بر تعهد کلیه سهام و گواهینامه بانکی حاکی از تأدیه قسمت نقدی آن که نباید کمتر از سی و پنج درصد کل سهام باشد‪ .‬اظهارنامه‬
‫مذکور باید به امضای کلیه سهامداران رسیده باشد‪ .‬هرگاه تمام یا قسمتی از سرمایه به صورت غیر نقد باشد باید تمام آن تأدیه گردیده و صورت تقویم آن‬
‫به تفکیک در اظهارنامه منعکس شده باشد و در صورتی که سهام ممتازه وجود داشته باشد باید شرح امتیازات و موجبات آن در اظهارنامه منعکس شده‬
‫باشد‪.‬‬

‫‪ - 3‬انتخاب اولین مدیران و بازرس یا بازرسان شرکت که باید در صورتجلسه ای قید و به امضای کلیه سهامداران رسیده باشد‪.‬‬

‫‪ - 4‬قبول سمت مدیریت و بازرسی با رعایت به قسمت اخیر ماده ‪.17‬‬

‫‪ - 5‬ذکر نام روزنامه کثیراالنتشاری که هر گونه آگهی راج ع به شرکت تا تشکیل اولین مجمع عمومی عادی در آن منتشر خواهد شد‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪123‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫تبصره ‪ -‬سایر قیود و شرایطی که در این قانون برای تشکیل و ثبت شرکت های سهامی عام مقرر است در مورد شرکت های سهامی خاص الزم الرعایه‬
‫نخواهد بود‪».‬‬

‫بررسی ماده ‪ : 20‬ماده ‪ 20‬ابتدای شرکت سهامی خاص است و به ما می گوید چطور شرکت سهامی خاص تشکیل دهیم‪.‬‬

‫سرمایه شرکت سهامی خاص ‪ :‬در شرکت سهامی خاص مثل سهامی عام سرمایه تبدیل به سهم می شود اما بر خالف سهامی عام بخشی از این سرمایه‬
‫توسط عموم مردم تأمین نمی شود و پذیره نویسی ندارد‪.‬‬

‫* مشعر ‪ :‬در بند ‪ 2‬از اشعار می آید و اشعار به معنای اشاره و داللت است‪ .‬ولی در این بند به معنای این است که داللت بر تعهد کلیه سهام بکند‪.‬‬

‫* صورت تقویم ‪ :‬یعنی صورت قیمت گذاری‬

‫نکته اصولی ‪ :‬اینکه همه باید امضا بکنند عام مجموعی است‪.‬‬

‫تامین و تعهد سرمایه ‪ :‬من و شما میخواهیم شرکت سهامی خاص تشکیل بدهیم و می گوییم آیا آورده ما نقدی باشد یا غیرنقدی باشد؟ می گوییم‬
‫نقدی‪ .‬پس ‪ 35‬درصدش همین حاال و ‪ 65‬درصدش را تعهد می کنیم که بعدا باشد و اگر غیر نقدی باشد همه سرمایه باید همین حاال انجام شود‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬زمانی که آورده غیرنقدی است تمام آورده غیرنقد باید تأدیه شود چون باید تقویم شود‪.‬‬

‫قسمت اخیر ماده ‪ 1۷‬دو کلمه است ‪:‬‬

‫‪ )1‬کتبی بودن‬

‫‪ ) 2‬اثر قبولی‪ .‬اثر قبولی این است که این ها از تعهدات و تکالیفی که بر دوش خواهند کشید آگاه هستند‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬برای تشکیل شرکت سهامی خاص دعوت و تشکیل مجمع عمومی مؤسس الزامی نیست‪.‬‬

‫ماده ‪: 21‬‬

‫«شرکت های سهامی خاص نمی توانند سهام خود را برای پذیره نویسی یا فروش در بورس اوراق بهادار یا توسط بانک ها عرضه نمایند و یا به انتشار آگهی‬
‫و اطالعیه و یا هر نوع اقدام تبلیغا تی برای فروش سهام خود مبادرت کنند مگر این که از مقررات مربوط به شرکت های سهامی عام به نحوی که در این‬
‫قانون مذکور است تبعیت نمایند‪».‬‬

‫عنوان ماده ‪ : 21‬محدودیت شرکت های سهامی خاص‬

‫منع پذیره نویسی در شرکت سهامی خاص ‪ :‬شرکت سهامی خاص بر خالف شرکت سهامی عام نمی تواند سهام خودش برای پذیره نویسی و فروش‬
‫بگذارد و از طریق عموم مردم جذب سرمایه کند مگر اینکه شرکت مقررات مربوط به شرکت های سهامی عام را مورد توجه قرار دهد‪ .‬اگر می خواهد پا در‬
‫کفش شرکت های سهامی عام بگذارد باید راه همین شرکت ها را برود؛ در نتیجه نمی تواند از مزایای آن ها استفاده کند اما راهی که آن ها رفته اند را‬
‫نرود‪.‬‬

‫جلسه پنجاه و سوم‬

‫ماده ‪: 22‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪124‬‬

‫«استفاده از وجوه تادیه شده به نام شرکت های سهامی در شرف تاسیس ممکن نیست مگر پس از به ثبت رسیدن شرکت و یا در مورد مذکور در ماده‬
‫‪».19‬‬

‫واریز وجه ‪ :‬در یک شرکت سهامی چه سهامی عام و چه خاص همان ابتدا موسسین باید وجوهی را به حساب شرکت در شرف تاسیس واریز کنند‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬چه زمانی از این مبالغ و وجوه استفاده می شود؟‬

‫پاسخ ‪ :‬پس از ثبت شرکت‪ ،‬مادامیکه شرکت ثبت نشده امکان استفاده از این وجوه‪ ،‬وجود ندارد‪ .‬و اگر شرکت به ثبت نرسد مشمول ماده ‪ 19‬خواهد بود‬
‫(اگر از زمانیکه اظهار نامه داده شده تا ‪ 6‬ماه شرکت ثبت نشود امکان مراجعه به مرجع تسلیم اظهارنامه و دریافت گواهی عدم ثبت شرکت وجود دارد که‬
‫با اعطای این گواهی به بانک‪ ،‬وجوه مسترد می شود)‪.‬‬

‫ماده ‪( : 23‬مواد مرتبط ماده ‪ 2۷0 ،1۹‬و ‪ 2۷3‬مسئولیت مدنی و مواد ‪ 24۸ ،243‬و ‪ 24۹‬مسئولیت کیفری)‬

‫«موسسین شرکت نسبت به کلیه اعمال و اقداماتی که به منظور تاسیس و به ثبت رسانیدن شرکت انجام می دهند مسئولیت تضامنی دارند‪».‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا موسسین شرکت دارای مسئولیت هستند؟ چه نوع مسئولیتی؟‬

‫پاسخ ‪ :‬بله مسئولیت دارند و مسئولیت شان از نوع تضامنی است و می توان به همه این موسسین مراجعه کرد و موسسین بسته به مورد مسئولیت مدنی یا‬
‫کیفری و یا هر دو را داشته باشند‪.‬‬

‫مراد از موسسین ‪ :‬همان پیشگامان و کسانی که ابتدائا اقدام به تشکیل شرکت می کنند و پذیره نویسان را شامل نمی شود و منظور از اعمال ‪ :‬قراردادها‬
‫و تعهدات است‪.‬‬

‫ماده ‪: 1۹‬‬

‫«در صورتی که شرکت تا شش ماه از تاریخ تسلیم اظهارنامه مذکور در ماده ‪ 6‬این قانون به ثبت نرسیده باشد به درخواست هر یک از موسسین یا پذیره‬
‫نویسان مرجع ثبت شرکت ها که اظهارنامه به آن تسلیم شده است گواهینامه ای حاکی از عدم ثبت شرکت صادر و به بانکی که تعهد سهام و تادیه وجوه‬
‫در آن به عمل آمده است ارسال می دارد تا موسسین و پذیره نویسان به بانک مراجعه و تعهدنامه و وجوه پرداختی خود را مسترد دارند در این صورت هر‬
‫گونه هزینه ای که برای تاسیس شرکت پرداخت یا تعهد شده باشد به عهده موسسین خواهد بود‪».‬‬

‫مسئولیت موسسین ‪ :‬اگر ‪ 6‬ماه گذشته باشد و هنوز شرکت ثبت نشده باشد در اینجا هزینه هایی که به وجود آمده به عهده موسسین است‪ .‬ماده ‪270‬‬
‫و ‪ 273‬راجع به مسئولیت مدنی است و مواد ‪ 248 ،243‬و ‪ 249‬در مورد مسئولیت کیفری است‪.‬‬

‫ماده ‪: 24۸‬‬

‫«هرکس اعالمیه پذیره نویسی سهام یا اطالعیه انتشار اوراق قرضه شرکت سهامی را بدون امضاهای مجاز و نام و نشانی موسسین یا مدیران شرکت منتشر‬
‫کند به جزای نقدی از ده هزار تا سی هزار ریال محکوم خواهد شد‪».‬‬

‫مسئولیت تضامنی ‪ :‬زمانیکه مسئولیت تضامنی است اگر ‪ 10‬نفر مسئولند شخص می تواند به همه آنها یا تنها به برخی از آنها برای تمام یا بخشی از‬
‫مطالبات خود مراجعه کند‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬مسئولیت تضامنی به معنای دو یا ده بار مراجعه و مسئولیت نیست بلکه به معنای مراجعه به آن دو یا ده ضامن می باشد‪.‬‬

‫مثال ‪ :‬اگر مطالبه شما ‪ 100‬میلیارد می باشد شما نمی توانید به هر کدام مراجعه و از هر یک ‪ 100‬میلیارد مطالبه کنید‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪125‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫خالصه ‪ :‬ماده ‪ 23‬که با مواد ‪ 248 ،243 ،273 ،270 ،19‬و ‪ 249‬مسئول بودن موسسین را بیان می دارد مرتبط است‪ .‬موسسان هم مسئولیت مدنی و هم‬
‫کیفری دارند و مسئولیت آنها تضامنی است‪.‬‬

‫مسئولیت کیفری ‪ :‬هم جزای نقدی و هم حبس است‪ .‬مواردی همچون پذیره نویسی بدون مجوز‪.‬‬

‫بخش دوم ‪ :‬سهام (مواد ‪ 24‬الی ‪ 42‬الیحه قانون تجارت به سهام پرداخته است)‬

‫نکته کلی راجع به سهام ‪ :‬مواد ‪ 11‬الی ‪ 22‬به تقسیمات مال پرداخته یکی از این تقسیمات منقول یا غیر منقول بودن مال است‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬سهام از لحاظ منقول یا غیر منقول بودن ؛ چه نوع مالی است؟ پاسخ ‪ :‬سهام مالی است منقول‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا قابل نقل و انتقال است؟‬

‫پاسخ ‪ :‬نقل جابه جا کردن ارادی و انتقال قهری است‪ .‬قاعده این است که هر حق مالی و غیر مالی قابل نقل و انتقال است سهام نیز قابل نقل و انتقال‬
‫می باشد‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا سهام قابل توقیف است؟ پاسخ ‪ :‬مانند هر حق مالی دیگر سهام نیز قابل توقیف است اما نه برای هر بدهی‪.‬‬

‫جلسه پنجاه و چهارم‬

‫نکته ‪ :‬ضرورت ثبت در شرکت های مدنی وجود ندارد‪.‬‬

‫سهم ‪ :‬سهم مال است؛ شما اگر در جایی سهام دارید یک داشته مالی است‪ .‬به عبارتی حقی که شما بر سهم دارید یک حق مالی است و شما در مدنی‬
‫آموخته اید که حق بر دو نوع است‪ .‬هر شخصی شخصیت دارد و هر کسی که شخصیت دارد حق هم دارد‪.‬‬

‫انواع حق ‪ :‬این حقوق یا مالی هستند یا غیرمالی هستند‪ .‬تفاوت حقوق مالی و غیرمالی این ها است‪ .‬حق مالی قابل تقویم‪ ،‬یعنی قابل قیمت گذاری است‬
‫اما حق غیر مالی قابل تقویم و قیمت گذاری نیست‪.‬‬

‫تفاوت ‪ : 1‬سهام شما‪ ،‬ماشینتان و ویال شما حق مالی است لذا می شود روی این ها قیمت گذاشت و حق زوجیت‪ ،‬ابوت‪ ،‬بنوت و ازادی‪ ،‬حق تمتع و‪....‬‬
‫غیرمالی است و نمی شود روی آن قیمت گذاشت‪ .‬حق مالی قابل تقویم است و غیرمالی غیرقابل تقویم است‪.‬‬

‫نتیجه ‪ :‬سهام قابل تقویم است پس یک حق مالی است‪.‬‬

‫تفاوت ‪ : 2‬حق مالی قابل نقل و انتقال است و قابلیت این را دارد که به طو ر ارادی به دیگری واگذار شود یا به طور قهری در اثر فوت به دیگری منتقل‬
‫شود‪ .‬هم قابل نقل و هم قابل انتقال است‪ .‬حق غیرمالی نه قابل نقل است و نه قابل انتقال است‪ .‬مثال من این کتاب را می توانم به شما بفروشم و اگر هم‬
‫فوت کنم به وارثم می رسد‪.‬‬

‫تفاوت ‪ : 3‬حق مالی قابل توقیف است و حق غیرمالی قابل توقیف نیست‪ .‬اگر من به شما چک بدهم و این چک پاس نشود شما می توانید خودرو و ماشین‬
‫من را توقیف کنید اما نمی توانید پدری و همسری و فرزندی و‪ ....‬را توقیف کنید‪.‬‬

‫تفاوت ‪ : 4‬حق مالی قابل اسقاط است‪ .‬یعنی اگر مثل خودرو و سهام و‪ ...‬حق عینی باشد قائل اعراض است و اگر دینی باشد قابل ابراء است‪ .‬و حق غیرمالی‬
‫قابل اسقاط نیست‪.‬‬

‫این موارد استثنا دارد ‪:‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪126‬‬

‫مثال گفتیم که حق مالی قابل نقل است و می توانید به طور ارادی به دیگری بدهید؛ حق شفعه با اینکه حق مالی است اما قابل نقل ارادی نیست پس‬
‫استثنا دارد‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬سهام آیا حق مالی است یا غیرمالی است؟‬

‫پاسخ ‪ :‬سهام یک حق مالی است چون قابل تقویم است و قیمت دارد و قابل نقل و انتقال است و همینطور قابل توقیف است و قابل اسقاط است پس‬
‫سهام‪ ،‬تمام ویژگی های حق مالی را بدون استثنا دارد‪.‬‬

‫خالصه ‪:‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا سهام مالی است یا غیرمالی؟ و دارای چه اوصافی است؟‬

‫پاسخ ‪ :‬سهام یک حق مالی است و همه ویژگی های حق مالی را بدون استثنا داراست‪.‬‬

‫• اول ‪ :‬قابل تقویم‪ ،‬یعنی قیمت گذاری است و با پول خرید و فروش می شود‪.‬‬
‫• دوم ‪ :‬قابل نقل و انتقال است‪ .‬هم به طور ارادی قابل واگذاری به غیر است و هم در اثر فوت به ورثه منتقل می گردد‪.‬‬
‫• سوم ‪ :‬قابل توقیف است لذا در قبال بدهی مالک سهم قابل توقیف است‪.‬‬
‫• چهارم ‪ :‬مثل هر حق مالی دیگری قابل اسقاط است‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬گفتیم که سهم حق مالی است و مثل هر حق مالی قابل توقیف است‪ .‬در قبال بدهی چه کسی قابل توقیف است؟‬

‫‪ )1‬در قبال بدهی شرکت‬

‫‪ )2‬در قبال بدهی شریک‬

‫‪ )3‬در قبال بدهی هر دو‬

‫پاسخ صحیح ‪ :‬اصل این است که شما مال خود بدهکار را می توانید توقیف کنید نه مال غیر بدهکار را‪ .‬شما اگر از من طلبکار هستید تنها اموال من را‬
‫می توانید توقیف کنید نه اموال برادر و پدرم را ولو اینکه این اموال دست آن ها امانت باشد‪ .‬شما حق توقیف اموال بدهکار را دارید نه اموال دیگران که در‬
‫اختیار بدهکار است‪ .‬شما اگر از شرکت طلبکار هستید مالک این سهام‪ ،‬شریک است‪ .‬و شما در قبال بدهی شریک می توانید اموالش را توقیف کنید و اگر‬
‫سهام هم دارد می توانید آن سهام را توقیف کنید‪ .‬اگر از شرکا طلبکار هستید‪ ،‬سهام شرکا را نمی توانید توقیف کنید چون مال یکی دیگر است اما اموال‬
‫خود شرکت را می توانید توقیف کنید‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬سهام شریک از یک شرکت در مقابل بدهی چه شخصی قابل توقیف است؟‬

‫پاسخ ‪ :‬در مقابل بدهی مالک آن یعنی شریک و نه شرکت‪ .‬زیرا شرکت شخصی متمایز است با دارایی جدا و مستقل از شرکا‪.‬‬

‫ماده ‪: 24‬‬

‫«سهم قسمتی است از سرمایه شرکت سهامی که مشخص میزان مشارکت و تعهدات و منافع صاحب آن در شرکت سهامی می باشد‪ .‬ورقه سهم سند قابل‬
‫معامله ای است که نماینده تعداد سهامی است که صاحب آن در شرکت سهامی دارد‪.‬‬

‫تبصره ‪ – 1‬سهمممکن است بانام و یا بی نام باشد‪.‬‬

‫تبصره ‪ - 2‬در صورتی که برای بعضی از سهام شرکت با رعایت مقررات این قانون مزایایی قائل شوند این گونه سهام سهام ممتاز نامیده می شود»‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪127‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫عنوان ماده ‪ : 24‬تعریف سهم‪ ،‬ورقه سهم و انواع سهم‬

‫سوال ‪ :‬سهم چیست؟‬

‫پاسخ ‪ :‬شما وقتی سهم دارید یعنی یک بخشی از سرمایه شرکت متعلق به شماست‪ .‬و سهم شما مشخص (یعنی تعیین کننده) میزان مشارکت شما است‪.‬‬
‫وقتی سهام شرکتی را دارید آن سهم شما تعیین می کند که چقدر از سرمایه شرکت مال شما است و مشخص می کند که چقدر در آن سهم شرکت‬
‫مشارکت دارید و اگر سود کردید چقدر آن متعلق به شماست‪.‬‬

‫مبلغ اسمی و واقعی ‪ :‬سهم حتما باید مبلغ اسمی تعیین شده داشته باشد‪ .‬یکی از مواردی که در اساسنامه ضرورتا باید قید شود مبلغ اسمی سهم است‪.‬‬
‫سهم دارای مبلغ اسمی تعیین شده است‪ .‬مبلغ اسمی در مقابل مبلغ واقعی است و مبلغ واقعی همان چیزی است که شما می شنوید؛ ارزش در نوسان‪،‬‬
‫مبلغ و اقعی است که در نتیجه افزایش و کاهش دارایی و سایر فاکتورهای موثر تعیین می گردد‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬در شرکت سهامی به موجب اساسنامه بایستی مبلغ اسمی هر سهم معین باشد و در شرکت های سهامی مسئولیت صاحب سهم (شریک) محدود‬
‫به مبلغ اسمی سهام او است نه مبلغ واقعی‪.‬‬

‫جلسه پنجاه و پنجم‬

‫بخش دوم ‪ :‬سهام‬

‫ماده ‪( : 24‬ماده ‪ 32‬مرتبط)‬

‫«سهم قسمتی است از سرمایه شرکت سهامی که مشخص میزان مشارکت و تعهدات و منافع صاحب آن در شرکت سهامی می باشد ورقه سهم سند قابل‬
‫معامله ای است که نماینده تعداد سهامی است که صاحب آن در شرکت سهامی دارد‪.‬‬

‫تبصره ‪ - 1‬سهم ممکن است بانام و یا بی نام باشد‪.‬‬

‫تبصره ‪ - 2‬در صورتی که برای بعضی از سهام شرکت با رعایت مقررات این قانون مزایایی قائل شوند این گونه سهام سهام ممتاز نامیده می شود‪».‬‬

‫سهم ‪ :‬قسمتی از سرمایه شما است و ورقه سهم یک سند می باشد که قابل معامله است چون نماینده تعداد سهامی است که صاحب آن در شرکت دارد‬
‫و در واقع نمایند یک ارزش و اعتباری می باشد که قابل معامله است‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬ورقه تعهد سهم چیست؟‬

‫پاسخ ‪ :‬ورقه ای که پذیره نویسان قبل تشکیل شرکت یا بعد از تصمیم شرکتی که می خواهد افزایش سرمایه دهد باید امضاء کند و به موجب آن تعهد‬
‫می کنند که سهام را خریداری کنند و بهای آن را بپردازند‪.‬‬

‫خالصه ‪ :‬ورقه تعهد سهم (ماده ‪ ) 15‬با ورقه سهم متفاوت است ؛ ورقه تعهد سهم ورقی است که پذیره نویسان قبل از تشکیل شرکت یا در صورت افزایش‬
‫سرمایه امضاء می کنند‪.‬‬

‫ماده ‪: 32‬‬

‫«مبلغ اسمی سهام و همچنین قطعات سهام در صورت تجزیه باید متساوی باشد‪».‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا سهام قابل تجزیه است؟ پاسخ ‪ :‬سهم قابل تجزیه می باشد به شرط آنکه قطعات و سهام مساوی باشد‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪128‬‬

‫خالصه ‪ :‬ماده مرتبط با ماده ‪ ،24‬ماده ‪ 32‬الیحه است که از آن استنباط می شود سهام یک شرکت قابل تجزیه است البته در تجزیه سهام شرکت همچون‬
‫مبلغ اسمی سهام تساوی شرط است‪ .‬بنابراین اگر سهام به قطعات تقسیم شد باید سهام مساوی باشد‪.‬‬

‫تبصره ‪ 1‬و ‪ : 2‬انواع سهام را بیان می کند‪ .‬تبصره ‪ : 1‬سهام با نام و بی نام و تبصره ‪ : 2‬ممتاز یا عادی‬

‫سهام بانام و بی نام ‪ :‬سهامی که نام و نا م خانوادگی شخص در آن نوشته شده است و سهامی که هیچ نام و نام خانوادگی در آن نیست سهام بی نام می‬
‫باشد‪ .‬بنابراین سهم بانام سهمی است که نام دارنده مالک سهم روی ورقه سهم نوشته شده و در صورت واگذاری اعتبار انتقال در مقابل شرکت و اشخاص‬
‫ثالث مشروط است به ثبت در دف تر ثبت سهام و سهام بی نام سهمی است که در ورقه سهم نام هیچ شخصی ذکر نشده و سند در وجه حامل است که نقل‬
‫و انتقال آن بر خالف سهم بانام به صرف قبض و اقباض است و دارنده ورق مالک است (نیازی به ثبت در دفتر ثبت سهام نیست)‪.‬‬

‫تبصره ‪( 2‬ماده ‪ 42‬مرتبط) ‪ :‬سهام ممتاز و عاد ی ‪ :‬سهام ممتاز‪ ،‬امتیاز و مزایای خاص خود را دارد و اگر سهام ممتاز نباشد عادی است‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا همه شرکت ها باید سهام ممتاز داشته باشند؟ پاسخ ‪ :‬خیر ممکن است نداشته باشند‪.‬‬

‫ویژگی سهام بی نام ‪ :‬مزایای سهام بی نام سهولت نقل و انتقال و آفت آن سرقت و خیانت در امانت در این نوع سهام بسیار رخ می دهد و از نظر دادگاه‬
‫دارنده ورقه سهم مالک است (اماره ید)‬

‫ماده ‪: 42‬‬

‫«هر شرکت سهامی می تواند به موجب اساسنامه و هم چنین تا موقعی که شرکت منحل نشده است طبق تصویب مجمع عمومی فوق العاده صاحبان سهام‬
‫سهام ممتاز ترتیب دهد‪ .‬امتیازات ای ن گونه سهام و نحوه استفاده از آن باید به طور وضوح تعیین گردد‪ .‬هر گونه تغییر در امتیازات وابسته به سهام ممتاز‬
‫باید به تصویب مجمع عمومی فوق العاده شرکت با جلب موافقت دارندگان نصف به عالوه یک این گونه سهام انجام گیرد‪».‬‬

‫جلسه پنجاه و ششم‬

‫ماده ‪: 2۵‬‬

‫«اوراق س هام باید («باید»بیانگر حکم تکلیفی وجوب است) متحدالشکل و چاپی و دارای شماره ترتیب بوده و به امضای الاقل دو نفر که به موجب مقررات‬
‫اساسنامه تعیین می شوند برسد‪».‬‬

‫این ماده راجع به شرایط الزامی ورقه سهم می باشد‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬شرایط الزامی اوراق سهام چیست؟‬

‫پاسخ ‪ 4 :‬شرط دارد؛‬

‫‪ . 1‬متحد الشکل باشد (از نظر شکلی همه ورقه های سهم یک شکل باشند)‪.‬‬

‫‪ .2‬چاپی باشد‬

‫‪ . 3‬شماره ترتیب داشته باشد (چند صفحه دارد‪ ،‬از چه شماره ای شروع می شود و با چه شماره ای تمام می شود)‪.‬‬

‫‪ .4‬امضای الاقل دو نفر (عدد ‪ 2‬نسبت به حداکثر مفهوم ندارد) که موجب مقررات اساسنامه تعیین می شوند‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪129‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫ماده ‪: 2۶‬‬

‫«در ورقه سهم نکات زیر باید قید شود‪:‬‬

‫‪ - 1‬نام شرکت و شماره ثبت آن در دفتر ثبت شرکت ها‪.‬‬

‫‪ - 2‬مبلغ سرمایه ثبت شده و مقدار پرداخت شده آن‪.‬‬

‫‪ - 3‬تعیین نوع سهم‪.‬‬

‫‪ - 4‬مبلغ اسمی سهم و مقدار پرداخت شده آن به حروف و به اعداد‪.‬‬

‫‪ - 5‬تعداد سهامی که هر ورقه نماینده آن است‪».‬‬

‫ماده ‪ 25‬شرایط شکلی ورقه سهم را بیان کرد اما ماده ‪ 26‬مفاد و شرایط ماهوی ورقه سهم را توضیح داده است‪ .1 .‬هر شرکتی یک نام و یک شماره ثبتی‬
‫در دفتر ثبت شرکت ها دارد که هر دو اینها باید در برگه سهم قید شود‪ . 2 .‬میزان مبلغی که به عنوان سرمایه شرکت تعیین شده و اینکه چه میزان آن‬
‫پرداخت شده است‪ . 3.‬نوع سهم اینکه بانام یا بی نام‪ ،‬ممتاز یا عادی است‪ . 4 .‬مبلغ اسمی سهم به عدد و حروف در برگه سهم قید شود (مبلغ واقعی و‬
‫بورسی نیازی نیست که در بر گه قید شود)‪ .‬علت اینکه قانونگذار تاکید دارد که هم به حروف و هم به عدد قید شود به این خاطر است که در صورت تعارض‬
‫حروف بر عدد مقدم است‪ .5 .‬تعداد سهام نیز باید در برگه سهم قید شود‪.‬‬

‫ضمانت اجرا ‪ :‬اگر برگه سهمی بدون رعایت این شرایط صادر شود ضمانت اجرای آن در ماده ‪ 243‬و ‪ 244‬الیحه شرکت های سهامی بیان شده است‪.‬‬

‫ماده ‪: 243‬‬

‫«اشخاص زیر به حبس تادیبی از سه ماه تا دو سال یا به جزای نقدی از بیست هزار ریال تا دویست هزار ریال یا به هر دو مجازات محکوم خواهند شد‪:‬‬

‫‪ - 1‬هرکس که عالماً و بر خالف واقع پذیره نویسی سهام را تصدیق کند و یا برخالف مقررات این قانون اعالمیه پذیره نویسی منتشر نماید و یا مدارک‬
‫خالف واقع حاکی از تشکیل شرکت به مرجع ثبت شرکت ها تسلیم کند و یا در تعیین ارزش آورده غیر نقد تقلب اعمال کند‪.‬‬

‫‪ - 2‬هرکس در ورقه سهم بانام یا گواهینامه موقت سهم مبلغ پرداخت شده را بیش از آنچه که واقعاً پرداخت شده است قید کند‪.‬‬

‫‪ - 3‬هرکس از اعالم مطالبی که طبق مقررات این قانون باید به مرجع ثبت شرکت ها اعالم کند بعضاً یا کالً خودداری نماید و یا مطالب خالف واقع به‬
‫مرجع مزبور اعالم دارد‪.‬‬

‫‪ - 4‬هرکس سهام یا قطعات سهام را قبل از به ثبت رسیدن شرکت و یا در صورتی که ثبت شرکت مزورانه انجام گرفته باشد صادر کند‪.‬‬

‫‪ - 5‬هرکس سهام یا قطعات سهام را بدون پذیره نویسی کلیه سرمایه و تادیه حداقل سی و پنج درصد آن و نیز تحویل کلیه سرمایه غیر نقد صادر کند‪.‬‬

‫‪ - 6‬هرکس قبل از پرداخت کلیه مبلغ اسمی سهم سهام بی نام یا گواهینامه موقت بی نام صادر کند‪».‬‬

‫ماده ‪: 244‬‬

‫«اشخاص زیر به حبس تادیبی از سه ماه تا یک سال یا به جزای نقدی از پنجاه هزار ریال تا پانصد هزار ریال یا به هر دو مجازات محکوم خواهند شد‪:‬‬

‫‪ - 1‬هرکس عالماً سهام یا گواهینامه موقت سهام بدون ذکر مبلغ اسمی صادر کند یا بفروشد یا به معرض فروش گذارد‬

‫‪ - 2‬هرکس سهام بی نام را قبل از آن که تمام مبلغ اسمی آن پرداخت شده باشد بفروشد یا به معرض فروش گذارد‪.‬‬

‫‪ - 3‬هرکس سهام بانام را قبل از آن که اقالً سی و پنج درصد مبلغ اسمی آن پرداخت شده باشد صادر کند یا بفروشد یا به معرض فروش گذارد‪».‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪130‬‬

‫خالصه ‪ :‬شرایط حداقلی الزامی اوراق سهام در مواد ‪ 25‬و ‪ 26‬الیحه بیان گردیده است‪ .‬فقدان و عدم رعایت این شرایط ضمانت اجرای کیفری دارد که در‬
‫مواد ‪ 243‬و ‪ 244‬بیان شده است‪.‬‬

‫ماده ‪: 2۷‬‬

‫«تا زمانی که اوراق سهام صادر نشده است شرکت باید به صاحبان سهام گواهینامه موقت سهم بدهد که معرف تعداد و نوع سهام و مبلغ پرداخت شده آن‬
‫باشد‪ .‬این گواهینامه در حکم سهم است ولی در هر حال ظرف مدت یک سال پس از پرداخت تمامی مبلغ اسمی سهم باید ورقه سهم صادر و به صاحب‬
‫سهم تسلیم و گواهینامه موقت سهم مسترد و ابطال گردد‪».‬‬

‫گواهینامه موقت ‪ :‬شرکت موظف به ص دور ورقه سهم می باشد اما پیش از آن گواهینامه موقت سهم داده می شود و ماده ‪ 27‬این گواهینامه را معرفی‬
‫می نماید‪ .‬گواهینامه موقت سهم تا زمانیکه که اوراق سهم صادر نشده به صاحبان سهام اعطاء می شود‪ .‬این گواهینامه معرف تعداد‪ ،‬نوع سهام و مبلغ‬
‫پرداخت شده آن می باشد و در حکم سهم می باشد اما موقتی است و شرکت باید اوراق سهام صادر کند‪ .‬از زمانیکه که تمام مبلغ اسمی سهم پرداخت‬
‫شد تا حداکثر یکسال بعد‪ ،‬باید اوراق سهام صادر شود و گواهینامه موقت ابطال گردد‪.‬‬

‫ماده ‪: 2۸‬‬

‫«تا وقتی که شرکت به ثبت نرسیده صدور ورقه سهم یا گواهینامه موقت سهم ممنوع است‪ .‬در صورت تخلف امضاکنندگان مسئول جبران خسارات اشخاص‬
‫ثالث خواهند بود‪».‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا قبل از ثبت شرکت امکان صدور ورقه سهم یا حداقل گواهینامه موقت وجود دارد یا خیر؟‬

‫پاسخ ‪ :‬چنین امکانی وجود ندارد‪ .‬شرکتی که ثبت نشده امکان صدور گواهینامه موقت سهم ندارد و به طریق اولی امکان صدور ورقه سهم نیز ندارد‪ .‬صدور‬
‫گواهینامه موقت سهم و به طریق اولی (به قیاس اولویت) صدور ورقه سهم پیش از ثبت شرکت ممنوع است‪ .‬مفاد الزم که در ماده ‪ 26‬بیان شده است به‬
‫ویژه بند ‪ 1‬آن قابل اجرا نخواهد بود‪.‬‬

‫ضمانت اجرا ‪ :‬تخلف از این وظیفه هم مسئولیت مدنی و هم کیفری دارد‪ .‬مسئولیت مدنی‪ ،‬مسئول بودن برای جبران خسارات اشخاص ثالث است و امضاء‬
‫کنندگان مسئولند‪ .‬عالوه بر مسئولیت مدنی ضمانت اجرای کیفری نیز وجود دارد که در مواد ‪ 243‬و ‪ 244‬بیان شده است (این مسئولیت تضامنی است)‪.‬‬

‫جلسه پنجاه و هفتم‬

‫ماده ‪: 2۹‬‬

‫«در شرکت های سهامی عام مبلغ اسمی هر سهم نباید از ده هزار ریال بیشتر باشد‪».‬‬

‫سوال ‪ :‬مبلغ اسمی هر سهم چقدر است؟ (هر سهم نماینده چه میزان از مبلغ اسمی است؟)‬

‫پاسخ ‪ :‬در شرکت های سهامی عام و خاص متفاوت است‪ .‬در شرکت سهامی خاص هیچ محدودیتی وجود ندارد و مبلغ اسمی سهام آن توسط خود‬
‫موسسین تعیین می شود اما در شرکت های سهامی عام چنین نیست و حداکثر مبلغ اسمی هر سهم در شرکت سهامی عام ده هزار ریال (‪ 1000‬تومان)‬
‫می باشد‪.‬‬

‫خالصه ‪ :‬مبلغ اسمی هر سهم در شرکت سهامی خاص بدون محدودیت است لکن در شرکت سهامی عام از نظر حداکثر محدودیت دارد و حداکثر مبلغ‬
‫آن ده هزار ریال است‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪131‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫نکته اصولی ‪ :‬عدد در ماده ‪ 29‬دارای مفهوم است‪.‬‬

‫ماده ‪( 30‬ماده مرتبط بند ‪ ۷‬ماده ‪ : ۸‬مندرجات الزامی طرح اساسنامه) ‪:‬‬

‫«مادام که (مفهوم غایت) تمامی مبلغ اسمی هر سهم پرداخت نشده صدور ورقه سهم بی نام یا گواهینامه موقت بی نام ممنوع است به تعهد کننده اینگونه‬
‫سهام گواهینامه موقت با نام داده خواهد شد که نقل و انتقال آن تابع مقررات مربوط به نقل و انتقال سهام بانام است‪».‬‬

‫سهم و گواهینامه بی نام ‪ :‬این ماده شرایط صدور سهم بی نام یا گواهینامه موقت بی نام را بیان می دارد همچنین یک ممنوعیتی را اعالم کرده است‪:‬‬
‫تا زمانیکه تمام مبلغ اسمی یک سهمی پرداخت نشده امکان صدور ورقه سهم یا گواهینامه موقت بی نام وجود ندارد‪.‬‬

‫علت ‪ :‬ورقه سهام وقتی که بی نام است با قبض و اقباض منتقل می شود و روی آن نوشته شده که این میزان دارایی دارید در حالیکه مثال تنها ‪ 35‬درصد‬
‫آن پرداخت شده و مابقی تعهد شده است اما گر بانام باشد متعهد مشخص است‪ .‬بنابراین چ ون شخصی که باید تعهد را پرداخت کند در ورقه بی نام‬
‫مشخص نیست ابتدا باید تمام مبلغ اسمی پرداخت شود تا گواهینامه موقت صادر گردد‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬ورقه سهام هم بانام و هم بی نام هر دو قابل نقل و انتقال است اما شرایط و ضوابط آن متفاوت است‪.‬‬

‫ضمانت اجرا ‪ :‬تخلف از ماده ‪ 30‬جرم است و مجازات کیفری آن در ماده ‪ 243‬بیان شده است‪.‬‬

‫ماده ‪: 243‬‬

‫«اشخاص زیر به حبس تادیبی از سه ماه تا دو سال یا به جزای نقدی از بیست هزار ریال تا دویست هزار ریال یا به هر دو مجازات محکوم خواهند شد‪:‬‬

‫‪ - 1‬هرکس که عالماً و بر خالف واقع پذیره نویسی سهام را تصدیق کند و یا برخالف مقررات این قانون اعالمیه پذیره نویسی منتشر نماید و یا مدارک‬
‫خالف واقع حاکی از تشکیل شرکت به مرجع ثبت شرکت ها تسلیم کند و یا در تعیین ارزش آورده غیر نقد تقلب اعمال کند‪.‬‬

‫‪ - 2‬هرکس در ورقه سهم بانام یا گواهینامه موقت سهم مبلغ پرداخت شده را بیش از آنچه که واقعاً پرداخت شده است قید کند‪.‬‬

‫‪ - 3‬هرکس از اعالم مطالبی که طبق مقررات این قانون باید به مرجع ثبت شرکت ها اعالم کند بعضاً یا کالً خودداری نماید و یا مطالب خالف واقع به‬
‫مرجع مزبور اعالم دارد‪.‬‬

‫‪ - 4‬هرکس سهام یا قطعات سهام را قبل از به ثبت رسیدن شرکت و یا در صورتی که ثبت شرکت مزورانه انجام گرفته باشد صادر کند‪.‬‬

‫‪ - 5‬هرکس سهام یا قطعات سهام را بدون پذیره نویسی کلیه سرمایه و تادیه حداقل سی و پنج درصد آن و نیز تحویل کلیه سرمایه غیر نقد صادر کند‪.‬‬

‫‪ - 6‬هرکس قبل از پرداخت کلیه مبلغ اسمی سهم سهام بی نام یا گواهینامه موقت بی نام صادر کند‪».‬‬

‫ماده ‪: ۸‬‬

‫«طرح اساسنامه باید با قید تاریخ به امضاء موسسین رسیده و مشتمل بر مطالب زیر باشد‪:‬‬

‫‪ - 1‬نام شرکت‪.‬‬

‫‪ - 2‬موضوع شرکت به طور صریح و منجز‪.‬‬

‫‪ - 3‬مدت شرکت‪.‬‬

‫‪ - 4‬مرکز اصلی شرکت و محل شعب آن اگر تاسیس شعبه مورد نظر باشد‪.‬‬

‫‪ - 5‬مبلغ سرمایه شرکت و تعیین مقدار نقد و غیر نقد آن به تفکیک‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪132‬‬

‫‪ - 6‬تعداد سهام بی نام و بانام و مبلغ اسمی آنها و در صورتی که ایجاد سهام ممتاز مورد نظر باشد تعیین تعداد و خصوصیات و امتیازات اینگونه سهام‪.‬‬

‫‪ - ۷‬تعیین مبلغ پرداخت شده هر سهم و نحوه مطالبه بقیه مبلغ اسمی هر سهم و مدتی که ظرف آن باید مطالبه شود که به هر حال از پنج‬
‫سال متجاوز نخواهد بود‪.‬‬

‫‪ - 8‬نحوه انتقال سهام بانام‪.‬‬

‫‪ - 9‬طریقه تبدیل سهام بانام به سهام بی نام و بالعکس‪.‬‬

‫‪ - 10‬در صورت پیش بینی امکان صدور اوراق قرضه‪ ،‬ذکر شرایط و ترتیب آن‪.‬‬

‫‪ - 11‬شرایط و ترتیب افزایش و کاهش سرمایه شرکت‪.‬‬

‫‪ - 12‬مواقع و ترتیب دعوت مجامع عمومی‪.‬‬

‫‪ - 13‬مقررات راجع به حد نصاب الزم جهت تشکیل مجامع عمومی و ترتیب اداره آنها‪.‬‬

‫‪ - 14‬طریقه شور و اخذ رای و اکثریت الزم برای معتبربودن تصمیمات مجامع عمومی‪.‬‬

‫‪ - 15‬تعداد مدیران و طرز ان تخاب و مدت ماموریت آنها و نحوه تعیین جانشین برای مدیرانی که فوت یا استعفا می کنند یا محجور یا معزول یا به جهات‬
‫قانونی ممنوع می گردند‪.‬‬

‫‪ - 16‬تعیین وظایف و حدود اختیارات مدیران‪.‬‬

‫‪ - 17‬تعداد سهام تضمینی که مدیران باید به صندوق شرکت بسپارند‪.‬‬

‫‪ - 18‬قید این که ش رکت یک بازرس خواهد داشت یا بیشتر و نحوه انتخاب و مدت ماموریت بازرس‪.‬‬

‫‪ - 19‬تعیین آغاز و پایان سال مالی شرکت و موعد تنظیم ترازنامه و حساب سود و زیان و تسلیم آن به بازرسان و به مجمع عمومی ساالنه‪.‬‬

‫‪ - 20‬نحوه انحالل اختیاری شرکت و ترتیب تصفیه امور آن‪.‬‬

‫‪ - 21‬نحوه تغییر اساسنامه‪».‬‬

‫نکته ‪ :‬بند ‪ 7‬ماده ‪ 8‬قانون تجارت با ماده ‪ 30‬مرتبط است و مربوط به مندرجات الزامی طرح اساسنامه می باشد‪ .‬حداکثر مدتی که برای تأدیه بخش غیر‬
‫نقدی سهم وجود دارد پنج سال است‪ .‬شرایط صدور سهم بی نام و ضمانت اجرای تخلف از این شرط در ماده ‪ 30‬و ‪ 243‬الیحه بیان شد‪.‬‬

‫ماده ‪: 31‬‬

‫«در مورد صدور گواهینامه موقت سهم مواد ‪ 25‬و ‪ 26‬باید رعایت شود‪».‬‬

‫شرایط شکلی (ماده ‪ )2۵‬و ماهوی (ماده ‪ )2۶‬ورقه سهم ‪ :‬از نظر شکلی باید متحد الشکل‪ ،‬چاپی و‪ ...‬باشد و از نظر ماهوی نیز باید نام شرکت‪ ،‬شماره‬
‫ثبت‪ ،‬مبلغ اسمی سهام به عدد و حروف و‪ ...‬بیان شود‪ .‬در ضمن نظر به اینکه گواهینامه موقت سهم در حکم ورقه سهم است لذا شرایط شکلی ورقه سهم‬
‫ماده ‪ 25‬و شرایط ماهوی ورقه سهم ماده ‪ 26‬بایستی در آن رعایت گردد‪.‬‬

‫ماده ‪: 32‬‬

‫«مبلغ اسمی سهام و همچنین قطعات سهام در صورت تجزیه باید متساوی باشد‪».‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪133‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫قطعات سهام ‪ :‬برخی شرکت ها که مدیریت قوی دارند پس از مدتی مبلغ سهام آن بسیار باال می رود و ممکن است افراد قدرت خرید آن را نداشته باشند‬
‫به همین خاطر شرکت ها سهام را قطعه می کنند‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا تقطیع سهام قانونی است؟ با چه شرطی؟ پاسخ ‪ :‬بله قانونی است اما به شرط اینکه سهام به صورت مساوی تقسیم شود‪.‬‬

‫خالصه ‪ :‬تجزیه سهام یعنی تبدیل سهم به اجزاء و قطعات قانوناً مجاز است مشروط بر اینکه اجزاء مساوی باشند همانطور که خود سهام نیز باید مساوی‬
‫باشد‪.‬‬

‫جلسه پنجاه و هشتم‬

‫ماده ‪( 33‬مطالبه مبلغ پرداخت نشده سهم) ‪:‬‬

‫«مبلغ پرداخت نشده سهام هر شرک ت سهامی باید ظرف مدت مقرر در اساسنامه مطالبه شود‪ .‬در غیر این صورت هیات مدیره شرکت باید مجمع عمومی‬
‫فوق العاده صاحبان سهام را به منظور تقلیل سرمایه شرکت تا میزان مبلغ پرداخت شده سرمایه دعوت کند و تشکیل دهد وگرنه هر ذینفع حق خواهد‬
‫داشت که برای تقلیل سرمایه ثبت شده شرکت تا میزان مبلغ پرداخت شده به دادگاه رجوع کند‪.‬‬

‫تبصره (ماده مرتبط ماده ‪ - )35‬مطالبه مبلغ پرداخت نشده سهام یا هر مقدار از آن باید از کلیه صاحبان سهام و بدون تبعیض به عمل آید‪».‬‬

‫تادیه مبلغ سهم ‪ :‬هر سهم ممکن است همان ابتدا تأدیه نقدی شود اما قانوناً می توان مبلغی ابتدائاً نقدی پرداخت شود و مابقی در مدتی که اساسنامه‬
‫مقرر می دارد ؛ که حداکثر پنج سال است مطالبه شود‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬زمان و شیوه مطالبه مبلغ پرداخت نشده سهام چگونه است؟‬

‫پاسخ ‪ :‬مبلغ پرداخت نشده سهام هر شرکت سهامی باید در ظرف مدت مقرر در اساسنامه پر داخت شود که حداکثر پنج سال است‪ .‬در غیر اینصورت‬
‫هیأت مدیره شرکت باید مجمع عمومی فوق العاده صاحبان سهام را به منظور تقلیل سرمایه شرکت تا میزان مبلغ پرداخت شده سرمایه دعوت کند‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬ما یک مجمع عمومی موسس‪ ،‬مجموع عمومی عادی و مجمع عمومی فوق العاده داریم‪ .‬گاهی مجموع عمومی عادی ممکن است به شکل فوق‬
‫العاده برگزار شود اما این دو مجمع متفاوت هستند و این برگزاری مجمع عمومی عادی به شکل فوق العاده ماهیت آن را تبدیل به مجمع عمومی فوق‬
‫العاده نمی کند‪.‬‬

‫تقلیل سرمایه ‪ :‬اگر مبلغ پرداخت نشده در مدت مقرر پرداخت نشد هیأت مدیره موظف است مجمع را دعوت کند و تشکیل دهد (مجمع عمومی فوق‬
‫العاده) تا تقلیل سرمایه دهند‪ .‬اگر هیأت مدیره از این امر امتناع کند ضمانت اجرای آن تصمیم دادگاه است‪.‬‬

‫نکته تبصره ‪ :‬مطالبه از همه صاحبان سهام و بدون تبعیض صورت می گیرد‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬در صدر ماده ‪ 33‬آنچه موضوعیت دارد پرداخت است نه صرف مطالبه‪.‬‬

‫ماده ‪( 34‬انتقال سهام) ‪:‬‬

‫«کسی که تعهد ابتیاع سهمی را نموده مسئول پرداخت تمام مبلغ اسمی آن می باشد و در صورتی که قبل از تادیه تمام مبلغ اسمی سهم آن را به دیگری‬
‫انتقال دهد بعد از انتقال سهم دارنده سهم مسئول پرداخت بقیه مبلغ اسمی آن خواهد بود‪».‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا سهام قابل انتقال است؟ پاسخ ‪ :‬بله قابل انتقال است‪ ،‬البته سهام بانام و بی نام در نوع انتقال و شرایط آن با یکدیگر متفاوت اند‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪134‬‬

‫سوال ‪ :‬اگر بخشی از سهم تعهد است چه کسی باید پرداخت کند؟ پاسخ ‪ :‬شخصی که پذیره نویسی کرده و سهام را خریده مسئول پرداخت تمام مبلغ‬
‫است‪.‬‬

‫تعهد ابتیاع ‪ :‬تعهد کرده که بخرد (قولنامه خرید)‪.‬‬

‫انتقال سهام و گواهینامه با نام ‪ :‬با رعایت تشریفات انتقال سهام بانام می تواند منتقل شود‪ .‬گواهینامه موقت بانامی منتقل شده که ‪ 50‬درصد مبلغ‬
‫اسمی آن تأدیه شده و ‪ 50‬درصد دیگر تأدیه نشده یعنی متعهد پرداختی وجود داشته و حال متعهد سهم را انتقال داده است ؛ در این حالت منتقل علیه‬
‫مسئول پرداخت بقیه مبلغ اسمی خواهد بود‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬اگر گواهینامه موقت سهامی که تمام مبلغ آن پرداخت نشده منتقل شود مسئولیت پرداخت قبل از انتقال با متعهد اولیه و بعد آن با متعهد دومی‬
‫است‪ .‬بین منتقل کننده و منتقل علیه مسئولیت تضامنی وجود ندارد‪.‬‬

‫خالصه ‪ :‬انتقال سهامی که تمام مبلغ اسم ی آن پرداخت نشده ممکن است پیش از انتقال امضاء کننده ورقه تعهد سهم و پس از انتقال منتقل علیه‬
‫(خریدار) مسئول پرداخت بقیه مبلغ اسمی خواهند بود‪ .‬مسئولیت این دو تضامنی نیست‪ .‬پیش از انتقال با منتقل کننده و پس از انتقال با منتقل علیه‬
‫خواهد بود‪.‬‬

‫ماده ‪( 3۵‬مرتبط با تبصره ماده ‪:)33‬‬

‫«در هر موقع که شرکت بخواهد (با رعایت قانون و اساسنامه) تمام یا قسمتی از مبلغ پرداخت نشده سهام را مطالبه کند باید مراتب را از طریق نشر آگهی‬
‫در روزنامه کثیراالنتشاری که آگهی های مربوط به شرکت در آن منتشر می شود به صاحبان فعلی سهام اطالع دهد و مهلت معقول و متناسبی برای‬
‫پرداخت مبلغ مورد مطالبه مقرر دارد‪ .‬پس از انقضاء چنین مهلتی هر مبلغ که تادیه نشده باشد نسبت به آن خسارت دیر کرد از قرار نرخ رسمی بهره به‬
‫عالوه چهار درصد در سال به مبلغ تادیه نشده عالوه خواهد شد و پس از اخطار از طرف شرکت به صاحب سهم (یکی از عللی که صاحب سهام یا‬
‫باید بانام باشد یا اگر بی نام بود مبلغ سهام پرداخت شده باشد) و گذشتن یک ماه اگر مبلغ مورد مطالبه و خسارت تاخیر آن تماماً پرداخت نشود‬
‫شرکت این گونه سهام را در صورتی که در بورس اوراق بهادار پذیرفته شده باشد از طریق بورس وگرنه از طریق مزایده به فروش خواهد رسانید‪ .‬از حاصل‬
‫فروش سهم بدواً کلیه هزینه های مترتبه برداشت گردیده و در صورتی که خالص حاصل فروش از بدهی صاحب سهم( بابت اصل و هزینه ها و خسارت‬
‫دیر کرد) بیشتر باشد مازاد به وی پرداخت می شود‪».‬‬

‫سوال ‪ :‬فرایند و پروسه مطالبه مبلغ پرداخت نشده سهم چگونه است؟ پاسخ ‪ :‬ماده ‪.35‬‬

‫مثال ‪ :‬من متعهد سهامم ‪ 60‬درصد آن را پرداخت کرده ام و ‪ 40‬درصد پرداخت نشده مهلت متعارف داده می شود نمی پردازم‪ ،‬اخطار داده می شود باز‬
‫هم نمی پردازم در اینجا خود شرکت از طریق بورس یا مزایده سهام را به فروش می ر ساند هزینه ها‪ ،‬اصل و دیرکرد از آن مبلغ کسر می شود و هر چه‬
‫باقی ماند به من داده می شود‪.‬‬

‫جلسه پنجاه و نهم‬

‫بخش دوم ‪ :‬انواع سهام و مطالب مربوط به تعریف سهام و‪...‬‬

‫ماده ‪: 3۶‬‬

‫«در مورد ماده ‪ 35‬آگهی فروش سهم با قید مشخصات سهام مورد مزایده فقط یک نوبت در روزنامه کثیراالنتشاری که آگهی های مربوط به شرکت در آن‬
‫نشر می گردد منتشر و یک نسخه از آگهی وسیله پست سفارشی برای صاحب سهم ارسال می شود‪ .‬هرگاه قبل از تاریخی که برای فروش معین شده است‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪135‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫کلیه بدهی های مربوط به سهام اعم از اصل ‪ -‬خسارات ‪ -‬هزینه ها به شرکت پرداخت شود شرکت از فروش سهام خودداری خواهد کرد‪ .‬در صورت فروش‬
‫سهام نام صاحب سهم سابق از دفاتر شرکت حذف و اوراق سهام یا گواهینامه موقت سهام با قید کلمه المثنی به نام خریدار صادر و اوراق سهام یا گواهینامه‬
‫موقت سهام قبلی ابطال می شود و مراتب برای اطالع عموم آگهی می گردد‪».‬‬

‫برسی ماده ‪ : 3۶‬ماده ‪ 36‬تکمیل کننده ماده ‪ 35‬است‪ .‬به طور خالصه ماده ‪ 35‬این بود که مبلغ پرداخت نشده یک سهم چطور مطالبه می شود‪ .‬ماده‬
‫‪ 36‬این را می گوید که اگر آن مبلغ پرداخت نشده مطالبه شد و پرداخت شد چه آثاری دارد و اگر پرداخت نشد چه آثاری دارد‪ .‬زمانی که مطالبه شود یا‬
‫پرداخت خواهد شد و یا پرداخت نخواهد شد‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬آثار پرداخت و عدم پرداخت مبلغ پرداخت شده سهم چیست؟‬

‫پاسخ ‪ :‬ماده ‪ 36‬مرتبط با ماده ‪ 35‬است که صدر ماده گویای این است‪.‬‬

‫پرداخت مبلغ سهام پیش از فروش ‪ :‬اول که از من مطالبه شد من نپرداختم و در فرایند فروش رفت‪ .‬که سهام فروخته شود‪ ،‬اصل هزینه ها و‪ ...‬اخذ‬
‫شود و هر آنچه ماند به من پرداخت شود‪ ،‬و من سریع می پردازم اگر این کار را بکنم و اگر قبل از آن تاریخی که برای فروش معین شده کلیه ی بدهی ها‬
‫را بپردازم شرکت از فروش سهام من خودداری خواهد کرد‪.‬‬

‫خالصه ‪ :‬زمانی که مبلغ مطالبه شد و من نپرداختم و داخل فرآیند فروش رفت و پیش از تاریخ فروش پرداختم دیگر از فروش خودداری می شود و فروش‬
‫متوقف می شود اما اگر اول نپرداختم و پیش از تصمیم فروش باز هم نپرداختم در چنین حالتی سهام فروخته می شود و نام من از سهامداران حذف می‬
‫شود و من سهامدار سابق می شوم و دیگر سهامدار نیستم و خریدار سهامدار جدید می شود‪.‬‬

‫ماده ‪: 3۷‬‬

‫«دارندگان سهام مذکور در ماده ‪ 35‬حق حضور و رای در مجامع عمومی صاحبان سهام شرکت را نخواهند داشت و در احتساب حد نصاب تشکیل مجامع‬
‫عمومی تعداد این گونه سهام از کل تعداد سهام شرکت کسر خواهد شد‪ .‬به عالوه حق دریافت سود قابل تقسیم و حق رجحان در خرید سهام جدید شرکت‬
‫و هم چنین حق دریافت اندوخته قابل تقسیم نسبت به این گونه سهام معلق خواهد ماند‪».‬‬

‫بررسی ماده ‪ : 3۷‬ماده ‪ 37‬در مورد محدودیت هایی است که سهامداران ماده ‪ 35‬با آن مواجه هستند‪ .‬سهامداران ماده ‪ 35‬ویژگی هایی داشتند اینکه‬
‫سهامی داشتند که مبلغش پرداخت شده بود و یکسری مبلغش پرداخت نشده بود شما سهام دارید و مبلغی از آن را نقدا پرداختید و مبلغ دیگر را پرداخت‬
‫نکرده اید که این سهام شما‪ ،‬سهام ماده ‪ 35‬الیحه است‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬دارندگان سهام ماده ‪ 35‬چه محدودیت هایی دارند‪.‬‬

‫پاسخ ‪ :‬سه محدودیت وجود دارد ‪:‬‬

‫‪ ) 1‬حق حضور و حق رأی در مجامع عمومی محروم هستند ‪ :‬نمی توانند در مجامع عمومی حاضر شوند‪.‬‬

‫‪ )2‬در حد نصاب مورد محاسبه قرار نمی گیرند‪.‬‬

‫‪ )3‬سود قابل تقسیم نمی توان ند دریافت کنند‪ ،‬حق رجحان برای خرید سهام ندارند و حق دریافت اندوخته قابل تقسیم را هم ندارند‪.‬‬

‫کسر از حد نصاب ‪ :‬در مجامع عمومی خواهید دید که حد نصاب مالک است‪ .‬این سهام ماده ‪ 35‬از حد نصاب کسر می شود‪.‬‬

‫مثال ‪ :‬فرض کنید ده درصد از سهام موضوع ماده ‪ 35‬است؛ شرکت قاعدتاً یک سودی دارد و سود شرکت قابل تقسیم نیست‪ .‬اما بخشی از سود شرکت‬
‫قابل تقسیم است‪ .‬ما در شرکت سود قابل تقسیم و سود غیرقابل تقسیم داریم‪ .‬سهام من موضوع ماده ‪ 35‬است و من حق دریافت سود قابل تقسیم را ندارم‬
‫و همینطور حق رجحان (مقدم بودن) در خرید را ندارم‪ .‬اگر شما سهامدار یک شرکتی باشید و این شرکت بخواهد سهام جدید عرضه کند سهامداران سابق‬
‫یک حق تقدم دارند‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪136‬‬

‫خالصه ‪ :‬ماده ‪ 37‬محدودیت ها و محرومیت هایی را برای صاحبان سهام مذکور در ماده ‪ 35‬را گفت‪.‬‬

‫ماده ‪: 3۸‬‬

‫«در مورد ماده ‪ 37‬هرگاه دارندگان سهام قبل از فروش سهام بدهی خود را بابت اصل و خسارات و هزینه ها به شرکت پرداخت کنند مجدداً حق حضور و‬
‫رای در مجامع عمومی را خواهند داشت و می توانند حقوق مالی وابسته به سهام خود را که مشمول مرور زمان نشده باشد مطالبه کنند‪».‬‬

‫بررسی ماده ‪ : 3۸‬شما سهام دار هستید‪ ،‬با چه شرط و شرایطی و با وجود چه شرطی حق دارید در مجامع عمومی حاضر شوید و رأی بدهید‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬شرط حضور و رأی سهامدار در مجامع عمومی چیست؟‬

‫پاسخ ‪ :‬ماده ‪ 38‬به نوعی مکمل ماده ‪ 37‬است در آن جا گفت اگر سهام شما موضوع ماده ‪ 35‬است‪ ،‬از این موارد محروم هستید و حقوق شما معلق می‬
‫ماند‪ .‬اگر پرداخت های خودشان را انجام بدهند و حساب خودشان را با شرکت قبل از فروش تصفیه کنند از آن حالت محدودیت و تعلیق خارج می شوند‬
‫و اگر حق رای نداشتند‪ ،‬خواهند داشت و حقوق مالی ای که معلق شده بود برایشان قابل مطالبه شد‪.‬‬

‫ماده ‪: 3۹‬‬

‫«سهم بی نام به صورت سند در وجه حامل تنظیم و ملک دارنده آن شناخته می شود مگر خالف آن ثابت گردد‪ .‬نقل و انتقال این گونه سهام به قبض و‬
‫اقباض به عمل می آید‪.‬‬

‫گواهینامه موقت سهام بی نام در حکم سهام بی نام است و از لحاظ مالیات بر درآمد مشمول مقررات سهام بی نام می باشد‪».‬‬

‫بررسی ماده ‪ : 3۹‬ماده ‪ 39‬راجع به این است که جنس سهم بی نام چگونه است؟ و چه ویژگی ای دارد و چطور قابل نقل و انتقال است؟ حقی که شما‬
‫نسبت به سهام دارید یک حق مالی است و همه ویژگی های حق مالی را هم دارد‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬سهم بی نام چطور سندی است و چطور منتقل می شود و گواهینامه موقتش چگونه است؟‬

‫پاسخ ‪ :‬ریسک در سهم بی نام زیاد است‪ .‬سرقت‪ ،‬کالهبرداری و خیانت در امانت جرایمی است که قابل تحقق است‪ .‬گواهی موقت چه در سهم بی نام و‬
‫چه در سهم با نام در حکم سهم است‪ .‬هر قواعد مقرراتی که در مورد خود آن سهام بی نام باشد در مورد گواهی نامه موقتش هم حکومت می کند‪.‬‬

‫جلسه شصتم‬
‫ماده ‪: 40‬‬

‫«انتقال سهام بانام باید در دفتر ثبت سهام شرکت به ثبت برسد و انتقال دهنده یا وکیل یا نماینده قانونی او باید انتقال را در دفتر مزبور امضاء کند‪.‬‬

‫در موردی که تمامی مبلغ اسمی سه م پرداخت نشده است نشانی کامل انتقال گیرنده نیز در دفتر ثبت سهام شرکت قید و به امضای انتقال گیرنده یا‬
‫وکیل یا نماینده قانونی او رسیده و از نظر اجرای تعهدات ناشی از نقل و انتقال سهم معتبر خواهد بود‪ .‬هر گونه تغییر اقامتگاه نیز باید به همان ترتیب به‬
‫ثبت رسید ه و امضاء شود‪ .‬هر انتقالی که بدون رعایت شرایط فوق به عمل آید از نظر شرکت و اشخاص ثالث فاقد اعتبار است‪».‬‬

‫بررسی ماده ‪ : 40‬در ماده ‪ 41‬می بینید که در شرکت سهامی خاص می توانند نقل و انتقال سهام را محدود کنند و بر موافقت مدیران شرکت و موافقت‬
‫مجامع عمومی متوقف کنند‪ .‬در ماده ‪ 39‬سهم بی نام و انتقالش گفته شد‪ .‬سهم بی نام سند در وجه حامل است و ملک دارنده است به همین خاطر امکان‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪137‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫سوء استفاده از آن زیاد است و نقل و انتقالش هم قبض و اقباض است‪ .‬اما در مورد سهام با نام مسئله به این سادگی نیست‪ .‬انتقال سهام با نام تشریفات‬
‫دارد‪ .‬و باید در دفتر ثبت سهام شرکت به ثبت برسد‪.‬‬

‫نکته اصولی ‪ :‬دفتر یک لفظ مشترک است و هم به معنای لوازم التحریر است و هم به معنای یک اتاق است‪ .‬و منظور از دفتر ثبت سهام شرکت یک دفتر‬
‫کاغذی است‪.‬‬

‫مزیت سهام با نام ‪ :‬سهام با نام مطمئن تر است و سرقت و کالهبرداری و خیانت در امانت و سوء استفاده از آن کمتر است‪.‬‬

‫انتقال سهام با نام ‪ :‬این سهام با نامی که دارد منتقل می شود به نام شماست که یا مبلغ اسمی آن را قبال پرداخت کرده اید‪ ،‬اما اگر این ورقه سهم‬
‫همچنان بدهی داشته باشد‪ ،‬مبالغ پرداخت نشده را گیرنده باید بپردازد‪ .‬این ورقه س هم تمام تعهدات مالی اش پرداخت نشده است و یک نفر باید این‬
‫تعهدات را بپردازد‪.‬‬

‫هر انتقالی بدون شرایط زیر باشد غیر قابل استناد است‪:‬‬

‫‪ )1‬ثبت در دفتر ثبت سهام‬

‫‪ )2‬امضای انتقال دهنده‬

‫‪ )3‬اگر همه مبلغ پرداخت نشده امضای انتقال گیرنده‬

‫خالصه ‪ :‬وضعیت انتقال سهم با نام بدون رعایت تشریفات مقرر در ماده ‪ 40‬الیحه شرکت های سهامی بین طرفین صحیح و نافذ و معتبر است لکن در‬
‫مقابل شرکت و اشخاص ثالث قابلیت استناد نخواهد داشت و به تعبیر ماده ‪ 40‬فاقد اعتبار است‪.‬‬

‫اصل نسبی بودن قراردادها ‪ :‬از ماده ‪ 10‬قانون مدنی فهمیده می شود‪.‬‬

‫مثال ‪ :‬من و شما یک ماشین به قیمت ‪ 50‬میلیون تومان معامله می کنیم و ثمن و مثمنی وجود دارد‪ .‬من ماشین را به شما فروخته ام و باید به شما‬
‫تحویل دهم و شما خریده اید و باید ثمنش را به من بدهید‪ .‬ممکن است دو شرط به نفع شما و دو شرط به نفع من شده باشد‪ .‬این بیعی که انجام شده‬
‫است نسبت به من و شما اثراتی دارد و آثاری به جا می گذارد‪ .‬که این آثار یا حقوقی ایجاد می کند یا تعهداتی‪.‬‬

‫تعریف ‪ :‬اصل نسبی بودن قراردادها می گوید قرار داد بین دو طرف است و به دیگران ربطی ندارد‪ .‬که این اصل نسبی بودن قراردادها می شود که ثمن را‬
‫من می توانم از شما مطالبه کنم و هیچ کس دیگر نمی تواند مطالبه کند‪ ،‬پس نسبی بودن یعنی حقوق و تکالیفی که قرارداد منشأ آن ها است فقط برای‬
‫طرفین است و به دیگران ارتباطی ندارد‪.‬‬

‫اصل قابلیت استناد ‪ :‬همین مبایعه نامه ای که‪ ،‬حقوق و ت عهداتی که از آن نشأت گرفت و فقط بین دو طرف بود در مقابل همه ‪ 8‬میلیارد انسان روی‬
‫کره زمین سند است و قابلیت استناد دارد‪.‬‬

‫مثال ‪ :‬این ماشینی که من به شما فروختم‪ ،‬شما در اختیار دارید‪ .‬این مبایعه نامه و این سند مالکیتی که به نام شما صادر می شود‪ ،‬استناد می کنید و‬
‫این مبایعه نامه سند است و یک قرارداد فقط بین طرفین سند دارد‪.‬‬

‫ماده ‪: 41‬‬

‫«در شرکت های سهامی عام نقل و انتقال سهام نمی تواند مشروط به موافقت مدیران شرکت یا مجامع عمومی صاحبان سهام بشود‪».‬‬

‫بررسی ماده ‪: 41‬‬

‫سوال ‪ :‬شرکت های سهامی‪ ،‬چه سهامی عام و چه سهامی خاص قابل نقل و انتقال بود‪ ،‬آیا ممکن است که این قابلیت نقل و انتقال محدود شود و مشروط‬
‫به موافقت مدیران شرکت و مجامع شود؟‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪138‬‬

‫پاسخ ‪ :‬ماده ‪ 41‬هم راجع به شرکت های سهامی عام و هم خاص پاسخ می دهد اما منطوق ماده ‪ 41‬فقط شرکت های سهامی عام را گفته است و مفهومش‬
‫راجع به شرکت های سهامی خاص است‪.‬‬

‫جلسه شصت و یکم‬

‫خالصه ‪ :‬اصل آزادی انتقال سهم است در تمام شرکت های سهامی چه عام و چه خاص‪ .‬اما این اصل نسبت به شرکت های سهامی عام یک قاعده آمره‬
‫است و استثناها پذیر نیست در مقابل در شرکت های سهامی خاص امکان اعمال محدودیت وجود دارد‪.‬‬

‫ماده ‪( 42‬سهام ممتاز) ‪:‬‬

‫«هر شرکت سهامی می تواند به موجب اساسنامه (یعنی به تصویب مجمع عمومی موسس رسیده) و هم چنین تا موقعی که شرکت منحل نشده است طبق‬
‫تصویب مجمع عمومی فوق العاده صاحبان سهام سهام ممتاز ترتیب دهد‪ .‬امتیازات این گونه سهام و نحوه استفاده از آن باید به طور وضوح تعیین گردد‪.‬‬
‫هر گونه تغییر در امتیازات وابسته به سهام ممتاز باید به تصویب مجمع عمومی فوق العاده شرکت با جلب موافقت دارندگان نصف به عالوه یک این گونه‬
‫سهام (سهام ممتاز) انجام گیرد‪».‬‬

‫سهام ممتاز ‪ :‬این ماده راجع به سهام ممتاز است‪ .‬پیشتر گفتیم که س هام یا بانام و بی نام است یا عادی و ممتاز‪ .‬سهام ممتاز سهامی است که برای صاحب‬
‫خود مزایای اضافه ای ایجاد می کند‪ .‬این سهام می تواند به موجب اساسنامه باشد مثالً در اساسنامه درج شود که این سهام ممتاز متعلق به فالن صاحب‬
‫سهام است‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬اگر در اساسنامه ذکر نشود باز هم امکان داشتن سهام ممتاز وجود دارد یا خیر؟‬

‫پاسخ ‪ :‬بله‪ ،‬امکان داشتن سهام ممتاز بعد از تصویب اساسنامه نیز وجود دارد اما باید با تصویب مجمع عمومی فوق العاده باشد نه مجمع عمومی عادی که‬
‫به صورت فوق العاده برگزار می شود‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬هر کجا که قرار هست تصمیمی گرفته شود یا تغییری صورت گیرد که منجر به تغییر در اساسنامه شود باید با تصویب مجمع عمومی فوق العاده‬
‫باشد‪.‬‬

‫خالصه ‪:‬‬

‫‪ . 1‬هر تصمیم و تغییری که منجر به تغییر اساسنامه گردد بایستی به تصویب مجمع عمومی فوق العاده برسد نه مجمع عمومی عادی‪ .‬ترتیب دادن سهام‬
‫ممتاز منجر به تغییر در اساسنامه می گردد و لذا ضرورتا می بایست در مجمع عمومی فوق العاده مصوب شود‪.‬‬

‫‪ . 2‬مقرر نمودن سهم بیشتر برای یک شریک و اختصاص امتیازات بیشتر ضرورتاً در مقابل عمل بیشتری نیست‪.‬‬

‫‪ .3‬تغییر در امتیازات وابسته به سهام ممتاز باید با جلب موافقت دارندگان نصف به عالوه یک سهام ممتاز باشد نه کل سهام بنابراین اکثریت مطلق سهام‬
‫مالک است نه اکثریت نسبی‪.‬‬

‫سوال داوطلب ‪ :‬برای سهام ممتاز مثال بزنید ‪ :‬سهام ممتاز مزایایی دارد مثل اینکه درصد سود باالتری به آن پرداخت می شود‪.‬‬

‫تبیین سهام ممتاز ‪ :‬سهام ممتاز باید یا توسط مجمع عمومی موسس همان ابتدا تصویب شود و در اساسنامه ذکر گردد یا اینکه مجمع عمومی موسس‬
‫تصویب نکرده بلکه بعدا توسط مجمع عمومی فوق العاده تصویب شده است‪ .‬اگر مجمع عمومی بخواهد هر تغییری در امتیازات داشته باشد عالوه بر حد‬
‫نصاب مجامع عمومی فو ق‪ ،‬باید موافقت دارندگان نصف به عالوه یک سهام ممتاز نیز جلب شود‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪139‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫جلسه شصت و دوم‬

‫بخش سوم ‪ :‬تبدیل سهام (مواد ‪ 43‬تا ‪)50‬‬

‫کل این فصل به این سوال پاسخ می دهد که آیا سهامی که شناختیم‪ ،‬چه سهام بی نام چه سهام با نام قابل تبدیل به همدیگر است و بالعکس؟ و اگر قابل‬
‫تبدیل است فرایند تبدیل چیست؟ فرایند تبدیل و ضمانت اجراهای آن چیست؟ همین ابتدا باید گفت که تبدیل سهام با نام به بی نام و بالعکس ممکن‬
‫است‪ ،‬اما تبدیل سهام بی نام به با نام تشریفات بیشتری دارد‪.‬‬

‫ماده ‪: 43‬‬

‫«هرگاه شرکت بخواهد به موجب مقررات اساسنامه یا بنا به تصمیم مجمع عمومی فوق العاده سهامداران خود سهام بی نام شرکت را به سهام بانام و یا آن‬
‫که سهام بانام را به سهام بی نام تبدیل نماید باید بر طبق مواد زیر عمل کند‪».‬‬

‫تبدیل سهام‪ :‬اگر قرار بر تبدیل سهام باشد حتما باید مقررات اساسنامه اجازه دهد یا اینکه مجمع عمومی فوق العاده تصویب کند و بعد از بخش سوم‬
‫وارد مجامع عمومی خواهیم شد‪ .‬تبدیل سهام جزو امور اصلی و اساسی و مهم است الجرم باید یا در اساسنامه مقرر شده باشد و یا باید به تصویب مجمع‬
‫عمومی برسد‪.‬‬

‫این ماده دو نکته را گفت ‪:‬‬

‫‪ )1‬تبدیل سهام ممکن است‪.‬‬

‫‪ )2‬امکان تبدیل سهام فقط با مقرر شدن در اساسنامه یا تصویب مجمع عمومی فوق العاده ممکن است‪.‬‬

‫خالصه ‪ :‬بخش سوم الیحه مشتمل بر مواد ‪ 43‬بر ‪ 50‬الیحه به این سواالت پاسخ می دهد‪ .‬که آیا تبدیل سهام از بانام به بی نام و برعکس ممکن است؟ و‬
‫تشریفات و ضمانت اجرای آن چیست؟ تبدیل سهام ممکن است اما فقط و فقط با وجود مقرره در اساسنامه یا تصویب مجمع عمومی فوق العاده‪.‬‬

‫ماده ‪( : 44‬ماده مرتبط ‪)4۷ :‬‬

‫«در مورد تبدیل سهام بی نام به سهام بانام باید مراتب در روزنامه کثیراالنتشاری که آگهی های مربوط به شرکت در آن نشر می گردد سه نوبت هر یک‬
‫به فاصله پنج روز منتشر و مهلتی که کمتر از شش ماه از تاریخ اولین آگهی نباشد به صاحبان سهام داده شود تا برای تبدیل سهام خود به مرکز شرکت‬
‫مراجعه کنند‪ .‬در آگهی تصریح خواهد شد که پس از انقضای مهلت مزبور کلیه سهام بی نام شرکت باطل شده تلقی می گردد‪».‬‬

‫بررسی ماده ‪ : 44‬ماده ‪ 44‬و ‪ 47‬هر دو راجع به تبدیل سهام صحبت کرده است اما ماده ‪ 44‬می گوید که سهام بی نام را چطور به سهام با نام تبدیل‬
‫کنیم‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬فرایند تبدیل سهام بی نام به با نام چه بوده است؟‬

‫ماده ‪ 47‬برعکس این سوال است و سوالی که مطرح است چنین است‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬فرایند تبدیل سهام با نام به سهام بی نام چگونه است؟‬

‫تبدیل سهام بی نام به بانام تشریفات بیشتری دارد و روال سخت تر است‪.‬‬

‫مراتب تبدیل سهام بی نام به بانام ‪ :‬باید سه نوبت آگهی شود‪( .‬با فاصله پنج روز) و بعد از آن یک مهلت ‪ 6‬ماهه داده می شود که افراد بیایند و سهام‬
‫بی نام خودشان را تحویل دهند و به سهام بانام تبدیلش کنند و ضمانت اجرا در همان آگهی می آید و اگر مهلت تمام شود منقضی خواهد شد‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪140‬‬

‫ماده ‪: 4۵‬‬

‫«سهام بی نامی که ظرف مهلت مذکور در ماده ‪ 44‬برای تبدیل به سهام بانام به مرکز شرکت تسلیم نشده باشد باطل شده محسوب و برابر تعداد آن سهام‬
‫بانام صادر و توسط شرکت در صورتی که سهام شرکت در بورس اوراق بهادار پذیرفته شده باشد از طریق بورس وگرنه از طریق حراج فروخته خواهد شد‪.‬‬
‫آگهی حراج حداکثر تا یک ماه پس از انقضای مهلت شش ماه مذکور فقط یک نوبت در روزنامه کثیراالنتشاری که آگهی های مربوط به شرکت در آن نشر‬
‫می گردد منتشر خواهد شد‪ .‬فاصله بین آگهی و تاریخ حراج حداقل ده روز و حداکثر یک ماه خواهد بود‪ .‬در صورتی که در تاریخ تعیین شده تمام یا‬
‫قسمتی از سهام به فروش نرسد حراج تا دو نوبت طبق شرایط مندرج در این ماده تجدید خواهد شد‪».‬‬

‫بررسی ماده ‪ : 4۵‬این ماده‪ ،‬ضمانت اجرا را که در آگهی آمده است را کامال توضیح داده است‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬ضمانت اجرای عدم اقدام سهامداران برای تبدیل سهام چیست؟ (تبدیل سهام بی نام به با نام)‬

‫پاسخ ‪ :‬سهام بی نامی که تبدیل نشده است باطل تلقی می شود‪ .‬و حاال که باطل است شرکت می آید برابر با همان سهام‪ ،‬سهام با نام صادر می کند و‬
‫بعد این به فروش می رسد و یکی از این دو کانال فروش را خواهد داشت که یا از طریق بورس اوراق بهادار که اگر امکانش از طریق بورس نباشد از طریق‬
‫حراج فروخته می شود و هدف آن فروش است‪.‬‬

‫برای اینکه حراج شود دوباره آگهی می خواهد و آگهی حراج داده می شود‪ ،‬آن هم زمانی که مدت ‪ 6‬ماهه تمام شود و یک مدت یک ماهه هم وجود دارد‬
‫و یک بار هم در روزنامه کثیراالنتشار چاپ می شود و از تاریخ آگهی تا تاریخ حراج بین ده روز تا ‪ 1‬ماه باید حراج انجام شود‪ .‬اگر سهام با نام در حراج به‬
‫فروش نرسید‪ ،‬حراج تا دو بار تکرار می شود‪.‬‬

‫ماده ‪: 4۶‬‬

‫«از حاصل فروش سهامی که بر طبق ماده ‪ 45‬فروخته می شود بدواً هزینه های مترتبه از قبیل هزینه آگهی حراج یا حق الزحمه کارگزار بورس کسر و‬
‫مازاد آن توسط شرکت در حساب بانکی بهره دار سپرده می شود‪ .‬در صورتی که ظرف ده سال از تاریخ فروش سهام باطل شده به شرکت مسترد شود مبلغ‬
‫سپرده و بهره مربوطه به دستور شرکت از طرف بانک به مالک سهم پرداخت می شود‪ .‬پس از انقضای ده سال باقیمانده وجوه در حکم مال بالصاحب بوده‬
‫و باید از طرف بانک و با اطالع دادستان شهرستان به خزانه دولت منتقل گردد‪.‬‬

‫تبصره ‪ -‬در مورد مواد ‪ 45‬و ‪ 46‬هرگاه پس از تجدید حراج مقداری از سهام به فروش نرسد صاحبان سهام بی نام که به شرکت مراجعه می کنند به ترتیب‬
‫مراجعه به شرکت اختیار خواهند داشت از خالص حاصل فروش سهامی که فروخته شده به نسبت سهامی بی نام در دست دارند وجه نقد دریافت کنند و‬
‫یا آن که برابر تعداد سهام بی نام خود سهام بانام تحصیل نمایند و این ترتیب تا وقتی که وجه نقد و سهم فروخته نشده هر دو در اختیار شرکت قرار دارد‬
‫رعایت خواهد شد‪».‬‬

‫بررسی ماده ‪: 4۶‬‬

‫سوال ‪ :‬تکلیف حاصل فروش چیست؟‬

‫پاسخ ‪ :‬حاصل فروش دو بخش می شود ‪:‬‬

‫‪ ) 1‬بخش اول هزینه ها است (آگهی حراج‪ ،‬اگر در بورس فروخته شده حق الزحمه و‪)...‬‬

‫‪ ) 2‬بخش دوم این است که این سهام در یک حساب بانکی حتما باید بهره دار باشد و یک حسابی باشد که به آن سود تعلق بگیرد‪ .‬و هر وقت مالک ها‬
‫آمدند آن پول را که به آن سود تعلق گرفته به آن ها تحویل دهند‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬اگر تا ده سال شخصی پیدا نشد‪ ،‬این مال بدون صاحب تلقی می شود و به خزانه واریز می شود‪( .‬مشابه این مبحث را در ارث داریم) مقام دستور‬
‫دهنده شرکت است و بانک نقش عامل دارد‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪141‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫جلسه شصت و سوم‬

‫ماده ‪: 4۶‬‬

‫«از حاصل فروش سهامی که بر طبق ماده ‪ 45‬فروخته می شود بدواً هزینه های مترتبه از قبیل هزینه آگهی حراج یا حق الزحمه کارگزار بورس کسر و‬
‫مازاد آن توسط شرکت در حساب بانکی بهره دار سپرده می شود‪ .‬در صورتی که ظرف ده سال از تاریخ فروش سهام باطل شده به شرکت مسترد شود مبلغ‬
‫سپرده و بهره مربوطه به دستور شرکت از طرف بانک به مالک سهم پرداخت می شود‪ .‬پس از انقضای ده سال باقیمانده وجوه در حکم مال بالصاحب بوده‬
‫و باید از طرف بانک و با اطالع دادستان شهرستان به خزانه دولت منتقل گردد‪.‬‬

‫تبصره ‪ -‬در مورد مواد ‪ 45‬و ‪ 46‬هرگاه پس از تجدید حراج مقداری از سهام به فروش نرسد صاحبان سهام بی نام که به شرکت مراجعه می کنند به ترتیب‬
‫مراجعه به شرکت اختیار خواهند داشت از خالص حاصل فروش سهامی که فروخته شده به نسبت سهامی بی نام در دست دارند وجه نقد دریافت کنند و‬
‫یا آن که برابر تعداد سهام بی نام خود سهام بانام تحصیل نمایند و این ترتیب تا وقتی که وجه نقد و سهم فروخته نشده هر دو در اختیار شرکت قرار دارد‬
‫رعایت خواهد شد‪».‬‬

‫فروش سهام تبدیل نشده ‪ :‬گفتیم اگر سهام بی نامی که در مهلت ‪ 6‬ماهه پس از سه آگهی به دفتر شرکت تحویل داده و تبدیل به سهام بانام نشود؛ در‬
‫بازه یک ماهه حراج آن آگهی شده یا از طریق بورس به فروش خواهد رسید و این حاصل فروش به دو بخش تقسیم خواهد شد‪ .‬بخشی بخاطر هزینه های‬
‫مختلف کسر می شود و بخش دیگر که متعلق است به مالک سهام بی نام در یک حساب بانکی بهره دار تا ‪ 10‬سال از تاریخ فروش سپرده می شود‪ .‬و در‬
‫این بازه ‪ 10‬ساله هر زمان که شخص مراجعه کند هم اصل و هم سود به دستور شرکت و عاملیت بانکی که در آن حساب باز شده به شخص تسلیم می‬
‫شود‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬اما اگر ‪ 10‬سال هم گذشت و مجدد شخص مراجعه نکند وضعیت چگونه خواهد بود؟‬

‫پاسخ ‪ :‬آن مال بالصاحب به حساب خواهد آمد و مال بالصاحب سرنوشت آن خزانه دولت می باشد‪.‬‬

‫اطالع دادستان ‪ :‬اداره «اموال مجهول المالک و بالصاحب» با دادستان است‪.‬‬

‫تبصره ‪ :‬راجع به این است که اگر حراج برگزار شد (تا سه نوبت حراج انجام می شود) اما همچنان سهامی باقی ماند که به فروش نرفت‪ .‬در این صورت‬
‫صاحبان سهام به نسبت سهم خود به کل‪ ،‬از حاصل فروش وجه نقد دریافت می کنند‪ .‬همچنین گاهی ممکن است سهام شرکت بعد از چند سال چندین‬
‫برابر شود در اینصورت صاحب سهام می تواند تقاضا کند که سهام بی نام او به سهام بانام تبدیل گردد‪.‬‬

‫خالصه ‪ :‬ماده ‪ 45 ،44‬و ‪ 46‬صفر تا صد تبدیل سهام بی نام به سهام بانام را بیان می دارد ‪:‬‬

‫‪ .1‬باید اساسنامه اجازه دهد یا مجمع عمومی فوق العاده مصوب کند‪.‬‬

‫‪ .2‬پس از اجازه یا تصویب باید سه بار در روزنامه کثیر االنتشاری که مطابق اساسنامه مقرر شده در فاصله ‪ 5‬روز آگهی می شود‪.‬‬

‫‪ .3‬مهلت ‪ 6‬ماهه داده می شود که دارندگان سهام بی نام به شرکت مراجعه کنند و آن را تحویل دهند و سهام بانام دریافت کنند‪.‬‬

‫‪ .4‬اگر صاحبان سهام از این امر امتناع نمانید و شماری سهام بی نام باقی بماند ضمانت اجرا آن بطالن سهام بی نام است‪.‬‬

‫‪ .۵‬در یک بازه ‪ 1‬ماهه اگر امکان فروش سهام از طریق بورس باشد به فروش می رسد در غیر اینصورت شرکت آگهی مبنی بر فروش سهام از طریق حراج‬
‫منتشر می کند که این آگهی باید در بازه یک ماهه اعالم شود و حراج نیز باید در بازه زمانی ‪ 10‬روز الی ‪ 1‬ماه برگزار گردد‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪142‬‬

‫‪ .۶‬اگر تمام سهام فروخته شود هزینه ها از آن کسر می گردد و مابقی به یک حساب بانکی بهره دار واریز می شود و این مبالغ از تاریخ فروش به مدت ‪10‬‬
‫سال در این حساب باقی می ماند و هر دارنده سهام بی نامی که سهام او باطل شده بود به شرکت مراجعه کند برگه سهام باطل شده از او دریافت و یک‬
‫دستور پرداخت به بانک داده می شود که این مبلغ از سود و اصل به صاحب سهام پرداخت گردد‪ .‬درصورتیکه ‪ 10‬سال از تاریخ فروش گذشت و مراجعه‬
‫نشد این مبالغ باقی مانده در حساب‪ ،‬در حکم مال بالصاحب است که با نظارت دادستان به خزانه دولت واریز می شود‪.‬‬

‫‪ .۷‬اگر تنها نصف سهام بی نام در حراج یا بورس به فروش رسد در اینجا دو گزینه برای سهام دار ممکن است‪ .‬گزینه اول ‪:‬مالک به نسبت سهام خود از‬
‫حاصل فروش مبلغی دریافت کند‪ .‬گزینه دوم ‪ :‬سهام بی نام خود را به سهام بانام تبدیل نماید (حق انتخاب با سهام دار است)‪.‬‬

‫ماده ‪( 4۷‬ماده مرتبط ماده ‪: )44‬‬

‫«برای تبدیل سهام بانام به سهام بی نام مراتب فقط یک نوبت در روزنامه کثیراالنتشاری که آگهی های مربوط به شرکت در آن نشر می گردد‪ .‬منتشر و‬
‫مهلتی که نباید کمتر از دو ماه باشد به صاحبان سهام داده می شود تا برای تبدیل سهام خود به مرکز شرکت مراجعه کنند‪ .‬پس از انقضای مهلت مذکور‬
‫برابر تعداد سهامی که تبدیل نشده است سهام بی نام صادر و در مرکز شرکت نگاهداری خواهد شد تا هر موقع که دارندگان سهام بانام به شرکت مراجعه‬
‫کنند سهام بانام آنان اخذ و ابطال و سهام بی نام به آنها داده شود‪».‬‬

‫ماده ‪ 47‬صفرتاصد فرایند تبدیل سهام بانام به بی نام را بیان می دارد‪.‬‬

‫ماده ‪( 4۸‬تبدیل سهام بایستی ثبت و آگهی گردد) ‪:‬‬

‫«پس از تبدیل کلیه سهام بی نام به سهام بانام و یا تبدیل سهام بانام به سهام بی نام و یا حسب مورد پس از گذشتن هر یک از مهلت های مذکور در مواد‬
‫‪ 44‬و ‪ 47‬شرکت باید مرجع ثبت شرکت ها را از تبدیل سهام خود کتباً مطلع سازد تا مراتب طبق مقررات به ثبت رسیده و برای اطالع عموم آگهی شود‪».‬‬

‫اطالع به مرجع ثبت شرکت ها ‪ :‬تبدیل سهام چه بی نام به بانام (مواد ‪ 45 ،44‬و ‪ )46‬و چه سهام بانام به بی نام (ماده ‪ )47‬هر دو منجر به تغییر‬
‫اساسنامه می شود به همین علت مرجع ثبت شرکت ها باید اطالع داشته باشد تا مطابق مقررات آن تغییرات را به ثبت برساند و عموم مردم نیز از طریق‬
‫آگهی مطلع گردند‪.‬‬

‫جلسه شصت و چهارم‬

‫در مبحث تبدیل سهم مواد ‪ 43‬تا ‪ 50‬بود‪ .‬در اولین ماده گفته شد که ممکن است با اجازه اساسنامه یا تصویب مجمع عمومی فوق العاده‪ ،‬که مواد ‪ 44‬و‬
‫‪ 45‬و ‪ 46‬فرایند و تشریفات و ضمانت اجرای سهام بی نام به بانام را گفت و ماده ‪ 47‬فقط در یک ماده فرآیند تبدیل سهام بانام به بی نام را گفت و ماده‬
‫‪ 48‬این وظیفه را اضافه کرد که باید این تبدیل سهام به مرجع ثبت شرکت ها اطالع داده شود بعالوه برای عموم آگهی هم بشود و در انتها ماده ‪ 49‬و ‪50‬‬
‫که آخرین ماده این بخش است‪.‬‬

‫ماده ‪: 4۹‬‬

‫«دارندگان سهامی که بر طبق مواد فوق سهام خود را تعویض ننموده باشند نسبت به آن سهام حق حضور و رای در مجامع عمومی صاحبان سهام را‬
‫نخواهند داشت‪».‬‬

‫بررسی ماده ‪ : 4۹‬ماده ‪ 49‬برای اصل تکلیف است‪ .‬چون وقتی در مجمع عمومی فوق العاده تصویب شد برای سهامداران تکلیف می شود‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬اگر شخصی به وظیفه ی تبدیل سهام خودش عمل نکند ضمانت اجرا چیست؟‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪143‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫پاسخ ‪ :‬ماده ‪ 49‬ضمانت اجرا را سلب حق حضور و سلب رای اعالم می کند‪ .‬شما از این پس نه حق حضور خواهید داشت نه حق رای خواهید داشت‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬در فرض عدم تبدیل سهام ضمانت اج را‪ ،‬سلب حق حضور و حق رأی است‪ .‬این ضمانت اجرا با ضمانت اجرای ماده ‪ 37‬متفاوت است‪ .‬زیرا ماهیت‬
‫عدم تبدیل سهام با عدم پرداخت مانده مبلغ اسمی متفاوت است‪ .‬اگر سهم سهامدار فروخته شده و در حساب بانکی بهره دار قرار داده شده‪ ،‬تمام حقوق‬
‫او در همان حساب بانکی است به بی ان دیگر او سهامدار نیست‪ .‬و در فرضی که تبدیل سهام از بانام به بی نام بوده با دریافت سهام بی نام خود‪ ،‬از مزایای‬
‫سهام بی نام برخوردار است‪.‬‬

‫ماده ‪: ۵0‬‬

‫«در مورد تعویض گواهینامه موقت سهام یا اوراق سهام بانام یا بی نام بر طبق مفاد مواد ‪ 47‬و ‪ 49‬عمل خواهد شد‪».‬‬

‫بررسی ماده ‪ : ۵0‬ماده ‪ 50‬بیانگر این مطلب است که گاه ممکن است هنوز اوراق سهام صادر نشده باشد و گواهی نامه موقت صادر شده باشد‪.‬‬

‫ماده ‪ : 4۷‬مهلت آگهی‬

‫ماده ‪ : 4۹‬مادامی که صاحب سهام نیامده و برگه سهامش را نگرفته است حق حضور و رای نخواهد داشت‪.‬‬

‫بخش چهارم ‪ :‬اوراق قرضه (مواد ‪ ۵1‬تا ‪)۷1‬‬

‫اوراق قرضه ‪ :‬این اوراق با اوراق مشارکت متفاوت است‪ .‬اوراق قرضه مطابق شورای نگهبان مخالف شرع شناخته شده است برای همین ما به طور خالصه‬
‫از این بخش می گذریم‪ .‬شرکت برای تامین نقدینگی و مشکل مالی خودش با انتشار و فروش قرضه از مردم وام می گیرد و به ان ها سود معین می دهد‪.‬‬

‫ما چند ماده از این بخش را با هم بررسی خواهیم کرد‪.‬‬

‫ماده ‪: ۵1‬‬

‫«شرکت سهامی عام می تواند تحت شرایط مندرج در این قانون اوراق قرضه منتشر کند‪».‬‬

‫انحصار شرکت سهامی عام در انتشار اوراق قرضه ‪ :‬پس شرکت سهامی خاص و سایر شرکت ها نمی توانستند اوراق قرضه منتشر کنند و فقط شرکت‬
‫سهامی عام می تواند اوراق قرضه منتشر کند‪.‬‬

‫اوراق مشارکت ‪ :‬اما اوراق مشارکت که منع قانونی ندارد‪ ،‬اوراق مشارکت را فقط شرکت های سهامی صادر نمی کنند بلکه عالوه بر شرکت های سهامی‬
‫عام‪ ،‬شرکت سهامی خاص و شرکت تعاونی تولیدی هم می توانند منتشر کنند‪.‬‬

‫هدف ‪ :‬هدف از انتشار اوراق قرضه و اوراق مشارکت معموال رفع چالش های مالی و تامین نقدینگی مدنظر به طور مستقیم از سوی مردم است‪.‬‬

‫ماده ‪: ۵2‬‬

‫«ورقه قرضه ورقه قابل معامله ای است که معرف مبلغی وام است با بهره معین که تمامی آن یا اجزاء آن در موعد یا مواعد معینی باید مسترد گردد‪ .‬برای‬
‫ورقه قرضه ممکن است عالوه بر بهره حقوق دیگری نیز شناخته شود‪».‬‬

‫علت خالف شرع بودن ‪ :‬علت اهمیت این ماده این است که چون به خاطر این ماده اوراق قرضه خالف شرع شناخته شده است‪ .‬ورقه قرضه مالیت داشته‬
‫است و چون در ماده گفته شده ورقه قرضه دارای بهره معین است‪ ،‬خالف شرع شناخته شده است؛ به عبارت دیگر تمام شرایط تحقق ربا در آن موجود‬
‫بود به همین جهت شورای نگهبان آن را خالف شرع اعالم کرد‪.‬‬

‫ماده ‪: ۵3‬‬

‫«دارندگان اوراق قرضه در اداره امور شرکت هیچ گونه دخالتی نداشته و فقط بستانکار شرکت محسوب می شوند‪».‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪144‬‬

‫بررسی ماده ‪ : ۵3‬هم در اوراق قرضه و هم در اوراق مشارکت دارنده آن ورق سهام دار نیست لذا در اداره آن هیچ گونه دخالتی ندارد و در مجامع حضور‬
‫پیدا نمی کند و‪.....‬‬

‫جلسه شصت و پنجم‬

‫بخش پنجم ‪ :‬مجامع عمومی‬

‫ماده ‪( ۷2‬ماده مرتبط ‪:)102‬‬

‫«مجمع عمومی شرکت سهامی از اجتماع صاحبان سهام تشکیل می شود‪ .‬مقررات مربوط به حضور عده الزم (حد نصاب تشکیل) برای تشکیل مجمع‬
‫عمومی و آراء الزم جهت اتخاذ تصمیمات (حد نصاب تصمیم گیری) در اساسنامه معین خواهد شد مگر در مواردی که به موجب قانون تکلیف خاص برای‬
‫آن مقرر شده باشد‪».‬‬

‫مجامع عمومی ‪ :‬مجامع عمومی مبحث مهمی است که مواد ‪ 72‬تا ‪ 176‬قانون تجارت (الیحه) را به خود اختصاص داده است‪ .‬ابتدا مجمع عمومی موسس‪،‬‬
‫مجمع عمومی فوق العاده و سپس مجمع عمومی عادی (سالیانه) می باشد‪.‬‬

‫مقدمه ‪ :‬ما یک شرکت باهم تشکیل دادیم و این شرکت باید اداره شود تا به سمت اهدافی که برای آن مشخص شده حرکت نماید؛ بنابراین شرکت نیاز‬
‫دارد ارکانی داشته باشد‪.‬‬

‫ارکان شرکت (سه رکن) ‪:‬‬

‫‪ .1‬رکن تصمیم گیرنده ‪ :‬مجامع عمومی‬

‫‪ .2‬رکن اداره کننده ‪ :‬هیأت مدیره و مدیر عامل‬

‫‪ .3‬رکن نظارت کننده ‪ :‬بازرس یا بازرسان‬

‫نکته ‪ :‬از این سه رکن‪ ،‬دو رکن تصمیم گیرنده و اداره کننده باید در همه شرکت ها باشد و وجود آن ضروری است‪.‬‬

‫خالصه ‪ :‬شرکت با یستی برای تحقق اهداف تشکیل تصمیم گیری صحیح کند؛ آن تصمیمات را اجرا نماید و صحیح هم اجرا کند که برای تحقق این امر‬
‫سه رکن در شرکت ها وجود دارد‪ .‬رکن اول‪ ،‬رکن تصمیم گیرنده که مجامع عمومی است؛ رکن دوم‪ ،‬رکن اداره که هیات مدیره و مدیر عامل است و رکن‬
‫سوم‪ ،‬رکن نظار ت کننده که بازرس و بارزسان اند‪ .‬دو رکن اول یعنی رکن تصمیم گیرنده و اداره کننده در تمام شرکت ها ضروری اند اما رکن سوم یعنی‬
‫نظارت در برخی شرکت ها ضروری و در برخی اختیاری است‪.‬‬

‫بخش پنجم الیحه شرکت های سهامی متشکل از مواد ‪ 72‬الی ‪ 106‬بیانگر انواع مجامع و احکام آنان است‪.‬‬

‫مقدمه مبحث مجامع عمومی ‪ :‬ماده ‪ 72‬کلیات را بیان می دارد و به این سوال پاسخ می دهد که مجمع عمومی به چه معناست؟ و چگونه تشکیل می‬
‫شود؟ در لغت مجمع یعنی محل اجتماع و چون عموم سهامداران در آن شرکت می کنند عمومی است‪.‬‬

‫وجود حد نصاب ‪ :‬در هر مجمعی دو حد نصاب الزم است‪ .‬یک حد نصاب برای تشکیل مجمع و رسمیت یافتن آن و نصاب بعدی برای تصمیم گرفتن‬
‫الزم است‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪145‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫صاحبان سهام ‪ :‬یعنی چه موسسین اولیه باشند و چه پذیره نویسان و تعهدکنندگانی که بعداً صاحب سهام شده اند‪ .‬بنابراین غیر سهام دار در مجمع‬
‫عمومی نمی تواند شرکت کنند‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬وکیل و قائم مقام سهام دار‪ ،‬غیر سهام دار به حساب نمی آیند و حضور آنها در مجمع به معنای حضور خود سهام دار است‪.‬‬

‫خالصه ‪ :‬همه مجامع عمومی فارغ از نوع آن از گردهمایی سهامداران تشکیل می شود بنابراین غیر سهام دار نمی تواند در مجمع عمومی حاضر شود البته‬
‫وکیل یا نماینده قانونی سهام دار غیر به حساب نمی آید و حضور او به منزله حضور خود سهام دار است (ماده ‪.)102‬‬

‫ماده ‪: 102‬‬

‫«در کلیه مجامع عمومی حضور وکیل یا قائم مقام قانونی صاحب سهم و هم چنین حضور نماینده یا نمایندگان شخصیت حقوقی به شرط ارائه مدرک‬
‫وکالت یا نمایندگی به منزله حضور خود صاحب سهم است‪».‬‬

‫تعیین حد نصاب در اساسنامه ‪ :‬حد نصاب تشکیل مجمع عمومی و حد نصاب تصمیم گیری در اساسنامه مشخص خواهد شد؛ مگر آن که قانون تکلیف‬
‫خاصی تعیین کرده باشد‪.‬‬

‫خالصه ‪ :‬اساسنامه هر شرکت هم مقررات مربوط به حد نصاب تشکیل مجمع و هم مقررات مربوط به حد نصاب تصمیم گیری را تعیین می کند‪.‬‬

‫ماده ‪: ۷3‬‬

‫«مجامع عمومی به ترتیب عبارتند از‪:‬‬

‫‪ - 1‬مجمع عمومی موسس‪.‬‬

‫‪ - 2‬مجمع عمومی عادی‪.‬‬

‫‪ - 3‬مجمع عمومی فوق العاده‪».‬‬

‫اقسام مجامع عمومی ‪ :‬مجمع عمومی موسس‪ ،‬عادی و فوق العاده‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬ضمانت اجرای عدم تشکیل مجامع عمومی چیست؟‬

‫پاسخ ‪ :‬هم ضمانت اجرای مدنی و هم کیفری در پی دارد (مواد ‪ 253‬الی ‪ 273‬بیان کننده مسئولیت کیفری و مدنی است)‪.‬‬

‫خالصه ‪ :‬عدم تشکیل مجامع عمومی یا عدم رعایت تشریفات آن هم منشأ مسئولیت مدنی و هم مسئولیت کیفری است که در مواد ‪ 253‬تا ‪ 273‬بیان‬
‫شده است‪.‬‬

‫عمر مجامع عمومی ‪ :‬مجمع عمومی موسس شبیه دولت موقت است که ابتدائا تشکیل می شود‪ .‬مجمع عمومی موسس یک قطعه از پازل تشکیل شرکت‬
‫می باشد بنابراین از پایان پذیره نویسی موجودیت پیدا می کند تا تشکیل شرکت (با تشکیل شرکت مجمع عمومی موسس وجود ندارد)‪ .‬مجمع عمومی‬
‫فوق العاده هر موقع شرایط اقتض اء کند تشکیل می شود منتها زمان تشکیل آن از ابتدای تأسیس شرکت تا انحالل آن می باشد‪ .‬اما مجمع عمومی عادی‬
‫طوالنی ترین عمر را دارد‪ .‬که به طور سالیانه باید تشکیل شود و حتی پس از انحالل شرکت هم تشکیل می گردد (تا تصفیه)‪.‬‬

‫خالصه ‪ :‬مجمع عمومی موسس که بخشی از فرایند تشکیل شرکت است پس از پایان پذیره نویسی مطرح می شود و با تشکیل شرکت پایان می یابد‪.‬‬
‫مجمع عمومی فوق العاده بسته به نیاز و اقتضائات تشکیل می شود و مجمع عمومی عادی (سالیانه) پس از تشکیل شرکت تا انحالل و حتی پس از انحالل‬
‫تا تصفیه شرکت‪ ،‬تشکیل خواهد شد‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪146‬‬

‫جلسه شصت و ششم‬

‫ماده ‪( : ۷4‬ماده مرتبط ‪)۸3 :‬‬

‫«وظایف مجمع عمومی مؤسس به قرار زیر است ‪:‬‬

‫‪ - 1‬رسیدگی به گزارش مؤسسین و تصویب آن و هم چنین احراز پذیره نویسی کلیه سهام شرکت و تأدیه مبالغ الزم‪.‬‬

‫‪ - 2‬تصویب طرح اساسنامه شرکت و در صورت لزوم اصالح آن‪.‬‬

‫‪ - 3‬انتخاب اولین مدیران و بازرس یا بازرسان شرکت‪.‬‬

‫‪ - 4‬تعیین روزنامه کثیراالنتشاری که هر گونه دعوت و اطالعیه بعدی برای سهامداران‬

‫تا تشکیل اولین مجمع عمومی عادی در آن منتشر خواهد شد‪.‬‬

‫تبصره ‪ -‬گزارش مؤسسین باید حداقل پنج روز قبل از تشکیل مجمع عمومی مؤسس در محلی که در آگهی دعوت مجمع تعیین شده است برای مراجعه‬
‫پذیره نویسان سهام آماده باشد‪».‬‬

‫بررسی ماده ‪ : ۷4‬در ترتیب مجامع عمومی ابتدا‪ ،‬مجمع عمومی مؤسس قرار می گیرد و بعد فوق العاده و نهایتا هم مجمع عمومی عادی است‪.‬‬

‫مجمع عمومی موسس ‪ :‬اولین مجمع‪ ،‬مجمع عمومی مؤسس است‪ .‬مؤسس به معنای تاسیس کننده است و خود مجمع عمومی مؤسس هم قطعه ای‬
‫است از پازلی که منجر به تشکیل شرکت می شود‪ .‬وظایف مجمع عمومی مؤسس در ماده ‪ 74‬بیان شده است که البته قبال در البه الی مباحث مربوط به‬
‫تشکیل شرکت سهامی عام و خاص بیان شده است و برای ما آشنا است‪.‬‬

‫بررسی بند ‪ : 2‬طرح اساسنامه متفاوت با خود اساسنامه است‪.‬‬

‫ماده ‪: ۸3‬‬

‫«هر گونه تغییر در مواد اساسنامه یا در سرمایه شرکت یا انحالل شرکت قبل از موعد منحصراً در صالحیت مجمع عمومی فوقالعادهمیباشد‪».‬‬

‫ارتباط با ماده ‪ : ۷4‬ماده ‪ 83‬صالحیت های مجمع عمومی فوق العاده را بیان کرده است و ماده ‪ 74‬بیان کننده صالحیت های مجمع عمومی مؤسس‬
‫است‪ .‬ماده ‪ 83‬گفته است هر گونه تغییر در اساسنامه یا در سرمایه شرکت و‪ ...‬منحصرا در صالحیت مجمع فوق العاده است‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا بین این دو تعارض است؟ (بین ماده ‪ 83‬که صالحیت مجمع عمومی فوق العاده را گفته است با بند ‪ 2‬ماده ‪ 74‬تعارض است؟)‬

‫پاسخ ‪ :‬گفته شده که باهم تعارض دارند و ماده ‪ 74‬مخصص آن است اما حقیقت این نیست و رابطه این دو تخصص است‪ .‬شما در اصول فقه یاد گرفته‬
‫اید که ممکن است تخصص باشد و خروج موضوعی باشد‪.‬‬

‫نکته اصولی ‪ :‬بین بند ‪ 2‬ماده ‪ 74‬و ماده ‪ 83‬تعارض واقعی وجود ندارد و رابطه این دو تخصیص هم نیست بلکه تخصص یعنی خروج موضوعی است‪ .‬بند‬
‫‪ 2‬ماده ‪ 74‬طرح اساسنامه است و ماده ‪ 83‬خود اساسنامه است‪.‬‬

‫منع ایجاد تغییر در اساسنامه پس از تصویب ‪ :‬پیش از تصویب اساسنامه مادامی که صرفا یک طرح است مجمع عمومی مؤسس صالحیت اصالح و‬
‫ایجاد تغییر در آن را دارد لکن به محض تصویب و تشکیل شرکت مرجع صالح برای تغییر و اصالح مجمع عمومی فوق العاده است‪.‬‬

‫بررسی بند ‪ : 3‬تنها انتخاب اولین ها با این مجمع است و بعدا دیگر در قلمرو صالحیت مجمع عمومی مؤسس نیست‪ .‬مدیران شرکت سهامی ضرورتاً‬
‫بایستی متعدد باشند اما رکن نظارتی ممکن است واحد باشد (بازرس) و ممکن است متعدد باشد (بازرسان)‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪147‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫بررسی بند ‪ : 4‬از روزی که شرکت تشکیل می شود تا زمانی که اولین مجمع عمومی عادی (حداقل یک بار در سال) تشکیل شود ممکن است آگاهی و‬
‫اطالع یه ای منتشر شود که باید همه ی اینها در روزنامه کثیر االنتشار مشخص شده صورت بگیرد‪.‬‬

‫بررسی تبصره ‪ :‬به شما گفته اند که قرار است شرکتی تشکیل شود و پذیره نویسی صورت بگیرد؛ شما رفته اید و انجام داده اید‪ .‬از طرفی حقوقدان‬
‫هستید و دوست دارید بفهمید که چه اتفاقی دارد می افتد و خیلی سریع به شما می گویند که مجمع عمومی مؤسس دارد تشکیل می شود و برای‬
‫رسیدگی باید بیایید‪ .‬برای اینکه زمان داشته باشید تا فکر کنید قانون گذار یک تبصره گذاشته است که مطابق آن حداقل پنج روز قبل از تشکیل مجمع‬
‫عمومی مؤسس باید مکانی باشد تا شما بتوانید به آنجا مراجعه کنید‪.‬‬

‫ماده ‪( : ۷۵‬ماده مرتبط ‪)101 :‬‬

‫«در مجمع عمومی مؤسس حضور عده ای از پذیره نویسان که حداقل نصف سرمایه شرکت را تعهد نموده باشند ضروری است‪ .‬اگر در اولین دعوت اکثریت‬
‫مذکور حاصل نشد مجامع عمومی جدید فقط تا دو نوبت توسط مؤسسین دعوت می شوند مشروط بر این که الاقل بیست روز قبل از انعقاد آن مجمع‬
‫آگهی دعوت آن با قید دستور جلسه قبل و نتیجه آن در روزنامه کثیراالنتشاری که در اعالمیه پذیره نویسی معین شده است منتشر گردد‪ .‬مجمع عمومی‬
‫جدید وقتی قانونی است که صاحبان الاقل یک سوم سرمایه شرکت در آن حاضر باشند‪ .‬در هر یک از دو مجمع فوق کلیه تصمیمات باید به اکثریت دو‬
‫ثلث آراء حاضرین اتخاذ شود در صورتی که در مجمع عمومی یک سوم اکثریت الزم حاضر نشد مؤسسین عدم تشکیل شرکت را اعالم می دارند‪.‬‬

‫تبصره ‪ -‬در مجمع عمومی مؤسس کلیه مؤسسین و پذیره نویسان حق حضور دارند و هر سهم دارای یک رأی خواهد بود‪».‬‬

‫* موسسان ‪ :‬پیشگامان تشکیل شرکت بوده اند‪.‬‬

‫* پذیره نویسان ‪ :‬کسانی بودند که بعدا در بانک مشخصی ورقه تعهد سهام را امضا می کردند و پذیره نویسی آنها انجام می شد‪ .‬و به عبارتی آن ها دو‬
‫گروه به حساب می آمدند‪ .‬در ماده ‪ 75‬که می گوی د پذیره نویسان به معنای تعهد کنندگان است‪ .‬واژه ی پذیره نویسان در ماده ‪ 75‬یعنی تعهدکنندگان‪،‬‬
‫اعم از موسسان و پیشگامان تاسیس با تعهدکنندگان و پذیره نویسان بعدی‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬حد نصاب های الزم برای تشکیل و تصمیم گیری در مجمع عمومی مؤسس چقدر است؟‬

‫پاسخ ‪ :‬پیش تر اشاره کردیم که دو حد نصاب را باید یاد داشته باشیم ‪ :‬یک ‪ :‬حد نصاب تشکیل و رسمیت مجمع؛ دو ‪ :‬حد نصاب تصمیم گیری ها‬

‫«حداقل نصف سرمایه شرکت» ‪ :‬در این ماده نمی گوید نصف سهامداران؛ برای مثال منظور این ماده این نیست که اگر هزار نفر سهامدار هستند و‬
‫موسسان و تعهد کنندگان ه زار نفر هستند باید پانصد نفر بیایند‪ .‬پس آنچه که مهم است سرمایه شرکت است نه سهامدار و در نتیجه ممکن است این‬
‫شرکت ده هزار سهامدار داشته باشد و پنج نفر از آن ها ‪ 60‬درصد از سهام را دارا باشند پس آن ها حاضر می شوند و مجمع عمومی مؤسس را تشکیل می‬
‫دهند‪ .‬در واقع شم ار سهامداران هیچگونه موضوعیتی ندارد و آنچه که موضوعیت دارد و باعث به حد نصاب رسیدن و به رسمیت شناخته شدن مجمع‬
‫عمومی مؤسس می شود حداقل نصف سرمایه است‪.‬‬

‫جلسه شصت و هفتم‬

‫سوال ‪ :‬اگر یک یا دو سهام دار تعهد کننده نصف یا دو سوم سرمایه هستند می توانند مجمع عمومی موسس را تشکیل دهند؟‬

‫پاسخ ‪ :‬خیر (به استناد ماده ‪ 101‬الیحه) برای تشکیل مجمع عمومی از جمله مجمع عمومی موسس حداقل باید به تعداد هیأت رئیسه باشند و تعداد‬
‫هیأت رییسه ‪ 4‬نفر می باشد و از این چهار نفر یکی که منشی است می تواند سهام دار نباشد بنابراین ‪ 3‬سهام دار الزم است‪.‬‬

‫ماده ‪: 101‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪148‬‬

‫«مجامع عمومی توسط هیأت رییسه ای مرکب از یک رئیس و یک منشی و دو ناظر اداره می شود‪ .‬در صورتی که ترتیب دیگری در اساسنامه پیش بینی‬
‫نشده باشد ریاست مجمع با رئیس هیأت مدیره خواهد بود مگر در مواقعی که انتخاب یا عزل بعضی از مدیران یا کلیه آنها جزو دستور جلسه مجمع باشد‬
‫که در این صورت رئیس مجمع از بین سهامداران حاضر در جلسه به اکثریت نسبی انتخاب خواهد شد‪ .‬ناظران از بین صاحبان سهام انتخاب خواهند شد‬
‫ولی منشی جلسه ممکن است صاحب سهم نباشد‪».‬‬

‫خالصه ‪ :‬گرچه آنچه برای تشکیل مجمع عمومی موسس موضوعیت دارد حداقل نصف سرمایه است و تعداد تعهد کنندگان سرمایه موضوعیت ندارد و از‬
‫طرف دیگر ممکن است یک یا دو تعهد کننده نصف یا بیش از نصف سرمایه را تعهد نموده باشند با اینهمه حداقل سهام داران حاضر در مجمع عمومی‬
‫موسس ‪ 3‬نفر است و با کمتر از این مجمع رسمیت نخواهد یافت زیرا به موجب ماده ‪ 101‬الیحه بایستی هر مجمع عمومی توسط هیات رییسه مدیریت‬
‫گردد و هیات رییسه متشکل از ‪ 4‬نفر است یک رییس‪ ،‬یک منشی و دو ناظر‪ .‬منشی می تواند سهام دار نباشد اما رییس و ناظران بایستی سهام دار باشند‪.‬‬
‫خالصه اینکه با جمع مواد ‪ 75‬و ‪ 101‬استنباط می شود حداقل تعداد شرکت کنندگان در مجمع عمومی موسس‪ 3 ،‬نفر تعهد کننده سرمایه است‪.‬‬

‫نکته اصولی ماده ‪ ۷۶‬و ‪ 101‬الیحه ‪ :‬هر کجا دو حکم را کنار هم گذاشته و به کمک آن حکم سومی ایجاد شود؛ داللت اشاره است‪.‬‬

‫عدم حصول حد نصاب ‪ :‬در تمام مجامع این سوال مطرح می شود که اگر در دعوت اول حد نصاب حاصل نشد و مجمع تشکیل نگردید‪ ،‬حد نصاب در‬
‫دعوت دوم و سوم چقدر است؟ در دعوت دوم و سوم حد نصاب کمتر می شود‪ .‬و صاحبان سرمایه به حداقل یک سوم کاهش می یابد اما تعداد صاحبان‬
‫سرمایه از ‪ 3‬نفر کمتر نخواهد شد‪.‬‬

‫مرحله اول دعوت ‪ :‬صاحبان نصف سرمایه‬

‫مرحله دوم دعوت ‪ :‬صاحبان یک سوم سرمایه‬

‫مرحله سوم دعوت ‪ :‬صاحبان یک سوم سرمایه‬

‫حداکثر سه بار دعوت صورت می گیرد و پس از آن عدم تشکیل شرکت اعالم می شود‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬عبارت « اکثریت الزم حاضر نشد » مسامحتا بیان شده و منظور حد نصاب الزم است‪.‬‬

‫خالصه ‪ :‬گفتیم که دو حد نصاب الزم است یک حد نصاب تشکیل و دیگری حد نصاب تصمیم گیری مثال مطابق ماده ‪ 75‬حد نصاب تشکیل در مجمع‬
‫عمومی موسس در دعوت اول تعهد کنندگان حداقل نصف سرمایه است و در دعوت دوم و سوم تع هد کنندگان حداقل یک سوم می باشد‪ .‬اما حد نصاب‬
‫تصمیم گیری دو سوم رأی حاضران است‪ .‬در همه موارد حد نصاب تشکیل نسبت به کل سرمایه یا کل سهام داران سنجیده می شود اما حد نصاب تصمیم‬
‫گیری نسبت به حاضران سنجیده می شود‪.‬‬

‫تبصره ماده ‪ : ۷۵‬در مجمع عمومی موسس کلیه موسسین و پذیره نویسان حق حضور دارند و هر سهم دارای یک رای است لذا اگر یک سهام دار ‪10‬‬
‫هزار سهم دارد‪ 10 ،‬هزار رأی خواهد داشت‪ .‬ممکن است یک سهم بیش از یک رای داشته باشد مانند سهم ممتاز و نقطه مقابل آن نیز قابل تحقق است‪.‬‬
‫بنابراین ممکن ا ست سهامی از رای ممنوع و محروم باشد و ممکن است سهامی ممتاز و دارای حق رای بیشتری باشد اما در مجمع عمومی موسس هر‬
‫سهم یک رای دارد و این یک قاعده آمره است‪.‬‬

‫خالصه ‪ :‬ممکن است در مجامع هر سهم یک رأی نداشته باشد بلکه برخی از سهام از رای محروم باشد یا برخی از سهام سهم ممتاز بوده و بیش از یک‬
‫رای داشته باشد اما در مجمع عمومی موسس هر سهم یک رای دارد (قاعده آمره)‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪149‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫جلسه شصت و هشتم‬

‫در حقوق تجارت و در بحث شرکت های سهامی به بخش پنجم رسیدیم که مجامع است‪( .‬مواد ‪ 72‬تا ‪ 106‬اختصاص دارد به همه آنچه قرار است در مورد‬
‫مجامع عمومی صحبت کنیم)‬

‫مرور ‪ :‬گفتم مجامع عمومی رکن تصمیم گیر شرکت ها هستند و مجمع به طور کلی وجود دارد مثل مجمع عمومی موسس‪ ،‬فوق العاده و عادی و سالیانه‪.‬‬
‫شروع آن با مجمع عمومی موسس بود که شروع مجمع عمومی موسس با پایان پذیره نویسی است و پایان آن هم با تشکیل شرکت است‪ .‬یعنی شرکتی‬
‫که تشکیل شد و شخصیت حقوقی پیدا کند دیگر مجموع عمومی موسس در آن نقشی ندارد و مجمع عمومی فوق العاده و مجمع عمومی عادی تصمیم‬
‫گیر خواهد بود‪.‬‬

‫ماده ‪: ۷۶‬‬

‫«هرگاه یک یا چند نفر از موسسین آورده غیر نقد داشته باشند موسسین باید قبل از اقدام به دعوت مجمع عمومی موسس نظر کتبی کارشناس رسمی‬
‫وزارت دادگستری را در مورد ارزیابی آورده های غیر نقد جلب و آن را جزء گزارش اقدامات خود در اختیار مجمع عمومی موسس بگذارند‪ .‬در صورتی که‬
‫موسسین برای خود مزایایی مطالبه کرده باشند باید توجیه آن به ضمیمه گزارش مزبور به مجمع موسس تقدیم شود‪».‬‬

‫بررسی ماده ‪ : ۷۶‬یکی از صالحیت های مجمع عمومی موسس این است که ارزیابی آورده های غیر نقدی را قبول یا رد کند‪ .‬در مورد تشکیل شرکت‬
‫قبال گفتیم که ممکن است برخی از موسسین سرمایه ای که وارد شرکت می کنند به شکل نقد یا غیر نقد باشد‪ .‬پس امکان اینکه اموال غیرنقدی مثال‬
‫زمین‪ ،‬ملک و خودرو و‪ ....‬به عنوان سرمایه غیر نقد وارد سرمایه شرکت شود وجود دارد‪.‬‬

‫تقویم سرمایه غیر نقدی ‪ :‬سرمایه نقد نیاز به تقویم ندارد چون قیمتش همان مبلغ آن است اما سرمایه غیر نقد الجرم باید تقویم شود و ارزیابی شود‪.‬‬
‫ارزیابی آورده غیرنقدی در صالحیت مجمع عمومی موسس نیست‪ .‬مجمع عمومی موسس آورده غیر نقدی شما را ارزیابی نخواهد کرد پس ارزیاب کارشناس‬
‫رسمی دادگستری است‪ .‬کارشناس رسمی دادگستری ارزیابی و قیمت گذاری می کند و مجموع عمومی موسس یا قبول می کند یا قبول نمی کند‪.‬‬

‫پس دو کلمه راجع به آورده های غیر نقدی وجود دارد ‪:‬‬

‫‪ .1‬ارزیابی و تقویم آن ها که با کارشناس است‪.‬‬

‫‪ .2‬قبول آن ها با مجمع عمومی موسس است‪.‬‬

‫مطالبه مزایا ‪ :‬در شرکت سهامی‪ ،‬سهامی با عنوان سهام ممتاز داریم‪ ،‬برخی از افراد همان ابتدا درخواستشان این بود که ما باید سهم ممتاز داشته باشیم‬
‫(سهمی با مزیت خاص) برای مثال سهم ما دو رای داشته باشد یا سود بیشتری به ان تعلق بگیرد‪.‬‬

‫خالصه ‪ :‬راجع به آورد های غیرنقدی دو مسئله مطرح است ‪:‬‬

‫‪ .1‬تقویم و ارزیابی آن ‪ . 2‬قبول ارزیابی؛ ارزیابی در صالحیت کارشناس رسمی دادگستری است و نه مجمع عمومی موسس لکن قبول در صالحیت مجمع‬
‫است‪ .‬مجمع نمی تواند قیمت گذاری کند و فقط قیمت گذاری کارشناس دادگستری را بررسی می کند‪.‬‬

‫ماده ‪: ۷۷‬‬

‫«گزارش مربوط به ارزیابی آورده های غیر نقد و علل و موجبات مزایای مطالبه شده باید در مجمع عمومی موسس مطرح گردد‪ .‬دارندگان آورده غیر نقد و‬
‫کسانی که مزایای خاصی برای خود مطالبه کرده اند در موقعی که تقویم آورده غیر نقدی که تعهد کرده اند یا مزایای آنها موضوع رای است حق رای ندارند‬
‫و آن قسمت از سرمایه غیر نقد که موضوع مذاکره و رای است از حیث حد نصاب جزء سرمایه شرکت منظور نخواهد شد‪».‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪150‬‬

‫بررسی ماده ‪ : ۷۷‬این ماده در ادامه ماده ‪ 76‬است؛ گفتیم باید راجع به آورده های غیر نقد و راجع به مزایای مطالبه شده برای مجمع موسس گزارش‬
‫ارسال شود مثال من و شما و دوستان دیگر بیست نفر شده ایم و یک شرکت تشکیل داده ایم‪ .‬بعضی از ما پذیره نویس هستیم که بعدا ملحق شده ایم‪ .‬آن‬
‫ده نفری که پیشگامان و به عنوان موسس بودند یک آورده غیرنقد می توانند بیاورند که در مورد بانک ها می بینیم که افراد که در حاشیه خیابان ها ملک‬
‫های خوب دارند همان ملک هایشان را به عنوان آورده غیر نقد وارد شرکت سهامی عام کرده اند‪.‬‬

‫مثال ‪ :‬مجمع عمومی موسس تشکیل شده است اول ارزیابی آورده های غیر نقدی را بررسی می کنیم و نظر کارشناس دادگستری هم گرفته شده است‬
‫(اگر گرفته نشده باشد ما نمی توانیم کاری انجام دهیم) و ما می خواهیم قبول آورده غیر نقدی به رای بگذاریم‪ .‬آیا این ارزیابی قبول است یا خیر؟ آن پنج‬
‫نفری که آورده غیر نقدی دارند تا وقتی موضوع رای گیری همان ارزیابی و تقویم سرمایه غیر نقدی آن هاست حق رای ندارند (فقط در همان موضوع حق‬
‫رای ندارند)‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬افرادی که مطالبه سهام ممتاز کرده اند هم حق رای ندارند وگرنه معلوم است که آن ها موافق هستند‪ .‬عالوه بر اینکه خودشان حق رای ندارند‬
‫سهامشان از نصاب خارج می شود‪ .‬فرض کنید سهام آن ها در ده هزار تا دو هزار است و از هشت هزار حساب می شود و فرض می کنیم که او اصال نیست‪.‬‬

‫مجموعا در ماده ‪ ۷۷‬دو مطلب گفته شد ‪ :‬سرمایه غیر نقدی است که کارشناس رسمی ار زیابی کرده است و حاال قرار است در اینجا به رای بگذاریم‬
‫که آیا ارزیابی کارشناس قبول است یا مردود؛ در رای گیری دو اتفاق می افتد ‪:‬‬

‫الف) آن سهام کان لم یکن تلقی می شود و به حساب نمی آید‪.‬‬

‫ب) دارندگان آن سهام یا تعهدکنندگان آن سهام حق رای ندارند‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬حکم سرمایه غیر نقد و تعهد کنندگان آن در رای گیری چیست؟‬

‫پاسخ ‪ :‬در مجمع عمومی موسس هر سهم یک رای دارد و سهمی بدون رای نیست پس اگر موسس باشد که هم تعهد آورده نقد و هم آورده غیر نقد دارد‪،‬‬
‫آورده غیر نقد او از حد نصاب کسر می شود و خود او هم حق رای ندارد و اما به نسبت نقد به همان میزان حق را دارد‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬حق رای دارنده آورده نقد و غیر نقد چگونه است؟‬

‫پاسخ ‪ :‬دارنده آورده نقد و غیر نقد حق رای دارد لکن صرفا به اندازه آورده نقدی خود‪.‬‬

‫ماده ‪: ۷۸‬‬

‫«مجمع عمومی نمی تواند آورده های غیر نقد را بیش از آنچه که از طرف کارشناس رسمی دادگستری ارزیابی شده است قبول کند‪».‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا مجمع عموم ی موسس می تواند آورده های غیر نقد را بیش از کارشناس رسمی دادگستری ارزیابی کند؟‬

‫پاسخ ‪ :‬امکان قبولی بیش تر وجود ندارد‪.‬‬

‫ماده ‪: ۷۹‬‬

‫«هرگاه آورده غیر نقد یا مزایایی که مطالبه شده است تصویب نگردد دومین جلسه مجمع به فاصله مدتی که از یک ماه تجاوز نخواهد کرد تشکیل خواهد‬
‫شد‪ .‬در فاصله دو جلسه اشخاصی که آورده غیر نقد آنها قبول نشده است در صورت تمایل می توانند تعهد غیر نقد خود را به تعهد نقد تبدیل و مبالغ الزم‬
‫را تادیه نمایند و اشخاصی که مزایای مورد مطالبه آنها تصویب نشده می توانند با انصراف از آن مزایا در شرکت باقی بمانند‪ .‬در صورتی که صاحبان آورده‬
‫غیر نقد و مطالبه کنندگان مزایا به نظر مجمع تسلیم نشوند تعهد آنها نسبت به سهام خود باطل شده محسوب می گردد و سایر پذیره نویسان می توانند‬
‫به جای آنها سهام شرکت را تعهد و مبالغ الزم را تادیه کنند‪».‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪151‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫بررسی ماده ‪: ۷۹‬‬

‫سوال ‪ :‬اگر مجمع عمومی موسس آورده غیرنقدی را تصویب نکرد چطور است؟ مزایای مطالبه شده بعضی از افراد را قبول نکرد در اینجا باید چه کاری‬
‫انجام دهیم؟‬

‫پاسخ ‪ :‬ماده ‪ 79‬به این سوال پاسخ می دهد‪ .‬مجمع عمومی موسس در فاصله ای کمتر از یک ماه دوباره تشکیل می شود‪ .‬در این فاصله آن اشخاص‬
‫(دارندگان سهام غیر نقد یا مطالبه کنندگان سهام ممتاز) حق انتخاب دارند که از شرکت خارج شوند یا آورده غیر نقدی را تبدیل به نقد کنند و از سهام‬
‫ممتاز هم بگذرند‪.‬‬

‫پس اگر مجمع عمومی موسس دیگر به نتیجه نرسید و نتوانست منجر به تشکیل شرکت شود و با فاصله ای مجمع دومی تشکیل خواهد شد (حداکثر تا‬
‫یک ماه بعد) در این بازه ما سهام ممتاز خواستیم و به ما می گویند اگر می خواهید از سهامی که مطالبه کرده اید صرف نظر کنید یا در شرکت بمانید یا‬
‫صرف نظر نکنید و از شرکت خارج شوید‪ ،‬انتخاب با شما است‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬اگر خروج را انتخاب کردند چه اتفاقی می افتد؟‬

‫پاسخ ‪ :‬سهامشان باطل می شود و سایر می توانند و بیایند سهامشان را تعهد کنند و بپردازند‪.‬‬

‫خالصه ‪ :‬موسسانی آورده غیر نقد آورده اند و افرادی هم مطالبه امتیازات کرده اند در مجمع عمومی موسس این رد شده است و حاال حکم این است که‬
‫جلسه دیگری در مجمع بازه یکماه تشکیل و در این بازه میان این دو مجمع آورندگان آورده غیر نقد و مطالبه کنندگان سهام ممتاز حق انتخاب دارند‪ .‬با‬
‫صرف نظر از سهام ممتاز یا با تبدیل آورده غیر نقد به نقد و تعدیل آن در شرکت بمانند یا خارج شوند‪ .‬اگر ماندند که هیچی ولی اگر رفتند سهامشان باطل‬
‫می شود و سهام که باطل شود یک خال ایجاد می شود و دو هزار سهم تعهد شده از بین می رود و سایر پذیره نویسان می توانند بیایند و تعهد و تادیه‬
‫کنند‪.‬‬

‫جلسه شصت و نهم‬

‫مجمع عمومی موسس ‪:‬‬

‫ماده ‪: ۸0‬‬

‫«در جلسه دوم مجمع عمومی موسس که بر طبق ماده قبل به منظور رسیدگی به وضع آورده های غیر نقد و مزایای مطالبه شده تشکیل می گردد باید‬
‫بیش از نصف پذیره نویسان هر مقدار از سهام شرکت که تعهد شده است حاضر باشند‪ .‬در آگهی دعوت این جلسه باید نتیجه جلسه قبل و دستور جلسه‬
‫دوم قید گردد‪».‬‬

‫مجمع عمومی موسس می بایست راجع به دو مورد اظهار نظر کند ‪ .1 :‬قبول ارزیابی کارشناس رسمی نسبت به آورده های غیر نقد ‪ .2‬پذیرش یا رد‬
‫سهام ممتاز؛ اگر پذیرفتند تمام می شود و مانعی برای تشکیل شرکت وجود ندارد اما اگر رد شد دوباره یک مجمع عمومی در فاصله حداکثر یک ماه‬
‫تشکیل می شود و در این بازه مط البه کنندگان سهام ممتاز باید از امتیازات مطالبه شده صرف نظر کنند و سهام دار باقی بمانند و تعهدکنندگان آورده‬
‫غیر نقد باید نظر مجمع را بپذیرند و آورده خود را تبدیل به آورده نقد کنند و یا اینکه از شرکت خارج شوند تا دیگر پذیره نویسان سهام آنها را خریداری‬
‫کنند‪ .‬هر کدام از این دو اتفاق که محقق شود باید جلسه بعدی تشکیل شود و ماده ‪ 80‬راجع به جلسه بعدی است‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬این جلسه با چه حد نصابی باید تشکیل شود؟‬

‫پاسخ ‪ :‬آن مقدار سهام که تعهد شده‪ ،‬باید بیش از نصف پذیره نویسان شرکت کنند‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪152‬‬

‫آگهی ‪ :‬برای هر مجمعی که قرار هست تشکیل شود باید آگهی داده شود و در این آگهی باید دو موضوع قید شود ‪ .1 :‬نتیجه جلسه قبل که تشکیل شد‬
‫‪ .2‬اینکه دستور جلسه بعد چیست‪.‬‬

‫ماده ‪: ۸1‬‬

‫«در صورتی که در جلسه دوم معلوم گردد که در اثر خروج دارندگان آورده غیر نقد و یا مطالبه کنندگان مزایا و عدم تعهد و تادیه سهام آنها از طرف سایر‬
‫پذیره نویسان قسمتی از سرمایه شرکت تعهد نشده است و به این ترتیب شرکت قابل تشکیل نباشد موسسین باید ظرف ده روز از تاریخ تشکیل آن مجمع‬
‫مراتب را به مرجع ثبت شرکت ها اطالع دهند تا مرجع مزبور گواهینامه مذکور در ماده ‪ 19‬این قانون را صادر کند‪».‬‬

‫عدم پذیره نویسی تمام سهام ‪ :‬در جلسه دوم (مجمع عمومی موسس) که تشکیل می شود دارندگان آورده غیر نقد یا مطالبه کنندگان سهام ممتاز که‬
‫در جلسه قبلی مطالبات و ارزیابی شان رد شده ؛ اگر ترجیح دادند که از شرکت خارج شوند سهام شان باطل می شود و در صورتیکه پذیره نویس دیگری‬
‫نیز حاضر به خرید سهام آنها نشده باشد و شرکت قابل تشکیل نباشد موسسین باید ظرف ‪ 10‬روز از تاریخ تشکیل مجمع‪ ،‬مراتب را به مرجع ثبت شرکت‬
‫ها اطالع دهند تا گواهی نامه ماده ‪( 19‬گواهینامه عدم ثبت شرکت به بانک) صادر شود‪.‬‬

‫ماده ‪: ۸2‬‬

‫«در شرکت های سهامی خاص تشکیل مجمع عمومی موسس الزامی نیست لیکن جلب نظر کارشناس مذکور در ماده ‪( 76‬ارزیابی آورده غیر نقدی) این‬
‫قانون ضروری است و نمی توان آورده های غیر نقد را به مبلغی بیش از ارزیابی کارشناس قبول نمود‪».‬‬

‫قبالً بررسی کردیم که شرکت های سهامی عام با سهامی خاص تفاوت دارد و یکی از این تفاوت ها در ماده ‪ 82‬بیان شده است‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا در شرکت های سهامی خاص هم تشکیل مجمع عمومی موسس ضرورت دارد یا خیر؟‬

‫پاسخ ‪ :‬خیر‪ ،‬الزم نیست اما اخذ نظر کارشناس (ارزیابی آورده های غیر نقدی) ضروری است‪.‬‬

‫خالصه ‪ :‬در شرکت های سهامی عام باید مجمع عمومی موسس تشکیل شود و نسبت به آورده های غیر نقد باید نظر کارشناس رسمی دادگستری جلب‬
‫شود و به بیش از آن ارزیابی نیز امکان قبول وجود ندارد در مورد شرکت سهامی خاص از این سه ویژگی تنها مورد اول ضرورت ندارد (تشکیل مجمع‬
‫عمومی موسس)‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬حق رأی آورنده آورده غیر نقد چگونه است؟‬

‫پاسخ ‪ :‬وقتی بحث تقویم آورده او می باشد حق رأی ندارد‪ .‬سهام غیر نقد در حد نصاب به حساب نمی آید و دارنده آن نیز حق رأی ندارد‪.‬‬

‫ارتباط با بحث صالحیت دادگاه ها ‪ :‬صالحیت مجمع عمومی فوق العاده و عادی شبیه دادگاه های عمومی و اختصاصی است‪ .‬دادگاه های عمومی‬
‫صالحیت رسیدگی به هر دعوایی را دارند مگر آنکه از صالحیت آنها خارج شده باشد و در مقابل دادگاه های اختصاصی صالحیت رسیدگی به هیچ امری‬
‫را ندارند مگر به صالحیت آنها تصریح شده باشد‪ .‬مجمع عمومی عادی (سالیانه) مجمعی است که به طور روتین تشکیل می شود و تصمیم گیری می کند‬
‫(مانند دادگاه عمومی تمام تصمیمات در حوزه صالحیت این مجمع است و در واقع صالحیت عام دارد) و برخی موارد اساسی و مهم از این حیث که منجر‬
‫به تغییر در اساسنامه می شود در صالحیت مجمع عمومی فوق العاده است‪.‬‬

‫صالحیت مجامع ‪ :‬بنابراین پس از تشکیل شرکت ما با دو نوع تصمیمات مواجه ایم ‪ . 1 :‬تصمیم گیری که منجر به تغییر در اساسنامه می شود (تصمیمات‬
‫مهم و بنیادین) که در صالحیت مجمع عمومی فوق العاده است و زمان خاصی هم برای تشکیل آن وجود ندارد ‪ .2‬هر تصمیمی که منجر به تغییر در‬
‫اساسنامه نمی شود که این دسته تصمیمات همه در صالحیت مجمع عمومی عادی می باشد‪.‬‬

‫مواد مربوط با صالحیت مجمع عمومی فوق العاده ‪ :‬مواد ‪85 ،84 ،83‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪153‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫ماده ‪: ۸3‬‬

‫«هر گونه تغییر در مواد اساسنامه یا در سرمایه شرکت (چه کاهش و چه افزایش) یا انحالل شرکت قبل از موعد منحصراً در صالحیت مجمع عمومی فوق‬
‫العاده می باشد‪».‬‬

‫سوال ‪ :‬قلمرو صالحیت مجمع عمومی فوق العاده چه مواردی است؟‬

‫پاسخ ‪ :‬ماده ‪ ،83‬هر تصمیمی که منجر به تغییر در اساسنامه شود‪.‬‬

‫صالحیت مجمع عمومی فوق العاده ‪ :‬کلیه ی امور اساسی در صالحیت مجمع عمومی فوق العاده است‪ .‬امور اساسی اموری است که در نهایت منجر به‬
‫تغییر در اساسنامه می شود‪.‬‬

‫* منحصرا ‪ :‬یعنی درمیان ارکان شرکت فقط و فقط مجمع عمومی فوق العاده می تواند شرکت را قبل از موعد آن منحل نماید و نه رکن دیگری (مجمع‬
‫عمومی عادی و‪)...‬‬

‫خالصه ‪ :‬واژه منحصرا ناظر است به سایر اجزا و ارکان شرکت از جمله مجمع عمومی عادی و نه نهادی های خارج از شرکت همچون دادگاه‪.‬‬

‫جلسه هفتادم‬
‫ماده ‪: ۸4‬‬

‫«در مجمع عمومی فوق العاده دارندگان بیش از نصف سهامی که حق رای دارند باید حاضر باشند‪ .‬اگر در اولین دعوت حد نصاب مذکور حاصل نشد مجمع‬
‫برای بار دوم دعوت و با حضور دارندگان بیش از یک سوم سهامی که حق رای دارند رسمیت یافته و اتخاذ تصمیم خواهد نمود به شرط آن که در دعوت‬
‫دوم نتیجه دعوت اول قید شده باشد‪».‬‬

‫بررسی ماده ‪ : ۸4‬این ماده حد نصاب را بیان کرده است و گفتیم که در هر مجمعی دو حد نصاب است ‪ )1 :‬حد نصاب تشکیل و به رسمیت شناخته‬
‫شدن مجمع ‪ )2‬حد نصاب تصمیم گیری که مورد اول را ماده ‪ 84‬گفته است‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬حد نصاب تشکیل مجمع عمومی فوق العاده چقدر است؟‬

‫پاسخ ‪ :‬ماده ‪ 84‬به این سوال پاسخ می دهد‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬حد نصاب اتخاذ تصمیم چقدر است؟‬

‫پاسخ ‪ :‬ماده ‪ 85‬به این سوال پاسخ می دهد‪.‬‬

‫_تفاوت مجمع عمومی فوق العاده با مجمع عمومی مؤسس ‪:‬‬

‫‪ )1‬در مجمع عمومی فوق العاده دارندگان بیش از نصف سهامی که حق رأی دارند باید حاضر شوند اما در مجمع عمومی مؤسس حد نصاب تشکیل نصف‬
‫است‪.‬‬

‫‪ ) 2‬در مجمع عمومی مؤسس سهام بدون حق رأی نداشتیم اما در اینجا ممکن است بعضی از سهام بدون رای باشد‪.‬‬

‫مجمع دوم و سوم ‪ :‬اگر د ر دعوت اول این نصاب حاصل نشد‪ ،‬مجمع برای بار دوم دعوت می شود‪ .‬در مجمع عمومی مؤسس می گفتیم که نصف و بعد‬
‫می گفتیم یک سوم‪ .‬اما در اینجا می گوییم که بیش از نصف و بیش از یک سوم‪ .‬اگر در اولین دعوت حد نصاب مذکور حاصل نشد مجمع برای بار دوم‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪154‬‬

‫دعوت و با حضور دارندگان ب یش از یک سوم سهامی که حق رأی دارند رسمیت یافته است و اتخاذ تصمیم خواهد نمود به شرط آنکه در دعوت دوم نتیجه‬
‫دعوت اول قید شده باشد‪ .‬که نتیجه دعوت اول این است که دو چیز باید در آگهی باشد که یکی نتیجه اقدام قبلی که مجمع عمومی مؤسس بوده که‬
‫تشکیل شده است‪.‬‬

‫زمان تشکیل مجمع عمومی فوق العاده ‪ :‬مجمع عمومی فوق العاده بر خالف مجمع عمومی عادی الزم نیست به طور منظم تشکیل شود‪ .‬در نتیجه هر‬
‫زمان شرایط اقتضا نماید یعنی نیاز به اتخاذ تصمیمی باشد که نتیجه آن منجر به تغییر اساسنامه می گردد تشکیل خواهد شد‪.‬‬

‫خالصه ‪:‬مجمع عمومی فوق العاده با مجمع عمومی مؤسس دو تفاوت دارد ‪:‬‬

‫‪ ) 1‬حد نصاب در مجمع عمومی مؤسسحداقل نصف سرمایه است و در فوق العاده بیش از نصف است (در دعوت اول)‪ .‬یا یک سوم در مؤسس و بیش از یک‬
‫سوم در فوق العاده (در دعوت دوم)‬

‫‪ )2‬نصاب مجمع عمومی مؤسس کل سرمایه تعهد شده است و در فوق العاده سهام دارای حق رأی مالک است‪.‬‬

‫ماده ‪: ۸۵‬‬

‫«تصمیمات مجمع عمومی فوق العاده همواره به اکثریت دو سوم آراء حاضر در جلسه رسمی معتبر خواهد بود‪».‬‬

‫بررسی ماده ‪: ۸۵‬‬

‫سوال ‪ :‬حد نصاب الزم برای رأی گیری چقدر است؟‬

‫پاسخ ‪ :‬ماده ‪ 85‬پاسخ داده است‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬زمانی که سخن از حدنصاب تصمیم گیری است حاضران مالک است‪ .‬ولی برای رسمیت یافتن نسبت به کل سنجیده می شود‪.‬‬

‫ماده ‪: ۸۶‬‬

‫«مجمع عمومی عادی می تواند نسبت به کلیه امور شرکت به جز آنچه که در صالحیت مجمع عمومی موسس و فوق العاده است تصمیم بگیرد‪».‬‬

‫صالحیت های مجمع عمومی عادی ‪ :‬بیشتر مواد مربوط به مجامع که مجموعا از ماده ‪ 72‬تا ‪ 106‬بود‪ .‬بیشتر مواد مربوط به مجمع عمومی عادی است‪.‬‬
‫بخاطر اینکه بیشتر امورات شرکت و بیشتر تصمیمات شرکت با مجمع عمومی عادی است‪ .‬بخاطر اینکه صالحیت عام دارد همانطوری که دادگاه عمومی‬
‫خیلی صالحیت دارد در مجمع عمومی عادی هم همین اتفاق می افتد‪ .‬ماده ‪ 86‬اولین ماده است که صالحیت مجمع عمومی عادی را گفته است‪.‬‬

‫مجمع عمومی تا چه زمانی تشکیل می شود؟ به محض تشکیل شرکت مجمع عمومی عادی باید باشد که تا انحالل شرکت و حتی پس از انحالل‬
‫شرکت‪ ،‬مجمع عمومی عادی تا تصفیه ادامه حیات می دهد‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬مجمع عمومی عادی صالحیت عام دارد‪.‬‬

‫ماده ‪: ۸۷‬‬

‫«در مجمع عمومی عادی حضور دارندگان اقالً بیش از نصف سهامی که حق رای دارند ضروری است اگر در اولین دعوت حد نصاب مذکور حاصل نشد‬
‫مجمع برای بار دوم دعوت خواهد شد و با حضور هر عده از صاحبان سه امی که حق رای دارد رسمیت یافته و اخذ تصمیم خواهد نمود‪ .‬به شرط آن که در‬
‫دعوت دوم نتیجه دعوت اول قید شده باشد‪».‬‬

‫حد نصاب تشکیل مجمع عمومی عادی ‪ :‬در مجمع عمومی عادی حضور دارندگان اقال بیش از نصف سهامی که حق رأی دارند ضروری است‪ .‬اگر در‬
‫دعوت اول این نصاب محقق نشد مجمع برای بار دوم دعوت خواهد شد‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪155‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫سوال ‪ :‬اینکه ماده ‪ 87‬گفته است هر عده از صاحبان سهام هیچ حداقلی ندارد؟‬

‫پاسخ ‪ :‬باید به میزانی که هیئت رئیسه تشکیل می شود باشد یعنی آن حداقلی که قبال هم راجع به آن صحبت کرده ایم که باید هیئت رئیسه تشکیل‬
‫شود‪.‬‬

‫خالصه ‪ :‬گرچه ماده ‪ 87‬الیحه حد نصاب تشکیل مجمع در دعوت دوم را هر عده از سهامداران بیان نموده است اما حضور حداقل سه نفر سهامدار ضروری‬
‫است‪ .‬به علت اینکه مجمع باید توسط هیئت رئیسه اداره گردد که مرکب از چهار نفر است که سه نفر آنها یعنی رئیس و دو ناظر ضرورتا باید صاحب سهام‬
‫باشند (ماده ‪ 101‬الیحه)‬

‫نکته اصولی ‪ :‬داللت اشاره‬

‫ماده ‪: ۸۸‬‬

‫«در مجمع عمومی عادی تصمیمات همواره به اکثریت نصف به عالوه یک آراء حاضر در جلسه رسمی معتبر خواهد بود مگر در مورد انتخاب مدیران و‬
‫بازرسان که اکثریت نسبی کافی خواهد بود‪ .‬در مورد انتخاب مدیران تعداد آراء هر رای دهنده در عدد مدیرانی که باید انتخاب شوند ضرب می شود و حق‬
‫رای هر رای دهنده برابر با حاصل ضرب مذکور خواهد بود‪ .‬رای دهنده می تواند آراء خود را به یک نفر بدهد یا آن را بین چند نفری که مایل باشد تقسیم‬
‫کند اساسنامه شرکت نمی تواند خالف این ترتیب را مقرر دارد‪».‬‬

‫حد نصاب اتخاذ تصمیم ‪ :‬این ماده حد نصاب برای اتخاذ تصمیم را می گوید‪ .‬و ماده ‪ 88‬دو اکثریت را گفته است؛‬

‫‪ )1‬اکثریت مطلق‪ ،‬نصف بعالوه یک‬

‫‪ )2‬اکثریت نسبی‬

‫نکته ‪ :‬قاعده اکثریت مطلق است جز در مورد مدیران و بازرسان‪ .‬تعیین مدیران و بازرسان که ابتدائا توسط مجمع عمومی مؤسس بود حاال با مجمع عمومی‬
‫عادی است‪ .‬اما غیر این قاعده تصمیم گیری و حدنصاب اکثریت مطلق است‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬فقط انتخاب مدیران با اکثریت نسبی است و مدیری که با اکثریت نسبی انتخاب شد اگر بخواهد عزل شود اکثریت مطلق است‪.‬‬

‫جلسه هفتاد و یکم‬

‫مرور ‪ :‬شرکت می بایست یک رکن تصمیم گیر (مجامع عمومی) یک رکن اداره کننده (هیات مدیره و مدیر عامل) داشته باشد و همچنین می تواند یک‬
‫رکن نظارت کننده (بازرس یا بازرسان) نیز دارا باشد‪.‬‬

‫مجامع عمومی به طور کلی سه دسته هستند ‪:‬‬

‫‪ .1‬مجمع عمومی موسس ‪ :‬که تا زمان تشکیل شرکت است‪.‬‬

‫‪ .2‬مجمع عمومی فوق العاده ‪ :‬هر تصمیمی که منجر به تغییر در اساسنامه شود در این مجمع صورت می گیرد و صالحیت این مجمع استثنایی است‪.‬‬

‫‪ .3‬مجمع عمومی عادی ‪ :‬صالحیت عام دارد‪.‬‬

‫ماده ‪( ۸۹‬مرتبط با ماده ‪: )۹2‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪156‬‬

‫«مجمع عمومی عادی باید سالی یک بار (عدد یک بار مفهوم ندارد و حداقل است) در موقعی که در اساسنامه پیش بینی شده است برای رسیدگی به‬
‫ترازنامه و حساب سود و زیان سال مالی قبل و صورت دارایی و مطالبات و دیون شرکت و صورتحساب دوره عملکرد سالیانه شرکت و رسیدگی به گزارش‬
‫مدیران و بازرس یا بازرسان و سایر امور مربوط به حساب های سال مالی تشکیل شود‪.‬‬

‫تبصره ‪ -‬بدون قرائت گزارش بازرس یا بازرسان شرکت در مجمع عمومی اخذ تصمیم نسبت به ترازنامه و حساب سود و زیان سال مالی معتبر نخواهد‬
‫بود‪».‬‬

‫سوال ‪ :‬چه زمانی مجمع عمومی عادی تشکیل می شود؟ وظایف این مجمع چیست؟‬

‫پاسخ ‪ :‬مجمع عمومی عادی‪ ،‬سالیانه نامیده می شود چون باید هر سال تشکیل شود‪( .‬حداقل سالی یکبار) هر زمان که اساسنامه تعیین کرده است این‬
‫مجمع تشکیل می شود و اگر در اساسنامه پیش بینی نشده باشد ابتدای هر سال تشکیل می شود‪ .‬وظایف ‪ :‬هر آنچه در صالحیت مجمع عمومی فوق‬
‫العاده نباشد در صالحیت مجمع عمومی عادی است‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬برای موارد استثنایی که در ماده ‪ 92‬گفته شده در مواقع مقتضی ممکن است این مجمع عمومی عادی الزم باشد به طور فوق العاده (از نظر زمانی)‬
‫تشکیل شود اما صالحیت آن عیناً همان صالحیت مجمع عمومی عادی است‪ .‬بنابراین باید دقت نماییم که مجمع عمومی فوق العاده را با مجمع عمومی‬
‫عادی که به طور فوق العاده تشکیل می شود اشتباه نگیریم‪.‬‬

‫ماده ‪: ۹2‬‬

‫«هیات مدیره و هم چنین بازرس یا بازرسان شرکت می توانند در مواقع مقتضی مجمع عمومی عادی را به طور فوق العاده دعوت نمایند‪ .‬در این صورت‬
‫دستور جلسه مجمع باید در آگهی دعوت قید شود‪».‬‬

‫نکته ‪ :‬ماده ‪ 89‬در مورد تشکیل مجمع عمومی عادی در شرایط عادی است اما ماده ‪ 92‬در مورد تشکیل مجمع عمومی عادی به طور فوق العاده می باشد‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬در چه شرایطی امکان برگزاری مجمع عمومی عادی در زمان فوق العاده وجود دارد؟‬

‫پاسخ ‪ :‬طبق ماده ‪ 92‬الیحه‪ ،‬در مواقع مقتضی (در زمانهایی که نیاز باشد)‪.‬‬

‫نکته ‪ : 1‬میان مجمع عمومی عادی به صورت فوق العاده با مجمع عمومی عادی سالیانه (روتین) هیچ تمایز و تفاوتی وجود ندارد ؛ به جز در زمان آن‪.‬‬

‫نکته ‪ : 2‬منظور از مواقع مقتضی مشکالتی است که حل و فصل آن در صالحیت مجمع عمومی عادی می باشد‪ .‬مثل زمانی که شرکت بدون هیأت مدیره‬
‫یا بازرس باقی مانده باشد‪.‬‬

‫دعوت کننده ‪ :‬دعوت از مجامع به طور عادی وظیفه و صالحیت هیأت مدیره است اما ممکن است آنها این دعوت را انجام ندهند در اینصورت بازرس یا‬
‫بازرسان این عمل را انجام می دهند و در مواردی هم ممکن است یک پنجم سهامداران و یا هر ذینفعی این دعوت از مجامع عمومی را داشته باشد‪.‬‬

‫تبصره ماده ‪( ۸۹‬مرتبط با ماده ‪ :)1۵2‬اگر مجمع عمومی بدون قرائت گزارش بازرس یا بازرسان تصمیم گیری نماید‪ ،‬فاقد ارزش است‪ .‬برای اعتبار‬
‫تصمیمات مجمع عمومی عادی باید گزارش بازرس یا بازرسان قرائت شود ضمانت اجرای این امر نیز در ماده ‪ 152‬بیان شده است‪.‬‬

‫ماده ‪( 1۵2‬مرتبط با ماده ‪ 14۷‬و تبصره ماده ‪:)۸۹‬‬

‫«در صورتی که مجمع عمومی بدون دریافت گزارش بازرس یا بر اساس گزارش اشخاصی که برخالف ماده ‪ 147‬این قانون به عنوان بازرس تعیین شده اند‬
‫صورت دارایی و ترازنامه و حساب سود و زیان شرکت را مورد تصویب قرار دهد این تصویب به هیچ وجه اثر قانونی نداشته از درجه اعتبار ساقط خواهد‬
‫بود‪».‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪157‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫ماده ‪: 14۷‬‬

‫«اشخاص زیر نمی توانند به سمت بازرسی شرکت سهامی انتخاب شوند‪:‬‬

‫‪ - 1‬اشخاص مذکور در ماده ‪ 111‬این قانون‪.‬‬

‫‪ - 2‬مدیران و مدیر عامل شرکت‪.‬‬

‫‪ - 3‬اقرباء و نسبی مدیران و مدیر عامل تا درجه سوم از طبقه اول و دوم‪.‬‬

‫‪ - 4‬هرکس که خود یا همسرش از اشخاص مذکور در بند ‪ 2‬موظفاً حقوق دریافت می دارد‪».‬‬

‫این افراد نمی توانند گزارش درستی داشته باشند و گزارش انها فاقد اعتبار است‪.‬‬

‫ماده ‪( ۹0‬ماده مرتبط ‪: )23۷‬‬

‫«تقسیم سود و اندوخته بین صاحبان سهام فقط پس از تصویب مجمع عمومی جایز خواهد بود و در صورت وجود منافع تقسیم ده درصد از سود ویژه‬
‫ساالنه بین صاحبان سهام الزامی است‪».‬‬

‫تقسیم سود و منافع فقط باید به تصویب مجمع عمومی باشد‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا تقسیم سود و منافع الزامی است؟ پاسخ ‪ 10 :‬درصد از سود ویژه الزامی و غیر این مورد الزامی نیست‪.‬‬

‫جلسه هفتاد و دوم‬

‫سوال ‪ :‬در چه مواقعی می شود سود و اندوخته را بین سهامداران تقسیم کرد؟ پاسخ ‪ :‬فقط پس از تصویب مجمع عمومی‬

‫* جایز ‪ :‬در این ماده یعنی مباح و ممکن و در مقابل واجب و حرام و ممنوع است‪ .‬و امکان تقسیم پس از تصویب مجمع عمومی است‪ .‬و ‪ 10‬درصد از ویژه‬
‫سالیانه الزم است‪.‬‬

‫اینکه دقیقا سود ویژه یعنی چه باید به سراغ ماده ‪ 237‬برویم‪.‬‬

‫ماده ‪( : 23۷‬ماده مرتبط ‪)234 :‬‬

‫«پس از اعتراض نکول ظهرنویسها و برات دهنده به تقاضای دارنده برات باید ضامنی برای تادیه وجه آن در سر وعده بدهند یا وجه برات را به انضمام‬
‫مخارج اعتراضنامه و مخارج برات رجوعی ( اگر باشد) فوراً تادیه نمایند‪.‬‬

‫سود خالص ‪ :‬آنچه که قابل تقسیم است و آن ده درصدی که الزاما باید تقسیم شود از سود خالص است نه از ورودی و نه از مجمع ورودی آورده شرکت‪.‬‬
‫سود خالص شرکت در هر سال مالی عبارت است از درآمد حاصل از همان سال مالی و کل آنچه که حاصل شده منهای کلیه هزینه ها و استهالکات و‬
‫ذخیره ها‪.‬‬

‫ماده ‪( : 2۵۸‬ماده مرتبط ‪ :‬ماده ‪)۹0‬‬

‫«اشخاص زیر به حبس تادیبی از یک سال تا سه سال محکوم خواهند شد‪:‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪158‬‬

‫‪ - 1‬رئیس و اعضاء هیات مدیره و مدیر عامل شرکت که بدون صورت دارایی و ترازنامه یا به استناد صورت دارایی و ترازنامه مزور منافع موهومی را بین‬
‫صاحبان سهام تقسیم کرده باشند‪.‬‬

‫‪ - 2‬رئیس و اعضاء هیات مدیره و مدیر عامل شرکت که ترازن امه غیر واقع به منظور پنهان داشتن وضعیت واقعی شرکت به صاحبان سهام ارائه یا منتشر‬
‫کرده باشند‪.‬‬

‫‪ - 3‬رئیس و اعضاء هیات مدیره و مدیر عامل شرکت که اموال یا اعتبارات شرکت را برخالف منافع شرکت برای مقاصد شخصی یا برای شرکت یا موسسه‬
‫دیگری که خود به طور مستقیم یا غیر مستقیم در آن ذینفع می باشند مورد استفاده قرار دهند‪.‬‬

‫‪ - 4‬رئیس و اعضاء هیات مدیره و مدیر عامل شرکت که با سوء نیت از اختیارات خود بر خالف منافع شرکت برای مقاصد شخصی یا به خاطر شرکت یا‬
‫موسسه دیگری که خود به طور مستقیم یا غیر مستقیم در آن ذینفع می باشند استفاده کنند»‬

‫شرط تقسیم سود و زیان ‪ :‬در ماده قبل می گوید که تقسیم سود و زیان باید پس از تصویب مجمع عمومی باشد و تقسیم الزامی اش از سود ویژه یعنی‬
‫سود خالص باشد‪.‬‬

‫* موهوم ‪ :‬به معنای خیالی است‪ .‬یعنی منافعی که نیست‪.‬‬

‫ماده ‪: ۹1‬‬

‫«چنانچه هیات مدیره مجمع عمومی عادی ساالنه را در موعد مقرر دعوت نکند بازرس یا بازرسان شرکت مکلفند راساً اقدام به دعوت مجمع مزبور بنمایند‪».‬‬

‫سوال ‪ :‬در صورتی که هیئت مدیره مجامع را دعوت نکرد ضمانت اجرا چیست؟‬

‫پاسخ ‪ :‬ماده ‪ 91‬به این سوال پاسخ می دهد‪.‬‬

‫ماده ‪: ۹2‬‬

‫«هیات مدیره و هم چنین بازرس یا بازرسان شرکت می توانند در مواقع مقتضی مجمع عمومی عادی را به طور فوق العاده دعوت نمایند‪ .‬در این صورت‬
‫دستور جلسه مجمع باید در آگهی دعوت قید شود‪».‬‬

‫ماده ‪: ۹3‬‬

‫«در هر موقعی که مجمع عمومی صاحبان سهام بخواهد در حقوق نوع مخصوصی از سهام شرکت تغییر بدهد تصمیم مجمع قطعی نخواهد بود مگر بعد از‬
‫آن که دارندگان این گونه سهام در جلسه خاصی آن تصمیم را تصویب کنند و برای آن که تصمیم جلسه خاص مذکور معتبر باشد باید دارندگان الاقل‬
‫نصف این گونه سهام در جلسه حاضر باشند و اگر در این دعوت این حد نصاب حاصل نشود در دعوت دوم حضور دارندگان اقالً یک سوم اینگونه سهام‬
‫کافی خواهد بود‪ .‬تصمیمات همواره به اکثریت دو سوم آراء معتبر خواهد بود‪».‬‬

‫سهام خاص ‪ :‬این ماده یک ماده خاص است و مجمع عمومی میخواهد راجع به نوع خاصی از سهام تصمیم بگیرد‪ .‬پیشگامان تشکیل شرکت ممکن است‬
‫برای خودشان سهام خاص در نظر بگیرند که سهام موسس بشود‪ .‬راجع به "نوع مخصوصی از سهام" اختالف است و دکتر اسکینی می گویند که منظور‬
‫حقوق صاحبان سهام مؤسس است‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا حقوق سهام مخصوص قابل تغییر است؟ یا خیر؟‬

‫پاسخ ‪ :‬ماده ‪ 93‬به این سوال پاسخ می دهد‪ ،‬بله قابل تغییر است‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬حد نصاب برای تصمیم گیری حاضران هستند‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪159‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫سوال ‪ :‬تغییر در شرایط سهام و امتیازات و‪ ...‬اصال در صالحیت مجمع عمومی عادی است؟‬

‫پاسخ ‪ :‬خیر‪ ،‬مجمع عمومی فوق العاده است‪ .‬منظور از مجمع در ماده ‪ 93‬مجمع عمومی فوق العاده است نه مجمع عمومی عادی‪.‬‬

‫ماده ‪( : ۹4‬ماده مرتبط ‪ :‬ماده ‪)1۵۹‬‬

‫«هیچ مجمع عمومی نمی تواند تابعیت شرکت را تغییر بدهد و یا هیچ اکثریتی نمی تواند بر تعهدات صاحبان سهام بیفزاید»‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬امکان تغییر تابعیت شرکت وجود دارد؟ و چه اکثریتی می تواند تعهدات صاحبان سهام را افزایش دهد؟ کدام مجمع می تواند تابعیت شرکت را‬
‫تغییر دهد؟‬

‫پاسخ ‪ :‬هیچ مجمعی و هیچ اکثریتی ‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬هیچ مجمع و اکثریتی نمی تواند‪ ،‬اتفاق آرا چگونه است؟‬

‫پاسخ ‪ :‬نظر دکتر اسکینی ای ن است که هرچند با اکثریت هیچ مجمعی امکان تغییر تابعیت وجود ندارد اما به اتفاق آرا و با اجماع بدون نظر مخالف ممکن‬
‫است‪.‬‬

‫ماده ‪: 1۵۹‬‬

‫«افزایش سرمایه از طریق باالبردن مبلغ اسمی سهام موجود در صورتی که برای صاحبان سهام ایجاد تعهد کند ممکن نخواهد بود مگر آن که کلیه صاحبان‬
‫سهام با آن موافق باشند‪».‬‬

‫جلسه هفتاد و سوم‬

‫ماده ‪( ۹۵‬ماده مرتبط ‪: )13۶‬‬

‫«سهامدارانی که اقالً یک پنجم سهام شرکت را مالک باشند حق دارند که دعوت صاحبان سهام را برای تشکیل مجمع عمومی از هیات مدیره خواستار‬
‫شوند و هیات مدیره باید حداکثر تا بیست روز مج مع مورد درخواست را با رعایت تشریفات مقرره دعوت کند در غیر این صورت درخواست کنندگان می‬
‫توانند دعوت مجمع را از بازرس یا بازرسان شرکت خواستار شوند و بازرس یا بازرسان مکلف خواهند بود که با رعایت تشریفات مقرره مجمع مورد تقاضا را‬
‫حداکثر تا ده روز دعوت نمایند وگرنه آنگونه صاحبان سهام حق خواهند داشت مستقیماً به دعوت مجمع اقدام کنند به شرط آن که کلیه تشریفات راجع‬
‫به دعوت مجمع را رعایت نموده و در آگهی دعوت به عدم اجابت درخواست خود توسط هیات مدیره و بازرسان تصریح نمایند‪».‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا امکان تشکیل مجمع عمومی به دعوت صاحبان سهام وجود دارد یا خیر؟‬

‫پاسخ ‪ :‬بله‪ ،‬برای اینکه بتوانند دعوت کنند باید اقال یک پنجم سهام شرکت را مالک باشند‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬هیأت مدیره مرجع صالحیت دار دعوت مجامع است‪.‬‬

‫تفاوت ماده ‪ ۹1‬و ‪ : ۹2‬بازرس یا بازرسان همان ابتدا رأسا می توانند این دعوت را انجام دهند اما سهامداران نمی توانند از ابتدا رأسا اقدام به چنین عملی‬
‫نمایند بنابراین ابتدا باید این درخواست مبنی بر تشکیل مجمع از هیأت مدیره تقاضا کنند (مهلت ‪ 20 :‬روز) و بعد از بازرس یا بازرسان (مهلت ‪ 10‬روز)‬
‫درخواست کنند و اگر نتیجه ن داشت خودشان اقدام نمایند (باید قید کنند این درخواست ها انجام شده اما نتیجه بخش نبوده است) و در نهایت هر ذینفعی‬
‫می تواند برای انتخاب هیأت مدیران تقاضا کند (ماده ‪.)136‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪160‬‬

‫ماده ‪: 13۶‬‬

‫«در صورت انقضاء مدت ماموریت مدیران تا زمان انتخاب مدیران جدید مدیران سابق کماکان مسئول امور شرکت و اداره آن خواهند بود‪ .‬هرگاه مراجع‬
‫موظف به دعوت مجمع عمومی به وظیفه خود عمل نکنند هر ذینفع می تواند از مرجع ثبت شرکت ها دعوت مجمع عمومی عادی را برای انتخاب مدیران‬
‫تقاضا نماید‪».‬‬

‫ماده ‪: ۹۶‬‬

‫«در مورد ماده ‪ 95‬دستور مجمع منحصراً موضوعی خواهد بود که در تقاضانامه ذکر شده است و هیأت رئیسه مجمع از بین صاحبان سهام انتخاب خواهد‬
‫شد‪».‬‬

‫هیأت رئیسه ‪ :‬وقتی که مجمع عمومی موضوع ماده ‪ 95‬تشکیل شد (مجمع عمومی که توسط یک پنجم سهامداران تشکیل شده است)‪.‬این مجمع فقط‬
‫می تواند به موضوعی که در تقاضانامه شان ذکر شده رسیدگی و تصمیم گیری نمایند و هیأت رئیسه این مجمع نیز باید از میان صاحبان سهام انتخاب‬
‫شود‪ .‬در ماده ‪ 101‬بیان شد که هیأت رئیسه متشکل از یک رئیس‪ ،‬یک منشی و دو ناظر است‪ .‬و منشی می تواند سهامدار نباشد بنابراین قاعده این است‬
‫که اگر بازرس یا بازرسان و یا هیأت مدیره مجمع را تشکیل دهند ؛ هیأت رئیسه چهار نفر است که یکی از آنها منشی بوده و جزو سهامداران نیست اما اگر‬
‫مجمع توسط سهامداران تشکیل شود باید هرچهار نفر هیأت رئیسه سهام دار باشند‪.‬‬

‫خالصه ‪ :‬بر خالف مجامع عمومی که به دعوت هیأت مدیره یا بازرسان تشکیل شود که به موجب ماده ‪ 101‬منشی در میان هیأت رئیسه می تواند غیر‬
‫سهام دار باشد؛ در مورد ماده ‪ 96‬و ‪ 95‬همه اعضای هیأت رئیسه حتی منشی باید سهام دار باشند‪.‬‬

‫ماده ‪: 101‬‬

‫« مجامع عمومی توسط هیات رییسه ای مرکب از یک رئیس و یک منشی و دو ناظر اداره می شود‪ .‬در صورتی که ترتیب دیگری در اساسنامه پیش بینی‬
‫نشده باشد ریاست مجمع با رئیس هیات مدیره خواهد بود مگر در مواقعی که انتخاب یا عزل بعضی از مدیران یا کلیه آنها جزء دستور جلسه مجمع باشد‬
‫که در این صورت رئیس مجمع از بین سهامداران حاضر در جلسه به اکثریت نسبی انتخاب خواهد شد‪ .‬ناظران از بین صاحبان سهام انتخاب خواهند شد‬
‫ولی منشی جلسه ممکن است صاحب سهم نباشد‪».‬‬

‫ماده ‪: ۹۷‬‬

‫«در کلیه موارد دعوت صاحبان سهام برای تشکیل مجامع عمومی باید از طریق نشر آگهی در روزنامه کثیراالنتشاری که آگهی های مربوط به شرکت در‬
‫آن نشر می گردد به عمل آید‪ .‬هر یک از مجامع عمومی سالیانه (مجمع عمومی عادی) باید روزنامه کثیراالنتشاری را که هر گونه دعوت و اطالعیه بعدی‬
‫برای سهامداران تا تشکیل مجمع عمومی ساالنه بعد در آن منتشر خواهد شد تعیین نمایند‪ .‬این تصمیم باید در روزنامه کثیراالنتشاری که تا تاریخ چنین‬
‫تصمیمی جهت نشر دعوتنامه ها و اطالعیه های مربوط به شرکت قبالً تعیین شده منتشر گردد‪.‬‬

‫تبصره ‪ -‬در مواقعی که کلیه صاحبان سهام در مجمع حاضر باشند نشر آگهی و تشریفات دعوت الزامی نیست‪».‬‬

‫تعیین روزنامه ‪ :‬این ماده بیانگر تشریفات دعوت صاحبان سهام می باشد‪ .‬هر مجمع عمومی که تشکیل می شود یکی از مسائلی که مشخص می کند این‬
‫است که در سال آینده آگهی های شرکت در کدام روزنامه منتشر شود‪ .‬این تصمیم باید در روزانه قبلی هم برای اطالع سهام دارانی که در مجمع حضور‬
‫نداشته اند منتشر شود و اگر همه سهامداران در مجمع حضور دارند نیازی به انتشار در روزنامه قبلی نیست‪.‬‬

‫ماده ‪: ۹۸‬‬

‫«فاصله بین نشر دعوتنامه مجمع عمومی و تاریخ تشکیل آن حداقل ده روز و حداکثر چهل روز خواهد بود‪».‬‬

‫از زمان انتشار دعوتنامه تا زمان تشکیل مجمع حداقل ‪ 10‬روز و حداکثر ‪ 40‬روز است‪( .‬دو عدد در این ماده بیان شده که دارای مفهوم است)‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪161‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫جلسه هفتاد و چهارم‬

‫ماده ‪: ۹۹‬‬

‫«قبل از تشکیل مجمع عمومی هر صاحب سهمی که مایل به حضور در مجمع عمومی باشد باید با ارائه ورقه سهم یا تصدیق موقت سهم متعلق به خود به‬
‫شرکت مراجعه و ورقه ورود به جلسه را دریافت کند‪.‬‬

‫فقط سهامدارانی حق ورود به مجمع را دارند که ورقه ورودی دریافت کرده باشند‪ .‬از حاضرین در مجمع صورتی ترتیب داده خواهد شد که در آن هویت‬
‫کامل و اقامتگاه و تعداد سهام و تعداد آراء هر یک از حاضرین قید و به امضاء آنان خواهد رسید‪».‬‬

‫سوال ‪ :‬تشریفات حضور سهامدار چیس ت؟ سهامدار برای اینکه در جلسه مجمع حاضر شود باید چه کاری انجام دهد؟‬

‫پاسخ ‪ :‬ماده ‪ 99‬به این سوال پاسخ می دهد‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬لزوما هر سهم یک رای نیست‪.‬‬

‫ماده ‪: 100‬‬

‫«در آگهی دعوت صاحبان سهام برای تشکیل مجمع عمومی دستور جلسه و تاریخ و محل تشکیل مجمع با قید ساعت و نشانی کامل باید قید شود‪».‬‬

‫سوال ‪ :‬مندرجات الزامی آگهی دعوت چیست؟‬

‫پاسخ ‪ :‬ماده ‪ 100‬پاسخ می دهد‪ .‬مهم ترین این موارد دستور جلسه است و باید این کامل و شفاف قید شود‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا راجع به موضوعی که در دستور جلسه نبوده است و در مورد آن تصمیم گیری شده‪ ،‬تصمیم معتبر خواهد بود یا خیر؟‬

‫پاسخ ‪ :‬قاعدتا اگر هیچ سهامداری اعتراض نکند هیچ مشکلی به وجود نمی آید اما اگر یکی شاکی باشد و شکایت کند رأی بر بی اعتباری خواهد بود‪.‬‬

‫ماده ‪: 101‬‬

‫«مجامع عمومی توسط هیات رییسه ای مرکب از یک رئیس و یک منشی و دو ناظر اداره می شود‪ .‬در صورتی که ترتیب دیگری در اساسنامه پیش بینی‬
‫نشده باشد ریاست مجمع با رئیس هیات مدیره خواهد بود مگر در مواقعی که انتخاب یا عزل بعضی از مدیران یا کلیه آنها جزء دستور جلسه مجمع باشد‬
‫که در این صورت رئیس مجمع از بین سهامداران حاضر در جلسه به اکثریت نسبی انتخاب خواهد شد‪ .‬ناظران از بین صاحبان سهام انتخاب خواهند شد‬
‫ولی منشی جلسه ممکن است صاحب سهم نباشد‪».‬‬

‫سوال ‪ :‬بحث ماده ‪ 101‬این است که مجمع عمومی چطور اداره می شود؟‬

‫پاسخ ‪ :‬مجمع عمومی توسط هیئت رئیسه اداره می شود‪ .‬حداقل اعضای هیئت مدیره چهار نفر هستند (یک رئیس است و یک منشی و دو ناظر)‬

‫سوال ‪ :‬آیا همه باید صاحب سهام باشند؟‬

‫پاسخ ‪ :‬اصوال همه صاحب سهام هستند جز منشی‪ .‬منشی می تواند جزء سهامداران نباشد‪ .‬دعوت کنندگان به مجمع یک پنجم سهامداران هستند‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬اگر شخصی به عنوان رئیس مجمع انتخاب نشد رئیس هیئت مدیره ریاست مجامع را به عهده می گیرد و می تواند به شخص دیگری سپرده شود‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪162‬‬

‫نکته ‪ :‬برای ریاست مجمع ممکن است شخصی غیر از رئیس هیئت مدیره به عنوان رئیس دائمی مجمع انتخاب شود‪ .‬اگر انتخاب نشد رئیس هیئت مدیره‬
‫انتخاب می شود و ناظران هم از بین صاحبان سهام انتخاب می شوند‪ .‬منشی جلسه ممکن است صاحب سهم نباشد ‪( :‬ماده ‪ )96‬استثنائا در ماده ‪ 96‬منشی‬
‫هم باید سهامدار باشد‪.‬‬

‫ماده ‪: 102‬‬

‫«در کلیه مجامع عمومی حضور وکیل یا قائم مقام قانونی صاحب سهم و هم چنین حضور نماینده یا نمایندگان شخصیت حقوقی به شرط ارائه مدرک‬
‫وکالت یا نمایندگی به منزله حضور خود صاحب سهم است‪».‬‬

‫حضور نماینده ‪ :‬می خواهیم مجمعی تشکیل دهیم و حاال ما به عنوان سهامدار شرکت می کنیم‪ .‬آیا باید شخصا حاضر شویم؟ خیر می توانیم وکیل یا‬
‫نماینده بفرستیم‪ .‬اگر وکیل یا نماینده شما رفت باید مدرکی ببرد‪ .‬و همینطور سهامدار هم باید برگه ورود به مجمع را داشته باشد‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا وکیل یا نماینده باید لزوما از میان سایر سهامداران باشد؟‬

‫پاسخ ‪ :‬می تواند از سایر سهامداران باشد و می تواند هم شخص دیگری باشد‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬اگر شخصی خودش در مجمع حاضر نشد و نماینده فرستاد حاضر به حساب می آید یا غایب؟‬

‫پاسخ ‪ :‬حاضر به حساب می آید‪ ،‬حضور نماینده او مساوی با حضور خودش است‪.‬‬

‫ماده ‪: 103‬‬

‫«در کلیه مواردی که در این قانون اکثریت آراء در مجامع عمومی ذکر شده است مراد اکثریت آراء حاضرین در جلسه است‪».‬‬

‫دو حد نصاب داشتیم ‪:‬‬

‫‪ )1‬حد نصاب تشکیل‬

‫‪ )2‬حد نصاب اتخاذ تصمیم‬

‫برای تشکیل مجمع ‪ :‬حد نصاب از مجموع سهامداران است‪ .‬برای اتخاذ تصمیم و تصمیم گیری حدنصاب از حاضران است‪.‬‬

‫ماده ‪: 104‬‬

‫«هرگاه در مجمع عمومی تمام موضوعات مندرج در دستور مجمع مورد اخذ تصمیم واقع نشود هیات رییسه مجمع با تصویب مجمع می تواند اعالم تنفس‬
‫نموده و تاریخ جلسه بعد را که نباید دیرتر از دو هفته باش د تعیین کند‪ .‬تمدید جلسه محتاج به دعوت و آگهی مجدد نیست و در جلسات بعد مجمع با‬
‫همان حد نصاب جلسه اول رسمیت خواهد داشت‪».‬‬

‫بررسی ماده ‪: 104‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا هیئت رئیسه می تواند اعالم تنفس کند؟‬

‫پاسخ ‪ :‬بله می تواند مگر با تصویب مجمع پس هیئت رئیسه رأسا نمی تواند اقدام کند و تاریخ جلسه بعد حداکثر دو هفته است‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬آن جلسه ای که بعد از تنفس تشکیل می شود چون استمرار همین جلسه است حد نصابش همین است و دستور جلسه اش هم همین است‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪163‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫نکته ‪ :‬نظر به اینکه جلسات پس از اعالم تنفس استمرار جلسه اول است در نتیجه حدنصاب همان است و تشریفات جدید ضرورت ندارد (آگهی‪ ،‬دعوت‬
‫جدید و‪ )...‬و امکان رسیدگی و تصمیم گیری راجع به موضوعی که در دستور جلسه نبوده نیست‪.‬‬

‫ماده ‪: 10۵‬‬

‫«از مذاکرات و تصمیمات مجمع عمومی صورتجلسه ای توسط منشی ترتیب داده می شود که به امضاء هیات رییسه مجمع رسیده و یک نسخه از آن در‬
‫مرکز شرکت نگهداری خواهد شد‪».‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا تنظیم صورت جلسه و امضا و نگهداری صورت جلسه ضرورت دارد؟‬

‫پاسخ ‪ :‬ماده ‪ 105‬پاسخ می دهد‪.‬‬

‫جلسه هفتاد و پنجم‬

‫ماده ‪( 10۶‬مواد مرتبط ‪: )1۷،1۸،12۸،13۵،243‬‬

‫«در مواردیکه تصمیمات مجمع عمومی (عادی و فوق العاده) متضمن یکی از امور ذیل باشد یک نسخه از صورت جلسه مجمع باید جهت ثبت به مرجع‬
‫شرکت ها ارسال گردد‪:‬‬

‫‪ – 1‬انتخاب مدیران و بازرس یا بازرسان‪.‬‬

‫‪ – 2‬تصویب ترازنامه‪.‬‬

‫‪ – 3‬کاهش یا افزایش سرمایه و هر نوع تغییر در اساسنامه‪.‬‬

‫‪ – 4‬انحالل شرکت و نحوه تصفیه آن‪».‬‬

‫مجامع عمومی (رکن تصمیم گیرنده شرکت) ‪ :‬موسس‪ ،‬فوق العاده و عادی‪ .‬تصمیماتی که مجمع عمومی عادی و فوق العاده می گیرند در بعضی موارد‬
‫الزم است که برای مرجع ثبت شرکت ها به منظور ثبت ارسال شود‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬در چه مواردی ثبت تصمیمات مجامع عمومی در مرجع ثبت شرکت ها ضروری است؟‬

‫پاسخ ‪ :‬ماده ‪ ،106‬همه تصمیمات نیاز به ثبت در مرجع ثبت شرکت ها ندارد و تنها مواردی نیاز به ثبت دارد که در این ماده بیان شده است‪ .‬موارد مذکور‬
‫در ماده ‪ 106‬برخی در شمار تصمیمات مجمع عمومی عادی و برخی هم در شمار تصمیمات مجمع عمومی فوق العاده اند‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬در هر جلسه ای که هیأت مدیره یا مجمع عمومی تشکیل می دهد باید یک نسخه از صورت جلسه تنظیم شود‪( .‬عبارت باید در ماده ‪ : 106‬حکم‬
‫تکلیفی و به معنای وجوب است)‬

‫بند ‪ 1‬و ‪ 2‬ماده ‪ : 10۶‬از تصمیمات مجمع عمومی عادی است‪ .‬و بند ‪ 3‬و ‪ 4‬ماده ‪ : 10۶‬از تصمیمات مجمع عمومی فوق العاده است‪.‬‬

‫ماده ‪( 243‬بیانگر ضمانت اجرای کیفری) ‪:‬‬

‫« اشخاص زیر به حبس تادیبی از سه ماه تا دو سال یا (به معنای تخییر) به جزای نقدی از بیست هزار ریال تا دویست هزار ریال یا به هر دو مجازات‬
‫محکوم خواهند شد‪:‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪164‬‬

‫‪ - 1‬هرکس که عالماً و بر خالف واقع پذیره نویسی سهام را تصدیق کند و یا برخالف مقررات این قانون اعالمیه پذیره نویسی منتشر نماید و یا مدارک‬
‫خالف واقع حاکی از تشکیل شرکت به مرجع ثبت شرکت ها تسلیم کند و یا در تعیین ارزش آورده غیر نقد تقلب اعمال کند‪(.‬مربوط به تشکیل شرکت)‬

‫‪ - 2‬هرکس در ورقه سهم بانام یا گواهینامه موقت سهم مبلغ پرداخت شده را بیش از آنچه که واقعاً پرداخت شده است قید کند‪(.‬مربوط به ورقه سهم یا‬
‫گواهینامه موقت سهم)‬

‫‪ - 3‬هرکس از اعالم مطالبی که طبق مقررات این قانون باید به مرجع ثبت شرکت ها اعالم کند بعضاً یا کالً خودداری نماید و یا مطالب خالف واقع به‬
‫مرجع مزبور اعالم دارد‪( .‬مربوط به ماده ‪ 106‬الیحه)‬

‫‪ - 4‬هرکس سهام یا قطعات سهام را قبل از به ثبت رسیدن شرکت و یا در صورتی که ثبت شرکت مزورانه انجام گرفته باشد صادر کند‪(.‬مربوط به صادر‬
‫کردن سهام)‬

‫‪ - 5‬هرکس سهام یا قطعات سهام را بدون پذیره نویسی کلیه سرمایه و تادیه حداقل سی و پنج درصد آن و نیز تحویل کلیه سرمایه غیر نقد صادر کند‪.‬‬
‫(مربوط به صادر کردن سهام)‬

‫‪ - 6‬هرکس قبل از پرداخت کلیه مبلغ اسمی سهم سهام بی نام یا گواهینامه موقت بی نام صادر کند (مربوط به تادیه مبلغ اسمی سهم)‪».‬‬

‫بند ‪ 3‬ماده ‪ 243‬الیحه بیانگر ضمانت اجرای کیفری‪ ،‬رعایت نکردن موارد ماده ‪ 106‬الیحه می باشد‪.‬‬

‫ماده ‪( 1۷‬اقدامات الزم برای تشکیل شرکت) ‪:‬‬

‫«مجمع عمومی موسس با رعایت مقررات این قانون تشکیل و پس از رسیدگی و احراز پذیره نویسی کلیه سهام شرکت و تادیه مبالغ الزم و شور درباره‬
‫اساسنامه شرکت و تصویب آن اولین مدیران و بازرس یا بازرسان شرکت را انتخاب می کند و نیز مجمع عمومی موسس روزنامه کثیراالنتشاری را که هر‬
‫گونه دعوت و اطالعیه برای صاحبان سهام تا تشکیل مجمع عمومی ساالنه به طور منحصر در آن منتشر خواهد شد تعیین خواهد نمود‪ .‬مدیران و بازرسان‬
‫شرکت باید کتباً قبول سمت نمایند‪ .‬قبول سمت به خودی خود دلیل بر این است که مدیر و بازرس با علم به تکالیف و مسئولیت های سمت خود عهده‬
‫دار آن گردیده اند‪ .‬از این تاریخ شرکت تشکیل شده محسوب می شود‪».‬‬

‫ماده ‪: 1۸‬‬

‫«اساسنامه ای که به تصویب مجمع عمومی موسس رسیده به ضمیمه صورت جلسه مجمع و اعالمیه قبولی مدیران و بازرسان جهت ثبت شرکت به مرجع‬
‫ثبت شرکت ها تسلیم خواهد شد‪».‬‬

‫مواردیکه در ماده ‪ 17‬و ‪ 18‬الیحه بیان شده نیز باید به مرجع ثبت شرکت ها اعالم شود‪.‬‬

‫ماده ‪( 12۸‬راجع به رکن اداره کننده شرکت است) ‪ «:‬نام و مشخصات و حدود اختیارات مدیرعامل باید با ارسال نسخه ای از صورتجلسه هیات مدیره‬
‫به مرجع ثبت شرکت ها اعالم و پس از ثبت در روزنامه رسمی آگهی شود‪».‬‬

‫این ماده نیز مواردی که باید به مرجع ثبت شرکت ها اعالم شود را بیان می دارد‪.‬‬

‫ماده ‪:13۵‬‬

‫«کلیه اعمال و اقدامات مدی ران و مدیر عامل شرکت در مقابل اشخاص ثالث نافذ و معتبر است و نمی توان به عذر عدم اجرای تشریفات مربوط (ارسال‬
‫برای ثبت در مرجع ثبت شرکت ها) به طرز انتخاب آنها اعمال و اقدامات آنان را غیر معتبر دانست‪».‬‬

‫رعایت نکردن تشریفات الزم (ثبت در مرجع ثبت شرکت ها) موجب بی اعتباری اقدامات مدیران و مدیر عامل شرکت در مقابل اشخاص ثالث نمی باشد‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪165‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫جلسه هفتاد و ششم‬

‫بخش ششم ‪ :‬هیئت مدیره‬

‫مواد قانونی ‪ :‬مجموعه موادی که بررسی می کنیم‪ ،‬مواد ‪ 107‬الی ‪ 143‬است و بیش از ‪ 35‬ماده به هیئت مدیره پرداخته است‪.‬‬

‫هر شرکت سه رکن می تواند داشته باشد‪ .‬همین طور که یک کشور برای اداره امور خودش باید رکن تصمیم گیر داشته باشد (قوه مقننه)‪ .‬و رکن اداره‬
‫کننده باید داشته باشد (قوه مجریه)‪ .‬و رکن ناظر باید داشته باشد (قوه قضائیه)‪ .‬همین قصه در مورد یک شرکت هم همین است‪ .‬در شرکت رکن تصمیم‬
‫گیر‪ ،‬مجامع عمومی است که بررسی کردیم و حاال به رکن اداره کننده رسیدیم که همان رکن هیئت مدیره است که شامل مواد ‪ 107‬تا ‪ 143‬الیحه است‪.‬‬

‫ماده ‪( : 10۷‬ماده مرتبط ‪)3 :‬‬

‫«شرکت سهامی به وسیله هیات مدیره ای که از بین صاحبان سهام انتخاب شده و کالً یا بعضاً قابل عزل می باشند اداره خواهد شد‪ .‬عده اعضای هیات‬
‫مدیره در شرکت های سهامی عمومی نباید از پنج نفر کمتر باشد‪».‬‬

‫در این ماده تعداد اعضای هیئت مدیره را گفته است و برخی از شرایطشان را بیان کرده است‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬شرکت با مدیریت انفرادی قابل اداره نیست و در شرکت لزوما باید هیئت مدیره باشد و غیر سهامدار نمی تواند جزو هیئت مدیره باشد‪ .‬در شرکت‬
‫سهامی عام‪ ،‬تعداد اعضا نباید از پنج نفر کمتر باشد‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا هیئت مدیره در شرکت سهامی حداکثر ندارد؟‬

‫پاسخ ‪ :‬خیر حداکثر عددی ندارد اما یک مرز وجود دارد و آن هم حداکثر تعداد سهامداران است و اعضای هیئت مدیره نمی توانند از اعضای سهامداران‬
‫بیشتر باشد‪.‬‬

‫خالصه ‪ :‬مطابق نص ماده ‪ 107‬حداقل اعضای هیئت مدیره در شرکت سهامی عام پنج نفر است و در قانون هیچ عددی به عنوان حداکثر مشخص نشده‬
‫اما بدیهی است که تعداد اعضای هیئت مدیره نمی تواند از مجموع سهامداران بیشتر باشد‪ .‬بنابراین حداکثر اعضای هیئت مدیره مساوی با تمام سهامداران‬
‫است‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬تعداد اعضای هیئت مدیره در سهامی خاص حداکثر دارد یا ندارد؟‬

‫پاسخ ‪ :‬ندارد و ح داقلش سه نفر است‪ .‬برای اینکه جمع محقق شود باید سه نفر باشند‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬در مجامع عمومی گفتیم که سهام داران همه حق حضور دارند‪ .‬آیا حق رأی هم دارند؟‬

‫پاسخ ‪ :‬قاعدتا همه حق رأی دارند مگر اینکه در اساسنامه تعداد سهام مشخصی برای حق رای تعیین شده باشد‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬وقتی ح ق حضور و حق رأی داشتند و می خواستند این حق را توسط نماینده شان اعمال کنند ممکن بود؟‬

‫پاسخ ‪ :‬بله ممکن بود‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا اعضای هیئت مدیره هم می توانند مثل سهامداران وکیلشان را بفرستند یا خیر؟‬

‫پاسخ ‪ :‬در مورد اعضای هیئت مدیره نمی توانند چون تفاوت حق و تکلیف وجود دارد‪ .‬حضور و رأی دادن در مجمع عمومی برای سهامدار حق است اما‬
‫حضور در جلسه هیئت مدیره تکلیف عضو هیئت مدیره است و تکلیف را نمی توان واگذار کرد و مباشری قائم به شخص است‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪166‬‬

‫تفاوت حق حضور و رای سهامدار با حضور و رای هیئت مدیره در جلسات ‪ :‬حضور و رأی سهامدار در مجامع ماهیتاً حق است و سهامدار به عنوان‬
‫صاحب حق می تواند این حق را توسط نماینده اش اعمال نماید‪ .‬اما حضور و رای دادن اعضای هیئت مدیره ماهیتاً تکلیف آنهاست نه حق آنها و تکلیفی‬
‫است مباشرتی و قائم به شخص‪ .‬بنابراین اعضای هیئت مدیره نمی توانند نماینده بفرستند‪.‬‬

‫ماده ‪: 10۸‬‬

‫«مدیران شرکت توسط مجمع عمومی مؤسس (اولین مدیران) و مجمع عمومی عادی (مدیران بعدی) انتخاب می شوند‪».‬‬

‫سوال ‪ :‬هیئت مدیره را چه کسی تعیین می کند؟‬

‫پاسخ ‪ :‬اولین مدیران را مجمع عمومی مؤسس تعیین می کند و مدیران بعدی را مجمع عمومی عادی تعیین می کند‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬مجامع (مجمع عمومی عادی) که مرجع انتخاب است مرجع عزل هم است‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬مجمع عمومی مؤسس هم مرجع عزل است یا فقط مرجع انتخاب است؟‬

‫پاسخ ‪ :‬مجمع عمومی مؤسس با تشکیل شرکت پایان پیدا می کند‪ .‬انتخاب با مجمع عمومی مؤسس و عادی است‪.‬‬

‫ماده ‪: 10۹‬‬

‫«مدت مدیریت مدیران در اساسنامه معین میشود لیکن این مدت از دو سال تجاوز نخواهد کرد‪.‬‬

‫انتخاب مجدد مدیران بالمانع است‪».‬‬

‫مدت مدیریت ‪ :‬حکم این ماده یک قاعده آمره است و بیش از دو سال نمی تواند باشد اما کمتر ممکن است‪.‬‬

‫جلسه هفتاد و هفتم‬

‫ماده ‪: 110‬‬

‫«اشخاص حقوقی را می توان به مدیریت شرکت انتخاب نمود‪ .‬در این صورت شخص حقوقی همان مسئولیت های مدنی شخص حقیقی عضو هیات مدیره‬
‫را داشته و باید یک نفر را به نمایندگی دائمی خود جهت انجام وظایف مدیریت معرفی نماید‪(.‬شخص حقوقی انتخاب شده به عنوان مدیر بایستی سهام دار‬
‫باشد اما در نماینده شخص حقوقی سهام دار بودن شرط نیست)‬

‫چنین نماینده ای مشمول همان شرایط و تعهدات و مسئولیت های مدنی و جزایی عضو هیات مدیره بوده و از جهت مدنی با شخص حقوقی که او را به‬
‫نمایندگی تعیین نموده است مسئولیت تضامنی خواهد داشت‪.‬‬

‫شخص حقوقی عضو هیات مدیره می تواند نماینده خود را عزل کند به شرط آن که در همان موقع جانشین او را کتباً به شرکت معرفی نماید وگرنه غایب‬
‫محسوب می شود‪».‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا اشخاص حقوقی می توانند عضو هیأت مدیره و یا سهام دار شوند؟ حکم مسئولیت مدنی و کیفری آنها چگونه است؟‬

‫پاسخ ‪ :‬اصل بر این است که شخص حقوقی متمتع و بهره مند است از تمام حقوقی که شخص حقیقی دارد مگر در موارد استثنایی ‪ .1 :‬برخی موارد که‬
‫بالطبیعه اختصاص به انسان دارد (طالق‪ ،‬فوت و‪ . 2 )...‬خارج از موضوع اساسنامه باشد؛ بنابراین اشخاص حقوقی سهام دار هستند و برای هیأت مدیره نیز‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪167‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫می توانند انتخاب شوند و مسئولیت مدنی و کیفری دارند که مسئولیت کیفری آن به عهده نماینده او می باشد اما مسئولیت مدنی تضامنی است و هم‬
‫شخص حقوقی و هم نماینده آن را مشمول می شود‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬گفتیم عضو هیأت مدیره باید سهام دار باشند‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا نماینده شخص حقوقی نیز باید سهام دار باشد؟ پاسخ ‪ :‬خود شخص حقوقی باید سهام دار باشد و برای نماینده او لزومی نیست که حتما سهام‬
‫دار باشد‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا همه اعضای هیأت مدیره شخص حقوقی باشند؟ پاسخ ‪ :‬بله همه اعضای هیأت مدیره می توانند شخص حقوقی باشند‪.‬‬

‫خالصه ‪ :‬اگر شخص حقوقی به عنوان مدیر انتخاب شود آن شخص حقوقی و نماینده تعیین شده او هر دو مسئولیت مدنی خواهند داشت و این مسئولیت‬
‫تضامنی خواهد بود و بر خالف مسئولیت مدنی که هم شخص حقوقی و هم نماینده آن مسئولند ؛ مسئولیت جزایی فقط با نماینده است‪.‬‬

‫ماده ‪( 111‬مواد مرتبط ‪ 2۵‬مجازات ‪ 12۷ ،13۵ +‬و ‪ 12۶‬الیحه) ‪:‬‬

‫«اشخاص ذیل نمی توانند به مدیریت شرکت (و مدیر عاملی طبق ماده ‪ )126‬انتخاب شوند‪:‬‬

‫‪ - 1‬محجورین (صغار‪ ،‬مجانین و سفها) و کسانی که حکم ورشکستگی آنها صادر شده است‪(.‬محجورین سهام دار می توانند باشند)‬

‫‪ - 2‬کسانی که به علت ارتکاب جنایت با یکی از جنحه های ذیل به موجب حکم قطعی از حقوق اجتماعی کالً یا بعضاً محروم شده باشند در مدت‬
‫محرومیت‪:‬‬

‫سرقت ‪ -‬خیانت در امانت ‪ -‬کالهبرداری ‪ -‬جنحه هایی که به موجب قانون در حکم خیانت در امانت یا کالهبرداری شناخته شده است ‪ -‬اختالس ‪-‬‬
‫تدلیس ‪ -‬تصرف غیر قانونی در اموال عمومی‪(.‬ماده ‪ 25‬قانون مجازات اسالمی)‬

‫تبصره ‪ -‬دادگاه شهرستان به تقاضای هر ذینفع حکم عزل هر مدیری را که برخالف مفاد این ماده انتخاب شود یا پس از انتخاب مشمول مفاد این ماده‬
‫گردد صادر خواهد کرد و حکم دادگاه مزبور قطعی خواهد بود‪(.‬مرتبط با ماده ‪ 127‬و ‪» )135‬‬

‫ماده ‪ 111‬اشخاص ممنوع از مدیریت را بیان می دارد‪.‬‬

‫ماده ‪: 12۶‬‬

‫«اشخاص مذکور در ماده ‪ 111‬نمی توانند به مدیریت عامل شرکت انتخاب شوند و هم چنین هیچ کس نمی تواند در عین حال مدیریت عامل بیش از یک‬
‫شرکت را داشته باشد‪ .‬تصمیمات و اقدامات مدیر عاملی که برخالف مفاد این ماده انتخاب شده است در مقابل صاحبان سهام و اشخاص ثالث معتبر و‬
‫مسئولیت های سمت مدیریت عامل شامل حال او خواهد شد‪».‬‬

‫این ماده همان مواردیکه در ماده ‪ 111‬از سمت مدیریت منع شده اند نمی توانند به عنوان مدیر عامل هم انتخاب شوند‪.‬‬

‫ماده ‪: 12۷‬‬

‫«هرکس برخالف ماده ‪ 126‬به مدیریت عامل انتخاب شود یا پس از انتخاب مشمول ماده مذکور گردد دادگاه شهرستان به تقاضای هر ذینفع حکم عزل او‬
‫را صادر خواهد کرد و چنین حکمی قطعی خواهد بود‪».‬‬

‫ماده ‪: 13۵‬‬

‫«کلیه اعمال و اقدامات مدیران و مدیر عامل شرکت در مقابل اشخاص ثالث نافذ و معتبر است و نمی توان به عذر عدم اجرای تشریفات مربوط به طرز‬
‫انتخاب آنها اعمال و اقدامات آنان را غیر معتبر دانست‪».‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪168‬‬

‫سوال ‪ :‬اگر تشریفات قانونی ماده ‪ 111‬رعایت نشود تصمیمات این افراد بی اعتبار است؟‬

‫پاسخ ‪ :‬ماده ‪ ، 135‬اعمال و اقداماتشان در مقابل اشخاص ثالث نافذ و معتبر است‪.‬‬

‫جلسه هفتاد و هشتم‬

‫ماده ‪( : 112‬ماده مرتبط ‪(11۵ :‬استعفا))‬

‫«در صورتیکه بر اثر فوت یا استعفا یا سلب شرایط ا ز یک یا چند نفر از مدیران تعداد اعضاء هیئت مدیره از حداقل مقرر در این قانون کمتر شود اعضاء‬
‫علی البدل بترتیب مقرر در اساسنامه واال بترتیب مقرر توسط مجمع عمومی جای آنانرا خواهند گرفت و در صورتیکه عضو علی البدل تعیین نشده باشد و‬
‫یا تعداد اعضاء علی البدل کافی برای تصدی محلهای خالی در هیئت مدیره نباشد مدیران باقیمانده باید بالفاصله مجمع عمومی عادی شرکت را جهت‬
‫تکمیل اعضاء هیئت مدیره دعوت نمایند‪».‬‬

‫بررسی ماده ‪: 112‬‬

‫سوال ‪ :‬اگر اعضای هیئت مدیره دچار مشکلی شوند مثال عزل شوند یا استعفا دهند‪ ،‬فوت کنند و مجنون شوند و‪ ...‬اگر ماموریت این ها پیش از پایان مدت‬
‫پایان پیدا کند چه باید کرد؟‬

‫پاسخ ‪ :‬معموال اعضا بر دو نوع هستند ‪:‬‬

‫‪ )1‬اعضای اصلی‬

‫‪ )2‬اعضای علی البدل‬

‫اگر یکی یا برخی از اع ضای اصلی پیش از پایان مدت از دور مدیریت خارج شوند اعضای علی البدل جای آنها را می گیرند و ممکن است در یک شرکتی‬
‫اعضای علی البدل تعیین نشده باشند یا مثال اعضای هیئت مدیره که پنج نفر است دو تا اعضای علی البدل تعیین شده است منتها آن پنج تا باهم دیگر‬
‫فوت یا مجنون شده اند و‪ ....‬که ماده ‪ 112‬به این سوال پاسخ داده است‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬استعفا اختیاری است یا غیر اختیاری؟‬

‫پاسخ ‪ :‬استعفا قاعدتا اختیاری است ولی ممکن است غیر اختیاری باشد‪ .‬غیر اختیاری مثل ماده ‪ 115‬است‪.‬‬

‫ماده ‪( : 11۵‬مثالی برای استعفای غیر ارادی است)‬

‫«در صورتیکه مدیری هنگام انتخاب مالک تعداد سهام الزم بعنوان وثیقه نباشد و همچنین در صورت انتقال قهری سهام مورد وثیقه و یا افزایش یافتن‬
‫تعداد سهام الزم بعنوان وثیقه مدیر باید ظرف مدت یکماه تعداد سهام الزم بعنوان وثیقه را تهیه و بصندوق شرکت بسپارد وگرنه مستعفی محسوب خواهد‬
‫شد‪».‬‬

‫نکته ‪ :‬استعفا اصوال ارادی است اما استثنائا در مواردی شخص مستعفی محسوب می گردد‪ ،‬یعنی استعفا بر او تحمیل می شود (ماده ‪)115‬‬

‫ماده ‪( : 113‬ماده مرتبط ‪)۹2 ،۹1 :‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪169‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫«در مورد ماده ‪ 112‬هرگاه هیأت مدیره حسب مورد از دعوت مجمع عمومی برای انتخاب مدیری که سمت او بالمتصدی مانده خودداری کند هر ذینفع‬
‫حق دارد از بازرس یا بازرسان شرکت بخواهد که به دعوت مجمع عمومی عادی جهت تکمیل عده مدیران با رعایت تشریفات الزم اقدام کنند و بازرس یا‬
‫بازرسان مکلف به انجام چنین درخواستی می باشند‪».‬‬

‫ماده ‪: ۹1‬‬

‫«چنانچه هیأت مدیره مجمع عمومی عادی ساالنه را در موعد مقرر دعوت نکند بازرس یا بازرسان شرکت مکلفند رأساً اقدام به دعوت مجمع مزبور بنمایند‪».‬‬

‫ماده ‪: ۹2‬‬

‫«هیأت مدیره و هم چنین بازرس یا بازرسان شرکت می توانند در مواقع مقتضی مجمع عمومی عادی را به طور فوق العاده دعوت نمایند‪ .‬در این صورت‬
‫دستور جلسه مجمع باید در آگهی دعوت قید شود‪».‬‬

‫ماده ‪: 114‬‬

‫«مدیران باید تعداد سهامی را که اساسنامه شرکت مقرر کرده است دارا باشند‪ .‬این تعداد سهام نباید از تعداد سهامی که به موجب اساسنامه جهت دادن‬
‫رأی در مجامع عمومی الزم است کمتر باشد‪ .‬این سهام برای تضمین خساراتی است که ممکن است از تقصیرات مدیران منفرداً یا مشترکاً بر شرکت وارد‬
‫شود‪ .‬سهام مذکور با اسم بوده و قابل انتقال نیست و مادام که مدیری مفاصا حساب دوره تصدی خود در شرکت را دریافت نداشته باشد سهام مذکور در‬
‫صندوق شرکت به عنوان وثیقه باقی خواهد ماند»‪.‬‬

‫مسئولیت هیئت مدیره ‪ :‬هیئت مدیره یکسری تصمیمات می گیرد و ممکن است این تصمیمات باعث صدمات به دیگران شود و خسارتی وارد کند و‬
‫برای اعضای هیئت مدیره مسئولیت مدنی به وجود بیاورد‪ .‬قانون یک پیش بینی کرده است آن هم این است که می گوید شما که مدیر هستید باید‬
‫سهامدار باشید و باید سهامی را به عنوان سهام وثیقه و سهام تضمینی داشته باشید و در صندوق شرکت تودیع کنید و این سهام قابل انتقال هم نخواهد‬
‫بود و این تا زمانی است که مدت ماموریت تمام شود‪.‬‬

‫ماده ‪ 114‬هم یک قاعده آمره است‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬سهام وثیقه یا تضمینی چیست و چه شرایطی دارد؟‬

‫پاسخ ‪ :‬ماده ‪ 114‬پاسخ می دهد‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬تا زمانی که مفاصا حساب دریافت نکرده است آن وثیقه آزاد نمی شود و قابل نقل و انتقال نمی شود و‪...‬‬

‫نکته ‪ :‬تودیع سهام وثیقه برای مدیران یک قاعده آمره است نه مخیره و نمی توانند در اساسنامه بر خالف آن توافق کنند‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬سود سهامی که در مالکیت مدیران است و به عنوان سهام وثیقه در صندوق شرکت تودیع شده است این سود آزاد است و متعلق به مدیر است و‬
‫به تبع اصل سهام وثیقه نخواهد بود‪.‬‬

‫جلسه هفتاد و نهم‬

‫ماده ‪: 11۵‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪170‬‬

‫«در صورتی که مدیری هنگام انتخاب مالک تعداد سهام الزم به عنوان وثیقه نباشند و هم چنین در صورت انتقال قهری سهام مورد وثیقه و یا افزایش‬
‫یافتن تعداد سهام الزم به عنوان وثیقه‪ ،‬مدیر باید ظرف مدت یک ماه تعداد سهام الزم به عنوان وثیقه را تهیه و به صندوق شرکت بسپارد وگرنه مستعفی‬
‫محسوب خواهد شد‪».‬‬

‫یکی از وظایفی که اعضای هیأت مدیره دارند این است که سهامی به عنوان سهام وثیقه (سهام تضمینی) داشته باشند که در صندوق شرکت تا پایان‬
‫مدیریتشان باقی می ماند‪ .‬ماده ‪ 115‬بیان کننده ضمانت اجرای ماده ‪ 114‬است‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬اگر سهام وثیقه در مالکیت شخصی که به عنوان مدیر انتخاب شده نبود چه باید کرد؟ پاسخ ‪ :‬ماده ‪ 115‬الیحه‬

‫نکته ‪ :‬منظور از انتقال قهری در ماده ‪ 115‬فوت و ارث نمی باشد و باید مال به عامل غیر ارادی دیگری منتقل گردد‪.‬‬

‫ماده ‪: 11۶‬‬

‫«تصویب ترازنامه و حساب سود و زیان هر دوره مالی شرکت به منزله مفاصا حساب مدیران برای همان دوره مالی می باشد و پس از تصویب ترازنامه و‬
‫حساب سود و زیان دوره مالی که طی آن مدت مدیریت مدیران منقضی یا به هر نحو دیگری از آنان سلب سمت شده است سهام مورد وثیقه اینگونه‬
‫مدیران خود به خود از قید وثیقه آزاد خواهد شد‪».‬‬

‫سوال ‪ :‬سهام وثیقه تا چه زمانی باید به عنوان وثیقه و ضمانت نگهداری شود؟‬

‫پاسخ ‪ :‬تا پایان مدیریت‪ ،‬و زمانیکه مفاصا حساب (تصفیه حساب) دوره مدیریت آورده شود این سهام از حالت بالک خارج می شود‪.‬‬

‫* مفاصا حساب ‪ :‬تصویب ترازنامه و حساب سود و زیان دوره‪.‬‬

‫ماده ‪( 11۷‬وظایف بازرس یا بازرسان)‪:‬‬

‫«بازرس یا بازرسان شرکت مکلفند هر گونه تخلفی از مقررات قانونی و اساسنامه شرکت در مورد سهام وثیقه مشاهده کنند به مجمع عمومی عادی گزارش‬
‫دهند‪».‬‬

‫گزارش تخلف بازرس یا بازرسان از ‪ .1 :‬مقررات قانونی ‪ .2‬اساسنامه شرکت است که این گزارش به مجمع عمومی عادی می باشد‪.‬‬

‫نکته اصولی ‪ :‬وصف سهام وثیقه‪ ،‬مفهوم ندارد و باید در مورد همه تخلفات این گزارش صورت پذیرد‪.‬‬

‫ماده ‪( 11۸‬اختیارات مدیران)‪:‬‬

‫«جز درباره موضوعاتی که به موجب مقررات ای ن قانون اخذ تصمیم و اقدام درباره آنها در صالحیت خاص مجامع عمومی است مدیران شرکت دارای کلیه‬
‫اختیارات الزم برای اداره امور شرکت می باشند مشروط بر آن که تصمیمات و اقدامات آنها در حدود موضوع شرکت باشد‪ .‬محدود کردن اختیارات مدیران‬
‫در اساسنامه یا به موجب تصمیم ات مجامع عمومی فقط از لحاظ روابط بین مدیران و صاحبان سهام معتبر بوده و در مقابل اشخاص ثالث باطل و کان لم‬
‫یکن است‪».‬‬

‫هیأت مدیره برای اداره صالحیت عام دارد در واقع اختیارات مدیران مانند دادگاه عمومی است و هر اختیاری که برای اداره شرکت الزم است را دارند‪.‬‬

‫اما استثنائاتی نیز وجود دارد ‪:‬‬

‫‪. 1‬آنچه را که در صالحیت مجمع عمومی عادی یا مجموع عمومی فوق العاده است‪.‬‬

‫‪ . 2‬هیأت مدیره تنها در محدوده موضوع شرکت صالحیت الزم را دارد و نه خارج از آن‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪171‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫جلسه هشتادم‬
‫ماده ‪: 11۸‬‬

‫«جز درباره موضوعاتی که به موجب مقررات این قانون اخذ تصمیم و اقدام درباره آنها در صالحیت خاص مجامع عمومی است مدیران شرکت دارای کلیه‬
‫اختیارات الزم برای اداره امور شرکت می باشند مشروط بر آن که تصمیمات و اقدامات آنها در حدود موضوع شرکت باشد‪ .‬محدود کردن اختیارات مدیران‬
‫در اساسنامه یا به موجب تصمیمات مجامع عمومی فقط از لحاظ روابط بین مدیران و صاحبان سهام معتبر بوده و در مقابل اشخاص ثالث باطل و کان لم‬
‫یکن است‪».‬‬

‫سوال ‪ :‬هیئت مدیره شرکت دارای چه اختیاراتی هستند؟‬

‫پاسخ ‪ :‬هر اختیاری که برای اداره شرکت الزم است هیئت مدیره دارا هستند جز آنچه که در صالحیت مجامع است و جز آنچه که خارج از موضوع شرکت‬
‫است‪.‬‬

‫_ اختیارات و صالحیت های مدیران عام است اما دو محدودیت قانونی دارد ‪:‬‬

‫‪ )1‬رعایت صالحیت مجامع عمومی‬

‫‪ )2‬رعایت موضوع شرکت‬

‫نکته ‪ :‬ورای این دو اگر محدودیتی قرار است به اختیارات مدیران اضافه شود چه می خواهد در اساسنامه باشد و چه در تصمیمات مجامع و به هر نحوی‬
‫محدود شود در برابر مدیران و صاحبان سهام معتبر است اما در مقابل اشخاص ثالث باطل و کان لم یکن است‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬اگر یک تصمیمی قرار شد اتخاذ شود و مدیران بگویند که این در صالحیت مجامع نیست و مجامع بگویند در صالحیت مجمع است نه هیئت‬
‫مدیره‪ ،‬در صالحیت کدام است؟‬

‫پاسخ ‪ :‬باید به ماهیت آن تصمیم توجه کنیم و ببینیم که آیا این تصمیم در قلمرو تصمیمات سیاست گذاری و وضع قانون برای شرکت است یا خیر‪ .‬اگر‬
‫ماهیتش سیاست گذاری باشد‪ ،‬مجامع عمومی می شود‪ .‬اگر ماهیتش مدیریتی باشد‪ ،‬هیئت مدیره می شود‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬در صورت تردید در اینکه اتخاذ یک تصمیم در صالحیت مجامع است یا مدیران‪ ،‬باید به ماهیت آن تصمیم دقت کرد اگر ماهیت سیاست گذاری‬
‫دارد در صالحیت مجامع است‪ .‬اما اگر ماهیت مدیریتی دارد در صالحیت مدیران است‪.‬‬

‫ماده ‪: 11۹‬‬

‫«هیات مدیره در اولین جلسه خود از بین اعضای هیات یک رئیس و یک نایب رئیس که باید شخص حقیقی باشند برای هیات مدیره تعیین می نماید‪.‬‬
‫مدت ریاست رئیس و نیابت نایب رئیس هیات مدیره بیش از مدت عضویت آنها در هیات مدیره نخواهد بود‪ .‬هیات مدیره در هر موقع می تواند رئیس و‬
‫نایب رئیس هیات مدیره را از سمت های مذکور عزل کند‪ .‬هر ترتیبی خالف این ماده مقرر شود کان لم یکن خواهد بود‪.‬‬

‫تبصره ‪ - 1‬از نظر اجرای مفاد این ماده شخص حقیقی که به عنوان نماینده شخص حقوقی عضو هیات مدیره معرفی شده باشند در حکم عضو هیات‬
‫مدیره تلقی خواهد شد‪.‬‬

‫تبصره ‪ - 2‬هرگاه رئیس هیات مدیره موقتاً نتواند وظایف خود را انجام دهد وظایف او را نایب رئیس هیات مدیره انجام خواهد داد‪».‬‬

‫سوال ‪ :‬ترکیب اعضای هیئت مدیره و تشریفات تعیین آن چیست؟‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪172‬‬

‫پاسخ ‪ :‬اوال هیئت مدیره باید در اولین جلسه از همان بین اعضای خودش یک رئیس و یک نائب رئیس برای خودش تعیین کند بعدا هر اقدامی که برای‬
‫اداره هیئت مدیره الزم است بر عهده ی رئیس است‪ .‬ممکن است رئیس به هر دلیلی مثل بیماری و سفر به طور موقت نتواند وظیفه خودش را انجام دهد‪.‬‬
‫در این حالت نائب رئیس وظایف او را انجام خواهد داد‪.‬‬

‫ناتوانی رئیس به دو گونه است ‪:‬‬

‫‪ )1‬دائمی است ‪ :‬اگر دائمی است‪ ،‬باید رئیس مشخص شود‪.‬‬

‫‪ )2‬موقتی است ‪ :‬اگر موقت است نائب رئیس انجام می دهد‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا رئیس یا نائب رئیس هم می توانند شخص حقوقی باشند؟‬

‫پاسخ ‪ :‬خیر‪ ،‬هم رئیس و هم نائب رئیس باید شخص حقیقی باشند‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا رئیس و نائب رئیس قابل عزل هم هستند؟‬

‫پاسخ ‪ :‬در بعضی از جاها شخص و کشور حق انتخاب دارند اما حق عزل ندارند‪ ،‬مثل داور‪ .‬هیئت مدیره حق عزل رئیس و هئیت رئیسه را دارند‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا می توانیم حق عزل رئیس و نائب رئیس را از هیئت مدیره بگیریم؟‬

‫پاسخ ‪ :‬خیر‪.‬‬

‫جلسه هشتاد و یکم‬

‫ماده ‪( : 120‬مواد مرتبط ‪)2۵4 ،2۵۹ :‬‬

‫«رئیس هیات مدیره عالوه بر دعوت و اداره جلسات هیات مدیره موظف است که مجامع عمومی صاحبان سهام را در مواردی که هیات مدیره مکلف به‬
‫دعوت آنها می باشد دعوت نماید‪».‬‬

‫سوال ‪ :‬رئیس هیئت مدیره چه وظایفی دارد؟‬

‫پاسخ ‪ :‬ماده ‪ 120‬این سوال را پاسخ می دهد؛ ماده ‪ 120‬برخی از وظایف رئیس هیئت مدیره را بیان کرده است که آن هم شامل دعوت و اداره جلسات‬
‫هیئت مدیره است‪.‬‬

‫ماده ‪: 2۵۹‬‬

‫«رئیس و اعضاء هیات مدیره شرکت که متعمداً مجمع عمومی صاحبان سهام را در هر موقع که انتخاب بازرسان شرکت باید انجام پذیرد به این منظور‬
‫دعوت ننمایند و یا بازرسان شرکت را به مجامع عمومی صاحبان سهام دعوت نکنند به حبس از دو تا شش ماه یا جزای نقدی از بیست هزار تا دویست‬
‫هزار ریال یا به هر دو مجازات محکوم خواهند شد‪».‬‬

‫خالصه ماده ‪ : 2۵۹‬دعوت از بازرس و بازرسان‪ .‬دعوت از بازرسان جزو وظایف هیئت مدیره است و باید توسط رئیس انجام شود به عالوه عدم دعوت جرم‬
‫انگاری شده است‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬ماده ‪ 254‬ضمانت اجرای کیفری آن را گفته است‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪173‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫ماده ‪: 121‬‬

‫«برای تشکیل جلسات هیات مدیره حضور بیش از نصف اعضاء هیات مدیره الزم است‪ .‬تصمیمات باید به اکثریت آراء حاضرین اتخاذ گردد مگر آن که در‬
‫اساسنامه اکثریت بیشتری مقرر شده باشد‪».‬‬

‫بررسی ماده ‪: 121‬‬

‫سوال ‪ :‬حد نصاب تشکیل و تصمیم گیری در جلسات هیئت مدیره چیست؟‬

‫پاسخ ‪ :‬ماده ‪ 121‬به این سوال پاسخ می دهد؛ حد نصاب تشکیل اکثریت مطلق است (یعنی بیش از نصف است) نصاب هم برای تشکیل و هم برای‬
‫تصمیمات‪ ،‬هر دو اکثریت مطلق هستند‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬هر جا گفتیم حد نصاب تشکیل‪ ،‬بدانید که سخن از تمام اعضاء و سهامداران است‪ .‬اما حد نصاب تصمیم گیری اکثریت مطلق حاضران هستند‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا هیئت مدیره هم می توانند نماینده بفرستند یا خیر؟‬

‫پاسخ ‪ :‬قائم به شخص است و چون قائم به شخص است امکان فرستادن نماینده نیست‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬بر خالف سهامدار که می تواند نماینده بفرستد و حضور نماینده او در حکم حضور خود او است‪ ،‬عضو هیئت مدیره چنین حقی ندارد چرا که‬
‫مدیریت قائم به شخص است‪.‬‬

‫ماده ‪: 122‬‬

‫«ترتیب دعوت و تشکیل جلسات هیات مدیره را اساسنامه تعیین خواهد کرد‪ .‬ولی در هر حال عده ای از مدیران که اقالً یک سوم اعضاء هیات مدیره را‬
‫تشکیل دهند می توانند در صورتی که از تاریخ تشکیل آخرین جلس ه هیات مدیره حداقل یک ماه گذشته باشد با ذکر دستور جلسه هیات مدیره را دعوت‬
‫نمایند‪».‬‬

‫سوال ‪ :‬ترتیب و تشریفات دعوت جلسات هیئت مدیره چگونه است؟‬

‫پاسخ ‪ :‬اساسنامه تعیین می کند‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬پیشبینی تشکیل جلسه هیئت مدیره با دعوت یک سوم اعضاء برای جلوگیری از سوء استفاده است‪ .‬به ویژه در فرضی که رئیس جلسات را برگزار‬
‫نمی نماید که عزل نشود ‪.‬‬

‫ماده ‪( : 123‬مواد مرتبط ‪)142 ،24۷ :‬‬

‫«برای هر یک از جلسات هیات مدیره باید صورتجلسه ای تنظیم و الاقل به امضاء اکثریت مدیران حاضر در جلسه برسد‪ .‬در صورتجلسات هیات مدیره نام‬
‫مدیرانی که حضور دارند یا غایب می باشند و خالصه ای از مذاکرات و هم چنین تصمیمات متخذ در جلسه با قید تاریخ در آن ذکر می گردد‪ .‬هر یک از‬
‫مدیران که با تمام یا بعضی از تصمیمات مندرج در صورتجلسه مخالف باشد نظر او باید در صورتجلسه قید شود‪».‬‬

‫بررسی ماده ‪ : 123‬در هر جلسه ای مذا کراتی است که موافقان و مخالفانی دارد و تصمیماتی وجود دارد که ممکن است این تصمیمات برای اعضای هیئت‬
‫مدیران شرکت مسئولیت کیفری ایجاد کند‪.‬‬

‫ماده ‪: 142‬‬

‫«مدیران و مدیر عامل شرکت در مقابل شرکت و اشخاص ثالث نسبت به تخلف از مقررات قانونی یا اساسنامه شرکت و یا مصوبات مجمع عمومی بر حسب‬
‫مورد منفرداً یا مشترکاً مسئول می باشند و دادگاه حدود مسئولیت هر یک را برای جبران خسارت تعیین خواهد نمود‪».‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪174‬‬

‫نکته ‪ :‬نظر مخالفان باید ذکر شود که از این پنج نفر این دو نفر با این تصمیم مخالف بودند و مثال می گفتند این خالف اساسنامه است‪( .‬جهت رفع‬
‫مسئولیت کیفری مواد ‪ 142‬و ‪)247‬‬

‫جلسه هشتاد و دوم‬

‫ماده ‪: 124‬‬

‫«تهیات مدیره باید اقالً یک نفر شخص حقیقی را به مدیریت عامل شرکت برگزیند و حدود اختیارات و مدت تصدی و حق الزحمه او را تعیین کند در‬
‫صورتی که مدیرعامل عضو هیات مدیره باشد دوره مدیریت عامل او از مدت عضویت او در هیات مدیره بیشتر نخواهد بود‪ .‬مدیرعامل شرکت نمی تواند در‬
‫عین حال رئیس هیات مدیره همان شرکت باشد مگر با تصویب سه چهارم آراء حاضر در مجمع عمومی‪.‬‬

‫تبصره ‪ -‬هیات مدیره در هر موقع می تواند مدیرعامل را عزل نماید‪».‬‬

‫سوال ‪ :‬این ماده راجع به این است که مدیر عامل را چه کسی انتخاب می کند؟‬

‫پاسخ ‪ :‬انتخاب مدیر عامل یکی از حقوق و وظایف هیئت مدیره است و به همین خاطر هم در ادامه مباحث هیئت مدیره یک واقعیت وجود دارد‪ .‬مجامع‪،‬‬
‫مجمع عمومی عادی‪ ،‬مجمع عمومی فوق العاده‪ ،‬هیئت مدیره‪ ،‬این مقام ات اصالت دارند‪ .‬مثال قانون می گوید هیئت مدیره این وظایف را دارد و بعضی از‬
‫وظایف آن را را اساسنامه هم نمی تواند از آن بگیرد و این قاعده آمره است اما مدیر عامل یک مقام تفویضی است نه یک مقام اصیل‪ .‬بخاطر اینکه همه‬
‫وظایف و اختیاراتش را در حوزه اداره شرکت از هیئت مدیره می گیرد‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬مدیرعامل بر خالف سایر ارکان و اجزای شرکت یک مقام تفویضی است نه اصیل‪ .‬بخاطر اینکه همه اختیارت و صالحیت ها و حق الزحمه و‪ ...‬را‬
‫هیئت مدیره تعیین می کند و در صالحیت انحصاری او است‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا مدیر عامل می تواند عضو هیئت مدیره باشد؟‬

‫پاسخ ‪ :‬بله‬

‫سوال ‪ :‬آیا مدیر عامل می تواند خارج از هیئت مدیره باشد؟‬

‫پاسخ ‪ :‬بله‬

‫نکته ‪ :‬مدیرعامل می تواند سهامدار یا خارج از سهامدار باشد و همچنین مدیرعامل با اجتماع دو شرط می تواند عالوه بر مدیرعاملی رئیس هیئت مدیره‬
‫هم باشد ‪:‬‬

‫‪ )1‬عضو هیئت مدیره باشد‪.‬‬

‫‪ )2‬ریاست او بر هیئت مدیره در مجمع عمومی عادی به تصویب سه چهارم آراء حاضران برسد‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا هیئت مدیره که مدیرعامل را تعیین کرده است و به او اختیاراتی هم داده است می تواند اختیارات او را محدود کند؟‬

‫پاسخ ‪ :‬بله در هر موردی می تواند‪.‬‬

‫ماده ‪: 12۵‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪175‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫«مدیرعامل شرکت در حدو د اختیاراتی که توسط هیات مدیره به او تفویض شده است نماینده شرکت محسوب و از طرف شرکت حق امضاء دارد‪».‬‬

‫سوال ‪ :‬مدیرعامل چه اختیاراتی دارد و چه جایگاهی دارد؟‬

‫پاسخ ‪ :‬ماده ‪ 125‬بسیار کوتاه به این سوال پاسخ داده است‪.‬‬

‫ماده ‪( : 12۶‬ماده مرتبط ‪)111 :‬‬

‫«اشخاص مذکور در ماده ‪ 111‬نمی توانند به مدیریت عامل شرکت انتخاب شوند و هم چنین هیچ کس نمی تواند در عین حال مدیریت عامل بیش از یک‬
‫شرکت را داشته باشد‪ .‬تصمیمات و اقدامات مدیر عاملی که برخالف مفاد این ماده انتخاب شده است در مقابل صاحبان سهام و اشخاص ثالث معتبر و‬
‫مسئولیت های سمت مدیریت عامل شامل حال او خواهد شد‪».‬‬

‫سوال ‪ :‬چه اشخاصی از مدیرعاملی ممنوع هستند؟‬

‫پاسخ ‪ :‬اشخاص مذکور در ماده ‪ 111‬نمی توانند به مدیریت عامل شرکت انتخاب شوند و همچنین هیچکس نمی تواند در عین حال مدیریت عامل شرکت‬
‫را داشته باشد‪.‬‬

‫جلسه هشتاد و سوم‬

‫ماده ‪( :12۷‬ماده مرتبط ‪)111‬‬

‫«هر کس بر خالف ماده ‪ 126‬به مدیریت عامل انتخاب شود یا پس از انتخاب مشمول ماده مذکور گردد دادگاه شهرستان به تقاضای هر ذی نفع حکم عزل‬
‫او را صادر خواهد کرد و چنین حکمی قطعی خواهد بود‪».‬‬

‫ماده ‪:111‬‬

‫«اشخاص ذیل نمی توانند به مدیریت شرکت انتخاب شوند‪:‬‬

‫‪ - 1‬محجورین و کسانی که حکم ورشکستگی انها صادر شده است‪.‬‬

‫‪ - 2‬کسانی که به علت ارتکاب جنایت یا یکی از جنحه های ذیل به موجب حکم قطعی از حقوق اجتماعی کال یا بعضا محروم شده باشند در مدت‬
‫محرومیت‪:‬‬

‫سرقت خیانت در امانت کالهبرداری جنحه هایی که به موجب قانون در حکم خیانت در امانت یا کالهبرداری شناخته شده است اختالس تدلیس تصرف‬
‫غیر قانونی در اموال عمومی‪.‬‬

‫تبصره ‪ -‬دادگاه شهرستان به تقاضای هر ذی نفع حکم عزل هر مدیری را که بر خالف مفاد این ماده انتخاب شود یا پس از انتخاب مشمول مفاد این ماده‬
‫گردد صادرخواهد کرد و حکم دادگاه مزبور قطعی خواهد بود‪».‬‬

‫شرایط ذکر شده در ماده ‪ 111‬برای مدیران در زمان حدوث و شروع مانع است و هم برای استمرار مانع است‪.‬‬

‫ماده ‪( :12۸‬ماده مرتبط ‪)10۶‬‬

‫«نام و مشخصات و حدود اختیارات مدیر عامل باید با ارسال نسخه ای از صورت جلسه هیات مدیره به مرجع ثبت شرکتها اعالم و پس از ثبت در روزنامه‬
‫رسمی اگهی شود‪».‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪176‬‬

‫ثبت مشخصات و اختیارات مدیر عامل ‪ :‬این ماد ه مورد دیگری را که باید در مرجع ثبت شرکت ها ثبت شود را بیان می کند که نام و مشخصات و‬
‫حدود اختیارات مدیر عامل است‪ .‬دقت شود که این مورد باید در روزنامه رسمی منتشر شود نه روزنامه ی کثیر االنتشار انتخاب شده توسط شرکت‪.‬‬

‫معامالت مدیر عامل ‪ :‬بین احکام معامالت در حدود اختیارات مدیر عامل و غیر ان تفاوت است‪ .‬اگر معامالت در حدود اختیارات او باشد در مقابل ثالث‬
‫معتبر است اما اگر معامله در حدود اختیارات مدیر عامل نباشد‪ ،‬در مقابل ثالث هم معتبر نخواهد بود‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬اینکه می گوییم باید در روزنامه رسمی منتشر شود مانع این نیست که در روزنامه ی کثیر االنتشار منتشر نشود‪ ،‬پس ممکن است انتشار یک مورد‬
‫هم در روزنامه رسمی و هم در روزنامه کثیر االنتشار الزامی باشد‪.‬‬

‫ماده ‪:10۶‬‬

‫«در مواردی که تصمیمات مجمع عمومی متضمن یکی از امور ذیل باشد یک نسخه از صورتجلسه مجمع باید به جهت ثبت به مرجع ثبت شرکتها ارسال‬
‫گردد‪:‬‬

‫‪ - 1‬انتخاب مدیران و بازرس یا بازرسان‪.‬‬

‫‪ - 2‬تصویب ترازنامه‪.‬‬

‫‪ - 3‬کاهش یا افزایش سرمایه و هر نوع تغییر در اساسنامه‪.‬‬

‫‪ - 4‬انحالل شرکت و نحوه تصفیه ان‪».‬‬

‫این ماده موارد الزامی ثبت در مرجع ثبت شرکت ها را بیان کرد‪.‬‬

‫ماده ‪:12۹‬‬

‫«اعضاء هیات مدیره و مدیر عامل شرکت و همچنین مؤسسات و شرکتهایی که اعضای هیات مدیره و یا مدیر عامل شرکت‪ ،‬شریک یا عضو هیات مدیره یا‬
‫مدیر عامل انها باشند نمی توانند بدون اجازه هیات مدیره در معامالتی که با شرکت یا به حساب شرکت می شود به طور مستقیم یا غیر مستقیم طرف‬
‫معامله واقع و یا سهیم شوند و در صورت اجازه نیز هیات مدیره مکلّف است بازرس شرکت را از معامله ای که اجازه ان داده شده بالفاصله مطلع نماید و‬
‫گزارش ان را به اولین مجمع عمومی عادی صاحبان سهام بدهد و بازرس نیز مکلّف است ضمن گزارش خاصی حاوی جزئیات معامله نظر خود را درباره‬
‫چنین معامله ای به همان مجمع تقدیم کند‪ .‬عضو هیات مدیره یا مدیر عامل ذی نفع در معامله‪ ،‬در جلسه هیات مدیره و نیز در مجمع عمومی عادی‬
‫هنگام اخذ تصمیم نسبت به معامله مذکور حق رای نخواهد داشت‪».‬‬

‫وضعیت معامالت ‪ :‬در نظام حقوقی ایران به تبع فقه امامیه هر معامله ای ی کی از این سه وضعیت را خواهد داشت و نه غیر آن؛ ‪ .1‬بطالن ‪.2‬نفوذ ‪.3‬عدم‬
‫نفوذ‪ .‬وضعیت بطالن نسبی یا قابل ابطال در نظام حقوقی ما اصوال وجود ندارد‪ .‬استثنائا در دو مورد با ان مواجه می شویم‪ .1 ،‬در مبحث معامالت مدیران‬
‫که مطابق الیحه برخی از معامالت مدیران قابل ابطال است‪ .2 .‬در قرارداد های نجات دریایی‪.‬‬

‫نکته‪ :‬قابل ابطال با قابل فسخ و انفساخ متفاوت است؛ قابلیت فسخ و انفساخ که نسبت به قرارداد های صحیح ممکن است‪ ،‬اثر قهقرایی ندارد و صرفا اثر‬
‫ان نسبت به آینده است اما در قابل ابطال در صورتی که معامله باطل گردد اثر قهقرایی دارد و معامله را از ابتدا باطل می نماید‪.‬‬

‫معامله قابل ابطال ‪ :‬برخی از حقوقدان ها عقیده دارند‪ ،‬منظور از معامالت قابل ابطال در این مبحث معامالت مدیران غیر نافذ است‪ ،‬اما برخی از حقوقدانان‬
‫معتقدند‪ ،‬قصد قانونگذار کامال متفاوت بود و نباید در برابر نص اجتهاد کرد و حکمی خالف بیان قانونگذار استنباط کرد‪ .‬این مسئله اختالف است اما نتیجه‬
‫آن می شود که گرچه در نظام حقوقی ما معامالت قابل ابطال وجود ندارد اما اسثنائاتی که بیان شد وارد نظام حقوقی ما شده است‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪177‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫جلسه هشتاد و چهارم‬

‫ماده ‪:12۹‬‬

‫«اعضاء هیأت مدیره و مدیر عامل شرکت و همچنین مؤسسات و شرکتهایی که اعضای هیأت مدیره و یا مدیر عامل شرکت‪ ،‬شریک یا عضو هیأت مدیره یا‬
‫مدیر عامل آنها باشند نمی توانند بدون اجازه هیأت مدیره در معامالتی که با شرکت یا به حساب شرکت می شود به طور مستقیم یا غیر مستقیم طرف‬
‫معامله واقع و یا سهیم شوند و د ر صورت اجازه نیز هیأت مدیره مکلّف است بازرس شرکت را از معامله ای که اجازه آن داده شده بالفاصله مطلع نماید و‬
‫گزارش آن را به اولین مجمع عمومی عادی صاحبان سهام بدهد و بازرس نیز مکلّف است ضمن گزارش خاصی حاوی جزئیات معامله نظر خود را درباره‬
‫چنین معامله ای به همان مجمع تقدیم کند‪ .‬عضو هیأت مدیره یا مدیر عامل ذی نفع در معامله‪ ،‬در جلسه هیأت مدیره و نیز در مجمع عمومی عادی‬
‫هنگام اخذ تصمیم نسبت به معامله مذکور حق رأی نخواهد داشت‪».‬‬

‫معامله با خود ‪ :‬مدیرعامل و سایر افراد در شرکت سهامی وقتی با خود وارد معامله می شوند باید دو نفع را ترجیح بدهد‪ ،‬یکی نفع شخصی خود و یکی‬
‫نفع شخصیت حقوقی شرکت؛ به همین دلیل این افراد در مظان اتهام قرار دارند پس معامالت مدیران و مدیر عامل برخی مطلقا ممنوع است و برخی دارای‬
‫محدودیت است‪.‬‬

‫سوال‪ :‬آیا مدیر عامل و مدیران می توانند خود یا شرکت هایی که آن ها در آن جا سمت مدیریتی یا شراکتی دارند وارد معامله با این شرکت شوند؟‬

‫پاسخ‪ :‬بله به صورت مشروط می توانند با اخذ مجوز هیئت مدیره‪ ،‬اگر هیئت مدیره مجوز نداد که موضوع منتفی می شود‪ .‬اما اگر مجوز داد باید مسئله را‬
‫به بازرس اطالع بدهد و گزارش این معامله را به اولین مجمع عمومی شرکت اعالم کند‪ ،‬بازرس هم باید گزارش معامله انجام شده را با جزئیات معامله و‬
‫اعالم نظر قطعی خود به مجمع اعالم کند‪ .‬مدیر عامل و عضو هیئت مدیره که در مظان اتهام است‪ ،‬حق رای در مجمع و هیئت مدیره را نخواهد داشت‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬گزارش ناظر باید همراه با اعالم نظر خاص باشد و نظر خود را در مورد معامله بیان کند‪.‬‬

‫سوال‪ :‬حکم معامله ای که با اجازه مجمع و بدون اجازه هیئت مدیره باشد چیست؟‬

‫پاسخ‪ :‬این معامله صحیح است چون مجمع عمومی نسبت به هیئت مدیره مقام عالی است‪.‬‬

‫سوال‪ :‬حکم معامله ای که بدون اجازه مجمع و با اجازه هیئت مدیره باشد چیست؟‬

‫پاسخ‪ :‬اگر معامله فقط با اجازه ی هیئت مدیره باشد و بدون اجازه مجمع نسبت به شخص ثالث معتبر است‪.‬‬

‫ماده ‪: 130‬‬

‫«معامالت مذکور در ماده ‪ 129‬در هر حال و لو آن که توسط مجمع عادی تصویب نشود در مقابل اشخاص ثالث معتبر است‪ ،‬مگر در موارد تدلیس و تقلب‬
‫که شخص ثالث در آن شرکت کرده باشد‪ .‬در صورتی که بر اثر انجام معامله به شرکت خسارتی وارد آمده باشد جبران خسارت بر عهده هیأت مدیره و‬
‫مدیر عامل یا مدیران ذی نفع و مدیرانی است که اجازه آن معامله را داده اند که همگی آنها متضامناً مسؤول جبران خسارات وارده به شرکت می باشند‪».‬‬

‫جبران خسارت ‪ :‬اگر معامله ای با مجوز هیئت مدیره و بدون اجازه از مجمع عمومی انجام شود و به شرکت خسارتی وارد شود در مقابل ثالثی که تدلیس‬
‫و تقلب نکرده است معتبر است و خسارت ب اید توسط مدیران و مدیر عامل جبران شود‪ .‬افرادی که باید خسارت را جبران کنند ذی نفعان و مجوز دهندگان‬
‫هستند که مسئولیت آن ها تضامنی است‪.‬‬

‫ماده ‪:131‬‬

‫«در صورتی که معامالت مذکور در ماده ‪ 129‬این قانون بدون اجازه هیأت مدیره صورت گرفته باشد هرگاه مجمع عمومی عادی شرکت‪ ،‬آنها را تصویب‬
‫نکند آن معامالت قابل ابطال خواهد بود و شرکت می تواند تا سه سال از تاریخ انعقاد معامله و در صورتی که معامله مخفیانه انجام گرفته باشد تا سه سال‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪178‬‬

‫از تاریخ کشف آن بطالن معامله را از دادگاه صالحیت دار درخواست کند‪ .‬لیکن در هر حال مسؤولیت مدیر و مدیران و یا مدیر عامل ذی نفع در مقابل‬
‫شرکت باقی خواهد بود‪ .‬تصمیم به درخواست بطالن معامله با مجمع عمومی عادی صاحبان سهام است که پس از استماع گزارش بازرس مشعر بر عدم‬
‫رعایت تشریفات الزم جهت انجام معامله در این مورد رأی خواهد داد‪ .‬مدیر یا مدیر عامل ذی نفع در معامله حق شرکت در رأی نخواهد داشت‪ .‬مجمع‬
‫عمومی مذکور در این ماده به دعوت هیأت مدیره یا بازرس شرکت تشکیل خواهد شد‪».‬‬

‫این ماده مربوط به معامالت قابل ابطال است‪.‬‬

‫جلسه هشتاد و پنجم‬

‫ماده ‪: 131‬‬

‫«در صورتی که معامالت مذکور در ماده ‪ 129‬این قانون بدون اجازه هیات مدیره صورت گرفته باشد هرگاه مجمع عمومی عادی شرکت آنها را تصویب‬
‫نکند آن معامالت قابل ابطال خواهد بود و شرکت می تواند تا سه سال از تاریخ انعقاد معامله و در صورتی که معامله مخفیانه انجام گرفته باشد تا سه سال‬
‫از تاریخ کشف آن بطالن معامله را از دادگاه صال حیتدار درخواست کند‪ .‬لیکن در هر حال مسئولیت مدیر و مدیران و یا مدیر عامل ذینفع در مقابل شرکت‬
‫باقی خواهد بود‪ .‬تصمیم به درخواست بطالن معامله با مجمع عمومی عادی صاحبان سهام است که پس از استماع گزارش بازرس مشعر (داللت‪ ،‬بیانگر) بر‬
‫عدم رعایت تشریفات الزم جهت انج ام معامله در این مورد رای خواهد داد‪ .‬مدیر یا مدیر عامل ذینفع در معامله حق شرکت در رای نخواهد داشت‪ .‬مجمع‬
‫عمومی مذکور در این ماده به دعوت هیات مدیره یا بازرس شرکت تشکیل خواهد شد‪».‬‬

‫سوال ‪ :‬چه معامالتی در شمار معامالت قابل ابطال است؟‬

‫پاسخ ‪ :‬ماده ‪131‬؛ معامالت صدر ماده ‪ 129‬که مجوز هیأت مدیره و تصویب مجمع را نداشته باشند در شمار معامالت قابل ابطال خواهد بود‪.‬‬

‫قابل ابطال ‪ :‬معامالت صحیحی که می تواند از همان ابتدا باطل اعالم گردد‪.‬‬

‫مهلت اعالم بطالن معامله به دادگاه ‪ :‬شرکت می تواند تا ‪ 3‬سال پس از تاریخ انعقاد معامله و در صورتیکه معامله مخفیانه باشد تا ‪ 3‬سال از تاریخ کشف‪،‬‬
‫باطل شدن معامله را از دادگاه صالح درخواست کند (خارج از این بازه زمانی معامله صحیح خواهد بود)‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬منظور از شرکت در ماده ‪ 131‬مجمع عمومی عادی است و دعوت از اعضای مجمع عمومی عادی‪ ،‬توسط هیأت مدیره یا بازرس صورت می گیرد‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا پس از گذشت مهلت مقرر (‪ 3‬سال) مسئولیت تضامنی بیان شده در ماده ‪ 130‬نیز از بین می رود؟‬

‫پاسخ ‪ :‬خیر‪ ،‬مسئولیت تضامنی همچنان باقی است‪.‬‬

‫ماده ‪: 132‬‬

‫«مدیر عامل شرکت و اعضاء هیات مدیره به استثناء اشخاص حقوقی (نکته ‪ :‬اعضای هیأت مدیره ممکن است شخص حقوقی باشند اما مدیر عامل تنها‬
‫شخص حقیقی است) حق ندارند هیچگونه وام یا اعتبار از شرکت تحصیل نمایند و شرکت نمی تواند دیون آنان را تضمین یا تعهد کند‪ .‬اینگونه عملیات به‬
‫خودی خود باطل است‪ .‬در مورد بانک ها و شرکت های مالی و اعتباری معامالت مذکو ر در این ماده به شرط آن که تحت قیود و شرایط عادی و جاری‬
‫انجام گیرد معتبر خواهد بود‪ .‬ممنوعیت مذکور در این ماده شامل اشخاصی نیز که به نمایندگی شخص حقوقی عضو هیات مدیره در جلسات هیات مدیره‬
‫شرکت می کنند و هم چنین شامل همسر و پدر و مادر و اجداد و اوالد و اوالد اوالد و برادر و خواهر اشخاص مذکور در این ماده می باشد‪».‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪179‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫معامالت ذاتاً باطل ‪ :‬این ماده بیانگر معامالتی است که ذاتاً باطل هستند‪ .‬اگر مدیر عامل یا اعضای هیأت مدیره با ضمانت شرکت وام یا اعتبار دریافت‬
‫کنند اینگونه عملیات باطل است‪ .‬معامالت مذکور در صدر ماده ‪ 132‬به خودی خود باطل اند یعنی در هیچ صورتی حتی با مجوز هیأت مدیره و تصویب‬
‫مجمع عمومی ممکن نخواهد بود‪.‬‬

‫استثناء ‪ .1 :‬وام گیرنده یا اعتبار گیرنده شخص حقوقی باشد‪ .2 .‬وام دهنده بانک یا موسسات مالی و اعتباری باشد‪.‬‬

‫عضو هیأت مدیره می تواند شخص حقوقی باشد در ای ن حالت باید شخص حقیقی را برای شرکت در جلسات به هیأت مدیره معرفی کند‪.‬‬

‫ممنوعیت مذکور در صدر ماده ‪ 132‬برای هر شخص حقیقی وجود دارد‪ .‬چه به عنوان شخص حقیقی عضو هیأت مدیره باشد و چه به نمایندگی از شخص‬
‫حقوقی حاضر شده باشد‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬ماده ‪ 132‬یک قاعده آمره است و به هیچ عنوان امکان توافق بر خالف آن وجود ندارد‪.‬‬

‫جلسه هشتاد و ششم‬

‫ماده ‪:133‬‬

‫«مدیران و مدیر عامل نمی توانند معامالتی نظیر معامالتی شرکت که متضمن رقابت با عملیات شرکت باشد انجام دهند‪ .‬هر مدیری که از مقرّرات این‬
‫ماده تخلف کند و تخلف او موجب ضرر شرکت گردد مسؤول جبران آن خواهد بود‪ .‬منظور از ضرر در این ماده اعم است از ورود خسارت یا تفویت منفعت‪».‬‬

‫این ماده در مورد قاعده ی منع رقابت مدیر با شرکت است‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬ضمانت اجرای تخلف از قاعده ی آمره ی مذکور در ماده ‪ 133‬یعنی عدم رقابت مدیر با شرکت بطالن معامالت مدیر نخواهد بود بلکه جبران‬
‫خسارات وارده به شرکت است‪ .‬برای جبران خسارت «ورود ضرر» موضوعیت دارد پس صرف رقابت مدیر باعث جبران خسارت نیست‪ .‬منظور از ضرر در‬
‫ماده اعم است از ورود خسارت یا تفویت و از دست دادن منفعت است‪ .‬خسارت را همیشه دادگاه توسط کارشناس تعیین می کند‪.‬‬

‫ماده ‪( :134‬ماده مرتبط ‪)241‬‬

‫«مجمع عمومی عادی صاحبان سهام می تواند با توجه به ساعات حضور اعضاء غیر موظّف هیأت مدیره در جلسات هیأت مزبور‪ ،‬پرداخت مبلغی را به آنها‬
‫به طور مقطوع بابت حق حضور آنها در جلسات تصویب کند‪ .‬مجمع عمومی این مبلغ را با توجه به تعداد ساعات و اوقاتی که هر عضو هیأت مدیره در‬
‫جلسات هیأت حضور داشته است تعیین خواهد کرد‪.‬‬

‫همچنین در صورتی که در اساسنامه پیش بینی شده باشد مجمع عمومی می تواند تصویب کند که نسبت معینی از سود خالص ساالنه شرکت به عنوان‬
‫پاداش به اعضاء هیأت مدیره تخصیص داده شود اعضاء غیر موظف هیأت مدیره حق ندارند به جز آن چه در این ماده پیش بینی شده است در قبال سمت‬
‫مدیریت خود به طور مستمر یا غیر مستمر بابت حقوق یا پاداش یا حق الزحمه وجهی از شرکت دریافت کنند‪».‬‬

‫سوال‪ :‬حق الزحمه و حق حضور مدیران توسط چه مرجعی و چگونه تعیین می شود؟‬

‫پاسخ‪ :‬مرجع تعی ین حق الزحمه مجمع عمومی عادی صاحبان سهام است و چون موجب تغییر در اساسنامه نمی شود توسط مجمع عمومی فوق العاده‬
‫صورت نمی گیرد‪ .‬مجمع عمومی عادی صاحبان سهام باید با توجه به ساعات حضور اعضای غیر موظف هیأت مدیره در جلسات هیأت مزبور پرداخت مبلغی‬
‫را به صورت مقطوع بابت حضور آن ها در جلسه تصویب کند‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪180‬‬

‫پاداش ‪ :‬عالوه بر مبلغ مقطوع می توان مبلغی را حداکثر ‪ 3‬درصد به عنوان پاداش هیأت مدیره تعیین کنند‪ .‬هیأت عمومی نمی تواند مبلغی اضافی را غیر‬
‫از مبلغ مقطوع و سود خالص سالیانه برای خود مقرر کنند‪ .‬پس برای اعضای غیر موظف فقط یک حق حضور معین شده و یک پاداش که نسبت معینی از‬
‫سود خالص سالیانه شرکت است‪.‬‬

‫ماده ‪:241‬‬

‫«با رعایت شرایط مقرر در ماده (‪ )134‬نسبت معینی از سود خالص سال مالی شرکت که ممکن است جهت پاداش هیأت مدیره در نظر گرفته شود‪ ،‬به‬
‫هیچ وجه نباید در شرکتهای سهامی عام از سه درصد (‪ )%3‬و در شرکتهای سهامی خاص از شش درصد (‪ )%6‬سودی که در همان سال به صاحبان سهام‬
‫قابل پرداخت است‪ ،‬تجاوز کند‪ .‬در هر حال این پاداش نمی تواند برای هر عضو موظف از معادل یک سال حقوق پایه وی و برای هر عضو غیرموظف از‬
‫حداقل پاداش اعضای موظف هیأت مدیره بیشتر باشد‪ .‬مقررات اساسنامه و هرگونه تصمیمی که مخالف با مفاد این ماده باشد‪ ،‬باطل و بالاثر است‪.‬‬

‫تبصره ‪( - 1‬الحاقی ‪ )20/2/1395‬شرکتهای دولتی‪ ،‬مشمول مقررات این ماده در خصوص پاداش هیأت مدیره نیستند و تابع حکم مقرر در ماده (‪ )78‬قانون‬
‫مدیریت خدمات کشوری مصوب ‪ 8/7/1386‬می باشند‪.‬‬

‫تبصره ‪( - 2‬الحاقی ‪ )20/2/1395‬هیچ فردی نمی تواند اصالتاً یا به نمایندگی از شخص حقوقی همزمان در بیش از یک شرکت که تمام یا بخشی از سرمایه‬
‫آن متعلق به دولت یا نهادها یا مؤسسات عمومی غیردولتی است به سمت مدیرعامل یا عضو هیأت مدیره انتخاب شود‪ .‬متخلف عالوه بر استرداد وجوه‬
‫دریافتی به شرکت به پرداخت جزای نقدی معادل وجوه مذکور محکوم می شود‪».‬‬

‫شرکت یک سود خالص دارد و یک سود ناخالص‪ .‬شرکت نباید تمام سود خالص خود را تقسیم کند‪ .‬سودی که قابل پرداخت است تقسیم می شود و مطابق‬
‫ماده ‪ 241‬پاداش مدیران در شرکت های سهامی عام حداکثر ‪ 5‬درصد مبلغ و در شرکت های سهامی خاص ‪ 10‬درصد تعیین شد‪ ،‬اما با انتقاد زیاد نسبت‬
‫به مبلغ باالی درآمد هیأت مدیره مقدار تعیین شده کاهش یافت‪ .‬این میزان ها در شرکت های سهامی خاص ‪ 6‬درصد و در شرکت سهامی عام ‪ 3‬درصد‬
‫شده است‪.‬‬

‫جلسه هشتاد و هفتم‬

‫ماده ‪( : 13۵‬مواد مرتبط ‪ 10۶‬و ‪)12۸‬‬

‫«کلیه اعمال و اقدامات مدیران و مدیر عامل شرکت در مقابل اشخاص ثالث نافذ و معتبر است و نمی توان به عذر عدم اجراء تشریفات مربوط به طرز‬
‫انتخاب آنها‪ ،‬اعمال و اقدامات آنان را غیر معتبر دانست‪».‬‬

‫نکته‪ :‬عدم رعایت تشریفات در انتخاب مدیر‪ ،‬نسبت به اشخاص ثالث فاقد تأثیر است (نه سهامداران)‪.‬‬

‫ماده ‪:13۶‬‬

‫«در صورت انقضاء مدت مأموریت مدیران تا زمان انتخاب مدیران جدید‪ ،‬مدیران سابق کماکان مسؤول امور شرکت و اداره آن خواهند بود‪ .‬هرگاه مراجع‬
‫موظف به دعوت مجمع عمومی‪ ،‬به وظیفه خود عمل نکنند هر ذی نفع می تواند از مرجع ثبت شرکتها دعوت مجمع عمومی عادی را برای انتخاب مدیران‬
‫تقاضا نماید‪».‬‬

‫نکته‪ :‬گرچه مدت مسئولیت مدیر و زمان مدیریت او محدود به زمانی مشخص است اما با پایان مدت نمی تواند رها نماید‪ ،‬مسئولیت مدیر تا زمان انتخاب‬
‫مدیران جدید ادامه خواهد یافت‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪181‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫درخواست انتخاب مدیران ‪ :‬اگر مدیران جدید به علت عدم تشکیل مجمع عمومی تعیین نشوند مراجع موظف به دعوت مجمع عمومی (‪ .1‬هیئت مدیره‬
‫‪ . 2‬بازرسان) وظیفه خود را انجام ندهد هر ذی نفعی می تواند تقاضای تشکیل مجمع عمومی از مرجع ثبت شرکت ها برای انتخاب مدیران بنماید‪.‬‬

‫ماده ‪:13۷‬‬

‫«هیأت مدیره باید ال اقل هر شش ماه یک بار خالصه صورت دارایی و قروض شرکت را تنظیم کرده به بازرسان بدهد‪».‬‬

‫سوال‪ :‬وظیفه هیئت مدیره نسبت به تنظیم صورت دارایی چیست؟‬

‫پاسخ‪ :‬متن ماده ‪137‬‬

‫نکته‪ :‬دقت کنید صورت دارایی و قروض باید به بازرسان تحویل داده شود‪.‬‬

‫ماده ‪:13۸‬‬

‫«هیأت مدیره موظف است بعد از انقضاء سال مالی شرکت ظرف مهلتی که در اساسنامه پیش بینی شده است مجمع عمومی سالیانه را برای تصویب‬
‫عملیات سال مالی قبل و تصویب ترازنامه و حساب سود و زیان شرکت دعوت نماید‪».‬‬

‫سوال‪ :‬وظیفه ی هیئت مدیره نسبت به دعوت مجمع عمومی و زمان آن را بیان کنید‪.‬‬

‫پاسخ‪ :‬هیأت مدیره موظف است پس از انقضای سال مالی که در اساسنامه مشخص شده است و ظرف مهلت معین در اساسنامه‪ ،‬مجمع عمومی سالیانه را‬
‫برای تصویب عملیات سال مالی قبل و تصویب ترازنامه و حساب سود و زیان شرکت دعوت نماید‪.‬‬

‫ماده ‪: 13۹‬‬

‫«هر صاحب سهم می تواند از پانزده روز قبل از انعقاد مجمع عمومی در مرکز شرکت به صورتحسابها مراجعه کرده و از ترازنامه و حساب سود و زیان و‬
‫گزارش عملیات مدیران و گزارش بازرسان رونوشت بگیرد‪».‬‬

‫سوال‪ :‬حق اطالع سهامدار چگونه است؟‬

‫پاسخ‪ :‬هر سهامدار می تواند ‪ 15‬روز قبل از تشکیل مجمع عمومی به صورت حسابها مراجعه کرده و از ترازنامه و حساب سود و زیان و گزارش عملیات‬
‫مدیران و گزارش ب ازرسان رونوشت بگیرد تا به عنوان یک سهامدار مطلع در مجمع حضور یابد‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬هر سهامدارای قبل از حق حضور و حق رای‪ ،‬حق اطالع از موارد تعیین شده در ماده ‪ 139‬را دارد‪.‬‬

‫جلسه هشتاد و هشتم‬

‫ماده ‪:140‬‬

‫«هیأت مدیره مکلّف است هر سال یک بیستم از سود خالص شرکت را به عنوان اندوخته قانونی موضوع نماید‪ .‬همین که اندوخته قانونی به یک دهم‬
‫سرمایه شرکت رسید موضوع کردن آن اختیاری است و در صورتی که سرمایه شرکت افزایش یابد کسر یک بیستم مذکور ادامه خواهد یافت تا وقتی که‬
‫اندوخته قانونی به یک دهم سرمایه بالغ گردد‪».‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪182‬‬

‫اندوخته قانونی ‪ :‬هیأت مدیره باید حداقل ‪ 5‬درصد (یک بیستم) سود خالص شرکت را به عنوان اندوخته قانونی قرار دهد‪ .‬زمانی که اندوخته به یک دهم‬
‫سرمایه شرکت برسد ادامه اعمال این ماده اختیاری می شود‪ .‬همین طور به محض افزایش سرمایه دوباره قرار دادن اندوخته قانونی اجباری می شود تا‬
‫رسیدن به ده درصد سرمایه شرکت‪.‬‬

‫مثال‪ :‬سرمایه یک شرکت ‪ 100‬میلیون است‪ ،‬موظف است ساالنه ‪ 1‬بیستم (‪ 5‬میلیون) کنار بگذارد تا به ‪ 10‬میلیون برسد‪.‬‬

‫ماده ‪: 141‬‬

‫«اگر بر اثر زیانهای وارده حداقل نصف سرمایه شرکت از میان برود هیأت مدیره مکلّف است بالفاصله مجمع عمومی فوق العاده صاحبان سهام را دعوت‬
‫نماید تا موضوع انحالل یا بقاء شرکت مورد شور و رأی واقع شود‪ .‬هرگاه مجمع مزبور رأی به انحالل شرکت ندهد باید در همان جلسه و با رعایت مقرّرات‬
‫ماده (‪ ) 6‬این قانون سرمایه شرکت را به مبلغ سرمایه موجود کاهش دهد‪.‬‬

‫در صورتی که هیأت مدیره بر خالف این ماده به دعوت مجمع عمومی فوق العاده مبادرت ننماید و یا مجمعی که دعوت می شود نتواند مطابق مقرّرات‬
‫قانونی منعقد گردد هر ذی نفع می تواند انحالل شرکت را از دادگاه صالحیتدار درخواست کند‪».‬‬

‫سوال‪ :‬در صورتی که شرکت دچار خسارت محض شود (یعنی نه تنها سود نکند‪ ،‬بلکه بخشی از سرمایه ی خود را نیز از دست بدهد) اقدامات الزم چیست؟‬

‫پاسخ‪ :‬ماده ‪.141‬‬

‫سوال‪ :‬چرا باید مجمع عمومی فوق العاده تشکیل شود؟‬

‫پاسخ‪ :‬چون انحالل شرکت یا تغییر مبلغ سرمایه در حدود اختیارات و صال حیت های مجمع عمومی فوق العاده است‪ ،‬اما وقتی مجمع عمومی فوق العاده‬
‫تشکیل نشود و به وظیفه خود عمل نکرد دادگاه جایگزین آن می شود‪.‬‬

‫ماده ‪( :142‬ماده مرتبط ‪)2۷۶‬‬

‫«مدیران و مدیر عامل شرکت در مقابل شرکت و اشخاص ثالث نسبت به تخلف از مقرّرات قانونی یا اساسنامه شرکت و یا مصوّبات مجمع عمومی بر حسب‬
‫مورد منفردا یا مشترکا مسؤول می باشند و دادگاه حدود مسؤولیت هریک را برای جبران خسارت تعیین خواهد نمود‪».‬‬

‫سوال‪ :‬آیا مدیر و مدیران دارای مسئولیت هستند؟‬

‫پاسخ‪ :‬ماده ‪.142‬‬

‫سوال‪ :‬آیا مسئولیت مدیران تضامنی است؟‬

‫پاسخ‪ :‬خیر مسئولیت مدیران نسبی و اشتراکی است‪.‬‬

‫سوال‪ :‬برای مسئولیت مدیران آیا صرف تخلف آن ها از قانون یا مصوبات مجمع یا اساسنامه کافی است یا این تخلف باید منجر به ضرر و زیان شود؟‬

‫پاسخ ‪ :‬اصل این است که هر جایی که سخن از مسئولیت مدنی باشد‪ ،‬ورود خسارت ضروری است یعنی مسئولیت مدنی فرع بر ورود خسارت است‪.‬‬
‫اماره ی این موضوع در این ماده تعیین حدود مسئولیت نسبت به خسارت است چون تا زمانی که میزان خسارت مشخص نباشد نمی توان نسبتی از آن را‬
‫به هر یک از مدیران اختصاص داد‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪183‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫جلسه هشتاد و نهم‬

‫ماده ‪:2۷۶‬‬

‫«شخص یا اشخاصی که مجموع سهام آنها حداقل یک پنجم مجموع سهام شرکت باشد می توانند در صورت تخلف یا تقصیر رئیس و اعضاء هیأت مدیره‬
‫و یا مدیر عامل به نام و از طرف شرکت و به هزینه خود علیه رئیس یا تمام یا بعضی از اعضاء هیأت مدیره و مدیر عامل اقامه دعوی نمایند و جبران کلیه‬
‫خسارات وارده به شرکت را از آن ها مطالبه کنند‪ .‬در صورت محکومیت رئیس یا هر یک از اعضاء هیأت مدیره یا مدیر عامل به جبران خسارات شرکت و‬
‫پرداخت هزینه دادرسی حکم به نفع شرکت اجراء و هزینه ای که از طرف اقامه کننده دعوی پرداخت شده از مبلغ محکوم به وی مسترد خواهد شد‪ .‬در‬
‫صورت محکومیت اقامه کنندگان دعوی پرداخت کلیه هزینه ها و خسارات به عهده آنان است‪».‬‬

‫سؤال ‪ :‬در صورتی که مدیر یا مدیرانی تخلف کنند و این تخلف منجر به ورود خسارت شود چه کسی حق اقامه دعوی دارد؟‬

‫پاسخ ‪ :‬در قدم اول اقامه کننده ی دعوی هیأت مدیره است و خوانده ی دعوی مدیر یا مدیران متخلف هستند‪ .‬حال اگر آن مدیر یا مدیران در اقلیت‬
‫باشند مشکلی نیست‪ .‬مشکل در جایی است که همه یا اکثر هیأت مدیره متخلف هستند‪ .‬در اینجا هیأت مدیره نمی تواند اقامه ی دعوی کند چون هیچ‬
‫کس علیه خودش اقامه دعوی نخواهد کرد‪.‬‬

‫جمع بندی ‪ :‬اگر مدیر یا مدیرانی مرتکب تخل ف شوند و این تخلف منجر به خسارت شود مسئولیت نسبی دارند‪ .‬حدود مسئولیت هر مدیر را دادگاه معین‬
‫می کند‪ .‬خوانده مدیر یا مدیران متخلف هستند و قاعدتاً هیأت مدیره به نمایندگی از شرکت حق اقامه ی دعوی علیه مدیر یا مدیران متخلف را دارد‪ .‬حال‬
‫اگر هیأت مدیره به وظیفه ی خودش (از جمله این که متخلفان در اکثریت باشند) عمل نکرد‪ ،‬به موجب ماده ‪ 276‬دارنده یا دارندگان‪ 20‬درصد سهام‬
‫شرکت می توانند با هزینه خودشان به نمایندگی از شرکت اقامه ی دعوی کنند‪.‬‬

‫ماده ‪:143‬‬

‫«در صورتی که شرکت ورشکسته شود یا پس از انحالل معلوم شود که دارایی شرکت برای تأدیه دیون آن کافی نیست دادگاه صالحیت دار می تواند به‬
‫تقاضای هر ذینفع هر یک از مدیران و یا مدیر عامل را که ورشکستگی شرکت یا کافی نبودن دارایی شرکت به نحوی از انحاء معلول تخلفات او بوده است‬
‫منفرداً یا متضامناً به تأدیه آن قسمت از دیونی که پرداخت آن از دارایی شرکت ممکن نیست محکوم نماید‪».‬‬

‫سوال ‪ :‬مسئولیت مدیران در صورت ورشکستگی شرکت چگونه است؟‬

‫پاسخ ‪ :‬ماده ‪.143‬‬

‫نکته ‪ :‬اگر شرکت ورشکسته یا منحل شده هیچ دارایی نداشته باشد همین حکم ماده ی ‪ 143‬نسبت به پرداخت کلیه ی دیون شرکت جاری خواهد شد‪.‬‬

‫جلسه نودم‬
‫بخش هفت ‪ :‬بازرسان‬

‫ارکان شرکت ‪ :‬همان طور که در کشور دستگاه قضایی وجود دارد که نهاد نظارتی است و دولتی هست که رکن اجرایی است و مجلسی وجود دارد که‬
‫رکن قانون گذاری است‪ ،‬در هر شرکتی به این سه رکن نیاز داریم‪.‬‬

‫مجامع رکن قانون گذاری‪ ،‬هیأت مدیره و مدیران رکن اجرایی و بازرسان رکن نظارتی هستند که مشابه دستگاه قضا در یک کشور است‪ .‬بازرسان که ضلع‬
‫نظارتی یک شرکت هستند دو مأموریت اصلی دارند و عالوه بر آن گاه مأموریت خاص هم دارند‪ .‬دو مأموریت اصلی آن ها اول نظارت‪ ،‬بازرسی و بررسی و‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪184‬‬

‫وظیفه دوم راپورت و گزارش دهی است‪ .‬عالوه بر این دو مأموریت اصلی‪ ،‬گاه مأموریت خاص دارند‪ .‬مثالً دعوت مجمع عمومی به دلیل عدم انجام وظیفه‬
‫هیأت مدیره‪.‬‬

‫مواد قانونی ‪ :‬مواد ‪ 144 - 156‬مربوط به بازرسان است‪ .‬دو ماده ‪ 144‬و ‪ 145‬مربوط به انتخاب بازرسان است‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬بازرس یا بازرسان شرکت چگونه انتخاب می شوند؟‬

‫در سهامی عام اولین بازرس یا بازرسان را مجمع عمومی مؤسس و بازرسان بعدی را مجمع عمومی عادی تعیین می کند‪ .‬در سهامی خاص بازرس یا‬
‫بازرسان را کلیه ی سهامداران تعیین می کنند‪.‬‬

‫ماده ‪( 144‬مرتبط با‪: )14۵‬‬

‫«مجمع عمومی عادی در هر سال یک یا چند بازرس انتخاب می کند تا بر طبق این قانون به وظایف خود عمل کنند‪ .‬انتخاب مجدد بازرس یا بازرسان‬
‫بالمانع است‪ .‬مجمع عمومی عادی در هر موقع می تواند بازرس یا بازرسان را عزل کند به شرط آن که جانشین آن ها را نیز انتخاب نماید‪.‬‬

‫تبصره ‪ -‬در حوزه هایی که وزارت اقتصاد اعالم می کند وظایف بازرسی شرکت ها را در شرکت های سهامی عام اشخاصی می توانند ایفا کنند که نام آن‬
‫ها در فهرست رسمی بازرسان شرکت ها درج شده باشد‪ .‬شرایط تنظیم فهرست و احراز صالحیت بازرسی در شرکت های سهامی عام و درج نام اشخاص‬
‫صالحیت دار در فهرست مذکور و مقررات و تشکیالت شغلی بازرسان تابع آیین نامه ای می باشد که به پیشنهاد وزارت اقتصاد و تصویب کمیسیون های‬
‫اقتصاد مجلسین قابل اجراء خواهد بود‪».‬‬

‫عزل بازرس ‪ :‬مجمع عمومی حق عزل بازرس یا بازرسان را دارد مشروط بر این که جانشین آن ها را نیز انتخاب کند زیرا شرکت نباید بدون بازرس باشد‪.‬‬

‫توصیه آزمونی ‪ :‬تبصره این ماده برای مطالعه الزم نیست و کاربردی ندارد اما آیین نامه ای داریم به نام آیین نامه اجرای قانون استفاده از خدمات‬
‫تخصصی و حرفه ای حسابداران‪ .‬در ماده دوم این آیین نامه برای شرکت های سهامی عام یک تکلیف مشخص شده است‪.‬‬

‫ماده ‪ 2‬آیین نامه اجرایی قانون استفاده از خدمات تخصصی و حرفه ای حسابداران ذی صالح به عنوان حسابدار رسمی ‪:‬‬

‫اشخاص حقوقـی ذیل مکلفنـد حسب مـورد «حسابرس و بازرس قانونی» یا «حسابرس» خود را از میان موسسات حسابرسی که عضو جامعه حسابداران‬
‫رسمی ایران میباشند‪ ،‬انتخاب نمایند‪:‬‬

‫الف) شرکتهای پذیرفته شده یا متقاضی پذیرش در بورس اوراق بهادار و شرکتهای تابعه و وابسته به آنها‪،‬‬

‫ب) شرکتهای سهامی عام و شرکتهای تابعه و وابسته به آنها‪،‬‬

‫ج) شرکتهای موضوع بندهای الف و ب ماده (‪ )7‬قانون اساسنامه سازمان حسابرسی با رعایت ترتیبات مقرر در تبصره یک ماده (‪ )132‬قانون محاسبات‬
‫عمومی‬

‫هـ) شعب و دفاتر نمایندگی شرکتهای خارجی که در اجرای قانون اجازه ثبت شعبه و نمایندگی شرکتهای خارجی ـ مصوب ‪1376‬ـ در ایران ثبت شده‬
‫اند‪،‬‬

‫و) موسسات و نهادهای عمومی غیر دولتی و شرکتها‪ ،‬سازمانها و موسسات تابعه و وابسته به آنها‪،‬‬

‫ز) سایر اشخاص حقوقی و حقیقی زیر که با در نظر گرفتن عواملی از قبیل درجه اهمیت‪ ،‬حساسیت و حجم فعالیت آنها (میزان فروش محصوالت یا‬
‫خدمات‪ ،‬جمع داراییها‪،‬تعداد پرسنل و میزان سرمایه) و همچنین میزان ظرفیت کاری موسسات حسابرسی و حسابداران رسمی‪ ،‬مشخصات یا فهرست آنها‬
‫توسط وزارت امور اقتصادی و دارایی تاپایان دی ماه هر سال اعالم میگردد‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪185‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫‪ )1‬شرکتهای سهامی خاص و سایر شرکتها و همچنین موسسات انتفاعی غیرتجاری‪،‬‬

‫‪ )2‬شرکتها و موسسات تعاونی و اتحادیههای آنها‪،‬‬

‫‪ )3‬اشخاص حقیقی که طبق مقررات قانونی مربوط‪ ،‬مکلف به نگهداری دفاتر قانونی هستند‪.‬‬

‫تبصره ‪1‬ـ اشخاص موضوع این ماده میتوانند از خدمات سازمان حسابرسی که تنها موسسه حسابرسی دولتی میباشد‪ ،‬به عنوان «حسابرس و بازرس‬
‫قانونی» یا «حسابرس» خود حسب مورد استفاده نمایند‪.‬‬

‫تبصره ‪2‬ـ ضوابط تشخیص شرکتهای تابعه و وابسته‪ ،‬با توجه به اصول و ضوابط حسابداری موضوع بند ز ماده (‪ )7‬قانون اساسنامه سازمان حسابرسی تعیین‬
‫میگردد‪.‬‬

‫تبصره‪3‬ـ با تعیین و اعالم وزارت امور اقتصادی و دارایی میتوان برای «حسابرسی و بازرسی قانونی» یا «حسابرسی» اشخاص موضوع بند ز این ماده‪ ،‬از‬
‫خدمات حسابداران رسمی نیز استفاده کرد‪».‬‬

‫محدودیت در تعیین بازرس ‪ :‬به موجب ماده ‪ 2‬آیین نامه ی اجرایی قانون استفاده از خدمات تخصصی و حرفه ای حسابداران ذیصالح به عنوان حسابدار‬
‫رسمی (مصوب ‪ )72‬شرکت های سهامی عام باید بازرس خود را از میان مؤسسات حسابرسی به عنوان بازرس حقوق که عضو جامعه ی حسابداران رسمی‬
‫ایران هستند انتخاب نمایند‪ .‬نتیجه این که نمی توانند از هر جایی بازرس انتخاب کنند بنابراین آن تبصره در مورد شرکت های سهامی عام تغییر کرده‬
‫است‪.‬‬

‫ماده ‪: 14۵‬‬

‫«انتخاب اولین بازرس یا بازرسان شرکت های سهامی عام در مجمع عمومی مؤسس و انتخاب اولین بازرس یا بازرسان شرکت های سهامی خاص طبق‬
‫ماده ‪ 20‬این قانون به عمل خواهد آمد‪».‬‬

‫تعداد بازرس ‪ :‬در بعضی از شرکت ها تعدد بازرس یا بازرسان شرط است‪ .‬در شرکت های سهامی‪ ،‬چه عام و چه خاص‪ ،‬بازرسان می توانند متعدد باشند‬
‫اما تعیین یک بازرس ضروری است‪.‬‬

‫ماده ‪: 14۶‬‬

‫«مجمع عمومی عادی باید یک یا چند بازرس علی البدل نیز انتخاب کند تا در صورت معذوریت یا فوت یا استعفاء یا سلب شرایط یا عدم قبول سمت‬
‫توسط بازرس یا بازرسان اصلی جهت انجام وظایف بازرسی دعوت شوند‪».‬‬

‫در شرکت های سهامی تعیین یک بازرس ضرورت دارد که بازرس اصلی است و در مورد بازرسان هم تعیین بازرس علی البدل هم ضروری است‪.‬‬

‫بازرس علی البدل مأموریتی ندارد تا زمانی که کار بازرس اصلی متوقف شود و انجام نشود‪.‬‬

‫جلسه نود و یکم‬

‫ماده ‪: 14۶‬‬

‫«مجمع عمومی عادی باید یک یا چند بازرس علی البدل نیز انتخاب کند تا در صورت معذوریت یا فوت یا استعفاء یا سلب شرایط یا عدم قبول سمت‬
‫توسط بازرس یا بازرسان اصلی جهت انجام وظایف بازرسی دعوت شوند‪».‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪186‬‬

‫بازرس علی البدل ‪ :‬مجمع عمومی عادی موظف به تعیین بازرس علی البدل می باشد‪ .‬هدف از تعیین بازرس علی البدل‪ ،‬انجام وظایف بازرس اصلی است‬
‫که به علت فوت‪ ،‬معذوریت‪ ،‬استعفاء‪ ،‬سلب شرایط‪ ،‬یا عدم قبول سمت امکان اعمال وظایف بازرسی را ندارد‪.‬‬

‫ماده ‪( 14۷‬مرتبط با ماده ‪: )111‬‬

‫«اشخاص زیر نمی توانند به سمت بازرسی شرکت سهامی انتخاب شوند‪:‬‬

‫‪ - 1‬اشخاص مذکور در ماده ‪ 111‬این قانون‪.‬‬

‫‪ - 2‬مدیران و مدیر عامل شرکت‪.‬‬

‫‪ - 3‬اقرباء سببی و نسبی مدیران و مدیر عامل تا درجه سوم از طبقه اول و دوم‪.‬‬

‫‪ - 4‬هرکس که خود یا همسرش از اشخاص مذکور در بند ‪ 2‬موظفاً حقوق دریافت می دارد‪».‬‬

‫سوال ‪ :‬چه اشخاصی از تعیین به عنوان بازرس و عهده دار شدن سمت بازرس ممنوع اند؟ پاسخ ‪ :‬ماده ‪147‬‬

‫ماده ‪: 111‬‬

‫«اشخاص ذیل نمی توانند به مدیریت شرکت انتخاب شوند‪:‬‬

‫‪ - 1‬محجورین و کسانی که حکم ورشکستگی آنها صادر شده است‪.‬‬

‫‪ - 2‬کسانی که به علت ارتکاب جنایت با یکی از جنحه های ذیل به موجب حکم قطعی از حقوق اجتماعی کالً یا بعضاً محروم شده باشند در مدت‬
‫محرومیت‪ :‬سرقت ‪ -‬خیانت در امانت ‪ -‬کالهبرداری ‪ -‬جنحه هایی که به موجب قانون در حکم خیانت در امانت یا کالهبرداری شناخته شده است ‪-‬‬
‫اختالس ‪ -‬تدلیس ‪ -‬تصرف غیر قانونی در اموال عمومی‪.‬‬

‫تبصره ‪ -‬دادگاه شهرستان به تقاضای هر ذینفع حکم عزل هر مدیری را که برخالف مفاد این ماده انتخاب شود یا پس از انتخاب مشمول مفاد این ماده‬
‫گردد صادر خواهد کرد و حکم دادگاه مزبور قطعی خواهد بود‪».‬‬

‫ماده ‪( 14۸‬وظایف بازرس یا بازرسان) ‪:‬‬

‫«بازرس یا بازرسان عالوه بر وظایفی که در سایر مواد این قانون برای آنان مقرر شده است مکلفند درباره صحت و درستی صورت دارایی و صورتحساب‬
‫دوره عملکرد و حساب سود و زیان و ترازنامه ای که مدیران برای تسلیم به مجمع عمومی تهیه می کنند و هم چنین درباره صحت مطالب و اطالعاتی که‬
‫مدیران در اختیار مجامع عمومی گذاشته اند اظهار نظر کنند‪ .‬بازرسان باید اطمینان حاصل نمایند که حقوق صاحبان سهام در حدودی که قانون و اساسنامه‬
‫شرکت تعیین کرده است ب ه طور یکسان رعایت شده باشد و در صورتی که مدیران اطالعاتی برخالف حقیقت در اختیار صاحبان سهام قرار دهند بازرسان‬
‫مکلفند که مجمع عمومی را از آن آگاه سازند‪».‬‬

‫سوال ‪ :‬بازرس یا بازرسان چه وظایفی بر عهده دارند؟ پاسخ ‪ :‬ماده ‪148‬‬

‫نکته ‪ :‬مواردیکه در ماده ‪ 148‬به عنوان وظایف بازرسان قید شده حصری نیست‪.‬‬

‫ماده ‪( 14۹‬اختیارات بازرس یا بازرسان) ‪:‬‬

‫«بازرس یا بازرسان می توانند در هر موقع هر گونه رسیدگی و بازرسی الزم را انجام داده و اسناد و مدارک و اطالعات مربوط به شرکت را مطالبه کرده و‬
‫مورد رسیدگی قرار دهند‪ .‬بازرس یا بازرسان می توانند به مسئولیت خود در انجام وظایفی که بر عهده دارند از نظر کارشناسان استفاده کنند به شرط آن‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪187‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫که آنها را قبالً به شرکت معرفی کرده باشند‪ .‬این کارشناسان در مواردی که بازرس تعیین می کند مانند خود بازرس حق هر گونه تحقیق و رسیدگی را‬
‫خواهند داشت‪».‬‬

‫سوال ‪ :‬بازرس یا بازرسان برای انجام تکالیف خود چه اختیاراتی دارند؟‬

‫پاسخ ‪ :‬ماده ‪149‬؛ بازرس یا بازرسان می توانند در جهت اعمال وظایف خود از کمک کارشناس استفاده کنند البته به شرط آنکه به شرکت معرفی شده‬
‫باشند‪.‬‬

‫ماده ‪( 1۵0‬تشریفات گزارش بازرسان به مجمع عمومی عادی)‪:‬‬

‫«بازرس یا بازرسان موظفند با توجه به ماده ‪ 148‬این قانون گزارش جامعی راجع به وضع شرکت به مجمع عمومی عادی تسلیم کنند‪ .‬گزارش بازرسان‬
‫باید الاقل ده روز قبل از تشکیل مجمع عمومی عادی جهت مراجعه صاحبان سهام در مرکز شرکت آماده باشد‪.‬‬

‫تبصره ‪ -‬در صورتی که شرکت بازرسان متعدد داشته باشد هر یک می تواند به تنهایی وظایف خود را انجام دهد لیکن کلیه بازرسان باید گزارش واحدی‬
‫تهیه کنند‪ .‬در صورت وجود اختالف نظر بین بازرسان موارد اختالف با ذکر دلیل در گزارش قید خواهد شد‪».‬‬

‫نکته ‪ 10 :‬روز قبل از تشکیل مجمع باید این گزارش آماده شده باشد‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا بازرسان متعدد باید اجتماعا انجام وظیفه کنند یا به طور مستقل هم می توانند؟‬

‫پاسخ ‪ :‬بازرسان مستقل اند و وظایف خود را به تنهایی انجام می دهند اما گزارش جامع آنها باید واحد باشد‪ .‬در اصل وظایف مستقل هستند اما گزارش‬
‫نهایی باید منعکس کننده دیدگاه همه بازرسان باشد‪.‬‬

‫جلسه نود و دوم‬

‫ماده ‪: 1۵1‬‬

‫«بازرس یا بازرسان باید هر گونه تخلف یا تقصیری در امور شرکت از ناحیه مدیران و مدیر عامل مشاهده کنند به اولین مجمع عمومی اطالع دهند و در‬
‫صورتی که ضمن انجام مأموریت خود از وقوع جرمی مطلع شوند باید به مرجع قضایی صالحیتدار اعالم نموده و نیز جریان را به اولین مجمع عمومی‬
‫گزارش دهند‪».‬‬

‫گزارش تخلف ‪ :‬ممکن است در شرکت تخلف‪ ،‬تقصیر یا جرمی انجام شود‪ .‬بازرس در تمام این موارد باید گزارش دهد با این تفاوت که نسبت به جرم باید‬
‫به دو نهاد گزارش دهد؛ یکی به مجمع و دیگری مرجع قضایی اما نسبت به تخلف و تقصیر صرفا به اولین مجمع باید گزارش دهد‪.‬‬

‫ماده ‪(1۵2‬مرتبط با تبصره ماده ‪: )۸۹‬‬

‫«در صورتی که مجمع عمومی بدون دریافت گزارش بازرس یا بر اساس گزارش اشخاصی که برخالف ماده ‪ 147‬این قانون به عنوان بازرس تعیین شده اند‬
‫صورت دارایی و ترازنامه و ح ساب سود و زیان شرکت را مورد تصویب قرار دهد این تصویب به هیچ وجه اثر قانونی نداشته از درجه اعتبار ساقط خواهد‬
‫بود‪».‬‬

‫تبصره ماده ‪: ۸۹‬‬

‫«تبصره ‪ -‬بدون قرائت گزارش بازرس یا بازرسان شرکت در مجمع عمومی اخذ تصمیم نسبت به ترازنامه و حساب سود و زیان سال مالی معتبر نخواهد‬
‫بود‪».‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪188‬‬

‫نکته ‪ :‬عدم قرائت گزارش حالت وضعی دارد و منجر به بی اعتباری مصوبات مجمع می شود‪.‬‬

‫ماده ‪: 1۵3‬‬

‫«در صورتی که مجمع عمومی بازرس معین نکرده باشد یا یک یا چند نفر از بازرسان به عللی نتوانند گزارش بدهند یا از دادن گزارش امتناع کنند رئیس‬
‫دادگاه شهرستان به تقاضای هر ذینفع بازرس یا بازرسان را به تعداد مقرر در اساسنامه شرکت انتخاب خواهد کرد تا وظایف مربوطه رأ سا انتخاب بازرس‬
‫به وسیله مجمع عمومی انجام دهند‪ .‬تصمیم رئیس دادگاه شهرستان در این مورد غیر قابل شکایت است‪».‬‬

‫سؤال ‪ :‬در چه مواردی دادگاه بازرس را تعیین می نماید؟‬

‫پاسخ ‪ :‬اگر وظایف بازرسان درست انجام نشود‪ ،‬دادگاه به در خواست هر ذینفع بازرس تعیین می کند‪.‬‬

‫سؤال ‪ :‬آیا می شود به این انتخاب بازرس اعتراض کرد؟‬

‫پاسخ ‪ :‬خیر زیرا تصمیم رئیس دادگاه شهرستان در این موضوع غیر قابل شکایت است‪.‬‬

‫ماده ‪: 1۵4‬‬

‫« بازرس یا بازرسان در مقابل شرکت و اشخاص ثالث نسبت به تخلفاتی که در انجام وظایف خود مرتکب می شوند طبق قواعد عمومی مربوط به مسئولیت‬
‫مدنی مسئول جبران خسارات وارده خواهند بود‪».‬‬

‫مسئولیت بازپرس ‪ :‬هر جایی اگر شرایط مسئولیت مدنی موجود باشد آن شخص مسئول است‪ .‬بازرس هم مثل هر شخص دیگری مسئولیت مدنی دارد‪.‬‬

‫ماده ‪: 1۵۵‬‬

‫«تعیین حق الزحمه بازرس با مجمع عمومی عادی است‪».‬‬

‫سؤال ‪ :‬چرا صالحیت این کار با مجمع عمومی فوق العاده نیست؟‬

‫پاسخ ‪ :‬با مجمع عمومی عادی است زیرا صالحیت های مجمع فوق العاده استثنائی است و در زمانی است که منجر به تغییر اساسنامه شود؛ صالحیت عام‬
‫با مجمع عمومی عادی است‪.‬‬

‫ماده ‪: 1۵۶‬‬

‫«بازرس نمی تواند در معامالتی که با شرکت یا به حساب شرکت انجام می گیرد به طور مستقیم یا غیر مستقیم ذینفع شود‪».‬‬

‫سؤال ‪ :‬حکم معامله بازرس با شرکت چیست؟‬

‫پاسخ ‪ :‬بازرس نمی تواند چه به طور مستقیم و چه غیر مستقیم طرف معامله شرکت باشد‪.‬‬

‫جلسه نود و سوم‬

‫مبحث تغییرات در سرمایه شرکت مواد ‪ 157‬تا ‪ 198‬الیحه اصالحی را به خود اختصاص داده است‪.‬‬

‫سؤال ‪ :‬تغییرات در چند قالب انجام می شود؟‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪189‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫پاسخ ‪ :‬تغییر در سرمایه شرکت که مواد ‪ 157‬تا ‪ 198‬الیحه اصالحی را به خود اختصاص داده است در یکی از این دو قالب نمود پیدا می کند‪:‬‬

‫‪ )1‬افزایش سرمایه ‪ )2‬کاهش سرمایه‬

‫تغییر در سرمایه ی شرکت در قالب افزایش سرمایه اختیاری است لکن تغییر سرمایه در قالب کاهش سرمایه گاه اختیاری و گاه اجباری است‪.‬‬

‫سؤال‪ :‬افزایش سرمایه شرکت از چه طرق و روش هایی ممکن است؟‬

‫پاسخ ‪ ) 1 :‬افزایش تعداد سهام ها به عبارت دیگر صدور سهام جدید برای شرکت‬

‫‪ )2‬افزایش مبلغ اسمی سهام که اختصاراً به آن افزایش مبلغی گفته می شود (بدون افزایش تعداد سهام)‬

‫مثال ‪ :‬شرکت تعدادی سهام مثال ده هزار سهام با مبلغ اسمی ‪ 1000‬ریال دارد برای افزایش سرمایه تعداد سهام ده هزار تا افزایش پیدا کند یا این که‬
‫تعداد سهام ثابت باشد ولی مبلغ سهام اضافه شود‪.‬‬

‫سؤال ‪ :‬آیا افزایش سرمایه شرکت در هر کدام از روش های افزایش تعدادی سهام یا افزایش مبلغ اسمی‪ ،‬لزوما و ضرورتاً منجر به افزایش تعداد سهامداران‬
‫می شود؟‬

‫پاسخ ‪ :‬خیر لزوما منجر به افزایش سهامداران نمی شود گرچه ممکن است منجر به افزایش تعداد سهامداران بشود و در بعضی روش ها می شود‪ .‬ممکن‬
‫است پذیره نویسی شود و سهامدار جدید داشته باشد و ممکن هم هست سهام دار جدید اضافه نشود به علت این که سهامداران قبلی نسبت به میزان‬
‫سهامشان حق تقدم دارند و ممکن است خودشان تمام سهام را بخرند بنابراین هر افزایش سرمایه منجر به افزایش تعداد سهامدار نمی شود‪.‬‬

‫سؤال ‪ :‬اساسی ترین و ابتدایی ترین مسئله برای افزایش سرمایه شرکت چیست؟‬

‫پاسخ ‪ :‬مهم ترین و پایه ای ترین شرط تأدیه تمام سرمایه قبلی شرکت است‪.‬‬

‫سه مرحله تصمیم گیری افزایش سرمایه‪:‬‬

‫‪ )1‬پیشنهاد سرمایه‬

‫‪ )2‬گزارش بازرس یا بازرسان‬

‫‪ ) 3‬اتخاذ تصمیم توسط مجمع عمومی فوق العاده (رکن تصمیم گیری در شرکت ها مجامع است‪ .‬تصمیم گیری مجمع عمومی فوق العاده زیرا افزایش‬
‫سرمایه شرکت منجر به تغییر در اساسنامه می شود)‬

‫نکته ‪ :‬تصمیم گیری نسبت به اصل افزایش سرمایه بایستی ضرورتاً توسط خود مجمع عمومی فوق العاده اتخاذ شود و قابل تفویض و واگذاری به هیأت‬
‫مدیره نیست‪.‬‬

‫چهار روش برای تأدیه افزایش سرمایه ‪:‬‬

‫‪ )1‬تأدیه مبلغ به صورت نقد‬

‫‪ )2‬پرداخ ت از مطالبات (ممکن است افرادی مطالباتی از شرکت داشتند که آن مطالبات نقد و حال است و شرکت بدهی دارد‪ .‬افزایش سرمایه از طریق این‬
‫که به آن اشخاص به جای پول سهام واگذار می کند (شبیه تهاتر است)‪).‬‬

‫‪ )3‬سود اندوخته ای از قبل بوده و تقسیم نشده و اکنون از محل همان مبلغ افزایش سرمایه پرداخت می شود‪.‬‬

‫‪ )4‬اوراق قرضه‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪190‬‬

‫جلسه نود و چهارم‬

‫جمع بندی ‪:‬‬

‫سؤال ‪ :‬تأدیه مبلغ اسمی سهام جدید جهت افزایش سرمایه شرکت به چند طریق ممکن است؟‬

‫پاسخ ‪ :‬مطابق ماده ‪ 158‬چهار روش ‪:‬‬

‫‪ )1‬نقدی‬

‫‪ ) 2‬تبدیل مطالبات نقدی حال شده اشخاص از شرکت به سهام‬

‫‪ ) 3‬انتقال سود تقسیم نشده یا اندوخته اختیاری (اندوخته قانونی و اندوخته اختیاری داریم) یا عواید حاصله از اضافه ارزش سهام جدید به سرمایه شرکت‬

‫‪ )4‬تبدیل اوراق قرضه به سهام‬

‫کاهش سرمایه ممکن است اجباری یا اختیاری باشد کاهش اجباری را قبال در ماده ‪ 141‬خواندیم‪.‬‬

‫ماده ‪: 141‬‬

‫«اگر بر اثر زیان های وارده حداقل نصف سرمایه شرکت از میان برود هیأت مدیره مکلف است بالفاصله مجمع عمومی فوق العاده صاحبان سهام را دعوت‬
‫نماید تا موضوع انحالل یا بقاء شرکت مورد شور و رأی واقع شود‪ .‬هرگاه مجمع مزبور رأی به انحالل شرکت ندهد باید در همان جلسه و با رعایت مقررات‬
‫ماده ‪ 6‬این قانون سرمایه شرکت را به مبلغ سرمایه موجود کاهش دهد‪.‬‬

‫در صورتی که هیأت مدیره برخالف این ماده به دعوت مجمع عمومی فوق العاده مبادرت ننماید و یا مجمعی که دعوت می شود نتواند مطابق مقررات‬
‫قانونی منعقد گردد هر ذینفع می تواند انحالل شرکت را از دادگاه صالحیتدار درخواست کند‪».‬‬

‫مواد قانونی ‪ :‬کاهش اختیاری مطابق ماده ‪ 157‬تا ‪ 198‬است‪.‬‬

‫مجمع صالح ‪ :‬طبق ماده ‪ 189‬الیحه اصالحی قانون تجارت مرجع تصمیم گ یری مجمع عمومی فوق العاده است زیرا منجر به تغییر در اساسنامه می شود‪.‬‬

‫طریقه کاهش ‪ :‬در کاهش اختیاری فقط مبلغ اسمی سهام موجود کاهش می یابد و فقط از یک طریق است بر خالف افزایش سرمایه که از دو طریق‬
‫افزایش تعداد سهام و یا افزایش مبلغ اسمی سهام انجام می گیرد‪ .‬اما کاهش اجباری مانند افزایش سرمایه است‪.‬‬

‫جمع بندی ‪:‬‬

‫سؤال ‪ :‬کاهش سرمایه بر چند نوع است و تفاوت های آن چیست؟‬

‫پاسخ ‪ :‬کاهش بر خالف افزایش یا اجباری است یا اختیاری‪ .‬در کاهش اجباری شرکت به علل قانونی مجبور و ملزم به کاهش سرمایه است (ماده ‪.)141‬‬

‫کاهش اجباری سرمایه شرکت همچون افزایش سرمایه به دو روش کاهش تعداد سهام موجود یا کاهش مبلغ اسمی سهام موجود ممکن است اما کاهش‬
‫اختیاری (موضوع ماده ‪ ) 189‬با رعایت تشریفات مقرر و مشابه افزایش سرمایه است جز این که در کاهش اختیاری فقط یک روش وجود دارد و آن کاهش‬
‫مبلغ اسمی سهام موجود است و نه کاهش تعداد‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪191‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫مرجع تصمیم گیرنده جهت کاهش سرمایه ‪ :‬کاهش سرمایه همچون افزایش سرمایه منجر به تغییر در سرمایه ی شرکت می گردد و تغییر در‬
‫سرمایه ی شرکت منجر به تغییر در اساسنامه می گردد و هر آنچه منجر به تغییر در اساسنامه شود در صالحیت مجمع عمومی فوق العاده است‪ .‬بنابراین‬
‫تصویب کاهش هم در صالحیت مجمع عمومی فوق العاده است‪.‬‬

‫شرایط کاهش سرمایه ‪ ) 1 :‬اتخاذ تصمیم در نهاد صالح (مجمع عمومی فوق العاده) ‪ )2‬رعایت قاعده ی آمره نسبت به حداقل سرمایه ی مقرر در قانون‬
‫‪ )3‬منجر نشدن کاهش سرمایه به تساوی حقوق صاحبان سهام‬

‫سؤال ‪ :‬حق تقدم در افزایش سرمایه شرکت چیست و چه زمانی به وجود می آید؟‬

‫پاسخ ‪ :‬حق تقدم به معنای مقدم بودن سهامداران سابق در خرید سهام جدید است این حق تقدم فقط زمانی به وجود می آید که افزایش سرمایه از طریق‬
‫صدور سهام جدید انجام شود و نه از طریق افزایش مبلغ سهام‪.‬‬

‫چهار تفاوت حقوق مالی و غیر مالی ‪:‬‬

‫‪ )1‬حق مالی قابل تقویم (قیمت گذاری) است بر خالف حق غیر مالی‬

‫‪ )2‬حق مالی قابل اسقاط است برخالف حق غیر مالی‬

‫‪ )3‬حق مالی قابل نقل و انتقال است بر خالف حق غیر مالی‬

‫‪ )4‬حق مالی قابل توقیف است بر خالف حق غیر مالی‬

‫حق تقدم یک حق مالی است پس ارزش مالی دارد و قابل تقویم است و سهام دار می توان حق تقدم خودش را بفروشد یا اسقاط کند و یا به دیگری منتقل‬
‫کند‪.‬‬

‫میزان حق تقدم سهام دار به نسبت سهام قبلی خودش است و برای استفاده از این حق تقدم مهلت ‪ 60‬روز دارد‪.‬‬

‫جلسه نود و پنجم‬

‫اوصاف و ویژگی های حق تقدم در خرید سهام ‪:‬‬

‫حق تقدم در خرید سهام یک حق مالی است نه غیر مالی بنابراین اوصاف و ویژگی های حق مالی را در خود دارد در نتیجه قابل تقویم و قیمت گذاری‬
‫است به عالوه قابل نقل و انتقال است همچنین قابل اسقاط است‪ .‬عالوه بر این ویژگی ها دو ویژگی خاص را قانون گذار برای حق تقدم مقرر نموده ‪:‬‬

‫‪ ) 1‬راجع به میزان حق تقدم تعداد سهامی که هر سهامدار در نتیجه ی حق تقدم می تواند بخرد به نسبت سهام قبلی اوست (نه به اندازه آن)‬

‫‪ )2‬مهلت اعمال حق تقدم حداکثر قانونی ندارد اما حداقل آن نمی توان کمتر از‪ 60‬روز باشد‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬اسقاط حق تقدم به عنوان یک حق مالی به دو روش ممکن است ‪ )1 :‬اعراض و صرف نظر نمودن خود سهامدار ‪ )2‬سلب حق تقدم توسط شرکت‪.‬‬

‫ماده ‪: 1۵۷‬‬

‫«سرمایه شرکت را می توان از طریق صدور سهام جدید و یا از طریق باال بردن مبلغ اسمی سهام موجود افزایش داد‪».‬‬

‫سؤال ‪ :‬روش های افزایش سرمایه چیست؟ ‪ /‬روش های تأدیه مبلغ اسمی سهام جدید چیست؟‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪192‬‬

‫پاسخ ‪ :‬ماده ‪.157‬‬

‫ماده ‪: 1۵۸‬‬

‫«تأدیه مبلغ اسمی سهام جدید به یکی از طرق زیر امکان پذیر است‪:‬‬

‫‪ - 1‬پرداخت مبلغ اسمی سهم به نقد‪.‬‬

‫‪ - 2‬تبدیل مطالبات نقدی حال شده اشخاص از شرکت به سهام جدید‪.‬‬

‫‪ - 3‬انتقال سود تقسیم نشده یا اندوخته یا عواید حاصله از اضافه ارزش سهام جدید به سرمایه شرکت‪.‬‬

‫‪ - 4‬تبدیل اوراق قرضه به سهام‪.‬‬

‫تبصره ‪ - 1‬فقط در شرکت سهامی خاص تأدیه مبلغ اسمی سهام جدید به غیر نقد نیز مجاز است‪.‬‬

‫تبصره ‪ - 2‬انتقال اندوخته قانونی به سرمایه ممنوع است‪».‬‬

‫بررسی بند ‪ : 2‬واژه اشخاص در بند ‪ 2‬ماده ‪ 158‬مطلق است؛ هم شامل اشخاص ثالث هم شامل سهامداران می شود‪.‬‬

‫بررسی بند ‪ : 3‬در بند سوم منظور اندوخته اختیاری است‪.‬‬

‫یک قاعده آمره ‪ :‬تصمیم نباید منجر به افزایش تعهد سهامدار شود‪ .‬هیچ اکثریتی نمی تواند بر تعهدات بیافزاید‪ .‬فقط رضایت صد در صد شرکا می تواند‬
‫منجر به افزایش تعهدات شود‪ .‬افزایش تعهدات شرکا فقط به اجماع و رضایت صد در صد شرکا ممکن است‪.‬‬

‫ماده ‪: 1۵۹‬‬

‫«افزایش سرمایه از طریق باالبردن مبلغ اسمی سهام موجود در صورتی که برای صاحبان سهام ایجاد تعهد کند ممکن نخواهد بود مگر آن که کلیه صاحبان‬
‫سهام با آن موافق باشند‪».‬‬

‫سؤال ‪ :‬آیا می توان سهام جدید را به مبلغی باالتر از مبلغ اسمی عرضه کرد؟‬

‫ماده ‪: 1۶0‬‬

‫«شرکت می تواند سهام جدید را برابر مبلغ اسمی بفروشند یا این که مبلغی عالوه بر مبلغ اسمی سهم به عنوان اضافه ارزش سهم از خریداران دریافت‬
‫کند‪ .‬شرکت می تواند عواید حاصله از اضافه ارزش سهام فروخته شده را به اندوخته منتقل سازد یا نقداً بین صاحبان سهام سابق تقسیم کند یا در ازاء آن‬
‫سهام جدید به صاحبان سهام سابق بدهد‪».‬‬

‫سؤال ‪ :‬افزایش سرمایه ی شرکت با تصمیم چه نهادی است؟‬

‫ماده ‪: 1۶1‬‬

‫«مجمع عمومی فوق العاده به پیشنهاد هیأت مدیره پس از قرائت گزارش بازرس یا بازرسان شرکت در مورد افزایش سرمایه شرکت اتخاذ تصمیم می کند‪.‬‬

‫تبصره ‪ - 1‬مجمع عمومی فوق العاده که در مورد افزایش سرمایه اتخاذ تصمیم می کند شرایط مربوط به فروش سهام جدید و تأدیه قیمت آن را تعیین‬
‫یا اختیار تعیین آن را به هیأت مدیره واگذار خواهد کرد‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪193‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫تبصره ‪ - 2‬پیشنهاد هیأت مدیره راجع به افزایش سرمایه باید متضمن توجیه لزوم افزایش سرمایه و نیز شامل گزارشی درباره امور شرکت از بدو سال‬
‫مالی در جریان و اگر تا آن موقع مجمع عمومی نسبت به حساب های سال مالی قبل تصمیم نگرفته باشد حاکی از وضع شرکت از ابتدای سال مالی قبل‬
‫باشد‪ .‬گزارش بازرس یا بازرسان باید شامل اظهار نظر درباره پیشنهاد هیأت مدیره باشد‪».‬‬

‫سؤال ‪ :‬مهلت اجرایی کردن تصمیم افزایش سرمایه چقدر است؟‬

‫ماده ‪: 1۶2‬‬

‫«مجمع عمومی فوق العاده می تواند به هیأت مدیره اجازه دهد که ظرف مدت معینی که نباید از پنج سال تجاوز کند سرمایه شرکت را تا میزان مبلغ‬
‫معینی به یکی از طرق مذکور در این قانون افزایش دهد‪».‬‬

‫سؤال ‪ :‬آیا افزایش سرمایه باید به مرجع ثبت شرکت ها اعالم شود؟‬

‫ماده ‪: 1۶3‬‬

‫«هیأت مدیره در هر حال مکلف است در هر نوبت پس از عملی ساختن افزایش سرمایه حداکثر ظرف یک ماه مراتب را ضمن اصالح اساسنامه در قسمت‬
‫مربوط به مقدار سرمایه ثبت شده شرکت به مرجع ثبت شرکت ها اعالم کند تا پس از ثبت جهت اطالع عموم آگهی شود‪».‬‬

‫سؤال ‪ :‬آیا اساسنامه شرکت می تواند اختیار افزایش را به هیأت مدیره دهد؟‬

‫ماده ‪: 1۶4‬‬

‫«اساسنامه شرکت نمی تواند متضمن اختیار افزایش سرمایه برای هیأت مدیره باشد‪».‬‬

‫نکته ‪ :‬اختیار افزایش سرمایه شرکت (بلکه تغییر در سرمایه شرکت) در شمار صالحیت های انحصاری مجمع عمومی فوق العاده و غیر قابل تفویض و‬
‫واگذاری به هر نهاد و مرجعی است‪.‬‬

‫ماده ‪: 1۶۵‬‬

‫«مادام که سرمایه قبلی شرکت تماماً تأدیه نش ده است افزایش سرمایه شرکت تحت هیچ عنوانی مجاز نخواهد بود‪».‬‬

‫جلسه نود و ششم‬

‫مجمع عمومی فوق العاده نمی تواند اختیار افزایش سهام را به هیئت مدیره واگذار کند همینطور اساسنامه هم نمیتواند‪ .‬شرط اصلی و اساسی هر گونه‬
‫افزایش سرمایه در ماده ‪ 165‬با تاکید گفته است‪.‬‬

‫ماده ‪:1۶۶‬‬

‫«در خرید سهام جدید صاحبان سهام شرکت به نسبت سهامی که مالکند حق تقدم دارند و این حق قابل نقل و انتقال است مهلتی که طی آن سهامداران‬
‫می توانند حق تقدم مذکور را اعمال کنند کمتر از شصت روز نخواهد بود‪ .‬این مهلت از روزی که برای پذیره نویسی تعیین میگردد شروع می شود‪».‬‬

‫شرط و حدود اعمال حق تقدم ‪ :‬حق تقدم یک حق مالی است پس ویژگی های حق مالی را دارد و قابل نقل و انتقال است‪ ،‬دو نکته دیگر را ماده ‪166‬‬
‫به این موارد اضافه می کند‪ .‬یکی اینکه حق تقدم به نسبت سهام سابق به وجود می آید‪ ،‬و دیگر اینکه مهلت حق تقدم حداقل ‪ 60‬روز و حداکثر آن را‬
‫هیئت مدیره و مجمع تعیین می کنند‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪194‬‬

‫نکته ‪ :‬حق تقدم به نسبت سهمیه است که صاحبان سهام دارند نه به اندازه آن‪.‬‬

‫پذیره نویسی ‪ :‬اصل شرکت پذیره نویسی دارد پس در اینجا هم مثل همان جا پذیره نویسی وجود دارد‪.‬‬

‫سوال‪ :‬ویژگی های حق تقدم چیست؟‬

‫پاسخ‪ :‬ماده ‪166‬‬

‫ماده ‪:1۶۷‬‬

‫«مجمع عمومی فوق العاده که افزایش سرمایه را از طریق فروش سهام جدید تصویب میکند یا اجازه آن را به هیئت مدیره می دهد می تواند حق تقدم‬
‫صاحبان سهام را نسبت به پذیره نویسی تمام یا قسمتی از سهام جدید از آنان سلب کند به شرط آنکه چنین تصمیمی پس از قرائت گزارش هیئت مدیره‬
‫و گزارش بازرس یا بازرسان شرکت اتخاذ گردد و گرنه باطل خواهد بود‪.‬‬

‫تبصره ـ گزارش هیئت مدیره مذکور در این ماده باید مشتمل بر توجیه لزوم افزایش سرمایه و سلب حق تقدم از سهامداران و معرفی شخص یا اشخاصی‬
‫که س هام جدید برای تخصیص به آنها در نظر گرفته شده است و تعداد و قیمت این گونه سهام و عواملی که در تعیین قیمت در نظر گرفته شده است‬
‫باشد‪ .‬گزارش بازرس یا بازرسان باید حاکی از تایید عوامل و جهاتی باشد که درگزارش هیئت مدیره ذکرشده است‪».‬‬

‫اسقاط حق تقدم ‪ :‬گفتیم حق تقدم یک حق مالی است پس یکی از ویژگی های آن این است که قابل اسقاط است‪ ،‬یعنی می توان آن را کنار گذاشت‪،‬‬
‫یک نوع اسقاط آن است که شخص اظهار کند که آن را نمی خواهد‪ ،‬روش دیگر اسقاط آن است که خود شرکت ثبت کند یعنی شرکت این حق را از‬
‫صاحب سهام سلب کند‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا شرکت می تواند حق تقدم سهامدار را سلب نماید؟‬

‫پاسخ‪ :‬بله اما با شرایط بیان شده در ماده ‪ 167‬؛ شرکت می تواند به طور کلی سهامداران از داشتن حق تقدم سلب کند و یا درصدی را برای داشتن حق‬
‫تقدم تعیین کند‪ .‬مثال ‪ 50‬درصد سهامداران شرکت حق تقدم داشته باشند و ‪ 50‬درصد افراد جدید سهام را بخرند‪.‬‬

‫مفاد گزارش ‪ :‬ادامه ی ماده می گوید باید گزارش هیئت مدیره‪ ،‬بازرسان و‪ ....‬باشد‪ .‬در تبصره این ماده بیان شده است که در گزارش چه مواردی باید قید‬
‫شود‪ .‬چون موارد مشابه را مطالعه کرده ایم مانند اینکه قیمت سهام و تعداد آن تعیین شود و‪ ...‬دیگر به آن نمی پردازیم‪.‬‬

‫نکته ‪« :‬آن» در عبارت «اجازه آن را به هیئت مدیره می دهد» به اصل تصمیم گیری در مورد افزایش سرمایه بر نمی گردد‪ ،‬چون همانطور که گفتیم اصل‬
‫تصمیم گیری در مورد افزایش سرمایه قابل واگذاری به هیئت مدیر را ندارد و خود باید تصمیم بگیرد‪.‬‬

‫ماده ‪:1۶۸‬‬

‫«در مورد ماده ‪ 167‬چنانچه سلب حق تقدم در پذیره نویسی سهام جدید از بعضی از صاحبان سهام به نفع بعضی دیگر انجام می گیرد سهامدارانی که‬
‫سهام جدید برای تخصیص به آنها در نظر گرفته شده است حق ندارند در اخذ رای درباره سلب حق تقدم سایر سهامداران شرکت کنند‪ .‬در احتساب حد‬
‫نصاب رسمیت جلسه و اکثریت الزم جهت معتبر بودن تصمیمات مجمع عمومی سهام سهامدارانی که سهام جدید برای تخصیص به آنها در نظر گرفته‬
‫شده است به حساب نخواهد آمد‪».‬‬

‫منع برخی از سهامداران از پذیره نویسی ‪ :‬این ماده مکمل ماده ‪ 167‬است‪ ،‬مغز کالم در ماده ‪ 167‬این بود که ما می توانیم سهامداران را از پذیره‬
‫نویسی کال یا بعضاً منع کنیم‪ ،‬حاال ماده ‪ 168‬بیان می دارد که برای مثال در شرکتی که هزار سهامدار دارد و قصد افزایش سرمایه را دارد و آن را تصویب‬
‫کرد؛ برای پذیره نویسی سهام جدید سهامداران حق نداشته باشند و فقط ‪ 100‬نفر از آنها حق پذیره نویسی داشته باشند یعنی ‪ 90‬درصد سهامداران حق‬
‫پذیره نویسی نداشته باشند‪ ،‬و فقط ‪ 10‬درصد حق پذیر نویسی داشته باشند‪ .‬در حد نصاب تشکیل و حد نصاب اکثریت و وجود حق رای برای این افراد در‬
‫فرض ماده ‪ 168‬شرایطی وجود دارد‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪195‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫سوال ‪ :‬اگر موضوع تصمیم گیری سلب حق تقدم برخی از سهامداران به نفع برخی دیگر باشد شرایط آن چیست؟‬

‫پاسخ ‪ :‬در ماده ‪ 168‬این پاسخ را می خوانیم‪ .‬طبق این ماده ‪ . 1‬سهامدارانی که سهام جدید برای تخصیص به آنها در نظر گرفته شده است حق ندارند در‬
‫اخذ رای درباره سلب حق تقدم سایر سهامداران شرکت کنند‪.2 .‬در احتساب حد نصاب رسمیت جلسه و اکثریت الزم جهت معتبر بودن تصمیمات مجمع‬
‫عمومی سهام سهامدارانی که سهام جدید برای تخصیص به آنها در نظر گرفته شده است به حساب نخواهد آمد‪ .‬چون سهم ویژه دارند و قطعا به خود رای‬
‫می دهد پس حق رای را از آن ها سلب می کنیم و آن را در حد نصاب احتساب نمی کنیم‪ ،‬در واقع باید دیگران را قانع کنند که به آن ها رای بدهند‪.‬‬

‫ما در هر مجمع دو حد نصاب داریم؛ ‪ .1‬حد نصاب رسمیت ‪ . 2‬حد نصاب تصمیم گیری‪ .‬افرادی که حق تقدم دیگران به نفع آن ها سلب می شود در‬
‫هیچ کدام از این نصاب ها احتساب نمی شوند‪.‬‬

‫ماده ‪: 1۶۹‬‬

‫« در شرکت های سهامی خاص پس از اتخاذ تصمیم راجع به افزایش سرمایه از طریق انتشار سهام جدید بآید مراتب از طریق نشر آگهی در روزنامه کثیر‬
‫االنتشاری که آگهی های مربوط به شرکت در آن نشر میگردد به اطالع صاحبان سهام برسد در این آگهی باید اطالعات مربوط به مبلغ افزایش سرمایه و‬
‫مبلغ اسمی سهام جدید و حسب مورد مبلغ اضافه ارزش سهم و تعداد سهامی که هر صاحب سهم نسبت به سهام خود حق تقدم در خرید آنها را دارد و‬
‫مهلت پذیره نویسی و نحوه پرداخت ذکر شود‪ .‬در صورتی که برای سهام جدید شرایط خاصی در نظر گرفته شده باشد چگونگی این شرایط در آگهی قید‬
‫خواهد شد‪».‬‬

‫توصیه آزمونی ‪ :‬چون مطلب این ماده و ماده ‪ 170‬تکراری است تنها برای آن سوال مطرح می شود‪ .‬داوطلبان خود این ماده را مطالعه کرده و وقت زیادی‬
‫برای آن ندارند اما آن را حذف نکنید‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬در شرکتهای سهامی خاص شرایط و ویژگی های آگهی افزایش سرمایه چیست؟‬

‫پاسخ ‪ :‬ماده ‪169‬‬

‫ماده ‪:1۷0‬‬

‫« در شرکت های سهامی عام پس از اتخاذ تصمیم راجع به افزایش سرمایه از طریق انتشار سهام جدید باید آگهی به نحو مذکور در ماده ‪ 169‬منتشر و در‬
‫آن قید شود که صاحبان سهام بی نام برای دریافت گواهینامه حق خرید سهامی که حق تقدم در خری د آن را دارند ظرف مدت معین که نباید کمتر از‬
‫بیست روز باشد به مراکزی که از طرف شرکت تعیین و در آگهی قید شده است مراجعه کنند‪ .‬برای صاحبان سهام با نام گواهینامه های حق خرید باید‬
‫توسط پست سفارشی ارسال گردد‪».‬‬

‫سوال ‪ :‬در شرکتهای سهامی عام شرایط و ویژگی های آگهی افزایش سرمایه چیست؟‬

‫پاسخ ‪ :‬ماده ‪170‬‬

‫ماده ‪:1۷1‬‬

‫«گواهینامه حق خرید سهم مذکور در ماده فوق باید مشتمل بر نکات زیر باشد‪:‬‬

‫نام و شماره ثبت و مرکز اصلی شرکت‪.‬‬

‫مبلغ سرمایه فعلی و همچنین مبلغ افزایش سرمایه شرکت‪.‬‬

‫تعداد و نوع سهامی که دارنده گواهینامه حق خرید آن را دارد با ذکر مبلغ اسمی سهم و حسب مورد مبلغ اضافه ارزش آن‪.‬‬

‫نام بانک و مشخصات حساب سپرده ای که وجوه الزم باید در آن پرداخته شود‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪196‬‬

‫مهلتی که طی آن دارنده گواهینامه می تواند از حق خرید مندرج در گواهینامه استفاده کند‪.‬‬

‫هرگونه شرایط دیگری که برای پذیره نویسی مقرر شده باشد‪.‬‬

‫تبصره ـ گواهینامه حق خرید سهم باید به همان ترتیبی که برای امضای اوراق سهام شرکت مقرر است به امضاء برسد‪».‬‬

‫توصیه آزمونی ‪ :‬این ماده هم موضوع مهمی بیان نمی کند پس فقط برای آن سوال طرح می کنیم‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬در گواهینامه حق خرید سهم (سهم ناشی از افزایش سرمایه) گنجاندن چه مندرجاتی الزامی است؟‬

‫پاسخ ‪ :‬ماده ‪171‬‬

‫این مطالب همان موارد ذکر شده در آگهی های اول است‪.‬‬

‫خالصه ‪ :‬افزایش سرمایه موجب پ دید آمدن سهام جدید است که برای این سهام های جدید سهامداران حق تقدم دارند (اگر از آن ها سلب نشده باشد) و‬
‫دیگران هم می توانند آن را بخرند در صورتی که عرضه عمومی شده باشد‪.‬‬

‫ماده ‪:1۷2‬‬

‫« در صورتی که حق تقدم در پذیره نویسی سهام جدید از صاحبان سهام سلب شده باشد ی ا صاحبان سهام از حق تقدم خود ظرف مهلت مقرر استفاده‬
‫نکنند حسب مورد تمام یا باقیمانده سهام جدید عرضه و به متقاضیان فروخته خواهد شد‪».‬‬

‫اگر شرکتی بخواهد افزایش سرمایه بدهد و در همان ابتدا تمام سهام های جدید پذیره نویسی شود‪ ،‬مشمول ماده ‪ 172‬نیست‪ ،‬اما اگر حق تقدم از صاحبان‬
‫سهام سلب شده باشد و یا حق تقدم سلب نشده باشد اما سهامداران آن را خریداری نکرده باشد (مال بد بیخ ریش صاحبش مانده است) سهام باید عرضه‬
‫عمومی شود‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬در چه فرضی سهام جدید عرضه عمومی خواهد شد؟‬

‫پاسخ ‪ :‬ماده ‪172‬‬

‫ماده ‪: 1۷3‬‬

‫«شرکت های سهامی عام باید ق بل از عرضه کردن سهام جدید برای پذیره نویسی عمومی ابتدا طرح اعالمیه پذیره نویسی سهام جدید را به مرجع ثبت‬
‫شرکت ها تسلیم و رسید دریافت کنند‪».‬‬

‫سوال ‪ :‬برای عرضه عمومی سهام جدید چه تشریفاتی الزامی است؟‬

‫پاسخ‪ :‬در تشکیل شرکت تشریفاتی الزم بود مثل اعالمیه پذیره نویس ی‪ ،‬آگهی و‪ ...‬که همه آن موارد را اینجا هم باید داشته باشیم‪ .‬پاسخ این سوال در ماده‬
‫‪ 172‬بیان شده است‪.‬‬

‫ماده ‪: 1۷4‬‬

‫« طرح اعالمیه پذیره نویسی مذکور در ماده ‪ 173‬باید به امضای دارندگان امضای مجاز شرکت رسیده و مشتمل بر نکات زیر باشد‪:‬‬

‫نام و شماره ثبت شرکت‪.‬‬

‫موضوع شرکت و نوع فعالیت های آن‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪197‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫مرکز اصلی شرکت و در صورتی که شرکت شعبی داشته باشد نشانی شعب آن‪.‬‬

‫در صورتی که شرکت برای مدت محدود تشکیل شده باشد تاریخ انقضاء مدت آن‪.‬‬

‫مبلغ سرمایه شرکت قبل از افزایش سرمایه‪.‬‬

‫اگر سهام ممتاز منتشر شده باشد تعداد و امتیازات آن‪.‬‬

‫هویت کامل اعضاء هیئت مدیره و مدیر عامل شرکت‪.‬‬

‫شرایط حضور و حق رای صاحبان سهام در مجامع عمومی‪.‬‬

‫مقررات اساسنامه راجع به تقسیم سود و تشکیل اندوخته و تقسیم دارایی بعد از تصفیه‪.‬‬

‫مبلغ و تعداد اوراق قرضه قابل تبدیل به سهم که شرکت منتشرکرده است و مهلت و شرایط تبدیل اوراق قرضه به سهم‪.‬‬

‫مبلغ باز پرداخت نشده انواع دیگر اوراق قرضه ای که شرکت منتشر کرده است و تضمینات مربوط به آن‪.‬‬

‫مبلغ دیون شرکت و همچنین مبلغ دیون اشخاص ثالث که توسط شرکت تضمین شده است‪.‬‬

‫مبلغ افزایش سرمایه‪.‬‬

‫تعداد و نوع سهام جدیدی که صاحبان سهام با استفاده از حق تقدم خود تعهد کرده اند‪.‬‬

‫تاریخ شروع و خاتمه مهلت پذیره نویسی‪.‬‬

‫مبلغ اسمی و نوع سهامی که باید تعهد شود و حسب مورد مبلغ اضافه ارزش سهم‪.‬‬

‫حداقل تعداد سهامی که هنگام پذیره نویسی باید تعهد شود‪.‬‬

‫نام بانک و مشخصات حساب سپرده ای که وجوه الزم باید در آن پرداخته شود‪.‬‬

‫ذ کر نام روزنامه کثیر االنتشاری که اطالعیه ها و آگهی های شرکت در آن نشر می شود‪».‬‬

‫سوال ‪ :‬در طرح اعالمیه پذیره نویسی عمومی چه مندرجاتی الزامی است؟‬

‫پاسخ‪ 19 :‬مورد ذکر شده در ماده ‪ .174‬نیاز به حفظ کردن این ‪ 19‬مورد نیست‪.‬‬

‫ماده ‪: 1۷۵‬‬

‫« آخرین ترازنامه و حساب سود و زیان شرکت که به تصویب مجمع عمومی رسیده است باید ضمیمه طرح اعالمیه پذیره نویسی سهام جدید به مرجع‬
‫ثبت شرکت ها تسلیم گردد و در صورتی که شرکت تا آن موقع ترازنامه و حساب سود و زیان تنظیم نکرده باشد این نکته باید در طرح اعالمیه پذیره‬
‫نویسی قید شود‪».‬‬

‫لزوم تغییر در اساسنامه ‪ :‬با تصمیم بر افزایش سرمایه باید در اساسنامه تغییر ایجاد شود پس موضوع حساس است و مرجع ثبت شرکت ها باید کامال‬
‫در جریان قرار بگیرد و مطلع باشد‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬برای افزایش سرمایه تسلیم چه مواردی به مرجع ثبت شرکت ها الزامی است؟‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪198‬‬

‫پاسخ‪ .1 :‬آخرین ترازنامه و حساب سود و زیان شرکت ‪ .2‬طرح اعالمیه پذیره نویسی در صورتی که شرکت تا آن موقع ترازنامه و حساب سود و زیان‬
‫تنظیم نکرده باشد‪ ،‬این نکته باید در طرح اعالمیه پذیره نویسی قید شود‪.‬‬

‫ماده ‪: 1۷۶‬‬

‫«مرجع ثبت شرکت ها پس از وصول طرح اعالمیه پذیره نویسی و ضمائم آن و تطبیق مندرجات آنها با مقررات قانونی اجازه انتشار اعالمیه پذیره نویسی‬
‫سهام جدید را صادر خواهد نمود‪».‬‬

‫مرجع ثبت شرکت ها پس از بررسی های الزم و علم به رعایت قو انین اجازه برای انتشار اعالمیه پذیره نویسی را خواهد داد‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬با چه شرایطی مرجع ثبت شرکت ها اجازه انتشار اعالمیه پذیره نویسی را خواهد داد؟‬

‫پاسخ ‪ :‬ماده ‪176‬‬

‫«ضمایم» ‪ :‬همان آخرین ترازنامه و حساب سود و زیان است‪.‬‬

‫جلسه نود و هفتم‬

‫ماده ‪: 1۷۷‬‬

‫«اعالمیه پذیره ن ویسی سهام جدید باید عالوه بر روزنامه کثیراالنتشاری که آگهی های شرکت در آن نشر می گردد‪ ،‬اقالً در دو روزنامه کثیراالنتشار دیگر‬
‫آگهی شود و نیز در بانکی که تعهد سهام در نزد آن به عمل می آید در معرض دید عالقمندان قرار داده شود‪ .‬در اعالمیه پذیره نویسی باید قید شود که‬
‫آخرین ترازنامه و حساب سود و زیان شرکت که به تصویب مجمع عمومی رسیده است در نزد مرجع ثبت شرکت ها و در مرکز شرکت برای مراجعه‬
‫عالقمندان آماده است‪».‬‬

‫همانطور که در ابتدای تشکیل شرکت پذیره نویسی باید آگهی شود‪ ،‬برای افزایش سرمایه شرکت نیز باید پذیره نویسی آگهی شود‪ .‬هر شرکتی حتما یک‬
‫روزنانه کثیر االنتشار دارد عالوه بر آن باید در دو روزنامه کثیر االنتشار دیگر نیز آگهی شود‪ .‬عالوه بر این ها باید در بانکی که قرار است پذیره نویسی انجام‬
‫شود نیز اعالم شود‪.‬‬

‫تعهد سهام ‪ :‬تعهد سهام صورت می گیرد یعنی پذیره نویسان متعهد می شوند که مبلغ سهام را بپردازند‪ .‬در اینجا چون بحث افزایش سرمایه است و آن‬
‫شرکت ترازنامه و حساب سود و زیان دارد افراد حرفه ای می توانند بفهمند که شرکت در آینده سود ده یا زیان ده است بر خالف شرکتی که ابتدای‬
‫تشکیل آن است‪.‬‬

‫سؤال ‪ :‬میزان مهلت پذیره نویسی سهام جدید چقدر است؟‬

‫ماده ‪: 1۷۸‬‬

‫«خریداران ظرف مهلتی که در اعالمیه پذیره نویسی سهام جدید معین شده است و نباید از دو ماه کمتر باشد به بانک مراجعه و ورقه تعهد سهام را امضاء‬
‫کرده و مبلغی را که باید پرداخته شود تأدیه و رسید دریافت خواهند کرد‪».‬‬

‫همیشه در پذیر نویسی باید مبلغی نقداً پرداخت شود‪.‬‬

‫ماده ‪:1۷۹‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪199‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫« پذیره نویسی سهام جدید به موجب ورقه تعهد خرید سهم که باید شامل نکات زیر باشد به عمل خواهد آمد‪:‬‬

‫‪ - 1‬نام و موضوع و مرکز اصلی و شماره ثبت شرکت‪.‬‬

‫‪ - 2‬سرمایه شرکت قبل از افزایش سرمایه‪.‬‬

‫‪ - 3‬مبلغ افزایش سرمایه‪.‬‬

‫‪ - 4‬شماره و تاریخ اجازه انتشار اعالمیه پذیره نویسی سهام جدید و مرجع صدور آن‪.‬‬

‫‪ - 5‬تعداد و نوع سهامی که مورد تعهد واقع می شود و مبلغ اسمی آن‪.‬‬

‫‪ - 6‬نام بانک و شماره حسابی که بهای سهم در آن پرداخته می شود‪.‬‬

‫‪ - 7‬هویت و نشانی کامل پذیره نویس‪».‬‬

‫سوال ‪ :‬ورقه تعهد خرید سهام جدید می بایست دارای چه مندرجاتی باشد؟‬

‫ماده ‪: 1۸0‬‬

‫« مقررات مواد ‪ 14‬و ‪ 15‬این قانون در مورد تعهد خرید سهم جدید نیز حاکم است‪».‬‬

‫نکته آزمونی ‪ :‬مواد ‪ 14‬و ‪ 15‬هم خیلی مهم است‪ .‬وقتی قرار است ابتدا سهام شرکتی را خریداری کنیم دو قاعده دارد که در ماده ‪ 14‬و ‪ 15‬بیان شده‬
‫است همان ها در مورد سهامداران که در پذیره نویسی سهام جدید وارد شرکت می شوند نیز تکرار می شود‪.‬‬

‫ماده ‪: 1۵‬‬

‫« تخلف از ماده ‪ 6‬و ماده ‪ 11‬مستلزم دویست تا ده هزار ریال جزای نقدی است‪ .‬این مجازات را محکمه حقوق رأساً و بدون تقاضای مدعی العموم می تواند‬
‫حکم بدهد و اجرای آن مانع اجرای مقررات راجع به تاجر ورشکسته که دفتر مرتب ندارد نخواهد بود‪».‬‬

‫اثر امضا ‪ :‬همین ورقه تعهد سهمی که به عنوان سهامدار جدید امضا می کنیم با همین امضا اساسنامه شرکت را هم قبول می کنیم و تصمیمات مجامع‬
‫را هم می پذیریم‪.‬‬

‫ماده ‪: 14‬‬

‫«دفاتر مذکور در ماده ‪ 6‬و سایر دفاتری که تجار برای امور تجارتی خود به کار می برند در صورتی که مطابق مقررات این قانون مرتب شده باشد بین تجار‬
‫‪ -‬در امور تجارتی ‪ -‬سندیت خواهد داشت و غیر این صورت فقط بر علیه صاحب آن معتبر خواهد بود‪».‬‬

‫موضوع ‪ :‬این ماده راجع به تشریفات تنظیم ورقه تعهد سهم است‪.‬‬

‫وجود تشریفات ‪ :‬همه این تشریفات درمورد پذیره نویسی سهام جدید هم هست؛ به طور خالصه همانطور که پذیره نویسی سهام شرکت در حال تأسیس‬
‫تشریفاتی دارد همان تشریفات در این جا هم باید رعایت شود و دیگر این که همانطور که در ابتدای تشکیل شرکت صرف امضای ورقه ی تعهد سهم قبول‬
‫اساسنامه و تصمیمات مجامع به حساب می آید‪ ،‬در پذیره نویسی سهام جدید هم همین مطلب هست‪.‬‬

‫ماده ‪: 1۸1‬‬

‫«پس از گذشتن مهلتی که برای پذیره نویسی معین شده است و در صورت تمدید بعد از انقضای مدت تمدید شده هیأت مدیره حداکثر تا یک ماه به‬
‫تعهدات پذیره نویسان رسیدگی کرده و تعداد سهام هر یک از تعهدکنندگان را تعیین و اعالم و مراتب را جهت ثبت و آگهی به مرجع ثبت شرکت ها اطالع‬
‫خواهد داد‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪200‬‬

‫هر گاه پس از رسیدگی به اوراق پذیره نویسی مقدار سهام خریدا ری شده بیش از میزان افزایش سرمایه باشد هیأت مدیره مکلف است ضمن تعیین تعداد‬
‫سهام هر خریدار دستور استرداد وجه سهام اضافه خریداری شده را به بانک مربوط بدهد‪».‬‬

‫نکته ‪ :‬در پذیره نویسی سهام جدید هم تعهدات پذیره نویسان رسیدگی می شود‪.‬‬

‫در قدیم گاهی می شد که اضافه فروخته شود که در آن صورت سهام اضافه فروخته شده مسترد می شد‪.‬‬

‫سؤال ‪ :‬در صورت عدم ثبت افزایش سرمایه ضمانت اجرا چیست؟‬

‫ماده ‪: 1۸2‬‬

‫«هرگاه افزایش سرمایه شرکت تا نه ماه از تاریخ تسلیم طرح اعالمیه پذیره نویسی مذکور در ماده ‪ 174‬به مرجع ثبت شرکت ها به ثبت نرسد به درخواست‬
‫هر یک از پذیره نویسان سهام جدید مرجع ثبت شرکت که طرح اعالمیه پذیره نویسی به آن تسلیم شده است گواهینامه ای حاکی از عدم ثبت افزایش‬
‫سرمایه شرکت صاد ر و به بانکی که تعهد سهام و تأدیه وجوه در آن به عمل آمده است ارسال می دارد تا اشخاصی که سهام جدید را پذیره نویسی کرده‬
‫اند به بانک مراجعه و وجوه پرداختی خود را مسترد دارند‪ .‬در این صورت هر گونه هزینه ای که برای افزایش سرمایه شرکت پرداخت یا تعهد شده باشد به‬
‫عهده شرکت قرار می گیرد‪».‬‬

‫تا اینجا همه موارد افزایش سرمایه شرکت در شرکتهای سهامی عام بود حال اگر در سهامی خاص باشد شرایط چگونه است؟ تشریفات در شرکت ها سهامی‬
‫عام بیشتر و سخت گیرانه تر است‪.‬‬

‫سؤال ‪ :‬تشریفات ثبت افزایش سرمایه در شرکت های سهامی خاص چیست؟‬

‫ماده ‪: 1۸3‬‬

‫« برای ثبت افزایش سرمایه شرکت های سهامی خاص فقط تسلیم اظهارنامه به ضمیمه مدارک زیر به مرجع ثبت شرکت ها کافی خواهد بود‪:‬‬

‫‪ - 1‬صورتجلسه مجمع عمومی فوق العاده که افزایش سرمایه را تصویب نموده یا اجازه آن را به هیأت مدیره داده است و در صورت اخیر صورتجلسه هیأت‬
‫مدیره که افزایش سرمایه را مورد تصویب قرار داده است‪.‬‬

‫‪ - 2‬یک نسخه از روزنامه ای که آگهی مذکور در ماده ‪ 169‬این قانون در آن نشر گردیده است‪.‬‬

‫‪ - 3‬اظهارنامه مشعر بر فروش کلیه سهام جدید و در صورتی که سهام جدید امتیازاتی داشته باشد باید شرح امتیازات و موجبات آن در اظهارنامه قید شود‪.‬‬

‫‪ - 4‬در صورتی که قسمتی از افزایش سرمایه به صورت غیر نقد باشد باید تمام قسمت غیر نقد تحویل گردیده و با رعایت ماده ‪ 82‬این قانون به تصویب‬
‫مجمع عمومی فوق العاده رسیده باشد مجمع عمومی فوق العاده در این مورد با حضور صاحبان سهام شرکت و پذیره نویسان سهام جدید تشکیل شده و‬
‫رعایت مقررات مواد ‪ 77‬لغایت ‪ 81‬این قانون در آن قسمت که به آورده غیر نقد مربوط می شود الزامی خواهد بود و یک نسخه از صورت جلسه مجمع‬
‫عمومی فوق العاده باید به اظهارنامه مذکور در این ماده ضمیمه شود‪.‬‬

‫تبصره ‪ -‬اظهارنامه های مذکور در این ماده باید به امضاء کلیه هیأت مدیره رسیده باشد‪».‬‬

‫ماده ‪: 1۸4‬‬

‫«وجوهی که به حساب افزایش سرمایه تأدیه می شود باید در حساب سپرده مخصوصی نگاهداری شود‪ .‬تأمین و توقیف و انتقال وجوه مزبور به حساب های‬
‫شرکت ممکن نیست مگر پس از به ثبت رسیدن افزایش سرمایه شرکت‪».‬‬

‫سؤال ‪ :‬آیا وجوه پرداخت شده در راستای افزایش سرمایه شرکت قابل تصرف است؟‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪201‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫پاسخ ‪ :‬خیر تا زمانی که بخشی از سرمایه شرکت شود یعنی زمانی که تمام تشریفات که آخرین آن به ثبت رسیدن سرمایه شرکت است انجام شود‪.‬‬

‫جزئیات مربوط به افزایش سرمایه ‪ :‬اصل افزایش سرمایه باید به تصویب مجمع عمومی فوق العاده برسد و قابل تفویض و واگذاری به هیچ نهادی نیست‬
‫اما راجع به جزئیات می شود خود مجمع عمومی فوق العاده تصمیم گیرد یا به هیأت مدیره واگذار کند‪ .‬مجمع عمومی فوق العاده نمی تواند چه در‬
‫اساسنامه چه خارج از اساسنامه این صالحیت خود را واگذار کند‪.‬‬

‫یکی از روش هایی که شرکت می تواند افزایش سرمایه دهد روش تبدیل مطالبات نقدی (نه غیر نقدی) حال شده (نه مؤجل) است‪.‬‬

‫جلسه نود و هشتم‬

‫ماده ‪: 1۸۵‬‬

‫«در صورتی که مجمع عمومی فوق العاده صاحبان سهام افزایش سرمایه شرکت را از طریق تبدیل مطالبات نقدی حال شده اشخاص از شرکت تصویب‬
‫کرده باشد سهام جدیدی که در نتیجه این گونه افزایش سرمایه صادر خواهد شد با امضاء ورقه خرید سهم توسط طلبکارانی که مایل به پذیره نویسی‬
‫سهام جدید باشند انجام می گیرد‪».‬‬

‫افزایش سرمایه از طریق تبدیل مطالبات ‪ :‬اگر قرار ا ست شرکت افزایش سرمایه داشته باشد و از طریق تبدیل مطالبات اشخاص به سهام این کار صورت‬
‫گیرد‪ ،‬پذیره نویسی عمومی رخ نمی دهد‪ .‬در این جا یک پذیره نویسی محدود انجام می شود‪ .‬مندرجات ورقه سهم همانی است که در ماده ‪ 179‬بیان شده‬
‫است‪ .‬به عبارتی این که این جا طلبکاران محدودی هستند مانع این که مندرجات پذیره نویسی رعایت نشود نیست‪ .‬تنها موردی که الزم نیست رعایت‬
‫شود بند ‪ 6‬است‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬اصوال چه پذیره نویسی عمومی باشد چه پذیره نویسی در بین طلبکاران شرکت که مطالبات نقدی حال دارند‪ ،‬مندرجات ورقه تعهد سهم اصوال‬
‫یکسان است‪.‬‬

‫ماده ‪: 1۸۷‬‬

‫«در مورد ماده ‪ 185‬پس از انجام پذیره نویسی باید در موقع به ثبت رسانیدن افزایش سرمایه در مرجع ثبت شرکت ها صورت کاملی از مطالبات نقدی‬
‫حال شده بستانکاران پذیره نویس را که به سهام شرکت تبدیل شده است به ضمیمه رونوشت اسناد و مدارک حاکی از تصفیه آن گونه مطالبات که بازرسان‬
‫شرکت صحت آن را تأیید کرده باشند همراه با صورت جلسه مجمع عمومی فوق العاده و اظهارنامه هیأت مدیره مشعر بر این که کلیه این سهام خریداری‬
‫شده و بهای آن دریافت شده است به مرجع ثبت شرکت ها تسلیم شود‪».‬‬

‫در این ماده یکی از مواردی بیان شده است که باید به مرجع ثبت شرکت ها تسلیم شود و آن صورت کامل مطالبات نقدی حال شده است و بازرس یا‬
‫بازرسان شرکت هم باید آن را تأیید کرده باشند‪.‬‬

‫* مشعر ‪ :‬از شعور می آید و یعنی بیان کننده‪.‬‬

‫خالصه ‪ :‬افزایش سرمایه از طریق باال بردن مبلغ اسمی سهام موجود در ماده ‪( 188‬مرتبط با ماده ‪ )158‬آمده است‪ .‬ماده ‪ 158‬افزایش سرمایه از طریق‬
‫صدور سهام جدید است و در ماده ‪ 188‬افزایش سرمایه از طریق باال بردن مبلغ اسمی سهام موجود است‪.‬‬

‫ماده ‪: 1۵۸‬‬

‫«تأدیه مبلغ اسمی سهام جدید به یکی از طرق زیر امکان پذیر است‪:‬‬

‫‪ - 1‬پرداخت مبلغ اسمی سهم به نقد‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪202‬‬

‫‪ - 2‬تبدیل مطالبات نقدی حال شده اشخاص از شرکت به سهام جدید‪.‬‬

‫‪ - 3‬انتقال سود تقسیم نشده یا اندوخته یا عواید حاصله از اضافه ارزش سهام جدید به سرمایه شرکت‪.‬‬

‫‪ - 4‬تبدیل اوراق قرضه به سهام‪.‬‬

‫تبصره ‪ - 1‬فقط در شرکت سهامی خاص تادیه مبلغ اسمی سهام جدید به غیر نقد نیز مجاز است‪.‬‬

‫تبصره ‪ - 2‬انتقال اندوخته قانونی به سرمایه ممنوع است‪».‬‬

‫ماده ‪( 1۸۸‬مرتبط با ماده ‪: )1۵۸‬‬

‫«در موردی که افزایش سرمایه از طریق باالبردن مبلغ اسمی سهام موجود صورت می گیرد کلیه افزایش سرمایه باید نقداً پرداخت شود و نیز سهام جدیدی‬
‫که در قبال افزایش سرمایه صادر می شود باید هنگام پذیره نویسی بر حسب مورد کالً پرداخته یا تهاتر شود‪».‬‬

‫سؤال ‪ :‬تأدیه ی مبلغ زمانی که افزایش سرمایه از طریق افزایش مبلغ اسمی باشد چگونه است؟‬

‫پاسخ ‪ :‬شخصی به شخص دیگر ‪ 100‬میلیون بدهی دارد این تأدیه بدهی یا از طریق این که شخص بدهی اش را بپردازد انجام می شود و یا از طریق این‬
‫که به هر طریقی شخص طلبکار نیز خودش به همان مبلغ بدهکار آن شخص می شود که این روش تهاتر است‪.‬‬

‫ماده ‪: 1۸۹‬‬

‫«عالوه بر کاهش اجباری سرمایه مذکور در ماده ‪ 141‬مجمع عمومی فوق العاده شرکت می تواند به پیشنهاد هیات مدیره در مورد کاهش سرمایه شرکت‬
‫به طور اختیاری اتخاذ تصمیم کند مشروط بر آن که بر اثر کاهش سرمایه به تساوی حقوق صاحبان سهام لطمه ای وارد نشود و سرمایه شرکت از حداقل‬
‫مقرر در ماده ‪ 5‬این قانون کمتر نگردد‪.‬‬

‫تبصره ‪ -‬کاهش اجباری سرمایه از طریق کاهش تعداد یا مبلغ اسمی سهام صورت می گیرد و کاهش اختیاری سرمایه از طریق کاهش بهای اسمی سهام‬
‫به نسبت متساوی و رد مبلغ کاهش یافته هر سهم به صاحب آن انجام می گیرد‪».‬‬

‫کاهش سرمایه ‪ :‬یکی دیگر از قالب های تغییر سرمایه ی شرکت است که به دو حالت اجباری و اختیاری است که کاهش اجباری شرکت در ماده ‪141‬‬
‫آمده است‪ .‬و در برخی موارد هم خود شرکت تصمیم به کاهش سرمایه می گیرد و اختیاری است‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬کاهش سرمایه ی شرکت بر چند نوع است؟ مرجع تصمیم گیری آن چه نهادی است؟ چه شرایطی دارد؟‬

‫پاسخ ‪ :‬کاهش سرمایه تقریبا شبیه افزایش سرمایه است‪ .‬علت آن که کاهش همچون افزایش در صالحیت مجمع عمومی فوق العاده است این است که‬
‫منجر به تغییر در اساسنامه می شود مشروط بر این که تساوی حقوق سهامداران بر هم نریزد و دیگر این که از حداقل های ماده ‪ 5‬الیحه اصالحی پایین‬
‫تر نیاید و اگر بخواد از آن پایین تر بیاد باید نوع شرکت تغییر کند‪ .‬کاهش اجباری مثل افزایش سرمایه از دو طریق است اما کاهش اختیاری فقط با کاهش‬
‫مبلغ اسمی سهام ممکن است‪.‬‬

‫ماده ‪: 1۹0‬‬

‫«پیشنهاد هیأت مدیره راجع به کاهش سرمایه باید حداقل چهل و پنج روز قبل از تشکیل مجمع عمومی فوق العاده به بازرس یا بازرسان شرکت تسلیم‬
‫گردد‪.‬‬

‫پیشنهاد مزبور باید متضمن توجیه لزوم کاهش سرمایه و هم چنین شامل گزارشی درباره امور شرکت از بدو سال مالی در جریان و اگر تا آن موقع مجمع‬
‫عمومی نسبت به حساب های مالی قبل تصمیم نگرفته باشد حاکی از وضع شرکت از ابتدای سال مالی قبل باشد‪».‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪203‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫نکته ‪ :‬پیشنهاد هیأت مدیره قدم اول در کاهش سرمایه است‪.‬‬

‫ماده ‪: 1۹1‬‬

‫«بازرس یا بازرسان شرکت پیشنهاد هیأت مدیره را مورد رسیدگی قرار داده و نظر خود را طی گزارشی به مجمع عمومی فوق العاده تسلیم خواهد نمود و‬
‫مجمع عمومی پس از استماع گزارش بازرس تصمیم خواهد گرفت‪».‬‬

‫سؤال‪ :‬شرایط و تشریفات کاهش سرمایه چیست؟ وظیفه بازرسان در راستای کاهش سرمایه چیست؟‬

‫ماده ‪: 1۹2‬‬

‫«هیأت مدیره قبل از اقدام به کاهش اختیاری سرمایه باید تصمیم مجمع عمومی را درباره کاهش حداکثر ظرف یک ماه در روزنامه رسمی و روزنامه‬
‫کثیراالنتشاری که آگهی های مربوط به شرکت در آن نشر می گردد آگهی کند‪».‬‬

‫سؤال ‪ :‬آیا کاهش سرمایه هم بایستی آگهی گردد؟ تشریفات آن چیست؟‬

‫جلسه نود و نهم‬

‫ماده ‪: 1۹3‬‬

‫«در مورد کاهش اختیاری سرمایه شرکت هر یک از دارندگان اوراق قرضه و یا بستانکارانی که منشاء طلب آنها قبل از تاریخ نشر آخرین آگهی مذکور در‬
‫ماده ‪ 192‬باشد می توانند ظرف دو ماه از تاریخ نشر آخرین آگهی اعتراض خود را نسبت به کاهش سرمایه شرکت به دادگاه تقدیم کنند‪».‬‬

‫تغییر در وضعیت طلبکار ‪ :‬شرکت ممکن است طلبکارانی داشته باشد حال اگر شرکت افزایش سرمایه دهد مثل این است که شما از شخص طلبکارید‬
‫و آن شخص میلیاردر شود در این صورت اطمینان این که مطالبات وصول خواهد شد بیشتر می شود‪ .‬نقطه مقابل آن این است که اگر شرکت کاهش‬
‫سرمایه دهد مثل این که بدهکار شما توان مالی اش کاهش یابد‪ ،‬احتمال پرداخت به موقع بدهی شما کاهش می یابد‪ .‬بنابراین کاهش سرمایه شرکت‬
‫طلبکاران را در موقعیت بدتر قرار می دهد‪.‬‬

‫سؤال ‪ :‬حق بستانکاران و طلبکاران شرکت در صورت کاهش سرمایه چه می شود؟‬

‫پاسخ ‪ :‬تنها حق اعتراض دارند زیرا در مجمع نیستند که حق رأی داشته باشند‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬طلبکاران در مورد افزایش شرکت چنین حقی ندارند زیرا افزایش سرمایه به ضرر آن ها نیست‪.‬‬

‫ماده ‪: 1۹4‬‬

‫«در صورتی که بنظر دادگاه اعتراض نسبت به کاهش سرمایه وارد تشخیص شود و شرکت جهت تأمین پرداخت طلب معترض وثیقه ای که به نظر دادگاه‬
‫کافی باشد نسپارد در این صورت آن دین حال شده و دادگاه حکم به پرداخت آن خواهد داد‪».‬‬

‫سؤال ‪ :‬نتیجه اعتراض به کاهش سرمایه چیست؟‬

‫پاسخ ‪ :‬اگر اعتراض مورد قبول واقع شود دادگاه شرکت را موظف می کند که وثیقه ای بگذارد و اگر وثیقه نگذارد دین طلبکار حال می شود‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪204‬‬

‫مالک قبول وثیقه ‪ :‬مرجع تشخیص این که آیا وثیقه کافی است یا خیر دادگاه است‪ .‬حکم دادگاه در مورد وثیقه یا حال شدن دین طلبکار مانع مطلق و‬
‫دائمی کاهش سرمایه نیست یعنی برای همیشه جلوی کاهش سرمایه شرکت را نمی گیرد اما تا زمانی که این اقدامات انجام نشده کاهش سرمایه ممنوع‬
‫است‪ .‬طبق آیین دادرسی مدنی اثر تعلیقی موقت دارد‪.‬‬

‫ماده ‪: 1۹۵‬‬

‫«در مهلت دو ماه مذکور در ماده ‪ 193‬و هم چنین در صورتی که اعتراضی شده باشد تا خاتمه اجرای حکم قطعی دادگاه شرکت از کاهش سرمایه ممنوع‬
‫است‪».‬‬

‫سؤال ‪ :‬اثر اعتراض بستانکار و تشخیص دادگاه در بجا بودن اعتراض در کاهش سرمایه چیست؟‬

‫ماده ‪: 1۹۶‬‬

‫«برای کاهش بهای اسمی سهام شرکت و رد مبلغ کاهش یافته هر سهم هیئت مدیره شرکت باید مراتب را طی اطالعیه ای به اطالع کلیه صاحبان سهم‬
‫برساند‪ .‬اطالعیه شرکت باید در روزنامه کثیراالنتشاری که آگهی های مربوط به شرکت در آن نشر میگردد منتشر شود و برای صاحبان سهام با نا م توسط‬
‫پست سفارشی ارسال گردد‪».‬‬

‫سؤال ‪ :‬آیا کاهش بهای اسمی سهام (کاهش اختیاری) باید اطالع رسانی شود؟‬

‫ماده ‪: 1۹۷‬‬

‫«در ظرف ماه اول تشکیل هر شرکت خالصه شرکت نامه و منضمات آن طبق نظام نامه وزارت عدلیه اعالن خواهد شد‪».‬‬

‫سؤال ‪ :‬مندرجات الزامی اطالعیه کاهش چه مواردی است؟‬

‫ماده ‪: 1۹۸‬‬

‫«خرید سهام شرکت توسط همان شرکت ممنوع است‪».‬‬

‫علت حکم ‪ :‬ارزش سهام غیر واقعی باال می رود چون خودشان مرجع قیمت گذاری می شوند در حالی که بازار باید قیمت را تعیین کند‪.‬‬

‫موضوع مرتبط ‪ :‬بازی پانزی که علت بسیاری از کاله برداری ها است‪ .‬پانزی نام یک آدم است که از مردم پول می گرفت و سود تضمینی می داد به موقع‬
‫دقیق و مطابق وعده‪ .‬افزایش و خلق ثروت وجود نداشت و ابتدا آدم های کمی اعتماد کردند اما کم کم آدم های زیادی اعتماد کردند و این سرمایه افزایش‬
‫یافت و زمانی که دیگر سرمایه جدید نیاید بازی تمام است‪ .‬و شرکتی که سهام خودش را بخرد درگیر بازی پانزی شده است زیرا قیمت سهام را خودشان‬
‫تعیین می کنند‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬اول این که خرید با بازخرید فرق دارد خرید سهام ممنوع است اما بازخرید با محدودیت هایی که دارد مجاز است و دیگر این که خرید توسط‬
‫شرکت های وابسته هم منعی ندارد‪.‬‬

‫مطلب غیر درسی ‪ :‬مشکل قمار جهل به ریسک است‪ .‬ه ر جا جهل باشد آن جا قمار است‪ .‬وارد موضوعی که تخصصی ندارید نشوید‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪205‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫جلسه صدم‬
‫مثال اکثریت نسبی و مطلق ‪ :‬اگر معیار اکثریت نسبی باشد و فرض کنید ‪ 20‬نفر کاندیدا داشته باشیم که یکی ‪ 2‬درصد‪ ،‬دیگری ‪ 5‬درصد و باالترین‬
‫آنها ‪ 17‬درصد رای داشته باشد‪ .‬نسبت به افرادیکه ‪2‬درصد رای دارند‪ ،‬آن هایی که ‪ 5‬درصد رای آورده اند اکثریت نسبی دارد در حالیکه اکثریت افراد به‬
‫او رأی نداده اند اما اکثریت مطلق حتما باالی نصف است (نصف ‪.)1 +‬‬

‫بازخرید سهام ‪ :‬آنچه در ماده ‪ 198‬الیحه اصالحی ممنوع اعالم شده خرید سهام توسط خود شرکت است اما بازخرید سهام ممنوع نمی باشد و مجاز‬
‫است‪ .‬در بازخرید‪ ،‬شرکت سهام خود را به میزان سهم سهامدارانی که سهامشان را بازخرید می کند کاهش سرمایه می دهد چرا که در خرید سهام‪ ،‬خریدار‬
‫سهام را تملک می نماید اما در بازخرید شرکت مالک نمی شود بلکه قیمت سهام را می پردازد و در نتیجه آن سهامدار از شرکت خارج می شود و سهام او‬
‫ابطال می گردد‪.‬‬

‫جمع بندی ‪ :‬بنابراین خرید با بازخرید دو مفهوم کامالً متمایز است خرید ممنوع و باز خرید اصوالً مجاز است‪.‬‬

‫خرید سهام شرکت مادر ‪ :‬گرچه خود شرکت از خرید و تملک سهام خود ممنوع است لکن خرید سهام یک شرکت مادر توسط شرکت های وابسته که‬
‫شخصیت حقوقی مستقل دارند منعی ندارد‪.‬‬

‫بخش نهم ‪ :‬انحالل و تصفیه شرکت (‪ 33‬ماده قانونی)‬

‫این بخش نیز عالوه بر اینکه دارای اهمیت بسیاری می باشد مواد قابل قبول و قابل توجهی را به خود اختصاص داده است‪.‬‬

‫مواد قانونی ‪ :‬مواد ‪ 199‬الی ‪ 231‬الیحه‬

‫انحالل شرکت های سهامی ‪:‬‬

‫انحالل یک شرکت به میزان تاسیس آن دارای اهمیت است‪ .‬شخص حقیقی با تولد پیدایش و با مرگ شخصیت او تمام می شود و در مورد شخص حقوقی‬
‫نیز باید بدانیم که از چه زمانی شخصیت او ایجاد می شود؟ تا کی ادامه دارد؟ و در نهایت چه زمانی منحل می شود؟‬

‫سوال اصلی ‪ :‬مواردی که یک شرکت منحل می شود چیست؟‬

‫دالیل انحالل شرکت سهامی ‪:‬‬

‫حالت اول ‪ :‬انحالل قهری (ورشکستگی)‬

‫حالت دوم ‪ :‬انحالل به اراده و حکم دادگاه‬

‫حالت سوم ‪ :‬انحالل با تصمیم مجمع عمومی فوق العاده‬

‫خالصه ‪ :‬بخش نهم الیحه شرکت های سهامی مشتمل بر ‪ 33‬ماده انحال ل و تصفیه شرکت را بیان نموده است انحالل شرکت می تواند به یکی از سه نوع‬
‫ذیل باشد ‪:‬‬

‫‪ . 1‬انحالل قهری (نه با تصمیم دادگاه و نه تصویب مجمع عمومی فوق العاده)؛ شرکتی که ورشکست می شود ؛ ورشکستگی آن مساوی است با انحالل‬
‫قهری آن‪ .‬زمانیکه حکم ورشکستگی شرکت صادر گردد‪ ،‬شرکت خود به خود منحل است و نیازی به صدور حکم انحالل به طور جداگانه نیست‪.‬‬

‫‪ . 2‬انحالل به حکم دادگاه ‪ :‬در مواردیکه‪ ،‬در مواد مختلف الیحه شرکت های سهامی مقرر شده است دادگاه می تواند حکم انحالل شرکت را صادر نماید که‬
‫این موارد در مواد ‪ 141 ،202 ،201 ،109‬و ‪ 5‬الیحه بیان شده است‪.‬‬

‫مواردی که دادگاه شرکت را منحل اعالم می کند ‪:‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪206‬‬

‫‪ .1‬انجام موضوع شرکت یا غیر ممکن شدن آن‬

‫مثال ‪ :‬شرکت با هدف و موضوع خاصی تاسیس شده و با انجام آن فعالیت به هدف خود رسیده و یا رسیدن به آن غیر ممکن گردیده‪.‬‬

‫‪ .2‬انقضای مدت شرکت ‪ :‬ممکن است افراد تصمیم بگیرند مدت شرکت را تمدید کنند اگر این اقدام صورت نگیرد شرکت منحل می شود‪.‬‬

‫‪ .3‬تحقق هر یک از موارد ماده ‪ : 201‬یک سال از تاسیس شرکت گذشته اما هیچ فعالیتی صورت نگرفته‪ ،‬مجمع عمومی سالیانه تشکیل نشود و سایر‬
‫مواردی که در این ماده بیان شده است‪.‬‬

‫‪ .4‬کاهش سرمایه شرکت به میزانی کمتر از حداقل قانونی و عدم اقدام قانونی برای جبران این کاهش سرمایه در بازه زمانی یک ساله (ماده ‪)5‬‬

‫‪ . ۵‬از بین رفتن حداقل نصف سرمایه شرکت بر اثر خسارات و زیانها (ماده ‪)141‬‬

‫‪ .۶‬انحالل توسط مجمع عمومی فوق العاده ‪ :‬مجمع عمومی فوق العاده صالحیت دارد پیش از پایان مدت شرکت آن را منحل نماید (در هر زمانی و به هر‬
‫علتی)‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬اعتبار این تصمیم منوط است به اکثریت دو سوم حاضران‪.‬‬

‫جلسه صد و یکم‬
‫انحالل ‪ :‬انحالل ممکن است قهری‪ ،‬به حکم دادگاه و یا با تصویب مجمع عمومی فوق العاده باشد؛ اگر انحالل قهری یا به حکم دادگاه باشد موارد مشخص‬
‫شده است اما اگر انحالل به تصویب مجمع عمومی فوق العاده باشد هر زمان و به هر علت ممکن است و به عبارتی محدود به زمان و علت خاصی نیست و‬
‫به طور تام به تصویب مجمع عمومی فوق العاده واگذار می شود که البته باید اکثریت دو سوم را به دست بیاورد‪.‬‬

‫تصفیه ‪ :‬شرکتی که منحل می شود یا به دلیل ورشکستگی است و یا به سایر علل ؛ اگر به دلیل ورشکستگی منحل شود مقررات تصفیه خاص خود را‬
‫دارد و اگر به سایر علل منحل شود تصفیه او متفاوت است‪ .‬پس قواعد تصفیه شرکت بسته به این که علت انحالل چه بوده است متفاوت میباشد‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬در صورتی که انحالل شرکت به علت ورشکستگی باشد چه مقرراتی بر تصفیه آن حاکم است و مدیر تصفیه کیست؟‬

‫پاسخ بخش اول ‪ :‬مقررات تصفیه شرکتی که به علت ورشکستگی منحل شده همان مقررات ورشکستگی (قانون تجارت و قانون اداره تصفیه امور‬
‫ورشکستگی) خواهد بود‪.‬‬

‫علت ‪ :‬می دانید اگر تاجر ناتوان از تادیه و پرداخت دیون و بدهی های خود باشد‪ ،‬ورشکسته نامیده می شود‪ ،‬همین حالت را اگر شخص عادی داشته باشد‬
‫معسر نامیده می شود و ورشکستگی تاجر همان اعسار شخص عادی است‪ .‬اگر شما غیر تاجر باشید و ناتوان از پرداخت دیون خود معسر هستید و می‬
‫توانید ادعای اعسار کنید‪ ،‬اما اگر شما تاجر باشید و ناتوان از پرداخت دیون خود شوید اعسار شما پذیرفته نمی شود و باید با توجه به تاجر بودن اعالم‬
‫ورشکستگی کنید‪ .‬ورشکستگی قواعدی دارد و شرکت های سهامی هم تاجر هستند‪ ،‬پس قواعد ورشکستگی تاجر بر آنها حکومت می کند‪.‬‬

‫جمع بندی ‪ :‬تصفیه شرکتی که منحل شده است و علت انحالل آن ورشکستگی بوده است مطابق مقررات ورشکستگی تاجر صورت می گیرد زیرا شرکت‬
‫سهامی تاجر است‪.‬‬

‫پاسخ بخش دوم ‪ :‬مدیر تصفیه توسط دادگاه تعیین می شود‪ ،‬البته در صورتی که اداره تصفیه وجود نداشته باشد اما اگر اداره تصفیه وجود داشت همان‬
‫اداره عهده دار تصفیه خواهد بود‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪207‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫سوال ‪ :‬اگر انحالل به علتی غیر از ورشکستگی باشد چه مقرراتی بر تصفیه آن حاکم است و مدیر تصفیه کیست؟‬

‫پاسخ بخش اول ‪ :‬اگر انحالل به علل دیگر بود مقررات تصفیه الیحه اصالحی (مواد ‪ 205‬تا ‪ )231‬بر آن حاکم می شود‪.‬‬

‫پاسخ بخش دوم ‪ :‬مدیران تصفیه در غیر از ورشکستگی همان مدیران شرکت هستند‪ ،‬مگر اینکه اساسنامه یا مجمع عمومی فوق العاده افراد دیگری را‬
‫تعیین کند و ترتیب دیگری مقرر نماید‪ ،‬در این صورت مدیران تصفیه با مدیران شرکت متفاوت هستند‪ .‬زمانی که مدیران تصفیه مشخص شدند مدیران‬
‫شرکت باید اوراق‪ ،‬مدارک‪ ،‬اسناد و سایر ملزومات را در اختیار مدیران تصفیه قرار بدهند‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬شخصیت حقوقی شرکت تا چه زمانی باقی است؟‬

‫پاسخ ‪ :‬به محض پیدایش و تشکیل شرکت مطابق قواعد‪ ،‬شخصیت حقوقی و اهلیت تمتع و استیفا می یابد؛ اهلیت تمتع شرکت تنها دو محدودیت دارد‬
‫یکی خارج از حدود تعیین شده در اساسنامه و دیگری ویژگی ها و حقوق و تکالیفی که ذاتاً مختص انسان است‪ .‬این شخصیت حقوقی عام و فراگیر تا زمان‬
‫انحالل وجود دارد و به محض انحالل و آغاز تصفیه‪ ،‬شخصیت عام و فراگیر شرکت تمام می شود‪ ،‬این بدان معنا نیست که شخصیت حقوقی شرکت دیگر‬
‫وجود ندارد؛ بلکه یک شخصیت حقوقی ناقص برای شرکت باقی می ماند اما با اهلیت های بسیار محدود که مشتمل می شود بر آنچه ضرورت و الزمه ی‬
‫امر تصفیه است‪.‬‬

‫جمع بندی ‪ :‬شخصیت حقوقی شرکت همراه با اهلیت تمتع و استیفا با تشکیل شرکت شروع شده و تا انحالل به طور عام و فراگیر باقی است اما به محض‬
‫انحالل شخصیت حقوقی شرکت ناقص و اهلیت ها به موارد تصفیه محدود می شود‪.‬‬

‫آثار بقاء شخصیت حقوقی شرکت منحل شده ‪ :‬شخصیت حقوقی شرکت پس از انحالل باقی است هرچند محدود می شود‪ ،‬مانند شخصی که همه ی‬
‫ویژگی ها را دارد و قوی و تنومند است اما در کما به سر می برد‪ ،‬این شخص اهلیت استیفاء خود را از دست داده است اما همچنان شخصیت حقوقی دارد‪.‬‬
‫شخصیت حقوقی شرکت منحل شده هم مانند همین شخص باقی است؛‬

‫اثر باقی بودن شخصیت حقوقی شرکت پس از انحالل آن است که‪:‬‬

‫‪ .1‬نام و اقامتگاه شرکت همچنان وجود دارد؛ پس شخص دیگری نمی تواند نام شرکت را انتخاب کند‪ .‬همین طور دعوا به طرفیت شرکت باید با رعایت‬
‫قواعد اقامتگاه باشد؛ یعنی وقتی دادگاه صالح‪ ،‬دادگاه محل اقامت خوانده باشد باید دعوی را در دادگاه محل شرکت طرح شود‪.‬‬

‫‪ .2‬امکان اقامه دعوا علیه شرکت و امکان اقامه دعوا شرکت علیه دیگران و به عبارت دیگر امکان خواهان یا خوانده قرار دادن شرکت وجود دارد‪.‬‬

‫‪ .3‬امکان وصول مطالبات و پرداخت بدهی باقی است‪.‬‬

‫‪ . 4‬تقسیم دارایی های شرکت بین سهامداران پس از وصول مطالبات و پرداخت بدهی ها صورت می گیرد‪.‬‬

‫این مطالب‪ ،‬خالصه ای است از مباحثی می باشد که قرار است در مواد ‪ 199‬تا ‪ 231‬بررسی کنیم‪.‬‬

‫توصیه ‪ :‬این مطالب همان مفاد قانون است‪ ،‬حداقل ‪ 80‬درصد مطالب بیان شده در دل مواد قانونی است که یک مقدار پراکنده بوده و شاید در ابتدا منظم‬
‫کردن آن ها برای شما سخت باشد به همین علت است که تاکید زیادی در آزمون ها بر قانون وجود دارد‪ .‬شما اگر قانون را بفهمید و بر آن اشراف پیدا‬
‫کنید هر آزمون حقوقی مربوط به مشاغل را موفق می شوید‪.‬‬

‫ماده ‪:1۹۹‬‬

‫«شرکت سهامی در موارد زیر منحل می شود‪:‬‬

‫‪ . 1‬وقتی که شرکت موضوعی را که برای آن تشکیل شده است انجام داده یا انجام آن غیر ممکن شده باشد‪.‬‬

‫‪ .2‬در صو رتی که شرکت برای مدت معین تشکیل گردیده و آن مدت منقضی شده باشد مگر این که مدت قبل از انقضاء تمدید شده باشد‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪208‬‬

‫‪ .3‬در صورت ورشکستگی‪.‬‬

‫‪ . 4‬در هر موقع که مجمع عمومی فوق العاده صاحبان سهام به هر علتی رای به انحالل شرکت بدهد‪.‬‬

‫‪ .5‬در صورت صدور حکم قطعی دادگاه‪».‬‬

‫سوال ‪ :‬شرکت های سهامی در چه مواردی منحل می گردد؟‬

‫پاسخ ‪ :‬موارد ‪ 5‬گانه ای که در ماده ‪ 199‬بیان شده است‪.‬‬

‫مثال بند یک ماده ‪ : 1۹۹‬فرض کنید قرار است یک شرکت برای استخراج از معدنی تاسیس شود‪ ،‬اگر ذخایر این معدن تمام شود‪ ،‬یا یک شرکت برای‬
‫احداث یک پل تاسیس شود و احداث پل به اتمام برسد یا به علت یک حادثه مثل زلزله استخراج از معدن یا احداث پل غیر ممکن شده باشد در این موارد‬
‫شرکت انحالل می یابد‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬کلمه کلیدی در مورد اول ماده ‪ 199‬آن است که «غیر ممکن شده باشد» است؛ چرا که اگر شرکتی تاسیس شود که انجام آن از ابتدا غیر ممکن‬
‫بو ده‪ ،‬تاسیس شرکت باطل است اما اگر موضوع شرکت بعدا غیر ممکن شود این شرکت منحل می شود و از موارد اسباب انحالل است‪.‬‬

‫مثال ‪ :‬من و شما شرکتی را برای صید یک نوع ماهی خاص از دریای خزر تاسیس می کنیم‪ ،‬پس از تاسیس متوجه میشویم که دریای خزر اصالً آن ماهی‬
‫را ندارد‪ ،‬در ای نجا انجام موضوع شرکت از ابتدا غیر ممکن بوده است‪ ،‬و یا شرکتی را تاسیس می کنیم برای استخراج یک ماده خاص در یک معدن‪ ،‬سپس‬
‫متوجه میشویم آن معدن این ماده را ندارد در این دو صورت شرکت از ابتدا باطل است چرا که انجام موضوع شرکت از ابتدا و در زمان تشکیل غیر ممکن‬
‫بوده است‪.‬‬

‫خالصه ‪ :‬اگر انجام موضوع شرکت در زمان تشکیل شرکت غیر ممکن باشد آن شرکت باطل است چون شرکت یک عقد معین است و قواعد عمومی‬
‫قراردادها بر آن حاکم است و یکی از قواعد عمومی قراردادها ممکن بودن و قابلیت انجام است یعنی قدرت بر آن تعلق بگیرد؛ اما اگر در زمان تشکیل امکان‬
‫انجا م وجود داشته و پس از آن غیر ممکن شود ابتدا شرکت صحیح است سپس منحل می شود‪.‬‬

‫جلسه صد و دوم‬
‫بند دو ماده ‪ : 1۹۹‬اگر شرکت برای مدت معینی تشکیل شود و مدت تمام شود شرکت منحل می گردد مگر اینکه تمدید شود‪.‬‬

‫بند سوم ماده ‪( : 1۹۹‬مواد مرتبط ‪ 200‬و ‪)203‬‬

‫بند چهارم ماده ‪ : 1۹۹‬یکی از روش های انحالل‪ ،‬انحالل با تصمیم مجمع عمومی فوق العاده و با هر علتی است‪.‬‬

‫بند پنجم ماده ‪: 1۹۹‬‬

‫سوال ‪ :‬حکم دادگاه مبنی بر انحالل شرکت‪ ،‬حکم اعالمی است یا حکم تاسیسی؟‬

‫پاسخ ‪ :‬دربند پنج ماده ‪ 199‬حکم دادگاه تاسیسی است و نه اعالمی‪.‬‬

‫توضیح ‪ :‬یکی از تقسیمات حکم‪ ،‬اعالمی و تاسیسی بودن است؛ حکم اعالمی وضعیتی را اعالم و بیان می کند اما حکم تاسیسی حکمی است که یک‬
‫وضعیت را ایجاد می کند‪ .‬اگر بگوییم شرکت از قبل منحل شده است دادگاه صرفاً انحالل او را اعالم می کند و حکم اعالمی است اما اگر بگوییم شرکت با‬
‫حکم دادگاه منحل شده است و حکم دادگاه مانند یک تیر خالص است‪ ،‬این حکم تاسیسی است‪ .‬اگر شرکت از قبل منحل و مرده باشد دادگاه تنها این‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪209‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫مورد را بیان می کند مانند پزشکی قانونی که مرگ را تشخیص میدهد‪ ،‬اما اگر موجب انحالل شرکت باشد مانند یک پزشک است که با یک آمپول هوا‬
‫موجب مرگ شخص میشود‪.‬‬

‫مثال ‪ :‬شخصی مجنون است دادگاه با حکم خود او را مجنون نمی کند بلکه جنون و مجنون بودن او را اعالم میکند‪ ،‬همینطور محجور بودن را‪.‬‬

‫در ماده ‪ 201‬می خوانیم که دادگاه به چه دالیلی حکم بر انحالل شرکت می دهد‪.‬‬

‫ماده ‪: 200‬‬

‫«انحالل شرکت در صورت ورشکستگی تابع مقررات مربوط به ورشکستگی است‪».‬‬

‫سوال ‪ :‬در صورتی که انحالل شرکت به موجب ورشکستگی باشد انحالل تابع چه مقرراتی است؟ پاسخ ‪ :‬متن ماده ‪.200‬‬

‫ماده ‪: 201‬‬

‫«در موارد زیر هر ذینفع می تواند انحالل شرکت را از دادگاه بخواهد‪.‬‬

‫‪. 1‬در صورتی که تا یک سال پس از به ثبت رسیدن شرکت هیچ اقدامی جهت انجام موضوع آن صورت نگرفته باشد و نیز در صورتی که فعالیت های شرکت‬
‫در مدت بیش از یک سال متوقف شده باشد‪.‬‬

‫‪ . 2‬در صورتی که مجمع عمومی ساالنه برای رسیدگی به حسابهای هر ی ک از سال های مالی تا ده ماه از تاریخی که اساسنامه معین کرده است تشکیل‬
‫نشده باشد‪.‬‬

‫‪ . 3‬در صورتی که سمت تمام یا بعضی از اعضای هیئت مدیره و همچنین سمت مدیر عامل شرکت طی مدتی زائد بر شش ماه بالمتصدی مانده باشد‪.‬‬

‫‪ .4‬در مورد بندهای یک و دو ماده ‪ 199‬در صورتی که مجمع عمومی فوق العاده صاحبان سهام جهت اعالم انحالل شرکت تشکیل نشود و یا رای به انحالل‬
‫شرکت ندهد‪».‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا دادگاه راساً وارد رسیدگی به انحالل شرکت می شود؟‬

‫پاسخ ‪ :‬خیر دادگاه به درخواست هر ذینفع مانند سهام دار یا طلبکار به انحالل شرکت رسیدگی می کند‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬موارد انحالل توسط دادگاه چیست؟ پاسخ ‪ :‬چهار بند ذکر شده در ماده ‪.201‬‬

‫بند اول ماده ‪ : 201‬اگر شرکت تشکیل شد و تا یک سال هیچ اقدامی صورت نگرفت و یا یک سری اقدامات انجام شد اما تا یک سال بعد دیگر هیچ فعلی‬
‫انجام نشد‪ ،‬هر ذی نفعی می تواند درخواست انحالل بدهد‪.‬‬

‫بند دوم ماده ‪ : 201‬در صورتی که از تاریخ تعیین شده در اساسنامه ‪ 10‬ماه بگذرد و مجمع عمومی تشکیل نشود‪.‬‬

‫بند سوم ماده ‪ : 201‬اگر شرکتی اعضای هیئت مدیره و یا مدیرعامل را مشخص نکند هر ذی نفعی می تواند درخواست انحالل شرکت را بدهد‪.‬‬

‫بند چهارم ماده ‪ : 201‬در بند اول ماده ‪ 199‬شرکت برای انجام کار خاصی بوده و انجام آن تمام شده و یا غیرممکن شده است و در بند دوم مدت شرکت‬
‫تمام شده است؛ در این موارد عمالً شرکت منحل است و مجمع عمومی فوق العاده باید این انحالل را اعالم کند اما زمانی که اعالم انحالل توسط مجمع‬
‫عمومی صورت نگیرد طبق بند چهار ماده ‪ 201‬دادگاه ورود پیدا می کند و انحالل شرکت را اعالم می دارد پس در بند چهار ماده ‪ ،201‬حکم اعالمی است‪.‬‬

‫تفاوت بند های اول تا سوم ماده ‪ 201‬با بند چهارم این ماده ‪ :‬در بند های اول و دوم و سوم ماده ‪ 201‬شرکت منحل نشده و وجود دارد و صرفاً اقدامی‬
‫انج ام نشده‪ ،‬برای مثال تا یک سال فعالیتی ندارد‪ ،‬در اینجا شرکت زنده است اما به علت شرایطی که دارد دادگاه ورود پیدا میکند و انحالل شرکت را‬
‫تاسیس و حکم می کند‪ .‬به همین دلیل ممکن است شرکت اقداماتی را انجام دهد و جلوی انحالل را بگیرد اما در مورد بند های یک و دو ماده ‪ 199‬که‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪210‬‬

‫حکم انحالل اعالمی است شرکت نمی تواند موجبات انحالل را از بین ببرد چون کار انجام شده و یا غیر ممکن شده است پس کاری نمی توان برای نجات‬
‫شرکت کرد در نتیجه انحالل شرکت مطابق بند چهار ماده ‪ 201‬اعالم می شود‪.‬‬

‫ماده ‪: 202‬‬

‫«در مورد بندهای یک و دو و سه ماده ‪ 201‬دادگاه بالفاصله برحسب مورد به مراجعی که طبق اساسنامه و این قانون صالحیت اقدام دارند مهلت متناسبی‬
‫که حداکثر از شش ماه تجاوز نکند می دهد تا در رفع موجبات انحالل اقدام نمایند‪».‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا موجبات انحالل شرکت را می توان از بین برد؟‬

‫پاسخ ‪ :‬بله طبق ماده ‪ .202‬در این بند ها حکم تاسیسی است چرا که شرکت وجود دارد و می توان جلوی انحالل آن را گرفت و اگر جلوی انحالل گرفته‬
‫نشود دادگاه به موجب یک حکم تاسیسی شرکت را منحل خواهد کرد‪.‬‬

‫ماده ‪: 203‬‬

‫«تصفیه امور شرکت های سهامی با رعایت مقررات این قانون انجام می گیرد‪ .‬مگر در مورد ورشکستگی که تابع مقررات مربوط به ورشکستگی می باشد‪».‬‬

‫مقررات حاکم بر تصفیه ‪ :‬این ماده مقررات حاکم بر تصفیه را می گوید که ما در خالصه مطالب ابتدایی آن را بررسی کردیم که اگر انحالل به موجب‬
‫ورشکستگی باشد تابع مقررات ورشکستگی قانون تجارت و قانون اداره تصفیه ام ور ورشکستگی است و اگر انحالل به موجب دلیل دیگری باشد تابع مقررات‬
‫الیحه است‪.‬‬

‫ماده ‪: 204‬‬

‫«امر تصفیه با مدیران شرکت است مگر آنکه اساسنامه شرکت یا مجمع عمومی فوق العاده ای که رای به انحالل می دهد ترتیب دیگری مقرر داشته باشد‪».‬‬

‫سوال ‪ :‬متصدی تصفیه کیست؟‬

‫پاسخ ‪ :‬امر تصفیه با مدیران شرکت است مگر آنکه اساسنامه شرکت یا مجمع عمومی فوق العاده که رای به انحالل میدهد ترتیب دیگری مقرر داشته‬
‫باشد‪ .‬اگر خود مدیران شرکت مدیر تصفیه باشند تنها یک تغییر حقوقی رخ می دهد و مدیران شرکت به مدیران تصفیه تغییر پیدا می کنند؛ اما اگر‬
‫اشخاص دیگری به موجب اساسنامه یا تصمیم مجمع عمومی فوق العاده برای مدیران تصفیه تعیین شده باشند‪ ،‬عالوه بر تغییر عنوان‪ ،‬باید یک تحویل‬
‫فیزیکی شامل اسناد‪ ،‬مدارک‪ ،‬اموال و دفاتر انجام شود‪.‬‬

‫ماده ‪: 20۵‬‬

‫«در صورتی که به هر علت مدیر تصفیه تعیی ن نشده باشد یا تعیین شده ولی به وظایف خود عمل نکند هر ذینفع حق دارد تعیین مدیر تصفیه را از دادگاه‬
‫بخواهد در مواردی نیز که انحالل شرکت به موجب حکم دادگاه صورت می گیرد مدیر تصفیه را دادگاه ضمن صدور حکم انحالل شرکت تعیین خواهد‬
‫نمود‪».‬‬

‫سوال ‪ :‬در چه مواردی دادگاه مدیر تصفیه تعیین می کند؟‬

‫پاسخ ‪ :‬متن ماده ‪ . 205‬در صورتی که مدیر تصفیه تعیین نشود‪ ،‬برای مثال علت انحالل عدم تعیین هیئت مدیره و مدیرعامل باشد و یا مجمع عمومی‬
‫فوق العاده‪ ،‬مدیران تصفیه ای را تعیین کرده است و یا امر تصفیه را به مدیران شرکت سپرده باشد اما آنها هیچ اقدامی انجام ندهند‪ ،‬در این حالت دادگاه‬
‫مدیر تصفیه را مشخص می کند‪.‬‬

‫ماده ‪: 20۶‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪211‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫«شرکت به محض انحالل درحال تصفیه محسوب می شود و باید در دنبال نام شرکت همه جا عبارت”درحال تصفیه” ذکر شود و نام مدیر یا مدیران تصفیه‬
‫درکلیه اوراق و آگهی های مربوط به شرکت قید گردد‪».‬‬

‫سوال ‪ :‬شرکت از چه زمانی شرکت درحال تصفیه محسوب می شود؟‬

‫پاسخ ‪ :‬شرکت به محض انحالل که شخصیت حقوقی عام و فراگیر او تبدیل به یک شخصیت حقوقی ناقص می شود در حال تصفیه است و از این پس هر‬
‫جایی که عنوان شرکت به کار می رود باید عبارت «در حال تصفیه» نیز آورده شود‪.‬‬

‫ماده ‪: 20۷‬‬

‫«نشانی مدیر یا مدیران تصفیه همان نشانی مرکز اصلی شرکت خواهد بود مگر آنکه به موجب تصمیم مجمع عمومی فوق العاده یا حکم دادگاه نشانی‬
‫دیگری تعیین شده باشد‪».‬‬

‫سوال ‪ :‬اقامتگاه مدیران تصفیه در چه محلی است؟‬

‫پاسخ ‪ :‬اقامتگاه آنها همان نشانی مرکز اصلی ش رکت است چون آنها نماینده شرکت و یا قائم مقام او هستند‪ .‬همچنین ممکن است مجمع عمومی فوق‬
‫العاده یا دادگاه اقامتگاه دیگری تعیین کنند که همان نشانی مدیران تصفیه است‪.‬‬

‫ماده ‪: 20۸‬‬

‫«تا خاتمه امر تصفیه شخصیت حقوقی شرکت جهت انجام امور مربوط به تصفیه باقی خواهد ماند و مدیران تصفیه موظف به خاتمه دادن کارهای جاری و‬
‫اجرای تعهدات و وصول مطالبات و تقسیم دارایی شرکت می باشند و هرگاه برای اجرای تعهدات شرکت معامالت جدیدی الزم شود مدیران تصفیه انجام‬
‫خواهند داد‪».‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا شخصیت حقوقی شرکت پس از انحالل باقی است؟‬

‫پاسخ ‪ :‬به طور ناقص بله؛ شخصیت حقوقی جهت انجام امور تصفیه باقی است اما در حقوق خود بسیار محدود است و دیگر عام و فراگیر نیست‪.‬‬

‫ماده ‪: 20۹‬‬

‫«تصمیم راجع به انحالل و اسامی مدیر یا مدیران تصفیه و نشانی آنها با رعایت ماده ‪ 207‬این قانون باید ظرف پنج روز از طرف مدیران تصفیه به مرجع‬
‫ثبت شرکت اعالم شود تا پس از ثبت برای اطالع عموم در روزنامه رسمی و روزنامه های کثیراالنتشاری که اطالعیه ها و آگهی های مربوط به شرکت در‬
‫آن نشر می گردد آگهی شود در مدت تصفیه منظور از روزنامه کثیراال نتشار روزنامه کثیراالنتشاری است که توسط آخرین مجمع عمومی عادی قبل از‬
‫انحالل تعیین شده است‪».‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا انحالل شرکت باید به مرجع ثبت شرکت اعالم شود؟ پاسخ ‪ :‬بله مطابق ماده ‪.209‬‬

‫ماده ‪: 210‬‬

‫«انحالل شرکت مادام که به ثبت نرسیده و اعالن نشده باشد نسبت به اشخاص ثالث بالاثر است‪».‬‬

‫سوال ‪ :‬ضمانت اجرای عدم ثبت و عدم اعالم انحالل شرکت چیست؟‬

‫پاسخ ‪ :‬مطابق ماده ‪ 210‬در صورت عدم ثبت و عدم اعالم انحالل شرکت در برابر اشخاص ثالث بال اثر است و نمی توان بعداً ادعای انحالل شرکت را کرد‬
‫در نتیجه تعهدات به نفع ثالث صحیح و پابرجا است‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪212‬‬

‫جلسه صد و سوم‬
‫ماده ‪: 211‬‬

‫«از تاریخ تعیین مدیر یا مدیران تصفیه اختیارات مدیران شرکت خاتمه یافته و تصفیه شرکت شروع می شود‪ .‬مدیران تصفیه باید کلیه اموال و دفاتر و‬
‫اوراق و اسناد مربوط به شرکت را تحویل گرفته بالفاصله امر تصفیه شرکت را عهده دار شوند‪».‬‬

‫سوال ‪ :‬فرض کنید شرکتی منحل شده است و مدیران تصفیه معین شده اند‪ .‬مأموریت مدیران تصفیه از کی آغاز می شود؟‬

‫پاسخ ‪ :‬مدیران تصفیه ممکن است از مدیران شرکت باشند اما دیگر مدیر شرکت محسوب نمی شوند و تا کنون اقداماتشان به عنوان مدیر شرکت بود و‬
‫به عنوان نهاد اداره کننده شرکت فعالیت می کردند اما از حاال وظیفه تصفیه شرکت را دارند‪.‬‬

‫ماده ‪( 212‬مرتبط با ماده ‪: )41۸‬‬

‫«مدیران تصفیه نماینده شرکت در حال تصفیه بوده و کلیه اختیارات الزم را جهت امر تصفیه حتی از طریق طرح دعوی و ارجاع به داوری و حق سازش‬
‫دارا می باشند و می توانند برای طرح دعاوی و دفاع از دعاوی وکیل تعیین نمایند‪ .‬محدود کردن اختیارات مدیران تصفیه باطل و کان لم یکن است‪».‬‬

‫نکته ‪ :‬این ماده در مورد اختیارات مدیران تصفیه است‪ .‬کلمه نماینده شرکت بسیار مهم است‪ .‬این ماده یک قاعده آمره می باشد و توافق بر خالفش ممکن‬
‫نیست مثال این که مجمع عمومی فوق العاده بگوید این ها حق ندارند وکیل بگیرند یا اقامه دعوا کنند باطل است‪.‬‬

‫ماده ‪: 41۸‬‬

‫«تاجر ورشکسته از تاریخ صدور حکم از مداخله در تمام اموال خود حتی آنچه که ممکن است در مدت ورشکستگی عاید او گردد ممنوع است‪ .‬در کلیه‬
‫اختیارات و حقوق مالی ورشکسته که استفاده از آن موثر در تأدیه دیون او باشد مدیر تصفیه قائم مقام قانونی ورشکسته بوده و حق دارد به جای او از‬
‫اختیارات و حقوق مزبوره استفاده کند‪».‬‬

‫این ماده راجع به شرکت سهامی نیست بلکه راجع به ورشکسته میباشد‪.‬‬

‫قائم مقامی ‪ :‬در ماده ‪ 212‬گفته شده نماینده و در ماده ‪ 418‬عبارت قائم مقام آورده شده که بین نماینده و قائم مقام تفاوت است‪ .‬قائم مقام (قائم یعنی‬
‫ایستاده‪ ،‬یعنی جایگاه) یعنی کسی که در جایگاه آن شخص ایستاده است‪ .‬مثال شخصی که فوت می کند ورثه قائم مقام او می شوند‪ .‬اگر قرار است طرح‬
‫دعوا کنند به نام خودشان طرح دعوا می کنند نه میت و اگر کسی هم قصد طرح دعوا دارد علیه ورثه طرح دعوا می کند نه میت؛ به عبارتی همه کاره قائم‬
‫مقام است‪.‬‬

‫نمایندگی ‪ :‬اما در ارتباط با نمایندگی متفاوت است اگر شخصی به شخص دیگر وکالت دهد آن شخص فقط نماینده می شود اما طرف دعوا و خوانده خود‬
‫شخص اصلی است‪ .‬بعضی حقوقدان ها می گویند که قائم مقام قانونی در این جا صحیح به کار نرفته است و استعمال مجازی است و نماینده صحیح است‬
‫زیرا در حقوق خصوصی قائم مقام زمانی به کار می رود که اصیلی نباشد و قائم مقام به جای او باشد‪ .‬حتی محجور و صغیر نیز نماینده دارند نه قائم مقام‬
‫و ولی قهری هم حتی نماینده است زیرا خود آن افراد هستند و نیاز به قائم مقام نیست‪.‬‬

‫اما نقطه مقابل این است که بگوییم هر دو صحیح است‪ .‬در مورد ماده ‪ 418‬که گفته قائم مقام چون طرف ورشکسته است خود مدیر تصفیه طرف دعوا‬
‫قرار می گیرد و اگر قرار است شخص دیگری اقامه دعوا داشته باشد علیه مدیر تصفیه طرح دعوا می کند‪ .‬اگر علیه خود شخص طرح دعوا کنید و مدیر‬
‫تصفیه را نماینده معرفی نمایید صحیح نیست و مدیر تصفیه خوانده دعوا است‪.‬‬

‫سؤال ‪ :‬در صورت انحالل شرکت دعاوی به طرفیت چه شخصی خواهد بود شرکت یا مدیر تصفیه؟‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪213‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫پاسخ ‪ :‬در صورتی که انحالل به علت ورشکستگی باشد و مشمول ماده ‪ 418‬قرار گیرد هر گونه دعوایی بایستی به طرفیت مدیر تصفیه اقامه گردد‪ .‬اما اگر‬
‫علت انحالل سایر موارد باشد دعوا به طرفیت شرکت اقامه خواهد شد‪.‬‬

‫ماده ‪( 213‬مرتبط با بند ‪ 2‬ماده ‪: )2۶۹‬‬

‫«ا نتقال دارایی شرکت در حال تصفیه کالً یا بعضاً به مدیر یا مدیران تصفیه و یا به اقارب آنها از طبقه اول و دوم تا درجه چهارم ممنوع است‪ .‬هر نقل و‬
‫انتقالی که برخالف مفاد این ماده انجام گیرد باطل خواهد بود‪».‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا مدیران تصفیه شرکت می توانند دارایی های شرک ت را کالً یا بعضاً به خودشان یا خویشاوندان یا مدیران شرکت منتقل کنند؟‬

‫پاسخ ‪ :‬نسبت به مدیران تصفیه و اقارب آنها منع مطلق است و قاعده آمره است و هر گونه توافق خالف آن باطل است‪ .‬اما نسبت به مدیران سابق شرکت‬
‫یا سهامداران منعی وجود ندارد به شرط آن که در شمار مدیران تصفیه نباشند‪.‬‬

‫طبقات و درجات ‪ :‬خویشاوندان طبقه اول یعنی پدر و مادر و فرزندان‪ .‬خویشاوندان طبقه دوم ینی برادران و خواهران و اجداد‪ .‬درجه یعنی تا چند نسل‬
‫بعد که در این جا تا چهار نسل است‪( .‬ضمانت اجرا ماده ‪)269‬‬

‫ماده ‪: 2۶۹‬‬

‫«مدیر تصفیه یا مدیران هر شرکت سهامی که مرتکب جرائم زیر شوند به حبس تأدیبی از یک سال تا سه سال محکوم خواهند شد‪:‬‬

‫‪ - 1‬در صورتی که اموال یا اعتبارات شرکت در حال تصفیه را برخالف منافع شرکت یا برای مقاصد شخصی یا برای شرکت یا مؤسسه دیگری که خود به‬
‫طور مستقیم یا غیر مستقیم در آن ذینفع می باشند مورد استفاده قرار دهند‪.‬‬

‫‪ - 2‬در صورتی که برخالف ماده ‪ 213‬به انتقال دارایی شرکت مبادرت کنند یا بدون رعایت حقوق بستانکاران و موضوع کردن قروضی که هنوز موعد تأدیه‬
‫آن نرسیده دارایی شرکت را بین صاحبان سهام تقسیم نمایند‪».‬‬

‫ماده ‪: 214‬‬

‫«مدت مأموریت مدیر یا مدیران تصفیه نباید از دو سال تجاوز کند اگر تا پایان مأموریت مدیران تصفیه امر تصفیه خاتمه نیافته باشد مدیر یا مدیران تصفیه‬
‫باید با ذکر علل و جهات خاتمه نیافتن تصفیه امور شرکت مهلت اضافی را که برای خاتمه دادن به امر تصفیه الزم می دانند و تدابیری را که جهت پایان‬
‫دادن به امر تصفیه در نظر گرفته اند به اطالع مجمع عمومی صاحبان سهام رسانیده تمدید مدت مأموریت خود را خواستار شوند‪».‬‬

‫سؤال ‪ :‬مدت مأموریت مدیران تصفیه چقدر است و آیا قابل تمدید میباشد؟‬

‫تمدید مدت ماموریت ‪ :‬اگر مدیران تصفیه را مجمع تعیین نکرده و دادگاه تعیین کرده باشد تمدید مدت مأموریت با دادگاه است‪.‬‬

‫ماده ‪: 21۵‬‬

‫«هرگاه مدیر یا مدیران تصفیه توسط دادگاه تعیین شده باشند تمدید مدت مأموریت آنان با رعایت شرایط مندرج در ماده ‪ 214‬با دادگاه خواهد بود‪».‬‬

‫اگر مدیران تصفیه از شرکت طلب داشته باشند نمی توانند دارایی شرکت را به خودشان منتقل کنند اما می توانند طلبشان را وصول کنند‪.‬‬

‫ماده ‪« : 21۶‬مدیر یا مدیران تصفیه توسط همان مرجعی که آنان را انتخاب کرده است قابل عزل می باشند‪».‬‬

‫اگر مدیر تصفیه توسط دادگاه تعیین شده توسط دادگاه قابل عزل و اگر به وسیله مجمع عمومی انتخاب شده باشند توسط خود مجمع عمومی قابل عزل‬
‫است‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪214‬‬

‫جلسه صد و چهارم‬
‫سوال ‪ :‬چه مرجعی می تواند مدیران تصفیه را عزل کند؟‬

‫پاسخ ‪ :‬همان مرجعی که آن ها را انتخاب کرده است‪ ،‬می تواند مدیران تصفیه را عزل کند چه مجمع و چه دادگاه‪.‬‬

‫ماده ‪( : 21۷‬ماده مرتبط ‪)2۶۸‬‬

‫«مادام که امر تصفیه خاتمه نیافته است مدیران تصفیه باید همه ساله مجمع عمومی عادی صاحبان سهام شرکت را با رعایت شرایط و تشریفاتی که در‬
‫قانون و اساسنامه پیش بینی شده است دعوت کرده صورت دارایی منقول و غیرمنقول و ترازنامه و حساب سود و زیان عملیات خود را به ضمیمه گزارشی‬
‫حاکی از اعمالی که تا آن موقع انجام داده اند به مجمع عمومی مذکور تسلیم کنند‪».‬‬

‫موضوع ‪ :‬وظایف مدیران تصفیه‬

‫* مادام که ‪ :‬مفهوم غایت دارد یعنی پس از خاتمه تصفیه دیگر مدیران تصفیه و ناظر و مجمع دیگر این وظایف را ندارند‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬مدیران تصفیه چه وظایفی دارند؟‬

‫پاسخ ‪ :‬ماده ‪ 217‬به این سوال پاسخ می دهد‪ .‬مدیران تصفیه مانند مدیران خود شرکت باید مجامع عمومی را سالیانه با همان تشریفات قانونی و همین‬
‫طور ذکر شده در اساسنامه دعوت کنند‪ ،‬صورت دارایی منقول و غیرمنقول و ترازنامه و حساب سود و زیان را به مجمع تقدیم کنند؛ البته یک تفاوت در‬
‫وظایف مدیران با مدیران تصفیه وجود دارد؛ مدیران تصفیه باید گزارشی حاکی از اعمالی که تا آن زمان برای امر تصفیه انجام داده اند را به مجمع ارائه‬
‫کنند‪.‬‬

‫مثال ‪ :‬مدیران تصفیه در این گزارش حساب و کتاب ها‪ ،‬انجام معامالت‪ ،‬شناسایی اموال و‪ ...‬را بیان می کنند‪.‬‬

‫توضیح ‪ :‬درست است که شرکت در روی خط انحالل است و صحیح است که دیگر مدیران شرکت وجود ندارند بلکه مدیران تصفیه امور را اداره میکنند‬
‫و زمام را به دست گرفتند اما «تقریباً» همه آنچه را که در مورد وظایف مدیران و ناظران و‪ ...‬آموختید در مورد مدیران تصفیه و مقام ناظر هم دوباره تکرار‬
‫می شود‪.‬‬

‫جمع بندی ‪ :‬پس از تعیین مدیران تصفیه و ناظر تصفیه‪ ،‬حرکت شرکت به سوی انحالل آغاز می شود با این همه مدیران تصفیه‪ ،‬مقام ناظر بر تصفیه و‬
‫مجمع عمومی سالیانه (مجامع) به حیات خود ادامه میدهند و وظایف مدیران‪ ،‬ناظران و مجامع شرکت را انجام می دهند‪ ،‬عمده وظایف آنها همان وظایف‬
‫است ‪.‬‬

‫ماده ‪: 2۶۸‬‬

‫«مدیر یا مدیران تصفیه هر شرکت سهامی که عالما مرتکب جرائم زیر بشوند به حبس تادیبی از دو ماه تا شش ماه یا به جزای نقدی از بیست هزار تا‬
‫دویست هزار ریال یا به هر دو مجازات محکوم خواهند شد‪.‬‬

‫‪ .1‬در صورتی که ظرف یک م اه پس از انتخاب تصمیم راجع به انحالل شرکت و نام و نشانی خود را به مرجع ثبت شرکت ها اعالم نکنند‪.‬‬

‫‪ . 2‬در صورتی که تا شش ماه پس از شروع به امر تصفیه مجمع عمومی عادی صاحبان شرکت را دعوت نکرده وضعیت اموال و مطالبات و قروض شرکت و‬
‫نحوه تصفیه امور شرکت و مدتی را که جهت پایان دادن به امر تصفیه الزم می داند به اطالع مجمع عمومی نرسانند‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪215‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫‪ . 3‬در صورتی که قبل از خاتمه امر تصفیه همه ساله مجمع عمومی عادی صاحبان سهام شرکت را با رعایت شرایط و تشریفاتی که در این قانون و اساسنامه‬
‫شرکت پیش بینی شده است دعوت نکرده صورت دارایی منقو ل و غیرمنقول و ترازنامه و حساب سود و زیان عملیات خود را به ضمیمه گزارشی حاکی از‬
‫اعمالی که تا آن موقع انجام داده اند به مجمع مذکور تسلیم نکنند‪.‬‬

‫‪ . 4‬در صورتی که در خاتمه دوره تصدی خود بدون آنکه تمدید مدت ماموریت خود را خواستار شوند به عملیات خود ادامه دهند‪.‬‬

‫‪ . 5‬در صورتی که ظرف یک ماه پس از ختم تصفیه مراتب را به مرجع ثبت شرکت ها اعالم ننمایند‪.‬‬

‫‪ . 6‬در صورتی که پس از اعالم ختم به تصفیه وجوهی را که باقیمانده است در حساب مخصوصی در یکی از بانک های ایرانی تودیع ننماید و در صورت‬
‫اسامی بستانکاران و صاحبان سهامی را که حقوق خود را استیفاء نکرده اند به آن بانک تسلیم نکرده مراتب را طی آگهی ختم تصفیه به اطالع اشخاص‬
‫ذینفع نرسانند‪».‬‬

‫موضوع ‪ :‬قواعد جزایی مباحث تجارت‬

‫ارتباط با ماده ‪ : 21۷‬ماده ‪ 268‬ضمانت اجرای ماده ‪ 217‬را بیان کرده است‪.‬‬

‫ماده ‪: 21۸‬‬

‫«در صورتی که به موجب اساسنام ه شرکت یا تصمیم مجمع عمومی صاحبان سهام برای دوره تصفیه یک یا چند ناظر معین شده باشد ناظر باید به عملیات‬
‫مدیران تصفیه رسیدگی کرده گزارش خود را به مجمع عمومی عادی صاحبان سهام تسلیم کند‪».‬‬

‫سوال ‪ :‬وظایف ناظر تصفیه چیست؟‬

‫پاسخ ‪ :‬متن ماده ‪.218‬‬

‫نکته ‪ :‬اگر اساسنامه شرکت ناظر تصفیه تعیین نکرده باشد و مجمع عمومی هم شخصی را مشخص نکند در این صورت ناظر تصفیه وجود نخواهد داشت‬
‫اما اگر ناظر به موجب اساسنامه یا تصمیم مجمع حضور داشت یکسری وظایف دارد که برابر با وظایف ناظر شرکت می باشد یعنی نظارت بر اقدامات و‬
‫اعمال مدیران‪.‬‬

‫ماده ‪: 21۹‬‬

‫«در مدت تصفیه دعوت مجمع عمومی درکلیه موارد به عهده مدیران تصفیه است‪ .‬هرگاه مدیران تصفیه به این تکلیف عمل نکنند ناظر مکلف به دعوت‬
‫مجمع عمومی خواهد بود و در صورتی که ناظر نیز به تکلیف خود عمل نکند یا ناظر پیش بینی یا معین نشده باشد دادگاه به تقاضای هر ذینفع حکم به‬
‫تشکیل مجمع عمومی خواهد داد‪».‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا در دوران تصفیه که شرکت مدیران تصفیه و ناظرانی دارد‪ ،‬مجمع عمومی هم تشکیل می شود؟‬

‫پاسخ ‪ :‬در ماده ‪.219‬‬

‫نکته ‪ :‬در مورد شرکت وظیفه دعوت مجامع با مدیران بود و اگر مدیران به وظیفه خود عمل نمی کردند‪ ،‬ناظران باید این اقدام را انجام میدادند و اگر ناظر‬
‫هم به وظیفه خود عمل نمی کرد دادگاه باید به تقاضای هر ذینفع مجمع عمومی را دعوت می کرد همین مورد درباره ماده ‪ 219‬هم وجود دارد‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬دعوت مجمع عمومی بر عهده چه کسی است؟‬

‫پاسخ ‪ :‬ابتدا مدیران و در صورت عدم انجام وظیفه تو سط مدیران‪ ،‬ناظر باید اقدام به دعوت کند و اگر ناظر هم اقدامی انجام ندهد دادگاه به تقاضای هر‬
‫ذی نفع مجمع را دعوت خواهد کرد‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪216‬‬

‫ماده ‪: 220‬‬

‫«صاحبان سهام حق دارند مانند زمان قبل از انحالل شرکت از عملیات و حساب ها در مدت تصفیه کسب اطالع کنند‪».‬‬

‫نکته ‪ :‬طبق قاعده ای که گفتیم در مدت تصفیه‪ ،‬سهامداران حق اطالع دارند مانند پیش از آغاز تصفیه یعنی زمانی که شرکت کامال زنده بود‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا در مدت تصفیه هم سهامداران حق اطالع دارند؟‬

‫پاسخ ‪ :‬بله مطابق ماده ‪ 220‬صاحبان سهام حق دارند مانند زمان قبل از انحالل شرکت از عملیات ها و حساب ها در مورد تصفیه کسب اطالع کنند‪.‬‬

‫ماده ‪: 221‬‬

‫«در مدت تصفیه مقررات راجع به دعوت و تشکیل مجامع عمومی و شرایط حد نصاب و اکثریت مجامع مانند زمان قبل از انحالل باید رعایت شود و هرگونه‬
‫دعوتنامه و اطالعیه ای که مدیران تصفیه برای صاحبان سهام منتشر می کنند باید در روزنامه کثیر االنتشاری که اطالعیه ها و آگهی های مربوط به‬
‫شرکت در آن درج میگردد منتشر شود‪».‬‬

‫مقدمه ‪ :‬در زمان حیات عادی شرکت یعنی زمانی که بحث تصفیه مطرح نبود‪ ،‬در مجامع شرکت مقرراتی حکومت می کرد؛ اینکه چه زمانی باید تشکیل‬
‫شوند و نصاب تشکیل و تصمیم گیری آنها چه میزان است و‪...‬‬

‫سوال ‪ :‬مقررات راجع به مجامع در زمان تصفیه چه مقرراتی است؟‬

‫پاسخ ‪ :‬پاسخ در ماده ‪ 221‬؛ طبق قاعده بیان شده مقررات مجامع در زمان تصفیه همان مقررات پیش از آغاز تصفیه است‪.‬‬

‫ماده ‪: 222‬‬

‫«در مواردی که به موجب این قانون مدیران تصفیه مکلف به دعوت مجامع عمومی و تسلیم گزارش کارهای خود می باشند هرگاه مجمع عمومی مورد نظر‬
‫دو مرتبه با رعایت تشریفات مقرر در این قانون دعوت شده ولی تشکیل نگردد و یا اینکه تشکیل شده و نتواند تصمیم بگیرد مدیران تصفیه باید گزارش‬
‫خود و صورت حساب های مقرر در ماده ‪ 217‬این قانون را در روزنامه کثیراالنتشاری که اطالعیه ها و آگهی های مربوط به شرکت در آن درج میگردد‬
‫برای اطالع عموم سهامداران منتشر کنند‪».‬‬

‫موضوع ‪ :‬وظیفه مدیران تصفیه در مورد انتشار گزارش‬

‫سوال ‪ :‬مدیران تصفیه در مورد انتشار گزارش راجع به وظایف خود چه تکلیفی دارند؟‬

‫پاسخ ‪ :‬متن ماده ‪222‬‬

‫نکته ‪ :‬اگر حد نصاب الزم برای تشکیل مجمع عمومی حاصل نشود و یا اینکه پس از تشکیل تصمیمی حاصل نشود؛ مدیران تصفیه باید گزارش خود و‬
‫صورت حساب را مطابق ماده ‪ 222‬منتشر کنند‪.‬‬

‫ماده ‪: 223‬‬

‫«آن قسمت از دارایی نقدی شرکت که در مدت تصفیه مورد احتی اج نیست بین صاحبان سهام به نسبت سهام تقسیم می شود به شرط آنکه حقوق‬
‫بستانکاران ملحوظ و معادل دیونی که هنوز موعد تا دیه آن نرسیده است موضوع شده باشد‪».‬‬

‫بررسی الفاظ‪:‬‬

‫* نقدی ‪ :‬مفهوم دارد و دارایی غیر نقدی از شمول این ماده خارج است‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪217‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫مقدمه ‪ :‬در پایان تصفیه و انحال ل شرکت‪ ،‬دارایی او پس از پرداخت دیون و تعهدات مالی بین سهامداران تقسیم می شود‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا تقسیم بخشی از دارایی های شرکت به صورت موقت ممکن است؟‬

‫پاسخ ‪ :‬بله‪ ،‬طبق ماده ‪.223‬‬

‫مثال ‪ :‬یک موسسه مالی و اعتباری است که ‪ 800‬میلیارد دارایی نقدی است و دیون شرکت ‪ 200‬میلیارد است و تعهداتی که هنوز سررسید آن نرسیده‬
‫هم ‪ 200‬میلیارد است پس ‪ 400‬میلیارد کنار گذاشته می شود و ‪ 400‬میلیارد دیگر قابل تقسیم است؛ دارایی به نسبت سهام تقسیم می شود؛ برای مثال‬
‫اگر شخصی یک درصد از سهام را دارد‪ ،‬یک درصد ‪ 800‬میلیارد اخذ می کند‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬اگر تخلف صورت گرفت و تمام و یا بخشی از دارایی که احتیاج است تقسیم شد این پرداخت باطل است و مبالغ مسترد میشود‪ ،‬یعنی اگر بعدا‬
‫آشکار شد که برخی از دیون طلبکاران پرداخت نشده است سهامدارانی که پرداخت به آنها نابجا بوده است مبالغ از آن ها باز پس گرفته میشود‪.‬‬

‫جمع بندی ‪ :‬در صورت عدم رعایت شرط ماده ‪ 223‬پرداخت باطل است و مبالغ پرداخت شده باید مسترد شود‪.‬‬

‫ماده ‪: 224‬‬

‫«پس از ختم تصفیه و انجام تعهدات و تادیه کلیه دیون دارایی شرکت بدوا به مصرف باز پرداخت مبلغ اسمی سهام به سهامداران خواهد رسید و مازاد به‬
‫ترتیب مقرر در اساسنامه شرک ت و در صورتی که اساسنامه ساکت باشد به نسبت سهام بین سهامداران تقسیم خواهد شد‪».‬‬

‫موضوع ‪ :‬ترتیب تقسیم دارایی شرکت‬

‫مثال ‪ :‬انجام تعهدات مانند اکتشاف یک معدن یا ساخت یک پل‬

‫نکته ‪ :‬ابتدا مبلغ اسمی سهام یعنی مبلغی که در ابتدا توسط سهامداران پرداخت شده است تا شرکتی تشکیل شود به سهامداران پرداخت می شود و اگر‬
‫مبالغی باقیمانده باشد به ترتیب مقرر در اساسنامه شرکت و در صورت سکوت اساسنامه به نسبت سهام بین سهامداران تقسیم خواهد شد‪.‬‬

‫مرور ‪ :‬اوایل مباحث شرکت های سهامی مشاهده کردید که برخی از سهام ها ممکن است ممتاز بوده و حق ویژه ای داشته باشد پس مطابق اساسنامه‬
‫ممکن است نوع تقسیم متفاوت باشد‪.‬‬

‫اصل فقهی مرتبط ‪ :‬این ماده مرتبط با اصل عدم زیاده می باشد که مطابق آن در هر جا که به بیشتر بودن چیزی شک داریم اصل بر عدم آن است‪ ،‬در‬
‫اینجا که نمی دانیم بخشی از سهامداران سهم بیشتری می برند یا نه اصل عدم زیاد میگوید خیر (به تعبیر دیگر سهم ها به تساوی تقسیم می شود)‬

‫سوال ‪ :‬تقسیم دارایی شرکت چگونه است؟‬

‫پاسخ ‪ :‬مطابق ماده ‪224‬‬

‫ماده ‪: 22۵‬‬

‫«تقسیم دارایی شرکت بین صاحبان سهام خواه در مدت تصفیه و خواه پس از آن ممکن نیست مگر آنکه شروع به تصفیه و دعوت بستانکاران قبال سه‬
‫مرتبه و هر مرتبه به فاصله یک ماه در روزنامه رسمی و روزنامه کثیر االنتشاری که اطالعیه ها و آگهی های مربوط به شرکت در آن درج میگردد آگهی‬
‫شده و الاقل شش ماه از تاریخ انتشار اولین آگهی گذشته باشد‪».‬‬

‫موضوع ‪ :‬تشریفات راجع به تقسیم‬

‫نکته ‪ :‬تشر یفاتی راجع به تقسیم دارایی شرکت وجود دارد از جمله نشر سه آگهی و فاصله یک ماهه بین آگهی ها در گذشت ‪ 6‬ماه از اولین آگهی که پس‬
‫از انجام تشریفات امکان تقسیم دارایی شرکت وجود دارد‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪218‬‬

‫علت وجود تشریفات ‪ :‬علت مقرر کردن این تشریفات احتیاط می باشد که یک پ طلبکار بی اطالع از انحالل و تقسیم دارایی شرکت نباشد و دین او‬
‫وصول شود‪.‬‬

‫جلسه صد و پنجم‬
‫ماده ‪: 22۶‬‬

‫«تخلف از ماده ‪ 225‬مدیران تصفیه را مسئول خسارت بستانکارانی قرار خواهد داد که طلب خود را دریافت نکرده اند‪».‬‬

‫موضوع ‪ :‬ضمانت اجرای ماده ‪225‬‬

‫سوال ‪ :‬ضمانت اجرای عدم رعایت تشریفات مقرر در ماده ‪ 225‬چیست؟‬

‫پاسخ ‪ :‬در یک کلمه مسئولیت مدیر تصفیه‪.‬‬

‫ماده ‪: 22۷‬‬

‫«مدیران تصفیه مکلفند ظرف یک ماه پس از ختم تصفیه مراتب را به مرجع ثبت شرکت ها اعالم دارند تا به ثبت رسیده و در روزنامه رسمی و روزنامه‬
‫کثیر االنتشاری که اطالعیه ها و آگهی های مربوط به شرکت در آن درج میگردد آگهی شود و نام شرکت از دفتر ثبت شرکت ها و دفتر ثبت تجارتی حذف‬
‫گردد‪».‬‬

‫موضوع ‪ :‬وظیفه ی مدیران تصفیه در مورد ثبت ختم تصفیه‬

‫سوال ‪ :‬مدیران تصفیه نسبت به ثبت ختم تصفیه چه وظیفه ای دارند؟‬

‫پاسخ ‪ :‬ماده ‪ 227‬پاسخ این سوال است‪ .‬وظیفه مدیران این است که در یک بازه یک ماهه به مرجع ثبت شرکت ها اطالع دهند که تصفیه شرکت تمام‬
‫شده است‪ .‬پس از آن انحالل شرکت در مرجع ثبت شرکت ها ثبت می شود‪ ،‬موضوع در روزنامه رسمی روزنامه کثیراالنتشار مربوط به آگهی های شرکت‬
‫منتشر می شود و در نهایت نام شرکت از دفتر ثبت شرکتها و دفتر ثبت تجارتی حذف می شود‪.‬‬

‫توصیه درسی ‪ :‬مدت های ذکر شده و همینطور موادی را که در حال حاضر می خوانیم زیاد آزمونی نمی باشد البته دوستانی که متقاضی آزمون سردفتری‬
‫هستند توجه کنند که این آزمون سال ها برگزار نشده است و سال ‪ 97‬هم که برگزار شد قبولی زیادی نداشت برای مثال در خراسان فقط دو نفر پذیرفته‬
‫شدند‪ ،‬پس سالها این آزمون برگزار نشده است لذا احتیاط بیشتری کنید؛ هرچند که اگر مالک تراز باشد قبولی بسیار راحت تر و تعداد قبولی ها بیشتر‬
‫می باشد‪.‬‬

‫ماده ‪: 22۸‬‬

‫«پس از اعالم ختم تصفیه مدیران تصفیه باید وجوهی را که باقی مانده است در حساب مخصوصی نزد یکی از بانکهای ایران تودیع و صورت اسامی‬
‫بستانکاران و صاحبان سهامی را که حقوق خود را استیفاء نکرده اند نیز به آن بانک تسلیم و مراتب را طی آگهی مذکور در همان ماده به اطالع اشخاص‬
‫ذینفع برسانند تا برای گرفتن طلب خود به بانک مراجعه کنند‪ .‬پس از انقضاء ده سال از تاریخ انتشار آگهی ختم تصفیه هر مبلغ از وجوه که در بانک باقی‬
‫مانده باشد در حکم مال بالصاحب بوده و از طرف بانک با اطالع دادستان شهرستان محل به خزانه دولت منتقل خواهد شد‪».‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪219‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫مقدمه ‪ :‬به هر حال تصفیه تمام شد و سه بار آگهی منتشر شد و از انتشار اولین آگهی ‪ 6‬ماه گذشت و تقسیمات هم صورت گرفت در اینجا اگر مبالغ باقی‬
‫ماند باید مطابق ماده ‪ 228‬اقدامات انجام شود؛ چرا که بعد از تصفیه اینطور نیست که هیچ مبلغی باقی نمانده باشد و ممکن است هنوز دارایی وجود داشته‬
‫باشد‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬اقدامات پس از پایان تصفیه چیست؟‬

‫پاسخ ‪ :‬متن ماده ‪ ، 228‬به صورت خالصه هر آنچه را که باقی مانده در یکی از بانک های ایرانی تودیع می کنند و طلبکاران و سهامدارانی که حق خود را‬
‫نگرفته اند به بانک معرفی می شوند و نهایتاً آگهی انجام می شود تا افراد ذینفع به بانک مراجعه نمایند‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬حساب بانکی حداکثر تا ‪ 10‬سال باقی می ماند‪.‬‬

‫ارتباط با مبحث ارث ‪ :‬در مبحث ارث دادستان اموالی که بدون وارث باشد را به مدت ده سال در یک حساب نگه می دارد و پس از ‪ 10‬سال آن را به‬
‫حساب خزانه واریز می کند‪.‬‬

‫توصیه درسی ‪ :‬از نظر آزمونی این ماده متوسط می باشد‪.‬‬

‫ماده ‪: 22۹‬‬

‫«دفاتر و سایر اسناد و مدارک شرکت تصفیه شده باید تا ده سال از تاریخ اعالم ختم تصفیه محفوظ بماند به این منظور مدیران تصفیه باید مقارن اعالم‬
‫ختم تصفیه به مرجع ثبت شرکت ها دفاتر و اسناد و مدارک مذکور را نیز به مرجع ثبت شرکت ها تحویل دهند تا نگهداری و برای مراجعه اشخاص ذینفع‬
‫آماده باشد‪».‬‬

‫مقدمه ‪ :‬تصفیه تمام شده است و مانده موجودی به حساب بانک واریز شده و اشخاصی که طلبی دارند به بانک معرفی شده حاال نوبت به دفاتر و اسناد‬
‫شرکت می رسد‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬دفاتر و اسناد شرکت تصفیه شده پس از تصفیه چه خواهد شد؟‬

‫پاسخ ‪ :‬دفاتر و اسناد همانند مدتی که پول باید در حساب بانکی باقی بماند باید تا ‪ 10‬سال نگهداری شود‪ ،‬اما پس از اتمام ده سال دیگر وظیفه برای‬
‫نگهداری دفاتر و اسناد وجود ندارد‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬مدیران تصفیه شرکت باید دفاتر و اسناد را به مرجع ثبت شرکت ها تحویل بدهند که آنها این دفاتر و اسناد را تا ‪ 10‬سال نگهداری میکند‪.‬‬

‫مرور ‪ :‬در ماده ‪ 227‬گفتیم که یکی از وظایف مدیران تصفیه‪ ،‬اعالم ختم تصفیه به مرجع ثبت شرکت ها می باشد تا ختم تصفیه شرکت ثبت شود و اسم‬
‫شرکت از دفتر ثبت شرکتها و دفتر ثبت تجارتی حذف شود و همینطور در روزنامه رسمی و روزنامه کثیراالنتشار منتشر شود‪.‬‬

‫ارتباط با ماده ‪ : 22۷‬مقارن (= همزمان) با اعالم ختم تصفیه مدیران تصفیه باید دفاتر و اسناد شرکت را به مرجع ثبت شرکت ها برای نگهداری تحویل‬
‫بدهند تا اگر اشخاصی ذینفع باشند و بخواهند به آن دفاتر و اسناد مراجعه کنند این امکان را داشته باشند‪.‬‬

‫ماده ‪: 230‬‬

‫«در صورتی که مدیر تصفیه قصد استعفا از سمت خود را داشته باشد باید مجمع عمومی عادی صاحبان سهام شرکت را جهت اعالم استعفای خود و تعیین‬
‫جانشین دعوت نماید‪ .‬در صورتی که مجمع عمومی عادی مزبور تشکیل نشود یا نتواند مدیر تصفیه جدیدی را انتخاب کند و نیز هرگاه مدیر تصفیه توسط‬
‫دادگاه تعیین شده باشد مدیر تصفیه مکلف است که قصد استعفای خود را به دادگاه اعالم کند و تعیین مدیر تصفیه جدید را از دادگاه بخواهد‪ .‬در هر حال‬
‫استعفای مدیر تصفیه تا هنگامی که جانشین او به ترتیب مذکور در این ماده انتخاب نشده و مراتب طبق ماده ‪ 209‬این قانون ثبت و آگهی نشده باشد‬
‫کان لم یکن است‪».‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪220‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا مدیران تصفیه می توانند استعفا بدهند؟‬

‫پاسخ ‪ :‬بله‪ ،‬مدیران تصفیه هر زمانی که بخواهند می توانند استعفا بدهند البته مشروط بر رعایت یکسری تشریفات برای تحویل کار‪ .‬یک مرجع مشخص‬
‫مدیر تصفیه را تع یین کرده است که یا دادگاه بوده است و یا مجمع عمومی در اینجا مدیر تصفیه باید به مرجعی که او را تعیین کرده است اطالع بدهد تا‬
‫آن مرجع جانشین شخص دیگری به عنوان مدیر تصفیه تعیین کند و کار را به او بسپارد سپس متقاضی استعفا می تواند سمت خود را ترک کند‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬در سه حالت مدیر تصفیه باید درخواست استعفای خود را به دادگاه اعالم کند و تعیین مدیر تصفیه جدید را از دادگاه بخواهد؛‬

‫‪ .1‬در صورتی که مجمع عمومی تشکیل نشود‪.‬‬

‫‪ . 2‬در صورتی که مجمع عمومی تشکیل شود اما نتواند مدیر تصفیه را انتخاب کند‪.‬‬

‫‪ .3‬در صورتی که مدیر تصفیه ابتدائاً توسط دادگاه تعیین شده باشد‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬مدیر تصفیه نمی تواند کار را بدون تعیین مدیر تصفیه جدید ترک کند بلکه مدیر تصفیه جدید باید انتخاب شود و مطابق ماده ‪ 229‬ثبت در اداره‬
‫ثبت شرکتها شود و آگهی در روزنامه رسمی و کثیراالنتشار صورت بگیرد‪.‬‬

‫ماده ‪: 231‬‬

‫«در صورت ف وت یا حجر یا ورشکستگی مدیر تصفیه اگر مدیران تصفیه متعدد باشند و مدیر تصفیه متوفی یا محجور یا ورشکسته توسط مجمع عمومی‬
‫شرکت انتخاب شده باشد مدیر یا مدیران تصفیه باقیمانده باید مجمع عمومی عادی شرکت را جهت انتخاب جانشین مدیر تصفیه متوفی یا محجور یا‬
‫ورشکسته دعو ت نماید و در صورتی که مجمع عمومی عادی مزبور تشکیل نشود یا نتواند جانشین مدیر تصفیه متوفی یا محجور یا ورشکسته را انتخاب‬
‫کند یا در صورتی که مدیر تصفیه متوفی یا محجور یا ورشکسته توسط دادگاه تعیین شده باشد مدیر یا مدیران تصفیه باقیمانده مکلفند تعیین جانشین‬
‫مدیر تصفیه متوفی یا محجور یا ورشکسته را از دادگاه بخواهند‪.‬‬

‫اگر امر تصفیه منحصرا به عهده یک نفر باشد در صورت فوت یا حجر یا ورشکستگی مدیر تصفیه در صورتی که مدیر تصفیه توسط مجمع عمومی شرکت‬
‫انتخاب شده باشد هر ذینفع می تواند از مرجع ثبت شرکت ها بخواهد که مجمع عمومی عادی صاحبان سهام شرکت را جهت تعیین جانشین مدیر تصفیه‬
‫مذکور دعوت نماید و در صورتی که مجمع عمومی عادی مزبور تشکیل نگردد یا نتواند جانشین مدیر تصفیه را انتخاب نماید یا در صورتی که مدیر تصفیه‬
‫متوفی یا محجور یا ورشکسته توسط دادگاه تعیین شده باشد هر ذینفع می تواند تعیین جانشین را از دادگاه بخواهد‪».‬‬

‫موضوع ‪ :‬حجر و ورشکستگی و فوت مدیر تصفیه‬

‫مقایسه ماده ‪ 230‬و ‪ : 231‬ماده ‪ 230‬در مورد استعفای مدیر تصفیه بود یعنی مدیر زنده سالم است اما ماده ‪ 231‬در مورد حجر و فوت و ورشکستگی‬
‫مدیر تصفیه می باشد‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬وقتی که مدیر تصفیه محجور یا ورشکسته یا فوت شود حکم چیست؟‬

‫پاسخ ‪ :‬پاسخ در ماده ‪.231‬‬

‫نکته ‪ :‬در صورت فوت یا حجر یا ورشکستگی یکی از مدیران تصفیه در سه مورد سایر مدیران باید تعیین مدیر تصفیه جایگزین را از دادگاه بخواهند؛‬

‫‪ .1‬در صورتی که مجمع عمومی تشکیل نشود‪.‬‬

‫‪ .2‬در صورتی که مجمع عمومی تشکیل شود اما نتواند جایگزین برای مدیر تصفیه محجور یا ورشکسته یا متوفی تعیین کند‪.‬‬

‫‪ . 3‬در صورتی که مدیر تصفیه محجور یا ورشکسته یا متوفی از ابتدا توسط دادگاه تعیین شده باشد‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪221‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫خالصه ‪ :‬در هر صورت مدیر تصفیه جدید باید انتخاب شود و هر مانعی که باشد را باید از بین برد‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬در صورت انحصار امر مدیریت تصفیه به یک نفر هر ذی نفع می تواند از مرجع ثبت شرکت ها بخواهد تا مجمع عمومی شرکت را برای تعیین مدیر‬
‫تصفیه دعوت نماید‪.‬‬

‫جمع بندی ‪ :‬اگر مدیر تصفیه محجور یا ورشکسته یا فوت شود؛‬

‫در فرض تعدد مدیران تصفیه ‪ :‬در فرضی که مدیران متعدد باشند و یکی از آنها دچار حجر یا فوت یا ورشکستگی شود سایرین باید اقدام کنند‪ ،‬و اقدام‬
‫آنها بسته به اینکه چه کسی آن مدیر تصفیه را انتخاب کرده بوده است متفاوت می باشد؛ اگر دادگاه مدیر تصفیه را انتخاب کرده باشد مستقیماً باید تعیین‬
‫مدیر تصفیه جد ید را از دادگاه درخواست کنند‪ ،‬اگر مجمع مدیر تصفیه را تعیین کرده باشد‪ ،‬از مجمع عمومی برای تعیین مدیر تصفیه جدید دعوت می‬
‫شود اما اگر تشکیل نشد و یا تشکیل شد و نتوانست در مورد مدیر تصفیه جدید تصمیم اخذ کند باز هم درخواست تعیین مدیر تصفیه جدید از دادگاه‬
‫صورت میگیرد‪.‬‬

‫در فرض واحد بودن مدیر تصفیه ‪ :‬در این صورت اگر مدیر توسط مجمع عمومی تشکیل شده باشد هر ذینفع می تواند از مرجع ثبت شرکت ها بخواهد‬
‫تا از مجمع عمومی برای تعیین مدیر جدید دعوت کند و اگر مدیر تصفیه توسط دادگاه تعیین شده باشد ذینفع از دادگاه تقاضای تعیین مدیر تصفیه جدید‬
‫را می کند‪ .‬در صورت درخ واست از مرجع ثبت شرکت ها اگر باز هم مجمع عمومی تشکیل نشود و یا تشکیل بشود اما نتواند مدیر تصفیه را انتخاب کند‬
‫دادگاه مدیر تصفیه جدید را انتخاب می کند‪.‬‬

‫توصیه درسی ‪ :‬بخش نهم یعنی مواد ‪ 109‬تا ‪ 231‬مطالعه شد که این بخش خیلی سوال خیز نمی باشد اما سواالتی از این مباحث بوده است نباید آن را‬
‫به کلی حذف کرد‪ .‬برای مثال در مورد ماده ‪ 231‬بیش از ‪ 4‬سوال بوده است‪ .‬سه بخش باقی مانده که بخش دوازدهم مقررات جزایی بوده و مواد مرتبط‬
‫آن را در جای خود در صورت لزوم گفته ایم و عمالً دو بخش دیگر باقی مانده است‪ .‬پس از اتمام این فصل به تست های آن می پردازیم‪.‬‬

‫جلسه صد و ششم‬
‫بخش دهم ‪ :‬حساب های شرکت (مواد ‪ 232‬الی ‪ 242‬الیحه)‬

‫در این بخش بیشتر از هر امری باید با اصطالحات آن آشنا شویم‪.‬‬

‫اصطالحاتی راجع به حساب های شرکت ‪ :‬درآمد سالیانه‪ ،‬هزینه ها‪ ،‬استهالکات‪ ،‬سود خالص‪ ،‬ذخیره ها‪ ،‬اندوخته قانونی و اختیاری‪.‬‬

‫درآمد سالیانه ‪ :‬منظور درآمد ناخالصی است که شرکت بسته به موضوع فعالیت خود از طریق فروش کاال یا ارائه خدمات تحصیل نموده است‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬درآمد سالیانه کامال متمایز و متفاوت با سود خالص و سود قابل تقسیم است‪.‬‬

‫هزینه ها ‪ :‬همانطور که زندگی اشخاص هزینه هایی دارد شرکت نیز هزینه هایی در بردارد از جمله خدمات و تجهیزات؛ بنابراین‪ ،‬تمام آنچه از اشیاء و‬
‫خدمات که برای کسب درآمد مورد نیاز است و به مصرف می رسد در شمار هزینه ها میباشد‪.‬‬

‫استهالکات ‪ :‬یک شرکتی که انبوهی از تجهیزات و ماشین ها و دستگاه دارد دچار استهالکاتی می شود‪( .‬در قانون مدنی نیز واژه اموال استهالکی را داریم‬
‫اما این معنا مدنظر نیست)‪.‬‬

‫تفاوت عبارت استهالک در قانون مدنی با استهالک در عرف و شرکت ‪ :‬استهالک در قانون مدنی یعنی مالی که با استفاده کردن عین آن مال از‬
‫بین می رود اما در این بحث استهالک به معنای کاهش و افت ارزش مال می باشد‪ .‬بنابراین منظور از استهالکات کاهش تدریجی و مستمری است که در‬
‫ارزش دارایی ها‪ ،‬دستگاه ها و اقالم شرکت ایجاد می شود و ناشی از عواملی همچون ‪ :‬گذشت زمان‪ ،‬عوامل طبیعی‪ ،‬استعمال می باشد‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪222‬‬

‫ذخیره ها ‪ :‬این عبارت در ماده ‪ 234‬الیحه نیز بیان شده است و منظ ور مبالغی است که جهت پرداخت تعهدات یا زیان های احتمالی و مسلم کنار گذاشته‬
‫می شود‪.‬‬

‫تفاوت اندوخته ها و ذخیره ها ‪ :‬اندوخته ها از سود خالص می باشد در صورتیکه ذخیره ها از سود ناخالص است‪.‬‬

‫اندوخته ها بر دو نوع است ‪ .1 :‬قانونی (ماده ‪ .2 )238‬اختیاری (ماده ‪)140‬‬

‫اندوخته قانونی ‪ :‬مبلغی است به میزان یک بیستم سود خالص (‪ 5‬درصد سود خالص) که پس از لحاظ زیان سالهای گذشته به عنوان اندوخته قانونی‬
‫کنار گذاشته می شود‪ .‬اندوخته قانونی اجباری است البته تا زمانیکه مبلغ آن به یک دهم سرمایه شرکت برسد و پس از آن اختیاری است‪.‬‬

‫اندوخته اختیاری ‪ :‬همانطور که از نام آن پیداست اندوخته ای است که شرکت اختیار دارد در صورت تصویب مجمع عمومی مبنی بر عدم تقسیم سود‬
‫آن را کنار بگذارد‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬ذخیره ها با اندوخته ها متفاوت اند‪ .‬ذخیره ها از درآمد ناخالص کسر می گردند که سود خالص به دست آید اما اندوخته ها از سود خالص کسر می‬
‫شوند‪ .‬ذخیره ها نماینده هزینه و زیان های احتمالی اند اما اندوخته بخشی از منافع حاصله (سود خالص) است‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬درآمد شرکت چگونه به دست می آید؟ پاسخ ‪ :‬از طریق فروش و ارائه خدمات (درآمد ناخالص)‬

‫نحوه تعیین کردن سود خالص ‪ :‬مجموع درآمد سالیانه _ تمام هزینه ها‪،‬استهالکات و ذخیره ها‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬ممکن است یک شرکت چندین سال سود خالص نداشته باشند مثال ‪ :‬شرکت دولتی‪.‬‬

‫سود قابل تقسیم ‪ :‬سود خالص _ اندوخته ها (قانونی و اختیاری) و زیان های سال های قبل‪.‬‬

‫جلسه صد و هفتم‬
‫بخش دهم ‪ :‬حساب های شرکت‬

‫ماده ‪( 232‬مرتبط با ماده ‪: )13۹‬‬

‫«هیات مدیره شرکت باید پس از انقضای سال مالی صورت دارایی و دیون شرکت را در پایان سال و هم چنین ترازنامه و حساب عملکرد و حساب سود و‬
‫زیان شرکت را به ضمیمه گزارشی درباره فعالیت و وضع عمومی شرکت طی سال مالی مزبور تنظیم کند‪ .‬اسناد مذکور در این ماده باید اقالً بیست روز‬
‫قبل از تاریخ مجمع عمومی عادی ساالنه در اختیار بازرسان گذاشته شود‪».‬‬

‫سوال ‪ :‬هیأت مدیره نسبت به تنظیم حساب های شرکت چه وظیفه ای دارد؟‬

‫پاسخ ‪ :‬ماده ‪ ،232‬اگر در یک شرکت گزارشی تنظیم می شود باید توسط بازرس آن بررسی گردد و همچنین سهامداران نیز حق اطالع دارند و باید در‬
‫مجمع نیز بررسی و تصویب شود و الزمه همه اینها تنظیم یکسری حساب ها در شرکت است که از جمله وظایف هیأت مدیره می باشد‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬عبارت دارایی در این ماده با قانون مدنی متفاوت است‪.‬‬

‫دارایی در قانون مدنی ‪ :‬هر شخص فارغ از اینکه اموال و سرمایه اش چه میزان است یک دارایی دارد (چه دارایی مثبت و چه دارایی منفی) اما در این‬
‫ماده منظور مفهوم عرفی دارایی یعنی داشته ها (آنچه که شرکت دارد) می باشد‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪223‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫مهلت تهیه و تنظیم این حساب ها توسط هیأت مدیره ‪ :‬حداقل ‪ 20‬روز قبل از تاریخ برگزاری مجمع عمومی عادی ساالنه است‪.‬‬

‫ماده ‪: 13۹‬‬

‫« هر صاحب سهم میتواند از پانزده روز قبل از انعقاد مجمع عمومی در مرکز شرکت بصورت حسابها مراجعه کرده و از ترازنامه و حساب سود و زیان و‬
‫گزارش عملیات مدیران و گزارش بازرسان رونوشت بگیرد‪».‬‬

‫ماده ‪: 233‬‬

‫«در تنظیم حساب عملکرد و حساب سود و زیان و ترازنامه شرکت باید همان شکل و روش های ارزیابی که در سال مالی قبل از آن به کار رفته است‬
‫رعایت شود با وجود این در صورتی که تغییری در شکل و روش های ارزیابی سال قبل از آن مورد نظر باشد باید اسناد مذکور به هر دو شکل و هر دو‬
‫روش ارزیابی تنظیم گردد تا مجمع عمومی با مالحظه آنها و با توجه به گزارش هیات مدیره و بازرسان نسبت به تغییرات پیشنهادی تصمیم بگیرد‪».‬‬

‫سوال ‪ :‬اگر هیأت مدیره برای تنظیم حساب‪ ،‬سود و زیان و ترازنامه شیوه و روشی را در یک سال مالی اعمال کردند آیا سال بعد نیز باید به همان روش‬
‫باشد؟ پاسخ ‪ :‬ماده ‪ ،233‬باید همان روش و شکل ارزیابی سال قبل را ادامه دهد ولی اگر تغییرات و یا بروز رسانی هایی در این زمینه صورت گرفته باشد‬
‫می توانند آن را اعمال کنند اما باید به هر دو روش اینکار را انجام دهند (‪ .1‬روش سال قبل ‪ .2‬روش جدید و بروزرسانی شده) و تنها از سال بعد می توانند‬
‫به طور کامل از روش جدید استفاده نمایند‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬هیأت مدیره در تنظیم حساب و غیره چه روش و تشریفاتی را باید رعایت کند؟ پاسخ ‪ :‬ماده ‪233‬‬

‫ماده ‪( 234‬ذخیره استهالکی و قواعد آن) ‪:‬‬

‫«در ترازنامه باید استهالک اموال و اندوخته های ال زم در نظر گرفته شود ولو آن که پس از وضع استهالک و اندوخته ها سود قابل تقسیم باقی نماند یا‬
‫کافی نباشد‪.‬پایین آمدن ارزش دارایی ثابت خواه در نتیجه استعمال خواه بر اثر تغییرات فنی و خواه به علل دیگر باید در استهالکات منظور گردد‪ .‬برای‬
‫جبران کاهش احتمالی ارزش سایر اقالم دارایی و زیان ها و هزینه های احتمالی باید ذخیره الزم منظور گردد‪(.‬کنار گذاشته شود) »‬

‫هیأت مدیره که تراز نامه را تنظیم می کنند باید استهالکات را در نظر بگیرند‪.‬‬

‫استهالک ‪ :‬کاهش مستمر قیمت اموال (افت ارزش مال)‬

‫نکته ‪ :‬ذخیره ها‪ ،‬استهالکات و اندوخته ها بر سود قابل تقسیم مقدم است‪.‬‬

‫ماده ‪: 23۵‬‬

‫«تعهداتی که شرکت آن را تضمین کرده است باید با قید مبلغ در ذیل ترازنامه آورده شود‪».‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا ضمانت های شرکت نیز بایستی در ترازنامه قید شود؟ پاسخ ‪ :‬ماده ‪ ،235‬بله باید با قید مبلغ در ترازنامه آورده شود‪.‬‬

‫ماده ‪( 23۶‬هزینه های شرکت) ‪:‬‬

‫«هزینه های تاسیس شرکت باید قبل از تقسیم هر گونه سود مستهلک شود‪ .‬هزینه های افزایش سرمایه باید حداکثر تا پنج سال از تاریخی که این گونه‬
‫هزینه ها به عمل آمده مستهلک شود‪ .‬در صورتی که سهام جدیدی که در نتیجه افزایش سرمایه صادر می شود به قیمتی بیش از مبلغ اسمی فروخته شده‬
‫باشد هزینه های افزایش سرمایه را می توان از محل اضافه ارزش مستهلک نمود‪».‬‬

‫سوال ‪ :‬مستهلک شدن هزینه های تأسیس و افزایش سرمایه چگونه است؟ پاسخ ‪ :‬ماده ‪.236‬‬

‫تأسیس ‪ :‬قبل از هر گونه تقسیم سودی هزینه های تأسیس باید مستهلک شود‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪224‬‬

‫افزایش سرمایه ‪ :‬دو روش برای استهالک آن بیان شده است‪.‬‬

‫‪ .1‬حداکثر در مدت ‪ 5‬ساله باید مستهلک شود‪ .2 .‬از اضافه قیمتی که داشته مستهلک شود‪.‬‬

‫ماده ‪( 23۷‬تعریف شود خالص) ‪:‬‬

‫«سود خالص شرکت در هر سال مالی عبارت است از درآمد حاصل در همان سال مالی منهای کلیه هزینه ها و استهالکات و ذخیره ها (موضوع ماده‬
‫‪».)234‬‬

‫یک شرکت زمانی می تواند سود خالص داشته باشد که درآمد آن بیش از هزینه ها و استهالکات باشد‪.‬‬

‫ماده ‪( 23۸‬اندوخته قانونی ‪ +‬مرتبط با ماده ‪: )140‬‬

‫«از سود خالص شرکت پس از وضع زیان های وارده در سال های قبل باید معادل یک بیستم آن بر طبق ماده ‪ 140‬به عنوان اندوخته قانونی موضوع شود‬
‫هر تصمیم برخالف این ماده باطل است‪».‬‬

‫ماده ‪: 140‬‬

‫«هیات مدیره مکلف است هر سال یک بیستم از سود خالص شرکت را به عنوان اندوخته قانونی موضوع نماید‪ .‬همین که اندوخته قانونی به یک دهم‬
‫سرمایه شرکت رسید موض وع کردن آن اختیاری است و در صورتی که سرمایه شرکت افزایش یابد کسر یک بیستم مذکور ادامه خواهد یافت تا وقتی که‬
‫اندوخته قانونی به یک دهم سرمایه بالغ گردد‪».‬‬

‫مثال برای ماده ‪ : 23۸‬یک شرکت ‪ 20‬میلیارد سود کرده بعد از در نظر گرفتن زیان های وارده سال قبل از این ‪ 20‬میلیارد یک بیستم (‪ 1‬میلیارد) به‬
‫عنوان اندوخته قانونی کنار گذاشته میشود‪.‬‬

‫ماده ‪( 23۹‬سود قابل تقسیم) ‪:‬‬

‫« سود قابل تقسیم عبارت است از سود خالص سال مالی شرکت منهای زیان های سال های مالی قبل و اندوخته قانونی مذکور در ماده‪ 238‬و سایر اندوخته‬
‫های اختیاری به عالوه سود قابل تقسیم سال های قبل که تقسیم نشده است‪».‬‬

‫سود قابل تقسیم یعنی سودی که می توان میان سهامداران تقسیم نمود‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬می توان آن را تقسیم کرد یا به عنوان اندوخته اختیاری شرکت کنار گذاشت‪.‬‬

‫ماده ‪( 240‬تشریفات تقسیم سود) ‪:‬‬

‫«مجمع عمومی پس از تصویب حساب های س ال مالی و احراز این که سود قابل تقسیم وجود دارد مبلغی از آن را که باید بین صاحبان سهام تقسیم شود‬
‫تعیین خواهد نمود‪ .‬عالوه بر این مجمع عمومی می تواند تصمیم بگیرد که مبالغی از اندوخته هایی که شرکت در اختیار دارد بین صاحبان سهام تقسیم‬
‫شود در این صورت در تص میم مجمع عمومی باید صریحاً قید شود که مبالغ مورد نظر از کدام یک از اندوخته ها باید برداشت و تقسیم گردد‪ .‬هر سودی‬
‫که بدون رعایت مقررات این قانون تقسیم شود منافع موهوم تلقی خواهد شد‪ .‬نحوه پرداخت سود قابل تقسیم توسط مجمع عمومی تعیین می شود و اگر‬
‫مجمع عمومی در خصوص نحوه پرداخت تصمیمی نگرفته باشد هیات مدیره نحوه پرداخت را تعیین خواهد نمود ولی در هر حال پرداخت سود به صاحبان‬
‫سهام باید ظرف هشت ماه پس از تصمیم مجمع عمومی راجع به تقسیم سود انجام پذیرد‪».‬‬

‫سوال ‪ :‬تشریفات تقسیم سود به چه نحوی است؟ پاسخ ‪ :‬ماده ‪240‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪225‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫تقسیم سود ‪ :‬مجمع عمومی با بررسی حساب های مالی مشخص می کند که آیا سود قابل تقسیمی وجود دارد یا خیر و پس از آن تقسیم سود را انجام‬
‫می دهد‪ .‬همچنین می تواند مبلغی از اندوخته ها را نیز میان صاحبان سهام تقسیم شود‪.‬‬

‫مثال ‪ :‬در سال های قبل شرکت یک اندوخته اختیاری داشته و اکنون تصمیم دارد آن را میان صاحبان سهام تقسیم نماید‪.‬‬

‫مواردی که توسط مجمع عمومی تصویب می شود ‪ :‬میزان و مبلغی سودی که باید تقسیم شود و نحوه پرداخت آن است‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬اگر مجمع تصویب نحوه پرداخت را تصویب نکند توسط خود هیأت مدیره تصویب می نماید‪.‬‬

‫مهلت زمانی حداکثر ‪ 8 :‬ماه است‪.‬‬

‫* منافع موهوم ‪ :‬منافع غیر واقعی و خیالی‪ ،‬منافعی که وجود ندارد و خیالی است‪.‬‬

‫ماده ‪( 241‬پاداش مدیران) ‪:‬‬

‫«با رعایت شرایط مقرر در ماده ‪( 134‬حق الزحمه مدیران) نسبت معینی از سود خالص سال مالی شرکت که ممکن است جهت پاداش هیات مدیره در‬
‫نظر گرفته شود‪ ،‬به هیچ وجه نباید در شرکتهای سهامی عام از سه درصد ‪ %3‬و در شرکتهای سهامی خاص از شش درصد ‪ %6‬سودی که در همان سال به‬
‫صاحبان سهام قابل پرداخت است‪ ،‬تجاوز کند‪ .‬در هر حال این پاداش نمی تواند برای هر عضو موظف از معادل یک سال حقوق پایه وی و برای هر عضو‬
‫غیرموظف از حداقل پاداش اعضای موظف هیات مدیره بیشتر باشد‪ .‬مقررات اساسنامه و هرگونه تصمیمی که مخالف با مفاد این ماده باشد‪ ،‬باطل و بالاثر‬
‫است‪.‬‬

‫تبصره ‪( 1‬الحاقی ‪ - )1395‬شرکتهای دولتی‪ ،‬مشمول مقررات این ماده در خصوص پاداش هیات مدیره نیستند و تابع حکم مقرر در ماده ‪ 78‬قانون مدیریت‬
‫خدمات کشوری مصوب ‪ 8/7/1386‬می باشند‪.‬‬

‫تبصره ‪( 2‬الحاقی ‪ - )1395‬هیچ فردی نمی تواند اصالتاً یا به نمایندگی از شخص حقوقی همزمان در بیش از یک شرکت که تمام یا بخشی از سرمایه آن‬
‫متعلق به دولت یا نهادها یا موسسات عمومی غیردولتی است به سمت مدیرعامل یا عضو هیات مدیره انتخاب شود‪ .‬متخلف عالوه بر استرداد وجوه دریافتی‬
‫به شرکت به پرداخت جزای نقدی معادل وجوه مذکور محکوم می شود‪».‬‬

‫اگر سیستم حقوق و پاداش‪ ،‬یک سیستم خوب باشد مفید خواهد بود‪ .‬در مورد شرکت نیز همین طور می باشد و اگر مدیران شرکت واقعا توانمند و الیق‬
‫باشند که سودی خلق کنند می توانند از آن سهمی ببرند و ماده ‪ 241‬میزان پاداش مدیران را تعیین کرده که البته برای آن حداکثری مشخص شده است‪.‬‬

‫حداکثر ‪ :‬شرکت های سهامی عام ‪ ٪3 :‬شرکت های سهامی خاص ‪٪6 :‬‬

‫ماده ‪( 242‬الزام ضمیمه نمودن گزارش حسابداران رسمی به صورت حساب ها و ترارنامه ها) ‪:‬‬

‫«در شرکت های سهامی عام هیات مدیره مکلف است که به حساب های سود و زیان و ترازنامه شرکت گزارش حسابداران رسمی را نیز ضمیمه کند‪.‬‬
‫حسابداران رسمی باید عالوه بر اظهار نظر درباره حساب های شرکت گواهی نمایند که کلیه دفاتر و اسناد و صورت حساب های شرکت و توضیحات مورد‬
‫لزوم در اختیار آنها قرار داشته و حساب های سود و زیان و ترازنامه تنظیم شده از طرف هیات مدیره وضع مالی شرکت را به نحو صحیح و روشن نشان‬
‫می دهد‪.‬‬

‫تبصره ‪ -‬منظور از حسابداران رسمی مذکور در این ماده حسابداران موضوع فصل هفتم قانون مالیات های مستقیم مصوب اسفند سال ‪ 1345‬می باشد و‬
‫در صورتی که به موجب قانون شرایط و نحوه انتخاب حسابداران رسمی تغییر کند و یا عنوان دیگری برای آنان در نظر گرفته شود شامل حسابداران مذکور‬
‫در این ماده نیز خواهد بود‪».‬‬

‫سوال ‪ :‬حسابداران رسمی چه اشخاصی هستند؟ پاسخ ‪ :‬تبصره ماده ‪242‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪226‬‬

‫جلسه صد و هشتم‬
‫مقدمه ‪ :‬در مبحث شرکت های سهامی الیحه اصالحی ‪ 1347‬ماده ‪ 241‬را خواندیم که یک بار دیگر در ابتدای جلسه امروز به آن می پردازیم‪ .‬ماده ‪241‬‬
‫در ‪ 1395/2/20‬اصالح و دو تبصره جدید به آن ملحق شد‪.‬‬

‫علت اصالح ‪ :‬موضوع حقوق های نجومی و فضای رسانه ای که به وجود آمد که آن را به خاطر دارید موجب این اصالح شد‪.‬‬

‫ماده ‪( : 241‬اصالحی ‪)1395/2/20‬‬

‫«با رعایت شرایط مقرر در ماده (‪ )134‬نسبت معینی از سود خالص سال مالی شرکت که ممکن است جهت پاداش هیات مدیره در نظر گرفته شود‪ ،‬به‬
‫هیچ وجه نباید در شرکتهای سهامی عام از سه درصد (‪ )%3‬و در شرکتهای سهامی خاص از شش درصد (‪ )%6‬سودی که در همان سال به صاحبان سهام‬
‫قابل پرداخت است‪ ،‬تجاوز کند‪ .‬در هر حال این پاداش نمی تواند برای هر عضو موظف از معادل یک سال حقوق پایه وی و برای هر عضو غیرموظف از‬
‫حداقل پاداش اعضای موظف هیات مدیره بیشتر باشد‪ .‬مقررات اساسنامه و هرگونه تصمیمی که مخالف با مفاد این ماده باشد‪ ،‬باطل و بالاثر است‪.‬‬

‫تبصره ‪( 1‬الحاقی ‪ - )1395/2/20‬شرکتهای دولتی‪ ،‬مشمول مقررات این ماده در خصوص پاداش هیات مدیره نیستند و تابع حکم مقرر در ماده (‪ )78‬قانون‬
‫مدیریت خدمات کشوری مصوب ‪ 8/7/1386‬می باشند‪.‬‬

‫تبصره ‪( 2‬الحاقی ‪ - )1395/2/20‬هیچ فردی نمی تواند اصالتاً یا به نمایندگی از شخص حقوقی همزمان در بیش از یک شرکت که تمام یا بخشی از سرمایه‬
‫آن متعلق به دولت یا نهادها یا موسسات عمومی غیردولتی است به سمت مدیرعامل یا عضو هیات مدیره انتخاب شود‪ .‬متخلف عالوه بر استرداد وجوه‬
‫دریافتی به شرکت به پرداخت جزای نقدی معادل وجوه مذکور محکوم می شود‪».‬‬

‫موضوع ‪ :‬ماده ‪ 241‬راجع به میزان پاداش است که به مدیران پرداخت می شود؛ در تمام سیستم هایی که هرچه راندمان کار بیشتر باشد نتیجه بهتری‬
‫حاصل می شود معموالً پاداش پیش بینی می شود چه در یک کسب و کار کوچک و چه در یک کسب و کار بزرگ‪ .‬از نظر انگیزه هدف این است که فرد‬
‫بتواند نتیجه کار خود را ملموس تر ببیند و تالش خود را بیشتر کند تا به هدف برسد‪.‬‬

‫اصالح ‪ :‬میزان درصد پاداش قبل از اصالح ‪ 10‬درصد و ‪ 5‬درصد بود که پس از اصالح به ‪ 6‬درصد و ‪ 3‬درصد تغییر پیدا کرد‪ .‬همین طور قید پایانی ماده‬
‫‪ 242‬در مورد ابطال مقررات و تصمیمات مغایر جزء اصالحات ‪ 95‬بوده است‪.‬‬

‫محدودیت ها ‪ :‬عالوه بر درصد مشخص شده برای اخذ پاداش‪ ،‬میزان آن هم نمی تواند از یک سال حقوق پایه بیشتر باشد‪.‬‬

‫آمره بودن ماده ‪ : 241‬از قید آخر این ماده فهمیده میشود که این ماده یک قانون آمره است و امکان توافق بر خالف آن وجود ندارد‪.‬‬

‫بررسی تبصره ‪ : 1‬اگر شرکت دولتی باشد نمی تواند این پاداش را داشته باشد و تابع مقررات خود یعنی حکم مقرر در ماده ‪ 78‬قانون مدیریت خدمات‬
‫کشوری مصوب ‪ 86‬است‪ .‬اگر قرار باشد تشویقی یا پاداشی در شرکت دولتی داده شود مطابق قانون تجارت و الیحه شرکتهای سهامی نمی باشد و تابع‬
‫قانون مدیریت خدمات کشوری است‪.‬‬

‫بررسی تبصره ‪: 2‬‬

‫علت الحاق ‪ :‬این تبصره به دلیل این الحاق شد که ممکن بود یک نفر در چندین شرکت عضو هیئت مدیره باشد؛ واقعیت تلخی که وجود داشت این بود‬
‫که شرکت ها و حتی دانشگاه ها و موسسات بیشتر از اینکه به یک آدم توانمند نیاز داشته باشند به یک آدم ذی نفوذ نیاز داشتند‪ .‬یعنی فردی که به خاطر‬
‫نفوذ و شناختی که داشت موثر تر از یک مدیر توانمند بود‪ ،‬برای مثال فردی که قبال وزیر بوده بسیار بیشتر برای رشد یک شرکت موثر بود‪ .‬خروجی این‬
‫مسئله آن بود که یک نفر در بیست شرکت عضو هیئت مدیره می شد‪ .‬در نهایت تبصره ‪ 2‬محدودیتی برای شرکتهای دولتی ایجاد کرد‪.‬‬

‫مجازات متخلف ‪ :‬در صورت تخلف شخص‪ ،‬باید تمام وجوه دریافتی را برگرداند‪ ،‬همین طور به همان میزان وجوه دریافتی دارای جزای نقدی خواهد بود‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪227‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫مثال ‪ :‬اگر دریافتی شخصی در بازه ای که مدیر عامل بوده است یک میلیارد باشد باید یک میلیارد دریافتی را بازگرداند و یک میلیارد دیگر جزای نقدی‬
‫بدهد‪.‬‬

‫ماده ‪ 242‬را قبالً مطالعه کردیم‪.‬‬

‫بخش یازدهم ‪ :‬مواد ‪ 243‬تا ‪ 269‬را شامل می شود‪.‬‬

‫توصیه درسی ‪ :‬بخش یازدهم مقررات جزایی است و این مقررات به ندرت و بسیار کم موضوع سوال قرار می گیرد‪ .‬چند ماده که گاهی از آنها سوال بوده‬
‫یا در حقوق جزا در مورد آنها سوال شده است در مباحثی که قبالً داشتیم مورد بررسی قرار دادیم و به آن ارجاع داشتیم لذا از بخش یازدهم که مقررات‬
‫جزایی است رد می شویم و بحث جدید ما مقررات مختلف مربوط به شرکت های سهامی از ماده ‪ 270‬خواهد بود‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬مواد ‪ 270‬تا ‪ 300‬که آخرین ماده از الیحه است بر دو بخش تقسیم می شود؛ یکسری مواد که بسیار مهم و پرکاربرد هستند مثل ماده ‪،299 ،300‬‬
‫‪ 270‬و‪ ...‬همانند سایر مواد آن ها را مطالعه و بررسی می کنیم‪ ،‬یکسری مواد که مواد متعددی هستند در زمان خود بسیار مهم بوده اند یعنی در سال‬
‫‪ 1347‬تا ‪ 1351‬اما اکنون کاربردی ندارند و در آزمون ها هم نمی آیند‪ .‬قبل از الیحه شرکتهای سهامی از سال ‪ 1311‬تا ‪ 1347‬که الیحه الزم االجرا شد‬
‫شرکت های سهامی متعددی تشکیل شدند که با الزم االجرا شدن این قانون باید خود را با شرایط و ضوابط و مقررات جدید وفق می دادند و خود را در‬
‫چارچوب الیحه شرکتهای سهامی قرار می دادند‪ ،‬موادی که در مورد تغییر قالب شرکت های سهامی گذشته و ضمانت اجرای آن ها است در همان سال‬
‫ها اجرا شدند و در حال حاضر که نیم قرن گذشته مورد استفاده قرار نمی گیرند‪.‬‬

‫بخش ‪ - 12‬مقررات مختلف مربوط به شرکت های سهامی‬

‫ماده ‪: 2۷0‬‬

‫«هرگاه مقررات قانونی در مورد تشکیل شرکت سهامی یا عملیات آن یا تصمیماتی که توسط هر یک از ارکان شرکت اتخاذ می گردد رعایت نشود بر حسب‬
‫مورد بنا به درخواست هر ذینفع بطالن شرکت یا عملیات یا تصمیمات مذکور به حکم دادگاه اعالم خواهد شد لیکن موسسین و مدیران و بازرسان و‬
‫صاحبان سهام شرکت نمی توانند در مقابل اشخاص ثالث به این بطالن استناد نمایند‪».‬‬

‫سوال ‪ :‬اگر باید های قانونی راجع به تشکیل شرکت سهامی‪ ،‬تصمیمات اتخاذ شده و یا عملیات شرکت سهامی رعایت نشود‪ ،‬ضمانت اجرا چیست؟‬

‫پاسخ ‪ :‬ماده ‪ 270‬پاسخ این سوال را می دهد‪ ،‬به صورت خالصه به درخواست هر ذینفع حسب مورد امکان بطالن شرکت یا تصمیم یا عمل شرکت وجود‬
‫دارد‪ .‬ممکن است به درخواست ذینفع و به حکم دادگاه شرکت باطل اعالم شود یا عملیات مثل افزایش سرمایه یا تصمیم مثل تصمیم در مورد افزایش‬
‫سرمایه باطل شود‪.‬‬

‫جمع بندی ‪ :‬مقررات قانونی باید راجع به ‪ .1‬تشکیل شرکت ‪ .2‬عملیات شرکت ‪ .3‬تصمیمات اتخاذ شده رعایت شود در غیر این صورت حسب مورد با‬
‫درخواست ذی نفع‪ ،‬بطالن به حکم دادگاه ممکن است‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا بطالن شرکت یا تصمیم یا عمل شرکت قابلیت استناد دارد؟‬

‫پاسخ ‪ :‬خیر موسسین و مدیران و بازرسان و صاحبان سهام شرکت نمی توانند در مقابل اشخاص ثالث به این بطالن استناد نمایند‪.‬‬

‫توضیح ‪ :‬تا االن متوجه شده اید که در مقابل اشخاص ثالث بسیاری از موارد قابلیت استناد ندارد و به عبارت دیگر بسیار برای قانونگذار مهم است که از‬
‫اشخاص ثالث بی چون و چرا حمایت کند‪.‬‬

‫ماده ‪( : 2۷1‬ماده مرتبط ‪)2۷0‬‬

‫«در صورتی که قبل از صدور حکم بطالن شرکت یا بطالن عملیات یا تصمیمات آن در مرحله بدوی موجبات بطالن مرتفع شده باشد دادگاه قرار سقوط‬
‫دعوای بطالن را صادر خواهد کرد‪».‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪228‬‬

‫نکته ‪ :‬ماده ‪ 271‬تکمیل کننده ماده ‪ 270‬است‪.‬‬

‫موضوع ‪ :‬اگر باید های قانونی در تشکیل شرکت یا تصمیم یا عمل او رعایت نشود و ذینفع درخواست بطالن بدهد و در دادگاه در حال رسیدگی باشد‬
‫یعنی در معرض بطالن شرکت یا تصمیم یا عمل باشد و در حین رسیدگی عامل و جهتی که منجر به بطالن می شود رفع شود دادگاه چه تصمیمی می‬
‫گیرد؟ حالت اول این است که بگوییم اشتباه انجام شده و موجب بطالن است و مهم نیست که جهت بطالن رفع شود یا خیر‪ ،‬همانطور که در قراردادها اگر‬
‫شرایط معامله در حین قرارداد وجود نداشته باشد معامله باطل است و بعداً نمیتوان آن را صحیح کرد‪ .‬حالت دوم هم آن است که بگوییم اگر عاملی که‬
‫جهت بطالن می شود رفع شود دیگر دادگاه اعالم بطالن نمی کند‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬در صورتی که پیش از صدور حکم بطالن توسط دادگاه موجبات بطالن رفع گردد دادگاه چه تصمیمی می گیرد؟‬

‫پاسخ ‪ :‬در این صورت دادگاه قرار سقوط دعوای بطالن صادر می کند و آن را ساقط می کند؛ در نتیجه این مورد خالف قاعده معامله ها در حقوق مدنی‬
‫است که در صورت عدم وجود شرایط صحت‪ ،‬نمی توان آن را رفع کرد و معامله را به شکل صحیح در آورد‪.‬‬

‫مثال ‪ :‬اگر حد نصاب الزم برای اخذ تصمیم موجود نباشد یا یک ایراد در اساسنامه شرکت وجود داشته که خالف قاعده آمره بوده یا تشریفاتی رعایت‬
‫نشده باشد اما بعداً رفع شود دادگاه قرار سقوط دعوای بطالن را صادر خواهد کرد‪.‬‬

‫ماده ‪( : 2۷2‬مواد مرتبط ‪ 2۷0‬و ‪)2۷1‬‬

‫«دادگاهی که دعوای بطالن نزد آن اقامه شده است می تواند بنا به درخواست خوانده مهلتی که از شش ماه بیشتر نباشد برای رفع موجبات بطالن تعیین‬
‫نماید‪ .‬ابتدای مهلت مذکور تاریخ وصول پرونده از دفتر به دادگاه است‪.‬‬

‫در صورتی که ظرف مهلت مقرر موجبات بطالن برطرف نشده باشد دادگاه حکم مقتضی صادر خواهد کرد‪».‬‬

‫موضوع ‪ :‬اکنون که مطابق ماده ‪ 270‬شرکت یا عملیات یا تصمیم او در معرض بطالن است و از سوی دیگر ممکن است موجبات بطالن رفع شود و قرار‬
‫سقوط دعوا صادر شود و شرکت یا تصمیم یا عملیات باطل نشود آیا افراد می توانند برای رفع موجبات بطالن در شرکت مهلتی داشته باشند؟‬

‫سوال ‪ :‬آیا دادگاه می تواند به خوانده جهت رفع موجبات بطالن مهلت بدهد؟‬

‫پاسخ ‪ :‬بله دادگاه می تواند حداکثر شش ماه مهلت برای رفع موجبات بطالن بدهد‪.‬‬

‫مبدأ مهلت مقرر در ماده ‪ : 2۷2‬مبدا مهلت از تاریخ وصول پرونده به دادگاه می باشد یعنی از زمانی که مدیر دفتر پرونده را به دست قاضی برساند و‬
‫پرونده در آن زمان در محضر دادگاه مطرح شود‪.‬‬

‫تاریخ وصول پرونده به دفتر دادگاه ‪ :‬هنگامی که قرار است یک دادرسی به جریان بیفتد‪ ،‬دادخواست تقدیم می شود که پس از ثبت و ارجاع به شعبه‬
‫مدتی طول می کشد؛ سپس دادخواست به دفتر دادگاه ارسال می شود و در آنجا ابالغاتی در دفتر صورت می گیرد و پرونده تکمیل می شود و در نهایت‬
‫به قاضی تحویل داده می شود‪ .‬علت تعیین مبدأ مهلت از زمان طرح در دادگاه آن است که گاهی از تحویل پرونده به قاضی مدت زمانی می گذرد و اگر‬
‫مبدأ مهلت از زمان تقدیم دادخواست بود امکان داشت مهلت ‪ 6‬ماهه هم تا زمان تحویل پرونده اتمام یابد‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬دادگاه نمیتواند رأساً به خوانده مهلت بدهد و حتماً باید به درخواست خوانده باشد‪.‬‬

‫«حکم مقتضی» ‪ :‬یعنی دادگاه رسیدگی می کند و در صورت تشخیص وجوب بطالن شرکت یا تصمیم یا عملیات آن را باطل اعالم خواهد کرد‪.‬‬

‫ماده ‪: 2۷3‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪229‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫«در صورت صدور حکم قطعی بر بطالن شرکت یا بطالن عملیات یا تصمیمات شرکت کسانی که مسئول بطالن هستند متضامناً مسئول خساراتی خواهند‬
‫بود که از آن بطالن به صاحبان سهام و اشخاص ثالث متوجه شده است‪».‬‬

‫موضوع ‪ :‬اگر یکی از موجبات بطالن وجود داشت و پیش از صدور حکم موجب بطالن رفع نشد و در مهلت تعیین شده هم این موجب برطرف نشود و در‬
‫نهایت شرکت یا تصمیم یا عملیات باطل اعالم شود جبران خسارت به چه صورت خواهد بود؟ چرا که به علت عدم رعایت مقررات قانونی خساراتی به‬
‫اشخاص وارد شده است‪ .‬در این صورت اشخاصی که مسئول بطالن هستند چه موسسین چه هیئت مدیره و‪ ...‬مسئول جبران خسارت هم خواهند بود و‬
‫مسئولیت آن ها تضامنی خواهد بود‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬اگر حکم بر بطالن صادر شود و خساراتی به بار آمده باشد چه کسانی و چگونه مسئول جبران خسارت هستند؟‬

‫پاسخ ‪ :‬مسئوالن بطالن به طور تضامنی مسئول جبران خسارت هستند‪.‬‬

‫جلسه صد و نهم‬
‫مقدمه ‪ :‬در ادامه بحث آخرین فصل الیحه شرکتهای سهامی به این بحث رسیدیم که اگر موجبی برای بطالن شرکت یا تصمیم یا عملیات شرکت وجود‬
‫داشته باشد دادگاه به درخواست ذینفع و نه راساً می تواند اعالم بطالن کند‪.‬‬

‫در این رابطه سه مورد در معرض بطالن است ‪ .1 :‬شرکت ‪ .2‬تصمیم ‪ .3‬عملیات‪ ،‬که شدیدترین آن بطالن شرکت است‪ .‬زمانی که دادگاه بطالن شرکت‬
‫را اعالم کرد و شرکت در روال تصفیه قرار گرفت‪ ،‬مدیر تصفیه چه شخصی خواهد بود و چگونه تعیین می شود؟ پاسخ را در ماده ‪ 274‬بررسی می کنیم‪.‬‬

‫ماده ‪: 2۷4‬‬

‫«دادگاهی که حکم بطالن شرکت را صادر می نماید باید ضمن حکم خود یک یا چند نفر را به عنوان مدیر تصفیه تعیین کند تا بر طبق مقررات این قانون‬
‫انجام وظیفه نمایند‪».‬‬

‫موضوع ‪ :‬به موجب این ماده دادگاه در ضمن حکم خود مدیر یا مدیران تصفیه را تعیین می کند و آنها مطابق مقررات انجام وظیفه می کنند‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬در صورتی که حکم دادگاه بطالن شرکت باشد مدیر تصفیه چگونه تعیین می شود؟‬

‫پاسخ ‪ :‬دادگاهی که حکم بطالن شرکت را صادر می نماید باید به عنوان یک تکلیف ضمن حکم خود یک یا چند نفر را به عنوان مدیر تصفیه تعیین کند‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬پس از تعیین مدیر تصفیه توسط دادگاه دو حالت به وجود می آید؛ یا اشخاص تعیین شده قبول سمت می کند و اداره تصفیه را انجام می دهند و‬
‫یا قبول سمت نمی کند که در حالت دوم دادگاه طبق ماده ‪ 275‬عمل می کند‪.‬‬

‫ماده ‪: 2۷۵‬‬

‫«در هر مورد که بر اثر انحالل یا بطالن شرکت مدیر تصفیه باید از طرف دادگاه تعیین شود و مدیر یا مدیران تصفیه ای که توسط دادگاه تعیین شده اند‬
‫حاضر به قبول سمت مدیریت تصفیه نباشند دادگاه امر تصفیه را به اداره تصفیه امور ورشکستگی حوزه خود ارجاع می نماید‪.‬‬

‫تبصره ‪ -‬تعیین حق الزحمه مدیر یا مدیران تصفیه ای که توسط دادگاه تعیین می شوند به عهده دادگاه است‪».‬‬

‫موضوع ‪ :‬اگر مدیر یا مدیرانی که توسط دادگاه تعیین می شوند حاضر به قبول سمت نشوند و اداره تصفیه را انجام ندهند دادگاه دوباره مدیر یا مدیران‬
‫دیگری را برای امر تصفیه تعیین نخواهد کرد بلکه به موجب ماده ‪ 275‬دادگاه امر تصفیه را به اداره تصفیه امور ورشکستگی واگذار می کند‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪230‬‬

‫سوال ‪ :‬در صورتی که مدیر تصفیه تعیین شده از سوی دادگاه قبول سمت ننماید تکلیف چیست؟‬

‫پاسخ ‪ :‬ماده ‪.275‬‬

‫نکته ‪ :‬هم در زمان انحالل شرکت مواردی بود که دادگاه مدیر تصفیه را تعیین می کرد و هم در صورت باطل شدن شرکت دادگاه مدیر تصفیه را تعیین‬
‫می کند‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬در صورتی که مدیران تصفیه را دادگاه تعیین نمایند تکلیف حق الزحمه آنان چیست؟‬

‫پاسخ ‪ :‬تبصره ماده ‪ 275‬پاسخ این سوال را می دهد‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬چه مدیران قبلی شرکت مدیران تصفیه باشند و چه توسط دادگاه مدیران تصفیه تعیین شوند‪ ،‬نمایندگان شرکت مدیران تصفیه خواهند بود و خود‬
‫آنها تصمیمات الزم را اتخاذ می کند‪.‬‬

‫ماده ‪: 2۷۶‬‬

‫«شخص یا اشخاصی که مجموع سهام آنها حداقل یک پنجم مجموع سهام شرکت باشد می توانند در صورت تخلف یا تقصیر رئیس و اعضاء هیات مدیره‬
‫و یا مدیر عامل به نام و از طرف شرکت و به هزینه خود علیه رئیس یا تمام یا بعضی از اعضاء هیات مدیره و مدیر عامل اقامه دعوی نمایند و جبران کلیه‬
‫خسارات وارده به شرکت را از آنها مطالبه کنند‪.‬‬

‫در صورت محکومیت رئیس یا هر یک از اعضاء هیات مدیره یا مدیر عامل به جبران خسارات شرکت و پرداخت هزینه دادرسی حکم به نفع شرکت اجراء‬
‫و هزینه ای که از طرف اقامه کننده دعوی پرداخت شده از مبلغ محکوم به وی مسترد خواهد شد‪.‬‬

‫در صورت محکومیت اقامه کنندگان دعوی پرداخت کلیه هزینه ها و خسارات به عهده آنان است‪».‬‬

‫توصیه درسی ‪ :‬این ماده بسیار مهم است‪.‬‬

‫دعوای مشتق ‪ :‬احتماالً شما در مورد دعوای مشتق مطالبی را شنیده اید‪ ،‬نام دیگر دعوای مشتق‪ ،‬دعوای مسئولیت است که در ماده ‪ 276‬بیان شده است‪.‬‬

‫موضوع ‪ :‬شرکت نمایندگان و مدیرانی دارد که اگر همین مدیران یا مدیرعامل مرتکب تخلف یا تقصیر شوند طبق ماده ‪ 276‬اقدام می شود‪ .‬ماده ‪276‬‬
‫یک حکم خاص و استثنایی را مقرر کرده است که به موجب این ماده سهامدارانی که دارای حداقل یک پنجم یعنی ‪ 20‬درصد سهام شرکت هستند می‬
‫توانند علیه شخص مرتکب تقصیر یا تخلف شده (خوانده) و له شرکت (خوانده) اقامه دعوی کنند‪.‬‬

‫خواهان دعوی مشتق ‪ :‬چون سهامداران به نام و از طرف شرکت اقامه دعوا می کنند خواهان دعوا «شرکت» خواهد بود‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬خواهان دعوای مشتق کیست؟‬

‫پاسخ ‪ :‬خواهان شرکت است و سهامداران از طرف شرکت اقامه دعوا می کنند‪ ،‬در نتیجه طبق نص ماده ‪ 276‬نمایندگان قانونی شرکت نمی توانند ایراد‬
‫عدم ذی نفعی دارندگان ‪ 20‬درصد سهام شرکت را نمایند‪.‬‬

‫هزینه طرح دعوی مشتق ‪ :‬هزینه ابتدائاً با سهامدارانی است که اقامه دعوای مشتق می کند اما در نهایت هزینه بر محکوم تحمیل می شود؛ حال ممکن‬
‫است سهامداران در دعوای طرح شده شکست بخورند و محکوم شوند یا سهامداران در دعوا پیروز شده و مدیران محکوم شوند که در این صورت هزینه‬
‫طرح دعوا باید به سهامداران پرداخت شود‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬در هیچ صورتی هزینه دعوای مشتق بر شرکت تحمیل نمی شود‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪231‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫نکته ‪ :‬اگر میزان سهام سهامدارانی که می خواهند اقامه دعوا کنند کمتر از ‪ 20‬درصد باشد نمی توانند دعوای مشتق را طرح نمایند‪ .‬البته در مواردی‬
‫سهامداران دارای سهام کمتر از ‪ 20‬درصد می توانند از جهتی دیگر اقامه دعوا نمایند مانند ماده ‪.270‬‬

‫تفاوت دعاوی عادی و دعاوی مشتق ‪ :‬دعوی مشتق کامالً استثنایی است و تنها موردی است که سهامداران می توانند از جانب شرکت اقامه دعوا‬
‫نمایند‪ ،‬در سایر موارد چون سهامداران نماینده قانونی شرکت نیستند و نمی توانند از جانب او اقامه دعوا کنند‪.‬‬

‫تعداد سهامداران ‪ :‬تعدد سهامداران موضوعیت ندارند و حتی اگر یک نفر ‪ 20‬درصد سهام را داشته باشد می تواند اقامه دعوی مشتق نماید‪ ،‬در واقع آنچه‬
‫موضوعیت دارد «حداقل ‪ 20‬درصد سهام» است‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا برای اقامه دعوای مشتق تعدد سهامداران شرط است؟‬

‫پاسخ ‪ :‬خیر آنچه موضوعیت دارد سهام حداقل ‪ 20‬درصدی است (یک پنجم) ولو آنکه یک سهامدار مالک ‪ 20‬درصد سهام باشد‪.‬‬

‫شرط ذی نفعی برای اقامه دعوی ‪ :‬هر کسی در هر جای دنیا که بخواهد اقامه دعوا کند باید یکسری شرایط موجود باشد‪ .‬یکی از شرایط برای اقامه دعوا‬
‫ذینفع بودن است که این مبحث را در تامین خواسته و دستور موقت آیین دادرسی مدنی توضیح دادیم‪.‬‬

‫مثال ‪ :‬اگر من بگویم چون آقای قربانپور به آقای بابایی ‪ 20‬میلیون بدهکار است می خواهم اقامه دعوا کنم در اینجا چون دعوا به من ربطی ندارد و پس‬
‫از پیروزی در دعوی نفعی عاید من نمی شود‪ ،‬ذی نفع نخواهم بود‪.‬‬

‫استثناء ‪ :‬اگر من به عنوان سهامدار از طرف شرکت با هزینه خود در مورد تخلف یا تقصیر مدیران اقامه دعوا کنم‪ ،‬نفعی که به من میرسد غیر مستقیم‬
‫خواهد بود‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬در بسیاری از موارد نفع غیرمستقیم وجود دارد که مورد قبول نیست اما در بحث دعوای مشتق نفع غیر مستقیم مورد قبول است‪.‬‬

‫وجه تسمیه دعوی مشتق ‪ :‬چون نفع سهامدار مشتق و جدا شده و برگرفته از نفع شرکت است به آن دعوای مشتق می گویند‪ .‬در نتیجه در دعوای‬
‫مشتق ذینفع مستقیم شرکت و ذینفع غیر مستقیم سهامداران خواهند بود‪.‬‬

‫مثال ‪ :‬اگر مبلغ یک میلیارد به دارایی شرکت اضافه شود در نهایت به نفع سهامداران هم خواهد بود‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬دعوای مشتق یا دعوای مسئولیت یعنی چه و چرا مشتق نامیده می شود؟‬

‫پاسخ ‪ :‬مشتق در لغت یعنی شقه و جدا شده‪ ،‬به دعوای موضوع ماده ‪ 276‬مشتق گفته می شود زیرا ذینفع مستقیم سهامدار نیست بلکه شرکت است‪،‬‬
‫سهامدار یا سهامداران به طور غیرمستقیم ذینفع هستند و نفع آنها جدا شده و برگرفته از نفع شرکت است‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬دعوای مشتق علیه بازرس یا بازرسان ممکن نیست‪.‬‬

‫جلسه صد و دهم‬
‫مقدمه ‪ :‬موضوع ماده ‪ 276‬دعوای مشتق یا دعوای مسئولیت بود ‪ ،‬سهامدار یا سهامدارانی که حداقل ‪ 20‬درصد سهام شرکت را داشتند می توانستند با‬
‫هزینه خود از طرف شرکت و به نام شرکت علیه مدیر یا مدیران که آنها را متخلف یا تقصیر کار می دانند اقامه دعوا کنند هر چند که به طور مستقیم ذی‬
‫نفع نمی باشند‪.‬‬

‫نتیجه دعوی ‪ :‬دو حالت است یا مدیران محکوم می شوند و یا سهامداران محکوم می شوند اگر مدیران محکوم شوند همه خساراتی که به شرکت در‬
‫نتیجه تخلف یا تقصیر آنها وارد شده است باید بپردازند و به عالوه هزینه که سهامداران پرداخت کردند را هم باید بپردازند‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪232‬‬

‫سوال ‪ :‬اگر مدیران در دعوای مشتق محکوم گردند تکلیف چیست و اگر سهامدار یا سهامداران محکوم شوند تکلیف چیست؟‬

‫پاسخ ‪ :‬در ماده ‪.276‬‬

‫امکان اقامه دعوی در سایر موارد ‪ :‬در مباحث قبل گفتیم که هر ذینفع می تواند اقامه کند اما این دعوا دیگر تابع مقررات ماده ‪ 276‬نخواهد بود یعنی‬
‫دعوای مشتق نمی باشد‪ .‬دعوا در مواردی که سهامداران ‪ 20‬درصد سهام نداشته باشند معموالً با خواسته انحالل و بطالن شرکت یا عملیات یا تصمیم‬
‫است‪.‬‬

‫ماده ‪: 2۷۷‬‬

‫«مقررات اساسنامه و تصمیمات مجامع عمومی نباید به نحوی از انحاء حق صاحبان سهام را در مورد اقامه دعوای مسئولیت علیه مدیران شرکت محدود‬
‫نماید‪».‬‬

‫* نحوی از انحاء ‪ :‬روشی از روش ها‬

‫امکان سلب حق اقامه دعوی مشتق ‪ :‬ماده ‪ 276‬حقی خاص و استثنایی و خالف قاعده به سهامدار یا سهامداران تحت عنوان دعوای مشتق اعطا کرد‪،‬‬
‫آیا این حق قابل محدود و سلب کردن می باشد؟ به عبارت دیگر آیا حکم ماده ‪ 276‬یک قاعده آمره است یا خیر؟‬

‫سوال ‪ :‬آیا قاعده مقرر در ماده ‪( 276‬حق اقامه دعوی مشتق) مخیره است یا آمره؟‬

‫پاسخ ‪ :‬آمره است مستند به ماده ‪.277‬‬

‫«نباید محدود کند» ‪ :‬نشان دهنده ی آمره بودن این حکم و غیر قابل سلب بودن حق اقامه دعوی مشتق است‪.‬‬

‫نحوی از انحاء ‪ :‬نشان دهنده ی عدم امکان توافق خالف این حکم است حال چه ضمنی و چه صریح‪.‬‬

‫وجه تسمیه دعوی مسئولیت ‪ :‬به علت اینکه در نتیجه تخلف یا تقصیر مدیران از انجام وظایف خود مدیران مسئول هستند و دعوای مسئولیت علیه‬
‫آنها اقامه می شود‪.‬‬

‫ماده ‪: 2۷۸‬‬

‫«شرکت سهامی خاص در صورتی می تواند به شرکت سهامی عام تبدیل شود که اوالً موضوع به تصویب مجمع عمومی فوق العاده شرکت سهامی خاص‬
‫رسیده باشد ثانیاً سرمایه آن حداقل به میزانی باشد که برای شرکت های سهامی عام مقرر شده است و یا شرکت سرمایه خود را به میزان مذکور افزایش‬
‫دهد‪ .‬ثالثاً دو سال تمام از تاریخ تاسیس و ثبت شرکت گذشته و دو ترازنامه آن به تصویب مجمع عمومی صاحبان سهام رسیده باشد‪ .‬رابعاً اساسنامه آن با‬
‫رعایت مقررات این قانون در مورد شرکت های سهامی عام تنظیم یا اصالح شده باشد‪».‬‬

‫موضوع ‪ :‬ماده ‪ 278‬و چند ماده بعدی آن راجع به تبدیل شرکت سهامی است‪.‬‬

‫مثال ‪ :‬گروهی با هم جمع شده ایم و یک شرکت تاسیس کرده ایم‪ ،‬در ابتدا بردی که برای خود در نظر گرفته ایم یک شرکت سهامی خاص بوده است که‬
‫یک شرکت محدودتر و با قدرت کنترل باالتر و قواعد آسان تر است‪ ،‬پس از مدتی فعالیت و توانمندی بیشتر نسبت به ابتدای امر‪ ،‬اکنون می خواهیم شرکت‬
‫سهامی خاص را به شرکت سهامی عام تبدیل کنیم‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا امکان تبدیل شرکت سهامی خاص به شرکت سهامی عام وجود دارد؟‬

‫پاسخ ‪ :‬بله با رعایت شرایط مقرر در مواد ‪ 278‬الی ‪.283‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪233‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫نکته درسی ‪ :‬همانطور که در ابتدای کالس گفتیم برخی از مواد در همان سال های اولیه تصویب الیحه اصالحی اهمیت و کاربرد داشته اند و پس از آن‬
‫کاربرد خود را از دست داده اند‪ .‬ماده ‪ 278‬تا ‪ 283‬هرچند امروزه مهم می باشد اما نکته ای ندارد واضح است لذا اجماال آن ها را می خوانیم‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬تغییر شرکت از سهامی خاص به سهامی عام باید توسط مجمع عمومی فوق العاده تصویب شود و علت آن است که تغییر قالب شرکت باعث تغییر‬
‫در اساسنامه می شود‪ .‬در مبحث عقد شرکت ها دانستید که هر چیزی که منجر به تغییر در اساسنامه شرکت شود در صالحیت مجمع عمومی فوق العاده‬
‫است‪.‬‬

‫افزایش سرمایه ‪ :‬شرکت های سهامی عام و خاص دارای حداقل سرمایه هستند؛ برای تبدیل از سهامی خاص به سهامی عام باید سرمایه شرکت سهامی‬
‫خاص به میزان حداقل سرمایه شرکت سهامی عام باشد یا به آن برسد‪.‬‬

‫جمع بندی ‪ :‬امکان تبدیل شرکت سهامی خاص به شرکت سهامی عام وجود دارد البته با رعایت چهار شرط مقرر در ماده ‪ 278‬و البته سایر مقرراتی که‬
‫در بقیه مواد بیان شده است‪.‬‬

‫ماده ‪: 2۷۹‬‬

‫«شرکت سهامی خاص باید ظرف یک ماه از تاریخی که مجمع عمومی فوق العاده صاحبان سهام تبدیل شرکت را تصویب کرده است صورتجلسه مجمع‬
‫عمومی فوق العاده را به ضمیمه مدارک زیر به مرجع ثبت شرکت ها تسلیم کند‪:‬‬

‫‪ - 1‬اساسنامه ای که برای شرکت سهامی عام به تصویب مجمع عمومی عادی یا فوق العاده رسیده است‪.‬‬

‫‪ - 2‬دو ترازنامه و حساب سود و زیان مذکور در ماده ‪ 278‬که به تایید حسابدار رسمی رسیده باشد‪.‬‬

‫‪ - 3‬صورت دارایی شرکت در موقع تسلیم مدارک به مرجع ثبت شرکت ها که متضمن تقویم کلیه اموال منقول و غیر منقول شرکت بوده و به تایید‬
‫کارشناس رسمی وزارت دادگستری رسیده باشد‪.‬‬

‫‪ - 4‬اعالمیه تبدیل شرکت که باید به امضاء دارندگان امضای مجاز شرکت رسیده و مشتمل بر نکات زیر باشد‪:‬‬

‫الف ‪ -‬نام و شماره ثبت شرکت‪.‬‬

‫ب ‪ -‬موضوع شرکت و نوع فعالیت های آن‪.‬‬

‫ج ‪ -‬مرکز اصلی شرکت و در صورتی که شرکت شعبی داشته باشد نشانی شعب آن‪.‬‬

‫د ‪ -‬در صورتی که شرکت برای مدت محدود تشکیل شده باشد تاریخ انقضاء مدت آن‪.‬‬

‫ه ‪ -‬سرمایه شرکت و مبلغ پرداخت شده آن‪.‬‬

‫و ‪ -‬اگر سهام ممتاز منتشر شده باشد تعداد و امتیازات آن‪.‬‬

‫ز ‪ -‬هویت کامل رئیس و اعضاء هیات مدیره و مدیر عامل شرکت‪.‬‬

‫ح ‪ -‬شرایط حضور و حق رای صاحبان سهام در مجامع عمومی‪.‬‬

‫ط ‪ -‬مقررات اساسنامه راجع به تقسیم سود و تشکیل اندوخته‪.‬‬

‫ی ‪ -‬مبلغ دیون شرکت و هم چنین مبلغ دیون اشخاص ثالث که توسط شرکت تضمین شده است‪.‬‬

‫ک ‪ -‬ذکر نام روزنامه کثیراالنتشاری که اطالعیه ها و آگهی های شرکت در آن درج می گردد‪».‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪234‬‬

‫نکته ‪ :‬در اعالمیه تبدیل شرکت همان مواردی برای تشکیل شرکت سهامی عام الزم به قید بود باید بیان شود‪.‬‬

‫ماده ‪: 2۸0‬‬

‫«مرجع ثبت شرکت ها پس از وصول مدارک مذکور در ماده ‪ 279‬و تطبیق مندرجات آنها با این قانون تبدیل شرکت را ثبت و مراتب را به هزینه شرکت‬
‫آگهی خواهد نمود‪».‬‬

‫سوال ‪ :‬مرجع ثبت شرکت ها پس از دریافت اعالمیه تبدیل شرکت و سایر مدارک چه اقداماتی را انجام می دهد؟‬

‫پاسخ ‪ :‬اوالً مندرجات را با قانون تطبیق می دهد‪ ،‬دوماً تبدیل شرکت سهامی خاص به عام را ثبت و سوماً آن را آگهی می کند‪.‬‬

‫ماده ‪: 2۸1‬‬

‫«در آگهی تبدیل شرکت باید کلیه مندرجات اعالمیه تبدیل شرکت ذکر گردد و قید شود که اساسنامه شرکت و دو ترازنامه و حساب سود و زیان آن‬
‫مربوط به دو سال قبل از اتخاذ تصمیم نسبت به تبدیل شرکت و هم چنین صورت دارایی شرکت و اموال منقول و غیر منقول آن در مرجع ثبت شرکت‬
‫ها و در مرکز شرکت برای مراجعه عالقمندان آماده می باشد آگهی تبدیل شرکت باید عالوه بر روزنامه کثیراالنتشاری که آگهی های شرکت در آن درج‬
‫می گردد اقالً در یک روزنامه کثیراالنتشار دیگر نیز آگهی شود‪».‬‬

‫موضوع ‪ :‬مندرجات آگهی تبدیل شرکت‬

‫سوال ‪ :‬آگهی تبدیل شرکت باید در چه روزنامه منتشر شود؟‬

‫پاسخ ‪ :‬اوالً در روزنامه کثیراالنتشاری که آگهی های شرکت در آن درج می شود و دوماً در یک روزنامه کثیراالنتشار دیگر‪.‬‬

‫ماده ‪: 2۸2‬‬

‫«شرکت سهامی خاص که بخواهد با افزایش سرمایه به شرکت سهامی عام تبدیل شود باید سهام جدید خود را که در نتیجه افزایش سرمایه به وجود می‬
‫آید با رعایت مواد ‪ 173‬لغایت ‪ 182‬و ماده ‪ 184‬این قانون برای پذیره نویسی عمومی عرضه نماید‪ .‬مرجع ثبت شرکت ها در این مورد پس از وصول تقاضا‬
‫و مدارک مربوط به تبدیل شرکت سهامی خاص به شرکت سهامی عام و تطبیق آنها با مقررات قانون در صورتی که شرکت بتواند با افزایش سرمایه از طریق‬
‫پذیره نویسی عمومی به شرکت سهامی عام تبدیل شود اجازه انتشار اعالمیه پذیره نویسی سهام را صادر خواهد نمود‪ .‬در اعالمیه پذیره نویسی باید شماره‬
‫و تاریخ اجازه نامه مزبور قید گردد‪».‬‬

‫موضوع ‪ :‬افزایش سرمایه برای تبدیل شرکت سهامی خاص به عام‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬مقررات افزایش سرمایه برای تبدیل شرکت سهامی خاص به سهامی عام همان مقررات افزایش سرمایه به صورت کلی است‪.‬‬

‫ماده ‪: 2۸3‬‬

‫«در صورتی که سهام جدیدی که به ترتیب مذکور در ماده قبل عرضه شده است تماماً تادیه نشود شرکت نمی تواند به شرکت سهامی عام تبدیل گردد‪».‬‬

‫موضوع ‪ :‬در صورتی که شرایط افزایش سرمایه محقق نشود تبدیل شرکت سهامی خاص به آن وجود نخواهد داشت‪.‬‬

‫توصیه درسی ‪ :‬مواد ‪ 284‬تا ‪ 298‬برای ما کاربردی ندارد و آنها را مطالعه نمی کنیم که علت آن در ابتدای ماده ‪ 284‬مشخص میشود‪.‬‬

‫ماده ‪: 2۸4‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪235‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫«شرکت های سهامی موجود در تاریخ تصویب این قانون باید ظرف چهار سال از تاریخ اجرای این قانون به صورت شرکت سهامی خاص یا شرکت سهامی‬
‫عام درآیند و وضع خود را با مقررات این قانون تطبیق دهند یا به نوع دیگری از انواع شرکت های تجارتی مذکور در قانون تجارت مصوب اردیبهشت ماه‬
‫‪ 1311‬تبدیل شوند واال منحل محسوب خواهند شد و از لحاظ مقررات انحالل مشمول قانون تجارت مصوب اردیبهشت ‪ 1311‬خواهند بود‪.‬‬

‫تا هنگامی که شرکتهای سهامی موجود در تاریخ تصویب این قانون ظرف سه سال وضع خود را با مقررات این قانون تطبیق نداده اند تابع مقررات مربوط‬
‫به شرکتهای سهامی مذکور در قانون تجارت مصوب اردیبهشت ‪ 1311‬و مقررات اساسنامه خود خواهند بود‪.‬‬

‫تطبیق وضع شرکت با مقررات این قانون وقتی محقق می شود که مرجع ثبت شرکتها پس از احراز صحت تطبیق مراتب را ثبت و به هزینه شرکت آگهی‬
‫کرده باشد‪.‬‬

‫به استثنای هزینه آگهی اجرای این ماده در صورت عدم افزایش سرمایه شرکت مستلزم پرداخت هیچگونه هزینه دیگری نیست و در صورت افزایش‬
‫سرمایه هزینه های مربوط فقط شامل میزان افزایش سرمایه می شود‪».‬‬

‫نکته ‪ :‬این مقرره در مورد زمان تصویب الیحه یعنی سال ‪ 47‬است که حدود ‪ 54‬سال قبل می باشد‪.‬‬

‫مهلت ‪ :‬ابتدا مهلت تعیین شده ‪ 3‬سال بود اما در سال ‪ 50‬یک سال به مهلت اضافه شد‪.‬‬

‫تغییرات ‪ :‬قبالً قوانین راجع به شرکت های سهامی حدود ‪ 70‬ماده بود که اکنون با تصویب الیحه اصالحی ‪ 6‬برابر شده است‪.‬‬

‫توصیه درسی ‪ :‬از ماده ‪ 284‬تا ‪ 298‬همه مربوط به تطبیق شرکت با مقررات جدید است که اکنون کاربرد ندارد‪.‬‬

‫ماده ‪: 2۹۹‬‬

‫«آن قسمت از مقررات قانون تجارت مصوب اردیبهشت ‪ 1311‬مربوط به شرکت های سهامی که ناظر بر سایر انواع شرکت های تجاری می باشد نسبت به‬
‫آن شرکت ها به قوت خود باقی است‪».‬‬

‫نکته درسی ‪ :‬در بسیاری از موارد قانون نسخ شده حذف می شود اما در مورد قانون تجارت مواد مربوط به شرکت سهامی قبل از تصویب الیحه یعنی‬
‫مواد ‪ 21‬تا ‪ 93‬حذف نشده است‪ ،‬علت آن است که نسخ توسط الیحه جزئی بوده و این قواعد نسبت به سایر شرکت ها نسخ نشده است‪.‬‬

‫«به قوت خود باقی است» ‪ :‬یعنی موادی که در مورد سایر شرکت ها کاربرد دارد نسخ نمی شود‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬موادی که توسط الیحه نسخ نشده است را در جای خود بررسی خواهیم کرد اما شماره مواد را اکنون بیان می کنیم که البته ممکن است مواد‬
‫دیگری هم باشد که هنوز کاربرد دارند‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬کدام یک از مواد ‪ 21‬تا ‪ 93‬همچنان کاربرد دارد؟‬

‫پاسخ ‪ :‬مواد ‪.93 ،92 ،91 ،90 ،89 ،87 ،86 ،85 ،84 ،72 ،57 ،51 ،50 ،49 ،41 ،39 ،38 ،33 ،32 ،29 ،28‬‬

‫ماده ‪: 300‬‬

‫«شرکت های دولتی تابع قوانین تاسیس و اساسنامه های خود می باشند و فقط نسبت به موضوعاتی که در قوانین و اساسنامه های آنها ذکر نشده تابع‬
‫مقررات این قانون می شوند‪».‬‬

‫سوال ‪ :‬شرکت های دولتی تابع چه قوانینی هستند؟‬

‫پاسخ ‪ :‬شرکتهای دولتی در ابتدا تابع قانون تاسیس خود و پس از آن تابع اساسنامه خود هستند‪ ،‬اما اگر قانون تاسیس یا اساسنامه آنها در موضوع خاصی‬
‫مقرره ای تعیین نکرده باشد تابع مقررات شرکتهای سهامی خواهند بود‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪236‬‬

‫جلسه صد و یازدهم‬
‫مبحث دوم ‪ -‬شرکت با مسئولیت محدود‬

‫مقدمه ‪ :‬ماده ‪ 94‬به بعد قواعد شرکت با مسئولیت محدود را به ما معرفی می کند‪ ،‬مانند بقیه مباحث مربوط به شرکت ها ابتدا مباحث کلی و پیکره‬
‫شرکت با مسئولیت محدود را بیان می کنیم و سپس وارد بررسی مواد می شویم‪ .‬هر کدام از شرکت ها قواعد خاص خود را دارند‪ ،‬گسترده ترین مباحث‬
‫هم مربوط به شرکت های سهامی بود که با هم بررسی کردیم‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬شرکت با مسئولیت محدود چیست؟‬

‫پاسخ ‪ :‬ماده ‪ 94‬به این سوال پاسخ می دهد‪ .‬به صورت خالصه شرکت با مسئولیت محدود شرکتی است با ماهیت و ساختار خاص‪ ،‬ویژه و مستقل که نه‬
‫در شمار شرکت های سرمایه و نه در شمار شرکت های اشخاص قرار می گیرد و بین دو یا چند نفر برای امور تجارتی تشکیل می گردد و هر شریک به‬
‫میزان سرمایه خود مسئولیت دارد‪.‬‬

‫ماده ‪: ۹4‬‬

‫«شرکت با مسئولیت محدود شرکتی است که بین دو یا چند نفر برای امور تجارتی تشکیل شده و هر یک از شرکاء بدون اینکه سرمایه به سهام یا قطعات‬
‫سهام تقسیم شده باشد ‪ -‬فقط تا میزان سرمایه خود در شرکت مسئول قروض و تعهدات شرکت است‪».‬‬

‫میزان مسئولیت ‪ :‬سوال مهم در مورد هر شرکت میزان مسئولیت شرکای آن است‪ ،‬در صورتی که شرکت دارای دیون و قروضی باشد و نتواند آن ها را‬
‫تادیه کند‪ ،‬با توجه به میزان مسئولیت شرکا‪ ،‬آنها مسئول خواهند بود‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬میزان مسئولیت هر شریک در شرکت با مسئولیت محدود چقدر است؟‬

‫پاسخ ‪ :‬هر شریک تا میزان سرمایه خود در شرکت مسئولیت دارد بنابراین نه مسئولیت کامل و مطلق وجود دارد و نه مسئولیت نسبی؛ این مورد قاعده‬
‫است و ممکن است استثنائاً مسئولیت تضامنی وجود داشته باشد که به مرور آنها را بررسی خواهیم کرد‪.‬‬

‫نکته ‪« :‬به نسبت سرمایه» متفاوت با «تا میزان سرمایه» است؛ فرض کنید یک شرکت با ‪ 100‬میلیون تومان سرمایه تشکیل شده است و آقای اردستانی‬
‫‪ 20‬میلیون تومان یعنی ‪ 20‬درصد سرمایه شرکت را تامین کرده است‪ ،‬در اینجا می خواهیم مسئولیت آقای اردستانی را در صورت عدم توانایی شرکت در‬
‫پرداخت دیون بررسی کنیم؛ زمانی که تعهدات مالی این شرکت یک میلیارد باشد‪ ،‬اگر مسئولیت ایشان تا میزان سرمایه باشد یعنی مسئولیت ایشان فقط‬
‫‪ 20‬میلیون تادیه شده به شرکت است و دیگر الزم نیست دوباره وجهی پرداخت نماید‪ .‬اما اگر مسئولیت ایشان به نسبت سرمایه باشد و سرمایه ایشان هم‬
‫‪ 20‬درصد باشد‪ ،‬در نتیجه مسئولیت ایشون ‪ 20‬درصد بدهی شرکت یعنی ‪ 200‬میلیون از یک میلیارد می باشد‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬چه تفاوتی است بین اصطالح «به میزان سرمایه» با اصطالح «به نسبت سرمایه»؟‬

‫پاسخ ‪ :‬اگر مسئولیت به میزان سرمایه باشد همان مقدار سرمایه مالک است؛ مثالً اگر شخص ‪ 20‬میلیون سرمایه در شرکت با مسئولیت محدود داشته‬
‫باشد‪ ،‬مسئولیت او همان ‪ 20‬میلیون است ولو آن که بدهی های شرکت ‪ 10‬میلیارد باشد‪ .‬اما اگر مسئولیت به نسبت سرمایه باشد مقدار سرمایه مالک‬
‫نیست بلکه نسبت سرمایه شریک با کل سرمایه شرکت مالک است؛ مثالً اگر سرمایه شریک ‪ 20‬درصد سرمایه شرکت باشد و کل سرمایه شرکت ‪100‬‬
‫میلیون اما بدهی های او یک میلیارد باشد گرچه سرمایه اولیه شریک ‪ 20‬میلیون بوده اما مسئولیت ‪ 20‬درصد یعنی ‪ 200‬میلیون است‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬شرکت با مسئولیت محدود چه زمانی تشکیل می شود؟‬

‫پاسخ ‪ :‬به موجب ماده ‪ 96‬زمانی که تمام سرمایه نقدی شرکت پرداخت گردد و سهم الشرکه غیر نقدی قیمت گذاری و تحویل گردد شرکت با مسئولیت‬
‫محدود تشکیل شده است‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪237‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫سوال ‪ :‬ماهیت شرکت با مسئولیت محدود چیست و در کدام یک از شرکت های اشخاص یا سرمایه می گنجد؟‬

‫پاسخ ‪ :‬شرکت با مسئولیت محدود برخی از ویژگی های شرکت های اشخاص را دارد و برخی از مزایای شرکت های سرمایه را؛ خالصه آن که ماهیت و‬
‫ساختار این شرکت خاص و مستقل است و به طور کامل در هیچ یک از قالب های شرکت های سرمایه یا اشخاص نمی گنجد‪.‬‬

‫شباهت شرکت با مسئولیت محدود با شرکت های سرمایه و شرکت های اشخاص ‪:‬‬

‫• مهمترین شباهت شرکت با مسئولیت محدود با شرکت های سرمایه میزان مسئولیت است‪ ،‬مزیتی که شرکت های سرمایه ای دارند آن است که وقتی‬
‫شریک سرمایه ای وارد شرکت می کند تنها به میزان سرمایه مسئولیت دارد و بار روی دوش شرکا بسیار سبک تر است‪.‬‬

‫• در شرکت های اشخاص شخص جایگا ه باالیی دارد و برای انتقال سهام رضایت اکثریت شرکا برای نقل و انتقال شرط است‪.‬‬

‫• در شرکت های سرمایه مانند شرکت های سهامی وقتی وجهی وارد شرکت شد تبدیل به سهام می شود و دیگر متعلق به خود شریک نیست اما در مورد‬
‫شرکت های اشخاص سرمایه تبدیل به قطعات سهام نمی شود و به صورت سهم الشرکه است‪.‬‬

‫• در شرکت های سرمایه شخصیت اهمیتی ندارد‪ ،‬اما در شرکت های اشخاص شخص مهم است‪.‬‬

‫• در شرکت های اشخاص میزان سرمایه حداقل و حداکثری ندارد اما در شرکت های سرمایه حداقلی برای سرمایه تعیین می شود‪.‬‬

‫جمع بندی ‪:‬‬

‫سوال ‪ :‬مشابهت ها بین شرکت با مسئولیت محدود با شرکت های سرمایه ای چیست و مشابهت های آن با شرکت های اشخاص چیست؟‬

‫پاسخ ‪ :‬مهمترین وجه اشتراک شرکت با مسئولیت محدود با شرکت های سرمایه ای آن است که اصوالً مسئولیت همه شرکا محدود به میزان سرمایه‬
‫است؛ و اما شباهت های شرکت با مسئولیت محدود با شرک ت های اشخاص در آن است که اوالً انتقال سهم الشرکه بدون رضایت شرکا ممکن نیست و‬
‫صرفاً با رضایت اکثریت میسر است و ثانیاً سرمایه در شرکت با مسئولیت محدود همچون شرکت های اشخاص به سهام تقسیم نمی شود بلکه در قالب‬
‫سهم الشرکه تعریف می شود‪ .‬ثالثاً در موارد متعددی شخص یت شریک مهم و تعیین کننده است مثل اینکه نام شریکی در عنوان شرکت قید گردد و ‪...‬‬
‫رابعاً در شرکت های با مسئولیت محدود مانند شرکت های اشخاص حداقل و حداکثری برای سرمایه وجود ندارد‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬انتقال سهم الشرکه در شرکت با مسئولیت محدود چگونه است؟‬

‫پاسخ ‪ :‬انتقال سهم ا لشرکه تشریفاتی است و برای آنکه انتقال سهم الشرکه صحیح باشد باید سند رسمی تنظیم شود‪.‬‬

‫شرط تشکیل شرکت با مسئولیت محدود ‪ :‬برای تشکیل شرکت با مسئولیت محدود همه سرمایه نقدی بایستی پرداخت شود و همه سرمایه غیر نقدی‬
‫نیز باید قیمت گذاری و تحویل شود‪ .‬شما در شرکت های سهامی دیدید که بخشی از سرمایه پرداخت و بخشی تعهد می شد؛ در شرکت با مسئولیت‬
‫محدود چیزی تحت عنوان تعهد سرمایه وجود ندارد و همه مبلغ نقدی باید پرداخت و همه سرمایه غیر نقدی باید قیمت گذاری و تحویل شود‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬همانطور که گفته شد پرداخت تمام سرمایه نقدی و به عال وه قیمت گذاری سهم الشرکه غیرنقدی و تحویل آن شرط تشکیل شرکت است‪ ،‬سوال‬
‫این است اگر سهم الشرکه غیرنقدی تقویم نگردد یا آنکه در اساسنامه قید نشود ضمانت اجرا چیست؟‬

‫پاسخ ‪ :‬نظر به اینکه این شرط‪ ،‬شرط اختصاصی صحت تشکیل است عدم رعایت آن منجر به بطالن شرکت می گردد‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬ضمانت اجرای قیمت گذاری غیر واقعی سهم الشرکه غیرنقدی چیست؟‬

‫پاسخ ‪ :‬ایجاد مسئولیت تضامنی برای شرکایی که در تقویم غیر واقعی مشارکت داشته اند‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪238‬‬

‫جلسه صد و دوازدهم‬
‫ماده ‪: ۹4‬‬

‫«شرکت با مسئولیت محدود شرکتی است که بین دو یا چند نفر برای امور تجارتی تشکیل شده و هر یک از شرکاء بدون اینکه سرمایه به سهام یا قطعات‬
‫سهام تقسیم شده باشد ‪ -‬فقط تا میزان سرمایه خود در شرکت مسئول قروض و تعهدات شرکت است‪».‬‬

‫سوال ‪ :‬مسئولیت شرکا در شرکت با مسئولیت محدود به چه میزان است؟‬

‫پاسخ ‪ :‬مسئولیت شرکا در این شرکت تا میزان سرمایه خود شریک در شرکت است‪ .‬در شرکت های نسبی خواهیم دید که مسئولیت شخص به نسبت‬
‫سرمایه متعهد است‪.‬‬

‫تعداد شرکا ‪ :‬شرکای شرکت با مسئولیت محدود حداقل دو نفر است‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬در حقوق تجارت شرکت تک شریکی نداریم مگر شرکت های دولتی که ‪ 100‬درصد سهام آن متعلق به دولت است‪.‬‬

‫عدم تقسیم سرمایه به قطعات سهام ‪ :‬در شرکت با مسئولیت محدود چون این شرکت‪ ،‬شرکت سرمایه نیست سرمایه به قطعات سهام تقسیم نمی‬
‫شود‪.‬‬

‫ماده ‪: ۹۵‬‬

‫«در اسم شرکت باید عبارت (با مسئولیت محدود) قید شود و اال آن شرکت در مقابل اشخاص ثالث شرکت تضامنی محسوب و تابع مقررات آن خواهد بود‪.‬‬
‫اسم شرکت نباید متضمن اسم هیچ یک از شرکاء باشد و اال شریکی که اسم او در اسم شرکت قید شده در مقابل اشخاص ثالث حکم شریک ضامن در‬
‫شرکت تضامنی را خواهد داشت‪».‬‬

‫میزان مسئولیت ‪ :‬شرکت با مسئولیت محدود نه شرکت اشخاص و نه شرکت سرمایه می باشد‪ ،‬با این همه شباهت هایی با شرکت اشخاص و همینطور‬
‫با شرکت سرمایه دارد‪ .‬بیشترین تعهدات در شرکت ها مربوط به شرکت تضامنی می باشد و شریک شرکت تضامنی دارای مسئولیت حداکثری می باشد‪.‬‬
‫در شرکت با مسئولیت محدود مسئولیت همانند شرکت های سرمایه یعنی ت ا میزان سرمایه است و نه بیشتر‪ .‬البته استثنائاتی وجود؛ اگر در شرکت با‬
‫مسئولیت محدود عبارت «با مسئولیت محدود» درج نشود‪ ،‬هرچند ماهیت این شرکت همان شرکت با مسئولیت محدود است اما شرکت در مقابل اشخاص‬
‫ثالث (نه در بین شرکا) تضامنی خواهد بود‪ .‬همینطور اگر در شرکت با مسئولیت محدود نام یک شریک در اسم شرکت قید شود به صورتی که نام او موجب‬
‫اعتبار برای شرکت باشد‪ ،‬این شریک‪ ،‬شریک تضامنی خواهد بود‪.‬‬

‫جمع بندی ‪ :‬به صورت کلی ممکن است دو تخلف رخ بدهد اول آنکه عبارت شرکت با مسئولیت محدود در نام شرکت قید نشود که در این صورت ضمانت‬
‫ا جرای آن تضامنی بودن شرکت در مقابل اشخاص ثالث است و دوم آنکه نام یک یا چند نفر از شرکا در عنوان شرکت بیان شود به عبارت دیگر قصد آن‬
‫باشد که شرکت به وسیله نام این شریک یا شرکا اعتبار به دست آورد‪ ،‬در این صورت هر شریک که نام او در اسم شرکت قید شود در حکم شریک تضامنی‬
‫خواهد بود‪.‬‬

‫ماده ‪: ۹۶‬‬

‫«شرکت با مسئولیت محدود وقتی تشکیل می شود که تمام سرمایه نقدی تأدیه و سهم الشرکه غیر نقدی نیز تقویم و تسلیم شده باشد‪».‬‬

‫موضوع ‪ :‬این ماده مهمترین شرط اختصاصی تشکیل شرکت با مسئولیت محدود را می گوید‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬عالوه بر وجود قواعد عمومی قراردادها و شرایط عمومی صحت معامله‪ ،‬شرایط اختصاصی تشکیل شرکت با مسئولیت محدود چیست؟‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪239‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫پاسخ ‪ :‬ماده ‪ 96‬پاسخ این سوال را بیان می کند‪.‬‬

‫* تقویم ‪ :‬یعنی قیمت گذاری‬

‫ضمانت اجرای این ماده ‪ :‬بطالن شرکت‬

‫نکته ‪ :‬شخصیت حقوقی شرکت با مسئولیت محدود زمانی که شرایط موجود در ماده ‪ 96‬محقق گردد تشکیل خواهد شد‪.‬‬

‫ماده ‪: ۹۷‬‬

‫«در شرکتنامه باید صراحتاً قید شده باشد که سهم الشرکه های غیر نقدی هر کدام به چه میزان تقویم شده است‪».‬‬

‫موضوع ‪ :‬در ادامه ماده ‪ 96‬ماده ‪ 97‬یک تکلیف دیگر را در مورد قید سهم الشرکه های غیرنقدی در شرکتنامه مشخص کرده است‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا تقویم سهم الشرکه غیرنقدی در شرکتنامه باید قید گردد؟‬

‫پاسخ ‪ :‬بله باید صراحتاً در شرکتنامه قید شود که سهم الشرکه های غیر نقدی هر کدام به چه میزان تقویم شده است‪.‬‬

‫ماده ‪: ۹۸‬‬

‫«شرکاء نسبت به قیمتی که در حین تشکیل شرکت برای سهم الشرکه های غیر نقدی معین شده در مقابل اشخاص ثالث مسئولیت تضامنی دارند‪».‬‬

‫مسئولیت در قبال قیمت گذاری ‪ :‬برای تشکیل شرکت با مسئولیت محدود باید سهم الشرکه غیرنقدی قیمت گذاری و تحویل می شد‪ ،‬این قیمت‬
‫گذاری توسط خود شرکا صورت می پذیرد؛ مسئولیت شرکا در این مورد تا میزان قیمت گذاری به صورت تضامنی خواهد بود‪.‬‬

‫مثال ‪ :‬اگر شرکا یک تراکتور را دو میلیارد قیمت گذاری کرده باشند به میزان ‪ 2‬میلیارد مسئولیت تضامنی دارند‪.‬‬

‫شرکای مسئول در برابر تقویم ‪ :‬تشخیص شرکایی که در تقویم سهم الشرکه غیرنقدی حضور داشتند توسط امضاهای موجود در شرکتنامه صورت می‬
‫پذیرد و تنها افراد صاحب امضا در شرکتنامه مسئولیت تضامنی در تقویم سهم الشرکه غیرنقدی دارند‪.‬‬

‫واژه شرکا ‪ :‬در نص ماده ‪ 98‬مطلق نمی باشد بلکه مقید است و منظور از شرکا در این ماده شرکای موسس است یعنی افرادی که شرکتنامه را امضا کرده‬
‫اند‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬شرکا نسبت به تقویم سهم الشرکه غیرنقدی چه مسئولیتی دارند؟‬

‫پاسخ ‪ :‬متن ماده ‪ ، 98‬مسئولیت شرکا در برابر تقویم سهم الشرکه نقدی به میزان تقویمی است که انجام داده اند‪.‬‬

‫علت حکم ‪ :‬علت حکم ماده منع شرکای شرکت با مسئولیت محدود در مورد تقویم غیر واقع سهم الشرکه غیرنقدی است تا شرکا سوء استفاده از حق‬
‫نکنند‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬اگر تورم و افزایش قیمت آورده غیر نقدی پس از تشکیل شرکت تفاوت بین قیمت واقعی و قیمت تقویم شده توسط شرکا را زائل نمایند آیا‬
‫مسئولیت تضامنی موسسین ساقط میگردد؟‬

‫پاسخ ‪ :‬خیر این امر موجب سقوط مسئولیت تضامنی آنها نمی شود‪.‬‬

‫مثال ‪ :‬چند نفر یک شرکت استودیویی تشکیل داده اند‪ ،‬این شرکا در زمان تقویم سهم الشرکه غیرنقدی یک دوربین ‪ 3‬میلیون تومانی را به میزان ‪20‬‬
‫میلیون تومان تقویم و قیمت گذاری ک رده اند و همینطور در مورد سایر سهم الشرکه های غیرنقدی قیمت غیر واقع را تعیین نموده است؛ پس از چند روز‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪240‬‬

‫قیمت غیر واقع تعیین شده توسط آنها به علت افزایش قیمت‪ ،‬تبدیل به قیمت واقعی می شود؛ در این صورت باز هم افزایش قیمت موجب از بین رفتن‬
‫مسئولیت تضامنی و شرکایی که تقویم غیر واقع کرده اند نمی شود‪.‬‬

‫ماده ‪: ۹۹‬‬

‫«مرور زمان دعاوی ناشی از مقررات فوق ده سال از تاریخ تشکیل شرکت است‪».‬‬

‫سوال ‪ :‬مرور زمان دعوای مسئولیت شرکای موسس چقدر است؟‬

‫پاسخ ‪ :‬نص ماده ‪.99‬‬

‫جلسه صد و سیزدهم‬
‫ماده ‪: 100‬‬

‫« هر شرکت با مسئولیت محدود که برخالف مواد ‪ 96‬و ‪ 97‬تشکیل شده باشد باطل و از درجه اعتبار ساقط است لیکن شرکاء در مقابل اشخاص ثالث حق‬
‫استناد به این بطالن ندارند‪».‬‬

‫سوال ‪ :‬ضمانت اجرای عدم رعایت تکالیف مقرر در مواد ‪ 96‬و ‪ 97‬چیست؟‬

‫پاسخ ‪ :‬ماده ‪ ،100‬بطالن شرکت ‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬تکلیف اشخاص ثالثی که آگاه به بطالن شرکت نبوده اند چه می باشد؟‬

‫پاسخ ‪ :‬شرکاء در مقابل اشخاص ثالث حق استناد به بطالن شرکت را ندارند و باید تعهداتشان را انجام بدهند‪.‬‬

‫ماده ‪: 101‬‬

‫«اگر حکم بطالن شرکت به استناد ماده قبل صادر شود شرکایی که بطالن مستند به عمل آنها است و هیات نظار (هیأت ناظران‪ ،‬بازرسان) و مدیرهایی‬
‫که در حین حدوث سبب بطالن یا بالفاصله پس از آن سر کار بوده و انجام وظیفه نکرده اند در مقابل شرکاء دیگر و اشخاص ثالث نسبت به خسارات ناشیه‬
‫از این بطالن متضامناً مسئول خواهند بود‪.‬‬

‫مدت مرور زمان ده سال از تاریخ حدوث موجب بطالن است‪».‬‬

‫سوال ‪ :‬در صورت بطالن شرکت مستند به ماده ‪ 100‬مسئولیت شرکا (که مسئول بطالن شرکت اند) چه خواهد بود؟‬

‫پاسخ ‪ :‬ماده ‪ ،101‬شرکایی که مسئول بطالن اند‪ ،‬هیأت نظار (بازرسان و ناظران) و مدیرانی که زمان حدوث بطالن یا بالفاصله پس از آن انجام وظیفه‬
‫نکرده اند‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬مدت مرور زمان ‪ 10‬سال از تاریخ حدوث موجب بطالن می باشد‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬ماده ‪ 109‬در خصوص هیأت نظار می باشد اینکه کدام شرکت به هیأت نظار نیاز دارد و کدام شرکت ندارد‪.‬‬

‫لزوم وجود هیئت نظار ‪ :‬اجماالً شرکت با مسئولیت محدود حداقل با دو نفر تشکیل می شود و اگر یک شرکت از ‪ 2‬تا ‪ 12‬شریک داشته باشد‪ ،‬هیأت‬
‫نظار ضروری نیست اما اگر تعدادی اعضای شرکت از ‪ 12‬نظر بیشتر شود هیأت نظار ضروری است‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪241‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫ماده ‪: 102‬‬

‫«سهم الشرکه شرکاء نمی تواند به شکل اوراق تجارتی قابل انتقال اعم از بااسم یا بی اسم و غیره درآید‪ .‬سهم الشرکه را نمی توان منتقل به غیر نمود مگر‬
‫با رضایت عده از شرکاء که الاقل سه ربع سرمایه متعلق به آنها بوده و اکثریت عددی نیز داشته باشند‪».‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا شرکت با مسئولیت محدود می تواند اوراق سهام داشته باشد یا خیر؟‬

‫پاسخ ‪ :‬خیر‪ ،‬اوراق سهام ندارد چه بانام چه بی نام اما می تواند سهم الشرکه داشته باشد‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا شرکا می توانند تمام یا بخشی از سهم الشرکه خود را به دیگری منتقل نماید؟ یا به طور کل از شرکت خارج شوند؟‬

‫پاسخ ‪ :‬بله ممکن است‪ ،‬البته مشروط به رضایت دو اکثریت‪.‬‬

‫‪ .1‬اکثریت عددی مثالً اگر تعداد شرکای یک شرکت ‪ 20‬نفر است حداقل ‪ 11‬نفر آنان با این عمل موافق باشند و رضایت دهند‪.‬‬

‫‪ . 2‬عالوه بر اکثریت عددی باید حداقل سه چهارم سرمایه شرکت نیز متعلق به شرکا باشد‪.‬‬

‫بنابراین ‪ :‬باید رضایت اکثریت شرکا (اکثریت عددی) که حداقل سه چهارم سرمایه شرکت متعلق به آنان می باشد کسب شود‪.‬‬

‫جمع بندی ‪:‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا سرمایه شرکت با مسئولیت محدود می تواند در قالب اوراق سهام باشد؟‬

‫پاسخ ‪ :‬خیر‬

‫سوال ‪ :‬با اجتماع چه شرایطی امکان انتقال سهم الشرکه به غیر وجود دارد؟‬

‫پاسخ ‪ :‬با اجتماع دو اکثریت ممکن است ‪ .1 :‬اکثریت عددی ‪ .2‬اکثریت سرمایه (حداقل سه چهارم)‬

‫نکته ‪ :‬منظور از کلمه «غیر» در ماده ‪ 102‬فردی خارج از شرکت است‪ ،‬یعنی یک سهام دار سهم الشرکه خود را به غیر سهام دار منتقل نماید‪.‬‬

‫ماده ‪: 103‬‬

‫«انتقال سهم الشرکه به عمل نخواهد آمد مگر به موجب سند رسمی‪».‬‬

‫انتقال سهم الشرکه ‪ :‬اگر شما سهم ال شرکه ای دارید و تصمیم دارید آن را به دیگری منتقل نمایید باید با تنظیم سند رسمی باشد‪ .‬به عبارتی یکی از‬
‫قراردادهایی که تشریفاتی است و صرفاً رضایی نمی باشد انتقال سهم الشرکه یک شرکت است‪.‬‬

‫عقود رضایی ‪ :‬عقودی که به صرف ایجاب و قبول محقق می شوند و نیاز به تشریفات خاصی ندارند‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬در قانون مدنی عقد تشریفاتی وجود ندارد و تمام عقود رضایی هستند اما ایقاع (طالق) طالق باید در حضور دو شاهد و خواندن صیغه طالق باشد‪.‬‬

‫دو عقد تشریفاتی ‪ :‬در خارج از حقوق مدنی از جمله حقوق اسناد تجاری به این موضوع اشاره کردیم که انتقال کسب و پیشه باید با تنظیم سند رسمی‬
‫و در دفتر ثبت اسناد صورت بگیرد‪ .‬مورد بعدی نیز انتقال سهم الشرکه می باشد که بدون تنظیم سند رسمی محقق نمی شود و در واقع اصال سهم منتقل‬
‫نمی گردد‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪242‬‬

‫نکته ‪ :‬وجود هر تشریفاتی باعث تشریفاتی شدن عقد نمی شود و بسیاری از تشریفاتی که قانون مقرر می کند برای سهولت اثبات است و در واقع ارزش‬
‫اثباتی دارد‪ .‬پس هر ثبتی باعث تشریفاتی شدن نمی شود و زمانی باعث تشریفاتی شدن می شود که اگر آن تشریفات رعایت نگردد هیچ اثر حقوقی ندارد‬
‫و انتقال سهم الشرکه در شرکت با مسئولیت محدود اگر به موجب سند رسمی تنظیم نشده باشد فاقد اثر حقوقی است و هیچ ارزشی ندارد‪.‬‬

‫جمع بندی ‪ :‬تنظیم سند رسمی شرط اصلی و تشریفات ناقل سهم الشرکه است و بدون تنظیم سند رسمی سهم الشرکه شرکت با مسئولیت محدود‬
‫منتقل نمی شود چون انتقال سهم الشرکه در شرکت با مسئولیت محدود یک عمل حقوقی تشریفاتی است‪.‬‬

‫جلسه صد و چهاردهم‬
‫ارکان شرکت ‪ :‬در مبحث شرکت های سهامی دیدید که یک رکن اداری و اداره کننده با شرایط خاصی از جمله هیأت مدیره و مدیرعامل و عالوه بر آن‬
‫یک رکن نظارتی وجود داشت‪ .‬اکنون بررسی می کنیم در شرکت با مسئولیت محدود رکن اداره کننده به چه صورت است و رکن نظارتی وجود دارد یا‬
‫خیر‪.‬‬

‫ماده ‪: 104‬‬

‫«شرکت با مسئولیت محدود به وسیله یک یا چند نفر مدیر موظف یا غیر موظف که از بین شرکاء یا از خارج برای مدت محدود یا نامحدودی معین می‬
‫شوند اداره می گردد‪».‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا در شرکت با مسئولیت محدود وجود هیأت مدیره الزامی است؟‬

‫پاسخ ‪ :‬خیر‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬مدیریت شرکت با مسئولیت محدود چگونه است؟‬

‫پاسخ ‪ :‬ماده ‪ 104‬پاسخ می دهد‪.‬‬

‫• یک یا چند نفر ‪ :‬این عبارت نشان دهنده آن است که هیئت مدیره در شرکت با مسئولیت محدود الزم نیست چون هیئت مدیره با تعدد مدیران تشکیل‬
‫می شود در حالی که در نص ماده بیان شده که یک نفر هم می تواند مدیریت را برعهده بگیرد‪.‬‬

‫• موظف ‪ :‬این واژه عربی است؛ وقتی یک عرب می گوید «أنا موظف» یعنی «من کارمند هستم»‪ ،‬پس موظف یعنی کارمند‪ .‬در اینجا موظف در معنای‬
‫حقیقی خود به کار رفته است‪ .‬موظف کسی است که یک وظیفه مشخص همراه با دستمزد مشخص و مقرر دارد‪ .‬هر کدام از مدیران می توانند غیر موظف‬
‫یا موظف (با وظیفه و دستمزد مستمر و مشخص) باشند‪.‬‬

‫جمع بندی ‪ :‬هر شرکتی رکن اداره کننده دارد‪ ،‬لذا شرکت با مسئولیت محدود هم رکن اداره کننده دارد اما وجود هیئت مدیره ضروری‬
‫نمی باشد و ممکن است هیئت مدیره داشته باشد یا نداشته باشد‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬عزل و نصب مدیران شرکت با مسئولیت محدود با چه اکثریتی است؟‬

‫پاسخ ‪ :‬یک قاعده در ماده ‪ 106‬بیان شده که برای عزل و نصب مدیران هم مورد تبعیت است‪.‬‬

‫نکات ماده ‪: 104‬‬

‫‪ .1‬مدیران شرکت با مسئولیت محدود می توانند موظف یا غیر موظف باشند‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪243‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫‪ .2‬تعداد مدیران می تواند یکی یا بیشتر باشد‪.‬‬

‫‪ .3‬مدیران شرکت می تواند در شمار شرکا و یا غیر از آنها باشند‪.‬‬

‫‪ .4‬انتخاب مدیران می تواند به مدت محدود یا نامحدود باشد‪.‬‬

‫‪ .۵‬عزل و نصب مدیران شرکت با مسئولیت محدود مطابق اکثریت ماده ‪ 106‬می باشد‪.‬‬

‫ماده ‪: 10۵‬‬

‫«مدیران شرکت کلیه اختیارات الزمه را برا ی نمایندگی و اداره شرکت خواهند داشت مگر اینکه در اساسنامه غیر این ترتیب مقرر شده باشد هر قرارداد‬
‫راجع به محدود کردن اختیارات مدیران که در اساسنامه تصریح به آن نشده در مقابل اشخاص ثالث باطل و کان لم یکن است‪».‬‬

‫اختیار مدیران ‪ :‬این ماده یک قاعده را بیان کرده است؛ مطابق ماده ‪ 105‬مدیران شرکت با مسئولیت محدود تمام اختیاراتی که برای نمایندگی و اداره‬
‫شرکت الزم است را دارند‪ ،‬مگر آنکه اساسنامه محدودیتی برای آنها ایجاد کرده باشد‪.‬‬

‫مثال ‪ :‬مدیران شرکت با مسئولیت محدود می توانند برای شرکت دسته چک بگیرند یا چک صادر کنند‪.‬‬

‫اصل ‪ :‬اختیارات عام و مطلق‬

‫استثنا ‪ :‬موارد بیان شده در اساسنامه‬

‫سوال ‪ :‬مدیر یا مدیران در شرکت با مسئولیت محدود چه اختیاراتی دارند؟‬

‫پاسخ ‪ :‬ماده ‪ 105‬به این سوال پاسخ می دهد‪.‬‬

‫تحدید اختیارات ‪ :‬اگر تحدید اختیارات مدیران در اساسنامه باشد‪ ،‬کامال معتبر و قابل استناد می باشد و این قابلیت در مقابل هر شخصی است چه ثالث‬
‫و چه شریک؛ اما اگر تحدید اختیارات در خارج از اساسنامه باشد در مقابل ثالث بی اعتبار است اما در مقابل شرکا معتبر است‪.‬‬

‫جمع بندی ‪:‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا تحدید اختیارات مدیران ممکن است؟‬

‫پاسخ ‪ :‬بله هم در اساسنامه و هم در خارج از اساسنامه‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬تفاوت تحدید اختیارات مدیران در اساسنامه با خارج از اساسنامه چیست؟‬

‫پاسخ ‪ :‬هرگونه محدود نمودن اختیارات مدیر در مقابل شریک معتبر است چه در اساسنامه باشد چه در اساسنامه نباشد؛ لکن اگر تحدید اختیارات در‬
‫خارج از اساسنامه باشد در مقابل ثالث بی اعتبار است‪ ،‬به بیان دیگر تحدید اختیارات در اساسنامه در مقابل همه معتبر است چه شریک و چه ثالث‪ .‬لکن‬
‫تحدید اختیارات خارج از اساسنامه در مقابل شریک معتبر و در مقابل ثالث بی اعتبار است‪.‬‬

‫مفهوم ‪ :‬هر قراردادی راجع به محدود کردن اختیارات مدیران که در اساسنامه تصویب نشده باشد در مقابل اشخاص ثالث باطل و کان لم یکن است؛ این‬
‫عبارت مفهوم وصف دارد؛ یعنی محدود کردن اختیارات مدیران که در اساسنامه به آن تصریح نشده باشد در مقابل شرکا معتبر است‪.‬‬

‫* کأن لم یکن ‪« :‬کـ» در زبان عربی یعنی مثل و کأن لم یکن‪ ،‬یعنی انگار که از از ابتدا نبوده است‪.‬‬

‫ماده ‪: 10۶‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪244‬‬

‫«تصمیمات راجعه به شرکت باید به اکثریت الاقل نصف سرمایه اتخاذ شود ‪ -‬اگر در دفعه اولی این اکثریت حاصل نشد باید تمام شرکاء مجدداً دعوت شوند‬
‫در این صورت تصمیمات به اکثریت عددی شرکاء اتخاذ می شود اگر چه اکثریت مزبور دارای نصف سرمایه نباشد‪ .‬اساسنامه شرکت می تواند ترتیبی‬
‫برخالف مراتب فوق مقرر دارد‪».‬‬

‫توصیه درسی ‪ :‬ماده ‪ 106‬بیانگر یک قاعده است لذا آن را بسیار می شنوید‪.‬‬

‫حد نصاب تصمیم گیری ‪ :‬قاعده بیان شده در این ماده در مورد اکثریت الزم برای تصمیم گیری در شرکت با مسئولیت محدود می باشد‪ .‬این ماده دو‬
‫نصاب را تعیین کرده است که اگر نصاب اول حاصل نشد معیار و مالک‪ ،‬نصاب دوم خواهد بود‪.‬‬

‫* دفعه اولی ‪ :‬عربی است‪ ،‬به معنای مرتبه اول‪.‬‬

‫• دفعه اول ‪ :‬در دفعه اول تصمیمات باید به اکثریت الاقل نصف سرمایه اتخاذ شود؛ دقت کنید در این مورد اکثریت عددی هم باید وجود داشته باشد‬
‫یعنی بیش از نصف شرکایی که حداقل نصف سرمایه را دارند‪( .‬اکثریت عددی دارندگان حداقل نصف سرمایه)‬

‫• دفعه دوم ‪ :‬در صورتی که حد نصاب الزم در دفعه اول حاصل نشود تصمیمات با اکثریت عددی اتخاذ می شود و دیگر نیازی به وجود حداقل نصف‬
‫سرمایه نمی باشد‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬قاعده تصمیم گیری در شرکت با مسئولیت محدود چیست؟‬

‫پاسخ ‪ :‬پاسخ در ماده ‪.106‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا قاعده تصمیم گیری ماده ‪ 106‬یک قاعده آمره است؟‬

‫پاسخ ‪ :‬خیر مخیره است‪ ،‬با توجه به عبارت انتهایی ماده ‪ 106‬و امکان توافق بر خالف آن‪ ،‬قاعده این ماده آمره نمی باشد به همین علت اساسنامه می‬
‫تواند خالف آن مقرر نماید‪.‬‬

‫ماده ‪: 10۷‬‬

‫«هر یک از شرکاء به نسبت سهمی که در شرکت دارد دارای رأی خواهد بود مگر اینکه اساسنامه به ترتیب دیگری مقرر داشته باشد‪».‬‬

‫سوال ‪ :‬میزان رای هر شریک چقدر است؟‬

‫پاسخ ‪ :‬ماده ‪.107‬‬

‫نکته ‪ :‬حکم ماده ‪ 107‬هم آمره نمی باشد و می توان میزان رای را تغییر داد؛ برای مثال می توانند در اساسنامه تعیین کنند که میزان رای همه شرکا‬
‫برابر باشد فارغ از اینکه چقدر سرمایه دارند‪.‬‬

‫مثال ‪ :‬فرض کنید ‪ 10‬شریک در شرکت با مسئولیت محدود می باشد‪ ،‬یک شریک ‪ 1‬درصد و شریک دیگر ‪ 25‬درصد سهم دارد؛ میزان رای این دو با هم‬
‫برابر نمی باشد‪ ،‬شریک اول ‪ 1‬درصد و شریک دوم ‪ 25‬درصد قدرت تصمیم گیری دارد‪.‬‬

‫ماده ‪: 10۸‬‬

‫«روابط بین شرکاء تابع اساسنامه است ‪ -‬اگر در اساسنامه راجع به تقسیم نفع و ضرر مقررات خاصی نباشد تقسیم مزبور به نسبت سرمایه شرکاء به عمل‬
‫خواهد آمد‪».‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪245‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫تقسیم سود و زیان ‪ :‬یک شرکت با مسئولیت محدود شروع به فعالیت می کند تا منافعی کسب کند‪ ،‬این شرکت ممکن است به هدف خود در کسب‬
‫سود برسد و ممکن است ضرر کند ‪ ،‬حال بررسی می کنیم که تقسیم سود و زیان در این شرکت به چه صورت خواهد بود‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬مقررات حاکم بر روابط شرکا در شرکت با مسئولیت محدود چگونه است؟‬

‫پاسخ ‪ :‬به صورت خالصه باید بگوییم که این روابط تابع اساسنامه می باشد‪ ،‬در ص ورت سکوت اساسنامه در مورد نحوه تقسیم سود و زیان‪ ،‬هر شریک به‬
‫نسبت سهم خود شریک سود و زیاد خواهد بود‪.‬‬

‫مثال ‪ :‬یکی از شرکا در شرکت با مسئولیت محدود ‪ 25‬درصد سهم دارد‪ ،‬اگر شرکت صد میلیون سود کرده باشد این شریک هم ‪ 25‬میلیون سود کرده‬
‫است و بالعکس اگر شرکت ‪ 100‬میلیون ضرر کرده باشد این شریک هم ‪ 25‬میلیون ضرر کرده است‪.‬‬

‫«اگر در اساسنامه راجع به تقسیم نفع و ضرر مقررات خاصی نباشد» ‪ :‬این عبارت شرطیه است و مفهوم دارد‪ ،‬یعنی اگر در اساسنامه راجع به تقسیم‬
‫نفع و ضرر مقررات خاصی وجود داشته باشد از همان مقررات تبعیت می شود‪.‬‬

‫ماده ‪: 10۹‬‬

‫«هر شرکت با مسئولیت محدود که عده شرکاء آن بیش از دوازده نفر باشد باید دارای هیأت نظار بوده و هیأت مزبور الاقل سالی یک مرتبه مجمع عمومی‬
‫شرکاء را تشکیل دهد‪.‬‬

‫هیأت نظار باید بالفاصله بعد از انتخاب شدن تحقیق کرده و اطمینان حاصل کند که دستور مواد ‪ 96‬و ‪ 97‬رعایت شده است‪.‬‬

‫هیأت نظار می تواند شرکاء را برای انعقاد مجمع عمومی فوق العاده دعوت نماید مقررات مواد ‪ 168 - 167 - 165‬و ‪ 170‬در مورد شرکت های با مسئولیت‬
‫محدود نیز رعایت خواهد شد‪».‬‬

‫توصیه درسی ‪ :‬این ماده بی نهایت مهم می باشد‪.‬‬

‫هیأت نظار ‪ :‬شرکت باید یک رکن اداره کننده داشته باشد که در این جلسه از ماده ‪ 104‬تا ‪ 108‬را بررسی کردیم و در مورد همین رکن اداره کننده بود‬
‫اما اکنون در ماده ‪ 109‬به رکن نظارتی می پردازیم‪ .‬اگر تعداد شرکای با مسئولیت محدود «بیش از ‪ 12‬نفر» یعنی ‪ 13‬نفر و بیشتر باشد باید هیئت نظار‬
‫داشته باشد‪.‬‬

‫* نظار ‪ :‬جمع ناظر و به معنی بازرس می باشد‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا شرکت با مسئولیت محدود ضرورتاً باید هیئت بازرسی و هیئت نظار داشته باشد؟‬

‫پاسخ ‪ :‬اگر شرکا سیزده نفر و بیشتر باشند ضروری است و اگر ‪ 12‬و کمتر باشند خیر‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬در صورتی که تعداد شرکا کمتر از ‪ 13‬نفر باشد تعیین هیئت نظار اختیاری می باشد و منعی وجود ندارد‪.‬‬

‫تعداد اعضای هیئت ‪ :‬هیئت نظار باید حداقل ‪ 3‬نفر باشند‪.‬‬

‫وظیفه هیئت ‪ :‬یکی از وظایف هیئت نظار این است که الاقل سالی یکبار مجمع عمومی شرکا را تشکیل بدهد‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬اولین وظیفه فوری هیئت بازرسان چه می باشد؟‬

‫پاسخ ‪ :‬اطمینان از انجام وظایف مواد ‪ 96‬و ‪.97‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪246‬‬

‫جلسه صد و پازندهم‬
‫مواد ‪ ۹۶‬و ‪ : ۹۷‬با توجه به این مواد هیئت نظار باید مطمئن شود که آورده نقدی شرکت پرداخت شده و بعالوه تقویم و تسلیم آورده غیر نقدی به صورت‬
‫کامل انجام شده باشد (ماده ‪ .)96‬به عالوه هیئت نظار باید بررسی کند ک ه قیمت گذاری که بر روی آورده های غیر نقد شده در شرکت نامه قید و تصویب‬
‫شده باشد (ماده ‪.)97‬‬

‫ماده ‪: ۹۶‬‬

‫«شرکت با مسئولیت محدود وقتی تشکیل می شود که تمام سرمایه نقدی تأدیه و سهم الشرکه غیر نقدی نیز تقویم و تسلیم شده باشد‪».‬‬

‫ماده ‪: ۹۷‬‬

‫«در شرکتنامه باید صراحتاً قید شده باشد که سهم الشرکه های غیر نقدی هر کدام به چه میزان تقویم شده است»‬

‫نکته ‪ :‬مواد ‪ 165‬و ‪ 167‬و ‪ 168‬و ‪ 170‬مربوط به شرکت های مختلط سهامی می باشند؛ قواعدی که در این چهار ماده مقرر شده است در شرکت های با‬
‫مسئولیت محدود هم الزم الرعایه است‪.‬‬

‫خالصه مواد ‪:‬‬

‫• ماده ‪ : 165‬تشکیل فوری هیئت نظار‬

‫• ماده ‪ : 167‬مسئولیت هیئت نظار‬

‫• ماده ‪ : 168‬وظایف هیئت نظار‬

‫• ماده ‪ : 170‬حق اطالع صاحب سهم‬

‫ماده ‪: 1۶۵‬‬

‫«در هر یک از شرکت های مختلط سهامی هیأت نظاری الاقل مرکب از سه نفر از شرکاء برقرار می شود و این هیأت را مجمع عمومی شرکاء بالفاصله بعد‬
‫از تشکیل قطعی شرکت و قبل از هر اقدامی در امور شرکت معین می کند انتخاب هیأت بر حسب شرایط مقرر در اساسنامه شرکت تجدید می شود در‬
‫هر صورت اولین هیأت نظار برای یک سال انتخاب خواهد شد»‬

‫تعداد اعضای هیئت ‪ :‬با توجه به ماده ‪ 165‬گفتیم که تعداد هیئت نظار باید حداقل ‪ 3‬نفر باشد‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬اولین هیئت دارای مدت قانونی است اما هیئت های بعدی دیگر مدت قانونی ندارد‪ ،‬بلکه با توجه به اساسنامه می تواند محدود یا نامحدود باشد‪.‬‬

‫جمع بندی ‪:‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا بایستی بازرسان از میان شرکا باشند؟ مدت ماموریت آنان چه قدر است؟‬

‫پاسخ ‪ :‬بنابر ماده ‪ 165‬هیئت نظار باید از بین شرکا باشد‪ ،‬اولین هیئت نظار مدت قانونی دارد که یک سال است اما سایر هیئت ها مدت قانونی ندارد و‬
‫می توانند محدود یا نامحدود باشند‪.‬‬

‫ماده ‪: 1۶۷‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪247‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫«اعضاء هیأت نظار از جهت اعمال اداری و نتایج حاصله از آن هیچ مسئولیتی ند ارند لیکن هر یک از آنها در انجام مأموریت خود بر طبق قوانین معموله‬
‫مملکتی مسئول اعمال و تقصیرات خود می باشند‪».‬‬

‫موضوع ‪ :‬گفتم که ماده ‪ 167‬مربوط به مسئولیت هیئت بازرسان می باشد‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬هیئت نظار چه مسئولیتی دارند؟‬

‫پاسخ ‪ :‬پاسخ در ماده ‪.167‬‬

‫ماده ‪: 1۶۸‬‬

‫«اعضاء هی أت نظار دفاتر و صندوق و کلیه اسناد شرکت را تحت تدقیق در آورده همه ساله راپورتی به مجمع عمومی می دهند و هر گاه در تنظیم صورت‬
‫دارایی بی ترتیبی و خطایی مشاهده نمایند در راپورت مزبور ذکر نموده و اگر مخالفتی با پیشنهاد مدیر شرکت در تقسیم منافع داشته باشند دالئل خود‬
‫را بیان می کنند‪».‬‬

‫سوال ‪ :‬هیئت نظار چه وظایفی دارند؟‬

‫پاسخ ‪ :‬ماده ‪.168‬‬

‫* تحت تدقیق در آورده ‪ :‬یعنی به دقت بررسی می کند‪.‬‬

‫* راپورت ‪ :‬گزارش‬

‫نکته ‪ :‬راپورت که در حال حاضر در زبان فارسی معنای منفی پیدا کرده است به معنای گزارش است و در واقع معنای منفی ندارد‪ .‬چون این قانون مربوط‬
‫به سال ‪ 1347‬می باشد به جای لفظ گزارش از لفظ راپورت استفاده کرده است‪.‬‬

‫ماده ‪: 1۷0‬‬

‫«تا پانزده روز قبل از انعقاد مجمع عمومی هر صاحب سهمی می تواند ( خود یا نماینده او) در مرکز اصلی شرکت حاضر شده از صورت بیالن و صورت‬
‫دارایی و راپورت هیأت نظار اطالع حاضر کند‪».‬‬

‫حق اطالع ‪ :‬این ماده مربوط به حق اطالع شریک می باشد‪ .‬هر شریک می تواند گزارش های مربوط به شرکت را بررسی کند تا در مجمع متناسب با‬
‫اطالعاتی که به دست آورده رای بدهد‪.‬‬

‫ریشه واژه بیالن ‪ :‬بیالن یک واژه غیر فارسی است‪ ،‬این واژه از کلمه «‪ »bilateral‬به معنای دو جانبه گرفته شده است‪ .‬چون این صورت‪ ،‬دارای دو‬
‫ستون اصلی دارایی و بدهی است و به نوعی دو طرفه می باشد‪ ،‬منشأ در کلمه ‪ bilateral‬دارد‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬بیالن یک لفظ بیگانه است که فرهنگستان ادب فارسی واژه ترازنامه را به جای آن برگزید‪.‬‬

‫• بیالن ‪ :‬بیالن جدولی است که در آن صورت دارایی و محاسبات یک تجارت خانه و بنگاه بازرگانی از تاریخی تا تاریخ دیگر خالصه شده است‪ .‬بیالن به‬
‫صورت صفحه یا صفحات دو ستونه است که نمودار دیون و مطالبات می باشد‪.‬‬

‫• ترازنامه ‪ :‬صورتی است که خالصه مطالبات و دیون کسی را در آن ضبط کنند که عبارت وضعیت مالی به خوبی آن را توضیح می دهد‪.‬‬

‫ماده ‪: 110‬‬

‫«شرکاء نمی توانند تبعیت شرکت را تغییر دهند مگر به اتفاق آراء‪».‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪248‬‬

‫تغییر تابعیت ‪ :‬در شرکت های سهامی امکان تغییر تابعیت وجود ندارد اما در مورد سایر شرکت ها شرایطی برای امکان تغییر تابعیت وجود دارد‪ ،‬که در‬
‫ماده ‪ 110‬تنها یکی از آنها بیان شده است‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬تغییر تابعیت شرکت چگونه است؟‬

‫پاسخ ‪ :‬در مورد شرکت های سهامی امکان تغییر تابعیت وجود ندارد ولو به اتفاق آرا؛ اما راجع به سایر شرکت ها با اجتماع شرایط ممکن است که یکی از‬
‫شرایط را ماده ‪ 110‬بیان کرده است و آن عبارت است از آن که تصمیم تغییر تابعیت به اتفاق آرا باشد‪.‬‬

‫ماده ‪: 111‬‬

‫«هر تغییر دیگری راجع به اساسنامه باید به اکثریت عددی شرکاء که الاقل سه ربع سرمایه را نیز دارا باشند به عمل آید مگر اینکه در اساسنامه اکثریت‬
‫دیگری مقرر شده باشد‪».‬‬

‫تغییر در اساسنامه ‪ :‬ه ر شرکتی یک اساسنامه دارد و شرکت با مسئولیت محدود هم اساسنامه ای دارد‪ ،‬به خاطر دارید که در شرکت های سهامی هر‬
‫تصمیمی که منجر به تغییر در اساسنامه می شد در صالحیت مجمع عمومی فوق العاده بود‪ .‬در مورد شرکت با مسئولیت محدود؛ چون تغییر در اساسنامه‬
‫یک موضوع مهم می باشد‪ ،‬در مورد نصاب الزم برای تغییر در اساسنامه سختگیری بیشتری شده است ‪.‬‬

‫نصاب الزم برای تغییر در اساسنامه ‪ :‬شرکایی که حداقل ‪ 75‬درصد سرمایه شرکت را داشته باشند می توانند در اساسنامه تغییر ایجاد نماید‪ .‬البته این‬
‫حکم مخیره است و می توان بر خالف آن توافق کرد‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا تغییر در اساسنامه شرکت با مسئولیت محدود ممکن است؟‬

‫پاسخ ‪ :‬بله با اکثریت عددی سه چهارم سرمایه شرکت‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬موضوع ماده ‪ 111‬هر تغییری به غیر از تغییر در تابعیت می باشد چون بر اساس ماده ‪ 110‬تغییر تابعیت باید به اتفاق آرا باشد‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا قاعده بیان شده در ماده ‪ 111‬آمره می باشد؟‬

‫پاسخ ‪ :‬خیر‪ ،‬با توجه به عبارت انتهای ماده ‪ 111‬این ماده مخیره است و می توان بر خالف آن توافق کرد‪.‬‬

‫ماده ‪: 112‬‬

‫«در هیچ مورد اکثریت شرکاء نمی تواند شریکی را مجبور به ازدیاد سهم الشرکه خود کند‪».‬‬

‫افزایش سرمایه ‪ :‬شرکت با مسئولیت محدود قصد دارد سرمایه خود را افزایش بدهد‪ ،‬همان شرکای شرکت باید سهم الشرکه خود را افزایش بدهند‪ .‬هیچ‬
‫اکثریتی نمی تواند شریک را به افزایش سرمایه خود مجبور نماید‪ .‬در صورتی که در مورد افزایش سرمایه اتفاق آرا وجود داشته باشد دیگر کسی مجبور‬
‫نشده است و همگی با رضایت خود تصمیم بر افزایش سرمایه گرفته اند‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬چه اکثریتی می تواند شریک را مجبور به افزایش سهم الشرکه نماید؟‬

‫پاسخ ‪ :‬هیچ اکثریتی نمی تواند‪.‬‬

‫ماده ‪( : 113‬ماده مرتبط ‪)۵۷‬‬

‫«مفاد ماده ‪ 57‬این قانون راجع به تشکیل سرمایه احتیاطی در شرکت های با مسئولیت محدود نیز الزم الرعایه است‪».‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪249‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫نکته ‪ :‬مواد ‪ 21‬تا ‪ 93‬نسخ شده است اما نسخ آنها جزئی می باشد‪ .‬یعنی فقط قواعدی که مربوط به شرکت های سهامی بوده نسخ شده است و مقررات‬
‫الیحه شرکت های سهامی جایگزین آنها شده است‪ .‬اگر در مواد ‪ 21‬تا ‪ 93‬حکمی باشد مربوط به سایر شرکت ها غیر از شرکت های سهامی عام و خاص‬
‫ماده همچنان الزم االجرا است‪.‬‬

‫ماده ‪: ۵۷‬‬

‫«همه ساله الاقل یک بیستم از عایدات خالص شرکت براى تشکیل سرمایه احتیاطى موضوع خواهد شد‪ .‬همین که سرمایه احتیاطى به عشر سرمایه شرکت‬
‫رسید موضوع کردن این مقدار اختیارى است‪».‬‬

‫* یک بیستم ‪ 5 :‬درصد‬

‫* عشر ‪ 10 :‬درصد‬

‫* موضوع خواهد شد ‪ :‬کنار گذاشته خواهد شد‪.‬‬

‫سرمایه احتیاطی ‪ :‬تشکیل سرمایه احتیاطی در یک بازه الزامی و سپس اختیاری می شود؛ تا زمانی که میزان سرمایه احتیاطی به یک دهم سرمایه‬
‫شرکت نرسیده باید کنار گذاشته شود و بعد از آن اختیاری می شود‪ .‬میزان کنار گذاشتن سرمایه در هر سال ‪ 5‬درصد سود خالص خواهد بود‪.‬‬

‫ماده ‪: 114‬‬

‫«شرکت با مسئولیت محدود در موارد ذیل منحل می شود ‪:‬‬

‫الف) در مورد فقرات ‪ 3 - 2 - 1‬ماده ‪.93‬‬

‫ب) در صورت تصمیم عده از شرکاء که سهم الشرکه آنها بیش از نصف سرمایه شرکت باشد‪.‬‬

‫ج) در صورتی که به واسطه ضررهای و ارده نصف سرمایه شرکت از بین رفته و یکی از شرکاء تقاضای انحالل کرده و محکمه دالیل او را موجه دیده و سایر‬
‫شرکاء حاضر نباشند سهمی را که در صورت انحالل به او تعلق می گیرد پرداخته و او را از شرکت خارج کنند‪.‬‬

‫د) در مورد فوت یکی از شرکاء اگر به موجب اساسنامه پیش بینی شده باشد‪».‬‬

‫جهات انحالل ‪ :‬این ماده مواردی را می گوید که شرکت با مسئولیت محدود در این موارد منحل می شود‪ .‬هرچند که جهات بیان شده در ماده ‪ 114‬تنها‬
‫چهار مورد می باشد اما جهات انحالل به صورت کلی بیشتر است‪.‬‬

‫جهات انحالل ‪ :‬منظور از عواملی است که منجر به انحالل شرکت می شود‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬موارد یا جهات انحالل شرکت با مسئولیت محدود کدام است؟‬

‫پاسخ ‪ 4 :‬بند ماده ‪.114‬‬

‫* فقرات ‪ :‬جمع فقره به معنای بند است‪.‬‬

‫مثال بند ج ‪ :‬فرض کنید سرمایه یک شریک در شرکت با مسئولیت محدود‪ ،‬یک میلیارد بوده است‪ ،‬پس از مدتی با ضرر مواجه می شود‪ ،‬در صورتی که‬
‫این شریک به دادگاه مراجعه کند و دالیل خود را بیان کند در صورتی که دادگاه دالیل را موجه بداند‪ ،‬انحالل شرکت را اعالم می کند‪ .‬البته اگر سایر شرکا‬
‫میزان سرمایه او را بدهند دیگر شرکت منحل نمی شود‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬شرایط موجود در بند ج عام مجموعی می باشد‪ ،‬در نتیجه همه شرایط بیان شده باید همراه هم باشند‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪250‬‬

‫ماده ‪: ۹3‬‬

‫«شرکت سهامى در موارد ذیل منحل مى شود ‪:‬‬

‫‪ - 1‬وقتى که شرکت مقصودى را که براى آن تشکیل شده بود انجام داده یا انجام آن غیر ممکن شده باشد‪.‬‬

‫‪ - 2‬وقتى که شرکت براى مدت معینى تشکیل و مدت منقضى شده باشد‪.‬‬

‫‪ - 3‬در صورتى که شرکت ورشکست شود‪.‬‬

‫‪ - 4‬در صورت تصمیم مجمع عمومى‪».‬‬

‫مثال بند ‪ : 1‬شرکتی با هدف ساخت یک پل تشکیل می شود‪ ،‬پس از اتمام پروژه این شرکت منحل خواهد شد‪.‬‬

‫مثال بند ‪ : 2‬شرکتی که مدت تشکیل آن سه سال بوده است پس از انقضای مدت منحرف می شود‪.‬‬

‫جمع بندی ‪ :‬به طور کلی شش م ورد در این ماده به عنوان جهت انحالل بیان شد که هر کدام از آنها که به وقوع بپیوندد موجب انحالل شرکت می شود‬
‫(عام بدلی)‪.‬‬

‫جلسه صد و شازندهم‬
‫ماده ‪: 11۵‬‬

‫« اشخاص ذیل کالهبردار محسوب می شوند ‪:‬‬

‫الف) موسسین و مدیرانی که برخالف واقع پرداخت تمام سهم الشرکه نقدی و تقویم و تسلیم سهم الشرکه غیرنقدی را در اوراق و اسنادی که باید برای‬
‫ثبت شرکت بدهند اظهار کرده باشند‪.‬‬

‫ب) کسانی که به وسیله متقلبانه سهم الشرکه غیرنقدی را بیش از قیمت واقعی آن تقویم کرده باشند‪.‬‬

‫ج) مدیرانی که با نبودن صورت دارایی یا با استناد صورت دارایی مزور منافع موهومی را بین شرکاء تقسیم کنند‪».‬‬

‫کالهبرداری ‪ :‬در حقوق جزا یکی از جرایم مرکب جرم کالهبرداری است‪ .‬کالهبرداری و جرایم در حکم کالهبرداری از جمله جرایمی هستند که در کشور‬
‫ما بسیار رخ می ده د؛ اجزا و عناصر این جرم را به بطور مفصل در حقوق جزا بررسی خواهیم کرد‪ .‬موارد متعددی که در قوانین خاص و قانون تجارت در‬
‫این خصوص بیان گردیده در حکم کالهبرداری است‪.‬‬

‫در حکم کالهبرداری ‪ :‬یعنی جرم حقیقتا کالهبرداری نیست و لزوما عناصر این جرم را مشاهده نمی کنیم اما قانونگذار به عنوان حاکم آن را در حکم‬
‫کالهبرداری قرار داده است ‪.‬‬

‫ماده ‪ 115‬در سه بند (الف‪ ،‬ب وج) مواردی را بیان کرده که در حکم کالهبرداری است ‪:‬‬

‫نکته ‪ :‬رابطه ماده ‪ 115‬تجارت با مواد قانون جزا حکومت توسعه ای است و مصادیق جرم کالهبرداری را افزایش داده است ‪.‬‬

‫بند الف ‪ :‬مواد ‪ 96‬و ‪ 97‬تجارت تکالیفی را بیان کرد و بعد در وظایف هیأت نظار نیز بررسی اجرای این دو ماده در نظر گرفته شد‪ .‬اظهارات موسسین یا‬
‫مدیران شرکت در خصوص سرمایه نقدی و غیر نقدی و پرداخت و تقویم آن خالف واقعیت باشد ‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪251‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫بند ب ‪ :‬تقویم و ارزش گذاری خالف واقع سهم الشرکه غیر نقدی‬

‫مثال ‪ :‬خودرویی که ارزش آن ‪ 2‬میلیارد است ؛ ‪ 5‬میلیارد تقویم و ارزش گذاری شده باشد ‪.‬‬

‫بند ج ‪ :‬یک شرکت منافعی دارد و یا اینکه منافع آن ناچیز است اما مدیران شرکت این منافع را میان خود تقسیم می کنند‪ .‬اگر صورت دارایی مزور باشد‬
‫و مدیران این منافع را میان خود تقسیم نمایند در حکم کالهبرداری است‪.‬‬

‫* منافع موهوم ‪ :‬منافع غیر واقعی‬

‫* صورت دارایی مُزَوَر ‪ :‬صورت دارایی غیر واقعی و جعلی‬

‫مبحث سوم ‪ -‬شرکت تضامنی‬

‫شرکت تضامنی جزو شرکت های اشخاص است و سختگیرانه ترین شرایط را دارا می باشد ‪.‬‬

‫به تعبیری دیگر شرکت تضامنی باالترین و قوی ترین پوشش مسئولیت شرکا را دارد ‪.‬‬

‫شرکت عملی ‪ :‬یعنی شرکتی که حقیقتاً شرکت است‪ ،‬فعالیت خود را انجام می دهد و وجود خارجی دارد اما در قالب هیچکدام از شرکت های قانون‬
‫تجارت ثبت نشده است‪ .‬و به موجب ماده ‪ 220‬چنین شرکتی‪ ،‬یک شرکت تضامنی است‪.‬‬

‫ماده ‪: 220‬‬

‫« هر شرکت ایرانی که فعالً وجود داشته یا در آتیه تشکیل شود و با اشتغال به امور تجارتی خود را به صورت یکی از شرکت های مذکور در این قانون در‬
‫نیاورده و مطابق مقررات مربوطه به آن شرکت عمل ننماید شرکت تضامنی محسوب شده و احکام راجع به شرکت های تضامنی در مورد آن اجرا می گردد‪.‬‬

‫هر شرکت تجارتی ایرانی مذکور در این قانون و هر شرکت خارجی که بر طبق قانون ثبت شرکت ها مصوب خرداد ماه ‪ 1310‬مکلف به ثبت است باید در‬
‫کلیه اسناد و صورت حسابها و اعالنات و نشریات خطی یا چاپی خود در ایران تصریح نماید که در تحت چه نمره در ایران به ثبت رسیده و اال محکوم به‬
‫جزای نقدی از دویست تا دو هزار ریال خواهد شد‪ .‬این مجازات عالوه بر مجازاتی است که در قانون ثبت شرکت ها برای عدم ثبت مقرر شده‪».‬‬

‫بنابراین شرکت تضامنی به دو دلیل دارای اهمیت است ‪:‬‬

‫• دلیل اول ‪ :‬قواعد این نوع شرکت نیز مانند سایر شرکت ها مهم است و قوی ترین مسئولیت ها در شرکت تضامنی می باشد‪.‬‬

‫• دلیل دوم ‪ :‬اما مطلبی که شرکت های تضامنی را از همه شرکت ها متمایز می کند و اهمیت تسلط بر مطالب آن را باال می برد این است که اگر شرکت‬
‫عملی به وجود آمده و در قالب هیچ یک از شرکت های بیان شده در قانون تجارت نیست دلیلی مبنی بر معافیت از قواعد تجارت نیست و مواد ‪ 116‬الی‬
‫‪ 140‬قانون تجارت (شدیدترین مسئولیت ها) بر او تحمیل خواهد شد‪ .‬به عبارتی در شرکت تضامنی باالترین و شدیدترین میزان مسئولیت ها بر شرکای‬
‫آن تحمیل می شود ‪.‬‬

‫جمع بندی ‪ :‬گفتیم اگر در مورد شرکت با مسئولیت محدود عنوان (با مسئولیت محدود) قید نشود‪ ،‬شرکت تضامنی است و یا اگر اسم یک یا چند شریک‬
‫در عنوان آورده شود آنها شریک ضامن محسوب شده و مسئولیت شان از نوع مسئولیت شرکت تضامنی است ‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬علت اهمیت شرکت تضامنی و مواد مربوطه آن در قانون تجارت چیست؟‬

‫پاسخ ‪ :‬شرکت تضامنی یکی از شرکت های ‪ 7‬گانه قانون تجارت می باشد و از شرکت های رایج و کاربردی است به عالوه آنچه تسلط بر قواعد آن را مهم‬
‫تر می نماید آن است که به موجب ماده ‪ 220‬شرکت های عملی یعنی شرکت هایی که وجود دارند اما در هیچ قالبی شکل قانونی نیافته اند شرکت تضامنی‬
‫به حساب می آیند‪ .‬همچنین در سایر شرکت ها همچون شرکت با مسئولیت محدود در مواردی قواعد شرکت های تضامنی تحمیل می گردد‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪252‬‬

‫نکته ‪ :‬مواد ‪ 116‬الی ‪ 140‬قانون تجارت بیانگر تعریف‪ ،‬شرایط‪ ،‬احکام و مقررات شرکت های تضامنی است ‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬شرکت تضامنی‪ ،‬در شمار شرکت های اشخاص است یا شرکت سرمایه؟‬

‫پاسخ ‪ :‬شرکت تضامنی در شمار شرکت های اشخاص قرار می گیرد زیرا شخصیت شرکا تعیین کننده است و نه سرمایه ‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬تعداد شرکا و میزان مسئولیت آنها در شرکت تضامنی چقدر است؟‬

‫پاسخ ‪ :‬مانند شرکت با مسئولیت محدود‪ ،‬حداقل تعداد شرکا ‪ 2‬نفر است و میزان مسئولیت آنها نامحدود می باشد بنابراین اگر دارایی شرکت برای پرداخت‬
‫بدهی ها کافی نباشد هر شریک نسبت به پرداخت تمام بدهی ها مسئول است و هر توافقی بر خالف این امر (در مقابل اشخاص ثالث) نامعتبر و کان لم‬
‫یکن است‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬چه زمانی تشکیل شرکت تضامنی محقق می شود؟‬

‫پاسخ ‪ :‬مانند شرکت با مسئولیت محدود زمانیکه سهم الشرکه نقدی تماماً پرداخت شده و سهم الشرکه غیر نقدی نیز قیمت گذاری و تسلیم شده باشد‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬حداقل و حداکثر سرمایه در شرکت های تضامنی چقدر است؟‬

‫پاسخ ‪ :‬بر خالف شرکت های سهامی در شرکت های تضامنی میزان سرمایه محدود به حداقل و یا حداکثری نشده است ‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا شرکت تضامنی یک شرکت تجاری است یا غیر تجاری؟‬

‫پاسخ ‪ :‬شرکت تضامنی هم شکالً و هم موضوعاً تجاری است‪ .‬بنابراین شرکت تضامنی غیر تجاری وجود ندارد ‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬شرط مهم شرکت نامه یک شرکت تضامنی چیست؟‬

‫پاسخ ‪ :‬باید به موجب سند رسمی تنظیم شود در غیر اینصورت شرکت تشکیل نخواهد شد ‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬سرمایه شرکت تضامنی در چه قالبی خواهد بود؟ سهام یا سهم الشرکه؟ و انتقال آن چگونه خواهد بود؟‬

‫پاسخ ‪ :‬سرمایه در شرکت تضامنی به قطعات سهام تقسیم نمی شود و سهام نامیده نخواهد شد بلکه سهم الشرکه است و نقل و انتقال آن هم تنها با اتفاق‬
‫آراء و با رضایت تمام شرکا محقق خواهد شد‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا اشخاصی که مدتی پس از تشکیل شرکت‪ ،‬شریک شرکت تضامنی می شوند نسبت به بدهی های سابق نیز مسئول اند؟‬

‫پاسخ ‪ :‬بله‪ ،‬نسبت به تمام بدهی های سابق مانند شرکای قدیم مسئولیت دارند ‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا شریک می تواند با شرکت تضامنی که در آن شراکت دارد رقابت نماید؟‬

‫پاسخ ‪ :‬خیر‪ ،‬به هیچ شکلی (نه به حساب خود و نه به حساب شخص ثالث) نمی تواند مگر با رضایت سایر شرکا ‪.‬‬

‫علت ‪ :‬چون شخصیت شرکا اعتبار آن شرکت است و مسئولیت کامل دارند ‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪253‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫جلسه صد و هفدهم‬
‫ماده ‪: 11۶‬‬

‫«شرکت تضامنی شرکتی است که در تحت اسم مخصوصی برای امور تجارتی بین دو یا چند نفر با مسئولیت تضامنی تشکیل می شود ‪ :‬اگر دارایی شرکت‬
‫برای تأدیه تمام قروض کافی نباشد هر یک از شرکاء مسئول پرداخت تمام قروض شرکت است‪.‬‬

‫هر قراری که بین شرکاء برخالف این ترتیب داده شده باشد در مقابل اشخاص ثالث کان لم یکن خواهد بود‪».‬‬

‫سوال ‪ :‬تعریف شرکت تضامنی چیست و حدود مسئولیت شرکاء در این شرکت چه میزان می باشد؟‬

‫پاسخ ‪ :‬ماده ‪.116‬‬

‫حداقل شرکاء ‪ :‬در شرکت تضامنی حداقل افراد برای تشکیل این شرکت دو نفر می باشند‪.‬‬

‫محل تادیه بدهی ‪ :‬در ابتدا باید بدهی های شرکت از دارایی خود شرکت پرداخت شود اما اگر دارایی شرکت کفایت بدهی ها را نکرد‪ ،‬شرکاء هم دارای‬
‫مسئولیت هستند اما در هر شرکت مسئولیت شرکاء متفاوت می باشد‪ .‬در شرکت تضامنی شرکاء برای پرداخت تمام بدهی ها مسئولیت دارند‪.‬‬

‫«اگر دارایی شرکت برای تادیه تمام قروض کافی نباشد» ‪ :‬این عبارت مفهوم شرط دارد یعنی اگر دارایی شرکت برای تادیه تمام قروض و بدهی ها‬
‫کفایت کند چیزی از شرکاء ستانده نمی شود و آنها مسئولیتی برای پرداخت ندارد‪ .‬این امر الزمه وجود شخصیت حقوقی شرکت است‪.‬‬

‫مثال ‪ :‬اگر بدهی های شرکت ‪ 12‬میلیارد و دارایی شرکت ‪ 10‬میلیارد باشد هر یک از شرکاء نسبت به دو میلیارد بدهی باقی مانده مسئولیت کامل دارد‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬مسئولیت ناشی از شرکت تضامنی برای شرکت ها مانند مسئولیت امضا کنندگان چک می باشد‪.‬‬

‫«تمام قروض شرکت» ‪ :‬این عبارت تاک ید می کند که مسئولیت شرکاء نه به میزان سرمایه و نه به نسبت سرمایه می باشد‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬تفاوت به میزان سرمایه و به نسبت سرمایه را در جلسات قبلی بررسی کردیم‪.‬‬

‫مثال ‪ :‬اگر شرکت دو میلیارد بدهی داشته باشد و مسئولیت شرکاء به نسبت سرمایه باشد‪ ،‬اگر آقای هاللی ‪ 10‬درصد در شرکت سرمایه داشته باشند‪،‬‬
‫ایشان در قبال بدهی شرکت ‪ 10‬درصد مسئولیت دارد و اگر مسئولیت به میزان سرمایه باشد بررسی می کنیم که در روز اول سرمایه آقای هاللی چه میزان‬
‫بوده است و به درصد آن کاری نداریم‪ ،‬اگر سرمایه ایشان ‪ 20‬میلیون باشد به میزان همان ‪20‬میلیون مسئولیت دارند‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا ماده ‪ 116‬یک قاعده آمره است یا مخیره؟‬

‫پاسخ ‪ :‬این قاعده آمره است و هر توافقی که برخالف حکم این ماده بین شرکاء صورت بگیرد کان لم یکن است و اعتباری ندارد‪.‬‬

‫ماده ‪: 11۷‬‬

‫«در اسم شرکت تضامنی باید عبارت (شرکت تضامنی) و الاقل اسم یک نفر شرکاء ذکر شود‪.‬‬

‫در صورتی که اسم شرکت مشتمل بر اسامی تمام شرکاء نباشد باید بعد از اسم شریک یا شرکایی که ذکر شده است عبارتی از قبیل (و شرکاء) یا (و‬
‫برادران) قید شود‪».‬‬

‫ویژگی های شرکت تضامنی ‪ :‬شرکت تضامنی برای تمام شرکاء مسئولیت تضامنی دارد‪ ،‬یک سری ویژگی ها در عنوان شرکت تضامنی وجود دارد که‬
‫نشان می دهد این شرکت تضامنی است و شرکاء مسئولیت تضامنی دارند‪ .‬در حالت اول ممکن است عبارت شرکت تضامنی در نام شرکت قید شود؛ در‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪254‬‬

‫حالت دوم ممکن است نام یکی از شرکاء در نام شرکت بیان شود و بعد از آن عبارتی قید شود که نشان دهنده مسئولیت سایر شرکاء هم باشد؛ در حالت‬
‫سوم نام تمام شرکاء در نام شرکت قید می شود‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬در نام شرکت تضامنی چه مواردی باید رعایت گردد؟ پاسخ ‪ :‬ماده ‪.117‬‬

‫نکته ‪ :‬در ماده ‪ 117‬به عبارت «باید» دقت شود‪ .‬حکم یا تکلیفی است و یا وضعی؛ حکم وضعی یک وضعیت را می گوید مانند صحت یا بطالن و حکم‬
‫تکلیفی یا وجوب یا حرمت یا استحباب یا کراهت یا اباحه است‪ ،‬برخی از عبارتهای «باید» یعنی وجوب مانند اینکه شما باید مالیات بدهید یا باید نماز‬
‫بخوانید در غیر این صورت مجازات می شوید‪ ،‬در جای دیگر «باید» نشان دهنده شرطیت است‪ ،‬برای مثال باید مدت اجاره مشخص شود در غیر این صورت‬
‫اجاره باطل است‪ ،‬در اینجا مجازاتی وجود ندارد‪ .‬در ماده ‪« 117‬باید» ناشی از حکم وضعی است و بیانگر شرطیت می باشد یعنی شرط تشکیل صحیح‬
‫شرکت تضامنی است‪ ،‬چرا که تنها یک تخلف صورت گرفته و مجازات وجود ندارد‪.‬‬

‫نکته اصولی ‪ :‬دقت کنید که بسیا ری از احکام وضعی هم ضمانت اجرا دارند اما مجازات ندارد‪ ،‬در مورد احکام تکلیفی هم مجازات نوعی از ضمانت اجرا‬
‫می باشد‪ .‬از جمله ضمانت های اجرای حکم وضعی‪ ،‬مسئولیت مدنی یا بطالن عقد می باشد‪.‬‬

‫توصیه درسی ‪ :‬دقت کنید که درباره این موضوع سواالت زیادی در اصول طرح می شود ؛ سعی کنید درس اصول نقطه قوت شما باشد و دائم آن را مرور‬
‫کنید؛ پس بهتر است هر دو روز نیم ساعت وقت خود را اختصاص به درس اصول فقه بدهید‪.‬‬

‫نکته اصولی ‪ :‬ماده ‪ 117‬عام مجموعی است؛ چون باید نام تمام شرکاء قید شود و یا عبارتی در نام درج شود که نشان دهنده مسئولیت سایر شرکاء باشد‬
‫مثل «و شرکا»‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬هر جا «و» بیان شود عام بدلی و هر کجا «یا» بیان شود عام مجموعی است‪« .‬همه موارد» هم نشان دهنده عام مجموعی و «یکی از موارد»‬
‫نشان دهنده عام بدلی است‪.‬‬

‫ماده ‪: 11۸‬‬

‫«شرکت تضامنی وقتی تشکیل می شود که تمام سرمایه نقدی تأدیه و سهم الشرکه غیر نقدی نیز تقویم و تسلیم شده باشد‪».‬‬

‫موضوع ‪ :‬ماده ‪ 118‬به این سوال پاسخ می دهد که شرکت تضامنی چه زمانی تشکیل می شود‪ .‬پاسخ ‪ :‬ماده ‪.118‬‬

‫ماده ‪: 11۹‬‬

‫«در شرکت تضامنی منافع به نسبت سهم الشرکه بین شرکاء تقسیم می شود مگر آنکه شرکتنامه غیر از این ترتیب را مقرر داشته باشد‪».‬‬

‫سوال ‪ :‬سود و منافع در شرکت تضامنی چگونه تقسیم می شود؟ قاعده تقسیم سود و منافع در شرکت تضامنی چیست؟ پاسخ ‪ :‬ماده ‪.119‬‬

‫مثال ‪ :‬من و آقای اعلمی و غفاری یک شرکت تضامنی تشکیل داده ایم؛ آقای اعلمی ‪ 70‬درصد سرمایه را دارد و من و آقای غفاری هرکدام ‪ 15‬درصد‬
‫سرمایه را داریم؛ اگر شرکت ‪ 100‬میلیون سود کند ‪ 70‬میلیون متعلق به آقای اعلمی و ‪ 15‬میلیون متعلق به من و ‪ 15‬میلیون متعلق به آقای غفاری‬
‫خواهد بود‪ .‬این معیار مخیره است و می توان خالف آن شرط کرد‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬تغییرات در اساسنامه تشریفات خاصی دارد و ممکن است برخی توافقات بدون ذکر در اساسنامه صورت بگیرد‪ ،‬لذا این توافقات در شرکت نامه قید‬
‫می شود‪ ،‬البته ممکن است در اساسنامه هم ترتیب خاصی صورت گرفته باشد‪.‬‬

‫ماده ‪: 120‬‬

‫«در شرکت تضامنی شرکاء باید الاقل یک نفر از میان خود یا از خارج به سمت مدیری معین نمایند‪».‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪255‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫سوال ‪ :‬آیا شرکت تضامنی هم باید لزوما مدیر داشته باشد؟ چند نفر و چگونه انتخاب می شود؟‬

‫پاسخ ‪ :‬در هر حال این شرکت شخص حقوقی است باید مدیر داشته باشد‪ .‬حداقل یک نفر باید مدیر شرکت تضامنی باشد‪ ،‬در شرکت تضامنی برخالف‬
‫شرکت با مسئولیت محدود مدیر می تواند از خارج شرکت باشد‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا شریک بودن مدیر در شرکت تضامنی شرط است؟ پاسخ ‪ :‬خیر مدیر می تواند از خارج شرکت باشد‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا در شرکت تضامنی هیئت مدیره ضروری است؟ پاسخ ‪ :‬خیر‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬مدت مدیریت در شرکت تضامنی چقدر است؟ پاسخ ‪ :‬محدودیت قانونی ندارد‪.‬‬

‫ماده ‪: 121‬‬

‫«حدود مسئولیت مدیر یا مدیران شرکت تضامنی همان است که در ماده ‪ 51‬مقرر شده‪».‬‬

‫ماده ‪: ۵1‬‬

‫« مسئولیت مدیر شرکت در مقابل شرکاء همان مسئولیتی است که وکیل در مقابل موکل دارد‪».‬‬

‫مسئولیت مدیر ‪ :‬این ماده مسئولیت مدیر شرکت را در قبال شرکاء مانند مسئولیت وکیل در مقابل موکل دانسته است‪.‬‬

‫ماده ‪: 122‬‬

‫«در شرکت های تضامنی اگر سهم الشرکه یک یا چند نفر غیر نقدی باشد باید سهم الشرکه مزبور قبالً به تراضی تمام شرکاء تقویم شود‪».‬‬

‫سهم الشرکه نقدی و غیر نقدی ‪ :‬شرکت تضامنی زمانی تشکیل می شد که سهم الشرکه نقدی تادیه و سهم الشرکه غیرنقدی تسلیم شود‪ .‬پس سهم‬
‫الشرکه می تواند هم نقدی و هم غیر نقدی باشد‪ ،‬اگر سهم الشرکه غیرنقدی باشد تقویم این سهم الشرکه نیازی به نظر کارشناس ندارد و تراضی شرکاء‬
‫کافی است چون تمام شرکاء مسئولیت تضامنی دارند و نیازی به سخت گیری نمی باشد‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا قیمت گذاری سهم الشرکه غیر نقدی د ر شرکت تضامنی الزامی است؟ تقویم این سهم الشرکه به چه صورت است؟ با تراضی شرکاء یا جلب‬
‫نظر کارشناس رسمی؟‬

‫پاسخ ‪ :‬باید تقویم شود و تراضی شرکاء در این باره کافی است‪.‬‬

‫ماده ‪: 123‬‬

‫« در شرکت تضامنی هیچ یک از شرکاء نمی تواند سهم خود را به دیگری منتقل کند مگر به رضایت تمام شرکاء‪».‬‬

‫انتقال سهم الشرکه ‪ :‬در شرکت با مسئولیت محدود اگر شما می خواستید سهم الشرکه خود را منتقل کنید عالوه بر نصاب رضایت شرکاء باید با تنظیم‬
‫سند رسمی این عمل را انجام می دادید‪ ،‬در نتیجه انتقال سهم الشرکه در شرکت با مسئولیت محدود یک عمل تشریفاتی است‪ .‬حاال نحوه انتقال سهم‬
‫الشرکه در شرکت تضامنی را بررسی می کنیم‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬شرایط انتقال سهم الشرکه در شرکت تضامنی چیست؟‬

‫پاسخ ‪ :‬هر کدام از شرکاء که بخواهد سهم الشرکه خود را منتقل کند باید با رضایت تمام شرکاء این اقدام انجام دهد و تفاوتی ندارد که منتقل الیه کیست؛‬
‫چه شریک شرکت باشد و چه شریک شرکت نباشد باید رضایت سایرین اخذ شود‪.‬‬

‫علت ‪ :‬چون اعتبار شرکت تضامنی به اعتبار شرکاء است‪ ،‬در شرکت تضامنی این موضوع اهمیت دارد که شرکاء چه کسانی هستند‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪256‬‬

‫نکته ‪ :‬امکان توافق خالف این ماده وجود ندارد و این حکم آمره است‪.‬‬

‫جلسه صد و هجدهم‬
‫ماده ‪: 124‬‬

‫«مادام که شرکت تضامنی منحل نشده مطالبه قروض آن باید از خود شرکت به عمل آید و پس از انحالل طلبکاران شرکت می توانند برای وصول مطالبات‬
‫خود به هر یک از شرکاء که بخواهند و یا به تمام آنها رجوع کنند و در هر حال هیچ یک از شرکاء نمی تواند به استناد اینکه میزان قروض شرکت از میزان‬
‫سهم او در شرکت تجاوز می نماید از تأدیه قروض شرکت امتناع ورزد فقط در روابط بین شرکاء مسئولیت هر یک از آنها در تأدیه قروض شرکت به نسبت‬
‫سرمایه خواهد بود که در شرکت گذاشته است آن هم در صورتی که در شرکتنامه ترتیب دیگری اتخاذ نشده باشد‪».‬‬

‫موضوع ‪ :‬یک شرکت تضامنی تشکیل شده و شما طلبکار این شرکت هستید شما نمی توانید ابتدا به یک شریک مراجعه کنید تا طلب خود را از او بگیرید‬
‫بلکه ابتدا باید به شرکت مراجعه کنید‪ ،‬به عبارت دیگر شما طلبکار شرکت هستید پس باید به خود بدهکار که شرکت است مراجعه کنید‪ .‬مراجعه طلبکار‬
‫شرکت به شرکاء تنها پس از انحالل شرکت ممکن است آن هم زمانی که دارایی شرکت کفاف بدهی ها را ندهد‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬طلبکار شرکت باید به چه شخصی رجوع نماید؟‬

‫پاسخ ‪ :‬ماده ‪.124‬‬

‫نکته ‪ :‬منظور از «قروض» بدهی ها می باشد‪.‬‬

‫نکته اصولی ‪« :‬مادامی که» مفهوم غایت است‪.‬‬

‫مسئولیت بین شرکاء ‪ :‬مسئولیت شرکاء در شرکت تضامنی در مقابل طلبکار تضامنی است مانند مسئولیت غاصبان که در برابر مالک تضامنی است اما‬
‫بین خود آنها مسئولیت نسبی است‪.‬‬

‫جمع بندی ‪:‬‬

‫سوال ‪ :‬نوع مسئولیت شرکای شرکت تضامنی در مقابل طلبکاران و در مقابل یکدیگر چگونه است؟‬

‫پاسخ ‪ :‬در مقابل طلبکاران تضامنی اما در مقابل یکدیگر نسبی است (به نسبت سرمایه)‪.‬‬

‫مثال ‪ :‬خانم مجیدیان طلبکار شرکت من و آقای غفاری و آقای اعلمی است‪ ،‬خانم مجیدیان می تواند طلب خود را از هر کدام از ما به طور کامل مطالبه‬
‫کند‪ ،‬پس اگر بدهی خانم مجیدیان ‪ 2‬م یلیارد باشد و ایشان به آقای غفاری مراجعه نمایند آقای غفاری باید تمام ‪ 2‬میلیارد را به خانم مجیدیان بدهند‪ ،‬اما‬
‫پس از آن می توانند به نسبت سرمایه به من و آقای اعلمی مراجعه کنند‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬امکان توافق خالف این حکم وجود دارد و ممکن است مسئولیت در بین شرکت ها بر عهده یک نفر یا چند نفر باشد‪.‬‬

‫ماده ‪: 12۵‬‬

‫«هر کس به عنوان شریک ضامن در شرکت تضامنی موجودی داخل شود متضامناً با سایر شرکاء مسئول قروضی هم خواهد بود که شرکت قبل از ورود او‬
‫داشته اعم از اینکه در اسم شرکت تغییری داده شده یا نشده باشد‪.‬‬

‫هر قراری که بین شرکاء برخال ف این ترتیب داده شده باشد در مقابل اشخاص ثالث کان لم یکن خواهد بود‪».‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪257‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫مسئولیت شرکای جدید ‪ :‬فرض کنید ‪ 5‬نفر یک شرکت تضامنی تاسیس کرده اند مدتی بعد دو نفر دیگر به این شرکت اضافه می شود؛ این ماده به این‬
‫موضوع پاسخ می دهد که آیا شریک های اضافه شده نسبت به بدهی های قبلی شرکت هم مسئولیت دارند یا خیر؟ ماده ‪ 125‬پاسخ می دهد که شرکاء‬
‫در قبال تمام بدهی های شرکت مسئولیت دارند چه پیش از ورود آنها به شرکت و چه پس از ورود آنها به شرکت‪.‬‬

‫جمع بندی ‪:‬‬

‫سوال ‪ :‬در شرکت تضامنی شرکای جدید نسبت به چه بدهی هایی مسئولیت خواهند داشت؟ تمام بدهی ها یا بدهی های جدید؟‬

‫پاسخ ‪ :‬همه بدهی ها‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬حکم این ماده آمره است و نمی توان خالف آن توافق کرد‪ .‬البته این موضوع در برابر طلبکاران است و می توان در روابط بین شرکاء توافق خالف‬
‫این حکم نمود برای مثال ممکن است شرط شود که شرکای جدید نسبت به بدهی های قبلی شرکت مسئولیتی نداشته باشند‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬در شرکت های تضامنی چه توافقاتی در مورد مسئولیت بین خود شرکاء معتبر است؟‬

‫پاسخ ‪ :‬هر توافقی بین خود شرکاء معتبر است چه عدم مسئولیت برخی از شرکاء و چه مسئولیت به میزان سرمایه یا به میزان سرمایه و ‪...‬‬

‫ماده ‪: 12۶‬‬

‫« هرگاه شرکت تضامنی منحل شود مادام که قروض شرکت از دارایی آن تأدیه نشده هیچ یک از طلبکاران شخصی شرکاء حقی در آن دارایی نخواهد‬
‫داشت اگر دارایی شرکت برای پرداخت قروض آن کفایت نکند طلبکاران شرکت حق دارند بقیه طلب خود را از تمام یا فرد فرد شرکاء ضامن مطالبه کنند‬
‫ولی در این مورد طلبکاران شرکت بر طلبکاران شخصی شرکاء حق تقدم نخواهند داشت‪».‬‬

‫سوال ‪ :‬چه زمانی طلبکار شخصی شریک حق مراجعه به شرکت خواهد داشت؟‬

‫پاسخ ‪ :‬در ماده ‪.126‬‬

‫مثال ‪ :‬من و آقای غفاری و اعلمی شرکت تضامنی تشکیل داده ایم؛ وقتی شرکت تشکیل شد چهار شخص در اینجا وجود دارد که شخص حقیقی و یک‬
‫شخص حقوقی است؛ اما بدهی ها و مطالبات شخص حقوقی ارتباطی به بدهی ها و مطالبات ما سه نفر ندارد‪ .‬بنابراین طلبکاران شخصی شرکاء تنها زمانی‬
‫حق دارند به شرکت مراجعه کنند که شرکت منحل شود‪ ،‬بدهی های خود شرکت پرداخته شود و از دارایی های شرکت چیزی باقی مانده باشد‪.‬‬

‫جمع بندی ‪:‬‬

‫عدم وجود حق تقدم ‪ :‬یک شرکت تضامنی است و شما طلبکار او هستید‪ ،‬شرکت ورشکسته می شود و انحالل می یابد‪ ،‬وقتی نزد شریک برای اخذ طلب‬
‫خود رجوع می کنید می بینید که افراد دیگری هم طلبکار او هستند؛ در اینجا بین شما و سایر طلبکاران حق تقدم و اولویتی وجود ندارد‪ ،‬و شما هم‬
‫همانند سایرین خواهید بود‪.‬‬

‫جمع بندی ‪:‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا طلبکاران یک شرکت تضامنی که پس از انحالل شرکت تمام دیون آنها پرداخت نشده و حق مراجعه به شریک را دارد و شریک در برابر آنها‬
‫مسئولیت تضامنی دارد نسبت به طلبکاران شخصی شریک حق تقدم دارد و پرداخت بدهی آنها بر بدهی سایر طلبکاران شریک اولویت دارد؟‬

‫پاسخ ‪ :‬خیر مسئولیت تضامنی شریک برای طلبکار شرکت حق مراجعه ایجاد می نماید اما حق تقدم ایجاد نمی کند‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬ماده ‪ 126‬مفهوم دارد چرا که اگر شرکت منحل نشود طلبکاران شخصی نمی تواند به شرکت رجوع کند‪.‬‬

‫ماده ‪: 12۷‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪258‬‬

‫« به ورشکستگی شرکت تضامنی بعد از انحالل نیز می توان حکم داد مشروط به اینکه دارایی شرکت تقسیم نشده باشد‪».‬‬

‫صدور حکم ورشکستگی ‪ :‬اگر شرکت تضامنی منحل شود‪ ،‬پس از انحالل مادامی که تصفیه تمام نشده است امکان صدور حکم ورشکستگی وجود دارد‬
‫چرا که تا پیش از اتمام تصفیه شخصیت حقوقی شرکت همچنان باقی است‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬اهمیت این موضوع مانند اعالم ورشکستگی تاجر متوفی است‪ ،‬چون تاریخ توقف را مشخص می کند و نتیجه آن بطالن معامالت در دوران توقف‬
‫است‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا امکان صدور حکم ورشکستگی پس از انحالل شرکت تضامنی هم وجود دارد؟‬

‫پاسخ ‪ :‬در ماده ‪.127‬‬

‫نکته ‪ :‬اگر دارایی تقسیم ش ده باشد امکان صدور حکم ورشکستگی شرکت تضامنی وجود ندارد و طلبکاران باید به خود شرکاء رجوع کنند‪.‬‬

‫ماده ‪: 12۸‬‬

‫«ورشکستگی شرکت مالزمه قانونی با ورشکستگی شرکاء و ورشکستگی بعضی از شرکاء مالزمه قانونی با ورشکستگی شرکت ندارد‪».‬‬

‫تاثیر ورشکستگی شرکت یا شرکا ‪ :‬اگر شرکت ورشکسته شود همه شرکای شرکت ورشکسته می شوند و اگر شرکاء ورشکسته شوند‪ ،‬شرکت ورشکسته‬
‫می شود؟ در واقع هیچ مالزمه قانونی بین ورشکستگی شریک و شرکت وجود ندارد‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬ممکن است در واقعیت ورشکستگی شرکت منجر به ورشکستگی شریک و ورشکستگی شریک منجر به ورشکستگی شرکت شود‪ .‬رابطه این دو نه‬
‫تالزم است و نه تباین‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا بین ورشکستگی شرکت و شرکاء مالزمه وجود دارد؟‬

‫پاسخ ‪ :‬مالزمه قانونی ندارد‪.‬‬

‫جلسه صد و نوزدهم‬
‫ماده ‪: 12۹‬‬

‫« طلبکاران شخصی شرکاء حق ندارند طلب خود را از دارایی شرکت تامین یا وصول کنند ولی می توانند نسبت به سهمیه مدیون خود از منافع شرکت یا‬
‫سهمی که در صورت انحالل شرکت ممکن است به مدیون مزبور تعلق گیرد هر اقدام قانونی که مقتضی باشد به عمل آورند‪.‬‬

‫طلبکاران شخصی شرکاء در صورتی که نتوانسته باشند طلب خود را از دارایی شخصی مدیون خود وصول کنند و سهم مدیون از منافع شرکت کافی برای‬
‫تادیه طلب آنها نباشد می توانند انحالل شرکت را تقاضا نمایند ( اعم از اینکه شرکت برای مدت محدود یا غیر محدود تشکیل شده باشد) مشروط بر اینکه‬
‫الاقل شش ماه قبل قصد خود را به وسیله اظهارنامه رسمی به اطالع شرکت رسانیده باشند در این صورت شرکت یا بعضی از شرکاء می توانند مادام که‬
‫حکم نهایی انحالل صادر نشده با تادیه طلب دائنین مزبور تا حد دارایی مدیون در شرکت یا با جلب رضایت آنان به طریق دیگر از انحالل شرکت جلوگیری‬
‫کنند‪».‬‬

‫سوال ‪ :‬ترتیب مراجعه طلبکاران شخصی شرکا به شرکت چگونه است؟‬

‫پاسخ ‪ :‬ماده ‪.129‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪259‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫مراجعه طلبکاران شخصی شرکا به شرکت ‪ :‬گاهی شرکت طلبکارانی دارد که به شرکت مراجعه می نمایند و بعد از انحالل می توانند به شریک مراجعه‬
‫کنند‪ ،‬حال برعکس این مورد وجود دارد که هر کدام از این شرکا هم می توانند طلبکارانی داشته باشند‪ .‬در ماده ‪ 129‬گفته شده‪ ،‬شخصیت شریک از‬
‫شخصی ت طلبکار جداست و هیچ کدام نمی تواند به دیگری مراجعه کند‪ .‬حال این شریک در شرکت منافع و سودی دارد ممکن است بتواند از محل آنها‬
‫طلب خودش را وصول کند اما به عنوان یک طلبکار به شرکت نمی تواند مراجعه کند ‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬منظور از تامین در این ماده همان تامین خواسته می با شد که نمی توانند از اموال و دارایی های شرکت طلب را وصول کنند چون دارایی شرکت‬
‫مستقل از دارایی شریک است ‪.‬‬

‫مثال ‪ :‬شما طلبکار من هستید و من شریک شرکت تضامنی هستم‪ ،‬من نمی توانم طلبم را از شرکت وصول کنم چون دارایی های شرکت جدا از دارایی‬
‫های من است و باید به سراغ دارایی های خودم بیایید‪ .‬حاال اگر من در شرکت منافع یا سهم الشرکه ای دارم که اگر شرکت منحل شود مثال یک میلیارد‬
‫به من میرسد در اینجا وصول از محل آن ممکن است‪.‬‬

‫«طلبکاران شخصی شرکاء در صورتی که نتوانسته باشند طلب خود را از دارایی شخصی مدیون خود وصول کنند و سهم مدیون از منافع شرکت کافی برای‬
‫تادیه طلب آنها نباشد می توانند انحالل شرکت را تقاضا نمایند‪»...‬‬

‫منافع شرکت ‪ :‬سهمی که برای بدهکارشان است‪.‬‬

‫مثال ‪ :‬شما طلبکار من هستید و هرچه داشتم را توقیف کردید اما نتوانستید طلبتان را بگیرید و بخشی از طلب شما باقی مانده است و رفتید سراغ شرکت‪،‬‬
‫سهمی که من از منافع شرکت داشتم را هم گرفتید اما کفایت طلب شما را نمیکند‪( ،‬از اموال و منافع شرکت نتوانسته طلب را وصول کند) در اینجا می‬
‫توانید درخواست انحالل شرکت را داشته باشید که آن میزان دارایی و سرمایه ای که من از شرکت دارم مشخص شود و از محل آن بتوانید طلب خود را‬
‫دریافت کنید‪.‬‬

‫مثال ‪ :‬شما از من که شخص حقیقی هستم دو میلیارد طلب دارید حاال من در یک شرکت تضامنی شریک هستم‪ ،‬مستقیم نمی توانیم به شرکت برای‬
‫وصول طلب مراجعه کنیم چون شرکت یک شخصیت مستقل دارد‪ .‬سراغ من می آیید و پانصد میلیون را دریافت می کنید و یک میلیارد و نیم دیگر باقی‬
‫می ماند‪ ،‬حاال باز هم نمی توانیم سراغ شرکت برویم مادام که منحل نشده نمی شود سراغ شرکت رفت ولی می توانید منافعی که من در شرکت دارم‬
‫وصول کنید مثال از آن شرکت ماهی بیست میلیون سود دریافت می کنم در اینجا این سود به عنوان طلب قابل وصول است‪ .‬اگر بعد از طی کردن این‬
‫مراحل باز هم طلبی باقی ماند و دیگر هیچ چیزی برای وصول باقی نماند در اینجا می توان درخواست انحالل شرکت را داد که شرکت منحل شود و سهم‬
‫شخص بدهکار را از شرکت وصول کرد‪.‬‬

‫شرط انحالل ‪ :‬حاال در اینجا یک شرط وجود دارد‪ ،‬چون شرکت است و برای شرکای دیگر هم حقی وجود دارد‪ ،‬شرط این است که شش ماه قبل قصد‬
‫خود مبنی بر انحالل شرکت را باید به شرکت اطالع دهند‪ .‬در این حالت به درخواست شما فرآیند انحالل شرکت شروع می شود‪ .‬قاعدتا سایر شرکا دوست‬
‫ندارند شرکت منحل شود و نمی خواهند یک شریک شرکت را غرق کند؛ در اینجا سایر شرکا می توانند به میزان سهم و دارایی که من در شرکت دارم آن‬
‫را به من بپردازند و من را از شرکت اخراج کنند و جلوی انحالل شرکت را میگیرند‪ ،‬البته تا زمانی که حکم نهایی انحالل شرکت صادر نشده باشد‪ .‬بنابراین‬
‫آنچه که مالک است یا پرداخت است یا کس ب رضایت‪ ،‬با این دو پیش از صدور حکم نهایی می توانند جلوی انحالل شرکت را بگیرند‪ ،‬برای کسب رضایت‬
‫مثال می توانند به طلبکاران سهام بدهند‪.‬‬

‫* دائنین ‪ :‬طلبکارها‬

‫نکته ‪ :‬هر جایی که بشود بدون انحالل شرکت دارایی شرکت را توقیف کرد‪ ،‬نیاز به درخواست انحالل شرکت وجود ندارد‪ .‬مثال در سهام های بی نام‪.‬‬

‫ماده‪: 130‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪260‬‬

‫« نه مدیون شرکت می تواند در مقابل طلبی که ممکن است از یکی از شرکاء داشته باشد استناد به تهاتر کند نه خود شریک می تواند در مقابل قرضی‬
‫که ممکن است طلبکار او به شرکت داشته باشد به تهاتر استناد نماید معذالک کسی که طلبکار ش رکت و مدیون به یکی از شرکاء بوده و پس از انحالل‬
‫شرکت طلب او الوصول مانده در مقابل آن شرکت حق استناد به تهاتر خواهد داشت‪».‬‬

‫در مدنی آموختیم که یک پرداخت داریم ( صد میلیون بدهی دارم و آن را به شما پرداخت می کنم) و یک حکم پرداخت داریم مانند تهاتر و حواله‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا استناد به تهاتر بین طلبکاران و بدهکاران شرکت و شریک امکان پذیر است؟ ‪ /‬آیا در دیون و طلب های شرکت و شریک امکان استناد به تهاتر‬
‫وجود دارد؟‬

‫پاسخ ‪ :‬خیر‪ ،‬زیرا طلبکار و بدهکار یکی نیستند که مثال بارز آن «گنه کرد در بلخ آهنگری‪ ،‬به شوشتر زدند گردن مسگری» است‪.‬‬

‫مثال ‪ :‬من به عنوان شریک ‪ 500‬میلیون به شخصی بدهکارم و آن شخص هم ‪ 500‬میلیون به شرکت بدهکار است‪ ،‬شرکت از او مطالبه کرده که شما‬
‫‪ 500‬میلیون خود را بپردازید و او می گوید از فالنی که از او طلبکار هستم دریافت کنید(تهاتر بین دو دین) شرکت هم می گوید شما طلبتان را بروید از‬
‫آن شخص دریافت کنید سپس به شرکت بپردازید‪ .‬در این حالت تهاتر درست نمی باشد‪ .‬او شریک است اما به شرکت نمی تواند استناد کند‪.‬‬

‫نقطه مقابل ‪ :‬شخصی پانصد میلیون به شرکت بدهکار است و از من هم پانصد میلیون طلبکار است‪ ،‬حال ایشان اگر بخواهد در مقابل دین شرکت تهاتر‬
‫کند‪ ،‬تهاتر امکان پذیر و قابل استناد نمی باشد زیرا شخصیت هر کدام مستقل است ‪،‬یک شخصیت حقیقی و یکی حقوقی است و حق استناد نداریم‪ .‬شریک‬
‫نمی تواند به تهاتر استناد کند و بگوید که طلبم را نمی پردازم چون تو به شرکت بدهکاری! و نه شریک می تواند بگوید که من بدهی خود را به تو نمی‬
‫پردازم که من به تو بدهکارم و تو هم به شرکت بدهکاری! هیچ کدام قابل استناد در مقابل دیگری نیست‪.‬‬

‫* معذالک ‪ :‬یعنی با اینکه‬

‫* الوصول ‪ :‬یعنی غیر قابل وصول‬

‫تهاتر پس از انحالل ‪ :‬وقتی که شرکت منحل شد و شخصیت حقوقی شرکت از بین رفت حال در مقابل آن شریک می تواند به تهاتر استناد کند و بگوید‬
‫من به شما ‪ 500‬میلیون بدهکارم و از شرکت هم ‪ 500‬میلیون طلبکارم در این حالت امکان استناد به تهاتر وجود دارد‪.‬‬

‫ماده ‪: 131‬‬

‫«در صورت ورشکستگی یکی از شرکاء و همچنین در صورتی که یکی از طلبکاران شخصی یکی از شرکاء به موجب ماده ‪ 129‬انحالل شرکت را تقاضا کرده‬
‫سایر شرکاء می توانند سهمی آن شریک را از دارایی شرکت نقداً تادیه کرده و او را از شرکت خارج کنند‪».‬‬

‫مثال ‪ :‬چند نفر شریک شده اند و شرکت تضامنی تشکیل داده اند و شرکت کار خود را انجام می دهد و هر روز هم بهتر از روز قبل است که ناگهان مدیر‬
‫و شرکای شرکت هر روز با یک طلبکار از سمت یک شریک در شرکت مواجه می شوند و طلبکار اظهارنامه رسمی می نویسد که درخواست انحالل میدهم‪،‬‬
‫در این حالت مدیر و شرکای شرکت تصمیم می گیرند که سهم آن شریک را بدهند و او را اخراج کنند و شرکت را نجات دهند‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا شرکای شرکت تضامنی حق اخراج شریک بدهکار را دارند؟‬

‫پاسخ ‪ :‬با استناد به ماده ‪ 131‬با اجتماع شرایطی ممکن است ‪.‬‬

‫شروط ‪ .1 :‬باید آن شریک تاجر باشد و ورشکست شود ‪ . 2‬در صورتی که یکی از طلبکاران شخصی یکی از شرکاء به موجب ماده ‪ 129‬انحالل شرکت را‬
‫تقاضا کرد‪ .3 .‬سهم آن شریک را نقداً پرداخت نمایند‪.‬‬

‫ماده ‪: 132‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪261‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫«اگر در نتیجه ضررهای وارده سهم الشرکه کم شود مادام که این کمبود جبران نشده تادیه هر نوع منفعت به شرکاء ممنوع است‪».‬‬

‫سوال ‪ :‬در چه صورتی پرداخت منافع به شرکا ممنوع است؟‬

‫پاسخ ‪ :‬در نتیجه آسیب های اقتصادی و ضررهای وارد شده‪ ،‬اگر سهم الشرکه کم شود و در حالت خسارت قرار بگیرد و سرمایه شرکت در حال از بین‬
‫رفتن باشد و نتوان منافعی پرداخت کرد‪ ( .‬موردی است که شرکت در حالت از دست دادن سرمایه است و راس المالش در حال از بین رفتن است) اگر‬
‫منافعی در این حالت پرداخت شود مثل این است که یک انسان در حال خونریزی است و بعد از او خون هم بگیریم که در این شرایط آن انسان زودتر‬
‫می میرد‪ .‬یک بنگاه اقتصادی هم در این شرایط باید جلوی خروج منفعت از آن گرفته شود و بعد شروع به پیشرفت کند تا سهم الشرکه و سرمایه از دست‬
‫رفته جبران گردد‪ .‬در واقعیت هم منفعتی وجود ندارد که شرکت بخواهد بپردازد‪.‬‬

‫ماده ‪: 133‬‬

‫« جز در مورد فوق هیچ یک از شرکاء را شرکت نمی تواند به تکمیل سرمایه که به علت ضررهای وارده کم شده است ملزم کرده و یا او را مجبور نماید‬
‫بیش از آنچه که در شرکتنامه مقرر شده است به شرکت سرمایه دهد‪».‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا امکان الزام شریک یا شرکا به افزایش سرمایه وجود دارد؟‬

‫پاسخ ‪ :‬اصوال خیر‪ ،‬الزام شریک وجود ندارد‪.‬‬

‫استثنا ‪ :‬حکم ماده ‪ 132‬که گفته است منفعت پرداخت نمی شود تا سرمایه شرکت تکمیل گردد‪( .‬این یک مورد استثنایی است که فقط منفعت توزیع‬
‫نمی گردد تا تکمیل سرمایه انجام شود)‬

‫مثال ‪ :‬شرکت بگوید که سرمایه شرکت نصف شده است و سرمایه جدید بیاورید یا ملزم کند بر اساس تورم پیش آمده و چند برابر شدن قیمت ها سرمایه‬
‫جدید بیاورید‪.‬‬

‫‪ -‬پس برای شرکت نه حق الزام به افزایش سرمایه و نه حق الزام به تکمیل سرمایه وجود ندارد‪.‬‬

‫فرق افزایش سرمایه با تکمیل سرمایه ‪ :‬در تکمیل سرمایه نمی خواهیم مبلغ اولیه را زیاد کنیم مثال یک میلیارد را به دو میلیارد تبدیل کنیم‪،‬‬
‫می خواهیم مبلغ اولیه که کاهش پیدا کرده را تکمیل کنیم مثال یک میلیاردی که پانصد میلیون شده است را مجددا به یک میلیارد تبدیل کنیم‪ .‬اما‬
‫افزایش سرمایه یعنی اینکه یک میلیارد به ده میلیارد تبدیل گردد‪.‬‬

‫ماده ‪: 134‬‬

‫«هیچ شریکی نمی تواند بدون رضایت سایر شرکاء ( به حساب شخصی خود یا به حساب شخص ثالث) تجارتی از نوع تجارت شرکت نموده و یا به عنوان‬
‫شریک ضامن یا شریک با مسئولیت محدود در شرکت دیگری که نظیر آن تجارت را دارد داخل شود‪».‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا شریک می تواند با شرکت رقابت کند؟‬

‫مثال‪ :‬یک حق العمل کار به عنوان شخص ثالث پیدا کند و پشت او پنهان شود‪.‬‬

‫امکان این وجود ندارد که شریک از یک شرکت تضامنی وارد شرکت تضامنی دیگری شود که در همان حوزه مشترک فعالیت می کند‪ ،‬نه برای خودش به‬
‫طور پنهان و آشکار و نه در شرکت مسئولیت محدود و تضامنی دیگر‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا در شرکت سهامی این امکان وجود دارد؟‬

‫پاسخ ‪ :‬بله امکان خرید سهام شرکت رقیب وجود دارد و توصیه سرمایه گذاران است ‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪262‬‬

‫ماده‪: 13۵‬‬

‫«هر شرکت تضامنی می ت واند با تصویب تمام شرکاء به شرکت سهامی مبدل گردد در این صورت رعایت تمام مقررات راجعه به شرکت سهامی حتمی‬
‫است‪».‬‬

‫سوال ‪:‬آیا امکان تبدیل شرکت تضامنی به شرکت سهامی وجود دارد؟‬

‫پاسخ ‪ :‬بله با شرط تصویب تمام شرکا امکانش وجود دارد و باید قوانین شرکت های سهامی هم رعایت گردد‪.‬‬

‫جلسه صد و بیستم‬
‫ماده ‪: 13۵‬‬

‫«هر شرکت تضامنی می تواند با تصویب تمام شرکاء به شرکت سهامی مبدل گردد در این صورت رعایت تمام مقررات راجعه به شرکت سهامی حتمی‬
‫است‪».‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا امکان تبدیل شرکت تضامنی به شرکت سهامی وجود دارد؟‬

‫پاسخ ‪ :‬بله‪ ،‬اما مشروط به رعایت مقررات شرکت سهامی البته این یک قاعده عام است؛ هر جایی که الزم است شرکتی به شرکت دیگری تبدیل شود‬
‫الجرم باید تمام قواعد مربوط به آن شرکت مقصد را رعایت کند‪.‬‬

‫ماده ‪: 13۶‬‬

‫«شرکت تضامنی در موارد ذیل منحل می شود ‪:‬‬

‫الف) در مورد فقرات ‪ 3 - 2 - 1‬ماده ‪ 199( .93‬الیحه)‬

‫ب) در صورت تراضی تمام شرکاء‪.‬‬

‫ج) در صورتی که یکی از شرکاء به دالئلی انحالل شرکت را از محکمه تقاضا نماید و محکمه آن دالئل را موجه دانسته و حکم به انحالل بدهد‪.‬‬

‫د) در صورت فسخ یکی از شرکاء مطابق ماده ‪.137‬‬

‫ه) در صورت ورشکستگی یکی از شرکاء مطابق ماده ‪.138‬‬

‫و) در صورت فوت یا محجوریت یکی از شرکاء مطابق مواد ‪ 139‬و ‪.140‬‬

‫تبصره ‪ -‬در مورد بند (ج) هر گاه دالئل انحالل منحصراً مربوط به شریک یا شرکاء معینی باشد محکمه می تواند به تقاضای سایر شرکاء به جای انحالل‬
‫حکم اخراج آن شریک یا شرکای معین را بدهد‪».‬‬

‫حیات شرکت ‪ :‬هر شرکتی آغاز و پایانی دارد‪ ،‬آغازش تشکیل شرکت است و پایان شخصیت حقوقی آن ختم تصفیه است‪ ،‬در واقع پایان شرکت انحالل‬
‫آن است‪ .‬ممکن است شرکت ماموریتی که هدف شرکت بوده انجام ندهد یا نا ممکن و محال شود و بقای شرکت در راستای آن هدف نیست‪ ،‬ممکن است‬
‫شرکت معینی داشته و آن مدت تمام شده و ممکن است ورشکست شده باشد و موارد دیگر‪...‬‬

‫سوال ‪ :‬شرکت تضامنی در چه مواردی منحل میگردد؟‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪263‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫پاسخ ‪ :‬در ماده ‪.136‬‬

‫در ماده فوق بندهای «الف» تا «و» جهات انحالل شرکت سهامی را بیان کرده‪ ،‬البته هر بند فقط یک جهت انحالل نیست مثال بند الف خودش به تنهایی‬
‫سه سبب انحالل را بیان کرده است‪ ،‬همینطور بند و دو جهت انحالل ‪.‬‬

‫در مورد فقرات ‪ 3 - 2 - 1‬ماده ‪ 1۹۹( ۹3‬الیحه) ‪ :‬ماده ‪ 93‬آخرین ماده ای است که نسخ جزئی شده است‪ .‬در خصوص شرکت های سهامی به طور‬
‫کامل نسخ شده اما در مورد سایر شرکت ها همچنان الزم االجراست‪.‬‬

‫بند ‪ : 1‬وقتی که شرکت مقصودی را که برای آن تشکیل شده بود انجام داده یا انجام آن غیر ممکن شده باشد‪.‬‬

‫بند ‪ : 2‬وقتی که شرکت برای مدت معینی تشکیل و مدت منقضی شده باشد‪.‬‬

‫بند ‪ : 3‬در صورتی که شرکت ورشکست شود‪.‬‬

‫در صورت تراضی تمام شرکاء ‪ :‬همه شرکا تراضی کردند و به وجود آمد و همه شرکا تراضی می کنند که منحل گردد‪.‬‬

‫در صورت فسخ یکی از شرکاء مطابق ماده ‪ : 13۷‬یکی از شرکا شرکت را مطابق ماده ‪ 137‬فسخ کند‪ .‬شرکت در نتیجه یک عقد تشکیل می شود و‬
‫آن قرارداد قابل فسخ است و با فسخ شرکت از بین میرود‪.‬‬

‫ماده ‪ : 13۷‬فسخ شرکت در صورتی ممکن است که در اساسنامه این حق از شرکاء سلب نشده و نا شی از قصد اضرار نباشد‪ .‬تقاضای فسخ باید شش ماه‬
‫قبل از فسخ کتباً به شرکاء اعالم شود‪ .‬موافق اساسنامه باید سال به سال به حساب شرکت رسیدگی شود و فسخ در موقع ختم محاسبه سالیانه به عمل‬
‫می آید‪.‬‬

‫خالصه ‪ :‬اگر حق فسخ در اساسنامه از شرکا سلب نگردد و شریک قصد اضرار و سو استفاده از حق فسخ نداشته باشد می تواند فسخ کند‪.‬‬

‫در صورت ورشکستگی یکی از شرکاء مطابق ماده ‪ : 13۸‬قاعده این است که ورشکستگی شرکت به شرکا ربطی ندارد و ورشکستگی شرکا هم به‬
‫شرکت ربطی ندارد‪ .‬شرکت شخصیت حقوقی مستقل از شریک دارد و شریک هم همینطور‪ .‬استثنائا آنچه که در ماده ‪ 138‬گفته می شود‪ ،‬با اینکه شخصیت‬
‫حقوقی آنها مستقل است و قاعدتا ورشکستگی یکی نمی بایست منجر به ورشکستگی دیگری شود اما ممکن است این اتفاق بیافتاد‪.‬‬

‫تبصره ‪ :‬در تبصره ماده ‪ 136‬مطلبی راجع به بند «ج» آمده است‪ ،‬حال تبصره میگوید که این دلیل انحالل مربوط به یکی یا دو شریک باشد یا ممکن‬
‫است دلیل اختصاص به یک یا دو شریک نداشته باشد‪ .‬اگر دلیل انحالل مربوط به یک یا چند شریک باشد دادگاه می تواند به جای حکم به انحالل حکم‬
‫به اخراج شریک دهد‪.‬‬

‫ماده ‪: 13۷‬‬

‫«فسخ شرکت در صورتی ممکن است که در اساسنامه این حق از شرکاء سلب نشد ه و ناشی از قصد اضرار نباشد‪ .‬تقاضای فسخ باید شش ماه قبل از فسخ‬
‫کتباً به شرکاء اعالم شود‪.‬‬

‫اگر موافق اساسنامه باید سال به سال به حساب شرکت رسیدگی شود فسخ در موقع ختم محاسبه سالیانه به عمل می آید‪».‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا فسخ شرکت ممکن است و با چه شرایطی؟‬

‫پاسخ ‪ :‬دو شرط وجود دارد ‪ . 1 :‬در اساسنامه سلب نشده باشد‪ ،‬پس اگر خواستید شرکت تضامنی تشکیل دهید مراقب این باشید که شرکت در معرض‬
‫فسخ نباشد حق فسخ را سلب کنید ‪ . 2‬ناشی از قصد اضرار نباشد‪ .‬همان قاعده الضرر است‪ .‬اثبات قصد اضرار خیلی سخت است که قصد اضرار موثر در‬
‫فسخ نمی باشد‪.‬‬

‫شرط ‪ :‬تقاضای فسخ باید شش ماه قبل از فسخ کتباً به شرکاء اعالم شود‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪264‬‬

‫محاسبه سالیانه ‪ :‬منظور سال مالی که شرکت دارد‪.‬‬

‫ماده ‪: 13۸‬‬

‫« در مورد ورشکستگی یکی از شرکاء انحالل وقتی صورت می گیرد که مدیر تصفیه کتباً تقاضای انحالل شرکت را نموده و از تقاضای مزبور شش ماه‬
‫گذشته و شرکت مدیر تصفیه را از تقاضای انحالل منصرف نکرده باشد‪».‬‬

‫مثال ‪ :‬من و شما یک شرکت تضامنی داریم‪ .‬شرکت یک شخص حقوقی و تاجر است‪ ،‬من هم یک شخص حقیقی و ممکن است تاجر باشم‪ .‬حاال من که‬
‫یک شخص حقیقی و تاجر بودم ورشکست شدم‪ ،‬ورشکستگی من منجر به ورشکستی شرکت نمی گردد‪ .‬مدیر تصفیه ای تعیین می شود‪ .‬این مدیر متوجه‬
‫می شود که بیشتر سرمایه من در همان شرکت تضامنی است‪ .‬برای اینکه بتواند حقوق طلبکاران را بدهد و اداره کند مجبور است به اموال شرکت تضامنی‬
‫دست ببرد‪ .‬درخواست انحالل شرکت را می کند که سرمایه هر شریک پرداخت شود‪ .‬اگ ر شرکت مدیر را منصرف کرد مثال سرمایه ورشکسته را خارج کرد‬
‫که مشکل حل می شود و اگر شش ماه گذشت و چنین اقدامی انجام نشد آن موقع ورشکستگی یکی از شرکا منجر به ورشکستگی سایر شرکا می گردد‪.‬‬

‫ماده ‪: 13۹‬‬

‫«در صورت فوت یکی از شرکاء بقاء شرکت موقوف به رضایت سایر شرکاء و قائم مقام متوفی خواهد بود‪ .‬اگر سایر شرکاء به بقاء شرکت تصمیم نموده‬
‫باشند قائم مقام متوفی باید در مدت یک ماه از تاریخ فوت رضایت یا عدم رضایت خود را راجع به بقاء شرکت کتباً اعالم نماید در صورتی که قائم مقام‬
‫متوفی رضایت خود را اعالم نمود نسبت به اعمال شرکت د ر مدت مزبور از نفع و ضرر شریک خواهد بود ولی در صورت اعالم عدم رضایت در منافع حاصله‬
‫در مدت مذکور شریک بوده و نسبت به ضرر آن مدت سهیم نخواهد بود‪.‬‬

‫سکوت تا انقضای یک ماه در حکم اعالم رضایت است‪».‬‬

‫نکته ‪ :‬در ماده ‪ 140‬به محجوریت اشاره شده است که طبق ماده ‪ 139‬نسبت به آن عمل میگردد‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬ما در بحث شرکت های اشخاص هستیم و شخصیت شریک در این مبحث خیلی مهم است‪ .‬اگر همین شرکت یک شرکت سهامی بود ممکن بود‬
‫ده شریک فوت کنند و کسی خبردار نشود یا اینکه در گذر زمان تمام شرکا عوض شوند هم چالشی به وجود نمی آید‪.‬‬

‫قائم مقام متوفی ‪ :‬ش امل ورثه متوفی میگردد‪ .‬اگر قائم مقام رضایت خود را اعالم کند در هر نفع و ضرری شریک است‪ ،‬در صورت عدم رضایت‪ ،‬اگر‬
‫منافعی وجود داشته از آن منافع سهم خواهد برد و در ضرر شریک نیست‪ .‬در حالت سکوت تا یک ماه‪ ،‬شریک در نفع و ضرر است‪.‬‬

‫سکوت تا انقضای یک ماه در حکم اعالم رضایت است ‪ :‬این عبارت یک استثنای قانونی است بر این اصل که سکوت نمی تواند ابراز کننده قصد باشد‪.‬‬
‫هر جا که نیاز است قصد اعالم شود سکوت نمی تواند قصد باشد‪.‬‬

‫ماده ‪: 140‬‬

‫«در مورد محجوریت یکی از شرکاء مطابق مدلول ماده فوق عمل خواهد شد‪».‬‬

‫طبق ماده ‪ 139‬نسبت به محجورین عمل میگردد‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪265‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫جلسه صد و بیست و یکم‬

‫مواد قانونی ‪ :‬مواد ‪ 183‬الی ‪ 189‬بیان کننده احکام شرکت نسبی است البته مباحثی که مربوط به شرکت نسبی می باشد‪ ،‬بسیار بیشتر از این مطالب‬
‫بیان شده در مواد قانون است؛ علت خالصه بودن این مواد این است که بسیاری از احکام شرکت نسبی مشابه با شرکت تضامنی است؛ لذا در این ‪ 7‬ماده‬
‫ویژگی های اختصاصی شرکت نسبی بیان می شود و بقیه همان احکام و مقررات شرکت تضامنی ئخواهد بود‪.‬‬

‫شرکت نسبی ‪ :‬یکی از انواع شرکت ها در قانون تجارت شرکت نسبی است که کم و بیش با آن آشنایی دارید‪.‬‬

‫وجه تسمیه ‪ :‬شرکت نسبی به جهت میزان مسئولیت شرکا در این شرکت این نام را گرفته است‪ .‬میزان مسئولیت شما به عنوان شریک در شرکت نسبی‬
‫به نسبت سرمایه شما می باشد (نه به میزان مبلغ اسمی مثل شرکت های سهامی و نه نامحدود مانند شرکت تضامنی)‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬تعریف شرکت نسبی را بیان کنید‪.‬‬

‫پاسخ ‪ :‬شرکت نسبی یکی از انواع شرکت های ذکر شده در قانون تجارت اس ت که با اسم خاصی تشکیل و حداقل شرکای آن دو نفر هستند و میزان‬
‫مسئولیت شریک به نسبت سرمایه ای است که وارد شرکت نموده است (نه به میزان سرمایه)‪.‬‬

‫حداقل شرکا ‪ :‬تعداد شرکا حداقل دو نفر است مانند شرکت با مسئولیت محدود و حداکثر ندارد‪ .‬وجود حداقل دو شریک در شرکت نسبی شرط بقا‬
‫می باشد؛ اگر یکی از شرکا بخواهد از شرکت خارج شود باید شریک دیگری جای او را بگیرد‪.‬‬

‫جمع بندی ‪:‬‬

‫سوال ‪ :‬حداقل و حداکثر شرکا در شرکت نسبی چقدر است و آیا این تعداد فقط شرط تشکیل است یا الزمه بقای شرکت هم می باشد؟‬

‫پاسخ ‪ :‬از حیث تعداد شریک حداقل دارد و دو نفر است و اما از جهت حداکثر محدودیتی وجود ندارد‪ .‬حداقل دو نفر هم شرط تشکیل است و هم شرط‬
‫بقا و استمرار‪.‬‬

‫میزان مسئولیت ‪ :‬میزان مسئولیت شرکا در شرکت نسبی‪ ،‬نامحدود است اما نامحدود نسبی؛ پس اگر شما ‪ 20‬درصد سهم الشرکه شرکت نسبی را داشته‬
‫باشید و بدهی شرکت ‪ 10‬میلیارد باشد مسئولیت شما ‪ 20‬درصد آن یعنی ‪ 2‬میلیارد و اگر ‪ 100‬میلیارد باشد باز هم مسئولیت شما ‪ 20‬درصد آن یعنی‬
‫‪ 20‬میلیارد است‪ .‬اما در شرکت تضامنی مسئولیت نامحدود مطلق می باشد‪.‬‬

‫جمع بندی ‪:‬‬

‫سوال ‪ :‬میزان مسئولیت شریک در شرکت نسبی به چه میزان است؟‬

‫پاسخ ‪ :‬مسئولیت شریک شرکت نسبی نامحدود است البته نامحدود نسبی و نه مطلق‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬تفاوت نامحدود نسبی و مطلق در چیست؟‬

‫پاسخ ‪ :‬اگر مسئولیت نامحدود مطلق باشد همچون شرکت تضامنی شما به عنوان شریک تا آخرین ریال بدهی شرکت مسئول هستید‪ .‬مالک میزان‬
‫مسئولیت شما بدهی شرکت است نه میزان سرمایه شما و نه مبلغ اسمی سرمایه شما و نه نسبت سرمایه شما اما در نامحدود نسبی گرچه میزان مسئولیت‬
‫مبلغ مشخصی نمی باشد و ممکن است بیشتر و بیشتر باشد اما محدود به نسبت سهم الشرکه شما نسبت به کل سرمایه است مثالً اگر سهم الشرکه شما‬
‫‪ 20‬درصد کل سرمایه شرکت است ‪ 20‬درصد کل بدهی های شرکت مسئولیت شما خواهد بود بدون محدودیت‪.‬‬

‫اسم شرکت ‪ :‬اسم شرکت برای شخصی که با قواعد شرکت آشنا باشد‪ ،‬بیان می کند که شرکت چه نوعی است و هویت آن چیست به همین دلیل قانون‬
‫گذار حساسیت دارد تا نوع شرکت در نام او مشخص باشد‪ .‬لذا در شرکت با مسئولیت محدود هم اگر در نام شرکت نوع آن مشخص نمی شد مسئولیت در‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪266‬‬

‫مقابل اشخاص ثالث تضامنی محسوب می شد‪ .‬در شرکت نسبی هم به همین صورت باید همراه با اسم شرکت نسبی بودن آن قید شود در ضمن باید‬
‫حداقل نام یکی از شرکا در اسم شرکت بیان شود و عبارتی در کنار آن نشان دهنده وجود سایر شرکا هم باشد‪.‬‬

‫جمع بندی ‪:‬‬

‫سوال ‪ :‬در اسم شرکت نسبی چه قاعده ای می بایست رعایت گردد؟‬

‫پاسخ ‪ :‬در اسم شرکت اوالً باید عنوان شرکت نسبی قید شود و ثانیاً حداقل اسم یک شریک مورد تصریح قرار گیرد و ثالثاً یا نام همه شرکا قید شود یا نام‬
‫یک شریک به عالوه عب ارتی همچون «و برادران»‪« ،‬و شرکا»‪« ،‬و پسران» و ‪ ...‬قید شود‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬ضمانت اجرای عدم قید عنوان نسبی در شرکت نسبی چیست؟‬

‫پاسخ ‪ :‬همچون شرکت با مسئولیت محدود‪ ،‬شرکت نسبی هم شرکت تضامنی تلقی و مسئولیت شریک تضامنی خواهد بود‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬زمان تشکیل شرکت نسبی و میزان سرمایه الزم‪ ،‬موضوع شرکت و سهم الشرکه چگونه است؟‬

‫پاسخ ‪ :‬در همه این موضوعات احکام آن با شرکت تضامنی یکسان است بنابراین زمانی که تمام سرمایه نقدی پرداخت و سرمایه غیر نقدی تقدیم و تسلیم‬
‫گردد شرکت تشکیل می شود‪ .‬برای سرمایه حداقل و حداکثری وجود ندارد‪ .‬همینطور موضوع ا ین شرکت تجاری است لذا برای امور غیر تجاری تشکیل‬
‫نمی گردد‪ .‬سرمایه این شرکت سهم الشرکه نامیده می شود (نه سهام) راه انتقال آن با هیچ اکثریتی ممکن نیست و صرفاً با اتفاق آرا صورت می گیرد‪.‬‬

‫مشابهت شرکت مدنی و نسبی ‪ :‬شما می دانید که ما شرکت مدنی و شرکت تجاری داریم و با عقد شرکت آشنا هستید‪ .‬شرکت نسبی نزدیکترین شرکت‬
‫به شرکت مدنی می باشد و تنها تفاوت آن وجود شخصیت حقوقی در شرکت نسبی می باشد‪ .‬در شرکت مدنی شخصیت حقوقی وجود ندارد و تنها‬
‫شخصیت شرکا ایفای نقش می کند‪.‬‬

‫جمع بندی ‪:‬‬

‫سوال ‪ :‬در میان شرکت های قانون تجارت کدام یک نزدیکترین ارتباط را با شرکت مدنی دارد؟‬

‫پاسخ ‪ :‬غیر از اینکه شرکت مدنی فاقد شخصیت حقوقی و شرکت های موضوع قانون تجارت از جمله شرکت نسبی واجد شخصیت حقوقی است تقریباً‬
‫شرکت نسبی با شرکت مدنی یکسان است‪ .‬به عبارت دیگر در میان شرکت های موضوع قانون تجارت نزدیکترین شرکت به شرکت مدنی شرکت نسبی‬
‫است‪.‬‬

‫ماده ‪: 1۸3‬‬

‫«شرکت نسبی شرکتی است که برای امور تجارتی در تحت اسم مخصوصی بین دو یا چند نفر تشکیل و مسئولیت هر یک از شرکاء به نسبت سرمایه ای‬
‫است که در شرکت گذاشته‪».‬‬

‫سوال ‪ :‬تعریف شرکت نسبی چیست و مسئولیت شرکا به چه میزان است؟‬

‫پاسخ ‪ :‬در ماده ‪.183‬‬

‫نکته ‪ :‬شرکت نسبی نمی تواند برای امور غیر تجاری باشد‪.‬‬

‫ماده ‪: 1۸4‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪267‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫«در اسم شرکت نسبی عبارت ( شرکت نسبی) و الاقل اسم یک نفر از شرکاء باید ذکر شود ‪ -‬در صورتی که اسم شرکت مشتمل بر اسامی تمام شرکاء‬
‫نباشد بعد از اسم شریک یا شرکایی که ذکر شده عبارتی از قبیل (و شرکاء) (و برادران) ضروری است‪».‬‬

‫سوال ‪ :‬راجع به اسم شرکت نسبی چه قواعدی الزم الرعایه است؟‬

‫پاسخ ‪ :‬در ماده ‪.184‬‬

‫ماده ‪: 1۸۵‬‬

‫«دستور ماده ‪ 123 - 122 - 121 - 120 - 119 - 118‬در مورد شرکت نسبی نیز الزم الرعایه است‪».‬‬

‫مواد ذکر شده در ماده ‪ 185‬مربوط به شرکت تضامنی است و باید نسبت به شرکت نسبی هم رعایت شود‪.‬‬

‫ماده ‪: 11۸‬‬

‫«شرکت تضامنی وقتی تشکیل می شود که تمام سرمایه نقدی تادیه و سهم الشرکه غیرنقدی نیز تقویم و تسلیم شده باشد‪».‬‬

‫ماده ‪: 11۹‬‬

‫«در شرکت تضامنی منافع به نسبت سهم الشرکه بین شرکاء تقسیم می شود مگر آنکه شرکت نامه غیر از این ترتیب را مقرر داشته باشد‪».‬‬

‫در شرکت تضامنی و نسبی منافع به نسبت سهم شرکت تقسیم می شود یعنی اگر شرکت ‪ 100‬میلیون سود کند و من ‪ 20‬درصد سرمایه را داشته باشم‪،‬‬
‫‪ 20‬میلیون سود کرده ام‪.‬‬

‫ماده ‪: 120‬‬

‫«در شرکت تضامنی شرکاء باید الاقل یک نفر از میان خود یا از خارج به سمت مدیری معین نمایند‪».‬‬

‫شرکت نسبی باید مثل شرکت تضامنی حداقل ‪ 1‬مدیر داشته باشد و این مدیر می تواند از بیرون باشد‪.‬‬

‫ماده ‪: 121‬‬

‫«مسئولیت مدیر در برابر شرکا مسئولیت وکیل در برابر موکل خواهد بود‪».‬‬

‫ماده ‪: 122‬‬

‫«حدود مسئولیت مدیر یا مدیران شرکت تصامنی همان است که در ماده ‪ 51‬مقرر شده‪».‬‬

‫قیمت گذاری سهم الشرکه به تراضی تمام شرکا صورت می گیرد‪.‬‬

‫ماده ‪: 123‬‬

‫«در شرکت تضامنی هیچ یک از شرکاء نمی تواند سهم خود را به دیگری منتقل کند مگر به رضایت تمام شرکاء‪».‬‬

‫انتقال سهم شرکت ها با رضایت تمام شرکت های ممکن خواهد بود‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪268‬‬

‫جلسه صد و بیست و دوم‬

‫ماده ‪: 1۸۶‬‬

‫«اگر دارایی شرکت نسبی برای تأدیه تمام قروض شرکت کافی نباشد هر یک از شرکاء به نسبت سرمایه که در شرکت داشته مسئول تأدیه قروض شرکت‬
‫است‪».‬‬

‫سوال ‪ :‬شریک شرکت نسبی چه میزان مسئولیت دارد؟‬

‫پاسخ ‪ :‬در ماده ‪ .186‬به صورت خالصه مسئولیت در شرکت نسبی نامحدود نسبی است‪.‬‬

‫ماده ‪: 1۸۷‬‬

‫«مادام که شرکت نسبی منحل نشده مطالبه قروض آن باید از خود شرکت به عمل آید فقط پس از انحالل طلبکاران می توانند با رعایت ماده فوق به فرد‬
‫فرد شرکاء مراجعه کنند‪».‬‬

‫سوال ‪ :‬مطالبه قروض شرکت به چه صورت خواهد بود؟‬

‫پاسخ ‪ :‬در ماده ‪.187‬‬

‫نکته اصولی ‪ :‬مادام که مفهوم غایت است و مفهوم دارد‪.‬‬

‫ماده ‪: 1۸۸‬‬

‫«هر کس به عنوان شریک ضامن در شرکت نسبی موجودی داخل شود به نسبت سرمایه که در شرکت می گذارد مسئول قروضی هم خواهد بود که شرکت‬
‫قبل از ورود او داشته اعم از اینکه در اسم شرکت تغییری داده شده یا نشده باشد‪.‬‬

‫قرار شرکاء برخالف این ترتیب نسبت به اشخاص ثالث اثر ندارد‪».‬‬

‫مسئولیت شرکای جدید ‪ :‬اگر شرکای جدید وارد شرکت شوند و این شرکت قروض و بدهی های سابق بر ورود آنها در شرکت داشته باشد‪ ،‬آن ها نسبت‬
‫به تمام بدهی ها مسئول یت دارند‪ .‬به عبارتی وقتی شریک وارد شرکت می شود آن شرکت را با تمام داشته ها و نداشته هایش (دارایی منفی و مثبت) می‬
‫پذیرد‪ .‬البته توافق خالف این در برابر شرکا ممکن است اما در برابر اشخاص ثالث خیر‪.‬‬

‫عدم تاثیر توافق در برابر ثالث ‪ :‬ما پنج نفر هستیم که شرکت نسبی د اریم‪ ،‬بعد از مدتی آقای رهنما و آقای غفاری به شرکت ما اضافه میشوند‪ .‬زمانی‬
‫که آنها وارد شرکت می شوند این شرکت دو میلیارد بدهی دارد‪ .‬وقتی این دو نفر وارد شرکت می شوند و ‪ 50‬درصد سهم الشرکه را می خرند‪ ،‬یعنی در‬
‫قبال بدهی ها هم ‪ 50‬درصد مسئولیت دارند که از این دو میلیارد یک میلیارد از آنها اخذ می شود‪ .‬آقای رهنما و آقای غفاری نمی توانند در برابر ثالث‬
‫مدعی شوند چون بدهی قبل از ورود آنها وجود داشته مسئول نیستند اما بین خودم شرکا امکان توافق وجود دارد مثالً یک توافق نامه امضا می کنیم که‬
‫آقای رهنما و آقای غفاری در قبال بدهی قبلی مسئولیتی نداشته باشند‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا شریک جدید نسبت به قروض سابق مسئول است؟‬

‫پاسخ ‪ :‬در ماده ‪.188‬‬

‫ماده ‪: 1۸۹‬‬

‫«مفاد ماده ‪( 126‬جز مسؤولیت شرکاء که به نسبت سرمایه آنها است) و مواد ‪ 127‬تا ‪ 136‬در شرکتهاى نسبى نیز جارى است‪».‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪269‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫ماده ‪: 12۶‬‬

‫«هر گاه شرکت تضامنی منحل شود مادام که قروض شرکت از دارایی آن تأدیه نشده هیچ یک از طلبکاران شخصی شرکاء حقی در آن دارایی نخواهد‬
‫داشت اگر دارایی شرکت برای پرداخت قروض آن کفایت نکند طلبکاران شرکت حق دارند بقیه طلب خود را از تمام یا فرد فرد شرکاء ضامن مطالبه کنند‬
‫ولی در این مورد طلبکاران شرکت بر طلبکاران شخصی شرکاء حق تقدم نخواهند داشت‪».‬‬

‫این ماده بیان می کند که شرکا می توانند پس از پرداخت قبوض و بدهی ها به شرکت مراجعه کنند‪.‬‬

‫ماده ‪: 12۷‬‬

‫«به ورشکستگی شرکت تضامنی بعد از انحالل نیز می توان حکم داد مشروط به اینکه دارایی شرکت تقسیم نشده باشد‪».‬‬

‫می توان شرکت نسبی را پس از انحالل هم ورشکسته اعالم کرد چون مادامی که ختم تصفیه شرکت نشده شخصیت حقوقی دارد‪.‬‬

‫ماده ‪: 12۸‬‬

‫«ورشکستگی شرکت مالزمه قانونی با ورشکستگی شرکاء و ورشکستگی بعضی از شرکاء مالزمه قانونی با ورشکستگی شرکت ندارد‪».‬‬

‫مالزمه ای بین ورشکستگی شریک و شرکت وجود ندارد یعنی ورشکستگی یکی منجر به ورشکستگی دیگری نمی شود‪.‬‬

‫ماده ‪: 12۹‬‬

‫«طلبکاران شخصی شرکاء حق ندارند طلب خود را از دارایی شرکت تأمین یا وصول کنند ولی می توانند نسبت به سهمیه مدیون خود از منافع شرکت یا‬
‫سهمی که در صورت انحالل شر کت ممکن است به مدیون مزبور تعلق گیرد هر اقدام قانونی که مقتضی باشد به عمل آورند‪.‬‬

‫طلبکاران شخصی شرکاء در صورتی که نتوانسته باشند طلب خود را از دارایی شخصی مدیون خود وصول کنند و سهم مدیون از منافع شرکت کافی برای‬
‫تأدیه طلب آنها نباشد می توانند انحالل شرکت را تقاضا نمایند ( اعم از اینکه شرکت برای مدت محدود یا غیر محدود تشکیل شده باشد) مشروط بر اینکه‬
‫الاقل شش ماه قبل قصد خود را به وسیله اظهارنامه رسمی به اطالع شرکت رسانیده باشند در این صورت شرکت یا بعضی از شرکاء می توانند مادام که‬
‫حکم نهایی انحالل صادر نشده با ت أدیه طلب دائنین مزبور تا حد دارایی مدیون در شرکت یا با جلب رضایت آنان به طریق دیگر از انحالل شرکت جلوگیری‬
‫کنند‪».‬‬

‫طلبکار شریک حق مطالبه طلب خود را از شرکت ندارد مگر راجع به منافع و اموالی که سهم شریک است‪.‬‬

‫ماده ‪: 130‬‬

‫«نه مدیون شرکت می تواند در مقابل طلبی که ممکن است از یکی از شرکاء داشته باشد استناد به تهاتر کند نه خود شریک می تواند در مقابل قرضی که‬
‫ممکن است طلبکار او به شرکت داشته باشد به تهاتر استناد نماید معذالک کسی که طلبکار شرکت و مدیون به یکی از شرکاء بوده و پس از انحالل شرکت‬
‫طلب او الوصول مانده در مقابل آن شرکت حق استناد به تهاتر خواهد داشت‪».‬‬

‫طلبکار شریک یا طلبکار شرکت نمی تواند به تهاتر استناد کند چون شرکت شخصیت حقوقی مستقل از شریک دارد به همین جهت تهاتری بین این دو‬
‫به وجود نمی آید‪.‬‬

‫ماده ‪: 131‬‬

‫«در صورت ورشکستگی یکی از شرکاء و همچنین در صورتی که یکی از طلبکاران شخصی یکی از شرکاء به موجب ماده ‪ 129‬انحالل شرکت را تقاضا کرده‬
‫سایر شرکاء می توانند سهمی آن شریک را از دارایی شرکت نقداً تأدیه کرده و او را از شرکت خارج کنند‪».‬‬

‫اگر طلب یکی از شرکا منجر به انحالل شرکت شود سایر شرکا می توانند‪ ،‬سهم او را پرداخت کنند و او را از شرکت اخراج کنند‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪270‬‬

‫ماده ‪: 132‬‬

‫«اگر در نتیجه ضررهای وارده سهم الشرکه کم شود مادام که این کمبود جبران نشده تأدیه هر نوع منفعت به شرکاء ممنوع است‪».‬‬

‫اگر میزان سهم الشرکه کم شود تا زمانی که اصل سرمایه جبران نشود امکان اخذ سود وجود ندارد‪.‬‬

‫ماده ‪: 133‬‬

‫« جز در مورد فوق هیچ یک از شرکاء را شرکت نمی تواند به تکمیل سرمایه که به علت ضررهای وارده کم شده است ملزم کرده و یا او را مجبور نماید‬
‫بیش از آنچه که در شرکتنامه مقرر شده است به شرکت سرمایه دهد‪».‬‬

‫هیچ اکثریتی نمی تواند شرکا در شرکت نسبی را مجبور به افزایش سرمایه کند‪.‬‬

‫ماده ‪: 134‬‬

‫«هیچ شریکی نمی تواند بدون رضایت سایر شرکاء ( به حساب شخصی خود یا به حساب شخص ثالث) تجارتی از نوع تجارت شرکت نموده و یا به عنوان‬
‫شریک ضامن یا شریک با مسئولیت محدود در شرکت دیگری که نظیر آن تجارت را دارد داخل شود‪».‬‬

‫رقابت شریک با شرکت نسبی ممکن نمی باشد چه به عنوان شخص حقیقی و چه به عنوان شخص حقوقی‪.‬‬

‫ماده ‪: 13۵‬‬

‫«هر شرکت تضامنی می تواند با تصویب تمام شرکاء به شرکت سهامی مبدل گردد در این صورت رعایت تمام مقررات راجعه به شرکت سهامی حتمی‬
‫است‪».‬‬

‫تنها در صورتی می توان شرکت نسبی را به شرکت سهامی تبدیل کرد که تمام مقررات مربوط به شرکت سهامی رعایت گردد‪.‬‬

‫ماده ‪: 13۶‬‬

‫«شرکت تضامنی در موارد ذیل منحل می شود ‪:‬‬

‫الف) در مورد فقرات ‪ 3 - 2 - 1‬ماده ‪.93‬‬

‫ب) در صورت تراضی تمام شرکاء ‪:‬‬

‫ج) در صورتی که یکی از شرکاء به دالئلی انحالل شرکت را از محکمه تقاضا نماید و محکمه آن دالئل را موجه دانسته و حکم به انحالل بدهد‪.‬‬

‫د) در صورت فسخ یکی از شرکاء مطابق ماده ‪.137‬‬

‫ه) در صورت ورشکستگی یکی از شرکاء مطابق ماده ‪.138‬‬

‫و) در صورت فوت یا محجوریت یکی از شرکاء مطابق مواد ‪ 139‬و ‪.140‬‬

‫تبصره ‪ -‬در مورد بند (ج) هر گاه دالئل ان حالل منحصراً مربوط به شریک یا شرکاء معینی باشد محکمه می تواند به تقاضای سایر شرکاء به جای انحالل‬
‫حکم اخراج آن شریک یا شرکای معین را بدهد‪».‬‬

‫این ماده موارد انحالل شرکت نسبی را بیان می کند‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪271‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫جلسه صد و بیست و سوم‬

‫شرکت مختلط ‪ :‬این شرکت ها یا سهامی هستند و یا غ یر سهامی؛ از واژه مختلط باید متوجه شویم که این شرکت ها آمیزه ای از دو شرکت دیگر هستند‪.‬‬
‫در صورتی که شرکت مختلط سهامی باشد قواعد شرکت سهامی و یک شرکت دیگر به میان می آید‪.‬‬

‫ماده ‪: 141‬‬

‫«شرکت مختلط غیر سهامی شرکتی است که برای امور تجارتی در تحت اسم مخصوصی بین یک یا چند نفر شریک ضامن و یک یا چند نفر شریک با‬
‫مسئولیت محدود بدون انتشار سهام تشکیل می شود‪.‬‬

‫شریک ضامن مسئول کلیه قروضی است که ممکن است عالوه بر دارایی شرکت پیدا شود ‪ -‬شریک با مسئولیت محدود کسی است که مسئولیت او فقط‬
‫تا میزان سرمایه است که در شرکت گذارده و یا بایستی بگذارد‪.‬‬

‫در اسم شرکت باید عبارت (شرکت مختلط) و الاقل اسم یکی از شرکاء ضامن قید شود‪».‬‬

‫سوال ‪ :‬تعریف شرکت مختلط غیر سهامی چیست؟‬

‫پاسخ ‪ :‬در ماده ‪. 141‬‬

‫سوال ‪ :‬مسئولیت شرکا در شرکت مختلط غیر سهامی به چه میزان است؟‬

‫پاسخ ‪ :‬در ماده ‪.141‬‬

‫نکته آزمونی ‪ :‬در دوره ها‪ ،‬ما سعی بر شرح قانون داریم تا مطالب برای شما بهتر درک شود و برای گرفتن نتیجه خوب در آزمون ها همین موارد کافی‬
‫است‪ .‬اگر شخصی دکتری داشته باشد اما بر مواد قانونی مسلط نباشد‪ ،‬در آزمون های حقوقی هم قبول نخواهد شد چون تسلط بر مواد بسیار مهم است‪.‬‬

‫احکام شرکت مختلط غیر سهامی ‪ :‬در شرکت مختلط غیر سهامی با قواعد شرکت تضامنی و شرکت با مسئولیت محدود سر و کار داریم چون این‬
‫شرکت آمیزه ای از شرکت با مسئولیت محدود و شرکت تضامنی‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬شرکت مختلط غیر سهامی بدون انتشار سهام تشکیل می شود چون شرکت سهامی نمی باشد‪.‬‬

‫ماده ‪: 142‬‬

‫«روابط بین شرکاء با رعایت مقررات ذیل تابع شرکتنامه خواهد بود‪».‬‬

‫سوال ‪ :‬روابط شرکا در شرکت مختلط غیر سهامی تابع چه قواعدی است؟‬

‫پاسخ ‪ :‬روابط بین شرکا با رعایت خطوط قرمز قانونی تابع شرکتنامه است‪.‬‬

‫ماده ‪: 143‬‬

‫«هر یک از شرکاء با مسئولیت محدود که اسمش جزء اسم شرکت باشد در مقابل طلبکاران شرکت شریک ضامن محسوب خواهد شد‪.‬‬

‫هر قراری که برخالف این ترتیب بین شرکاء داده شده باشد در مقابل اشخاص ثالث بی اثر است‪».‬‬

‫قید نام شریک با مسئولیت محدود ‪ :‬در شرکت مختلط غیر سهامی دو دسته شریک داریم‪ ،‬یکی شرکای ضامن و دیگری شرکا با مسئولیت محدود؛‬
‫اگر نام یکی از شرکا با مسئولیت محدود در نام شرکت قید شود مسئولیت او تضامنی خواهد بود‪ .‬البته می توان بر خالف آن توافق کرد و بین خود شرکا‬
‫معتبر است هرچند این توافق در برابر اشخاص ثالث معتبر نمی باشد‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪272‬‬

‫سوال ‪ :‬ذکر اسم شریک با مسئولیت محدود در عنوان شرکت مختلط غیر سهامی چه تاثیری خواهد داشت؟‬

‫پاسخ ‪ :‬در ماده ‪.143‬‬

‫ماده ‪: 144‬‬

‫«اداره شرکت مختلط غیر سهامی به عهده شریک یا شرکای ضامن و حدود اختیارات آنها همان است که در مورد شرکاء شرکت تضامنی مقرر است‪».‬‬

‫مدیریت ‪ :‬مدیریت شرکت مختلط غیر سهامی با شر کای ضامن است و شرکت های با مسئولیت محدود نه حق و نه وظیفه مدیریت شرکت را دارند‪ .‬علت‬
‫آن است که تمام بار مسئولیت بر روی دوش شرکا ضامن است‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬مدیریت شرکت مختلط غیر سهامی چگونه است؟‬

‫پاسخ ‪ :‬در ماده ‪.144‬‬

‫ماده ‪: 14۵‬‬

‫«شریک با مسئولیت محدود نه به عنوان شریک حق اداره کردن شرکت را دارد نه اداره امور شرکت از وظایف او است‪».‬‬

‫سوال ‪ :‬شریک با مسئولیت محدود نسبت به اداره شرکت چه حق و چه وظیفه ای دارد؟‬

‫پاسخ ‪ :‬ماده ‪.145‬‬

‫ماده ‪: 14۶‬‬

‫«اگر شریک با مسئولیت محدود معامله برای شرکت کند ‪ -‬در مورد تعهدات ناشیه از آن معامله در مقابل طرف معامله حکم شریک ضامن را خواهد داشت‬
‫مگر اینکه تصریح کرده باشد معامله را به سمت وکالت از طرف شرکت انجام می دهد‪».‬‬

‫مسئولیت در قبال معامالت ‪ :‬اگر ما شریک با مسئولیت محدود در شرکت مختلط غیر سهامی باشیم می توانیم برای شرکت معامالتی انجام بدهیم اما‬
‫این اقد ام تنها به عنوان وکیل شرکت با قید وکالت حین معامله ممکن است در غیر این صورت و عدم قید وکالت شریک با مسئولیت محدود‪ ،‬در حکم‬
‫شریک ضامن خواهد بود‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا شریک با مسئولیت محدود می تواند برای شرکت معامله نماید؟ حکم معامالت او چیست و مسئولیت او به چه میزان است؟‬

‫پاسخ ‪ :‬در ماده ‪.146‬‬

‫ماده ‪: 14۷‬‬

‫«هر شریک با مسئولیت محدود حق نظارت در امور شرکت داشته و می تواند از روی دفاتر اسناد شرکت برای اطالع شخص خود راجع به وضعیت مالی‬
‫شرکت صورت خالصه ترتیب دهد‪.‬‬

‫هر قراردادی که بین شرکاء برخالف این ترتیب داده شود از درجه اعتبار ساقط است‪».‬‬

‫حق نظارت ‪ :‬هرچند که شریک با مسئولیت محدود حق اداره شرکت را ندارد اما می تواند بر امور شرکت نظارت نماید‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬شریک با مسئولیت محدود چه حقی در شرکت مختلط غیر سهامی دارند؟‬

‫پاسخ ‪ :‬در ماده ‪.147‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪273‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫نکته ‪ :‬حق نظارت شریک با مسئولیت محدود در شرکت مختلط غیر سهامی با توافق و شرکتنامه قابل سلب نمی باشد‪.‬‬

‫ماده ‪: 14۸‬‬

‫«هیچ شریک با مسئولیت محدود نمی تواند بدون رضایت سایر شرکاء شخص ثالثی را با انتقال تمامی قسمتی از سهم الشرکه خود به او داخل در شرکت‬
‫کند‪».‬‬

‫انتقال سهم الشرکه ‪ :‬شریک با مسئولیت محدود تنها در صورتی می تواند تمام یا قسمتی از سهم الشرکه خود را منتقل کند که تمام شرکا راضی باشند‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا شریک با مسئولیت محدود حق انتقال سهم الشرکه خود را دارد؟‬

‫پاسخ ‪ :‬در ماده ‪.148‬‬

‫ماده ‪: 14۹‬‬

‫«اگر یک یا چند نفر از شرکاء ب ا مسئولیت محدود حق خود را در شرکت بدون اجازه سایرین کالً یا بعضاً به شخص ثالثی واگذار نمایند شخص مزبور نه‬
‫حق دخالت در اداره شرکت و نه حق تفتیش در امور شرکت را خواهد داشت‪».‬‬

‫ضمانت اجرای ماده ‪ : 14۸‬اگر شریک با مسئولیت محدود تمام یا بخشی از سهم الشرکه خود را واگذار کنند هرچند که معامله صحیح است اما شریک‬
‫جدید‪ ،‬نه حق دخالت و نه حق تفکیک در شرکت را دارد یعنی حقوق کامل یک شریک به شخص مزبور داده نمی شود‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬ضمانت اجرای انتقال سهم الشرکه بدون رضایت شرکا چیست؟‬

‫پاسخ ‪ :‬در ماده ‪.149‬‬

‫ماده ‪: 1۵0‬‬

‫«در مورد تعهداتی که ش رکت مختلط غیر سهامی ممکن است قبل از ثبت شرکت کرده باشد شریک با مسئولیت محدود در مقابل اشخاص ثالث در حکم‬
‫شریک ضامن خواهد بود مگر ثابت نماید که اشخاص مزبور از محدود بودن مسئولیت او اطالع داشته اند‪».‬‬

‫مسئولیت به جهت معامالت پیش از ثبت شرکت ‪ :‬ما شرکت مختلط غیر سهامی تشکیل داده ایم اما پیش از اینکه شرکت ثبت شود معامالتی را انجام‬
‫داده ایم‪ .‬در این صورت مسئولیت شریک با مسئولیت محدود تضامنی خواهد بود‪ .‬البته اگر در حین انعقاد معامله محدود بودن مسئولیت شریک قید شود‬
‫دیگر مسئولیت تضامنی نخواهد بود‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬شریک با مسئولیت محدود نسبت به معامالت و تعهدات پیش از ثبت شرکت چه میزان مسئولیت دارد؟‬

‫پاسخ ‪ :‬در ماده ‪.150‬‬

‫نکته ‪ :‬شرکای ضامن باالترین حد مسئولیت را دارند به همین خاطر اینجا در مورد مسئولیت شرکا با مسئولیت محدود سخن گفته ایم‪.‬‬

‫جلسه صد و بیست و چهارم‬

‫مبحث شرکت تعاونی و تولید مصرف ‪ :‬از این مبحث در آزمون سوالی مطرح نمیگردد زیرا در سال ‪ 1370‬با قانون بخش تعاون‪ ،‬این شرکت دیگر تابع‬
‫قانون تجارت نمی باشد ولو اینکه شرکت تجاری تلقی گردد به خاطر اینکه به امور تجاری میپردازد‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪274‬‬

‫شرکت مختلط غیر سهامی ‪ :‬از اسم آن پیداست که مخلوطی از دو نوع شرکت است‪ .‬هم در آن شرکای ضامن و هم شرکای با مسئولیت محدود وجود‬
‫دارد‪.‬‬

‫شرکت مختلط سهامی ‪ :‬یک عده سهامدارند و یک عده ضامن هستند یعنی ترکیبی از شرکت سهامی و شرکت تضامنی است‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬شریک ضامن در شرکت مختلط غیر سهامی چه زمانی قابل تعقیب است؟‬

‫پاسخ ‪ :‬شریک ضامن به طور نامحدود مسئول پرداخت دیون و بدهی های شرکت است‪ ،‬مادامی که شرکت وجود دارد شریک قابل تعقیب نیست چون‬
‫یک شخص حقوقی است با شخصیتی متمایز از شخص حقیقی است‪ .‬زمانی که شرکت منحل شده باشد قابل تعقیب خواهد بود‪ .‬زمانی می توانیم سراغ‬
‫شریک برویم که شرکت منحل شده باشد و بتوانیم به سراغ شریک برویم‪.‬‬

‫ماده ‪: 1۵1‬‬

‫« شریک ضامن را وقتی می توان شخصاً برای قروض شرکت تعقیب نمود که شرکت منحل شده باشد‪».‬‬

‫• شخصاً ‪ :‬یعنی به عنوان شخص حقیقی‬

‫سوال ‪ :‬در شرکت مختلط غیر سهامی در صورت انحالل این شرکت مسئولیت شریک با مسئولیت محدود چقدر و چگونه است؟‬

‫ماده ‪: 1۵2‬‬

‫«هر گاه شرکت به طریقی غیر از ورشکستگی منحل شود و شریک با مسئولیت محدود هنوز تمام یا قسمتی از سهم الشرکه خود را نپرداخته و یا پس از‬
‫تادیه مسترد داشته است طلبکاران شرکت حق دارند معادل آنچه که از بابت سهم الشرکه باقی مانده است مستقیماً بر علیه شریک با مسئولیت محدود‬
‫اقامه دعوی نمایند‪ .‬اگر شرکت ورشکست شود حق مزبور را مدیر تصفیه خواهد داشت‪».‬‬

‫معادل آنچه که از بابت سهم الشرکه باقی مانده است ‪ :‬چون شریک با مسئولیت محدود میزان مسئولیت او محدود به میزان آورده اوست و قابلیت‬
‫تعقیب او هم معادل میزانی است که از سهم الشرکه باقی مانده است‪.‬‬

‫اگر شرکت ورشکست شود حق مزبور را مدیر تصفیه خواهد داشت ‪ :‬شرکت زمانی که منحل می شود یا به علت ورشکستگی است یا به علت‬
‫دیگری‪ .‬اگر به علت ورشکستگی باشد مدیر تصفیه عهده دار تصفیه امور شرکت است‪ ،‬در غیر اینصورت هم شرایط خاص خودش را خواهد داشت‪.‬‬

‫میزانی که می توان به شریک با مسئولیت محدود مراجعه کرد ‪ :‬اگر شرکت ورشکسته شده باشد مدیر تصفیه به معادل سهم الشرکه مراجعه و‬
‫مطالبه می کند‪ ،‬اگر به دلیلی غیر از ورشکستگی باشد طلبکاران حق دارند معادل سهم الشرکه مطالبه کنند‪ .‬شرکت ممکن است بعد از ثبت افزایش یا‬
‫کاهش سرمایه داشته باشد یا به عبارتی تقلیل سرمایه داشته باشد‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬در صورت تقلیل سرمایه شرکت و عدم ثبت آن ‪،‬ضمانت اجرا چیست؟‬

‫ماده ‪: 1۵3‬‬

‫« اگر در نتیجه قرارداد با شرکاء ضامن و یا در اثر برداشت قبلی از سرمایه شرکت شریک با مسئولیت محدود از سهم الشرکه خود که به ثبت رسیده است‬
‫بکاهد این تقلیل مادام که به ثبت نرسیده و بر طبق مقررات راجعه به نشر شرکت ها منتشر نشده است در مقابل طلبکاران شرکت معتبر نبوده و طلبکاران‬
‫مزبور می توانند برای تعهداتی که از طرف شرکت قبل از ثبت و انتشار تقلیل سرمایه به عمل آمده است تادیه همان سرمایه اولیه شریک با مسئولیت‬
‫محدود را مطالبه نمایند‪».‬‬

‫سرمایه اولیه ‪ :‬سرمایه قبل از تقلیل‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪275‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫ضمانت اجرا ‪ :‬عدم اعتبار کاهش سرم ایه در قبال طلبکاران‪ ،‬یعنی بین اعضای شرکت و شرکا معتبر است ولی در مقابل طلبکار معتبر نمی باشد یعنی در‬
‫مقابل آنها قابل استناد نمی باشد ‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬شرایط پرداخت سود به شریک با مسئولیت محدود چگونه است؟‬

‫ماده ‪: 1۵4‬‬

‫« به شریک با مسئولیت محدود‪ ،‬فرع نمی توان داد مگر در صورتی که موجب کسر سرمایه او در شرکت نشود‪.‬‬

‫اگر در نتیجه ضررهای وارده سهم الشرکه شریک با مسئولیت محدود کسر شد مادام که این کمبود جبران نشده تادیه هر ربح یا منفعتی به او ممنوع‬
‫است‪.‬‬

‫هرگاه وجهی برخالف حکم فوق تادیه گردید شریک با مسئولیت محدود تا معادل وجه دریافتی مسئول تعهدات شرکت است مگر در موردی که با حسن‬
‫نیت و به اعتبار بیالن مرتبی وجهی گرفته باشد‪».‬‬

‫* فرع ‪ :‬یعنی سود در مقابل آن اصل است یعنی سرمایه ‪.‬‬

‫* ربح ‪ :‬یعنی سود‬

‫سوال ‪ :‬ورود شریک با مسئولیت محدود جدید به شرکت چه آثاری دارد و چه مسئولیت هایی برای او ایجاد می کند؟‬

‫ماده ‪: 1۵۵‬‬

‫« هر کس به عنوان شریک با مسئولیت محدود در شرکت مختلط غیر سهامی موجودی داخل شود تا معادل سهم الشرکه خود مسئول قروضی خواهد بود‬
‫که شرکت قبل از ورود او داشته خواه اسم شرکت عوض شده یا نشده باشد‪.‬‬

‫هر شرطی که برخالف این ترتیب باشد در مقابل اشخاص ثالث کان لم یکن خواهد بود‪».‬‬

‫قاعده ذکر شده در این ماده یک قاعده آمره است‪ ،‬لذا توافق خالف آن ممکن نیست‪.‬‬

‫شرح وضعیت ‪ :‬وقتی وارد شرکتی شوید که سهام آن را به عنوان سهم الشرکه میخرید باید یک حسابرس یا وکیل شرکت وضعیت شرکت را به شما‬
‫بگوید واال مسئولیت به وجود می آورد‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬در صورت ورشکستگی شرکت تکلیف دارایی آن چه خواهد شد؟‬

‫پاسخ ‪ :‬ماده ‪.155‬‬

‫ماده ‪: 1۵۶‬‬

‫«اگر شرکت مختلط غیرسهامی ورشکست شود دارایی شرکت بین طلبکاران خود شرکت تقسیم شده و طلبکاران شخصی شرکاء در آن حقی ندارند‪ .‬سهم‬
‫الشرکه شرکاء با مسئولیت محدود نیز جزو دارایی شرکت محسوب است‪».‬‬

‫مثال ‪ :‬بدهی شرکت ده میلیارد و دارایی آن هفت میلیارد می باشد‪ ،‬در این حالت شرکت متوقف از تادیه دیون و نهایتا ورشکست می شود‪ .‬هفت میلیارد‬
‫بین طلبکاران شرکت تقسیم میگردد‪ ،‬طلبکاران شخصی شرکا هیچ حقی در دارایی شرکت ندارند‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬ورشکستگی شرکت یا شخص لزوما به این معنا نیست که آن شرکت ندار است‪ ،‬ممکن است شخص در آستانه ورشکستگی قرار بگیرد علی رغم‬
‫دار ایی خوبی که دارد ولی دارایی در دسترس او نیست یا به دلیل رکود قابلیت تبدیل به وجه نقد ندارد‪ ،‬مشکل نقدینگی با مشکل دارایی فرق دارد‪ .‬گاهی‬
‫اوقات شرکت در شرایط سختی قرار میگیرد و به هر دلیلی نمی تواند دیون خود را بپردازد‪ ،‬زمانی که تصمیم میگیرد دارایی خود را بفروشد شرایط خوب‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪276‬‬

‫می شود و می تواند دارایی خود را با قیمت خوبی بفروشد و تمام بدهی های خود را پرداخت می کند و حتی مبالغی هم اضافه می ماند که آن مبالغ اضافه‬
‫برای شرکاست و بین آنها توزیع می شود‪ .‬در این حالت طلبکاران شخصی‪ ،‬حق مراجعه دارند‪ .‬ولی مادامی که این دارایی شرکت است طلبکاران شخصی‬
‫هیچ حقی ندارند‪.‬‬

‫ماده ‪: 1۵۷‬‬

‫« اگر دارایی شرکت برای تادیه تمام قروض آن کافی نباشد طلبکاران آن حق دارند بقیه طلب خود را از دارایی شخصی تمام یا هر یک از شرکاء ضامن‬
‫وصول کنند در این صورت بین طلبکاران شرکت و طلبکاران شخصی شرکاء ضامن تفاوتی نخواهد بود‪».‬‬

‫سوال ‪ :‬اگر دارایی شرکت کفایت پرداخت تمام دیون را ننماید شرکای ضامن چه مسئولیتی دارند؟‬

‫پاسخ ‪ :‬ماده ‪.157‬‬

‫بقیه طلب خود را از دارایی شخصی تمام‪ ،‬وصول کنند ‪ :‬مطالبه از یک نفر نامردی نیست‪ ،‬چون خودش شریک ضامن است‪ ،‬تضامنی یعنی می توانند‬
‫همه مطالبه را از او بخواهند‪ .‬وقتی دو نفر از طلبکاران شرکت برای مطالبه به شریک ضامن مراجعه کنند و دو طلبکار شخصا هم از قبل وجود دارد‪ ،‬این‬
‫چهار طلبکار با هم هیچ فرقی ندارند و همگی طلبکار از یک نفرند‪ ،‬یکی با منشا بدهی های شرکت و یکی هم با منشا بدهی شخصی فرد هیچ فرقی ندارد‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬طلبکاران شخصی شریک ضامن نمی توانند از شرکت مطالبه داشته باشند ولی طلبکاران شرکت می توانند از شخص من‪ ،‬مطالبه داشته باشند‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬ورشکستگی یکی از شرکا با مسئولیت محدود چه اثری خواهد داشت؟‬

‫ماده ‪: 1۵۸‬‬

‫« در صورت ورشکستگی یکی از شرکاء با مسئولیت محدود خ ود شرکت یا طلبکاران آن با طلبکاران شریک مزبور متساوی الحقوق خواهند بود‪».‬‬

‫• متساوی الحقوق ‪ :‬یعنی در یک صف قرار میگیرند‪.‬‬

‫مثال ‪ :‬شریک با مسئولیت محدود با سهم الشرکه یک میلیارد که باید به شرکت آن را بپردازد‪ ،‬ورشکست می شود‪ .‬در صورت ورشکستگی مثال ده طلبکار‬
‫دارد و یک طلبکار هم شرکت می باشد که یک میلیارد تعهد به شرکت داشته است و شرکت به عنوان شخص حقوقی طلبکار است یا ممکن است شرکت‬
‫ورشکسته شود‪ ،‬طلبکاران شرکت برای دریافت تعهد یک میلیارد شریک به او مراجعه می کنند و این طلبکاران هم در صف بقیه طلبکاران قرار میگیرند تا‬
‫مطابق قانون طلب خود را دریافت کنند‪ ،‬منهای مستثنیات دین‪.‬‬

‫خود شرکت یا طلبکاران آن ‪« :‬یا» در اینجا بیانگر صور مسئله است‪ .‬ابتدا در صورتی که خود شرکت موجود است یا طلبکاران آن در صورتی که شرکت‬
‫منحل گردد‪.‬‬

‫ماده ‪: 1۵۹‬‬

‫« مقررات مواد ‪ 129‬و ‪ 130‬در شرکت های مختلط غیرسهامی نیز الزم الرعایه است‪».‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا مقررات مواد ‪ 129‬و ‪ 130‬در شرکت های مختلط غیر سهامی هم اعمال میگردد؟‬

‫پاسخ ‪ :‬ماده ‪.159‬‬

‫عنوان ماده ‪ : 12۹‬بحث ترتیب مراجعه طلبکاران شخصی شرکا به شرکت است‪.‬‬

‫عنوان ماده ‪ : 130‬بین دیون شخصی و شرکت هیچ وقت تهاتر نمی شود‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪277‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫ماده ‪: 1۶0‬‬

‫« اگر شریک ضامن بیش از یک نفر باشد مسئولیت آنها در مقابل طلبکاران و روابط آنها با یکدیگر تابع مقررات راجع به شرکت های تضامنی است‪».‬‬

‫سوال ‪ :‬در صورت متعدد بودن شرکا ضامن نوع و میزان مسئولیت آنها در مقابل طلبکاران چگونه و در روابط با یکدیگر چگونه خواهد بود؟‬

‫نکته ‪ :‬زمانی که مسئولیت تضامنی باشد و مسئوالن تضامنی متعدد باشند در مقابل طلبکاران به طور نامحدود مسئولند یعنی موظف به پرداخت بدهی به‬
‫طور کامل هستند‪ .‬در بین همدیگر دیگر رابطه شان تضامنی نیست و نسبی است‪.‬‬

‫ماده ‪: 1۶1‬‬

‫« مقررات مواد ‪ 139 - 138 - 137 - 136‬و ‪ 140‬در مورد شرکت های مختلط غیر سهامی نیز جاری است‪.‬‬

‫مرگ یا محجوریت یا ورشکستگی شریک یا شرکاء با مسئولیت محدود موجب انحالل شرکت نمی شود‪».‬‬

‫سوال ‪ :‬جهات انحالل شرکت مختلط غیر سهامی چیست؟‬

‫ماده ‪ 136‬جهات انحالل‪ ،‬ماده ‪ 137‬جهات فسخ‪ ،‬ماده ‪ 138‬انحالل شرکت به جهت ورشکستگی یکی از شرکا‪ ،‬ماده ‪ 139‬تاثیر فوت در بقای شرکت و ماده‬
‫‪140‬هم تاثیر محجوریت را بیان کرده است‪.‬‬

‫جلسه صد و بیست و پنجم‬

‫مبحث پنجم ‪ -‬شرکت مختلط سهامی‬

‫ماده ‪: 1۶2‬‬

‫« شرکت مختلط سهامی شرکت ی است که در تحت اسم مخصوصی بین یک عده شرکاء سهامی و یک یا چند نفر شریک ضامن تشکیل می شود‪.‬‬

‫شرکاء سهامی کسانی هستند که سرمایه آنها به صورت سهام یا قطعات سهام متساوی القیمه در آمده و مسئولیت آنها تا میزان همان سرمایه است که در‬
‫شرکت دارند‪.‬‬

‫شریک ضامن کسی است که سرمایه او به صورت سهام در نیامده و مسئول کلیه قروضی است که ممکن است عالوه بر دارایی شرکت پیدا شود در صورت‬
‫تعدد شریک ضامن مسئولیت آنها در مقابل طلبکاران و روابط آنها با یکدیگر تابع مقررات شرکت تضامنی خواهد بود‪».‬‬

‫سوال ‪ :‬تعریف شرکت مختلط سهامی چیست؟ میزان مسئولیت شرکا چقدر است؟‬

‫پاسخ ‪ :‬ماده ‪.162‬‬

‫تفاوت ‪ :‬شرکا در شرکت مختلط غیر سهامی ترکیبی از دو نوع شریک ضامن و با مسئولیت محدود بودند‪ ،‬در شرکت مختلط سهامی ضامن ها سر جای‬
‫خود هستند و سایر شرکا شرکای سهامدار هستند‪.‬‬

‫* متساوی القیمه ‪ :‬یعنی با قیمت یکسان و برابر‬

‫مسئولیت آنها تا میزان همان سرمایه است که در شرکت دارند ‪ :‬یعنی اگر سهامشان را تادیه کنند‪ ،‬اگر تعهد به انجامش داده باشند تمام است‪.‬‬

‫مسئولیت شریک ضامن ‪ :‬مسئولیت کامل و مطلق دارد‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪278‬‬

‫در صورت تعدد شریک ضامن ‪ :‬شریک ضامن در شرکت مختلط سهامی مثل مختلط غیر سهامی‪ ،‬شریک ضامن می تواند واحد یا متعدد باشد‪ .‬اگر یک‬
‫نفر باشد تمام مسئولیت بر عهده او است و اگر متعدد باشند تابع مقررات شرکت تضامنی است‪.‬‬

‫در مقابل طلبکاران ‪ :‬بدون توجه به میزان شراکت‪ ،‬مسئولیت کامل دارند‪.‬‬

‫در مقابل همدیگر ‪ :‬مسئولیت نسبی دارند‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬در اسم شرکت مختلط سهامی چه شرطی باید رعایت شود؟‬

‫ماده ‪: 1۶3‬‬

‫« در اسم شرکت باید عبارت ( شرکت مختلط) و الاقل اسم یکی از شرکاء ضامن قید شود‪».‬‬

‫سوال ‪ :‬مدیریت شرکت مختلط سهامی بر عهده چه کسانی است؟‬

‫پاسخ ‪ :‬به صورت منطقی و درست شرکای ضامن باید مدیریت را به عهده داشته باشد با توجه به اینکه در زمان پرداخت بدهی شرکت آنان باید بدهی را‬
‫پرداخت نمایند‪ ،‬آنان دلسوز هستند و دغدغه شرکت را دارند‪.‬‬

‫ماده ‪: 1۶4‬‬

‫« مدیریت شرکت مختلف سهامی مخصوص به شریک یا شرکاء ضامن است‪».‬‬

‫مفهوم ماده ‪ :‬ماده مفهوم حصر دارد‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا هیات بازرسی در شرکت مختلط سهامی ضروری است؟ شرایط و قواعد آن چیست؟‬

‫پاسخ ‪ :‬بله الزم است و بالفاصله باید در مجمع عمومی تعیین شوند و مدت اولین هیات نظار یک ساله است و بقیه هم هیچ محدودیتی ندارند‪.‬‬

‫ماده ‪: 1۶۵‬‬

‫« در هر یک از شرکت های مختلط سهامی هیات نظاری الاقل مرکب از سه نفر از شرکاء برقرار می شود و این هیات را مجمع عمومی شرکاء بالفاصله بعد‬
‫از تشکیل قطعی شرکت و قبل از هر اقدامی در امور شرکت معین می کند انتخاب هیات بر حسب شرایط مقرر در اساسنامه شرکت تجدید می شود در هر‬
‫صورت اولین هیات نظار برای یک سال انتخاب خواهد شد‪».‬‬

‫نکته ‪ :‬در شرکت مختلط سهامی بازرس وجود ندارد و به جای آن باید هیات بازرسان(هیات نظار) باشد‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا بازرسان شرکت مختلط سهامی می توانند غیر شریک باشند؟‬

‫پاسخ ‪ :‬خیر‪ ،‬فقط باید از میان شرکا باشند‪ .‬زمانی که شرکت ت شکیل شد باید هیات نظار آن هم تشکیل شود‪ ،‬قبل از هر اقدامی در شرکت باید باشد‪ ،‬چون‬
‫قرار است نظارت کنند‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬مدت ماموریت گروه بازرسان پس از اولین گروه چقدر است؟‬

‫پاسخ ‪ :‬هیات بازرسان دوم و پس از آن مدت قانونی ندارد و مطابق اساسنامه می تواند محدود یا نامحدود باشد‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬وظایف اولین هیات بازرسان چیست؟‬

‫ماده ‪: 1۶۶‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪279‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫« اولین هیات نظار باید بعد از انتخاب شدن بالفاصله تحقیق کرده و اطمینان حاصل کند که تمام مقررات مواد ‪ 41 - 39 - 38 - 29 - 28‬و ‪ 50‬این قانون‬
‫رعایت شده است‪».‬‬

‫یعنی باید دقت و بررسی کنند که شرکت با مقررات قانونی و کامال صحیح تشکیل شده است‪.‬‬

‫ماده ‪: 1۶۷‬‬

‫« اعضاء هیات نظار از جهت اعمال اداری و نتایج حاصله از آن هیچ مسئولیتی ندارند لیکن هر یک از آنها در انجام ماموریت خود بر طبق قوانین معموله‬
‫مملکتی مسئول اعمال و تقصیرات خود می باشند‪».‬‬

‫نکته ‪ :‬اعمال اداری بر عهده مدیران است نه بر عهده ناظران‪ .‬هیات نظار در انجام ماموریت خود(بازرسی) اگر کوتاهی نمایند مسئولند اما نسبت به اعمال‬
‫اداری مسئولیتی ندارند‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬وظایف روتین و مکرر گروه بازرسان چیست؟‬

‫اولین وظیفه آنها این بود که آیا مواد قانونی درست اعمال شده است یا خیر!‬

‫ماده ‪: 1۶۸‬‬

‫« اعضاء هیات نظار دفاتر و صندوق و کلیه اسناد شرکت را تحت تدقیق در آورده همه ساله راپورتی به مجمع عمومی می دهند و هر گاه در تنظیم صورت‬
‫دارایی بی ترتیبی و خطایی مشاهده نمایند در راپورت مزبور ذکر نموده و اگر مخالفتی با پیشنهاد مدیر شرکت در تقسیم منافع داشته باشند دالئل خود‬
‫را بیان می کنند‪».‬‬

‫• تحت تدقیق ‪ :‬یعنی به دقت بازرسی کنند‪.‬‬

‫• راپورتی ‪ :‬گزارش‬

‫سوال ‪ :‬گروه بازرسان چه اختیاراتی دارد؟‬

‫پاسخ ‪ :‬می توانند شرکا را به مجمع عمومی دعوت کنند و جهت انحالل هم اقدام نمایند‪.‬‬

‫ماده ‪: 1۶۹‬‬

‫« هیات نظار می تواند شرکاء را برای انعقاد مجمع عمومی دعوت نماید و با موافقت رای مجمع مزبور بر طبق فقره (ب) ماده ‪ 181‬شرکت را منحل کند‪».‬‬

‫بند ب ماده ‪ : 1۸1‬بر حسب تصمیم مجمع عم ومی در صورتی که در اساسنامه این حق برای مجمع مذکور تصریح شده باشد‪ .‬ماده ‪ 181‬موارد انحالل‬
‫شرکت مختلط سهامی را بیان نموده است‪ .‬در بند ب گفته شده که با تصمیم مجمع عمومی منحل شود‪.‬‬

‫در شرکت های سهامی یکی از حقوقی که صاحبان سهام داشتند حق اطالع از وضعیت شرکت بود‪(.‬ماده ‪ 139‬الیحه شرکت های سهامی)‬

‫ماده ‪: 1۷0‬‬

‫« تا پانزده روز قبل از انعقاد مجمع عمومی هر صاحب سهمی می تواند ( خود یا نماینده او) در مرکز اصلی شرکت حاضر شده از صورت بیالن و صورت‬
‫دارایی و راپورت هیات نظار اطالع حاصل کند‪».‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا صاحبان سهم در شرکت مختلط سهامی حق اطالع دارند؟‬

‫پاسخ ‪ :‬ماده ‪.170‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪280‬‬

‫• صاحب سهم ‪ :‬منظور شرکای سهامدار است‪.‬‬

‫ماده ‪: 1۷1‬‬

‫«ورشکستگی هیچ یک از شرکاء ضامن موجب انحالل شرکت نخواهد شد مگر در مورد ماده ‪».138‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا ورشکستگی شریک ضامن الجرم منجر به انحالل شرکت میگردد؟‬

‫پاسخ ‪ :‬خیر‪ ،‬جز مواردی که در ماده ‪ 138‬است‪.‬‬

‫ماده ‪ : 13۸‬در مورد ورشکستگی یکی از شرکاء انحالل وقتی صورت می گیرد که مدیر تصفیه کتباً تقاضای انحالل شرکت را نموده و از تقاضای مزبور‬
‫شش ماه گذشته و شرکت مدیر تصفیه را از تقاضای انحالل منصرف نکرده باشد‪.‬‬

‫ماده ‪: 1۷2‬‬

‫« حکم مواد ‪ 124‬و ‪ 134‬در مورد شرکت مختلط سهامی و شرکاء ضامن آن جاری است‪».‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا مقررات ماده ‪ 124‬راجع به مطالبه قروض از شرکت و شرکا و همچنین ماده ‪ 134‬راجع به ممنوعیت رقابت شریک با شرکت در شرکت مختلط‬
‫سهامی هم الزم االجرا هستند؟‬

‫پاسخ ‪ :‬ماده ‪.172‬‬

‫جلسه صد و بیست و ششم‬

‫ماده ‪: 1۷3‬‬

‫«هر گاه شرکت مختلط سهامی ورشکست شود شرکاء سهامی تمام قیمت سهام خود را نپرداخته باشند مدیر تصفیه آنچه را که بر عهده آنها باقی است‬
‫وصول می کند‪».‬‬

‫انواع سهامدار ‪ :‬در شرکت مختلط سهامی دو گونه سهامدار داریم؛ ضامن ها و سهامداران‪ .‬صاحبان سهام ممکن است تمام قیمت سهام خود و یا بخشی‬
‫از آن را پرداخته باشند و بخشی را نپرداخته باشند‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬اگر شرکت مختلط سهامی ورشکست شود و شرکای سهامدار تمام قیمت سهام خود را نپرداخته باشند مدیر تصفیه چه اقدامی انجام میدهد؟‬

‫پاسخ ‪ :‬ماده ‪.173‬‬

‫ماده ‪: 1۷4‬‬

‫«اگر شرکت به طریقی غیر از ورشکستگی منحل شد هر یک از طلبکاران شرکت می تواند به هر یک از شرکاء سهامی که از بابت قیمت سهام خود مدیون‬
‫شرکت است رجوع کرده در حدود بدهی آن شریک طلب خود را مطالبه نماید مادام که شرکت منحل نشده طلبکاران برای وصول طلب خود حق رجوع‬
‫به هیچ یک از شرکاء سهامی ندارند‪».‬‬

‫ممکن است انحالل شرکت به دلیل ورشکستگی نباشد بلکه به دلیل سایر جهات باشد؛ در این صورت طلبکاران حق مراجعه به اشخاصی را دارند‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬در صورتی که شرکت مختلط سهامی به علتی غیر از ورشکستگی منحل گردد‪ ،‬طلبکاران شرکت چه حقی دارند؟‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪281‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫پاسخ ‪ :‬ماده ‪.174‬‬

‫نکته ‪ :‬طلبکاران شرکت در واقع همان کاری را انجام می دهند که مدیر تصفیه طبق ماده ‪ 173‬انجام میداد‪.‬‬

‫عدم امکان رجوع پیش از انحالل ‪ :‬مادامی که شرکت منحل نشده طلبکار نمی تواند به دلیل تعهد پرداخت نشده شریک به او مراجعه کند‪.‬‬

‫نکته اصولی ‪ :‬عبارت پایانی ماده ‪ 174‬مفهوم غایت دارد‪.‬‬

‫ماده ‪: 1۷۵‬‬

‫«اگر شرکت مختلط ورشکست شد تا قروض شرکت از دارایی آن تأدیه نشده طلبکاران شخصی شرکاء ضامن حقی به دارایی شرکت ندارند‪».‬‬

‫سوال ‪ :‬طلبکاران شخصی شرکای ضامن چه زمانی حق مطالبه طلب خود را از دارایی شرکت خواهند داشت؟‬

‫پاسخ ‪ :‬تنها زمانی که شرکت منحل شود و بدهی ها و قروض خود شرکت پرداخت شود‪.‬‬

‫ماده ‪: 1۷۶‬‬

‫«مفاد مواد ‪ 41 - 39 - 38 - 29 - 28‬و ‪ 50‬شامل شرکت های مختلط سهامی است‪».‬‬

‫احراز رعایت حکم ‪ :‬موادی که در ماده ‪ 176‬بیان شده ‪ ،‬نسخ جزئی شده اند که در مورد شرکت های مختلف سهامی باید اجرا شوند‪ .‬در مورد هیئت نظار‬
‫هم بیان شد که وقتی شرکت تشکیل شد و در اولین اقدام گروه بازرسان را تشکیل داد باید تحقیق و احراز شود که این مواد رعایت شده اند‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬چه موادی از مواد نسخ شده قانون تجارت در شرکت های مختلط سهامی همچنان الزم االجرا است؟‬

‫پاسخ ‪ :‬ماده ‪.176‬‬

‫نکته درسی ‪ :‬چون قبل از این مواد را بررسی کرده ایم دیگر دوباره آنها را تکرار نمی کنیم‪.‬‬

‫ماده ‪: 1۷۷‬‬

‫«هر شرکت مختلط سهامی که برخالف مواد ‪ 39 - 29 - 28‬و ‪ 50‬تشکیل شود باطل است لیکن شرکاء نمی توانند در مقابل اشخاص خارج به این بطالن‬
‫استناد نمایند‪».‬‬

‫سوال ‪ :‬حکم وضعی شرکت مختلط سهامی که تشکیل شده اما مواد ‪ 28‬و ‪ 29‬و ‪ 39‬و ‪ 50‬در مورد آن رعایت نشده چیست؟‬

‫پاسخ ‪ :‬ماده ‪.177‬‬

‫عدم استناد بطالن ‪ :‬اگر بر خالف قانون شرکت مختلط سهامی تشکیل شد باطل است اما این بط الن در مقابل شخص ثالث دارای حسن نیت قابلیت‬
‫استناد ندارد‪.‬‬

‫ماده ‪: 1۷۸‬‬

‫«هر گاه شرکت بر حسب ماده قبل محکوم به بطالن شود مطابق ماده ‪ 101‬رفتار خواهد شد‪».‬‬

‫ماده ‪: 101‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪282‬‬

‫«اگر حکم بطالن شرکت به استناد ماده قبل صادر شود شرکایی که بطالن مستند به عمل آنها است و هیأت نظ ار و مدیرهایی که در حین حدوث سبب‬
‫بطالن یا بالفاصله پس از آن سر کار بوده و انجام وظیفه نکرده اند در مقابل شرکاء دیگر و اشخاص ثالث نسبت به خسارات ناشیه از این بطالن متضامناً‬
‫مسئول خواهند بود‪.‬‬

‫مدت مرور زمان ده سال از تاریخ حدوث موجب بطالن است‪».‬‬

‫مسئولیت مسئولین بطالن ‪ :‬گفتیم که به محض تشکیل شرکت باید بازرسان تعیین شوند و در اولین اقدام خود باید احراز کنند که مقررات تشکیل‬
‫شرکت رعایت شده است؛ حاال می بینیم که در تشکیل شرکت قانون رعایت نشده است و گروه بازرسان هم به این موضوع دقت نکرده اند و مدیران هم‬
‫این موضوع را بررسی نکردند در این صورت همه این افراد مسئولیت تضامنی دارند‪.‬‬

‫جمع بندی ‪:‬‬

‫سوال ‪ :‬اگر شرکت منطبق بر ماده ‪ 177‬باطل باشد چه قاعده ای حکم فرما است؟‬

‫پاسخ ‪ :‬در جایی که افرادی مسئول بطالن شرکت هستند مسئوالن بطالن مسئولیت تضامنی دارند؛ چه شریک ضامن باشند و چه نباشند‪.‬‬

‫ماده ‪: 1۷۹‬‬

‫«مفاد مواد ‪ 87 - 86 - 85 - 84‬این قانون در شرکت های مختلط نیز باید رعایت شود‪».‬‬

‫دوباره در مورد ‪ 179‬موادی بیان شده که باید در مورد شرکت های مختلط سهامی هم رعایت شود‪.‬‬

‫ماده ‪: 1۸0‬‬

‫«مفاد مواد ‪ 91 - 90 - 89‬و ‪ 92‬این قانون در مورد شرکت مختلط نیز الزم الرعایه است‪».‬‬

‫نکته درسی ‪ :‬چون مواد بیان شده در ماده ‪ 179‬و ‪ 180‬را قبالً بررسی کرده ایم خودتان آنها را بعداً مالحظه بفرمایید‪ .‬تقریبا دستتان آمده که مواد ‪21‬‬
‫تا ‪ 93‬که به ظاهر نسخ شده‪ ،‬چند مورد آن تنها در مورد شرکت های سهامی نسخ شده اند‪.‬‬

‫ماده ‪: 1۸1‬‬

‫«شرکت مختلط در موارد ذیل منحل می شود ‪:‬‬

‫الف) در مورد فقرات ‪ 3 - 2 - 1‬ماده ‪.93‬‬

‫ب) بر حسب تصمیم مجمع عمومی در صورتی که در اساسنامه این حق برای مجمع مذکور تصریح شده باشد‪.‬‬

‫ج) بر حسب تصمیم مجمع عمومی و رضایت شرکاء ضامن‪.‬‬

‫د) در صورت فوت یا محجوریت یکی از شرکا ء ضامن مشروط بر اینکه انحالل شرکت در این مورد در اساسنامه تصریح شده باشد‪.‬‬

‫در مورد فقرات (ب) و (ج) حکم ماده ‪ 72‬جاری است‪».‬‬

‫سوال ‪ :‬شرکت مختلط سهامی در چه مواردی منحل می گردد؟‬

‫پاسخ ‪ :‬ماده ‪.181‬‬

‫ماده ‪: ۹3‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪283‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫«شرکت سهامی در موارد ذیل منحل می شود ‪:‬‬

‫‪ - 1‬وقتی که شرکت مقصودی را که برای آن تشکیل شده بود انجام داده یا انجام آن غیر ممکن شده باشد‪.‬‬

‫‪ - 2‬وقتی که شرکت برای مدت معینی تشکیل و مدت منقضی شده باشد‪.‬‬

‫‪ - 3‬در صورتی که شرکت ورشکست شود‪.‬‬

‫‪ - 4‬در صورت تصمیم مجمع عمومی‪».‬‬

‫بند ب ‪ :‬در ماده ‪ 169‬به این موضوع اشاره شده است‪.‬‬

‫ماده ‪: 1۶۹‬‬

‫«هیأت نظار می تواند شرکاء را برای انعقاد مجمع عمومی دعوت نماید و با موافقت رأی مجمع مزبور بر طبق فقره (ب) ماده ‪ 181‬شرکت را منحل کند‪».‬‬

‫بند د ‪ :‬اصوال حجر یا فوت منجر به انحالل نمی شود مگر آنکه در اساسنامه بیان شده باشد‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬تنها در مورد شرکت ها ی سهامی سه نوع مجمع عمومی داریم اما در سایر شرکت ها فقط یک مجمع عمومی وجود دارد‪.‬‬

‫ماده ‪: ۷2‬‬

‫«تصمیمات مجمع عمومی به اکثریت آراء خواهد بود‪».‬‬

‫طبق این ماده حصول اکثریت الزامی است‪.‬‬

‫ماده ‪: 1۸2‬‬

‫«هر گاه در اساسنامه برای مجمع عمومی حق تصمیم به انحالل معین نشده و بین مجمع عمومی و شرکاء ضامن راجع به انحالل موافقت حاصل نشود و‬
‫محکمه دالئل طرفداران انحالل را موجه بیند حکم به انحالل خواهد داد‪ .‬همین حکم در موردی نیز جاری است که یکی از شرکاء ضامن به دالئلی انحالل‬
‫شرکت را از محکمه تقاضا نموده و محکمه آن دالئل را موجه ببیند‪».‬‬

‫سوال ‪ :‬در صورت بروز اختالف نظر بین شرکا در انحالل یا عدم انحالل شرکت تکلیف چیست؟‬

‫پاسخ ‪ :‬ماده ‪.182‬‬

‫بروز اختالف ‪ :‬ممکن است اختالف به دو حالت بروز پیدا کند؛ یک طرف شرکای ضامن قرار می گیرند و طرف دیگر مجمع عمومی یا در بین خود شرکای‬
‫ضامن یکی از آنها درخواست انحالل کند‪.‬‬

‫نتیجه ‪ :‬یا مجمع عمومی با شرکای ضامن به وحدت نظر می رسند که شرکت منحل می شود و یا وحدت نظر حاصل نمی شود و محکمه دالیل را بررسی‬
‫می کند و در صورت موجه بودن آنها دستور انحالل را می دهد‪.‬‬

‫نکته آزمونی ‪ :‬به پایان مبحث شرکت مختلط رسیدیم؛ شرکت های تعاونی تولید و مصرف باقی ماند که گفتیم مطالب آن را نمی خوانیم چون سوال خیز‬
‫نمی باشد و به موجب قانون بخش تعاون مصوب ‪ ، 1370‬شرکت های تعاونی دیگر تابع قانون تجارت نیستند ولو آنکه اشتغال به تجارت داشته باشند‪ .‬چند‬
‫ماده مهم دیگر راجع به شرکت و ثبت شرکت و مقررات مختلف آن داریم که در جلسه بعد بررسی خواهیم کرد‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪284‬‬

‫جلسه صد و بیست و هفتم‬

‫مبحث شرکت های تعاونی و تولید ‪ :‬در خصوص شرکت های تعاونی نیازی به مطالعه مواد نیست‪ ،‬چون مواد قانون تجارت نسبت به شرکت های تعاونی‬
‫اعمال نمی شود و شرکت های تعاونی تحت حکومت قانون تجارت نیستند و قانون تعاون ‪ 1370‬شرکت های تعاونی را از حاکمیت قانون تجارت خارج‬
‫نموده است‪.‬‬

‫فصل دوم ‪ -‬در مقررات راجعه به ثبت شرکت ها و نشر شرکتنامه‬

‫شرکت ها همیشه وجود داشته است‪ ،‬در فقه و در عقد مدنی‪ .‬از زمانی که بشر متوجه شده است که می تواند توانمندی های خود را روی هم بگذارد و‬
‫نتایج بهتری بگیرد شرکت وجود داشته است‪ .‬حال امروزه شرکت شخصیت حقوقی متمایزی پیدا نموده است‪ ،‬دارایی مستقل می تواند داشته باشد و ‪...‬‬

‫ماده ‪: 1۹۵‬‬

‫« ثبت کلیه شرکت های مذکور در این قانون الزامی و تابع جمیع مقررات قانون ثبت شرکت ها است‪».‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا ثبت شرکت الزامی است؟‬

‫پاسخ ‪ :‬ماده ‪.195‬‬

‫لزوم ثبت ‪ :‬اگر میخواهید شرکت داشته باشید باید ثبت شود و مقررات ثبت شرکت ها هم رعایت شود‪.‬‬

‫ماده ‪: 1۹۶‬‬

‫« اسناد و نوشتجاتی که برای به ثبت رساندن شرکت الزم است در نظامنامه وزارت عدلیه معین می شود‪».‬‬

‫سوال ‪ :‬چه اسناد و مدارکی برای ثبت شرکت الزم است؟‬

‫پاسخ ‪ :‬ماده ‪ 196‬پاسخ شفاف و روشنی به این سوال نداده است‪ .‬پاسخ را واگذار به نظام نامه وزارت عدلیه کرده است‪ .‬نظام نامه وزارت عدلیه همان آیین‬
‫نامه وزارت دادگستری است‪.‬‬

‫ماده ‪: 1۹۷‬‬

‫« در ظرف ماه اول تشکیل هر شرکت خالصه شرکتنامه و منضمات آن طبق نظامنامه وزارت عدلیه اعالن خواهد شد‪».‬‬

‫سوال ‪ :‬پس از تشکیل شرکت چه مواردی باید آگهی شود؟‬

‫پاسخ ‪ :‬ماده ‪.197‬‬

‫* منضمات ‪ :‬یعنی پیوست ها‪،‬‬

‫مثال ‪ :‬می خواهید شرکتی ثبت کنید که هدف آن آموزش می باشد و مجوزی از وزارت علوم دارید که این مجوز ضمیمه مدارک می گردد‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬آنچه که در موارد قانون تجارت و در ثبت شرکت ها مطالعه می کنیم یکسری کلیات است‪ .‬اگر وارد حوزه ثبت شرکت ها شوید مطالب خیلی بیشتر‬
‫است‪ ،‬باید قانون ثبت شرکت ها‪ ،‬آیین نامه ها‪ ،‬رویه ها و‪ ...‬مطالعه شود‪.‬‬

‫موضوع دو ماده فوق (‪ 1۹۶‬و‪ : )1۹۷‬مدارک درستی ارائه نشود و آگهی نگردد‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪285‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫ماده ‪: 1۹۸‬‬

‫« اگر به علت عدم رعایت دستور دو ماده فوق بطالن عملیات شرکت اعالم شده هیچ یک از شرکاء نمی توانند این بطالن را در مقابل اشخاص ثالثی که با‬
‫آنها معامله کرده اند عذر قرار دهند‪».‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا بطالن شرکت در مقابل اشخاص ثالث قابل استناد است؟‬

‫پاسخ ‪ :‬ماده ‪.198‬‬

‫نکته ‪ :‬منظور از اشخاص ثالث‪ ،‬اشخاص ثالث با حسن نیت است که در مقابل آنها قابل استناد نیست‪.‬‬

‫ماده ‪: 1۹۹‬‬

‫« هر گاه شرکت در چندین حوزه شعبه داشته باشد مقررات مواد ‪ 195‬و ‪ 197‬باید به قسمی که در نظامنامه وزارت عدلیه معین می شود در هر حوزه‬
‫جداگانه انجام گردد‪».‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا مقررات فوق الذکر نسبت به شعب هم الزم االجراست؟‬

‫پاسخ ‪ :‬باید ضوابط قانونی که آیین نامه مشخص می نماید نسبت به شعب هم انجام شود‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬موسسات آموزش عالی آزاد حق نمایندگی ندارند و اگر در یک شهر شعبه و نمایندگی داشته باشد قانونی نیست‪ .‬فقط می تواند با یک موسسه‬
‫آموزشی عالی آزاد دیگری همکاری نماید‪.‬‬

‫ماده ‪: 200‬‬

‫« در ه ر موقع که تصمیماتی برای تغییر اساسنامه شرکت یا تمدید مدت شرکت زائد بر مدت مقرر یا انحالل شرکت ( حتی در مواردی که انحالل به واسطه‬
‫انقضای مدت شرکت صورت می گیرد) و تعیین کیفیت تفریغ حساب یا تبدیل شرکاء یا خروج بعضی از آنها از شرکت یا تغییر اسم شرکت اتخاذ شود‬
‫مقررات مواد ‪ 195‬و ‪ 197‬الزم الرعایه است‪ .‬همین ترتیب در موقع هر تصمیمی که نسبت به مورد معین در ماده ‪ 79‬این قانون اتخاذ می شود رعایت‬
‫خواهد شد‪».‬‬

‫سوال ‪ :‬ثبت چه تصمیماتی از شرکت الزامی است؟‬

‫پاسخ ‪ :‬ماده ‪.200‬‬

‫انحالل شرکت ‪ :‬مانند انسان هایی که باید والدت و فوتشان ثبت شود‪.‬‬

‫خالصه اینکه ‪ :‬این تصمیمات باید مطابق ماده ‪ 195‬ابتدا ثبت و مطابق ماده ‪ 197‬سپس آگهی شود‪ .‬هر شرکت یا موسسه غیر تجاری که به هدف خدمات‬
‫آموزشی و ‪ ...‬است باید سرمایه ای داشته باشد و سرمایه اش باید ذکر شود‪.‬‬

‫ماده ‪: 201‬‬

‫« در هر گونه اسناد و صورت حسابها و اعال نات و نشریات و غیره که به طور خطی یا چاپی از طرف شرکت های مذکور در این قانون به استثنای شرکت‬
‫های تعاونی صادر می شود سرمایه شرکت صریحاً باید ذکر گردد و اگر تمام سرمایه پرداخته نشده قسمتی که پرداخته شده نیز باید صریحاً معین شود‪.‬‬
‫شرکت متخلف به جزای نقدی از دویست تا سه هزار ریال محکوم خواهد شد‪.‬‬

‫تبصره ‪ -‬شرکت های خارجی نیز که به وسیله شعبه یا نماینده در ایران اشتغال به تجارت دارند در مورد اسناد و صورت حسابها و اعالنات و نشریات خود‬
‫در ایران مشمول مقررات این ماده خواهند بود‪».‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪286‬‬

‫سوال ‪ :‬سرمایه شرکت در چه مواردی باید ذکر شود؟‬

‫پاسخ ‪ :‬ماده ‪.201‬‬

‫جزای نقدی از دویست تا سه هزار ریال ‪ :‬این عدد در سال ‪ 1399‬از یک میلیون تا شش میلیون تومان جزای نقدی تغییر نموده است‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا شرکت های خارجی هم باید سرمایه خود را اعالم نمایند؟‬

‫پاسخ ‪ :‬تبصره ماده ‪. 201‬‬

‫فصل سوم ‪ -‬در تصفیه امور شرکت ها‬

‫انحالل شرکت ‪ :‬شرکت زمانی منحل می شود‪ .‬شخص حقوقی روزی تشکیل و روزی هم منحل می شود‪ .‬انحالل شرکت ممکن است به علت ورشکستگی‬
‫و یا به هر علتی غیر از ور شکستگی باشد‪ .‬مثال مدتش تمام شود‪ ،‬موضوع فعالیتش را تمام کند یا موضوع فعالیتش غیر ممکن شود و ‪ ...‬در هر حال باید‬
‫امور شرکت تصفیه شود و حساب و کتابش شفاف شود‪.‬‬

‫ماده ‪: 202‬‬

‫« تصفیه امور شرکت ها پس از انحالل موافق مواد ذیل خواهد بود مگر در مورد ورشکستگی که تابع مقررات مربوط به ورشکستگی است‪».‬‬

‫سوال ‪ :‬چه مقرراتی بر تصفیه امور شرکت حکومت می کند؟‬

‫پاسخ ‪ :‬ماده ‪.202‬‬

‫نکته ‪ :‬پاسخ این سوال بستگی به علت انحالل دارد‪ .‬اگر علت انحالل ورشکستگی باشد مطابق مقررات مربوط به ورشکستگی است اما اگر علت غیر از‬
‫ورشکستگی باشد مطابق قواعد قانون تجارت است‪.‬‬

‫ماده ‪: 203‬‬

‫« در شرکت های تضامنی و نسبی و مختلط سهامی و غیر سهامی امر تصفیه با مدیر یا مدیران شرکت است مگر آن که شرکاء ضامن اشخاص دیگری را‬
‫از خارج یا از بین خود برای تصفیه معین نمایند‪».‬‬

‫سوال ‪ :‬چه اشخاصی مسئول تصفیه اند؟‬

‫پاسخ ‪ :‬ماده ‪.203‬‬

‫جلسه صد و بیست و هشتم‬

‫در ماده ‪ 203‬مشخص شد که در شرکت های تضامنی و نسبی و مختلط امر تصفیه با مدیران است‪ ،‬مگر اینکه شرکا افراد دیگری را به عنوان مدیر تصفیه‬
‫تعیین کنند‪.‬‬

‫ماده ‪: 204‬‬

‫« اگر از طرف یک یا چند شریک ضامن تعیین اشخاص مخصوص برای تصفیه تق اضا شد و سایر شرکاء ضامن آن تقاضا را نپذیرفتند محکمه بدایت اشخاصی‬
‫را برای تصفیه معین خواهد کرد‪».‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪287‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫سوال ‪ :‬در صورت بروز اختالف بین شرکای ضامن تکلیف تعیین مدیران تصفیه چه خواهد شد؟‬

‫پاسخ ‪ :‬ماده ‪.204‬‬

‫* محکمه بدایت ‪ :‬یعنی دادگاه بدوی و نخستین‪ .‬در زمان ما همان دادگاه عمومی حقوقی است‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬در صورت انحالل شرکت مدیر تصفیه باید معین شود یا مدیر شرکت باید به عنوان مدیر تصفیه معرفی شود و یا اگر شخص دیگری است باید به‬
‫اداره ثبت اسناد اعالم شود‪.‬‬

‫ماده ‪: 20۵‬‬

‫« در هر مورد که اشخاصی غیر از مدیران شرکت برای تصفیه معین شوند اسامی آنها باید در اداره ثبت اسناد ثبت و اعالن گردد‪».‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا اسم مدیر تصفیه باید ثبت و اعالن گردد؟‬

‫پاسخ ‪ :‬ماده ‪.205‬‬

‫ماده ‪: 20۶‬‬

‫« در شرکت های مختلط ( سهامی و غیر سهامی) شرکاء غیرضامن حق دارند یک یا چند نفر برای نظارت در امر تصفیه معین نمایند‪».‬‬

‫تصفیه در شرکت مختلط ‪ :‬خواندیم که شرکت های مختلط دو نوع سهامی و غیر سهامی دارد‪ .‬در شرکت مختلط سهامی بعضی از شرکا ضامن بودند و‬
‫بعضی ها سهام دار بودند‪ .‬در شرکت مختلط غیر سهامی بعضی از شرکا شریک با مسئولیت محدود بودند و بعضی از شرکا هم شریک ضامن بودند‪ .‬بار‬
‫سنگین مسئولی ت تضامنی بر عهده شرکا ضامن بود در نتیجه اداره شرکت هم با شرکای ضامن بود‪ .‬شرکای غیر ضامن(یعنی شرکای با مسئولیت محدود‬
‫در مختلط غیر سهامی) و شرکای سهامدار در مختلط سهامی حق نظارت داشتند‪ .‬همانطور که در بازه زمان حیات شرکت حق نظارت دارند در زمان تصفیه‬
‫هم حق نظارت بر تصفیه دارند‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬در تصفیه شرکت های مختلط شرکای غیر ضامن چه حقی دارند؟‬

‫پاسخ ‪ :‬ماده ‪.206‬‬

‫در شرکت های مختلط سهامی ‪ :‬که شرکای ضامن و سهامدار دارند‪.‬‬

‫در شرکت های مختلط غیر سهامی ‪ :‬که شرکای ضامن و با مسئولیت محدود دارد‪.‬‬

‫شرکاء غیرضامن ‪ :‬یعنی همان شرکای ض امن و با مسئولیت محدود‪ ،‬می توانند یک نماینده ناظر داشته باشند‪.‬‬

‫ماده ‪: 20۷‬‬

‫« وظیفه متصدیان تصفیه خاتمه دادن به کارهای جاری و اجرای تعهدات و وصول مطالبات و تقسیم دارایی شرکت است به ترتیب مقرر در مواد ‪- 208‬‬
‫‪ 211 - 210 - 209‬و ‪».212‬‬

‫سوال ‪ :‬وظیفه مدیران یا متصدیان تصفیه چیست؟‬

‫پاسخ ‪ :‬ماده ‪.207‬‬

‫خاتمه دادن به کارهای جاری ‪ :‬یکسری از کارهایی که در جریان است باید خاتمه پیدا کند‪ ،‬مثال یک موسسه آموزشی دوره هایی که در حال برگزاری‬
‫است را تمام نماید‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪288‬‬

‫ماده ‪: 20۸‬‬

‫« اگر برای اجرای تعهدات شرکت معامالت جدیدی الزم شود متصدیان تصفیه انجام خواهند داد‪».‬‬

‫سوال ‪:‬آیا مدیران تصفیه حق انعقاد قرارداد و معامله جدید دارند؟‬

‫پاسخ ‪ :‬اگر در راستای تصفیه الزم است قراردادی انجام شود‪ ،‬این امکان وجود دارد‪ ،‬مثال یکسری طلب ها یا بدهی هایی با یک شرکتی داریم و میخواهیم‬
‫صلح کنیم و یا تهاتر قراردادی ا نجام دهیم‪ .‬قرارداد باید به هدف تصفیه باشد و غیر از هدف تصفیه باشد امکان قرارداد وجود ندارد‪ .‬پس هر اقدامی که انجام‬
‫میدهند باید در راستای پایان آن شرکت باشد‪.‬‬

‫ماده ‪: 20۹‬‬

‫« متصدیان تصفیه حق دارند شخصاً یا به توسط وکیل از طرف شرکت محاکمه کنند‪».‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا متصدیان تصفیه حق اقامه دعوی هم دارند؟‬

‫پاسخ ‪ :‬بله‪ .‬اذن در شی اذن در لوازم آن هم می باشد‪ .‬اگر قانون اذن میدهد که وصول مطالبات کند اذن به اقامه دعوی هم میدهد‪.‬‬

‫* محاکمه ‪ :‬منظور از محاکمه در اینجا یعنی طرح دعوا ‪.‬‬

‫ماده ‪: 210‬‬

‫« متصدی تصفیه وقتی حق اصالح و تعیین حَکَم دارد که شرکاء ضامن به او اجازه داده باشند‪ .‬مواردی که به حکم قانون حَکَمیت اجباری است از این‬
‫قاعده مستثنی است‪».‬‬

‫متصدی تصفیه می تواند در مواردی تصمیماتی هم بگیرد‪ ،‬به عبارتی تسامحا حکم صادر کند در زمانی که شرکای ضامن به او چنین اجازه ای داده باشند‪.‬‬

‫* حق اصالح ‪ :‬در اینجا یعنی حل و فصل از طریق صلح‬

‫* حَکَم ‪ :‬یعنی داور‬

‫سوال ‪ :‬در چه مواردی متصدی تصفیه حق صلح و ارجاع به داور دارد؟‬

‫پاسخ ‪ :‬در زمانی که چنین اجازه ای به او داده شده باشد‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬در بعضی موارد قانون الزام به داوری می کند‪ ،‬مانند دعاوی خانواده‪.‬‬

‫ماده ‪: 211‬‬

‫« آن قسمت از دارایی شرکت که در مدت تصفیه محل احتیاج نیست به طور موقت بین شرکاء تقسیم می شود ولی متصدیان تصفیه باید معادل قروضی‬
‫که هنوز موعد تادیه آن نرسیده است و همچنین معادل مبلغی که در حساب بین شرکاء مورد اختالف است موضوع نمایند‪».‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا امکان تقسیم دارایی شرکت پیش از ختم تصفیه وجود دارد؟‬

‫پاسخ ‪ :‬با اجتماع شرایطی به طور موقت وجود دارد‪ .‬در اینجا موقت در مقابل قطعی است‪ .‬قطعی یعنی تمام شدن‪ ،‬موقت یعنی فعال ‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪289‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫مثال ‪ :‬شرکا به مدیر تص فیه میگویند که یک تقسیم دارایی موقت داشته باشیم‪ .‬باید ابتدا بررسی داشته باشیم اینکه چقدر بدهی وجود دارد که هنوز موعد‬
‫آن نرسیده است که باید به همان اندازه کنار گذاشته شود‪ .‬برای اینکه مشخص شود یک شریک چقدر سهم دارد باید حساب و کتاب های آن توسط‬
‫متصدی تصفیه بررسی شود‪.‬‬

‫ماده ‪: 212‬‬

‫« متصدیان تصفیه حساب شرکاء را نسبت به هم و سهم هر یک از شرکاء را از نفع و ضرر معین می کنند‪ .‬رفع اختالف در تقسیم به محکمه بدایت رجوع‬
‫می شود‪».‬‬

‫سوال ‪ :‬حساب و سهم شرکا توسط چه کسی و چگونه تعیین می گردد؟‬

‫پاسخ ‪ :‬ماده ‪.212‬‬

‫ماده ‪: 213‬‬

‫« در شرکت های سهامی و شرکت های با مسئولیت محدود و شرکت های تعاونی امر تصفیه به عهده مدیران شرکت است مگر آنکه اساسنامه یا اکثریت‬
‫مجمع عمومی شرکت ترتیب دیگری مقرر داشته باشد‪».‬‬

‫سوال ‪ :‬برای تصفیه شرکت های ذکر شده در ماده ‪ 213‬مدیران تصفیه چه وظایف و اختیاراتی دارند؟‬

‫پاسخ ‪ :‬همان مواردی است که در ماده ‪ 207‬بیان شده است‪ .‬اما یک فرقی وجود دارد که در مورد ارجاع به داوری و حق سازش است‪ .‬گفتیم در شرکت‬
‫های تضامنی و نسبی و مختلط زمانی حق سازش و تعیین داور وجود دارد که شرکای ضامن این اجازه را داده باشند‪ ،‬در مورد شرکت های مذکور در ماده‬
‫‪ 213‬وقتی این حق وجود خواهد داشت که اساسنامه یا مجمع عمومی اجازه داده باشد به این خاطر که در شرکت های ماده ‪ 207‬رکن اداره کننده شرکای‬
‫ضامن هستند در مورد شرکت هایی که در ماده ‪ 213‬گفته می شود اساسنامه و مجمع عمومی رکن اداره کننده را تعیین می کند‪.‬‬

‫ماده ‪: 214‬‬

‫« وظیفه و اختیارات متصدیان تصفیه در شرکت سهامی و شرکت های با مسئولیت محدود و تعاونی به ترتیبی است که در ماده ‪ 207‬مقرر شده با این‬
‫تفاوت که حق اصالح و تعیین حکم برای م تصدیان تصفیه این شرکت ها (به استثنای مورد حکمیت اجباری) فقط وقتی خواهد بود که اساسنامه یا مجمع‬
‫عمومی این حق را به آنها داده باشد‪».‬‬

‫سوال ‪ :‬مسئولیت تصفیه در شرکت های سهامی با مسئولیت محدود و تعاونی به عهده چه اشخاصی است؟‬

‫پاسخ ‪ :‬ماده ‪.214‬‬

‫ماده ‪: 21۵‬‬

‫« تقسیم د ارایی شرکت های مذکور در ماده فوق بین شرکاء خواه در ضمن مدت تصفیه و خواه پس از ختم آن ممکن نیست مگر آن که قبالً سه مرتبه‬
‫در مجله رسمی و یکی از جراید اعالن و یک سال از تاریخ انتشار اولین اعالن در مجله گذشته باشد‪».‬‬

‫سوال ‪ :‬شرط تقسیم دارایی چیست؟‬

‫پاسخ ‪ :‬ماده ‪.215‬‬

‫در ضمن مدت تصفیه ‪ :‬همان تقسیم موقت است که با کنار گذاشتن بدهی ها‪ ،‬امکان تقسیم باقی مانده وجود داشت‪.‬‬

‫مشروط بر اینکه ‪ :‬در روزنامه رسمی آگهی شده باشد و از اولین اعالن هم یک سال گذشته باشد‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪290‬‬

‫ماده ‪: 21۶‬‬

‫« تخلف از ماده قبل متصدیان تصفیه را مسئول خسارت طلبکارانی قرار خواهد داد که به طلب خود نرسیده اند‪».‬‬

‫سوال ‪ :‬ضمانت اجرای عدم رعایت ماده ‪ 215‬چیست؟‬

‫پاسخ ‪ :‬ماده ‪.216‬‬

‫ماده ‪: 21۷‬‬

‫« دفاتر هر شرکتی که منحل شده با نظر مدیر ثبت اسناد در محل معینی از تاریخ ختم تصفیه تا ده سال محفوظ خواهد ماند‪».‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا دفاتر شرکت منحل شده باید نگهداری شود؟ تا چه مدتی؟‬

‫پاسخ ‪ :‬ماده ‪.217‬‬

‫ماده ‪: 21۸‬‬

‫« هر شرکتی مجاز است در اساسنامه خود برای تصفیه ترتیب دیگری مقرر دارد ولی در هر حال آن مقررات نباید مخالف مواد ‪210 - 209 - 208 - 207‬‬
‫‪ 217 - 216 - 215 -‬و قسمت اخیر ماده ‪ 211‬باشد‪».‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا امکان توافق بر خالف قواعد ذکر شده راجع به تصفیه وجود دارد؟‬

‫پاسخ ‪ :‬اصوال مخیره اند‪ ،‬مگر در چند مورد که آمره اند و نمی توان خالف آن توافق نمود‪.‬‬

‫جلسه صد و بیست و نهم‬

‫فصل چهارم ‪ -‬مقررات مختلف‬

‫ماده ‪: 21۹‬‬

‫«مدت مرور زمان در دعاوی اشخاص ثالث بر علیه شرکاء یا وراث آنها راجع به معامالت شرکت ( در مواردی که قانون شرکاء یا وراث آنها را مسئول قرار‬
‫داده) پنج سال است‪ .‬مبدأ مرور زمان روزی است که انحالل شرکت یا کناره گیری شریک یا اخراج او از شرکت در اداره ثبت به ثبت رسیده و در مجله‬
‫رسمی اعالن شده باشد‪ .‬در صورتی که طلب پس از ثبت و اعالن قابل مطالبه شده باشد مرور زمان از روزی شروع می شود که طلبکار حق مطالبه پیدا‬
‫کرده‪.‬‬

‫تبصره ‪ -‬دعوایی که سنخاً تابع مرور زمان کوتاه تری بوده یا به موجب این قانون مرور زمان طوالنی تری برای آن معین شده از مقررات این ماده مستثنی‬
‫است‪».‬‬

‫مرور زمان ‪ :‬این ماده بحث مرور زمان است برای اشخاصی که علیه شرکا یا وارثان آن ها‪ ،‬ادعایی داشته باشند؛ برای مثال شما شریک ضامن بوده اید و‬
‫حال از شرکت خارج شده اید یا اینکه کال شرکت منحل شده است؛ پس از مدت تعیین شده دعوای علیه شما قبول نخواهد شد‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬در دعاوی علیه شرکا یا ورثه آنان مدت مرور زمان چقدر است؟‬

‫پاسخ ‪ :‬ماده ‪.219‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪291‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫مبدا مرور زمان ‪ :‬ممکن است شرکت منحل شده یا شریک کناره گیری کرده یا اخراج شده باشد که بسته به مورد مرور زمان یک شروعی دارد که یا روز‬
‫ثبت انحالل یا روز ثبت کناره گیری و یا روز ثبت اخراج خواهد بود‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬اگر سررسید پس از زمان باشد‪ ،‬مبدا همان زمان سررسید است‪.‬‬

‫بررسی تبصره ماده ‪ : 21۹‬در برخی موارد مرور زمان بیشتر یا کمتر از ‪ 5‬سال تعیین شده است مانند مرور زمان در اسناد تجاری که یک سال یا شش‬
‫ماه است چون ماده ‪ 219‬عام و مواد دیگر خاص هستند و این ماده را تخصیص می زنند‪.‬‬

‫خالصه ‪ :‬اگر مرور زمان کمتر یا بیشتر در سایر قوانین معین شده باشد‪ ،‬آن قانون خاص و مخصص و مالک عمل خواهد بود‪.‬‬

‫امکان اقامه دعوی پس از انحالل ‪ :‬بعد از انحالل شرکت همچنان امکان طرح دعوا علیه شرکت وجود دارد تا زمان تقسیم دارایی و ختم تصفیه پس از‬
‫ختم ت صفیه دیگر امکان اقامه دعوا علیه شرکت وجود ندارد چون شخصیت شرکت از بین رفته است‪.‬‬

‫اقامه دعوی پس از ختم تصفیه ‪ :‬چون پس از ختم تصفیه شرکت نمی توان علیه او اقامه دعوا کرد باید به سراغ شرکای با مسئولیت نامحدود برویم و‬
‫نمی توان علیه شرکت اقامه دعوا کرد‪.‬‬

‫جمع بندی ‪:‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا پس از ختم تصفیه امکان اقامه دعوا علیه شرکت وجود دارد؟ تکلیف طلبکاران چیست؟‬

‫پاسخ ‪ :‬خیر؛ طلبکاران باید علیه شرکا طرح دعوا نمایند و صرفاً شرکایی که دارای مسئولیت نامحدود هستند‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬در صورتی که یک شرکت شرکای با مسئولیت نامحدود نداشته باشد مانند شرکت های سهامی؛ حسابها منظم تر هستند و معموالً چالش کمتر‬
‫ایجاد می شود اما به هر حال در صورتی که شریک با مسئولیت نامحدود نباشد امکان طرح دعوا علیه هیچکس وجود ندارد‪.‬‬

‫ماده ‪: 220‬‬

‫«هر شرکت ایرانی که فعالً وجود داشته یا در آتیه تشکیل شود و با اشتغال به امور تجارتی خود را به صورت یکی از شرکت های مذکور در این قانون در‬
‫نیاورده و مطابق مقررات مربوطه به آن شرکت عمل ننماید شرکت تضامنی محسوب شده و احکام راجع به شرکت های تضامنی در مورد آن اجرا می گردد‪.‬‬

‫هر شرکت تجارتی ایرانی مذکور در این قانون و هر شرکت خارجی که بر طبق قانون ثبت شرکت ها مصوب خرداد ماه ‪ 1310‬مکلف به ثبت است باید در‬
‫کلیه اسناد و صورت حسابها و اعالنات و نشریات خطی یا چاپی خود در ایران تصریح نماید که در تحت چه نمره در ایران به ثبت رسیده و اال محکوم به‬
‫جزای نقدی از ده میلیون ریال تا شصت میلیون ریال خواهد شد ‪ -‬این مجازات عالوه بر مجازاتی است که در قانون ثبت شرکت ها برای عدم ثبت مقرر‬
‫شده‪».‬‬

‫* فعالً ‪ :‬یعنی عمال وجود داشته باشد‪.‬‬

‫* آتیه ‪ :‬آینده‬

‫نکته آزمونی ‪ :‬ماده ‪ 219‬و ‪ 220‬بسیار مهم هستند‪.‬‬

‫مسئولیت شرکت عملی ‪ :‬گفتیم هر شرکتی که تشکیل می شود باید ثبت هم بشود‪ ،‬اما اگر شرکت تشکیل شود ولی طبق قانون ثبت و اعالن نشود‪،‬‬
‫دارای باالترین مسئولیت خواهد بود که آن مسئولیت تضامنی است‪.‬‬

‫نکته اصولی ‪ :‬این ماده مثالی است برای حکومت توسعه ای؛ شرکت عملی یا مخفی‪ ،‬حقیقتاً شرکت تضامنی نیستند بلکه قانونگذار به عنوان حاکم آن را‬
‫شرکت تضامنی می داند و در نتیجه حکومت آن توسعه ای است‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪292‬‬

‫سوال ‪ :‬احکام شرکت های عملی یا مخفی تابع چه قواعدی است؟‬

‫پاسخ ‪ :‬شرکت تضامنی‪.‬‬

‫ماده ‪: 221‬‬

‫«اگر شرکت سهام یا اوراق استقراضی داشته باشد که مطابق اساسنامه شرکت یا تصمیم مجمع عمومی قیمت آنها به طریق قرعه باید تأدیه شود و قبل از‬
‫تأدیه قیمت آن سهام یا اوراق منافعی که به آنها تعلق گرفته پرداخته شده باشد شرکت در موقع تأدیه اصل قیمت نمی تواند منافع تأدیه شده را استرداد‬
‫نماید‪».‬‬

‫توصیه آزمونی ‪ :‬ماده ‪ 221‬و ‪ 222‬چندان اهمیتی برای آزمون ها ندارد‪.‬‬

‫این ماده یک حکم دارد راجع به شرکت هایی که سهام یا اوراق استقراضی دارند؛ این موضوع عالوه بر اینکه اهمیت موضوعی ندارد حتی در عمل هم به‬
‫این صورت نیست‪.‬‬

‫ماده ‪: 222‬‬

‫«هر شرکت تجارتی می تواند در اساسنامه خود قید کند که سرمایه اولیه خود را به وسیله تأدیه اقساط بعدی از طرف شرکاء یا قبول شریک جدید زیاد‬
‫کرده و یا به واسطه برداشت از سرمایه آن را تقلیل دهد‪.‬‬

‫در اساسنامه حداقلی که تا آن میزان می توان سرمایه اولیه را تقلیل داد صراحتاً معین می شود‪.‬‬

‫کمتر از عشر سرمایه اولیه شرکت را حداقل قرار دادن ممنوع است‪».‬‬

‫این ماده در مورد افزایش یا کاهش سرمایه شرکت می باشد‪.‬‬

‫نکته آزمونی ‪ :‬تنها یک سوال در مورد این سوال طرح شده است‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا امکان پیش بینی افزایش سرمایه در اساسنامه وجود دارد؟‬

‫پاسخ ‪ :‬ماده ‪.222‬‬

‫مفهوم عبارت پایانی ماده ‪ : 222‬فرض کنید من و شما یک شرکت با سرمایه اولیه یک میلیارد تومان ثبت می کنیم؛ در اساسنامه درج می کنیم که‬
‫کاهش سرمایه خواهیم داشت؛ اگر کاهش سرمایه را برای مثال ‪ 500‬میلیون در نظر بگیریم این صحیح است اما ممکن نیست آنقدر کم کنیم که به ‪10‬‬
‫میلیون یعنی یک دهم سرمایه اولیه برسد‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪293‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫«حقوق تجارت ‪»3‬‬

‫جلسه صد و سی ام‬
‫مقدمه ‪ :‬دوره حقوق اسناد تجاری عالوه بر اینکه جنبه کاربردی دارد برای آزمون های حقوقی نیز بسیار مهم می باشد‪ .‬مهم ترین ویژگی دوره اسناد‬
‫تجاری آشنایی شما با یکی از حوزه های کاری در رشته حقوق است ‪.‬‬

‫نحوه تدریس ‪ :‬پس از پایان کلیات مباحث اسناد تجاری وارد شرح قانون چک می شویم همانطور که در آیین دادرسی مدنی و آیین دادرسی کیفری و‬
‫عقود معین‪ ،‬ماده به ماده و نکته به نکته جلو می رویم قانون چک را هم به همین شکل بررسی خواهیم کرد‪ ،‬پس ابتدا یک نگاه اشرافی و کاربردی به‬
‫مبحث حق وق اسناد تجاری خواهیم داشت و در گام دوم قانون جدید صدور چک‪ ،‬ماده به ماده بررسی می شود و این قانون بسیار حائز اهمیت است‪ .‬در‬
‫مرحله سوم وارد قانون تجارت می شویم و به همان شکلی که مباحث داللی‪ ،‬حق العمل کاری و ‪ ...‬نکته به نکته بیان شد‪ ،‬مبحث اسناد تجاری‪ ،‬سفته و‬
‫چک هم بررسی خواهد شد‪.‬‬

‫سوال ‪ : 1‬مفهوم اسناد تجارتی چیست؟‬

‫پاسخ ‪ :‬اسناد تجارتی متشکل از دو واژه است ‪.‬‬

‫‪ )1‬اسناد ‪ :‬اسناد جمع سند است‪ .‬هر واژه ای که در قانون یا در شرع تبدیل به یک اصطالح شده است یک معنای لغوی دارد و عالوه بر معنای لغوی یک‬
‫معنای اصطالحی هم دارد‪ .‬سند در معنای لغوی به معنای پشتوانه است‪ .‬معنای اصطالحی هم با معنای لغوی آن تفاوتی ندارد‪ .‬معنای اصطالحی سند در‬
‫ادله اثبات قانون مدنی است‪ .‬در مبحث ادله اثبات سند و ماده ‪ 1284‬تعریف شده است ‪.‬‬

‫ماده ‪ 12۸4‬قانون مدنی ‪:‬‬

‫«سند عبارت است از هر نوشته که در مقام دعوی یا دفاع قابل استناد باشد‪».‬‬

‫بررسی ماده ‪ : 12۸4‬هر جا سخن از سند به میان آمد بدانید که پای یک نوشته به میان است‪ .‬اگر شما میخواهید علیه من اقامه دعوی کنید و ادعایی‬
‫را مطرح کنید به هر نوشته ای که بتوانید استناد کنید و دادگاه را متقاعد کنید که ادعای شما صحیح است‪ ،‬سند است و در مقابل من ادعای شما را نمی‬
‫پذیرم و به دفاع بر می خیزم‪ ،‬هر نوشته ای که به من یاری کند تا ادعای شما را رد کنم سند است‪.‬‬

‫‪ )2‬تجارتی ‪ :‬تجارتی به معنای بازرگانی است‪.‬‬

‫معنی اسناد تجارتی ‪ :‬اسناد تجارتی دو معنا دارد‪ .‬یکی معنای عام و دیگری مفهوم خاص است‪.‬‬

‫اسناد تجارتی در معنای عام ‪ :‬در معنای عام اسناد تجارتی به هر سندی که در مبادالت تجارتی و بازرگانی به کار می رود گفته می شود مثل رسید ها‪،‬‬
‫قبض انبارها‪ ،‬بارنامه ها و قراردادهای تجاری‪ ،‬اسناد و بروات و چک ها‪ ،‬همه اینها سند تجارتی است‪.‬‬

‫اسناد تجارتی در معنای خاص ‪ :‬اسناد تجارتی در معنای خاص خودش هر سندی است که در مبادالت و معامالت قرار می گیرد و جانشین پول است‬
‫مثل برات‪ ،‬سفته و چک‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬ما در دوره حقوق اسناد تجارتی‪ ،‬اسناد تجارتی به معنای خاص را مورد بررسی قرار می دهیم ‪.‬‬

‫جمع بندی ‪:‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪294‬‬

‫سوال ‪ :‬اسناد تجارتی یعنی چه؟‬

‫پاسخ ‪ :‬این اصطالح از دو واژه اسناد و تجارتی تشکیل شده است‪ .‬تجارتی به معنای بازرگانی است و اما اسناد جمع سند است و سند در لغت یعنی پشتوانه‬
‫و در اصطالح یعنی هر نوشته ای که در مقام دعوی برای اثبات ادعا و یا دفاع برای رد ادعای دیگران قابل استناد باشد (ماده ‪ 1284‬قانون مدنی)‬

‫اسناد تجارتی دو معنا دارد‪ .‬یک معنای عام و دیگری معنای خاص‪ .‬اسناد تجارتی در معنای عام به هر سندی اطالق می گردد که در مبادالت تجاری به‬
‫کار رود از رسید کاال و بارنامه و قبض انبار گرفته تا چک و سفته و برات‪ .‬اما اسناد تجارتی در معنای خاص‪ ،‬اسنادی است که جانشین پول و معرف و بیانگر‬
‫یک حق دینی است‪ ،‬یعنی برات‪ ،‬سفته و چک‪.‬‬

‫در مبحث حقوق اسناد تجاری معنای خاص اسناد تجاری مدنظر است نه معنای عام آن‪.‬‬

‫جلسه صد و سی و یکم‬
‫انواع سند ‪ :‬سند همچون مال و عقد و مفاهیم دیگر تقسیمات متعددی دارد‪ .‬پنج اصطالح را ر اجع به انواع سند بررسی می کنیم و دو مورد اول هم‬
‫مواردی است که در قانون مدنی بیان شده است‪ .‬در جلسه قبل مفهوم اصطالحی سند را از قانون مدنی یاد گرفتیم که ماده ‪ 1284‬قانون مدنی سند را‬
‫تعریف کرد‪.‬‬

‫ماده ‪ 1286‬قانون مدنی دو نوع از انواع سند را بیان کرده است‪.‬‬

‫ماده ‪ 12۸۶‬قانون مدنی ‪:‬‬

‫«سند بر دو نوع است ‪ :‬رسمی و عادی‪».‬‬

‫قانون مدنی در ماده ‪ 1287‬سند رسمی را تعریف می کند و در ماده ‪ 1289‬سند عادی را بیان می کند‪.‬‬

‫ارکان سند رسمی ‪ :‬برای اینکه یک سند یعنی یک نوشته قابل استناد رسمی شود حتما باید در آن سه رکن باهم (عام مجموعی) وجود داشته باشد تا‬
‫آن یک سند رسمی شود‪ .‬هر کدام از این سه رکن نباشد دیگر آن سند‪ ،‬یک سند رسمی نیست‪.‬‬

‫رکن اول ‪ :‬تنظیم توسط مامور رسمی باشد‪( .‬مامور رسمی فردی است که ق انون آن را موظف به تنظیم آن سند کرده است‪ ،‬مثل مأمور ثبت احوال)‬

‫رکن دوم ‪ :‬مامور رسمی در حیطه صالحیت خودش اقدام کرده باشد‪( .‬یعنی مأمور ثبت احوال فقط شناسنامه و کارت ملی تنظیم کرده باشد نه برگه سبز‬
‫خودرو)‬

‫رکن سوم ‪ :‬مامور رسمی در حوزه صالحیت خودش اقدام کرده باشد و مطابق قانون هم سند را تنظیم کرده باشد‪.‬‬

‫نکته ‪ : 1‬اگر سند توسط مأمور غیررسمی تنظیم شده باشد مثل مشاور امالک و ‪ ...‬آن سند رسمی نیست‪.‬‬

‫نکته ‪ : 2‬اگر مأمور رسمی بوده است اما سندی که تنظیم کرده است در حوزه صالحیتش نبوده باشد باز هم سند رسمی نخواهد بود‪.‬‬

‫نکته ‪ : 3‬اگر مأمور رسمی باشد و در حوزه صالحیتش هم باشد اما مطابق قانون سند را تنظیم نکند باز هم چنین سندی‪ ،‬سند رسمی نخواهد بود‪.‬‬

‫خالصه ‪ :‬اجتماع همه این ارکان سه گانه باهم یک سند را تبدیل به یک سند رسمی می کند و فقدان هر کدام از این ارکان سه گانه‪ ،‬آن سند را تبدیل‬
‫به یک سند عادی می کند‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪295‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫سوال ‪ :‬انواع سند را نام برده و به طور مختصر تعریف کنید و در پایان نتیجه گیری نمایید که اسناد تجاری به معنای خاص در زمره کدام انواع سند‬
‫هستند؟‬

‫پاسخ ‪ :‬سند انواع متعددی دارد‪ .‬که پنج نوع را بررسی می کنیم ‪.‬‬

‫‪ )1‬سند رسمی ‪ )2‬سند عادی ‪ )3‬سند الزم االجرا ‪ )4‬سند در حکم سند الزم االجرا ‪ )5‬سند اجاره ای‬

‫ماده ‪ 1286‬قانون مدنی دو نوع اصلی سند را بیان نموده است یعنی سند رسمی و عادی ‪.‬‬

‫‪ )1‬سند رسمی ‪ :‬در ماده ‪ 1287‬قانون مدنی تعریف شده است‪ ،‬سندی است که دارای سه رکن باشد (اجتماع هر سه رکن برای رسمی بودن سند ضروری‬
‫است و هر سندی که فاقد هر یک از این ارکان باشد عادی خواهد بود‪ ).‬ارکان سه گانه سند رسمی عبارتند از ‪:‬‬

‫‪ )1‬تنظیم توسط مأمور رسمی‬

‫‪ )2‬تنظیم در حیطه صالحیت مأمور رسمی‬

‫‪ )3‬تنظیم بر طبق مقررات قانونی‬

‫‪ )2‬سند عادی ‪ :‬هر سندی است که مشمول سند رسمی یعنی تعریف مذکور در ماده ‪ 1287‬قانون مدنی نباشد‪ .‬به طور خالصه هر سندی که توسط مأمور‬
‫رسمی تنظیم نشود یا تنظیم کننده مأمور رسمی باشد اما تنظیم آن سند در حیطه صالحیت او نباشد و یا آنکه گرچه مأمور رسمی و تنظیم آن سند هم‬
‫در حیطه صالحیت او بوده اما مطابق قانون تنظیم نشود‪ ،‬سند عادی است‪.‬‬

‫به طور خالصه هر سندی که حتی یکی از ارکان سه گانه سند رسمی را نداشته باشد‪ ،‬سند عادی است‪.‬‬

‫ماده ‪ 12۸۷‬قانون مدنی ‪:‬‬

‫«اسنادی که در اداره ثبت اسناد و امالک و یا دفتر اسناد رسمی یا در نزد سایر مامورین رسمی در حدود صالحیت آنها و بر طبق مقررات قانونی تنظیم‬
‫شده باشند رسمی است‪».‬‬

‫ماده ‪ 12۸۹‬قانون مدنی ‪:‬‬

‫«غیر از اسناد مذکوره در ماده ‪ 1287‬سایر اسناد عادی است‪».‬‬

‫سوال ‪ :‬اصل در سند‪ ،‬رسمی بودن است یا عادی بودن؟‬

‫پاسخ ‪ :‬هر سندی که شما می بینید اگر سه رکن را دارا باشد رسمی است و اگر آن سه رکن را ندارد عادی می شود‪ .‬بنابراین اصل بر عادی بودن اسناد‬
‫است مگر اینکه رسمی بودنش اثبات شود‪.‬‬

‫مثال ‪ :‬دعوایی که بین دفترهای اسناد با راهنمایی رانندگی ادامه داشت بر سر این بود که آیا راهنمایی رانندگی مرجع صالحیت دار برای احراز مالکیت و‬
‫تنظیم سند مالکیت خودرو است یا خیر و تردید بو د که گفته شد سند رسمی نیست و افراد باید به محضر بروند و سند رسمی تنظیم کنند‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬در تردید در عادی یا رسمی بودن سند‪ ،‬اصل بر عادی بودن سند است و رسمی بودن سند بایستی احراز و اثبات گردد و با اثبات اجتماع ارکان‬
‫پیش گفته رسمی بودن سند ثابت می شود‪.‬‬

‫‪ )3‬سند الزم االجرا ‪ :‬سند الزم االجرا سندی است که ماهیتاً سند رسمی است‪ .‬بخاطر اینکه شما می توانید از طریق اداره ثبت آن را بدون نیاز به‬
‫رسیدگی دادگاه اجرا کنید الزم االجرا است‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪296‬‬

‫جلسه صد و سی و دوم‬
‫‪ )4‬سند در حکم سند الزم االجرا ‪ :‬در حکم‪ ،‬یعنی اینکه همان حکم را دارد و حکومت توسعه ای می شود‪ .‬بر خالف سند الزم االجرا که ماهیتاً سند‬
‫رسمی بود‪ ،‬این سند ماهیتاً سند عادی است‪ .‬فقط همچون اسناد رسمی الزم االجرا از طریق اداره ثبت هم قابل اجرا است‪.‬‬

‫‪ )۵‬سند اجاره ای ‪ :‬یک نفر سند الزم دارد و خودش ندارد و از شما سند اجاره می کند‪ .‬افرادی که زندانی دارند و برای اینکه زندانیشان بتواند مرخصی‬
‫برود باید وثیقه بسپارند معموال دنبال این سند ها هستند‪ .‬پس سند اجاره ای سندی است که اجاره داده شده است غالباً برای تامین سند مورد نیاز قرار‬
‫وثیقه ‪.‬‬

‫* وثیقه ‪ :‬در لغت به معنای پشتوانه است ‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬اسناد تجاری به معنای خاص یعنی برات و سفته و چک سند عادی اند و نه رسمی ‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬چک و سفته و برات دستور پرداخت هستند یا تعهد به پرداخت؟ (یعنی شما با صادر کردن سند تجاری دستور میدهید که این مبلغ پرداخت‬
‫شود یا تعهد می کنید که پرداخت شود؟)‬

‫پاسخ ‪ :‬پاسخ قاطعان ه ای وجود ندارد‪ .‬در بعضی موارد دستور پرداخت است و در بعضی موارد تعهد پرداخت است‪ .‬چک و برات در یک طرف قرار می گیرد‬
‫و سفته در طرف دیگر قرار می گیرد ‪.‬‬

‫چک و سفته ‪ :‬شما یک چک در وجه ‪ 50‬میلیون به من می دهید‪ .‬چک را که صادر می کنید شما در طرف اول قرار دارید و من ضلع دوم مثلث هستم‬
‫و بانک ضلع سوم است‪ .‬شما با این چک به بانک دستور می دهید که ‪ 50‬میلیون به من بپردازد‪ .‬پس چک دستور پرداخت است‪ .‬برات هم مانند چک یک‬
‫مثلث است ‪ .‬در برات هم صادر کننده برات به قبول کننده برات دستور می دهد که این مبلغ را به دارنده بپردازد پس برات هم مثل چک دستور پرداخت‬
‫است‪ .‬در سه سند تجاری به معنای خاص‪ ،‬چک و برات دستور پرداخت هستند‪ .‬چون شما با این سندها به یک نفر دستور می دهید که به فالن شخص‬
‫بپردازد‪.‬‬

‫سفته ‪ :‬اما وقتی شما یک سفته صادر می کنید دیگر اینگونه نیست‪ .‬وقتی شما سفته ای صادر می کنید یا ضمانتش می کنید نمی گویید که بانک بپردازد‬
‫بلکه می گویید خودم می پردازم‪.‬‬

‫خالصه ‪ :‬چک و برات دستور پرداخت می شود و سفته تعهد پرداخت می شود‪ .‬در چک و برات سه طرف و در سفته دو طرف وجود دارد و در سفته متعهد‬
‫و متعهدله است‪ .‬اما در مورد چک و برات سه طرف وجود دارد و یک مثلث سه ضلعی است‪ .‬یکی صادر می کند و یکی قبول می کند که بپردازد و دیگری‬
‫دارنده و متعهدله است که دریافت می کند و صادرکننده با این سند دستور می دهد که بپردازید‪ .‬بنابراین به طور خالصه از این سه سند تجاری به معنای‬
‫خاص‪ ،‬چک و برات دستور پرداخت است اما سفته تعهد به پرداخت است‪.‬‬

‫جلسه صد و سی و سوم‬
‫سوال ‪ :‬با وجود اعتبار هر نوشته ای به عنوان سند‪ ،‬چه لزوم یا مزیت و مزایایی در صدور اسناد تجاری است؟‬

‫پاسخ ‪ :‬در اسناد تجاری مزایایی وجود دارد که در سایر اسناد وجود ندارد و بخاطر وجود این مزیت ها است که ما سند تجاری (چک و سفته و برات) را‬
‫بر اسناد غیر تجاری ترجیح می دهیم و تمایل داریم تعهداتی که نسبت به ما می شود پشتوانه اش سند تجاری باشد (نه سند عادی)‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪297‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫مزایای اسناد تجاری ‪ :‬مزیت های سند های تجاری را در ادامه بررسی می کنیم‪.‬‬

‫‪ )1‬قرینه طلبکار بودن ‪ :‬صرف وجود سند تجاری در دست شما‪ ،‬یعنی شما طلبکار هستید‪ .‬اگر سفته ای با امضای من دست شما است یعنی شما طلبکار‬
‫هستید‪ .‬وجود سند تجاری خودش قرینه و اماره بر طلبکار بودن شما است‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬اگر چکی از شما دست من است و شما مبلغ آن را به من پرداخت کرده اید حتما الشه آن را دریافت کنید و اال ممکن است من سوءاستفاده کنم‬
‫و مدعی شوم که پرداختی که شما انجام داده اید بابت این نیست و دلیل ادعا این است که سند همچنان دست من است‪.‬‬

‫‪ )2‬مسئولیت امضاکنندگان ‪ :‬اشخاصی این سند تجاری را امضا کرده اند که یکی از آنها صادر کننده است و ممکن است عالوه بر صادر کننده امضاء‬
‫کنندگان دیگری هم باشند (ضامن و ظهرنویس)‪ .‬پس تمام امضاء کنندگان به عنوان صادرکننده یا ضامن یا ظهرنویس مسئول پرداخت هستند و با مدیون‬
‫فرق دارند‪ .‬مسئولیتشان هم تضامنی است‪ .‬یعنی اینکه اگر هفت نفر امضای این چک را با هر عنوانی انجام داده اند شما حق دارید به همه اینها یا بعضی‬
‫از آنها برای طلب یا بخشی از طلب مراجعه کنید‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬دقت کنید که این سند تجاری که من صادر کرده ام و عالوه بر من شش نفر دیگر هم به عنوان ضامن یا ظهرنویس آن را امضا کرده اند و مسئولیت‬
‫ما هم مسئولیت تضامنی است به این معنی نمی باشد که شما هفت بار می توانید طلبتان را مطالبه کنید‪ .‬پس مسئولیت تضامنی به این معنا نیست که‬
‫شما چند بار می توانید طلبتان را دریافت کنید‪ .‬به این معنا است که شما حق مطالبات متعدد دارید نه حق دریافت متعدد‪ .‬بنابراین اگر یک بار طلبتان را‬
‫دریافت کردید مهم نیست که از کدام یکی از مسئولین پرداخت‪ ،‬از دیگران دیگر قابل مطالبه نیست‪.‬‬

‫جمع بندی ‪ :‬علی رغم سند بودن و قابل استناد بودن هر نوشته ای‪ ،‬سند تجاری به علت وجود مزایایی که لزوماً در سایر اسناد وجود ندارد برتری هایی‬
‫دارد بدین معنا که سایر اسناد یعنی اسناد غیرتجاری همه یا برخی از این مزایا را ندارند‪.‬‬

‫‪ ) 1‬صرف در دست داشتن سند تجاری مثال چک‪ ،‬قرینه و دلیل بر طلبکاری دارنده است‪ .‬با توجه به این مطلب زمانی که وجه یک سند تجاری پرداخت‬
‫می گردد تدبیر آن است که الشه سند دریافت شود و الاقل سندی مبنی بر اینکه این پرداخت بابت آن سند تجاری بوده و با پرداخت تبدیل به الشه شده‬
‫است دریافت نماید‪.‬‬

‫‪ ) 2‬متعهدان سند تجاری یعنی امضاء کنندگان آن به هر عنوان (صادر کننده یا ضامن و یا ظهرنویس) مسئولیت تضامنی نسبت به پرداخت وجه سند دارند‪.‬‬
‫بدین معنا که دارنده سند حق دارد برای تمام یا بخشی از آن مبلغ به همه یا برخی از متعهدان مراجعه نموده و آن ها را خوانده دعوی خود قرار دهد و‬
‫پرداخت وجه سند را مطالبه کند‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬مسئولیت تضامنی متعهدان برای دارنده سند حق مطالبه متعدد ایجاد می کند نه حق دریافت متعدد‪ .‬پس دارنده فقط به میزان وجه مندرج در‬
‫سند حق دریافت خواهد داشت و به هر میزان که پرداخت شود حق مطالبه از همه متعهدان ساقط می شود‪.‬‬

‫جلسه صد و سی و چهارم‬
‫سوال ‪ :‬چرا توصیه می شود به اینکه اسناد تجاری استفاده بشود؟‬

‫پاسخ ‪ :‬مزایایی در سند تجاری وجود دارد که این مزایا این انگیزه را به افراد می دهد که به سراغ اسناد تجاری برود‪ .‬مزایای اول و دوم گفته شد‪.‬‬

‫‪ )3‬سهولت توقیف مال متعهدان ‪ :‬اصوال زمانی امکان اجرا و توقیف مال وجود دارد که فرایند رسیدگی پایان یافته ذی حقی خواهان اثبات شده است‬
‫و اجرائیه صادر شده باشد‪ .‬این فرایند طوالنی برای خواهان یک آفت بزرگ دارد‪ ،‬این که او گرچه در دادرسی پیروز دعوی و برنده است اما در عمل از‬
‫بدست آوردن حق خود محروم بماند‪ ،‬به بیانی برنده بازنده باشد‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪298‬‬

‫دادرسی فوری ‪ :‬در آیین دادرسی مدنی دو نهاد‪ ،‬یکی تامین خواسته و دیگری دستور موقت که دو شمشیر برّان آدم نامیده می شوند‪ ،‬اقدامات اجرایی را‬
‫از پایان رسیدگی به شکل آنی و برق آسا به اب تدای دادرسی منتقل می نماید‪ ،‬خواهان اموالی را از خوانده توقیف می نماید مادامی که هنوز ذی حقی او‬
‫اثبات نگردیده است‪ ،‬مزیت این توقیف برای خواهان آن است که به او اطمینان و امنیت می دهد که پس از پیروزی در دعوی‪ ،‬خواسته او قطعا اجرا خواهد‬
‫شد‪.‬‬

‫تودیع خسارت احتمالی ‪ :‬این نهاد مصلحت خواهان را تامین می نماید‪ ،‬از سوی دیگر توقیف اموال خوانده ای که هنوز معلوم نیست محکوم شود و چه‬
‫بسا ادعاهای خواهان نسبت به او رد گردد‪ ،‬چنین خوانده ای را در معرض خسارت قرار می دهد‪ ،‬اموال او توقیف‬
‫می شود و او امکان تصرفات مالکانه را به طور کا مل یا محدود از دست میدهد‪ .‬برای حل این مشکل و رعایت مصلحت خوانده‪ ،‬قانون تامین خواسته خواهان‬
‫را متوقف نموده است بر تودیع خسارات احتمالی خوانده‪ .‬بنابراین قانون با ایجاد نهاد تامین خواسته از یک سو و نهاد تودیع خسارات احتمالی از یک سو‬
‫جمع بین دو مصلحت نموده است‪.‬‬

‫استثناء ‪ :‬در مواردی تامین خواسته خواهان بدون تودیع خسارات احتمالی پذیرفته است‪ .‬یکی از آن موارد اسناد تجاری است یعنی دعوی مستند به سند‬
‫تجاری باشد‪ .‬مقدار خسارت احتمالی کامال به نظر دادگاه بستگی دارد اما حد معمول آن ‪ 15‬تا ‪ 20‬درصد است‪.‬‬

‫‪ )4‬مصون بودن سند تجاری در مقابل ایرادات و دفاعیات ‪ :‬سند تجاری در برابر ایرادات و دفاعیات مصونیت دارد البته با اجتماع شرایطی‪ ،‬بدین معنا‬
‫که اگر خوانده دعوی ایرادات و دفاعیاتی داشته باشد مربوط به قرارداد و تعهد پایه فارغ از صحت یا بطالن‪ ،‬پذیرش یا عدم پذیرش این ایرادات به سند‬
‫تجا ری که توسط ثالث مطالبه شده است آسیب نمی زند؛ به بیان دیگر با اجماع شرایطی در برابر ایرادات مصون و محفوظ است‪ .‬برای آنکه سند تجاری در‬
‫مقابل ایرادات مصون باشد‪ ،‬اجتماع سه شرط زیر الزامی است (به نحو عام مجموعی) ‪:‬‬

‫‪ .1‬ایرادات مربوط به قرارداد پایه باشد‪ ،‬نه سند؛ ا ختالفات طرفین قرارداد ارتباطی با سند تجاری ندارد اما اگر ایراد نسبت به خود سند باشد شنیده می‬
‫شود‪ .‬مثال فرد ادعا می کند که او سند را صادر نکرده ‪.‬‬

‫‪ .2‬مطالبه کننده وجه سند ثالث باشد‪ ،‬نه طرف قرارداد‪.‬‬

‫‪ .3‬ثالث با حسن نیت باشد‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬ایرادات قابل استناد در برابر هر دارنده ای چیست؟ به عبارت دیگر از چه نحو ایراداتی سند تجاری مصون است و چه نوع ایراداتی بر آن وارد است؟‬

‫پاسخ ‪ :‬ایراداتی که ممکن است نسبت به یک سند تجاری وارد شود یا مربوط به قرارداد اصلی و تعهدات پایه است‪ ،‬یعنی قراردادی که بر پایه آن سند‬
‫تجاری صادر شده و یا مربوط است به تعهدات مندرج در خود سند‪ ،‬وجه یا ظهر آن همچون امضای جعلی یا مبلغ جعلی‪ .‬سند تجاری صرفا در مقابل‬
‫ایرادات دسته اول یعنی مربوط به تعهد پایه مصون است و نه ایرادات دسته دوم‪ .‬مثال جعلی بودن امضا در دست هر دارنده ای شنیده می شود‪.‬‬

‫جلسه صد و سی و پنجم‬
‫سوال ‪ :‬مزیت مصون بودن سند تجاری در مقابل ایرادات چه دارنده ای معتبر است؟‬

‫پاسخ ‪ :‬سند تجاری از ایرادات مصون است زمانی که اوالً دارنده سند ثالث باشد‪ ،‬نه طرف قرارداد و ثانیاً ثالث با حسن نیت باشد‪ ،‬نه سوء نیت‪ .‬بنابراین اگر‬
‫اثبات شود دارنده با سوء نیت است و با طرف قرارداد تبانی نموده‪ ،‬ایرادات قرارداد پایه در مقابل او وارد است‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪299‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫نکته ‪ :‬زمانی ایرادات قرارداد پایه در مقابل دارنده ثالث وارد و موثر است که صادر کننده با سوء نیت بودن ثالث را اثبات کند‪ .‬اصل بر حسن نیت دارنده‬
‫است و صادر کننده باید سوء نیت او که خالف اص ل است را اثبات کند‪ .‬چنین اثباتی در عمل بسیار دشوار است لکن بر فرض اثبات‪ ،‬سند مصونیت خود را‬
‫در مقابل ایرادات از دست خواهد داد‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬متعهدان سند تجاری و تفاوت آن ها با یکدیگر را بیان کنید‪.‬‬

‫پاسخ ‪ :‬در هر سند تجاری ‪ 3‬متعهد قابل فرض است؛‬

‫‪ . 1‬صادر کننده که در هر سند تجاری الزاماً وجود دارد‪ .‬صادر کننده متعهدی است که با امضای او سند تجاری خلق می گردد‪.‬‬

‫‪ . 2‬ضامن‪ ،‬متعهدی است که نه دین بر عهده او مستقر است و نه زمانی مالک و دارنده سند بوده است بلکه صرفاً دین دیگری (صادر کننده یا ظهرنویس)‬
‫را ضمانت نموده و جنس ضمانت او تضامنی است‪ .‬بدون نیاز به تصریح به تضامن‪.‬‬

‫‪ . 3‬ظهرنویس بر خالف ضامن ابتدا مالک بوده است لکن به جای مطالبه وجه سند با عمل ظهرنویسی مالکیت سند را به دیگری منتقل نموده است‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬گرچه همه متعهدان سند مسئولیت پرداخت آن را دارند و مسئولیت آن ها تضامنی است اما صادر کننده مدیون اصلی است و دین بر عهده او‬
‫مستقر است و به بیان دیگر دو عنصر ‪( should‬الزام) و ‪( obligation‬دین) در صادر کننده وجود دارد اما نسبت به سایر متعهدان (ضامن و ظهرنویس)‬
‫الزام و مسئولیت پرداخ ت وجود دارد اما حقیقتا مدیون نیستند یعنی دین بر عهده آن ها مستقر نیست‪.‬‬

‫جلسه صد و سی و ششم‬
‫سوال ‪ :‬اگر معلوم نباشد امضاء کننده ظهر چک (پشت چک) ضامن است یا ظهرنویس چه باید کرد؟‬

‫پاسخ ‪ :‬در صورت تردید میان ضمانت یا ظهرنویسی‪ ،‬اصل بر ضمانت است زیرا ظهرنویسی به مع نای مالکیت سابق ظهرنویس است و این امر باید اثبات‬
‫گردد ‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬در صورت تردید در اینکه ضمانت از چه کسی می باشد حکم چیست؟‬

‫پاسخ ‪ :‬اصل بر این است که ضمانت از صادر کننده است و خالف آن نیاز به اثبات دارد ‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا ضامن و ظهرنویس از جهت گستره مسئولیت خودشان فرقی دارند یا خیر؟‬

‫پاسخ ‪ :‬ضامن و ظهرنویس همچون صادر کننده در مقابل دارنده سند متعهدند و مسئولیتشان تضامنی است اما گاه دامنه مسئولیت ضامن و ظهرنویس‬
‫متفاوت می شود ‪.‬‬

‫مقایسه گستره مسئولیت ضامن و ظهرنویس ‪ :‬گفتیم که ضامن و ظهرنویس در کنار صادر کننده مسئول و متعهد به پرداخت سند تجاری می باشند‬
‫و از این حیث یکسان هستند‪ .‬با این همه میان مسئولیت ضامن و ظهرنویس یک تفاوت ریشه ای و حقوقی وجود دارد که در عمل منجر به تمایز می‬
‫گردد‪ .‬مسئولیت ضامن «تبعی» است و ضامن در مسئولیت خود تابع مضمون عنه است اما مسئولیت ظهرنویس «مستقل» است‪ .‬در عمل گاه بین مسئولیت‬
‫ضامن و ظهرنویس تفاوت وجود دارد‪ ،‬در مواردی مسئولیت ظهرنویس گسترده تر و گاه بالعکس است‪.‬‬

‫مثال کمتر بودن مسئولیت ضامن ‪ :‬گر ضامن دین صادر کننده را ضمانت نموده و صادر کننده ورشکست گردد خسارت تاخیر به او تعلق نخواهد گرفت‬
‫و به تبع‪ ،‬ضامن او مسئول پرداخت خسارت نخواهد بود چراکه مسئولیت ضامن محدود به گستره مسئولیت مضمون عنه است اما ظهرنویس مسئولیت‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪300‬‬

‫مستقل دارد و هم نسبت به اصل دین و هم نسبت به خسارت تاخیر مسئول است‪ .‬در مقابل اگر مواعد مقرر در قانون تجارت برای برگشت زدن چک و‬
‫مطالبه رعایت نگردد ضامن همچنان مسئول می ماند اما دارنده مزیت مراجعه به ظهرنویس را از دست می دهد‪.‬‬

‫مثال کمتر بودن مسئولیت ضامن ‪ :‬شخص الف سند تجاری به مبلغ یک میلیارد صادر می کند و قبل از تاریخ برگشت آن ورشکست می شود و این‬
‫چک توسط دیگری ضمانت می گردد‪ .‬همچنین این چک ظهرنویسی و به شخص ب‪ ،‬ج و د منتقل می شود‪ .‬اینجا ضامن به تبع شخص الف تنها مسئول‬
‫پرداخت یک میلیارد می باشد اما ظهرنویسان (شخص ب‪ ،‬ج و د) عالوه بر این میلیارد ضامن پرداخت خسارات نیز هستند‪.‬‬

‫مثال عدم مسئولیت ظهرنویس ‪ :‬اگر مواعد مقرر برای برگشت چک و اقامه دعوا رعایت نشود سند تجاری معتبر است اما مزیت مراجعه به ظهرنویس‬
‫از بین می رود‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا برای ضمانت یا ظهرنویسی دو امضاء الزم است؟‬

‫پاسخ ‪ :‬گ رچه رویه در عرف بازار دو امضاء است اما هم تحقق ضمانت و هم ظهرنویسی با یک امضاء می باشد بنابراین برای ضمانت یا ظهرنویسی یک‬
‫امضاء کافی است‪ .‬وجود دو امضاء می تواند این تلقی را ایجاد نماید که یک امضاء بابت ضمانت و امضای دوم بابت ظهرنویسی است و اگر دارنده به جهت‬
‫عدم رعایت مواعد مزیت ظهرنویسی را از دست داد می تواند مستند به ضمانت به شخص مراجعه کند‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬تاثیر امضاء صادر کننده یا صادر کنندگان در ظهر سند تجاری چیست؟‬

‫پاسخ ‪ :‬سند تجاری با امضاء صادر کننده در وجه آن صادر می گردد و امضای ظهر چک در صدور آن تأثیری ندارد البته دو نکته وجود دارد ‪:‬‬

‫‪ . 1‬اگر صادر کنندگان متعدد و هر کدام بخاطر صدور سند مسئول پرداخت نصف وجه مندرج در سند هستند امضای ظهر چک ضمانت آنها نسبت به باقی‬
‫مانده مبلغ است خالصه آنکه با امضای وجه چک صادر می کنند و با امضای ظهر چک ضمانت می کنند ‪.‬‬

‫‪ .2‬امضای ظهر چک توسط صادر کننده ریسک تغییر وجه را ایجاد می کند ‪.‬‬

‫«مبحث چک»‬

‫جلسه صد و سی و هفتم‬
‫سوال ‪ :‬در صورتی که صادر کنندگان سند تجاری متعدد باشند‪ ،‬آیا مسئولیت آن ها تضامنی است یا اشتراکی؟‬

‫پاسخ ‪ :‬مسئولیت اشتراکی است و لذا دو صادر کننده با هم ‪ 100‬درصد مسئولیت دارند و هر کدام به تنهایی ‪ 50‬درصد مسئولیت دارند‪ .‬در چنین وضعیتی‬
‫(تعدد صادر کننده) اگر صادر کنندگان ظهر سند را هم امضا نمایند ضمانت به حساب خواهد آمد و مسئولیت آن ها کامل می گردد‪ 50 ،‬درصد به عنوان‬
‫صادر کننده و ‪ 50‬درصد به عنوان ضامن صادر کننده دیگر‪.‬‬

‫کیفری شدن چک ‪ :‬قانون چک در دهه ‪ 50‬تصویب شده است و اصالحات و الحاقات قابل توجهی دارد‪ .‬چک یک وسیله پرداخت است‪ .‬در واقع چک‬
‫خلق شد تا اشخاص با چک بدون نیاز به انتقال فیزیکی‪ ،‬پول منتقل شود‪ .‬اما به مرور چک تبدیل به وسیله تحصیل اعتبار شد‪ .‬چک های زیادی صادر شد‬
‫که محل آن موجود نبود‪ ،‬از همین رو صدور چک بی محل کیفری شد اما پس از بروز مشکالتی چک مدت دار پذیرفته شد و برخی چک ها جنبه حقوقی‬
‫و برخی جنبه کیفری داشتند‪ .‬در گذر زمان اعتبار چک کم شد اما اصالحاتی در سال ‪ 97‬صورت گرفت که هوشمندانه تر از قبل بود و به خوبی اجرا شد‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪301‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫سوال ‪ :‬آیا با اجرایی شدن قانون چک اصالحیه ‪ 97‬چک های قدیم معتبر هستند یا خیر؟ شاخص تمایز چک های قدیم و جدید چیست؟‬

‫پاسخ ‪ :‬چک های جدید و قدیم هر دو معتبرند با این تفاوت که چک های جدید تابع قانون صدور چک با اصالحات ‪ 1397‬است اما چک های قدیم تابع‬
‫قانون صدور چک پیش از سال ‪ 97‬است؛ شاخص تمایز بین چک های جدید و قدیم درج عبارت زیر است‪ ،‬اگر این عبارت در چک مندرج باشد جدید است‬
‫و اال قدیم‪« ،‬کار سازی این چک منوط به ثبت صدور‪ ،‬دریافت و انتقال آن در سامانه صیاد است»‪.‬‬

‫جلسه صد و سی و هشتم‬
‫سوال ‪ :‬روال گام به گام صدور‪ ،‬انتقال و وصول چک های جدید چیست؟‬

‫پاسخ ‪ :‬هفت گام دارد؛‬

‫• گام اول ‪ :‬نگارش مندرجات الزم در برگه چک کاغذی (این مرحله مشابه چک های قدیم است)‪.‬‬
‫• گام دوم ‪ :‬ورود به سامانه صیاد از طریق سایت یا اپلیکیشن های مختلف و یا حضور در بانک‪.‬‬
‫• گام سوم ‪ :‬کامل نمودن مندرجات الزم در سامانه صیاد‪.‬‬
‫• گام چهارم ‪ :‬تسلیم چک به ذی نفع از سوی صادر کننده یا انتقال دهنده (ظهرنویس)‪.‬‬
‫• گام پنجم ‪ :‬حصول اطمینان دریافت کننده از ثبت چک در سامانه صیاد‪.‬‬
‫• گام ششم ‪ :‬مراجعه ذی نفع دریافت کننده (دارنده) چک به سامانه صیاد و تایید چک؛ با انجام این مراحل شش گانه چک در وضعیت نهایی قرار‬
‫می گیرد و قانوناً آماده کارسازی است‪.‬‬
‫• گام هفتم ‪ :‬مراجعه حضوری به بانک همراه با اصل چک‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬ضمانت اجرای عدم ثبت چک در سامانه صیاد چیست؟‬

‫پاسخ ‪ :‬در صورتی که مندرجات الزم در سامانه صیاد در هنگام صدور یا انتقال تکمیل نگردد و به طور خالصه چک در سامانه ثبت نشود‪ ،‬دارنده مزایای‬
‫مندرج در قانون چک اصالحیه ‪ ، 97‬از جمله‪ ،‬صدور اجرائیه ثبتی‪ ،‬مراجعه مستقیم به اجرائیات دادگستری و تعقیب کیفری را از دست خواهد داد لکن‬
‫برگه چک به عنوان سند همچنان معتبر است و اماره طلبکاری او است‪ ،‬می تواند به دادگاه مراجعه نماید و با تقدیم دادخواست حق خود را مطالبه نماید‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا صدور چک بابت تضمین در چک های جدید ممکن است؟‬

‫پاسخ ‪ :‬بله اما ضرورت ثبت در سامانه صیاد نسبت به چک های تضمینی هم وجود دارد‪ ،‬بنابراین تاریخ چک‪ ،‬مبلغ‪ ،‬ذی نفع و بابت صدور چک باید درج‬
‫گردد‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬چک مرجح است یا سفته؟‬

‫پاسخ ‪ :‬از زوایه نگاه طلبکار‪ ،‬چک از جهات مختلف بر سفته ترجیح دارد و تقریبا سفته هیچ مزیتی در مقایسه با چک ندارد ‪.‬‬

‫مهمترین مزایای چک نسبت به سفته ‪:‬‬

‫‪ .1‬ضمانت اجرای اعتباری‬

‫‪ .2‬الزم االجرا بودن چک به آسانی‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪302‬‬

‫‪ .3‬امکان صدور مستقیم اجرائیه دادگستری‬

‫‪ .4‬امکان تعقیب کیفری‬

‫جلسه صد و سی ونهم‬
‫سوال ‪ :‬ضمانت اجرای اعتباری چک یعنی چه؟ و موارد آن را بیان کنید ‪:‬‬

‫پاسخ ‪ :‬ماده ‪ 5‬مکرر قانون چک؛ ضمانت اجرای اعتباری یعنی آنکه اگر چک برگشت بخورد و کارسازی نشود برای صادر کننده محرومیت هایی را در پی‬
‫خواهد داشت و اعتبار او مخدوش خواهد شد ‪.‬‬

‫محرومیت ها ‪ :‬چهار محرومیت اصلی شخصی که چک او به علت فقدان یا برگشت چک مخدوش شده است عبارتند از ‪:‬‬

‫‪ .1‬محرومیت از دریافت دسته چک‬

‫‪ .2‬محرومیت از تسهیالت بانکی‬

‫‪ .3‬ممنوعیت از افتتاح هر گونه حساب یا صدور هرگونه کارت بانکی‬

‫‪ .4‬محرومیت از دریافت هرگونه ضمانت نامه بانکی‬

‫سوال ‪ :‬مزیت الزم االجرا بودن چک با سهولت یعنی چه؟‬

‫پاسخ ‪ :‬چک اوالً الزم االجرا است زیرا گرچه سند رسمی نیست اما در حکم سند الزم االجرا است‪ .‬بدین معنا که بدون نیاز به اثبات ذی حقی دارنده سند‪،‬‬
‫قانونگذار دارنده را ذیحق (صاحب حق) فرض نموده و می تواند بدون نیاز به حکم دادگاه از طریق ثبت‪ ،‬اجراییه دریافت نماید‪ .‬اخذ این اجراییه آسان است‬
‫زیرا شخص با برگشت زدن چک در بانک به طور مستقیم با حذف فرایند دادرسی می تواند اجراییه ثبتی بگیرد ‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬چرا چک سند رسمی نیست؟‬

‫پاسخ ‪ :‬چون توسط مأمور رسمی تنظیم نشده است ‪.‬‬

‫جلسه صد و چهلم‬
‫سوال ‪ :‬مزیت چک بر سند رسمی (از جهت وصول) چیست؟‬

‫پاسخ ‪ :‬به طور خالصه مزیت چک آن است که دارنده چک همان ابتدا تخییر و حق انتخاب دارد به اجرائیات ثبت مراجعه نماید و اجراییه ثبتی بگیرد یا‬
‫به اجرائیات دادگستری مراجعه کند در حالیکه در اسناد رسمی الزم االجرا مثل مهریه دارنده سند ابتدائاً باید به ثبت مراجعه نماید و حق مراجعه به دادگاه‬
‫ندارد‪ .‬صرفا در صورتیکه در مدت دو ماه مالی پیدا نشود یا آنکه مفاد سند رسمی در ‪ 6‬ماه اجرا نشود حق مراجعه به دادگاه خواهد داشت‪.‬‬

‫مزیت سوم استفاده از چک ‪ :‬امکان مراجعه مستقیم به اجرای احکام دادگستری (ماده ‪ 23‬قانون چک _ اصالحیه ‪. )97‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪303‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫سوال ‪ :‬شباهت ها اجرائیات ثبت با دادگستری چه مواردی است؟‬

‫پاسخ ‪ :‬مشابهت ها (‪ 5‬مورد)؛‬

‫‪ .1‬حذف فرایند دادرسی و مفروض بودن ذی حقی‪.‬‬

‫‪ .2‬در هیچکدام نیازی به پرداخت هزینه دادرسی نیست‪.‬‬

‫‪ .3‬باال بودن سرعت وصول چک به جهت حذف فرایند دادرسی‪.‬‬

‫‪ .4‬اجراییه صرفاً علیه صاحب حساب و صادر کننده است و نه ضامن و ظهرنویس‪.‬‬

‫‪ .۵‬در هیچ کدام امکان مطالبه خسارت تأخیر تأدیه ممکن نیست ‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬تفاوت های وصول چک از طریق اجرائیات ثبت با اجرائیات دادگستری چیست؟‬

‫پاسخ ‪ :‬در جلسه آینده مطرح خواهد شد‪.‬‬

‫جلسه صد و چهل و یکم‬

‫سؤال ‪ :‬تفاوت های وصول چک از طریق اجرائیات ثبت با وصول آن از طریق اجرائیات دادگستری چیست؟‬

‫پاسخ ‪ :‬چهار تفاوت دارد؛‬

‫تفاوت اول ‪ :‬از حیث قانون حاکم؛ فرایند وصول چک از طریق اجرائیات ثبت تابع آیین نامه اجرای مفاد اسناد رسمی الزم االجرا است اما فرایند وصول‬
‫چک از طریق اجرائیات دادگستری تابع قانون نحوه اجرای محکومیتهای مالی است‪.‬‬

‫تفاوت دوم ‪ :‬از حیث آسان یا دشوار بودن رفع ممنوع الخروجی است؛ پیگیری وصول چک چه از طریق اجرائیات ثبت و چه اجرائیات دادگستری میتواند‬
‫منجر به ممنوع الخروجی گردد لکن رفع ممنوع الخروجی در ثبت دشوار و در دادگستری به نسبت آسانتر است‪.‬‬

‫تفاوت سوم ‪ :‬در صورتی که برگشت چک به علت عدم انطباق امضای مندرج در چک با نمونه امضای موجود در بانک باشد امکان پیگیری و وصول چک‬
‫از طریق اجرائیه ثبتی وجود ندارد‪ .‬در سه مورد ‪ )1‬چک تضمین ‪ )2‬چک مشروط ‪ ) 3‬دستور عدم پرداخت چک به علت مفقودی و سرقت و ‪( ...‬موضوع‬
‫ماده ‪ 14‬قانون چک ) امکان وصول و پیگیری از طریق اجرائیات دادگستری وجود ندارد‪.‬‬

‫تفاوت چهارم ‪ :‬از حیث ضرورت ارائه کد رهگیری؛ برای آن که وصول چک از طریق اجرائیات دادگستری ممکن باشد ارائه کد رهگیری ضرورت دارد‪ .‬بر‬
‫خالف اجرائیات ثبت چه کد رهگیری باشد یا نباشد امکان وصول وجود دارد‪.‬‬

‫جنبه کیفری ‪ :‬یکی از مزیت های چک بر سایر اسناد تجاری داشتن جنبه کیفری است البته مطابق اصالحاتی که در قانون چک انجام شده همه چک ها‬
‫جنبه کیفری ندارند اما اصل آن است که چک جنبه کیفری دارد‪ .‬در نتیجه دارنده چک میتواند درصورت برگشت چک به دادسرا مراجعه نموده و اقدام‬
‫به تقدیم شکوائیه نماید‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪304‬‬

‫جلسه صد و چهل و دوم‬

‫رعایت مدت ها ‪ :‬بعد کیفری یکی از مزایای چک است‪ ،‬عالوه بر آن امکان مراجعه به ضامن و ظهرنویس هم وجود دارد‪ ،‬برای استفاده از مزایای چک که‬
‫یکی از آن ها بعد کیفری است رعایت مدت ها الزم است‪ .‬رعایت مدت ها دلیل معتبر بودن سند چک یا سند تجاری نیست‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬برای اینکه چک کیفری باشد‪ ،‬باید به روز باشد یعنی همان روزی که صادر می شود‪ ،‬همان روز وصولش باشد؛ به تعبیر دیگر روز صدورش با روزی‬
‫که می خواهد پرداخت شود متفاوت نباشد‪ .‬عالوه بر این مزیت مراجعه به ضامن و ظهرنویس هم وجود دارد‪ ،‬البته بدون بُعد کیفری برای ضامن و ظهرنویس‪.‬‬

‫شرط کیفری بودن ‪ :‬برای اینکه بتوان مزیت کیفری و امکان مراجعه به ظهرنویس را نگه داشت‪ ،‬باید در ‪ 15‬روز چک برگشت بخورد و در شش ماه مطالبه‬
‫و اقدام صورت بگیرد‪ ،‬اگر چک در ‪ 15‬روز برگشت نخورد‪ ،‬مزیت مراجعه به ظ هرنویس ها از بین می رود‪ ،‬اگر در شش ماه برگشت و اقدام صورت نگیرد‪،‬‬
‫مزیت کیفری نیز از بین می رود؛ اما سند همچنان معتبر باقی می ماند‪.‬‬

‫استثنائات کیفری بودن (از ابتدا جنبه کیفری ندارند) م ‪ 13‬قانون صدور چک ‪:‬‬

‫‪ .1‬چک باید به روز باشد لذا چک وعده دار یا مدت دار چک حقوقی است و فاقد جنبه کیفری‪.‬‬

‫‪ .2‬چک سفید امضا‪ ،‬چکی است که امضا دارد اما مبلغ یا تاریخ ندارد‪.‬‬

‫‪ .3‬چک بدون تاریخ‬

‫‪ . 4‬چک مشروط؛ این چک قابل پیگیری از اجرائیات دادگستری ندارد و همین طور جنبه کیفری ندارد‪.‬‬

‫‪ .5‬چک تضمین‬

‫‪ .6‬چک بابت معامالت نامشروع ؛مثال چک بابت قمار‬

‫سه موردی که چک ابتدائاً واجد جنبه کیفری است لکن به علتی این مزیت را از دست می دهد ‪:‬‬

‫‪ . 1‬انتقال ارادی چکی که جنبه کیفری دارد این مزیت را از آن سلب می کند و منتقل علیه نمی تواند اقدام کیفری کند‪ .‬اسمی که روی برگشت چک می‬
‫خورد تعیین می کند که چک منتقل شده است یا نه‪.‬‬

‫‪ 2‬و ‪ .3‬عدم رعایت مدت ها نسبت به چک؛ اگر در بازه ‪ 6‬ماهه گواهی عدم پرداخت از بانک دریافت نشود و همین طور تا ‪ 6‬ماه پس از برگشت زدن هیچ‬
‫اقدامی صورت نگیرد‪ ،‬در هر دو حالت جنبه کیفری خود را از دست می دهد‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬انتقال قهری بر خالف انتقال ارادی موجب از دس ت رفتن جنبه کیفری چک نمی شود و ورثه می توانند از بعد کیفری آن استفاده کنند اما فوت‬
‫صادر کننده چک‪ ،‬جنبه کیفری چک را از بین می برد‪ .‬در هر جرمی اگر شخص متهم فوت کند جنبه کیفری از دست می رود‪.‬‬

‫جلسه صد و چهل و سوم‬

‫راه ها وصول چک ‪ :‬در بهترین حالت چهار روش برای پیگیری و وصول چک وجود دارد؛‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪305‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫‪ . 1‬دادخواست از دادگستری (روش حقوقی) ‪ :‬مطابق قانون آیین دادرسی مدنی و رعایت تشریفات جلسه دادگاه تشکیل می شود و دفاعیات صورت می‬
‫گیرد‪ .‬رای صادر میشود و سپس قطعی می شود؛ پس از اتمام این پروسه می توان به اجرائیات دادگستری مراجعه کرد‪.‬‬

‫‪ .2‬طرح شکواییه (روش کیفری)‬

‫‪ . 3‬اقدام از طریق اجرائیات ثبت ‪ :‬با گرفتن اجرائیه ثبتی در مورد اسناد رسمی امکان اجرا وجود دارد‪.‬‬

‫‪ .4‬اقدام از طریق اجرائیات دادگستری (اجرا کننده احکام دادگاه)‬

‫مطابق اصالحیه ‪ 1397‬ابتدائاً می توان به اجرائیات دادگستری مراجعه کرد‪.‬‬

‫بهترین راه پیگیری و وصول چک ‪ :‬ممکن است برخی چک ها امکان وصول از برخی روش ها را نداشته باشند؛ مثال جنبه کیفری نداشته باشند‪ .‬ابتدائا‬
‫باید تشخیص دهیم که چک را از کدام طرق می توان پیگیری کرد ‪ .‬روش حقوقی و تقدیم دادخوست برای همه حق ها و همین طور همه چک ها قابل‬
‫استفاده است؛ سایر روش ها در همه چک ها ممکن نیست‪.‬‬

‫اگر هر چهار روش ممکن بود باید با توجه به شرایط تصمیم گرفت‪.‬‬

‫جلسه صد و چهل و چهارم‬

‫سؤال ‪ :‬از میان چهار روشی که برای پیگیری و وصول چک وجود دارد بهترین راه کدام است؟‬

‫پاسخ ‪ :‬در هر چک بسته به شرایط آن چک پاسخ متفاوت است‪ .‬اوال هر چهار روش در همه چک ها ممکن نیست و باید به این سؤال پاسخ دهیم که کدام‬
‫روش ها ممکن است‪ .‬مثل چکی که به علت عدم انطباق امضا برگشت بخورد از طریق ثبت قابل پیگیری نیست یا چک مشروط و چک تضمینی و چکی‬
‫که به علت دستور عدم پرداخت برگشت خورده اند‪ ،‬از طریق اجرائیات دادگستری قابل وصول نیستند‪ .‬همینطور بخش زیادی از چک ها کیفری نیستند و‬
‫از سوی دیگر در صورت وجود همه روشها برای وصول‪ ،‬شرایط متعهدان سند متفاوت است‪ .‬در برخی موارد تعقیب کیفری اهرم فشار قوی است در برخی‬
‫موارد ظهرنویس معتبر است و ‪. ...‬‬

‫جمع بندی ‪ :‬خالصه مطلب این که در هر چک به شکل موردی باید بررسی کنیم چه راه هایی موجود است و با توجه به اعتبار و شرایط متعهدان بهترین‬
‫روش کدام است و یک قاعده واحد وجود ندارد‪ .‬البته در فرضی که همه روش ها موجود باشد و همه روش ها موثر باشد و همه متعهدان سند معتبر باشند‪،‬‬
‫مراجعه مستقیم به اجرائیات احکام دادگستری بهترین است‪ .‬هم از جهت کم هزینه بودن و هم از جهت سرعت‪.‬‬

‫سؤال ‪ :‬آیا شکایت کیفری در فرض کیفری بودن چک مانع اقدام از طریق اجرائیات دادگستری یا اجرائیات ثبت است؟‬

‫پاسخ ‪ :‬خیر تعقیب کیفری با هر یک از این دو روش قابل جمع است‪.‬‬

‫سؤال ‪ :‬دریافت کننده سند باید به چه نکاتی توجه کند؟‬

‫پاسخ ‪ :‬به طور کلی پنج مورد؛‬

‫‪ )1‬اعتبارسنجی طرف مقابل (صادرکننده)‬

‫‪ )2‬انطباق امضای مندرج در چک با امضای مندرج در بانک (عدم تطابق امضا سند را از اعتبار ساقط نمیکند) اما دو مشکل دارد یکی امکان دارد برگشت‬
‫نخورد و دیگر این که ثبت اجرائیه صادر نمیکند‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪306‬‬

‫‪ ) 3‬در صورتی که چک متعلق به شخص حقوقی است باید مهر شخص حقوقی باشد و امضای دارندگان حق امضای مجاز نیز وجود داشته باشد‪.‬‬

‫‪ )4‬چک های مؤسسات مالی و اعتباری چک نیست‪.‬‬

‫‪ )5‬عدم وجود خط خوردگی و تعارض در مندرجات‪.‬‬

‫نکاتی که صادرکنندهی چک باید توجه کند ‪:‬‬

‫‪ )1‬درج علت چک در متن چک‬

‫‪ )2‬عدم صدور چک در وجه حامل‬

‫‪ )3‬سلب امکان انتقال‬

‫‪ )4‬ذکر شود که چک بدون خط خوردگی و پشت نویسی است‪.‬‬

‫‪ )5‬عالوه بر تاریخی که چک باید و صول شود‪ ،‬زیر امضا تاریخ ثبت شود که چک دو تاریخ داشته باشد‪ .‬یکی تاریخی که قرار است پاس شود و دوم تاریخی‬
‫که چک صادر میشود و مشخص میشود که این چک جنبه کیفری ندارد‪.‬‬

‫‪ ) 6‬داشتن تصویر کپی چک و کپی کارت ملی و قید این که اصل چک دریافت شده است‪.‬‬

‫جلسه صد و چهل و پنجم‬

‫مقدمه ‪ :‬در این جلسات قصد داریم قوانین چک را بررسی کنیم و حدود ‪ 80‬درصد مواد نیز به قانون صدور چک اختصاص دارد‪ .‬قبل از قانون صدور چک‬
‫که مصوب ‪ 16‬تیر ‪ 1355‬می باشد ما مقرراتی مربوط به چک در قانون تجارت داشتیم‪ .‬البته که بخشی از مواد قانون تجارت مشخصاً مبحث اسناد تجاری‬
‫مربوط به برات می باشد‪.‬‬

‫علت ‪ :‬قواعد مربوط به برات در چک و سفته نیز تکرار می شود و اصل این قواعد مشترک است‪.‬‬

‫مواد مرتبط با چک در قانون تجارت ‪ :‬مواد ‪ 310‬الی ‪317‬‬

‫قانون تجارت که در سال ‪ 1311‬به تصویب رسید تا ‪ 1355‬بیان کننده قواعد اسناد تجاری از جمله چک بود اما در ‪ 16‬تیر ‪ 1355‬قانونی تحت عنوان قانون‬
‫صدور چک مصوب گردید و این قانون تا به االن الزم االجرا است (البته با اصالحات و الحاقات)‪.‬‬

‫بنابراین مقررات مربوط به چک شامل دو بخش می باشد ‪:‬‬

‫‪ .1‬قانون تجارت مصوب ‪ ( 1351‬مواد ‪ 310‬الی ‪) 317‬‬

‫‪ .2‬قانون صدور چک مصوب ‪1355‬‬

‫خالصه ‪ :‬چک که یکی از اسناد تجاری به معنای خاص است در دو قانون ‪ .1‬تجارت مواد ‪ 310‬الی ‪ .2 317‬قانون صدور چک مصوب ‪ 1355/4/16‬قواعد‬
‫آن بیان گردیده است‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪307‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫بروز شدن حقوق تجارت ‪ :‬همه ما به ویژه افرادیکه با تجارت و کسب و پیشه سر و کار دارند می دانیم که قواعد تجارت مانند قواعد حقوق خانواده ‪،‬‬
‫ارث ‪ ،‬وصیت نیست و متناسب با پیشرفت تجارت در حال تغییر و تحول می باشد‪ .‬این حقوق تنظیم کننده روابط است و استفاده از اسناد تجاری الخصوص‬
‫چک نیز مشمول حقوقی میباشد و اگر این حقوق بخواهد تنظیم کننده روابط باشد باید به روز رسانی شود‪.‬‬

‫درست است که قانون تجارت از سال ‪ 1311‬تاکنون تغییری نداشته اما به شکل قوانین موردی ( مثل قانون چک ) تغییرات الزم صورت گرفته است‪ .‬در‬
‫واقع قانون چک ‪ ،‬قوانین مربوط به چک در تجارت را به نوعی تغییر داده است و اولین تغییر در ‪ 16‬تیر ‪ 1355‬صورت گرفت‪ .‬اما در سال ‪ ( 1372‬تقریبا‬
‫‪ 17‬سال پس از تصویب ) اولین اصالحات اساسی و عمده بر قانون تجارت وارد شد‪.‬‬

‫اصالحات قانون ‪ :‬بنابراین قانونی که بررسی خواهیم کرد در سال ‪ 1355‬تصویب و در سال ‪ 1372‬نیز دچار اصالحات اساسی شده است‪ .‬همچنین برای‬
‫بار دوم در سال ‪ 1382‬نیز اصالحاتی در این قانون صورت گرفت و آخرین اصالحیه نیز مربوط به سال ‪ 1397‬است‪.‬‬

‫بنابراین ‪:‬‬

‫‪ -‬در سال ‪ 1355‬قانون صدور چک تصویب شد‪.‬‬

‫‪ -‬در ‪ 1372‬اولین اصالحات عمده‬

‫‪ -‬در ‪ 1382‬دومین اصالحات عمده‬

‫‪ -‬و در ‪ 1397‬نیز آخرین اصالحات عمده را در قانون صدور چک داشتیم‪.‬‬

‫عالوه بر این ممکن اس ت یکسری تغییرات و اصالحات جزئی و بخشنامه هایی نیز داشته باشیم‪.‬‬

‫خالصه ‪ :‬قانون تجارت از سال ‪ 1311‬تاکنون نسخ نشده ‪ ،‬اصالحات عمده هم نداشته است گرچه ضرورت این اصالحات دهه ها احساس شده است‪ .‬البته‬
‫راجع به قواعد شرکت های سهامی الیحه اصالحی شرکت های سهامی در سال ‪ 1347‬مواد ‪ 21‬الی ‪ 93‬قانون تجارت را نسخ نموده است ( البته نسخ جزئی‬
‫‪ :‬یعنی صرفاً راجع به شرکت های سهامی و نه سایر شرکت ها )‪.‬‬

‫اما قانون صدور چک مصوب ‪ 16‬تیر ‪ 1355‬تاکنون در سه مرحله به طور جدی و اساسی دچار اصالحاتی شده است ‪:‬‬

‫اولین اصالحات و الحاقات عمده در سال ‪ 1372‬انجام شد‪ .‬دومین اصالحات عمده و اساسی در قانون صدور چک در سال ‪ 1382‬صورت گرفت و آخرین‬
‫اصالحات و الحاقات که همراه با نگاهی نو و متفاوت بود و هدف اصلی آن اعتبار بخشی و ایجاد ضمانت اجرای اعتباری به چک می باشد در سال ‪1397‬‬
‫انجام شد‪.‬‬

‫با توجه به اینکه اجرای این اصالحات ‪ ،‬یعنی اصالحات و الحاقات مقرر در ‪ 97‬نیازمند زیربنای قوی بود و چون در بانک ها به ویژه بانک مرکزی این زیر‬
‫ساخت ها مهیا نشده بود زمان الزم االجرا شدن آن ‪ 2‬سال بعد معین گردید‪.‬‬

‫جلسه صد و چهل و ششم‬

‫مواد مربوط به چک ‪:‬‬

‫‪ .1‬قانون تجارت ‪ ( 1311‬مواد ‪ 310‬الی ‪) 317‬‬

‫‪ .2‬قانون صدور چک مصوب ‪1355‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪308‬‬

‫مندرجات جک ‪ :‬در مواد ‪ 8‬گانه قانون تجارت راجع به چک‪ ،‬یکسری مندرجات الزامی شده است ( ‪ 9‬مورد )‪ .‬اینها مندرجات الزامی چک است و در حال‬
‫حاضر نیز آن مندرجات را بانک ها اعمال می کنند و یا حداقل این قسمت ها را برای تکمیل مشخص می کنند‪.‬‬

‫مطابق قانون تجارت در گذشته مندرجات چک توسط بانک تهیه نمیشد و چک تنها یک نوشته بود که توسط شخص اماده میشد و به مرور این موارد‬
‫نظام پیدا کرد‪.‬‬

‫ماده ‪ ( 310‬تعریف چک ) ‪:‬‬

‫«چک نوشته ای است که به موجب آن صادرکننده ( هر شخص حقیقی یا حقوقی ) وجوهی را که در نزد محالعلیه ( بانک ) دارد کالً یا بعضاً مسترد یا به‬
‫دیگری واگذار مینماید‪».‬‬

‫مسترد می کند ‪ :‬یعنی خود شخص دارنده چک به بانک مراجعه می کند و مبلغ چک را دریافت می کند‪.‬‬

‫به دیگری واگذار می کند ‪ :‬به شخص دیگری چک را واگذار می کند‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬صادر کننده میتواند شخص حقیقی یا حقوقی باشد‪.‬‬

‫شخص حقیقی و حقوقی ‪:‬‬

‫شخص حقیقی ‪ :‬انسانها که حقیقتا شخص هستند‪ .‬در مقابل ‪ ،‬شخص حقوقی ‪ :‬یعنی هر شخصی که حقیقتا شخص نیست و شخصیت ندارد اما قانونگذار‬
‫به او شخصیت داده است‪.‬‬

‫شخص حقوقی هر شخص فرضی است که قانونگذار وجود او را به رسمیت شنا خته ‪ ،‬به او شخصیت داده و او را طرف حق و تکلیف قرار داده است‪.‬‬

‫مثال ‪ :‬بانک ها ‪ ،‬موسسات ‪ ،‬شرکت ها ‪ ،‬وازرتخانه ها و‪...‬‬

‫نکته ‪ :‬بر خالف شخص حقیقی ‪ ،‬خود شخص حقوقی اراده ندارد و باید نماینده داشته باشد لذا همیشه در اساسنامه شرکت ها قید می شود که چه کسی‬
‫دارای حق امضاء است و نماینده شرکت می باشد‪.‬‬

‫هر جایی که شخص شرکت ‪ ،‬دانشگاه ‪ ،‬موسسه و‪ ...‬باشد‪ ،‬حقوقی است و نباید در این زمینه اشتباه کنیم و چک شخص حقوقی تنها با امضاء نماینده آن‬
‫صادر نمی شود و نیاز به مهر شرکت است‪.‬‬

‫مثال ‪ :‬چکی متعلق به یک شرکت است و امضاء نماینده نیز موجود می باشد اما مهر شرکت در چک نیست در اینجا این چک معتبر نمی باشد‪.‬‬

‫خالصه ‪ :‬صادر کننده چک که در ماده ‪ 310‬بیان شده ممکن است شخص حقیقی باشد و یا شخص حقوقی‪.‬‬

‫شخص حقیقی ‪ :‬همان افراد انسانی اند به بیان دیگر انسانها اشخاص حقیقی اند زیرا شخصیت حقیقی و واقعی دارند؛ اشخاص حقوقی در مقابل همچون‬
‫شرکت ها ‪ ،‬دولت ها ‪ ،‬وزارتخانه ها ‪ ،‬دانشگاه ها و‪ ...‬هم شخصیت دارند یعنی طرف حق و تکلیف اند‪ .‬اما این شخصیت واقعی نیست به بیان دیگر قانونگذار‬
‫برای آنها شخصیت فرض نموده ‪ ،‬شخصیت آنها را به رسمیت شناخته و طرف حق و تکلیف قرار داده است‪.‬‬

‫اشخاص حقوقی بدون استثناء توسط اشخاص حقیقی نمایندگی می شوند‪.‬‬

‫دو نکته کاربردی راجع به چک ‪:‬‬

‫نکته اول ‪ :‬چک های صیادی باید در سامانه ثبت شود اگر ثبت نشود این سند معتبر است اما با مراجعه به بانک پرداخت نمی شود و از مزایای قانون چک‬
‫نیز بهره مند نخواهیم شد‪ .‬و یکی از مواردی که در ثبت خواسته می شود حقیقی یا حقوقی بودن شخص است‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪309‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫خالصه ‪ :‬چک های جدید صیادی ( چک های بنفش ) برای بهره مند شدن از همه مزایای قانونی و اعتباری می بایست در سامانه صیاد به درستی ثبت‬
‫گردد‪.‬‬

‫یکی از اطالعات مورد نیاز تعیین ذینفع است و گزینه دیگر این است که ذینفع حقیقی است یا حقوقی‪ .‬اگر ذینفع چک یعنی شخصی که چک در وجه او‬
‫صادر شده یک انسان است ‪ ،‬گزینه انتخابی شخص حقیقی می باشد و در غیر اینصورت گزینه انتخابی شخص حقوقی خواهد بود‪.‬‬

‫نکته دوم ‪ :‬در صورتیکه صادر کننده چک شخص حقوقی باشد برای صدور دو چیز الزم است ‪ .1 :‬امضای نمایندگان شخص حقوقی ( صاحبان امضای‬
‫مجاز ) ‪ .2‬مهر شخص حقوقی‪.‬‬

‫جلسه صد و چهل و هفتم‬

‫سوال ‪ :‬مندرجات الزامی چک مطابق قانون تجارت( مواد ‪ 310‬الی ‪ ) 317‬چیست ؟‬

‫پاسخ ‪ :‬در این قانون ‪ 9‬مورد به عنوان مندرجات الزامی چک بیان شده است‪.‬‬

‫‪ .1‬امضاء صادر کننده ( اشخاص حقوقی مهر نیز الزم است )‪.‬‬

‫بر خالف دیگر اسناد تجاری به معنای خاص یعنی سفته و برات ‪ ،‬در چک امضای صادر کننده حقیقی الزامی و ضروری است و مهر شخص حقیقی به‬
‫تنهایی کافی نمی باشد‪.‬‬

‫نکته کاربردی ‪ :‬اگر سفته ای فقط مهر شود ‪ ،‬سند سفید امضاء به حساب می آید و قابل مطالبه است‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬امضای ترکیبی یعنی چه ؟‬

‫پاسخ ‪ :‬امضای ترکیبی اصطالحی است به معنای مرکب از امضاء و مهر‪ .‬و امضای ترکیبی زمانی ضرورت دارد که چک توسط شخص حقوقی صادر شود‪.‬‬
‫در این حالت چک همچون سفته و برات هم نیازمند امضاء و هم نیازمند مهر شخص حقوقی است‪.‬‬

‫‪ .2‬قید تاریخ صدور‬

‫‪ .3‬قید تاریخ تأدیه و پرداخت‬

‫چک ی ک تاریخ صدور ( تاریخ خلق آن سند ‪ ،‬تاریخ امضاء چک ) و یک تاریخ پرداخت ( تاریخی که به بانک مراجعه و چک وصول می شود ) دارد‪ .‬ممکن‬
‫است این دو تاریخ در یک روز باشد که به چنین چک و سندی ‪ ،‬چک و سند روز گفته می شود‪ .‬توصیه می شود که این دو تاریخ قید ولی متفاوت باشد‬
‫که چک دارای بعد کیفری نباشد ( ولو با فاصله یک روز )‪ .‬چک باید مدت دار باشد تا کیفری نشود‪.‬‬

‫خالصه ‪ :‬تاریخ صدور و تأدیه بایستی به قید روز ‪ ،‬ماه و سال باشد همچنین بهتر است قید تاریخ با تمام حروف باشد البته اگر با عدد باشد نیز خدشه ای‬
‫در اعتبار سند ایجاد نخواهد شد‪ .‬اگر هم به عدد و هم به حروف باشد و تطابق داشته باشند بهترین حالت است لکن اگر هم به عدد و هم به حروف باشد‬
‫و بین این دو تعارض باشد ؛ حروف مالک است‪.‬‬

‫‪ .4‬تعیین مکان صدور‬

‫‪ .۵‬تعیین مکان تأدیه ( مکان پرداخت )‬

‫‪ .۶‬نام صادر کننده ( صادر کننده چه شخصی است ؟ ) و تفاوت او با ضامن و ظهر نویس نیز باید مشخص شود‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪310‬‬

‫‪ .۷‬قید نام دارنده یا ذینفع‬

‫‪ .۸‬قید نام محال علیه‬

‫محال علیه در برات هر شخصی می تواند باشد ‪ ،‬در سفته خود صادر کننده است ( صادر کننده و پرداخت کننده در سفته واحد هستند ) و در چک محال‬
‫علیه تنها بانک است‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬حتی صندوق ها و موسسات مالی اعتباری مورد تایید بانک مرکزی هم نمی توانند چک صادر کنند و لذا آنچه به عنوان چک صادر می کنند در‬
‫واقع حواله است‪.‬‬

‫‪ .۹‬قید مبلغ‬

‫نکته ‪ :‬از نظر تاریخی ابتدا برات ابداع شده است و پس از آن سفته و چک خلق شدند به همین خاطر اکثر قواعد قانون تجارت در بحث اسناد تجاری‪،‬‬
‫مربوط به برات است‪.‬‬

‫جلسه صد و چهل و هشتم‬

‫بررسی قانون چک ‪:‬‬

‫قانون چکی که هم اکنون الزم االجرا است مصوب ‪ 16‬تیر ‪ 1355‬می باشد و پیش از این نیز در سال ‪ 1344‬قانون چک داشتیم که توسط قانون ‪1355‬‬
‫نسخ گردید‪ .‬عمده مواد و تبصره ها قانون ‪ 1355‬دچار اصالحات و تغییراتی شد و همچنین الحاقاتی به آن صورت گرفت که این اصالحات در سالهای ‪،72‬‬
‫‪ 82‬و ‪ 97‬انجام پذیرفت‪ .‬اما علی رغم این اصالحات در سه امر هیچ تفاوتی ایجاد نشد و قواعد عام تجارت در مورد آن همچنان پابرجاست؛‬

‫مورد اول ‪ :‬ماهیت حقوقی چک ‪ ،‬چک یک سند تجاری با یکسری ویژگی هاست که این ماهیت تا به االن تغییری نداشته است‪.‬‬

‫مورد دوم ‪ :‬قواعد حاکم بر صحت یا بطالن چک‪.‬‬

‫مورد سوم ‪ :‬آثار چک‪.‬‬

‫این سه مورد با همه اصالحات و الحاقات سالهای اخیر بدون تغییر باقی مانده است‪.‬‬

‫خالصه ‪ :‬قانون صدور چک که هم اکنون الزم االجرا است مصوب ‪ 1355 /4/ 16‬است که قانون چک خرداد ‪ 1344‬را نسخ نمود و خود آن در سالهای ‪72‬‬
‫‪ ,82 ,‬و ‪ 92‬دچار تغییرات و اصالحاتی شد‪.‬‬

‫تصویب قانون در سال ‪ 56‬و اصالحات مکرر آن در سه مورد تغییر ایجاد نکرده است ‪:‬‬

‫‪ .1‬ماهیت حقوقی چک ‪ :‬چک همچنان یک سند تجاری به معنای خاص باقی مانده است‪.‬‬

‫‪ .2‬قواعد حاکم بر صحت و بطالن‬

‫‪ .3‬آثار چک‬

‫تعداد مواد ‪ :‬قانون چک مجموعاً دارای ‪ 28‬ماده است که سه ماده ( مواد ‪ 5 ، 3‬و ‪ ) 21‬مکرر دارد‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪311‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫مواد قانون چک ( ‪ + ) 25‬مواد مکرر ( ‪ 28 = ) 3‬ماده‬

‫ماده ‪: 1‬‬

‫« انواع چک عبارت است از ‪:‬‬

‫‪ -1‬چک عادی‪ ،‬چکی است که اشخاص ( چه حقیقی و چه حقوقی ) عهده بانکها به حساب جاری خود صادر و دارنده آن تضمینی جز اعتبار صادر کننده‬
‫آن ندارد‪.‬‬

‫‪ -2‬چک تایید شده‪ ،‬چکی است که اشخاص عهده بانکها به حساب جاری خود صادر و توسط بانک محال علیه پرداخت وجه آن تایید میشود‪.‬‬

‫‪ -3‬چک تضمین شده‪ ،‬چکی است که توسط بانک به عهده همان بانک به درخواست مشتری صادر و پرداخت وجه آن توسط بانک تضمین میشود‪.‬‬

‫‪ -4‬چک مسافرتی‪ ،‬چکی است که توسط بانک صادر و وجه آن در هر یک از شعب آن بانک یا توسط نمایندگان و کارگزاران آن پرداخت میگردد‪.‬‬

‫تبصره– قوانین و مقررات مرتبط با چک حسب مورد‪ ،‬راجع به چکهایی که به شکل الکترونیکی (داده پیام) صادر میشوند نیز الزمالرعایه است‪ .‬بانک‬
‫مرکزی مکلف است ظرف مدت یکسال پس از الزماالجراء شدن این قانون‪ ،‬اقدامات الزم در خصوص چکهای الکترونیکی (داده پیام) را انجام داده و‬
‫دستورالعملهای الزم را صادر نماید‪» .‬‬

‫ماده ‪ 1‬قانون چک به دو سوال پاسخ می دهد ‪:‬‬

‫‪ .1‬انواع چک را بیان کنید ‪:‬‬

‫‪ . 2‬آیا چک الکترونیکی هم معتبر است ؟ چه قواعدی بر آن حاکم می باشد ؟‬

‫ماده ‪ 1‬الحاقی سال ‪ 1372‬است که چهار نوع چک را بیان می دارد ‪:‬‬

‫‪ .1‬چک عادی ‪ .2‬چک تایید شده ‪ .3‬چک تضمین شده ‪ .4‬چک مسافرتی‪.‬‬

‫آنچه که ما با آن سر و کار داریم چک عادی و تایید شده است‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬تعریف چک عادی با تعریف چک قانون تجارت متفاوت است مطابق تعریف قانون تجارت چک یک نوشته است که تنها محال علیه آن بانک نیست‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬نوشته هایی که صندوق های قرض الحسنه صادر می کنند حواله است و نه چک چون بر عهده بانک صادر نشده است‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬پرکاربردترین چک‪ ،‬چک عادی است‪.‬‬

‫چک تایید شده ‪ :‬نسبت به چک عادی در مرتبه باالتری قرار می گیرد‪.‬‬

‫تفاوت چک عادی و تابید شده ‪:‬‬

‫تمام اعتبار چک عادی با صادر کننده است در صورتیکه در چک تایید شده توسط بانک محال علیه پرداخت آن تایید می شود‪ .‬چک را شما صادر می کنید‬
‫اما پرداخت آن توسط بانک تایید می شود‪.‬‬

‫چک تضمین شده ‪ :‬به معنای دقیق کلمه چک محسوب نمی شود و توسط اشخاص صادر نمی شود بلکه به وسیله بانک صادر می گردد‪ .‬بانک مبلغ را به‬
‫حساب خود واریز می کند ( صادر کننده و پرداخت کننده هر دو بانک است )‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬چک بانکی ‪ ،‬بین بانکی و تضمینی همان چک تضمین شده است‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪312‬‬

‫چک مسافرتی ‪ :‬در حال حاضر با وجود عابر بانک ها این چک رونق ندارد و در گذشته افراد برای اینکه مبلغ کمتری را جا به جا کنند سمت اینگونه‬
‫چک ها می رفتند ( چک مسافرتی مانند اسکناس و پول است )‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬چک الکترونیکی معتبر است ؟‬

‫پاسخ ‪ :‬تبصره الحاقی ماده ‪ ( 1‬الحاقی ‪)1397‬‬

‫چک های الکترونیکی معتبر است و قوانین آن با چک کاغذی یکسان است‪.‬‬

‫جلسه صد و چهل و نهم‬

‫ماده ‪: 2‬‬

‫«چکهای صادر عهده بانکهایی که طبق قوانین ایران در داخل کشور دایر شده یا میشوند همچنین شعب آنها در خارج از کشور در حکم اسناد الزماالجرا‬
‫است و دارنده چک در صورت مراجعه به بانک و عدم دریافت تمام یا قسمتی از وجه آن به علت نبودن محل یا به هر دلیل دیگری که منتهی به برگشت‬
‫چک و عدم پرداخت گردد میتواند طبق قوانین و آییننامههای مربوط به اجرای اسناد رسمی وجه چک یا باقیمانده آن را از صادرکننده وصول نماید‪.‬‬

‫برای صدور اجراییه دارنده چک باید عین چک و گواهینامه مذکور در ماده ‪ ( 4‬زمانیکه تمام مبلغ چک برگشت می خورد ) و یا گواهینامه مندرج در ماده‬
‫‪ ( 5‬زمانیکه بخشی از مبلغ چک برگشت می خورد ) را به اجرای ثبت اسناد محل تسلیم نماید‪.‬‬

‫اجراء ثبت در صورتی دستور اجرا صادر می کند که مطابقت امضای چک به نمونه امضای صادرکننده در بانک از طرف بانک گواهی شده باشد‪.‬‬

‫دارنده چک اعم از کسی که چک در وجه او صادر گردیده یا به نام او پشتنویسی شده یا حامل چک (در مورد چکهای در وجه حامل) یا قائم مقام قانونی‬
‫آنان‪.‬‬

‫تبصره (الحاقی ‪ 1376‬مصوب مجمع تشخیص مصلحت نظام)‪ -‬دارنده چک میتواند محکومیت صادرکننده را نسبت به پرداخت کلیه خسارات و هزینههای‬
‫وارد شده که مستقیما و به ط ور متعارف در جهت وصول طلب خود از ناحیه وی متحمل شده است‪ ،‬اعم از آنکه قبل از صدور حکم یا پس از آن باشد‪ ،‬از‬
‫دادگاه تقاضا نماید‪ .‬در صورتی که دارنده چک جبران خسارت و هزینه های مزبور را پس از صدور حکم درخواست کند‪ ،‬باید درخواست خود را به همان‬
‫دادگاه صادرکننده حکم تقدیم نماید‪».‬‬

‫نوع سند ‪ :‬ماده ‪ 2‬قانون چک ‪ ،‬نوع سند چک را معین می کند و به طور خالصه چک سند عادی است چرا که توسط مامور رسمی تنظیم نمی شود ( اما‬
‫در حکم اسناد الزم االجرا است )‪ .‬عالوه بر اسناد رسمی برخی از اسناد عادی از جمله چک نیز الزم االجرا هستند‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬سند الزم االجرا یعنی چه ؟‬

‫پاسخ ‪ :‬یعنی عالوه بر اینکه دادگاه رسیدگی و اجراییه صادر می کند شما می توانید مستقیما اجرائیه ثبتی بگیرید‪ .‬بدون نیاز به طی کردن مراحل دادرسی‬
‫‪ ،‬رسیدگی ‪ ،‬صدور حکم و‪ ...‬مستقیما می توان اجراییه ثبتی گرفت‪ .‬سند الزم االجرا هر سندی است ( عادی _ رسمی ) که بدون صدور حکم از دادگاه‬
‫قابلیت صدور اجرائیه دارد‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬چک چه نوع سندی است ؟ پاسخ ‪ :‬ماده ‪ 2‬قانون چک‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪313‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫«عدم دریافت تمام یا قسمتی از وجه آن» ‪ :‬مشخص است که از ابتدا قانونگذار نظرش بر این بوده اگر مبلغی موجود و مبلغی ناموجود است ‪ ،‬آنچه که‬
‫موجود است به شخص پرداخت شود ولی چون این مطلب خیلی صریح نبوده بانک ها به آن عمل نمی کردند و در حال حاضر با تصریح قانون جدید و‬
‫اصالحیه بانک ها مکلف به انجام آن هستند‪.‬‬

‫دالیل دیگر ‪ :‬غیر از فقدان یا کسری موجودی مواردی همچون ‪ :‬مسدودی چک ‪ ،‬عدم تطابق امضاء ‪ ،‬دستور عدم پرداخت ‪ ،‬تعارض در مندرجات ‪ ،‬عدم‬
‫مهر نسبت به شخص حقوقی ‪ ،‬از جمله دالیلی است که منجر به برگشت خوردن چک می شود‪.‬‬

‫حالت اول ‪ :‬شما یک چک ‪ 200‬میلیونی به بانک تحویل می دهید و مشخص می شود که حساب موجودی ندارد یا موجودی آن کافی نیست و تصمیم‬
‫می گیرید چک را به طور کامل برگشت بزنید در اینصورت چک به شما برگردانده می شود و به همراه آن یک گواهینامه که شامل مشخصات صادر کننده‬
‫چک است به شما ارائه می گردد‪.‬‬

‫حال اگر بخواهید اجراییه ثبتی دریافت کنید باید به ثبت اسناد و امالک مراجعه نمایید که هم عین چک و هم گواهینامه بانک را باید داشته باشید ( اگر‬
‫یک مورد را به تنهایی داشته باشید برای شما اجراییه ثبت صادر نمی شود‪).‬‬

‫حالت دوم ‪ :‬چک را قبول نمی کنید که برگشت بخورد و مبلغی که موجود هست را تقاضا می کنید و به بانک می گویید( هر آنچه موجودی هست را‬
‫میخواهم )‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬اگر در بانک یک چهارم مبلغ ‪ ،‬نصف مبلغ هر چه موجودی باشد ‪ ،‬اشتباه است که شما آن را تکمیل کنید چرا که ‪:‬‬

‫یک‪ :‬امکان دارد همزمان در بانک دیگری پاس شود‬

‫دو‪ :‬ممکن است پول را نداشته باشید‬

‫سه ‪ :‬سند از دست شما خارج میشود و نمی توانید طلب را اثبات کنید‪.‬‬

‫از هر زاویه ای حالت دوم نیز اشتباه است‪.‬‬

‫خالصه ‪:‬‬

‫حالت اول ‪ :‬برگشت نسبت به تمام مبلغ چک حالت دوم ‪ :‬تکمیل موجودی و پاس کردن چک‬

‫هر دو حالت اشتباه است‪.‬‬

‫راهکار درست ‪ :‬نسبت به مبلغی که هست دریافت کنید و نسبت به کسری موجودی چک را برگشت بزنید و بانک موظف است که مبلغ موجود را‬
‫پرداخت کند حتی اگر مقاومت یا امتناع نماید‪ .‬در این حالت بانک چک را به شما بر نمی گرداند بلکه باید پشت چک مبلغی که دریافت نموده اید را قید‬
‫کرده و به همراه امضاء به بانک تحویل دهید و بانک به شما یک گواهینامه مشابه گواهینامه ای که چک کامل برگشت می خورد ‪ ،‬اعطاء می کند و همین‬
‫گواهینامه برای اجراییه ثبتی کافی است‪.‬‬

‫نکته مهم ‪ :‬برای اینکه مزیت اجراییه ثبتی را از د ست ندهیم حتما باید تطابق امضاء وجود داشته باشد یعنی اگر علت برگشت چک عدم تطابق امضا‬
‫(نمونه امضای در بانک و امضای در چک) باشد امکان اجراییه ثبتی وجود ندارد‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬دارنده چک چه کسی است ؟ پاسخ ‪ :‬ادامه ماده ‪ ، 2‬اعم از کسی که چک در وجه او چک صادر شده یا کسی که چک برای او ظهر نویسی شده‬
‫است‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬چک های جدید ( چک های بنفش ) قابل ظهر نویسی است اما باید ثبت شود‪.‬‬

‫چک های در وجه حامل ‪ :‬از جهت فرار مالیاتی ‪ ،‬سرقت و مفقودی بسیار مشکل ساز بود‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪314‬‬

‫تبصره الحاقی ‪ : 13۷۶‬شما یک چکی را که برگشت می زنید ‪ ،‬از تاریخی که در چک م ندرج شده تا زمانیکه اجرا می شود می توانید خسارت تأخیر ‪،‬‬
‫هزینه دادرسی ‪ ،‬حق الوکاله وکیل را مطالبه نمایید ( البته هزینه های متعارف )‪.‬‬

‫نکات ‪:‬‬

‫‪ .1‬این موارد فقط از طریق دادگاه قابل وصول است نه اجراییه ثبت‪.‬‬

‫‪ . 2‬در مورد حق الوکاله ‪ ،‬حق الوکاله توافقی پرداخت نمی شود بلکه مطابق تعرفه است‪.‬‬

‫‪ .3‬در مورد خسارات و شاخص تورم ‪ ،‬نرخ اعالمی بانک مرکزی مالک است‪.‬‬

‫مجمع تشخیص مصلحت نظام طبق نظریه تفسیری بیان کرده منظور از خسارات تأخیر ‪ ،‬معیار شاخص نرخ تورمی بانک مرکزی است‪.‬‬

‫مفسر قانون سه نهاد است ‪:‬‬

‫قانون اساسی ‪ :‬شورای نگهبان‬

‫قوانین عادی ‪ :‬مجلس‬

‫مصوبات مجمع ‪ :‬خود مجمع تشخیص مصلحت نظام‬

‫چون این تبصره الحاقی مجمع بوده بنابراین خود مجمع تفسیر آن را انجام میدهد‪.‬‬

‫جلسه صد و پنجاهم‬
‫ماده ‪ ( 3‬اصالحیه ‪:)13۸2‬‬

‫«صادرکننده چک باید در تاریخ مندرج در آن ( نه در تاریخ صدور ) معادل مبلغ مذکور در بانک محال علیه وجه نقد داشته باشد و نباید تمام یا قسمتی‬
‫از وجهی را که به اعتبار آن چک صادر کرده‪ ،‬به صورتی از بانک خارج نماید یا دستور عدم پرداخت وجه چک را بدهد و نیز نباید چک را به صورتی تنظیم‬
‫نمای د که بانک به عللی از قبیل عدم مطابقت امضا یا قلم خوردگی در متن چک‪ ،‬یا اختالف در مندرجات چک و امثال آن از پرداخت وجه چک خودداری‬
‫نماید‪.‬‬

‫هرگاه در متن چک شرطی برای پرداخت ذکر شده باشد‪ ،‬بانک به آن شرط ترتیب اثر نخواهد داد‪».‬‬

‫نکته ‪ :‬قبل از قانون سال ‪ 82‬چک مدت دار وجود نداشت و چک سندی به روز بود که این امر چک ها را کیفری می کرد‪.‬‬

‫این ماده وظایفی برای صادر کننده بیان میدارد ‪:‬‬

‫‪ . 1‬در تاریخ مندرج در چک باید داخل حساب بانکی شخص ‪ ،‬مبلغ چک موجود باشد‪.‬‬

‫‪ . 2‬تمام یا قسمتی از وجهی را که برای آن چک صادر کرده نمی تواند از حساب بانکی خارج نماید‪.‬‬

‫‪ .3‬نمی تواند چک صادر کند و پس از آن دستور عدم پرداخت دهد‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪315‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫‪ . 4‬نباید چک را به نحوی تنظیم کند که بانک از پرداخت وجه خودداری نماید‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬اگر از حساب مسدود چک صادر شود‪ ،‬جرم محسوب می شود‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬صرف عدم تطابق امضاء ‪ ،‬خارج کردن پول از حساب ‪ ،‬چک را کیفری نمی کند‪.‬‬

‫اگر چک مشروط صادر شده باشد (مشروط به انجام فالن تعهد) بانک به آن توجه نمی کند و اگر در حساب پول باشد چک را پرداخت می کند اما بعداً‬
‫شخص میتواند ثابت کند که آن شرط انجام نشده و مبلغ باید برگردانده شود‪.‬‬

‫عیب چک های مشروط ‪ :‬چک های جدید را می توانید مستقیما از طریق اجراییات مستقیم دادگستری اقدام نمایید اما چک مشروط را خیر‪.‬‬

‫مزیت چک های مشروط ‪ :‬صرف وجود یک شرط ‪ ،‬چک را حقوقی می کند ( چک مشروط کیفری نیست )‪.‬‬

‫ماده ‪ 3‬مکرر ( الحاقی ‪: ) 13۸2‬‬

‫«چک فقط در تاریخ مندرج در آن و یا پس از تاریخ مذکور قابل وصول از بانک خواهد بود‪».‬‬

‫اینجا بود که قانون چک مدت دار را به رسمیت شناخت و قبل از آن چک ها همه به روز و کیفری بود‪.‬‬

‫ماده ‪ ( 4‬اصالحی ‪: ) 13۹۷‬‬

‫«هرگاه وجه چک به علتی از علل مندرج در ماده (‪ ) 2‬پرداخت نگردد‪ ،‬بانک مکلف است بنا بر درخواست دارنده چک فوراً غیرقابلپرداخت بودن آن را در‬
‫سامانه یکپارچه بانک مرکزی ثبت نماید و با دریافت کد رهگیری و درج آن در گواهینامهای که مشخصات چک و هویت و نشانی کامل صادرکننده در آن‬
‫ذکر شده باشد‪ ،‬علت یا علل عدم پر داخت را صریحاً قید و آن را امضاء و مهر و به متقاضی تسلیم نماید‪ .‬به گواهینامه فاقد کد رهگیری و فاقد مهر شخص‬
‫حقوقی در مراجع قضائی و ثبتی ترتیب اثر داده نمی شود‪.‬‬

‫در برگ مزبور باید مطابقت یا عدم مطابقت امضای صادرکننده با نمونه امضای موجود در بانک (در حدود عرف بانکداری) از طرف بانک گواهی شود‪ .‬بانک‬
‫مکلف است به منظور اطالع صادرکننده چک‪ ،‬فوراً نسخه دوم این برگ را به آخرین نشانی صاحب حساب که در بانک موجود است‪ ،‬ارسال دارد‪ .‬در برگ‬
‫مزبور باید نام و نام خانوادگی و نشانی کامل دارنده چک نیز قید گردد‪».‬‬

‫ماده ‪ 4‬برگشت چک را بیان میدارد‪.‬‬

‫علل مندرج در ماده ‪ : 2‬مبلغ چک موجود نیست ‪ ،‬عدم تطابق امضاء ‪،‬دستور عدم پرداخت ‪ ،‬تعارض در مندرجات و‪...‬‬

‫بانک رأسا نمی تواند چک را برگشت زند و این اقدام باید به درخواست دارنده چک باشد‪.‬‬

‫نکته مهم ‪ :‬برای چک های جدید ‪ ،‬حتما در گواهینامه باید کد رهگیری باشد و اگر شخص حقوقی بود باید هم مهر شخص حقوقی و هم امضای نماینده‬
‫مجاز او در گواهینامه باشد در غیر اینصورت اجراییات ثبتی و دادگستری قابل اثر نخواهد بود‪.‬‬

‫گواهینامه فاقد کد رهگیری یک سند محسوب می شود اما دیگر چک نیست و مزایای آن را نخواهد داشت‪.‬‬

‫ماده ‪ ( ۵‬اصالحی ‪: ) 13۹۷‬‬

‫«در صورتی که موجودی حساب صادرکننده چک نزد بانک کمتر از مبلغ چک باشد‪ ،‬به تقاضای دارنده چک بانک مکلف است مبلغ موجودی در حساب را‬
‫به دارنده چک بپردازد و دارنده با قید مبلغ دریافت شده پشت چک‪ ،‬آن را به بانک تسلیم نماید‪ .‬بانک مکلف است بنابه درخواست دارنده چک فوراَ کسری‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪316‬‬

‫مبلغ چک را در سامانه یکپارچه بانک مرکزی وارد نماید و با دریافت کد رهگیری و درج آن در گواهینامهای با مشخصات مذکور در ماده قبل‪ ،‬آن را به‬
‫متقاضی تحویل دهد‪ .‬به گواهینامه فاقد کد رهگیری در مراجع قضائی و ثبتی ترتیب اثر داده نمیشود‪.‬‬

‫چک مزبور نسبت به مبلغی که پرداخت نگردیده‪ ،‬بی محل محسوب و گواهینامه بانک در این مورد برای دارنده چک‪ ،‬جانشین اصل چک میشود‪ .‬در مورد‬
‫این ماده نیز بانک مکلف است اعالمیه مذکور در ماده قبل را برای صاحب حساب ارسال نماید‪».‬‬

‫مثال ‪ :‬اگر در حساب ‪ 80‬میلیون و مبلغ چک ‪ 100‬میلیون باشد ‪ ،‬بانک باید مبلغ ‪ 80‬میلیون موجودی را بپردازد و مابقی مبلغ را که پرداخت نشده ‪،‬‬
‫دارنده پشت چک قید کند و به بانک تحویل دهد و در مقابل گواهینامه ای از بانک دریافت کند‪ .‬این گواهینامه برای دارنده چک ‪ ،‬جانشین اصل چک‬
‫است‪.‬‬

‫ماده ‪ 5‬مکرر به چک ضمانت اجرای اعتباری داده است که با برگشت خوردن چک عمال ‪ :‬کارت های بانکی شخص مسدود میشود ‪ ،‬حساب بانکی جدید‬
‫نمی تواند افتتاح کند ‪ ،‬هر گونه تسهیالت بانکی به او اعطاء نمی شود و‪...‬‬

‫جلسه صد و پنجاه و یکم‬

‫ماده ‪ ۵‬مکرر ‪( :‬الحاقی ‪)13۹۷‬‬

‫«بعد از ثبت غیر قابل پرداخت بودن یا کسری مبلغ چک در سامانه یکپارچه بانک مرکزی‪ ،‬این سامانه مراتب را به صورت برخط به تمام بانکها و مؤسسات‬
‫اعتباری اطالع می دهد‪ .‬پس از گذشت بیست و چهار ساعت کلیه بانک ها و مؤسسات اعتباری حسب مورد مکلفند تا هنگام رفع سوء اثر از چک‪ ،‬اقدامات‬
‫زیر را نسبت به صاحب حساب اعمال نمایند‪:‬‬

‫الف‪ -‬عدم افتتاح هرگونه حساب و صدور کارت بانکی جدید‬

‫ب‪ -‬مسدود کردن وجوه کلیه حسابها و کارت های بانکی و هر مبلغی متعلق به صادر کننده که تحت هر عنوان نزد بانک یا مؤسسه اعتباری دارد به میزان‬
‫کسری مبلغ چک به ترتیب اعالمی از سوی بانک مرکزی؛ج‪ -‬عدم پرداخت هرگونه تسهیالت بانکی یا صدور ضمانت نامههای ارزی یا ریالی؛‬

‫د‪ -‬عدم گشایش اعتبار اسنادی ارزی یا ریالی‪.‬‬

‫تبصره ‪ -1‬چنانچه اعمال محدودیت های مذکور در بندهای (الف)‪( ،‬ج) و (د) در خصوص بنگاه های اقتصادی با توجه به شرایط‪ ،‬اوضاع و احوال اقتصادی‬
‫موجب اخالل در امنیت اقتصادی استان مربوط شود‪ ،‬به تشخیص شورای تأمین استان موارد مذکور به مدت یک سال به حالت تعلیق در می آید‪ .‬آیین‬
‫نامه اجرائی این تبصره با در نظر گرفتن معیارهایی مانند میزان تولید و صادرات بنگاه و تعداد افراد شاغل در آن ظرف مدت سه ماه از الزم االجراء شدن‬
‫این قانون به پیشنهاد مشترک وزارت امور اقتصادی و دارایی و بانک مرکزی به تصویب هیأت وزیران می رسد‪.‬‬

‫تبصره ‪ -2‬در صورتی که چک به وکالت یا نمایندگی از طرف صاحب حساب اعم از شخص حقیقی یا حقوقی صادر شود‪ ،‬اقدامات موضوع این ماده عالوه‬
‫بر صاحب حساب‪ ،‬در مورد وکیل یا نماینده نیز اعمال می گردد مگر اینکه در مرجع قضائی صالح اثبات نماید عدم پرداخت مستند به عمل صاحب حساب‬
‫یا وکیل یا نماینده بعدی او است‪ .‬بانک ها مکلفند به هنگام صدور گواهینامه عدم پرداخت‪ ،‬در صورتی که چک به نمایندگی صادر شده باشد‪ ،‬مشخصات‬
‫نماینده را نیز در گواهینامه مذکور درج نمایند‪.‬‬

‫تبصره ‪ - 3‬در هر یک از موارد زیر‪ ،‬بانک مکلف است مراتب را در سامانه یکپارچه بانک مرکزی اعالم کند تا فوراً و به صورت برخط از چک رفع سوء اثر‬
‫شود‪:‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪317‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫الف – واریز کسری مبلغ چک به حساب جاری نزد بانک محال ع لیه و ارائه درخواست مسدودی که در این صورت بانک مکلف است ضمن مسدود کردن‬
‫مبلغ مذکور تا زمان مراجعه دارنده چک و حداکثر به مدت یک سال‪ ،‬ظرف مدت سه روز واریز مبلغ را به شیوه ای اطمینان بخش و قابل استناد به اطالع‬
‫دارنده چک برساند‪.‬‬

‫ب‪ -‬ارائه الشه چک به بانک محال علیه؛‬

‫ج‪ -‬ارائه رضایت نامه رسمی (تنظیم شده در دفاتر اسناد رسمی از دارنده چک یا نامه رسمی از شخص حقوقی دولتی یا عمومی غیردولتی دارنده چک‬

‫د‪ -‬ارائه نامه رسمی از مرجع قضائی یا ثبتی ذی صالح مبنی بر اتمام عملیات اجرائی در خصوص چک؛‬

‫ه‪ -‬ارائه حکم قضائی مبنی بر برائت ذمه صاحب حساب در خصوص چک؛‬

‫و‪ -‬سپری شدن مدت سه سال از تاریخ صدور گواهینامه عدم پرداخت مشروط به عدم طرح دعوای حقوقی یا کیفری در خصوص چک توسط دارنده‪.‬‬

‫تبصره ‪ - 4‬چنانچه صدور گواهینامه عدم پرداخت به دلیل دستور عدم پرداخت طبق ماده (‪ )14‬این قانون و تبصره های آن باشد‪ ،‬سوء اثر محسوب نخواهد‬
‫شد‪.‬‬

‫تبصره ‪ - 5‬بانک یا موسسه اعتباری حسب مورد مسؤول جبران خساراتی خواهند بود که از عدم انجام تکالیف مقرر در این ماده و تبصره های آن به‬
‫اشخاص ثالث وارد شده است‪».‬‬

‫توصیه درسی ‪ :‬ماده ‪ 5‬مکرر هم از نظر آزمونی ماده مهمی است و هم از نظر کاربردی‪.‬‬

‫بررسی الفاظ ‪:‬‬

‫«غیر قابل پرداخت بودن» ‪ :‬مرتبط با ماده ‪ 4‬؛ علت غیر قابل پرداخت بودن می تواند به موجب عدم موجودی‪ ،‬دستور عدم پرداخت مطابق ماده‬ ‫•‬
‫‪ ،14‬عدم تطابق در امضا‪ ،‬مغایرت در مندرجات و ‪ ...‬باشد‪.‬‬
‫بر خط ‪ :‬آنالین‬ ‫•‬
‫تحت هر عنوان ‪ :‬منظور انواع حساب های جاری‪ ،‬سپرده‪ ،‬قرض الحسنه و ‪ ...‬می باشد‪.‬‬ ‫•‬

‫مثال ‪ :‬اگر شما چکی صادر کردید و این چک با ماده ‪ 4‬یا ‪ 5‬مواجه شد‪ ،‬یعنی حساب موجودی نداشته باشد یا به هر علت دیگری چک برگشت بخورد و‬
‫منجر به صدور گواهینامه عدم پرداخت نسبت به کل مبلغ یا بخشی از مبلغ شد و به تعریف عرفی برگشت خورد (البته تعبیر حقوقی آن این است که‬
‫بخشی از مبلغ پاس نشده و گواهینامه عدم پرداخت نسبت به آن مبلغ صادر شده است و این گواهینامه جانشین اصل چک است)‪ ،‬مطابق ماده ‪ 5‬مکرر‬
‫اقدامات صورت می گیرد‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬ماده ‪ 5‬مکرر به چک ارزش اعتباری باالی ی داده است و به عبارت دیگر ضمانت اجرای اعتباری چک را به شدت باال برده است‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬قبالً چک متعلق به بانک های مختلف بود مثل چک بانک کشاورزی یا چک بانک ملی یا چک بانک ملت و ‪ ...‬اما در حال حاضر همه چک ها چک‬
‫صیاد می باشد و توسط سامانه یکپارچه بانک مرکزی دسته چک اعطا می شود‪ ،‬به عبارتی بانک ها به یکدیگر متصل شده اند‪.‬‬

‫امکان صدور دسته چک توسط موسسات اعتباری ‪ :‬موسسات اعتباری نمی توانند چک صادر کنند و ماده ‪ 5‬مکرر هم تغییری در وضعیت ایجاد نکرده‬
‫است یعنی نگفته است که موسسات می توانند چک ارائه کنند؛ موسسات اعتباری هم زی ر نظر بانک مرکزی هستند و مجوز های خود را از این بانک می‬
‫گیرند و باید تابع قواعد و مقررات قانونی بانک مرکزی باشند‪ ،‬علت سخن گفتن از موسسات اعتباری در ماده ‪ 5‬مکرر آن است که وجوه سپرده شده در‬
‫موسسات اعتباری را هم می توان پس از صدور گواهی عدم پرداخت مسدود کرد‪.‬‬

‫موضوع مرتبط ‪ :‬زمانی بود که موسسات اعتباری با نام های مختلف بسیار زیاد شده بودند حتی بدون مجوز و مشکالت بسیاری هم ایجاد کردند اما در‬
‫حال حاضر کمتر شده اند و دو مورد آن که شناخته تر شده اند یکی موسسه اعتباری ملل و دیگری موسسه اعتباری رسالت است‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪318‬‬

‫مهلت اجرای اقدامات ذکر شده در ماده ‪ ۵‬مکرر ‪ :‬اینکه اقدامات بیان شده در ماده ‪ 5‬مکرر فوری نمی باشد و ‪ 24‬ساعت مهلت برای انجام این اقدامات‬
‫قرار داده شده است مورد انتقاد قرار گرفته است‪ .‬برداشت من از این ماده آن است که منظور قانونگذار حداکثر تا ‪ 24‬ساعت بوده است یعنی در ‪ 24‬ساعت‬
‫باید این اقدامات انجام بگیرد‪ ،‬هر چند که ظاهر قانون مخالف با این برداشت است‪ .‬اگر بخواهیم از نص ماده مفهوم بگیریم نتیجه آن می شد که پیش از‬
‫‪ 24‬ساعت امکان اجرای اقدامات فوق ممکن نمی باشد‪ ،‬مگر اینکه به سراغ مطالب اصولی برویم و بگوییم «پس از» قید میباشد و مفهوم ندارد و در واقع‬
‫خالف ظاهر ادعا کنیم و به سختی آن را ثابت کنیم‪.‬‬

‫توضیح بند ب ‪ :‬در هر حساب به هر میزان که شخص وجوهی داشته باشد به میزان چک صادر شده مسدود می شود و از حساب او برداشت می شود‪.‬‬

‫ضمانت اجرا ‪ :‬برای شخصی که فعال اقتصادی است و در بازار حضور دارد ای ن چهار مورد از هر مجازاتی سخت تر است به همین خاطر قانون چک با‬
‫الحاقات و اصالحات ‪ 97‬یک ضمانت اجرای اعتباری خیلی قوی به چک می دهد و خود قانون گذار هم متوجه این موضوع بوده است‪.‬‬

‫بررسی تبصره ‪ : 1‬به مرور قانونگذار متوجه شد که با برخی اقدامات مثل پلمپ کردن یک کارخانه یا دستگیری یک آدم ممکن است افراد بسیاری از کار‬
‫بیکار شوند و این موجب ناامنی اقتصادی و اجتماعی و ‪ ...‬میشود اما در حال حاضر قانونگذار منطقی تر و هوشیارتر عمل می کند‪ ،‬در این قانون این مسئله‬
‫نمود خود را داشته است و قانونگذار متوجه بوده است که اگر این اتف اقات بیفتد مخصوصاً در بی ثباتی اقتصادی (برای مثال در دوران کرونا) یا رکود های‬
‫شدید و ‪ ...‬مشکالت زیادی را ایجاد می کند‪ ،‬از این رو تبصره ‪ 1‬را در این ماده لحاظ کرده است‪.‬‬

‫استثناء ‪ :‬در تبصره ‪ 1‬بند ب استثنا است چون اگر در حساب فرد پول باشد قابل برداشت است‪.‬‬

‫شورای تأمین‪ :‬هر استان یک شورای تامین دارد که تصمیمات امنیتی را اخذ می کند و هر شهری هم شورای تامین دارد که استاندار و یکسری مقامات‬
‫در آن حضور دارند‪.‬‬

‫اهمیت تبصره ‪ : 1‬یک بنگاه اقتصادی که در پایان ماه به ‪ 10‬هزار نفر حقوق می دهد در امنیت اقتصادی بسیار موثر است حتی ‪ 20‬یا ‪ 30‬نفر هم مهم‬
‫است چه برسد به چند صد یا چند هزار نفر‪ .‬اگر مقررات بندهای ماده ‪ 5‬مکرر در مورد هر بنگاه یا شخص اقتصادی اعمال شود در جا فلج می شود به‬
‫همین خاطر شورای تامین میتواند منهای مورد ب‪ ،‬سایر موارد را به مدت یک سال به حالت تعلیق در آورد‪.‬‬

‫بررسی تبصره ‪ : 2‬اگر من نماینده یا وکیل یک شخص حقوقی یا حقیقی باشم و به عنوان وکیل این شخص اقدام به صدور چک کرده ام‪ ،‬هم من هم آن‬
‫شخص حقوقی یا حقیقی هر دو مسئولیت داریم و این محدودیت های شدید نسبت به هر دوی ما اعمال می شود‪ .‬اگر دوره نمایندگی یا وکالت من تمام‬
‫شود و بع د از من وکیل دیگری مرتکب کوتاهی یا تقصیر شود یا اینکه اصال خود صاحب حساب مقصر باشد‪ ،‬در صورت اثبات این مسئله توسط وکیل یا‬
‫نماینده سابق معاف و مسئولیت از او رفع می شود‪.‬‬

‫توصیه درسی ‪ :‬این تبصره هم بسیار مهم است‪.‬‬

‫نمایندگی ‪ :‬نمایندگی معنای عام تری نسبت به وکالت دارد‪ ،‬وکالت تنها نمایندگی قراردادی به موجب عقد وکالت است اما نمایندگی شامل وکالت‪ ،‬والیت‪،‬‬
‫قیمومت‪ ،‬دارندگی حق امضاء شخص حقوقی و ‪ ...‬می شود و مفهوم گستردگی تری از وکالت دارد‪.‬‬

‫بررسی تبصره ‪ : 3‬اقدامات ذکر شده در ماده ‪ 5‬مکرر تا هنگام رفع سوء اثر از چک پا بر جا و بر قرار می باشد‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬چه زمانی از چک رفع سوء اثر می شود؟‬

‫پاسخ ‪ 6 :‬بند در تبصره ‪ 3‬ماده ‪ 5‬مکرر وجود دارد که به موجب این شش بند از چک رفع سوء اثر میشود‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪319‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫جلسه صد و پنجاه و دوم‬

‫ادامه توضیحات تبصره ‪: 3‬‬

‫سوال ‪ :‬چه زمانی از چک رفع سوء اثر می شود؟ ‪ /‬مواردی که باعث رفع سوء اثر از چک می شود چیست؟‬

‫پاسخ ‪ :‬تبصره ‪ 3‬در ‪ 6‬مورد این موارد را بیان کرده است‪ ،‬با تحقق هر کدام از اینها سوء اثر از بین میرود و شرایط به حالت عادی برمیگردد یعنی مجدداً‬
‫امکان افتتاح حساب ‪ ،‬اخذ کارت با نکی‪ ،‬تسهیالت بانکی و ‪ ...‬ایجاد می شود و مسدود بودن حساب ها رفع می شود‪ .‬رابطه ی بین بند های تبصره ‪ 3‬ماده‬
‫‪ 5‬مکرر عام بدلی است یعنی هر یک به طور نا معین محقق شود رفع سوء اثر انجام میگیرد‪.‬‬

‫بند الف ‪:‬‬

‫مثال ‪ :‬موکل شما تصمیم به دریافت یک وام ‪ 2‬میلیاردی داشته است اما به خاطر ‪ 200‬میلیون چک امکان اخذ وام را ندارد‪ ،‬به عنوان راه حل به شخص‬
‫می گوییم تا مبلغ را در حساب واریز کند تا پس از مسدود شدن توسط بانک حساب ها باز شود و رفع سوء اثر صورت بگیرد‪.‬‬

‫مثال ‪ :‬اگر من یک چک بانک کشاورزی داشتم و صد میلیون کم داشته باشم همان مبلغ را به بانک واریز و درخواست مسدودی را ارائه می کنم تا شخص‬
‫وجه را برداشت کند که در این صورت بانک مکلف است به میزان کسری چک و تا زمان مراجعه دارنده چک به مدت یکسال حساب را مسدود کند اما پس‬
‫از یک سال مسدودی حساب رفع می شود‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬بانک باید ظرف سه روز به دارنده چک با یک روش مستند و اطمینان بخش مثل نامه به صورت مکتوب اطالع دهد که مبلغ چک در حساب مسدود‬
‫شده است و برای دریافت آن به بانک مراجعه نماید‪.‬‬

‫عام بدلی ‪ :‬به صورت خالصه یعنی تحقق هر کدام از این روش ها کافی است و نیاز به انجام همه آنها نیست‪.‬‬

‫توصیه درسی ‪ :‬اگر دانشجوی حقوق هستید مباحث اصول را مطالعه کنید و بیاموزید که در یک دوره به نام اصول فقه کاربردی با هزینه کم تدریس‬
‫صورت گرفته و می توانید آن را تهیه فرمایید‪.‬‬

‫بند ب ‪:‬‬

‫مثال ‪ :‬برای مثال به مغازه شخص می رویم و به او می گویید چک تو برگشت خورده است‪ ،‬آن جا ‪ 200‬میلیون کارت می کشیم و الشه چک را دریافت‬
‫می کنیم و به بانک می دهیم‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬یک ذهنیت وجود دارد که پس از برگشت خوردن کل مبلغ چک و صدور گواهی عدم پرداخت و پس دادن چک به دارنده (در صورتی که بخشی‬
‫از چک برگشت بخ ورد بانک اصل چک را دریافت می کند) گم شدن چک حائز اهمیت نمی باشد‪ ،‬در حالی که وجود اصل چک بسیار مهم است چرا که‬
‫در صورت مفقود شدن چک گاهی با صادر کننده تماس میگیرند و او الشه چک را تحویل می گیرد و آن را به بانک می برد‪ ،‬در این صورت از چک رفع‬
‫سوء اثر میشود‪ .‬ار ائه الشه چک توسط صادر کننده بدین معنا است که مشکل چک حل شده است و گرنه نباید در دست صادر کننده می بود‪.‬‬

‫نتیجه ‪ :‬حفظ الشه چک با وجود صدور گواهی عدم پرداخت بسیار مهم می باشد و نباید گم شود‪ .‬همینطور برای پیگیری حقوقی هم به این الشه احتیاج‬
‫دارید چرا که در اولین جلسه رسیدگی باید اصول اسناد را به دادگاه ارائه بدهید‪.‬‬

‫بند ج ‪ :‬برای رفع سوء اثر از چک می توانیم همراه با دارنده چک که آن را برگشت زده است به دفتر اسناد رسمی برویم و ایشان یک رضایت نامه رسمی‬
‫به ما بدهد تا ما این رضایت نامه را به بانک برده و از چک رفع سوء اثر کنیم‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا اشخاص حقوقی دولتی یا عمومی غیر دولتی مانند شهرداری هم باید رضایت نامه رسمی بدهند؟‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪320‬‬

‫پاسخ ‪ :‬خیر در این موارد نامه رسمی هم کافی است چرا که ادارات یک نامه رسمی همراه با سر برگ مشخص دارند که در این مورد همان اثر رضایت‬
‫نامه رسمی را دارد‪.‬‬

‫جمع بندی ‪ :‬اگر دارنده چک شخص حقیقی باشد باید برای دادن رضایت نامه رسمی در دفترخانه حضور پیدا کند اما اگر دارنده شخص حقوقی دولتی یا‬
‫عمومی غیر دولتی باشد یک نامه رسمی کفایت می کند‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬اشخاص حقوقی خصوصی (شرکت ها و ‪ )...‬برای دادن رضایت باید رضایت نامه رسمی بدهند که این اقدام توسط نماینده آنها در دفترخانه صورت‬
‫می گیرد‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬علت رضایت در بند ج موضوعیت ندارد بلکه خود رضایت موضوعیت دارد‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬پس از دادن رضایت شخص همچنان امکان پیگیری دارد اما فقط بانک از چک رفع سوء اثر می کند‪.‬‬

‫بند د ‪ :‬چکی که برگشت می خورد به ا جرائیات ثبت یا دادگستری رفته است تا پیگیری بشود‪ ،‬اگر عملیات اجرایی انجام شده باشد برای مثال مالی توقیف‬
‫شده باشد یا پول پرداخت شده باشد با یک نامه ی رسمی مبنی بر اتمام عملیات اجرایی از چک رفع سوء اثر می شود‪.‬‬

‫بند ه ‪ :‬ممکن است که چک بابت ضمانت یا مشروط یا مسر وقه یا در نتیجه ربا یا ‪ ...‬باشد‪ ،‬این ها مواردی هستند که شخص بری از پرداخت وجه چک‬
‫است‪ .‬نهایتاً اگر در دادگاه ثابت شود به هر نحوی صادر کننده ملزم به پرداخت نبوده و حکم مبنی بر برائت او صادر شود‪ ،‬صادر کننده با ارائه حکم به بانک‬
‫می تواند از چک رفع سوء اثر کند‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬بری الذمه در برابر مشغول الذمه است‪ ،‬ذمه یعنی عهده و دین‪ ،‬مشغول الذمه یعنی ذمه ی او درگیر است و بدهکار می باشد‪ ،‬بری الذمه یعنی ذمه‬
‫اش پاک است و بدهی وجود ندارد‪.‬‬

‫مثال ‪ :‬اگر من به شما ‪ 100‬میلیون بدهی داشته باشم‪ ،‬مشغول الذمه هستم به محض اینکه پول پرداخت بشود بری الذمه و بی حساب می شوم‪.‬‬

‫بررسی تبصره ‪: 4‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا دستور عدم پرداخت مطابق ماده ‪ 14‬منجر به سوء اثر می گردد؟‬

‫پاسخ ‪ :‬خیر‪ ،‬مطابق تبصره ‪ 4‬ماده ‪ 5‬مکرر‪.‬‬

‫بررسی تبصره ‪: ۵‬‬

‫سوال ‪ :‬ضمانت اجرای تخلف بانک ها یا موسسات اعتباری از وظایف مقرر در این ماده چیست؟‬

‫پاسخ ‪ :‬مطابق تبصره ‪ 5‬مسئول جبران خسارت خواهند بود‪.‬‬

‫مبحث بعدی ‪ :‬اکنون به سراغ ماده ‪ 14‬میرویم که مانند ماده ‪ 5‬مکرر بسیار مهم و آزمونی است‪.‬‬

‫ماده ‪: 14‬‬

‫«صادر کننده چک یا ذینفع یا قائم مقام قانونی آنها به تصریح به این که چک مفقود یا سـرقت یا جعل شده و یا از طریق کالهبرداری یا خیانت در امانت‬
‫یا جرائم دیگری تحصیل گردیـده می تواند کتبا دستور عدم پرداخت وجه چک را به بانک بدهـد‪ .‬بانـک پـس از احـراز هویـت دستور دهنده از پرداخت‬
‫وج ـه آن خـودداری خواهـد کـرد و در صـورت ارائـه چـک بانـک گواهی عدم پرداخت را با ذکر علت اعالم شده صادر و تسلیم می نماید‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪321‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫دارنده چک می توانند علیه کسی که دستور عدم پرداخت داده شکایت کند و هرگـاه خـالف ادعائی که موجب عدم پرداخت شده ثابت گردد دستور دهنده‬
‫عـالوه بـر مجـازات مقـرر درماده ‪ 7‬این قانون به پرداخت کلیه خسارات وارده به دارنده چک محکوم خواهد شد‪.‬‬

‫تبصره ‪( 1‬اصالحی ‪ - )1376/10/14‬ذینفع در مورد این ماده کسی است که چک به نام او صادر یا ظهرنویسی شده یا چک به او واگذار گردیده باشد (یا‬
‫چک در وجه حامل به او واگذار گردیده)‬

‫در موردی که دستور عدم پرداخت مطابق این ماده صادر می شود بانک مکلف است وجه چک را تا تعیین تکلیف آن در مرجع رسیدگی یا انصراف‬
‫دستوردهنده در حساب مسدودی نگهداری نماید‪.‬‬

‫تبصره ‪( 2‬الحاقی ‪ - )1372/08/11‬دستور دهنده مکلف است پس از اعالم به بانک شکایت خود را به مراجع قضایی تسلیم و حداکثر ظرف مدت یک هفته‬
‫گواهی تقدیم شکایت خود را به بانک تسلیم نماید در غیر این صورت پس از انقضا مدت مذکور بانک از محل موجودی به تقاضای دارنده چک وجه آن را‬
‫پرداخت میکند‪.‬‬

‫تبصره ‪( 3‬الحاقی ‪ - )1376/10/14‬پرداخت چکهای تضمین شده و مسافرتی را نمی توان متوقف نمود مگر آن که بانک صادرکننده نسبت به آن ادعای‬
‫جعل نماید‪ .‬در این مورد نیز حق دارنده چک راجع به شکایت به مراجع قضایی طبق مفاد قسمت اخیر ماده ‪ 14‬محفوظ خواهد بود‪».‬‬

‫سوال ‪ :‬چه اشخاصی و در چه مواردی می توانند دستور عدم پرداخت وجه چک را بدهند؟‬

‫پاسخ ‪ :‬صادر کننده یا ذینفع یا قائم مقام قانونی آنها در هر جایی که تحصیل چک به موجب یک عمل مجرمانه باشد یا چک مفقود شده باشد می توانند‬
‫دستور عدم پرداخت بدهند‪.‬‬

‫مثال ‪ :‬من به عنوان صادر کننده یک چک به آقای قربان پور داده ام و ایشان ذینفع هستند‪ ،‬من یا ایشان یا قائم مقام قانونی ما می توانیم دستور عدم‬
‫پرداخت به چک بدهیم‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬آنچه موضوعیت دارد تحصیل چک به موجب یک جرم است مگر در مورد مفقود شدن که تنها مورد غیر مجرمانه می باشد‪ .‬عالوه بر مشخصات‬
‫چک و صادر کننده و ذینفع؛ باید «علت عدم پرداخت» در هر حال تصریح شود‪.‬‬

‫کتبی بودن دستور ‪ :‬کتبی بودن دستور مهم است و دستور شفاهی پذیرفته نمی شود‪.‬‬

‫اثر گواهی عدم پرداخت موضوع ماده ‪ : 14‬مطابق ماده ‪ 14‬باز هم بانک گواهی عدم پرداخت می دهد اما این گواهی سوء اثر برای چک ایجاد نمیکند‪.‬‬

‫موضوع مرتبط ‪ :‬مهم نیست که کارمندان بانک ها چه می گوی ند و یا چگونه عمل می کنند‪ ،‬گاهی این کارمندان از جهل ما سوء استفاده میکنند و یا‬
‫حتی خودشان هم جهل دارند‪ ،‬برای مثال بسیاری از کارمندان از ماده ‪ 5‬اطالعی ندارند و از مراجع باالتر کسب اطالع می کنند‪ .‬دقت داشته باشید که‬
‫کارمندان بیشتر رویه و عرف اداری را می دانند اما اشراف زیادی بر قانون ندارند‪.‬‬

‫ضمانت اجرای دستور عدم پرداخت بدون علت موجه حقیقی ‪ :‬دارنده چک می تواند علیه کسی که دستور عدم پرداخت داده شکایت کند و اگر‬
‫ثابت شود ادعای دستور دهنده صحیح نبوده است مجازات مقرر در ماده ‪ 7‬بر او اعمال می شود و مسئول پرداخت کلیه خسارات است‪.‬‬

‫بررسی تبصره ‪ : 1‬ذی نفع شخصی است که چک‪ ،‬چه به نام او صادر شده چه به نام شخص دیگری (و دارنده به نفع او ظهرنویسی کرده باشد) چه به او‬
‫واگذار شده باشد‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬پس از دستور عدم پرداخت بانک موجودی در حساب را مسدود می کند و وجه موجود را نه به دارنده (به موجب دستور عدم پرداخت) می دهد و‬
‫نه به صادر کننده (به موجب چک) می دهد‪.‬‬

‫بررسی تبصره ‪ : 2‬بانک باید دستور عدم پرداخت را انجام بدهد و حق پرداخت چک را تا یک هفته ندارد‪ .‬دستور دهنده باید گواهی شکایت و تعقیب‬
‫خود را به بانک ارائه بدهد تا ثابت شود روی چک اقدام قض ایی صورت می گیرد و اال بعد از یک هفته اثر دستور عدم پرداخت از بین می رود‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪322‬‬

‫نکته ‪ :‬دستور دهنده یا صادر کننده است یا ذی نفع‪.‬‬

‫بررسی تبصره ‪: 3‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا می توان چک های تضمین شده و مسافرتی را هم متوقف کرد؟‬

‫پاسخ ‪ :‬خیر چون چک های تضمین شده و مسافرتی مانند پول است پس نمی توان پرداخت آنها را متوقف کرد مگر در یک حالت و آن هم وقتی بانک‬
‫صادر کننده بگوید چک جعلی است که می توان علیه بانک شکایت کرد‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬با وجود میزان حواله ها و افزایش حجم انتقال روزانه و کارت به کارت ها و پایا و ساتنا و ‪ ...‬این استثنا (چک جعلی) بسیار کم اثر شده است اما قبالً‬
‫تراول های جعلی بسیار بیشتر بوده اند‪.‬‬

‫جمع بندی ‪ :‬در صورت مفقود شدن چک مطابق ماده ‪ 14‬می توان دستور عدم پرداخت ارائه کرد سپس طرح شکایت کرد‪ ،‬برخی از مسئولین بانک بر این‬
‫تصور هستند که اجازه مسدود کردن حساب ها بدون دستور مقام قضایی را ندارند اما مطابق ماده ‪ 14‬با درخواست ذی نفع می توانند از پرداخت چک‬
‫خودداری کنند‪.‬‬

‫توصیه درسی ‪ :‬ماده ‪ 6‬ماده ی مهمی است اما بیشتر مربوط به بانک ها می باشد و تکالیف آن ها را بیان می کند که البته برای آزمون ها مهم است‪.‬‬
‫ابتکار جدیدی که قانون در این ماده داشته است چک موردی می باشد‪.‬‬

‫جلسه صد و پنجاه و سوم‬

‫ماده ‪( ۶‬اصالحی ‪: )1400/01/2۹‬‬

‫«بانک ها مکلفند برای ارائه دسته چک به مشتریان خود‪ ،‬صرفا از طریق سامانه صدور یکپارچه الکترونیکی دستهچک (صیاد) نزد بانک مرکزی اقدام نمایند‪.‬‬
‫این سامانه پس از اطمینان از صحت مشخصات متقاضی با استعالم از سامانه نظام هویت سنجی الکترونیکی بانکی و نبود ممنوعیت قانونی‪ ،‬حسب مورد‬
‫نسبت به دریافت گزارش اعتباری از سامانه ملی اعتبارسنجی موضوع ماده(‪« ) 5‬قانون تسهیل اعطای تسهیالت و کاهش هزینه های طرح و تسریع در‬
‫اجرای طرحهای تولیدی و افزایش منابع مالی و کارایی بانک ها مصوب ‪ »5/4/1386‬یا رتبهبندی اعتباری از موسسات موضوع بند(‪ )21‬ماده(‪« )1‬قانون‬
‫بازار اوراق بهادار جمهوری اسالمی ایران مصوب ‪ » 1/9/1384‬اقدام نموده و متناسب با نتایج دریافتی‪ ،‬سقف اعتبار مجاز متقاضی را محاسبه و به هر برگه‬
‫چک شناسه یکتا اختصاص میدهد‪ .‬ضوابط این ماده از جمله شرایط دریافت دسته چک‪ ،‬نحوه محاسبه سقف اعتبار و موارد مندرج در برگه چک مانند‬
‫هویت صاحب حساب مطابق دستورالعملی است که ظرف مدت یک سال پس از الزماالجراء شدن این قانون توسط بانک مرکزی تهیه میشود و به تصویب‬
‫شورای پول و اعتبار میگردد‪.‬‬

‫تبصره ‪( 1‬الحاقی ‪ - )1397/8/13‬بانکها و سایر اشخاصی که طبق قوانین یا مقررات مربوط‪ ،‬اطالعات مورد نیاز اعتبارسنجی یا رتبهبندی اعتباری را در‬
‫اختیار موسسات مربوط قرار میدهند‪ ،‬مکلف به ارائه اطالعات صحیح و کامل میباشند‪.‬‬

‫تبصره ‪( 2‬الحاقی ‪ - )1397/8/13‬به منظور کاهش تقاضا برای دریافت دسته چک و رفع نیاز اشخاص به ابزار پرداخت وعده دار‪ ،‬بانک مرکزی مکلف است‬
‫ظرف مدت یک سال پس از الزم االجراء شدن این قانون‪ ،‬ضوابط و زیرساخت خدمات برداشت مستقیم را به صورت چک موردی برای اشخاصی که دسته‬
‫چک ندارند‪ ،‬به صورت یکپارچه در نظام بانکی تدوین و راه اندازی نماید تا بدون نیاز به اعتبارسنجی‪ ،‬رتبهبندی اعتباری و استفاده از دسته چک‪ ،‬امکان‬
‫برداشت از حساب این اشخاص برای ذی نفعان معین فراهم شود‪ .‬در صورت عدم موجودی کافی برای پرداخت چک موردی‪ ،‬صاحب حساب تا زمان پرداخت‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪323‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫دین‪ ،‬مشمول موارد مندرج در بندهای (الف) تا (د) ماده (‪ )5‬مکرر این قانون و ن یز محرومیت از دریافت دسته چک‪ ،‬صدور چک جدید و استفاده از چک‬
‫موردی میباشد‪.‬‬

‫تبصره ‪( 3‬الحاقی ‪ - )1397/8/13‬هر شخصی که با توسل به شیوه های متقلبانه مبادرت به دریافت دسته چکی غیرمتناسب با اوضاع مالی و اعتباری خود‬
‫کرده یا دریافت آن توسط دیگری را تسهیل نماید‪ ،‬به مدت سه سال از دریافت دسته چک‪ ،‬صدور چک جدید و استفاده از چک موردی محروم و به جزای‬
‫نقدی درجه پنج محکوم می شود و در صورتی که عمل ارتکابی منطبق با عنوان مجرمانه دیگری با مجازات شدیدتر باشد‪ ،‬مرتکب به مجازات آن جرم‬
‫محکوم میشود‪».‬‬

‫مقدمه ‪ :‬در مورد بحث مسدودی ها بان ک ها در کنار موسسات مالی و اعتباری قرار گرفتند اما در ماده ‪ 6‬که بحث صدور دسته چک است فقط بانک ها‬
‫نام برده شده اند‪ .‬قبل از صدور چک های صیاد سامانه متمرکز و مرکزی وجود نداشت و هر بانک به تنهایی اعتبارسنجی میکرد و خود چک صادر میکرد‬
‫و شما می توانستید در یک با نک بد حساب و در بانک دیگر بهترین مشتری و خوش حساب باشید و چک های هر بانک به بانک دیگر هیچ ارتباطی نداشت‪.‬‬

‫تغییرات پس از اجرایی شدن ماده ‪ : ۶‬ماده ‪ 6‬ترتیبات قبلی را بر هم زد‪ ،‬پس از آن چک ها همه یکپارچه شدند و باید از طریق سامانه صیاد منطبق‬
‫بر اعتبارسنجی بانک مرکزی صادر می شدند‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬در راستای ارائه دسته چک و چک موردی بانک ها چه تکالیفی دارند؟‬

‫پاسخ ‪ :‬ماده ‪ 6‬پاسخ می دهد‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬اطالعات برگ به برگ دسته چک هایی که در دست افراد است نزد بانک مرکزی می باشد‪.‬‬

‫جمع بندی ‪ :‬به صورت کلی ابتدا بانک مالحظه میکند که آیا ص دور چک برای متقاضی ممنوع نباشد چون اگر چک برگشتی وجود داشته باشد یا به‬
‫موجب مجازات تبعی (محرومیت از حقوق اجتماعی) از داشتن دسته چک محروم شده باشد‪ ،‬امکان صدور دسته نیست‪ .‬بعد از بررسی عدم ممنوعیت از‬
‫داشتن دسته چک به سراغ اعتبار سنجی می رود‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬ماده ‪ 6‬در ‪ 1400/1/29‬اصالح شد و کتاب قانون های مربوط به قبل از سال ‪ 1400‬نیاز به اصالح دارند‪.‬‬

‫ماده ‪ ۶‬پیش از اصالحات ‪ : 1400‬پیش از این و در اصالحات ‪ 97‬قصد سختگیری قانون گذار بسیار بیشتر بود؛ در نتیجه قرار بر این شد که تمام چک ها‬
‫اعتبار مشخصی داشته باشند‪.‬‬

‫مثال ‪ :‬ممکن است چک من ده میلیون اعتبار داشته باشد و بیش از ‪ 10‬میلیون نمی توانم چک بدهم‪ ،‬اما چک آقای اعلمی به موجب اعتبار باالی ایشان‬
‫‪ 1‬میلیارد اعتبار داشته باشد‪.‬‬

‫علت اصالح ماده ‪ : ۶‬این قانون به دلیل دشواری هایی که در مرحله اجرا داشت متوقف و در سال ‪ 1400‬اصالح شد؛ مسئله اعتبار سنجی بیشتر مربوط‬
‫به پیش از اصالحات ‪ 1400‬است که به موجب آن میزان اعتبار هر شخص و سقفی که می توان در هر برگ چک به این شخص اعتبار داد تعیین می شد‪.‬‬

‫خالصه ‪ :‬برای صدور دسته چک دو مورد باید احراز شد ‪ .1 :‬عدم ممنوعیت ‪.2‬اعتبار شخص‬

‫بررسی تبصره ‪ : 1‬اشخاصی هستند که اطالعات موضوع تبصره ‪ 1‬را دارند و باید طبق قانون در اختیار موسسات بگذارند و این اطالعات باید دقیق باشد‪.‬‬

‫بررسی تبصره ‪ : 2‬این تبصره مربوط به چک موردی است‪ .‬ما یک دسته چک داریم و یک چک موردی؛ چک موردی یعنی چکی که در موارد و شرایط‬
‫خاص به شخص نیازمند به یک برگ چک‪ ،‬ارائه می شود‪ .‬علت تصویب این تبصره کاهش متقاضیان دسته چک و فراهم کردن ابزار پرداخت وعده دار برای‬
‫اشخاص است‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬ضوابط و شرایط صدور چک موردی و اجرای این قانون بر عهده بانک است و هر چند که چندین سال از تصویب آن می گذرد اما اینکه عمالً اجرا‬
‫می شود یا خیر مشخص نیست‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪324‬‬

‫علت استفاده از چک موردی ‪ :‬چک موردی نیاز به اعتبار سنجی و رتبه بندی اعتباری و صدور دسته چک ندارد‪.‬‬

‫ضمانت اجرای عدم موجودی برای پرداخت چک موردی ‪ :‬اگر موجودی کافی برای پرداخت چک موردی وجود نداشته باشد عالوه بر اعمال مقررات‬
‫بندهای چهارگانه ماده ‪ 5‬مکرر‪ ،‬تا زمان پرداخت وجه چک امکان دریافت دسته چک یا چک موردی برای شخص وجود ندارد‪.‬‬

‫بررسی تبصره ‪ : 3‬این تبصره یک عنوان کیفری جدید به چک اضافه کرده است‪.‬‬

‫تحصیل متقلبانه‪ :‬یعنی شخص قانوناً نباید دسته چک بگیرد اما به روشی با تقلب آن را دریافت کند‪.‬‬

‫مثال ‪ :‬اگر من متقلبانه دسته چک بگیرم یعنی با این که ممنوعیت دارم و یا اعتبار ندارم دسته چک بگیرم و یا به شخص دیگری برای گرفتن متقلبانه‬
‫دسته چک کمک کنم مرتکب جرم شده ام‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬در زمینه تحصیل دسته چک چه عناوین مجرمانه ای وجود دارد؟‬

‫نکته ‪ :‬هرچند که قانون اصالح شده است اما تمام عبارات قانون یک دست نشدند‪ ،‬تبصره ‪ 3‬متناسب با شرایطی بود که قرار بود دسته چک ها رده بندی‬
‫و رتبه بندی شود که بعد از آن در اصالحات ‪ 1400‬رتبه بندی از بین رفت چون بانک ها به رعایت این مقررات قادر نبودند‪.‬‬

‫مثال ‪ :‬اگر پیش از اصالحات ‪ 1400‬من (برای مثال) رتبه یک بودم و تا ‪ 100‬میلیون می توانستم چک بگیرم اما رتبه ی ‪ 2‬که تا ‪ 1‬میلیارد است را می‬
‫گرفتم مرتکب جرم شده بودم‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬تسهیل ارتکاب جرم از موارد معاونت است اما در مواردی قانونگذار معاونت در جرم را جرم مستقل در نظر می گیرد‪ .‬تسهیل تحصیل متقلبانه چک‬
‫عنوان مجرمانه مستقل است چون قانون گذار آن را به تنهایی جرم انگاری کرده است‪.‬‬

‫جزای نقدی درجه ‪ 240 : ۵‬تا ‪ 500‬میلیون ریال‬

‫تعداد عناوین مجرمانه (جهات کیفری) در قانون چک ‪ 8 :‬مورد در این قانون وجود دارد که می تواند جهت کیفری باشد‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬جهات کیفری چک چه مواردی است؟‬

‫پاسخ ‪ 8 :‬مورد هستند؛‬

‫‪ .1‬صدور چک بالمحل (فقدان موجودی)‬

‫‪ .2‬کسری موجودی‬

‫‪ .3‬خارج نمودن تمام یا قسمتی از وجهی که چک به اعتبار آن صادر شده است‪.‬‬

‫‪ .4‬صدور دستور عدم پرداخت واهی (ماده‪)14‬‬

‫‪ .5‬تنظیم چک به شکل نادرست مثل امضای مغایر‪ ،‬مندرجات مغایر و ‪...‬‬

‫‪ .6‬صدور چک از حساب مسدود‬

‫‪ .7‬تحصیل متقلبانه دسته چک‬

‫‪ .8‬تسهیل تحصیل متقلبانه دسته چک‬

‫ماده ‪: ۷‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪325‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫«هرکس مرتکب بزه صدور چک بالمحل گردد به شرح ذیل محکوم خواهد شد‪:‬‬

‫الف ‪ -‬چنانچه مبلغ مندرج در متن چک کمتر از ده میلیون ریال باشد به حبس تا حداکثر شش ماه محکوم خواهد شد‪.‬‬

‫ب ‪ -‬چنانچه مبلغ مندرج در متن چک از ده میلیون ریال تا پنجاه میلیون ریال باشد از ششماه تا یکسال حبس محکوم خواهد شد‪.‬‬

‫ج ‪ -‬چنانچه مبلغ مندرج در متن چک از پنجاه میلیون ریال بیشتر باشد به حبس از یک سال تا دو سال و ممنوعیت از داشتن دسته چک به مدت دو‬
‫سال محکوم خواهد شد و در صورتی که صادر کننده چک اقدام به صدور چکهای بالمحل نموده باشد مجموع مبالغ مندرج در متون چکها مالک عمل‬
‫خواهد بود‪.‬‬

‫تبصره (الحاقی ‪ - )02/06/1382‬این مجازات شامل مواردی که ثابت شود چکهای بالمحل بابت معامالت نامشروع و یا بهره ربوی صادر شده‪ ،‬نمیباشد‪».‬‬

‫سوال ‪ :‬صدور چک بالمحل چه مجازاتی دارد؟‬

‫پاسخ ‪ :‬سه مرتبه در این ماده مشخص شده است که بیشتر چک های در بازار مشمول مورد ج است و کمتر پیش می آید که اشخاص چک زیر ‪ 5‬میلیون‬
‫تومان صادر کنند مگر در موارد خاص مثل چک های اجاره خانه‪.‬‬

‫درجه مجازات ‪:‬‬

‫بند الف) حبس تا ‪ 6‬ماه در درجه ‪ 7‬قرار می گیرد‪.‬‬

‫بند ب) حبس ‪ 6‬ماه تا ‪ 1‬سال در درجه ‪ 6‬قرار می گیرد‪.‬‬

‫بند ج) حبس ‪ 1‬ماه تا ‪ 2‬سال در درجه ‪ 6‬قرار می گیرد‪.‬‬

‫توجه ‪ :‬حبس از ‪ 6‬ماه تا ‪ 2‬سال در درجه ‪ 6‬است‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬اگر جرمی حداقل یا حداکثر داشت‪ ،‬مطابق تبصره ماده ‪ 19‬مالک حداکثر است‪.‬‬

‫میزان مبالغ تعیین شده ‪:‬‬

‫الف) کمتر از یک میلیون تومان (ده میلیون ریال)‬

‫ب) ‪ 10‬تا ‪ 50‬میلیون ریال‪ ،‬خود ‪ 10‬میلیون ریال مشمول بند ب است‪.‬‬

‫ج) بیش از ‪ 50‬میلیون ریال که خود ‪ 50‬میلیون ریال هم در بند ج قرار میگیرد‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬در صورتی که شخصی چندین چک را بی محل صادر کرده باشد‪ ،‬همه را جمع می زنیم سپس مالک تشخیص برای تعیین میزان مجازات جمع‬
‫مبالغ است‪.‬‬

‫بررسی تبصره ماده ‪ : ۷‬اگر مشخص شود چک های صادر شده بابت سود و ربا بوده است مشمول مجازات های بند ‪ 7‬نمی شود اما باید ثابت شود که‬
‫جهت نامشروع داشته یا بابت بهره ربوی بوده است؛ هر چند اگر اثبات شد مجازات ربا در جای خود باقی است‪.‬‬

‫جلسه صد و پنجاه و چهارم‬

‫سوال ‪ :‬آیا تسلیم چک با علم به نقص امضاء جرم است ؟‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪326‬‬

‫پاسخ ‪ :‬در صورت احراز علم ‪ ،‬جرم است و قابل تعقیب کیفری می باشد‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬اصل بر به روز بودن چک است اما اگر ادعایی مبنی بر مدت دار بودن است باید اثبات شود‪.‬‬

‫توصیه ‪ :‬به همین خاطر تأکید می شود که حتما تاریخ صدور در چک قید شود تا مشخص گردد با تاریخ سر رسید یکسان نیست و قابلیت کیفری نداشته‬
‫باشد و اگر شخص مقابل در این زمینه حساس است یا چنین اجازه ای نمی دهد در قرارداد پایه یا رسیدی تاریخ صدور و تاریخ سررسید را قید کنید‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬اصل در تاریخ مندرج چک چیست ؟ به روز بودن و صحت تاریخ است یا خیر ؟ آیا مقام قضایی موظف به تحقیق راجع به تاریخ چک است ؟‬

‫پاسخ ‪ :‬اصل بر صحت تاریخ چک و به روز بودن آن است و اگر برای بازپرس یا مقام قضایی محرز گردد که چک وعده دار بوده است تعقیب کیفری صادر‬
‫کننده ممکن نخواهد بود‪.‬‬

‫ماده ‪: ۸‬‬

‫«چکهایی که در ایران عهده بانکهای خارج از کشور صادر شده باشند از لحاظ کیفری مشمول مقررات این قانون خواهند بود‪».‬‬

‫سوال ‪ :‬بانک ملی عالوه بر شهر های ایران در سایر کشور ها از جمله کابل ‪ ،‬عراق ‪ ،‬ترکیه و پاریس شعبه دارد‪ .‬حال اگر شخص دسته چک خود را در این‬
‫کشور ها گرفته باشد آیا مشمول قانون صدور چک ایران خواهد بود ؟‬

‫پاسخ ‪ :‬بله ‪ ،‬چکی که بانک محال علیه آن خارج از کشور باشد مشمول قانون صدور چک می باشد اما اگر چک از یک بانک فرانسوی ‪ ،‬عراقی و‪ ...‬گرفته‬
‫شده و در ایران صادر شود دیگر مشمول قانون چک ایران نیست‪.‬‬

‫ماده ‪: ۹‬‬

‫«در صورتی که صادرکننده چک قبل از تاریخ شکایت کیفری‪ ،‬وجه چک را نقدا به دارنده آن پرداخته یا به موافقت شاکی خصوصی ترتیبی برای پرداخت‬
‫آن داده باشد یا موجبات پرداخت آن را در بانک محال علیه فراهم نماید قابل تعقیب کیفری نیست‪.‬‬

‫در مورد اخیر بانک مذکور مکلف است تا میزان وجه چک حساب صادرکنند ه را مسدود نماید و به محض مراجعه دارنده و تسلیم چک وجه آن را بپردازد‪».‬‬

‫این ماده مواردی را بیان می دارد که چک قابلیت تعقیب کیفری ندارد‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬در چه مواردی چک کیفری قابلیت تعقیب کیفری را از دست می دهد ؟‬

‫پاسخ ‪ :‬ماده ‪ ، 9‬صادر کننده چک ‪:‬‬

‫‪ .1‬فوری پول را نقدا پرداخت کند‬

‫‪ .2‬یا با موافقت شاکی خصوصی ترتیبی برای پرداخت آن مقرر کنند‬

‫‪ .3‬موجبات پرداخت آن را در بانک محال علیه فراهم نماید‪.‬‬

‫در این موارد چک قابلیت تعقیب کیفری خود را از دست می دهد‪.‬‬

‫ماده ‪: 10‬‬

‫«هر کس با علم به بسته بودن حساب بانکی خود مبادرت به صدور چک نماید عمل وی در حکم صدور چک بیمحل خواهد بود و به حداکثر مجازات‬
‫مندرج در ماده ‪ 7‬محکوم خواهد شد و مجازات تعیین شده غیرقابل تعلیق خواهد بود‪».‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪327‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫صدور چک بیمحل ‪ :‬این ماده مجازات صدور چک بیمحل را بیان می دارد‪ .‬اگر شخص با علم به مسدود بودن حساب خود چک صادر نماید جرم است‬
‫( جرم مشدد و غیر قابل تعلیق خواهد بود )‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا برای تحقق جرم موضوع ماده ‪ 10‬علم صادر کننده به مسدود بودن حساب شرط است ؟‬

‫پاسخ ‪ :‬طبق نظریه اداره حقوقی ‪ ،‬علم صادر کننده به مسدود بودن حساب شرط تحقق جرم است و صرف گواهی بانک مبنی بر مسدودی دلیل بر علم‬
‫نیست‪.‬‬

‫ماده ‪: 11‬‬

‫«جرایم مذکور در این قانون بدون شکایت دارنده چک قابل تعقیب نیست و در صورتی که دارنده چک تا شش ماه از تاریخ صدور چک برای وصول آن به‬
‫بانک مراجعه ننماید یا ظرف شش ماه از تاریخ صدور گواهی عدم پرداخت شکایت ننماید دیگر حق شکایت کیفری نخواهد داشت‪.‬‬

‫منظور از دارنده چک در این ماده شخصی است که برای اولین بار چک را به بانک ارائه داده است‪.‬‬

‫برای تشخیص این که چه کسی اولین بار برای وصول چک به بانک مراجه کرده است‪ ،‬بانکها مکلفند به محض مراجعه دارنده چک هویت کامل او را در‬
‫پشت چک با ذکر تاریخ قید نمایند‪.‬‬

‫کسی که چک پس از برگشت از بانک به وی منتقل گردیده حق شکایت کیفری نخواهد داشت مگر آنکه انتقال قهری باشد‪.‬‬

‫در صورتی که دارنده چک بخواهد چک را به وسیله شخص دیگری به نمایندگی از طرف خود وصول کند و حق شکایت کیفری او در صورت بیمحل بودن‬
‫چک محفوظ باشد‪ ،‬باید هویت و نشانی خود را با تصریح نمایندگی شخص مذکور در ظهر چک قید نماید و در این صورت بانک اعالمیه مذکور در ماده ‪4‬‬
‫و ‪ 5‬را به نام صاحب چک صادر میکند و حق شکایت کیفری وی محفوظ خواهد بود‪.‬‬

‫تبصره‪ -‬هرگاه بعد از شکایت کیفری‪ ،‬شاکی چک را به دیگری انتقال دهد با حقوق خو د را نسبت به چک به هر نحو دیگری واگذار نماید تعقیب کیفری‬
‫موقوف خواهد شد‪».‬‬

‫قابلیت تعقیب ‪ :‬شما می دانید که برخی از جرایم باید شاکی خصوصی داشته باشد ولی برخی جرایم مدعی العموم دارد ( دادستان و قاضی به نمایندگی‬
‫از مردم جرم را پیگیری می کنند ) و در ماده ‪ 6‬هشت جهت کیفری برای قانون صدور چک بیان کردیم‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا جرایمی که در این قانون ذکر شده بدون شکایت شاکی قابل تعقیب است ؟‬

‫پاسخ ‪ :‬عناوین مجرمانه مذکور در قانون صدور چک در شمار جرایم قابل گذشت است و بدون شکایت شاکی خصوصی بعد کیفری قابل تعقیب نیست‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬چکی که جنبه کیفری دارد ( چک به روز ) دو موعد ‪ 6‬ماهه دارد و اگر از تاریخ وصول چک ‪ 6‬ماه گذشته باشد قابل تعقیب کیفری نیست اما‬
‫قابلیت تعقیب حقوقی دارد‪ .‬یا همان ابتدا دارنده ‪ ،‬چک را برگشت زده ولی تا ‪ 6‬ماه بعد از صدور گواهی عدم پرداخت شکایت نکند باز هم قابلیت تعقیب‬
‫کیفری از بین می رود‪.‬‬

‫بنابراین ‪ :‬دارنده چک ‪ 180‬روز برای برگشت زدن چک و ‪ 180‬روز هم برای شکایت مهلت دارد و خارج از این موعد چک از لحاظ کیفری قابل تعقیب‬
‫نخواهد بود‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬دارنده چک چه شخصی است ؟‬

‫پاسخ ‪ :‬شخصی است که برای اولین بار چک را به بانک ارائه کرده است و بدین منظور بانک ها مکلفند هویت و اطالعات دارنده چک را در پشت چک قید‬
‫نمانید ( البته بانک ها از دارنده می خواهند که خود او این عمل را انجام دهد )‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬انتقال چک پس از برگشت ‪ ،‬بعد کیفری چک را زائل می کند‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪328‬‬

‫مثال ‪ :‬من چک را به بانک می برم و برگشت می خورد و هویتم پشت چک به عنوان دارنده چک قید می شود در این جا اگر بنا به هر دلیلی چک را به‬
‫دیگری منتقل کنم امکان تعقیب کیفری برای آن شخص از بین می رود‪ .‬استثناء ‪ :‬مگر آن که انتقال قهری باشد‪ .‬مثال ‪ :‬ورثه شخص دارنده چک‪.‬‬

‫اما اگر دارنده چک شخصی را به عنوان نماینده و وکیل اعالم کند ‪ ،‬در اینجا بانک گواهینامه عدم پرداخت را به نام صاحب چک صادر می کند و حق‬
‫تعقیب کیفری محفوظ خواهد بود‪.‬‬

‫جمع بندی ‪ :‬اگر شما دارنده چک هستید و اطالعات شما در پشت چک مندرج می شود اگر شکایت نکنید و آن را به دیگری منتقل کنید منتقل علیه (‬
‫شخصی که به او چک را منتقل کردید ) حق شکایت کیفری نخواهد داشت‪ .‬اگر شکایت کنید و بعد چک را به دیگری منتقل کنید نیز بعد کیفری چک‬
‫زائل شده و تنها از جهت حقوقی می تواند اقدام کند‪.‬‬

‫و در صورتیکه بخواهید حق تعقیب کیفری محفوظ بماند ولی درگیر امور پیگیری نشوید همان ابتدا باید خودتان را به عنوان دارنده چک و همچنین‬
‫شخصی را به عنوان نماینده جهت پیگیری امور کیفری معرفی کنید‪.‬‬

‫جلسه صد و پنجاه و پنجم‬

‫مقدمه ‪ :‬در ادامه بررسی مواد قانون صدور چک به ماده ‪ 12‬رسیدیم‪ .‬ماده ‪ 12‬چهاردهمین ماده قانون صدور چک است چون تا االن دو ماده مکرر در‬
‫قانون صدور چک وجود داشت‪.‬‬

‫ماده ‪: 12‬‬

‫«هرگاه قبل از صدور حکم قطعی‪ ،‬شاکی گذشت نماید و یا اینکه متهم وجه چک و خسارت تاخیر تادیه را نقدا به دارنده آن پرداخت کند‪ ،‬یا موجبات‬
‫پرداخت وجه چک و خسارت مذکور (از تاریخ ارائه چک به بانک) را فراهم کند یا در صندوق دادگستری با اجراء ثبت تودیع نماید مرجع رسیدگی قرار‬
‫موقوفی صادر خواهد کرد‪ .‬صدور قرار موقوفی تعقیب در دادگاه کیفری مانع از آن نیست که دادگاه نسبت به سایر خسارت مورد مطالبه رسیدگی و حکم‬
‫صادر کند‪.‬‬

‫هرگاه پس از صدور حکم قطعی شاکی گذشت کند و یا اینکه محکوم علیه به ترتیب فوق موجبات پرداخت وجه چک و خسارات تاخیر تادیه و سایر‬
‫خسارات مندرج در حکم را فراهم نماید اجرای حکم موقوف میشود و محکوم علیه فقط ملزم به پرداخت مبلغی معادل یک سوم جزای نقدی مقرر در‬
‫حک خواهد بود که به دستور دادستان به نفع دولت وصول خواهد شد‪.‬‬

‫تبصره (الحاقی ‪ - )1382/06/02‬میزان خسارات و نحوه احتساب آن بر مبنای قانون الحاق یک تبصره به ماده ‪ 2‬قانون اصالح موادی از قانون صدور چک‬
‫مصوب ‪ 1376/3/10‬مجمع تشخیص مصلحت نظام خواهد بود‪».‬‬

‫موضوع ‪ :‬یک سری چک ها چک کیفری هستند یعنی بعد کیفری داشته و امکان تعقیب کیفری و مجازات در آنها وجود دارد و چون جرم قابل گذشت‬
‫است بدون شکایت شاکی پیگیری نمی شود؛ سوالی که در ماده ‪ 12‬مطرح است این است که اگر شاکی شکایت کرد و تعقیب کیفری چک شروع شد راهی‬
‫برای توقف آن وجود دارد؟ ماده ‪ 12‬به این پرسش پاسخ مثبت می دهد؛ در چند مورد امکان توقف تعقیب کیفری وجود دارد و دادگاه در این موارد قرار‬
‫موقوفی صادر می کند (به جای حکم قطعی)‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬عمده ترین اصالحات در قانون صدور چک در سال ‪ 82 ،72‬و ‪ 97‬بوده است‪.‬‬

‫«قبل از صدور حکم قطعی» ‪ :‬این عبارت مفهوم دارد چون اگر حکم قطعی صادر شده باشد دیگر قرار موقوفی تعقیب صادر نمی شود چون رسیدگی‬
‫منجر به صدور حکم قطعی شده است‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪329‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫گذشت شاکی ‪ :‬شما می دانید که برخی از جرایم قابل گذشت و برخی از آنها غیر قابل گذشت هستند که در قانون جزا تعریف و مشخص شده است‪.‬‬
‫گذشت شاکی در هر دو نوع جرم موثر است با این تفاوت که در جرایم غیر قابل گذشت تاثیر گذشت شاکی فقط از جهات تخفیف می باشد و فقط در‬
‫تخفیف موثر می باشد اما در جرایم قابل گذشت اگر قبل از شکایت‪ ،‬شاکی گذشت کند دیگر نمی تواند شکایت کند و اگر هم شکایت کرده باشد هر جایی‬
‫که شاکی گذشت نماید دادرسی در همان جا متوقف می شود و اگر حکم صادر شده باشد اجرا نمی شود و اگر در حال اجرا باشد اجرا هم متوقف می شود‪.‬‬
‫قاعده در جرایم قابل گذشت آن است که اگر طرف مقابل شکایت کرده و قبل از صدور حکم گذشت کند روند دادرسی متوقف می شود‪.‬‬

‫مثال ‪ :‬من و شما یک چک صادر کرده ایم که دارای بعد کیفری بوده و شاکی شکایت می کند؛ حالت اول آن است که رضایت او را به دست آوریم و حالت‬
‫دوم آن است که ما که متهم هستیم‪ ،‬وجه چک را به همراه خسارت تاخیر تادیه نقداً پرداخت کنیم‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬چون نسبت به ما رسیدگی کیفری آغاز شده به ما متهم می گویند و اگر حکمی قطعی در مورد محکومیت ما صادر شود به ما محکوم می گویند‪.‬‬

‫عدم مالزمه مسئولیت مدنی با مسئولیت کیفری ‪ :‬شما می دانید که ما یک مسئولیت کیفری و یک مسئولیت مدنی داریم‪ ،‬شرایط مسئولیت مدنی و‬
‫مسئولیت کیفری با هم متفاوت است‪ .‬ممکن است در یک مورد من از نظر مدنی مسئول باشم اما از نظر کیفری خیر‪ .‬چک هم بعد مدنی دارد و هم بعد‬
‫کیفری؛ اگر بعد کیفری به هر دلیلی زایل شد مالزمه ای با رسیدگی مدنی ندارد‪ .‬حتی در برخی موارد ممکن است شما از نظر کیفری مسئول شناخته‬
‫نشوید اما از نظر مدنی مسئول باشید‪.‬‬

‫نکته اصولی ‪ :‬هر یک از موارد ذکر شده در صدر ماده ‪ 12‬موجبات صدور قرار موقوفی تعقیب را فراهم می نماید به بیان اصولی رابطه آنها عام بدلی‬
‫است‪.‬‬

‫اصل بر به روز بودن چک است ‪ :‬قاعده آن است که چک به روز است اما در برخی موارد قاضی استنباط می کند که این چک روز نیست‪ ،‬بهترین کار‬
‫برای رفع این مسئله آن است در قرارداد پایه که به جهت آن چک صادر شده است‪ ،‬قید شود که چک روز بوده است‪ .‬راه حل دیگر آن است که شخص زیر‬
‫امضای خود همان تاریخ سررسید را بزند‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬خسارات چک چگونه محاسبه می گردد؟‬

‫پاسخ ‪ :‬مطابق شاخص تورم اعالمی بانک مرکزی‪.‬‬

‫ماده ‪: 13‬‬

‫«در موارد زیر صادرکننده چک قابل تعقیب کیفری نیست‪:‬‬

‫الف ‪ -‬در صورتی که ثابت شود چک سفید امضا داده شده باشد‪.‬‬

‫ب ‪ -‬هرگاه در متن چک وصول وجه آن منوط به تحقق شرطی شده باشد‪.‬‬

‫ج ‪ -‬چنانچه در متن چک قید شده باشد که چک بابت تضمین انجام معامله و یا تعهدی است‪.‬‬

‫د ‪ -‬هرگاه بدون قید در متن چک ثابت شود که وصول وجه آن منوط به تحقق شرطی بوده یا چک بابت تضمین انجام معامله یا تعهدی است‪.‬‬

‫ه ‪ -‬در صورتی که ثابت شود چک بدون تاریخ صادر شده و یا تاریخ واقعی صدور چک مقدم بر تاریخ مندرج در متن چک باشد»‬

‫توصیه درسی ‪ :‬این ماده بسیار مهم است چه از نظر کاربردی و چه از نظر آزمونی‪.‬‬

‫موضوع ‪ :‬در بحث حقوق اسناد تجاری قبل از شروع کارگاه چک مواردی که چک کیفری نیست را گفتیم‪ .‬ماده ‪ 13‬همان مباحث را بیان کرده‪ ،‬که دوباره‬
‫آن را بررسی می کنیم‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬اصل بر آن است که چک به روز بوده و بعد کیفری دارد‪ .‬در نتیجه اگر کسی ادعای مدت دار بودن چک را دارد باید آن را اثبات کند‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪330‬‬

‫نکته ‪ :‬اینکه اکثر چک های بازار عمالً بعد کیفری ندارد تعارضی با اصل بودن آن ندارد یعنی ممکن است شما یک اصل داشته باشید که بیشتر مسائل‬
‫مخالف با آن اصل باشند‪.‬‬

‫مثال ‪ :‬در مباحث آیین دادرسی مدنی اصل بر قطعی بودن آرا می باشد مگر اینکه قانون تجدید نظر بودن یک رای را تصریح نماید با این وجود اکثر آرا‬
‫در حقیقت قابل تجدید نظر می باشند و بیشتر مصادیق در این مورد خالف اصل می باشد‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬چک در چه مواردی کیفری نمی باشد؟‬

‫پاسخ ‪ :‬موارد بیان شده در ماده ‪.13‬‬

‫به صورت کلی چک های زیر قابلیت تعقیب کیفری را ندارد ‪:‬‬

‫‪ .1‬چک سفید امضا ‪ :‬چکی که امضا دارد اما مبلغ ندارد‪.‬‬

‫‪ .2‬چک مشروط ‪ :‬چکی که مطابق تصریح در چک پرداختش متوقف بر تحقق شرطی می باشد‪.‬‬

‫‪ .3‬چک بابت تضمین (چک ضمانت) ‪ :‬عبارت چک بابت تضمین صحیح تر است چون تضمین به معنای وثیقه می باشد اما ضمانت راجع به شخص به‬
‫کار میرود‪.‬‬

‫‪ .4‬چکی که اثبات شود بابت تضمین بوده یا مشروط می باشد ‪ :‬ممکن است این موارد به علت شهادت شهود یا در قرارداد پایه و ‪ ...‬ثابت شود‪.‬‬

‫‪ .۵‬چکی که اثبات شود مدت دار یا بدون تاریخ است‪.‬‬

‫همه موارد پنجگانه که در ماده ‪ 13‬آمده خالف اصل بوده و نیاز به اثبات دارد‪.‬‬ ‫•‬

‫توصیه ‪ :‬بسیاری از افراد روی چک حساسیت نشان می دهند و اجازه نمی دهند عبارتی مانند «بابت تضمین»‪« ،‬مشروط» و ‪ ...‬در چک درج شود چون‬
‫نگران این هستند که مشکلی برای چ ک به وجود آید‪ ،‬اما زمانی که این عبارات در قرارداد پایه بیان شود دیگر مشکلی ندارد بنابراین با قید این عبارات در‬
‫قرارداد باز هم کیفری نبودن چک قابل اثبات است‪.‬‬

‫جمع بندی ‪ :‬اصل بر آن است که چک کیفری می باشد‪ ،‬مگر در صورتی که چک سفید امضا صادر شود و یا مشروط باشد یا بابت تضمین باشد چه در‬
‫چک مندرج شود و چه به شکل دیگری اثبات شود‪ ،‬همین طور در مورد چکی که بدون تاریخ یا مدت دار باشد ولو یک روز‪.‬‬

‫جلسه صد و پنجاه و ششم‬

‫ماده ‪: 14‬‬

‫«صادرکننده چک یا ذینفع یا قائم مقام قانونی آنها با تصریح به اینکه چک مفقود یا سرقت یا جعل شده یا از طریق کالهبرداری یا خیانت در امانت یا‬
‫جرائم دیگری تحصیل گردیده می تواند کتبا دستور عدم پرداخت وجه چک را به بانک بدهد‪ .‬بانک پس از احراز هویت دستور دهنده از پرداخت وجه آن‬
‫خودداری خواهد کرد و در صورت ارائه چک بانک گواهی عدم پرداخت را با ذکر علت اعالم شده صادر و تسلیم مینماید‪.‬‬

‫دارنده چک می تواند علیه کسی که دستور عدم پرداخت داده شکایت کند و هرگاه خالف ادعایی که موجب عدم پرداخت شده ثابت گردد دستور دهنده‬
‫عالوه بر مجازات مقرر در ماده ‪ 7‬این قانون به پرداخت کلیه خسارات وارده به دارنده چک محکوم خواهد شد‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪331‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫تبصره ‪( 1‬اصالحی ‪ - )1376/10/14‬ذینفع در مورد این ماده کسی است که چک به نام او صادر یا ظهرنویسی شده یا چک به او واگذار گردیده باشد (یا‬
‫چک در وجه حامل به او واگذار گردیده)‬

‫در موردی که دستور عدم پرداخت مطابق این ماده صادر میشود بانک مکلف است وجه چک را تا تعیین تکلیف آن در مرجع رسیدگی یا انصراف‬
‫دستوردهنده در حساب مسدودی نگهداری نماید‪.‬‬

‫تبصره ‪( 2‬الحاقی ‪ - )1372/08/11‬دستور دهنده مکلف است پس از اعالم به بانک شکایت خود را به مراجع قضایی تسلیم و حداکثر ظرف مدت یک هفته‬
‫گواهی تقدیم شکایت خود را به بانک تسلیم نماید در غ یر این صورت پس از انقضا مدت مذکور بانک از محل موجودی به تقاضای دارنده چک وجه آن را‬
‫پرداخت میکند‪.‬‬

‫تبصره ‪( 3‬الحاقی ‪ - )1376/10/14‬پرداخت چکهای تضمین شده و مسافرتی را نمی توان متوقف نمود مگر آن که بانک صادرکننده نسبت به آن ادعای‬
‫جعل نماید‪ .‬در این مورد نیز حق دارنده چک راجع به شکایت به مراجع قضایی طبق مفاد قسمت اخیر ماده ‪ 14‬محفوظ خواهد بود‪».‬‬

‫موضوع ‪ :‬یکی از سواالتی که بسیار با آن مواجه خواهید شد اقدامات الزم در مواردی است که فرد ادعا می کند چک مفقود شده و یا در نتیجه یک جرم‬
‫به دست آمده است؛ مانند «چک من به سرقت رفته است»‪« ،‬گم شده است»‪« ،‬این فرد با کالهبرداری از من چک گرفته است»‪« ،‬چک را به اجبار از من‬
‫گرفته اند» و ‪ ...‬به عنوان یک راه حل بسیار ساده این شخص به عنوان دارنده چک می تواند دستور عدم پرداخت بدهد‪ ،‬در این صورت بانک موظف است‬
‫مبلغ را مسدود کند و بابت آن چک توسط هر شخصی که به بانک آمد پرداختی انجام ندهد‪ .‬این وضعیت تا یک هفته باقی میماند و اگر بخواهد همچنان‬
‫مسدودی ادامه پیدا کند باید در مرجع قضایی آن را مطرح کرده و یک رسید و گواهی به بانک تقدیم کرده تا به دستور عدم پرداخت عمل کند‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬نسبت به چک مفقودی یا چکی که از طریق جرم تحصیل شده است چه اقدامی می توان انجام داد؟‬

‫پاسخ ‪ :‬ماده ‪ 14‬به این سوال پاسخ می دهد‪.‬‬

‫اشخاصی که می توانند دستور عدم پرداخت بدهند ‪ :‬صادر کننده چک و ذینفع قانونی و یا قائم مقام آنها می توانند دستور عدم پرداخت را بدهند‪.‬‬

‫شرط عمل به دستور عدم پرداخت ‪ :‬باید علت صدور این دستور کتباً تصریح شود تا بانک به آن عمل کند‪ ،‬پس دستور عدم پرداخت باید مدلل (با‬
‫دلیل بیان شده) باشد‪.‬‬

‫مرور ‪ :‬مواد ‪ 4‬و ‪ 5‬این قانون مربوط به گواهی عدم پرداخت بود؛ در ماده ‪ 4‬چک اصالً پرداخت نمی شد حاال به هر دلیلی چک برگشت میخورد مانند‬
‫فقدان موجودی‪ ،‬عدم تطابق امضا‪ ،‬مغایرت در مندرجات‪ ،‬دستور عدم پرداخت و ‪ ...‬و نهایتاً گواهی عدم پرداخت صادر می شود‪ .‬ماده ‪ 5‬در مورد زمانی بود‬
‫که بخشی از چک به همان دالیل ذکر شده پرداخت نمی شد‪ .‬در این صورت مبلغ پرداخت شده در پشت چک قید و بانک چک را دریافت کرده پس از‬
‫آن یک گواهینامه به دارنده اهدا می کرد که جانشین اصل چک می شود‪ .‬یکی از مواردی که گواهی عدم پرداخت صادر میشد ماده ‪ 14‬بود‪ ،‬طبق این‬
‫ماده شخص دستور به عدم پرداخت می دهد‪ .‬در این حالت شخصی که چک را به بانک ببرد می تواند چک را برگشت بزند‪ ،‬در نتیجه بانک گواهی عدم‬
‫پرداخت داده و در آن قید می کند که علت عدم پرداخت چه چیزی بوده است که در این مورد علت دستور عدم پرداخت صادر کننده یا ذینفع چک بوده‬
‫است‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬در صورتی که بانک مطابق دستور چک را پرداخت ننماید و گواهی عدم پرداخت مطابق ماده ‪ 4‬صادر کند دارنده چک چه اقدامی می تواند انجام‬
‫دهد؟‬

‫پاسخ ‪ :‬دارنده چک می تواند علیه کسی که دستور عدم پرداخت داده شکایت کند‪.‬‬

‫توصیه ‪ :‬گاهی صادر کننده چک را به طرف مقابل می دهد اما پس از مدتی این شخص چک را گم کرده؛ در این موارد بهتر است دارنده چک دستور‬
‫گواهی عدم پ رداخت بدهد سپس مبلغ پرداخت شود چون در صورت مراجعه دارنده جدید‪ ،‬او تنها می تواند علیه کسی که دستور عدم پرداخت داده است‬
‫شکایت کند‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪332‬‬

‫بررسی تبصره ‪ : 1‬شرط رفع مسدودی در این تبصره عام بدلی است؛ یا شخص از دستور عدم پرداخت انصراف میدهد یا با حکم دادگاه تکلیف مشخص‬
‫میشود‪.‬‬

‫بررسی تبصره ‪ : 2‬دستور عدم پرداخت محدودیت زمانی دارد چرا که طوالنی شدن این مدت باعث به هم خوردن نظم می شود‪ .‬اگر در مدت یک هفته‬
‫دستور دهنده گواهی تقدیم شکایت خود را به بانک ارائه ندهد پس از مدت ‪ 7‬روز وجه چک پرداخت میشود‪.‬‬

‫بررسی تبصره ‪ : 3‬این ماده در مو رد چک های مسافرتی و تضمین شده است که مدتی بسیار رایج شده بودند اما در حال حاضر کاربرد آنها کمتر شده‬
‫است؛ علت رایج شدن آنها این بود که برای مبالغ باال بهترین راه حل بودند اما در حال حاضر با وجود پایا و ساتنا و تسهیل کارت به کارت ها استفاده از‬
‫چک های مسافرتی و تضمین شده بسیار کمتر شده است‪.‬‬

‫دستور عدم پرداخت در مورد چک های مسافرتی و تضمین شده ‪ :‬چون چک های تضمین شده و مسافرتی در حکم پول نقد هستند نمی توان‬
‫نسبت به آنها گواهی عدم پرداخت صادر کرد‪ ،‬مگر اینکه خود بانک صادر کننده ادعای جعلی بودن آنها را کند که در این صورت می توان علیه این بانک‬
‫شکایت کرد‪ .‬البته در حقیقت دستور عدم پرداخت در این موارد استفاده نمی شود و این چک ها اعتباری برای پرداخت ندارند‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا نسبت به چک های تضمین شده و مسافرتی هم می توان دستور عدم پرداخت داد؟‬

‫پاسخ ‪ :‬اصوالً خیر اما استثنائاً نسبت به ادعای جعل از سوی بانک ممکن است‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬دستور عدم پرداخت برای زمانی است که وظیفه پرداخت وجود دارد و دستور دهنده اعالم می کند که وجه چک نباید پرداخت شود اما نسبت به‬
‫سند مجعول اصالً وظیفه ای برای پرداخت وجود ندارد‪.‬‬

‫دشواری اثبات مفقودی چک های مسافرتی ‪ :‬یکی از مشکالت چک های حامل هم مانند چک های مسافرتی یا تضمین شده این بود که در صورت‬
‫مفقود شدن اثبات آن ها بسیار دشوار بود‪ ،‬عالوه بر آن چک های حامل موجب افزایش فرار مالیاتی‪ ،‬استفاده در موارد مجرمانه‪ ،‬پولشویی و ‪ ...‬می شد که‬
‫جلوی آن گرفته شد‪.‬‬

‫ماده ‪: 1۵‬‬

‫«دارنده چک میتواند وجه چک و ضرر و زیان خود را در دادگاه کیفری مرجع رسیدگی مطالبه نماید‪».‬‬

‫موضوع ‪ :‬صالحیت دادگاه کیفری در مورد ضرر و زیان چک‬

‫دادگاه صالح برای رسیدگی به ضرر و زیان ناشی از جرم ‪ :‬در مبحث آیین دادرسی کیفری این مسئله را بررسی کردیم که یکسری محاکم حقوقی و‬
‫یک سری محاکم کیفری هستند‪ ،‬اصل آن است که دادگاه های حقوقی به دعاوی حقوقی و دادگاه های کیفری به دعاوی کیفری رسیدگی کند و هیچکدام‬
‫صالحیت رسیدگی به دعوای دادگاه دیگر را ندارند‪ ،‬در بحث آیین دادرسی کیفری‪ ،‬چند استثنا وجود دارد؛ اما استثنای اصلی این بود که دادگاه کیفری به‬
‫دعوای حقوقی به تبع دعوای کیفری رسیدگی می کند‪ .‬توجه داشته باشید که تشریفات رسیدگی به ضرر و زیان ناشی از جرم در دادگاه کیفری همان‬
‫تشریفات رسیدگی آیین دادرسی مدنی است چون ضرر و زیان ناشی از جرم یک دعوای حقوقی است که تنها در دادگاه کیفری رسیدگی می شود‪.‬‬

‫مثال ‪ :‬اگر شخصی در دادگاه کیفری بابت وجه چک شکایت کند‪ ،‬خسارت چک هم توسط دادگاه کیفری رسیدگی می شود‪ .‬به صورت کلی ضرر و زیان‬
‫ناشی از جرم در خود دادگاه کیفری قابل مطالبه است‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬به عبارت «می تواند» دقت کنید؛ بدین صورت این دعوا هم در دادگاه کیفری و هم در دادگاه حقوقی قابلیت اقامه دارد‪.‬‬

‫ماده ‪: 1۶‬‬

‫«رسیدگی به کلیه شکایات و دعاوی جزایی و حقوقی مربوط به چک در دادسرا و دادگاه تا خاتمه دادرسی‪ ،‬فوری و خارج از نوبت به عمل خواهد آمد‪».‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪333‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫موضوع ‪ :‬این ماده یک مطلب آیین دادرسی یعنی یک حق تضمین کننده را در قانون صدور چک بیان کرده است‪ .‬نسبت به دعاوی و شکایت هایی که‬
‫موضوع آن چک است رسیدگی خارج از نوبت خواهد بود و به همین دلیل بازه های زمانی که نسبت به چک داده می شود سریع تر است‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬منظور از خارج از نوبت بودن رسیدگی این نیست که اصول و تشریفات رسیدگی اجرا نمی شود‪ .‬حتی گاهی موارد خارج از نوبت آنقدر زیاد است‬
‫که خود نیاز به رعایت ترتیب در رسیدگی دارد‪.‬‬

‫مثال غیر حقوقی ‪ :‬می بینید که در برخی از نانوایی ها یک یا دو نان را بدون نوبت به مشتری می دهند حال فرض کنید حدود ‪ 10‬نفر یک یا دو نان‬
‫بخواهند‪ ،‬در این صورت باز هم ترتیب در این افراد رعایت می شود‪.‬‬

‫مثال ‪ :‬یکی از همکاران ما که چندین سال قبل در دیوان عدالت پرونده ای داشت وقتی مراجعه کرد برای پیگیری و در مورد طوالنی شدن زمان رسیدگی‬
‫گله مند بود به او انبوهی از پروند ه هایی را نشان داده بودند که خارج از نوبت بودند و باید به نوبت به آن ها رسیدگی می شد‪.‬‬

‫جلسه صد و پنجاه و هفتم‬

‫ماده ‪: 1۷‬‬

‫«وجود چک در دست صادرکننده دلیل پرداخت وجه آن و انصراف شاکی از شکایت است مگر خالف این امر ثابت گردد»‬

‫توصیه ‪ :‬با وجود این که این ماده کوتاه است اما کاربرد بسیاری دارد‪.‬‬

‫اماره پرداخت چک ‪ :‬اگر شما از من یک چک دارید مادامی که این چک در دست شما است یعنی شما طلبکار هستید و از زمانی که چک به دست من‬
‫برسد یعنی چک پرداخت شده‪ .‬به بیان دیگر با فرض اینکه شما دادرس هستید بررسی می کنید که چک در دست کیست؛ اگر چک در دست صادرکننده‬
‫باشد یعنی چک پرداخت شده است و دلیل دیگری الزم نیست تا برای پرداخت چک توسط صادرکننده ارائه شود و در نقطه مقابل اگر چک در دست‬
‫شخص دیگری باشد یعنی طلبکار است‪ .‬زمانی که چک در دست شماست ممکن است من به عنوان صادر کننده مدعی آن شوم که شما طلب خود را‬
‫دریافت کردید یا تهاتر رخ داده یا ابراء شده و ‪ ...‬در نتیجه شما دیگر طلبکار نیستید‪ ،‬این ادعای من نیاز به اثبات دارد چرا که خالف اصل می باشد‪ .‬اگر‬
‫چک در دست من باشد و شما ادعا کنید که من چک را از شما گرفتم یا آن را پاره کردم و ‪ ...‬باید آن را اثبات کنید‪.‬‬

‫توصیه ‪ :‬اگر صادرکننده چک را نمی شناسید یک لحظه هم چک را در دسترس او قرار ندهید چون ممکن است با پاره کردن آن دیگر وجه را به شما‬
‫پرداخت نکند‪.‬‬

‫جمع بندی ‪:‬‬

‫سوال ‪ :‬وجود چک در دست صادرکننده یا دارنده به چه معنا است و دلیل بر چیست؟‬

‫پاسخ ‪ :‬مادامی که چک در دست دارنده است اماره ای بر طلبکاری او و وجود دین است و اگر صادرکننده مدعی پرداخت است وظیفه اثبات بر عهده‬
‫اوست‪ ،‬در مقابل اگر چک در دست صادرکننده باشد یعنی پرداخت شده است و اگر خالف آن ادعایی باشد باید اثبات شود‪.‬‬

‫مثال ‪ :‬فرض کنید یک پرونده در جریان رسیدگی است‪ ،‬وقتی شما در راهرو دادگاه راه می روید چک را گم می کنید‪ .‬من چک را پیدا می کنم و نزد‬
‫قاضی می برم و به استناد ماده ‪ 17‬قانون صدور چک درخواست خاتمه رسیدگی را می کنم‪.‬‬

‫ماده ‪: 1۸‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪334‬‬

‫«مرجع رسیدگی کننده جرائم مربوط به چک بالمحل‪ ،‬از متهمان در صورت توجه اتهام طبق ضوابط مقرر در ماده ‪ 134‬قانون آیین دادرسی دادگاههای‬
‫عمومی و انقالب در امور کیفری مصوب ‪ 1378/6/28‬کمیسیون قضایی مجلس شورای اسالمی‪ ،‬حسب مورد یکی از قرارهای تامین کفالت یا وثیقه (اعم از‬
‫وجه نقد یا ضمانتنامه بانکی یا مال منقول و غیرمنقول) اخذ مینماید‪».‬‬

‫توصیه ‪ :‬این ماده بیشتر مربوط به وظیفه دادگاه است و برای ما زیاد کاربردی نمی باشد‪.‬‬

‫قرار های تامین ‪ :‬اگر شخصی متهم به ارتکاب جرم شود ممکن است که دیگر بازنگردد‪ ،‬برای اینکه بین دو مصلحت جمع شود یعنی افراد متهم که هنوز‬
‫حکم قطعی در مورد آنها صادر نشده بازداشت نشوند و از سوی دیگر امکان فرار آنها کمتر شود‪ ،‬بحث کفالت یا وثیقه یا قرارهای تامین پیش می آید‪ .‬تامین‬
‫که در تامین خواسته‪ ،‬تامین دلیل و ‪ ...‬می بینیم همان در امنیت قرار دادن موضوع خود است‪.‬‬

‫وثیقه و کفالت ‪ :‬قرار تامین برای آن است که اگر شخص متهم با زداشت هم نشود بدانیم که در دسترس است و فرار نمی کند‪ ،‬در نتیجه باید یک وثیقه‬
‫ارائه دهد‪ .‬وثیقه بر دو نوع است یا شخص است که آن را کفیل می گوییم یا مال است که همان وثیقه گفته می شود‪ .‬ماهیت وثیقه و کفالت با هم متفاوت‬
‫است اما هدف هر دوی این ها در دسترس بودن متهم است تا بعد از صدور حکم قطعی حکم نسبت به او قابلیت اجرا داشته باشد‪.‬‬

‫ماده ‪: 1۹‬‬

‫«در صورتی که چک به وکالت یا نمایندگی از طرف صاحب حساب اعم از شخص حقیقی یا حقوقی صادر شده باشد‪ ،‬صادرکننده چک و صاحب امضا‬
‫متضامنا مسول پرداخت وجه چک بوده و اجراییه و حکم ضرر و زیان بر اساس تضامن علیه هر دو نفر صادر میشود‪ .‬به عالوه امضاکننده چک طبق مقررات‬
‫این قانون مسولیت کیفری خواهد داشت مگر اینکه ثابت نماید که عدم پرداخت مستند به عمل صاحب حساب یا وکیل یا نماینده بعدی او است‪ ،‬که در‬
‫این صورت کسی که موجب عدم پرداخت شده از نظر کیفری مسوول خواهد بود‪».‬‬

‫موضوع ‪ :‬این ماده برای کسانی اهمیت دارد که وکیل یا نماینده یک شخص یا شرکت هستند‪.‬‬

‫مرور ‪ :‬همه مباحثی که تا االن داشتیم یعنی ‪ 20‬ماده ای که در قانون صدور چک تا به االن خوانده ایم مربوط به آن بوده که شخص با دسته چکی که‬
‫بانک به او اختصاص داده است چکی را صادر کرده‪ ،‬اما ماده ‪ 19‬در موردی است که دسته چک متعلق به شخص نبوده و تنها به عنوان وکیل یا نماینده‪،‬‬
‫چک را امضا کرده است‪.‬‬

‫مسئولیت وکیل یا نماینده ‪ :‬مطابق اصل در حقوق مدنی هر عملی که وکیل به وکالت انجام می دهد حقوق و تعهدات آن برای موکل می باشد و وکیل‬
‫صرفاً یک واسطه و نماینده است‪ .‬پس قاعده آن است که وکیل در مورد اموری که به او وکالت داده شده نه متعهد میشود و نه محق‪ ،‬مگر در مورد حق‬
‫الوکاله خود‪.‬‬

‫مثال ‪ :‬من به وکالت از شما برای شما خانه ای میخرم‪ ،‬کسی که باید ثمن این معامله را بپردازد شما هستید و اگر پرداخت نکنید به من ارتباطی ندارد و‬
‫تنها شما طرف دعوا قرار می گیرید‪.‬‬

‫استثنا ‪ :‬طبق ماده ‪ 19‬هم صادر کننده و ه م صاحب امضای چک مسئول پرداخت هستند و مسئولیت این دو تضامنی است مگر در صورتی که ثابت شود‬
‫عدم پرداخت منتسب به صاحب حساب یا نماینده بعدی بوده است‪.‬‬

‫مثال ‪ :‬آقای بابایی حسابدار یک شرکت دارای نمایندگی صدور چک می باشد‪ ،‬طبق قاعده اگر ایشان چکی را صادر می کرد و چک برگشت می خورد‪،‬‬
‫آقای بابایی هیچ مسئولیتی در این مورد نداشت اما با توجه به استثنا در مورد چک ایشان هم مسئول هستند‪ .‬البته حسابدار تنها در موردی مسئول است‬
‫که حق امضا داشته باشد و چک را به عنوان نماینده یا وکیل صادر کرده باشد‪ ،‬در غیر این صورت مسئول نیست‪.‬‬

‫مثال ‪ :‬شما به عنوان نماینده یا وکیل یک شرکت چک صادر می کنید و سپس از آن شرکت خارج می شوید‪ ،‬بعد از مدتی در مورد چک مورد تعقیب قرار‬
‫می گیرید و متوجه می شوید که نماینده بعدی موجودی شرکت را خالی کرده است در این صورت با اثبات این موضوع شما دیگر مسئول نخواهید بود‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪335‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫خالصه ‪ :‬در مورد چک اجراییه و حکم هم در مورد وکیل و موکل یا نماینده و منوب عنه صادر می شود‪.‬‬

‫مسئولیت ‪ :‬دو نوع از مسئولیت که وجود دارد یکی مسئولیت اشتراکی و یکی مسئولیت تضامنی است‪ ،‬اگر مسئولیت اشتراکی باشد میزان مسئولیت بین‬
‫افراد تقسیم می شود و در فرض اینکه دو نفر مسئولیت اشتراکی داشته باشند هر کدام ‪ 50‬درصد مسئول هستند‪ .‬در مورد مسئولیت تضامنی هر کدام از‬
‫افر اد نسبت به تمام وجه مسئولیت دارند و با فرض هر تعداد از افراد دارای مسئولیت تضامنی‪ ،‬هر کدام صد درصد مسئول هستند‪ .‬در مواردی افراد یک‬
‫دسته چک با شرط دو امضا می گیرند‪ ،‬در تضامنی یا اشتراکی بودن مسئولیت اختالف نظر وجود دارد اما بهتر آن است که بگوییم مسئولیت این دو فرد‬
‫اشتراکی است‪.‬‬

‫مسئولیت نسبی ‪ :‬مسئولیت نسبی یعنی شخص به نسبت معیار یا مالک تعیین شده (مثل سهام‪ ،‬تقصیر و ‪ )...‬مسئول باشد‪.‬‬

‫توصیه درسی ‪ :‬معموالً در آزمون ها از موارد اختالفی سوالی بیان نمی شود‪.‬‬

‫ماده ‪: 20‬‬

‫«مسولیت مدنی پشتنویسان چک طبق قوانین و مقررات مربوط کماکان به قوت خود باقی است»‬

‫مسئولیت ظهرنویس و ضامن ‪ :‬ظهر نویسان و ضامن ها مسئولیت کیفری ندارند اما مسئولیت مدنی آنها مطابق قانون تجارت همچنان پابرجا است‪.‬‬

‫جلسه صد و پنجاه و هشتم‬

‫ماده ‪: 21‬‬

‫«بانکها مکلفند کلیه حسابهای جاری اشخاصی را که بیش از یکبار چک بی محل صادرکرده و تعقیب آنها منجر به صدور کیفرخواست شده باشد بسته و‬
‫تا سه سال به نام آنها حساب جاری دیگری باز ننمایند‪.‬‬

‫تبصره ‪( 1‬اصالحی ‪ )1397‬بانک مرکزی مکلف است با تجمیع اطالعات گواهینامههای عدم پرداخت و آرای قطعی محاکم درباره چک در سامانه یکپارچه‬
‫خود‪ ،‬ام کان دسترسی برخط ( آنالین ) بانکها و موسسات اعتباری را به سوابق صدور و پرداخت چک و همچنین امکان استعالم گواهینامههای عدم پرداخت‬
‫را برای مراجع قضائی و ثبتی از طریق شبکه ملی عدالت ایجاد نماید‪ .‬قوه قضائیه نیز مکلف است امکان دسترسی برخط بانک مرکزی به احکام ورشکستگی‪،‬‬
‫اعسار از پرداخت محکومبه و همچنین آرای قطعی صادرشده درباره چکهای برگشتی و دعاوی مطروحه طبق ماده ‪ 14‬این قانون به همراه گواهینامه عدم‬
‫پرداخت مربوط را از طریق سامانه سجل محکومیتهای مالی فراهم نماید‪.‬‬

‫تبصره ‪( 2‬الحاقی ‪ - )1372‬ضوابط و مقرارت مربوط به محرو میت افراد از افتتاح حساب جاری و نحوه پاسخ به استعالمات بانکها به موجب آییننامهای‬
‫خواهد بود که ظرف مدت سهماه توسط بانک مرکزی جمهوری اسالمی ایران تنظیم و به تصویب هیات دولت میرسد‪».‬‬

‫نکته ‪ :‬ماده ‪ 21‬با وجود ماده ‪ 5‬مکرر اهمیت سابق را ندارد و نسبت به گذشته کم اثر تر شده است‪.‬‬

‫این ماده تکلیفی برای بانک ها مقرر می کند ‪ :‬اگر شخصی بیش از یک بار چک بالمحل صادر نماید و کیفر خواستی در این زمینه صادر شود تا ‪3‬‬
‫سال برای او حساب جاری افتتاح نخواهد شد ( حتی اگر از چک او رفع سوء اثر شود )‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬ماده ‪ 21‬تنها راجع به حساب های جاری است و حساب های قرض الحسنه ‪ ،‬پس انداز و غیره را شامل نمی شود‪.‬‬

‫تبصره ‪ : 1‬این تبصره یکسری تکالیف برای بانک ها ( به ویژه بانک مرکزی ) و قوه قضاییه بیان می کند‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪336‬‬

‫وظیفه بانک ملی ‪ :‬بانک مرکزی موظف است ‪ ،‬یکسری زیر ساخت ها ایجاد کند که تمام اطالعات بیان شده در این تبصره در آن تجمیع شود‪ .‬در گذشته‬
‫این ارتباط آنقدر میان بانک ها ضعیف بود که یک شخص در یک بانک خوش حساب و در بانکی دیگر فردی بد حساب شناخته می شد و این امر باعث‬
‫می شد که شخص بدون هیچ گونه دردسر و معضلی در بانکی که خوش حساب می باشد مجدد دسته چک دریافت نماید‪.‬‬

‫وظیفه قوه قضاییه ‪ :‬قوه قضاییه نیز مکلف است امکان دسترسی الزم بانک ها به مواردی از جمله احکام ورشکستگی ‪ ،‬اعسار از پرداخت محکوم به ‪ ،‬آرای‬
‫قطعی صادره در خصوص چک های برگشتی ‪،‬دعاوی مطروحه و‪ ...‬را از طریق سامانه سجل محکومیت های مالی فراهم نماید‪.‬‬

‫ماده ‪ 21‬مکرر ( الحاقی ‪: ) 13۹۷‬‬

‫« بانک مرکزی مکلف است ظرف مدت دو سال پس از الزماالجراء شدن این قانون در مورد اشخاص ورشکسته‪ ،‬معسر از پرداخت محکومبه یا دارای چک‬
‫برگشتی رفع سوءاثر نشده‪ ،‬از دریافت دسته چک و صدور چک جدید در سامانه صیاد و استفاده از چک موردی جلوگیری کرده و همچنین امکان استعالم‬
‫آخرین وضعیت صادرکننده چک شامل سقف اعتبار مجاز‪ ،‬سابقه چک برگشتی در سه سال اخیر و میزان تعهدات چکهای تسویه نشده را صرفا برای کسانی‬
‫که قصد دریافت چک را دارند‪ ،‬فراهم نماید‪ .‬سامانه مذکور به نحوی خواهد بود که صدور هر برگه چک مستلزم ثبت هویت دارنده‪ ،‬مبلغ و تاریخ مندرج در‬
‫چک برای شناسه یکتای برگه چک توسط صادرکننده بوده و امکان انتقال چک به شخص دیگر توسط دارنده تا قبل از تسویه آن‪ ،‬با ثبت هویت شخص‬
‫جدید برای همان شناسه یکتای چک امکانپذیر باشد‪ .‬مبلغ چک نباید از اختالف سقف اعتبار مجاز و تعهدات چکهای تسویه نشده بیشتر باشد‪.‬‬

‫تبصره ‪[ 1‬اصالحی ‪ -]1400‬در مورد برگه چکهایی که از دسته چکهای ارائه شده پس از پایان اسفندماه سال ‪ 1399‬صادر میشوند‪ ،‬تسویه چک صرفاً در‬
‫سامانه تسویه چک (چکاوک) طبق مبلغ و تاریخ مندرج در سامانه و در وجه دارنده نهائی چک بر اساس استعالم از سامانه صیاد انجام خواهد شد و در‬
‫صورتی که مالکیت آنها در سامانه صیاد ثبت نشده باشد‪ ،‬مشمول این قانون نبوده و بانکها مکلفند از پرداخت وجه آنها خودداری نمایند‪ .‬در این موارد‬
‫صدور و پشت نویسی چک در وجه حامل ممنوع است و ثبت انتقال چک در سامانه صیاد جایگزین پشت نویسی چک خواهد بود‪ .‬چکهای صادرشده از‬
‫دسته چکهایی که تاریخ ارائه آن دسته چکها قبل از زمان مذکور در این تبصره باشد‪ ،‬تابع قانون زمان ارائه دسته چک است و بانکها بدون نیاز به ثبت آن‬
‫چکها در سامانه صیاد نسبت به پرداخت وجه چک اقدام می کنند‪ .‬در کلیه ب رگه های دسته چکهای ارائه شده پس از تاریخ فوق الذکر باید عبارت (صدور‬
‫و پشت نویسی چک بدون درج در سامانه صیاد فاقد اعتبار است) درج شود‪.‬‬

‫تبصره ‪ -2‬ممنوعیتهای این ماده در مورد اشخاص ورشکسته‪ ،‬معسر از پرداخت محکومبه یا دارای چک برگشتی رفع سوءاثر نشده که به وکالت یا نمایندگی‬
‫از طرف صاحب حساب اعم از شخص حقیقی یا حقوقی اقدام میکنند نیز مجری است‪».‬‬

‫فراهم کردن زیر ساخت ها ‪ :‬این ماده که الحاقی ‪ 97‬است برای بانک مرکزی یک وظیفه مشخص نمود که الزم بود زیر ساخت های آن آماده شود و‬
‫بانک مرکزی نیز به سختی این زیر ساخت ها را فراهم کرد‪.‬‬

‫اطالعات چک ‪ :‬شما اگر چکی در اختیار داشته باشید و آن را به دیگری و یا بانک تحویل دهید همان ابتدا با بررسی یک شماره بر روی چک تمام‬
‫سوابقتان در بانک ها ( از جمله ‪ :‬صدور چک بالمحل و برگشت چک ‪ ،‬سوء اثر چک و‪ ) ...‬قابل رؤیت خواهد بود‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬قرار بر این بود که چک ها یک سقف اعتبار داشته باشن د که این امر برای بانک مرکزی دارای مشکالت و سختی هایی بود لذا فعال این بخش اجرایی‬
‫نشده است‪.‬‬

‫تبصره ‪ : 1‬از جمله مشکالتی که افراد دارند و به همین علت به سختی سمت چک های صیادی و بنفش می آیند و از آن استفاده نمی کنند این مورد‬
‫است که چک در سامانه ثبت نشده و بانک مبلغ چک را پرداخت نمی کند‪.‬‬

‫نکته مهم ‪:‬‬

‫سوال ‪ :‬تکلیف چک های غیر صیادی ( قبل سال ‪ ) 99‬چیست ؟‬

‫پاسخ ‪ :‬همچنان معتبرند و قانون جدید نسبت به آن بی اثر است بنابراین تابع قانون زمان ارائه دسته چک خواهند بود‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪337‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫تبصره ‪ : 2‬مسئولیت کیفری هم نسبت به وکیل و هم موکل اعمال می شود‪ .‬لذا وقتی مسئولیت کیفری نسبت به هر دو اعمال می شود به طریق اولی‬
‫محدودیت بیان شده در تبصره ‪ 2‬نیز اعمال خواهد شد‪.‬‬

‫ماده ‪: 22‬‬

‫«در صورتی که به متهم دسترسی حاصل نشود‪ ،‬آخرین نشانی متهم در بانک محالعلیه اقامتگاه قانونی او محسوب میشود و هرگونه ابالغی به نشانی مزبور‬
‫به عمل میآید‪.‬‬

‫هرگاه متهم حسب مورد به نشانی بانکی یا نشانی تعیین شده شناخته نشود با چنین محلی وجود نداشته باشد گواهی مامور به منزله ابالغ اوراق تلقی‬
‫میشود و رسیدگی به متهم بدون لزوم احضار متهم وسیله مطبوعات ادامه خواهد یافت‪».‬‬

‫نکته ‪ :‬ماده ‪ 22‬نیز مانند ماده ‪ 21‬نسبت به گذشته بسیار کم اثر تر شده است‪.‬‬

‫علت ‪ :‬ابالغ ها امروزه الکترونیکی شده و چالش های موجود در این زمینه رفع شده است‪ .‬چون تشکیل جلسات دادرسی متوقف بر ابالغ است و نسخه‬
‫دوم ابالغ باید به دادگاه بازگردد عمالً همه رسیدگی ها دائر مدار بر رسیدگی بود و امکان سوء استفاده از ضعف موجود در این حوزه وجود داشت‪ .‬به نحوی‬
‫که ابالغ صوری به یک قاعده تبدیل شده بود که همه این چالش ها با ایجاد سامانه های الکترونیکی رفع شد‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬اگر اقامتگاه دقیق شخص را ندانیم ‪ ،‬اقامتگاه وی کجاست ؟‬

‫پاسخ ‪ :‬آدرسی که صادر کننده چک در بانک ثبت کرده و بانک این آدرس را در گواهی عدم پرداخت قید نموده و در اختیار شخص قرار می دهد‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬اگر آدرسی که در بانک ثبت شده شناخته نشود و یا اصال وجود خارجی نداشته باشد گواهی مأمور به منزله اوراق ابالغ تلقی می شود‪.‬‬

‫عدم صحت آدرس ‪ :‬اگر شما یک دعوای مطالبه وجه عادی مطابق یک رسید از شخص داشته باشید و یک آدرسی که از آن مطلعید را در ستون خوانده‬
‫قید نمایید و مامور طبق آن آدرس ابالغ را انجام دهد اما آدرس شناخته نشود یا چنین فردی در آن آدرس وجود نداشته باشد جلسه رسیدگی تشکیل‬
‫نمی شود و از خواهان تقاضا می شود که آدرس صحیح را ارائه نماید که در اینجا دو حالت پیش خواهد آمد ‪:‬‬

‫‪ . 1‬یا خواهان آدرس جدید را دارد و از آن مطلع است که جهت ابالغ اطالع داده می شود‪.‬‬

‫‪ .2‬یا آدرس دیگری در اختیار ندارد در این صورت در مطبوعات اگهی منتشر خواهد شد‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا در مورد چک نیاز به آگهی در مطبوعات است یا خیر ؟‬

‫پاسخ ‪ :‬خیر ‪ ،‬اگر آدرس شناسایی نشود و یا شخص در آدرس نباشد ‪ ،‬آگهی در مطبوعات نخواهیم داشت‪.‬‬

‫علت ‪ :‬چراکه خود شخص دارنده دسته چک موظف بوده که آدرس صحیح را به بانک ارائه نماید و یا در صورت تغییر آن را اطالع دهد‪ .‬در اینجا ابالغ‬
‫صحیح و قانونی است و نیازی به درج آگهی هم نیست‪.‬‬

‫ماده ‪( 23‬اصالحی ‪: ) 13۹۷‬‬

‫« دارنده چک می تواند با ارائه گواهینامه عدم پرداخت‪ ،‬از دادگاه صالح صدور اجرائیه نسبت به کسری مبلغ چک و حقالوکاله وکیل طبق تعرفه قانونی را‬
‫درخواست نماید‪ .‬دادگاه مکلف است در صورت وجود شرایط زیر حسب مورد علیه صاحب حساب‪ ،‬صادر کننده یا هر دو اجرائیه صادر نماید‪.‬‬

‫الف‪ -‬در متن چک‪ ،‬وصول وجه آن منوط به تحقق شرطی نشده باشد‪.‬‬

‫ب‪ -‬در متن چک قید نشده باشد که چک بابت تضمین انجام معامله یا تعهدی است‪.‬‬

‫ج‪ -‬گواهینامه عدم پرداخت به دلیل دستور عدم پرداخت طبق ماده (‪ )14‬این قانون و تبصرههای آن صادر نشده باشد‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪338‬‬

‫صادرکننده مکلف است ظرف مدت ده روز از تاریخ ابالغ اجرائیه‪ ،‬بدهی خود را بپردازد‪ ،‬یا با موافقت دارنده چک ترتیبی برای پرداخت آن بدهد یا مالی‬
‫معرفی کند که اجرای حکم را میسر کند؛ در غیر این صورت حسب درخواست دارنده‪ ،‬اجرای احکام دادگستری‪ ،‬اجرائیه را طبق قانون «نحوه اجرای‬
‫محکومیتهای مالی مصوب ‪ »1394‬به مورد اجراء گذاشته و نسبت به استیفای مبالغ مذکور اقدام مینماید‪.‬‬

‫اگر صادرکننده یا قائم مقام قانونی او دعاوی مانند مشر وط یا بابت تضمین بودن چک یا تحصیل چک از طریق کالهبرداری یا خیانت در امانت یا دیگر‬
‫جرائم در مراجع قضائی اقامه کند‪ ،‬اقامه دعوی مانع از جریان عملیات اجرائی نخواهد شد؛ مگر در مواردی که مرجع قضائی ظن قوی پیدا کند یا از اجرای‬
‫سند مذکور ضرر جبران ناپذیر وارد شود که در این صورت با اخذ تامین مناسب‪ ،‬قرار توقف عملیات اجرائی صادر مینماید‪ .‬در صورتی که دلیل ارائه شده‬
‫مستند به سند رسمی باشد یا اینکه صادرکننده یا قائم مقام قانونی مدعی مفقود شدن چک بوده و مرجع قضائی دالیل ارائه شده را قابل قبول بداند‪ ،‬توقف‬
‫عملیات اجرائی بدون اخذ تامین صادر خواهد شد‪ .‬به دعاوی مذکور خارج از نوبت رسیدگی میشود‪».‬‬

‫اثر گواهی عدم پرداخت ‪ :‬این ماده در خصوص حقی است که دارنده چک دارد؛ دارنده چکی آن را برگشت زده و بعد دادخواستی ارائه کرده و دعوای‬
‫مربوط به چک در دادگاه مطرح شده است‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬دارنده چک ب ا گواهی عدم پرداخت به چه چیزی دست خواهد یافت ؟‬

‫پاسخ ‪ :‬طبق ماده ‪ 23‬می تواند از دادگاه صالح ‪ ،‬تقاضای صدور اجرائیه نسبت به کسری مبلغ چک ‪ +‬حق الوکاله طبق تعرفه قانونی ( ممکن است توافقی‬
‫بیشتر از تعرفه قانونی داشته باشند که در اینجا تنها تعرفه قانونی پرداخت خواهد شد ) را داشته باشد‪.‬‬

‫نکته ‪ : 1‬وصول چک نباید منوط به تحقق شرطی باشد‪.‬‬

‫نکته ‪ : 2‬چک نباید بابت تضمین معامله و یا تعهدی صادر شده باشد‪.‬‬

‫نکته ‪ : 3‬گواهی عدم پرداخت به دلیل دستور عدم پرداخت ( ماده ‪ ) 14‬صادر نشده باشد‪.‬‬

‫یکی از مزیت های چک های جدید ‪ :‬قبال شما تنها می توانستید به اجراییات ثبت بروید اما در حال حاضر می توانید به دادگستری مراجعه کنید و به‬
‫طور مستقیم اجراییات دادگستری را دریافت نمایید‪.‬‬

‫استثناء ‪ :‬چک های مشروط ‪ ،‬بابت ضمانت و چکی که دستور عدم پرداخت آن صادر شده باشد را نمی توان برای آن به طور مستقیم از دادگستری اجراییه‬
‫گرفت‪.‬‬

‫علت ‪ :‬باید تکلیف اینگونه چک ها مشخص گردد و بررسی شود که آیا آن شرط یا ضمانت محقق شده یا خیر‪ .‬و اگر دستور عدم پرداخت به دلیل سرقت‬
‫‪ ،‬کالهبرداری و‪ ...‬است تکلیف چیست‪ .‬تا نوبت به اجرا رسد‪.‬‬

‫وظیفه صادر کننده ‪ :‬صادر کننده مکلف است ظرف ‪ 10‬روز از تاریخ ابالغ اجراییه بدهی خود را بپردازد ‪ ،‬با موافقت نامه دارنده ترتیبی برای پرداخت‬
‫مقرر نمایند و یا مالی معرفی کند که اجرای حکم را میسر نماید در غیر این صورت اجراییه طبق قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی به اجراء درآمده‬
‫و مبلغ چک دریافت خواهد شد‪.‬‬

‫به طور خالصه ‪ :‬شخص داوطلبانه حکم را اجرا نکرده بنابراین اجباراً حکم اجرا خواهد شد‪.‬‬

‫طرح دعوی توسط صادر کننده ‪ :‬گاهی به محض اینکه شخص اقدام به دریافت اجراییه از دادگستری می کند صادر کننده چک نیز علیه او اقامه دعوا‬
‫مبنی بر سرقت ‪ ،‬کالهبرداری وغیره می نماید‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا اقامه دعوا مانع اجراییه خواهد بود ؟‬

‫پاسخ ‪ :‬خیر ‪ ،‬اقامه دعوا مانع اجراییه نیست‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪339‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫استثناء ‪ :‬مگر مواردیکه ‪:‬‬

‫مرجع قضایی ظن قوی پیدا کند‪.‬‬ ‫•‬

‫یا از اجرای سند مذکور ضرر جبران ناپذیری وارد گردد‪.‬‬ ‫•‬

‫که در اینصورت با اخذ تأمین مناسب اجراییه متوقف می شود‪.‬‬

‫موردی که دادگاه بدون اخذ تأمین مناسب اقدام به توقف اجراییه می نماید ‪:‬‬

‫دلیل ارائه شده مستند به سند رسمیباشد‪.‬‬ ‫•‬

‫یا صادرکننده یا قائم مقام قانونی مدعی وی مفقود شدن چک باشند‪.‬‬ ‫•‬
‫و مرجع قضائی دالیل ارائه شده را قابل قبول بداند‬ ‫•‬

‫ماده ‪ ( 24‬اصالحی ‪:) 1400‬‬

‫« چک تضمین شده تابع احکام ذیل است‪:‬‬

‫‪[ 1‬الحاقی ‪ -]1400‬صدور و تحویل چکهای تضمین شده توسط بانکها به مشتری‪ ،‬صرفاً از طریق سامانه صدور یکپارچه الکترونیکی دسته چک (صیاد)‬
‫امکان پذیر و مستلزم تکمیل برگه (فرم) درخواست توسط متقاضی در شعبه بانک در حضور متصدی بانکی‪ ،‬درج مشخصات هویتی و شماره حساب گیرنده‬
‫روی چک تضمین شده بر اساس دستورالعمل اعالمی توسط بانک مرکزی جمهوری اسالمی ایران و نیز ثبت علت درخواست صدور چک مذکور در سامانه‬
‫صیاد می باشد‪ .‬سامانه مذکور به هر برگه چک‪ ،‬شناسه یکتا اختصاص می دهد و بانک مرکزی موظف است امکان استعالم اطالعات چک تضمین شده را‬
‫برای گیرنده (ذی نفع) فراهم نماید‪.‬‬

‫‪[ 2‬الحاقی ‪ -]1400‬پرداخت مبلغ چک تضمین شده توسط بانک صرفاً در وجه و به شماره حساب گیرنده (ذی نفع) که مشخصات وی روی چک تضمین‬
‫شده درج گردیده است‪ ،‬امکان پذیر می باشد و ظهرنویسی برای انتقال چک تضمین شده فاقد اعتبار است‪.‬‬

‫‪[ 3‬الحاقی ‪ -]1400‬ابطال چک تضمین شده به درخواست متقاضی یا وکیل یا نماینده قانونی وی با ارائه اصل چک جهت واریز وجه چک به حساب‬
‫متقاضی‪ ،‬بدون نیاز به ظهرنویسی گیرنده (ذی نفع) تنها تا یک ماه پس از صدور آن توسط بانک صادرکننده امکان پذیر است‪ .‬همچنین پرداخت چک‬
‫تضمین شده به گیرنده (ذی نفع) با ارائه اصل چک تنها تا یک ماه پس از صدور آن توسط بانک امکان پذیر است‪ .‬پرداخت یا ابطال چک پس از مهلت‬
‫مقرر در این بند منوط به تکمیل برگه (فرم) های مربوط به مبارزه با پولشویی بانک صادرکننده میباشد‪.‬‬

‫‪[ 4‬الحاقی ‪ -]1400‬در صورت مفقودی چک تضمین شده‪ ،‬هر گاه متقاضی و گیرنده (ذی نفع) هر دو به بانک صادرکننده مراجعه و نسبت به تکمیل و‬
‫امضای برگه (فرم) اعالم مفقودی چک تضمین شده و تعهدنامه عدم ادعا نسبت به چک مفقود شده اقدام نموده و نسخه المثنی آن را از بانک درخواست‬
‫کنند‪ ،‬بانک مکلف است عالوه بر احراز هویت متقاضی و گیرنده (ذی نفع) از سامانه نظام هویت سنجی الکترونیکی بانکی اقدام نماید و پس از ابطال چک‬
‫مفقود شده‪ ،‬نسبت به صدور چک المثنی مطابق با اطالعات مندرج در سامانه صیاد اقدام کند‪.‬‬

‫‪[ ۵‬الحاقی ‪ -]1400‬در صورت جعل چک تضمین شده یا استفاده از چک تضمین شده مجعول‪ ،‬مرتکب عالوه بر مجازات های قانونی مقرر‪ ،‬به حکم دادگاه‬
‫به مدت دو تا شش سال از گرفتن چک تضمین شده محروم میشود‪».‬‬

‫سوال ‪ :‬چک های تضمین شده تابع چه احکامی است ؟ پاسخ ‪ :‬ماده ‪24‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا موسسات اعتباری نیز می توانند چک تضمینی اعطاء کنند ؟‬

‫پاسخ ‪ :‬خیر ‪ ،‬موسسات اعتباری هیچ چکی از جمله چک تضمینی را نمی توانند صادر کنند‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪340‬‬

‫نکته ‪ :‬چک باید به شماره حساب شخص باشد ‪ .‬و شما می توانید چک را در وجه شماره حساب صادر نمایید و توصیه هم بر این است که جهت اطمینان‬
‫بخشی این امر انجام شود‪ .‬چک تضمین شده هم باید با شماره حساب باشد‪.‬‬

‫مثال ‪ :‬چک در وجه فالن شخص با فالن شماره حساب می باشد‪.‬‬

‫بند سوم ‪ :‬شما با من معامله ای انجام داده اید و به منظور ضمانت آن یک چک تضمین شده با مبلغ کالنی دریافت کرده اید اما به دالیلی معامله بهم‬
‫خورده؛‬

‫سوال ‪ :‬آیا امکان ابطال چک تضمین شده وجود دارد یا خیر ؟‬

‫پاسخ ‪ :‬بله ‪ ،‬با رعایت شرایط بند ‪ 3‬ماده ‪ 24‬ابطال چک تضمین شده ممکن است‪.‬‬

‫همچنین برای جلوگیری از پولشویی اقداماتی تعبیه شده که یکی از این موارد در بند ‪ 3‬ماده ‪ 24‬بیان شده است‪.‬‬

‫سایر مواردیکه در این زمینه وجود دارد ‪:‬‬

‫‪ -‬اگر مبلغ یک واریزی بیشتر از ‪ 250‬میلیون تومان ب اشد ممکن است حساب شخص مسدود شود بنابراین باید فرم مبارزه با پولشویی را تکمیل نماید‪.‬‬

‫‪ -‬اگر تعداد واریزی ها و تراکنش ها در یک روز از یک حدی که در آن بانک متعارف است باالتر برود‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬اگر چک تضمین شده مفقود شود تکلیف چیست ؟ پاسخ ‪ :‬بند ‪ 4‬ماده ‪24‬‬

‫چک المثنی ‪ :‬می توان چک المثنی دریافت کرد البته با شرایطی که در این بند ذکر شده است ‪:‬‬

‫گیرنده و متقاضی ( هر دو باهم ) به بانک مراجعه نمایند‬ ‫•‬

‫احراز هویت صورت گیرد‬ ‫•‬
‫و فرمی مبنی بر اینکه ادعایی در این زمینه وجود نخواهد داشت تنظیم شود‪.‬‬ ‫•‬

‫بند پنجم ‪ :‬مجازات جعل چک تضمین شده و یا استفاده از آن‬

‫شخص عالوه بر مجازات های مقرر به مجازات ‪ 2‬تا ‪ 6‬سال محرومیت از گرفتن چک تضمین شده محکوم خواهد شد‪.‬‬

‫ماده ‪( 2۵‬الحاقی ‪ « : )1400‬در صورت تخلف از هر یک از تکالیف مقرر در این قانون برای بانکها یا موسسات اعتباری اعم از دولتی و غیردولتی‪ ،‬کارمند‬
‫خا طی و مسئول شعبه مربوط حسب مورد با توجه به شرایط‪ ،‬امکانات‪ ،‬دفعات و مراتب به مجازات های مقرر در ماده (‪« )9‬قانون رسیدگی به تخلفات اداری‬
‫مصوب ‪ »1372‬محکوم میشوند که رسیدگی به این تخلفات در صالحیت بانک مرکزی است‪».‬‬

‫قانون صدور چک مخصوصاً بعد از الحاقات ‪ 95‬کلی تع هدات و وظایف را برای کارمندان بانک ایجاد کرد که ماده ‪ 25‬ضمانت اجرای این تعهدات و وظایف‬
‫است‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪341‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫«مبحث ربات»‬

‫جلسه صد و پنجاه و نهم‬

‫مقدمه ‪ :‬در مبحث حقوق اسناد تجاری تا به االن مباحثی از حقوق اسناد تجاری که بعد کاربردی داشت بیان کردیم؛ چون رایج ترین سند تجاری چک‬
‫است‪ ،‬قوانین مربوط به آن را بررسی کردیم اما از اینجا به بعد حقوق اسناد تجاری را با تمرکز بر قانون تجارت پیش می بریم‪ .‬در قانون تجارت عمده مباحث‬
‫حقوق اسناد تجاری مربوط برات می باشد‪.‬‬

‫شیوه تدریس ‪ :‬بهترین و کامل ترین حالت آن است که ابتدا مطالب آموزش داده شود و سپس مواد مربوط مطالعه شود‪ .‬البته در بحث آموزشی ابتدا‬
‫سعی می کنیم مطالب را به نحوی کامل بیان کنیم که اگر خواستید مواد قانون را پیش از م اده در کالس مورد بررسی قرار دهید برای شما ممکن باشد‪.‬‬
‫ابتدا به سراغ برات سپس سفته می رویم؛ اغلب مطالب مربوط به چک بیان شده و مطالب بسیار اندکی باقی مانده است‪.‬‬

‫معنای اسناد تجاری ‪ :‬اسناد تجاری یک معنای عام و یک معنای خاص دارد؛ ما در سیر مباحثی که قرار است داشته باشیم به معنای عام اسناد تجاری‬
‫کاری نداریم‪ .‬اسناد تجاری در حقوق تجارت در معنای خاص می باشد‪ .‬سند تجاری در معنای عام خود یعنی هر سندی که در روابط تجاری بین تاجران‬
‫کاربرد دارد مثل بارنامه‪ ،‬چک‪ ،‬سفته‪ ،‬برات‪ ،‬قبض انبار‪ ،‬اوراق قرضه و ‪ ...‬اما در معنای خاص سند تجاری تنها شامل برات‪ ،‬سفته‪ ،‬چک می شود‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬مفهوم اسناد تجاری چیست؟‬

‫پاسخ ‪ :‬اسناد تجاری دو معنا دارد‪ .‬اسناد تجاری در معنای عام هر سندی است که در روابط تجاری بین تاجران چه حقیقی و حقوقی مورد استعمال است‬
‫و تجار از آن استفاده می کنند همچون ال سی ها (‪ )LC‬ها‪ ،‬اوراق سهام‪ ،‬بارنامه ها‪ ،‬قبض انبار ها‪ ،‬ضمانت نامه های بانکی‪ ،‬برات‪ ،‬سفته‪ ،‬چک؛ اما اسناد‬
‫تجاری در معنای خاص صرفاً به اسنادی اطالق می گردد که قابلیت نقل و انتقال دارند‪ ،‬متضمن دستور پرداخت هستند و به جای پول وسیله پرداخت‬
‫قرار می گیرند‪ ،‬همچنین مزایای خاصی دارند و فقط شامل برات‪ ،‬سفته و چک می شوند‪ .‬خالصه سخن آن که به برات‪ ،‬سفته و چک اسناد تجاری به‬
‫معنای خاص و نیز اسناد برواتی گفته می شود‪.‬‬

‫ویژگی های اسناد برواتی ‪ :‬اسناد تجاری به معنای خاص اوالً قابلیت نقل و انتقال دارند همانند پول‪ ،‬دوماً متضمن دستور پرداخت هستند و به موجب‬
‫سند وجهی پرداخت می شود‪ ،‬می بینید که پس از پیدایش سامانه های ساتنا‪ ،‬پایا و ‪ ...‬میزان صدور چک به شدت کاهش یافته و دلیل هم آن است که‬
‫چک به جای پول قرار می گرفته است اما اکنون چون خود پول قابلیت نقل و انتقال سریع را پیدا کرده کمتر از چک استفاده می شود‪ .‬سوماً این اسناد‬
‫مزایای خاصی برای دارنده ایجاد می کند که در مورد آن در مبحث کاربردی اسناد تجاری بحث کردیم‪ .‬از جمله مزایای آن گفتیم که در مورد اسناد تجاری‬
‫تامین خواسته بدون تودیع خسارت احتمالی ممکن است‪ ،‬همه در برابر دارنده مسئولیت تضامنی دارند و ‪ ...‬می توانید برای مرور این مباحث به کارگاه‬
‫حقوق اسناد تجاری رجوع نمایید‪.‬‬

‫عناصر دخیل در اسناد تجاری ‪:‬‬

‫‪ .1‬در برات و چک ‪ :‬سه عنصر وجود دارد و سه شخص در آن ها دخالت دارند‪ ،‬اما در سفته فقط دو نفر دخالت دارند‪ .‬در برات و سفته اولین عنصر‪ ،‬محیل‬
‫به معنای حواله کننده است‪ ،‬اگر من یک چک به نفع شما صادر کنم محیل هستم‪ .‬در برات به محیل براتکش یا صادر کننده و در چک صادر کننده می‬
‫گویند‪ .‬دومین عنصر محال علیه است که در برات به او براتگیر می گویند‪ .‬براتگیر کسی است که برات را قبول می کند و باید آن را بپردازد‪ .‬محال له یعنی‬
‫دارنده و گیرنده برات‪ ،‬این شخص ذی نفع برات می باشد و می تواند وجه آن را دریافت نماید‪ .‬در چک به محیل صادر کننده چک می گویند‪ ،‬دارنده و‬
‫ذی نفع‪ ،‬محال له می باشد و محال علیه پرداخت کننده است‪ .‬در قانون تجارت محال علیه می تواند هر شخصی باشد اما مطابق قانون صدور چک فقط‬
‫بانک ها می توانند محال علیه باشند‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪342‬‬

‫علیه و الیه ‪ :‬در زبان عربی الیه زمانی به کار می رود که به نفع کسی تعهدی ایجاد شده باشد‪ ،‬اما علیه زمانی است که تعهد به ضرر شخص ایجاد می‬
‫شود‪.‬‬

‫‪ .2‬در سفته ‪ :‬بر خالف برات و چک دو عنصر وجود دارد‪ ،‬یک شخص سفته را صادر می کند (محیل) و خود او هم متعهد (محال علیه) است‪ ،‬یعنی این‬
‫دو عنوان در یک نفر جمع می شود‪ .‬صادر کننده و در مقابل گیرنده سفته قرار می گیرد‪ ،‬در واقع پرداخت را خود صادر کننده انجام می دهد‪.‬‬

‫نکته درسی ‪ :‬در حقوق مدنی و بحث عقود تبعی‪ ،‬عقد حواله را بررسی خواهیم کرد و با اصطالحات آشنا خواهید شد‪.‬‬

‫جمع بندی ‪:‬‬

‫سوال ‪ :‬عناصر اسناد تجاری به معنای خاص یا همان اسناد برواتی یعنی برات‪ ،‬سفته و چک را بیان کنید‪.‬‬

‫پاسخ ‪ :‬در برات و چک سه عنصر و در سفته دو عنصر وجود دارد‪،‬‬

‫سه عنصر برات عبارتند از ‪:‬‬

‫‪ .1‬محیل و صادر کننده برات و براتکش هم نامیده می شود‬

‫‪ . 2‬محال علیه که براتگیر نامیده می شود و شخصی است که بایستی برات را قبول و پرداخت نماید‪.‬‬

‫‪ . 3‬محال له که گیرنده برات و دارنده برات هم نامیده می شود و کسی است که مبلغ مندرج در برات به نفع او است‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬به تسامح می گوییم که براتگیر باید برات را قبول نماید اما او ملزم نیست و می تواند نکول نماید‪.‬‬

‫سه عنصر چک عبارتند از ‪ :‬در چک همچون برات و بر خالف سفته سه عنصر دخیل هستند؛‬

‫‪.1‬محیل که صادر کننده نامیده می شود‪.‬‬

‫‪ . 2‬محال علیه که باید مبلغ را بپردازد و مطابق قانون تجارت هر کسی می تواند باشد‪ ،‬لکن مطابق قانون صدور چک فقط بانک محال علیه چک است‪.‬‬

‫‪ .3‬محال علیه و ذی نفع که مبلغ چک را دریافت می نماید‪.‬‬

‫دو عنصر سفته عبارتند از ‪ :‬در سفته بر خالف چک و برات فقط دو عنصر دخیل هستند؛‬

‫‪ .1‬صادر کننده و متعهد پرداخت‬

‫‪ .2‬متعهد له‪ ،‬ذی نفع و دارنده سفته‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬در سفته امضا کننده که سفته را صادر می نماید متعهد هم هست‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬حاال به سراغ تعریف این اسناد می رویم؛ علت اینکه ابتدا عناصر را بیان کردیم این بود که این عناصر در تعریف این اسناد جای می گیرند‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬اسناد برواتی را تعریف کنید‪.‬‬

‫پاسخ ‪:‬‬

‫برات؛ نوشته ای است که به موجب آن یک شخص (محیل) به شخصی دیگر (محال علیه) امر می نماید مبلغی که در وجه شخص ثالثی یا به حواله کرد‬
‫او تعیین شده است در موعد معینی پرداخت نماید‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪343‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫چک؛ نوشته ای است که به موجب آن محیل (صادر کننده) مبالغی را که در نزد محال علیه دارد (بانک در قانون صدور چک) دارد کال یا بعضاً به ثالثی‬
‫واگذار می نماید یا مسترد می کند‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬استرداد با وجود امکان کارت به کارت و ‪ ...‬در حاضر کاربرد کمتری دارد‪ ،‬اگر شما می خواستید ‪ 20‬میلیون پول را از بانک دریافت کنید با یک‬
‫چک از جانب خود می توانستید آن را دریافت نمایید‪.‬‬

‫سفته (فته طلب)؛ فته طلب به معنای رسید طلب است‪ .‬این سند نوشته ای است که به موجب آن امضا کننده که همان صادر کننده سفته است متعهد‬
‫می شود مبلغی در موعد معین یا عند المطالبه کارسازی نماید‪.‬‬

‫تاریخ اسناد تجاری ‪ :‬قدیمی ترین سند تجاری برات است‪ ،‬در زمان قدیم انتقال پول به راحتی ممکن نبود‪ ،‬برای مثال وقتی یک تاجر ایرانی با یک تاجر‬
‫یمنی معامله می کردند‪ ،‬باید پول آن زمان که طال یا نقره بود را به همراه خود می برد‪ ،‬این امر موجب تسهیل راهزنی می شد و به عنوان یک راه حل‬
‫اسناد تجاری به وجود آمدند‪ .‬اگر شما یک تاجر ایرانی بودید که با یک تاجر چینی آشنایی داشتید‪ ،‬به جای اینکه پول منتقل کنید‪ ،‬یک دستور پرداخت‬
‫می فرستادید که وسیله پرداخت پول باشد‪ .‬پس والدت اسناد تجاری با برات بود و هدف آن بود که وسیله ای برای پرداخت پول باشد‪ .‬در نتیجه سارقان‬
‫دیگر نمی توانستند وجه برات را دریافت کنند و در صورتی که یک کاروان مورد سرقت قرار می گرفت دیگر به اسناد تجاری تحصیل شده به موجب سرقت‬
‫ترتیب اثر داده نمی شد‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬مواد مرتبط به اسناد تجاری در قانون تجارت کدامند؟‬

‫پاسخ ‪ :‬مواد ‪ 223‬الی ‪ 319‬قانون تجارت مقررات مربوط به اسناد تجاری را بیان نموده است‪ .‬عمده این مواد یعنی از ماده ‪ 222‬تا ‪ 306‬مربوط به برات می‬
‫باشد و از ماده ‪ 307‬تا ‪ 319‬مربوط به سفته و چک است؛ علت این که عمده مواد مربوط به برات می باشد آن است که اوالً برات اولین سند تجاری بوده‬
‫که مورد استفاده قرار گرفته است و دوما قواعد مربوط به سفته و چک از قواعد برات گرفته شده است و عمده قواعد آن ها یکی است‪.‬‬

‫جلسه صد و شصتم‬
‫مقدمه ‪ :‬معنای عام و خاص برات و عناصر دخیل در هر کدام از اسناد تجاری را بیان کردیم‪.‬‬

‫ویژگی مشترک اسناد تجاری ‪ :‬اسناد برواتی حداقل ‪ 7‬ویژگی مشترک دارند‪.‬‬

‫• تجریدی بودن اسناد برواتی ‪ :‬اولین ویژگی مشترک که برای دارنده یک امتیاز خاص می باشد وصف تجریدی بودن سند تجاری است‪ .‬اسناد برواتی‬
‫منفک و مجرد از تعهد پایه هستند‪ .‬اگر به موجب یک بیع سفته منتقل شود‪ ،‬اگر ایراداتی به طرفین عقد بیع وارد شود موجب خللی در صحت سند تجاری‬
‫نخواهد بود‪.‬‬

‫مثال ‪ :‬من و شما یک معامله در مورد باغی به ارزش ‪ 10‬میلیارد انجام داده ایم‪ ،‬معامله ما بیع و موضوع آن باغ است و ثمن هم ‪ 10‬میلیارد می باشد‪ .‬در‬
‫ضمن این معامله حق فسخی برای من و شما پیش بینی شده است‪ ،‬مثالً در معامله بیان شده است که هر کدام از ما به مدت ‪ 20‬روز مهلت داریم تا معامله‬
‫را فسخ کنیم‪ ،‬این تعهد پایه و منشا سند تجاری می باشد‪ .‬به موجب این معامله من چهار میلیارد وجه نقد و دو چک سه میلیاردی با سررسید ‪ 15‬و ‪70‬‬
‫روزه به شما میدهم‪ ،‬می بینید که دو چک صادر شده به موجب یک معامله پایه بوده است‪ ،‬پس از آن که من دو چک را به شما دادم شما آن را به بازار‬
‫برده و آن را خرج می کنید‪ ،‬این چک ها چند دست می چرخد و پس از مدتی شخصی نزد من می آید و بیان می کند که چک شما پرداخت نشده است؛‬
‫من در جواب این شخص می گویم که معامله من و آن شخص فسخ شده است‪ .‬این شخص کاری به معامله ما ندارد چون چک وصف تجریدی دارد و روابط‬
‫بین ما به این شخص ربطی ندارد‪.‬‬

‫• سند عادی بودن اسناد برواتی ‪ :‬اسناد برواتی اسنادی عادی هستند حتی چک که الزم االجرا می باشد‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪344‬‬

‫• مسقط تعهد نبودن اسناد تجاری ‪ :‬در حقوق مدنی ‪ 3‬در مبحث تعهدات می آموزیم که یکی از مواردی که تعهد را ساقط می کند تبدیل تعهد می‬
‫باشد‪ ،‬به این صورت که ابتدا یک تعهد وجود دارد سپس به یک تعهد دیگر تبدیل می شود و با پدید آمدن تعهد دوم‪ ،‬تعهد اول از بین می رود‪ .‬در اسناد‬
‫تجاری با اینکه تعهد برواتی ارزش پولی دارد اما موجب سقوط تعهد و تبدیل تعهد نمی شود بلکه تنها به تعهد افزوده می شود‪.‬‬
‫• قابلیت ظهرنویسی در اسناد تجاری ‪ :‬سفته و برات و چک قابلیت ظهرنویسی دارند و با ظهرنویسی منتقل می شوند‪ .‬ظهر به معنای پشت می باشد و‬
‫ظهرنویسی یعنی پشت نویسی‪ ،‬وقتی شما بخوا هید سند را به شخصی منتقل کنید با امضا در ظهر سند آن را به دیگری منتقل می کنید‪.‬‬
‫• مسئولیت تضامنی همه امضاکنندگان ‪ :‬مسئولیت گاه نسبی و گاه اشتراکی است؛ یعنی شراکت وجود دارد و گاه مسئولیت تضامنی است‪ .‬مسئولیت‬
‫تضامنی آن است که همگی دوش به دوش و در کنار هم مسئول می باشند‪.‬‬
‫• عدم نیاز به تودیع خسارت احتمالی ‪ :‬در مورد اسناد تجاری این امکان وجود دارد که بدون تودیع خسارت احتمالی‪ ،‬قرار تامین خواسته گرفت‪.‬‬
‫• عدم توجه ایرادات تعهد پایه نسبت به دارنده با حسن نیت ‪ :‬اگر شما بخواهید از شخصی پول بگیرید و این شخص به جای پول چکی به شما بدهد‪،‬‬
‫شما نباید نگران این باشید که قرارداد پایه یا امضا های قبلی چک ایرادی داشته باشد‪ ،‬فارغ از اینکه چه چیزی بین طرفین قبلی گذشته است این سند‬
‫برای شما دستور پرداخت است و میتواند برای شما تبدیل به پول شود‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬ویژگی های مشترک اسناد برواتی چیست؟‬

‫پاسخ ‪ :‬حداقل ‪ 7‬ویژگی مشترک در اسناد برواتی وجود دارد؛‬

‫‪ .1‬سند تجاری و تعهدات برواتی از تعهدات پایه مثالً بیع یا اجاره منفک هستند‪.‬‬

‫‪ .2‬اسناد برواتی اسنادی عادی هستند حتی چک که یک سند الزم االجرا است زیرا توسط مقام صالح صادر نمی شود‪.‬‬

‫‪ .3‬گرچه این اسناد واجد ارزش پول ی هستند اما ساقط کننده تعهد پایه نیستند به عبارت دیگر با صدور اسناد برواتی تبدیل تعهد رخ نمی دهد‪.‬‬

‫‪ .4‬اسناد برواتی قابلیت ظهرنویسی دارند و با ظهرنویسی منتقل می شود‪.‬‬

‫‪ .۵‬اسناد تجاری واجد این مزیت هستند که بدون تودیع خسارات احتمالی قرار تامین خواسته صادر شود‪( .‬ماده ‪ 108‬آیین دادرسی مدنی)‬

‫‪ .۶‬تمام امضا کنندگان سند مسئولیت تضامنی دارند یعنی در کنار و عرض یکدیگر نسبت به پرداخت تمام سند مسئول هستند‪.‬‬

‫‪ .۷‬عدم توجه ایرادات یا به عبارت دیگر غیر قابل استناد بودن ایرادات تعهد پایه در مقابل دارنده با حسن نیت‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬غیر قابل استناد بودن ایرادات در مقابل دارنده یعنی چه؟‬

‫پاسخ ‪ :‬این اصل بدین معنا است که متعهد سند تجاری در مقابل دارنده با حسن نیت نمی تواند به ایرادات تعهد پایه استناد نماید و مستند به آن ایرادات‬
‫از اجرای تعهد سند تجاری معاف گردد بلکه تعهدی که در سند مندرج گردیده ا ز تعهد پایه منفک و جدا است و در نتیجه خدشه ها و ایرادات وارد بر‬
‫تعهد پایه به تعهد سند تجاری برخورد نمی کند مثالً اگر بیعی با ثمن دو میلیارد انجام شده و به موجب آن سفته ای به میزان دو میلیارد صادر شد و به‬
‫اشخاص دیگر منتقل شد‪ ،‬متعهد سفته باید ‪ 2‬میلیارد را به ذینفع بپردازد فارغ از این که ایرادات بیع چه بوده است‪ .‬ممکن است قرارداد پایه به موجب‬
‫خیار غبن یا عیب فسخ شود اما ما کاری به این موارد نداریم‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬استثنائات اصل عدم توجه ایرادات را بیان کنید‪.‬‬

‫پاسخ ‪ :‬سه استثنا وجود دارد؛‬

‫‪ .1‬گفتیم که دارنده باید با حسن نیت باشد تا ایرادات در مقابل او غیر قابل استناد باشد اما اگر دارنده سوء نیت داشت برای مثال تبانی کرده باشد ایرادات‬
‫در مقابل او قابل استناد است‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪345‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫‪ .2‬در برابر دارنده مستقیم ایرادات قابل استناد است‪.‬‬

‫مثال ‪ :‬اگر من یک آپارتمان دو میلیاردی را به شما فروخته ام و شما یک چک به من داده اید و حاال در مورد عقد به چالش خورده ایم دیگر شما چک را‬
‫پرداخت نخواهید کرد چون تعهد پایه از بین رفته است اما اگر همان چک را من به شخص دیگری منتقل کرده باشم شما باید چک را پرداخت کنید‪ .‬توجه‬
‫کنید که به راحتی نمی توان سوء نیت را ثابت کرد‪ ،‬پس مشکل ثبوتی ندارد اما مشکل اثباتی دارد‪.‬‬

‫‪ . 3‬سومین استثنا آن است که ایرادات شکلی سند تجاری در مقابل همگان قابل استناد است‪ .‬ایرادات شکلی یعنی آن دسته از ایرادات که به اعتبار سند‬
‫خدشه وارد می کند مثل اثب ات عدم اهلیت در هنگام امضا‪ ،‬اثبات جعلی بودن امضا روی سند‪ ،‬اثبات اینکه امضای روی سند به اجبار گرفته شده است و‬
‫فقدان شرایط مقرر در قانون برای معتبر بودن سند‪.‬‬

‫جمع بندی ‪ :‬اگر ایرادی به خود برگه سند وارد باشد قابل استناد است اما ایرادات مربوط به قرارداد پایه قابل استناد نمی باشد‪ .‬چون صدور سند تجاری‬
‫یک قرارداد است پس باید تمام شرایط الزم برای صحت قرارداد در ماده ‪ 190‬قانون مدنی باید برای آن صحت وجود داشته باشد‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬اگر سند تجاری ایراد شکلی داشته باشد ایرادات قابل استماع است البته باید به اصل استقالل امضاها در این مورد توجه کرد؛ اگر در یک سفته‬
‫چهار امضا وجود داشته باشد این ‪ 4‬صاحب امضا خوانده دعوا قرار می گیرند و مسئولیت تضامنی خواهند داشت‪ ،‬اگر یک نفر از این چهار نفر ادعا کند که‬
‫امضای او جعل شده است این ایراد وارد است چون مربوط به خود سند می باشد‪ ،‬پس از آن کارشناس تایید میکند که امضا جعل شده است‪ ،‬در این صورت‬
‫خللی به مسئولیت ‪ 3‬نفر دیگر وارد نمی شود و خود سفته همچنان دارای اعتبار خواهد بود‪ .‬امضای هر شخص در سند تجاری برای او تعهد ایجاد می کند‬
‫و امضا های دیگر در تعهد تاثیر نمی گذارد‪.‬‬

‫جمع بندی ‪ :‬در اسناد برواتی اصل اس تقالل امضاها حاکم است مطابق این اصل اعتبار هر امضایی در سند تجاری مستقالً بررسی می گردد و بنابراین اگر‬
‫یک امضا باطل باشد تاثیری در اعتبار سایر امضا ها نخواهد داشت‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬منظور از حسن نیت آن است که شخص سوء قصد نداشته و با طرف مقابل تبانی نکرده باشد‪.‬‬

‫مثال ‪ :‬من چک سه میلیاردی را از باب بیع باغ به شما داده ام‪ ،‬شما در کار آهن آالت هستید‪ ،‬و در مقابل معامله ای چک من را به طرف مقابل می دهید‪،‬‬
‫در اینجا شما نیت بدی نداشته اید و تنه ا به دلیل معامله چک را منتقل کرده اید‪ .‬اما اگر شما که می دانید پس از فسخ معامله نمی توانید وجه چک را‬
‫دریافت کنید با یک شخص تبانی کنید که وجه آن را از حساب من برداشت نماید دارای سوء نیت خواهید بود و فسخ قرارداد پایه قابل استناد است‪.‬‬

‫باب چهارم قانون تجارت ‪ :‬باب چهارم قانون تجارت ‪ 4‬فصل دارد؛ فصل اول تا سوم به ترتیب برات با ‪ 84‬ماده‪ ،‬فته طلب با ‪ 3‬ماده و چک با ‪ 8‬ماده را‬
‫شامل می شود و فصل چهارم در مورد مرور زمان با ‪ 2‬ماده است‪ .‬مواد ‪ 223‬تا ‪ 319‬باب چهارم را تشکیل می دهد که از ماده ‪ 223‬تا ‪ 306‬مربوط به برات‬
‫می باشد‪.‬‬

‫باب چهارم ‪ :‬برات ‪ -‬فته طلب ‪ -‬چک‬

‫فصل اول ‪ -‬برات‬

‫مبحث اول ‪ -‬صورت برات‬

‫ماده ‪: 223‬‬

‫«برات عالوه بر امضاء یا مهر برات دهنده باید دارای شرایط ذیل باشد‪:‬‬

‫‪ )1‬قید کلمه (برات) در روی ورقه‪.‬‬

‫‪ )2‬تاریخ تحریر (روز و ماه و سال)‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪346‬‬

‫‪ )3‬اسم شخصی که باید برات را تأدیه کند‪.‬‬

‫‪ )4‬تعیین مبلغ برات‪.‬‬

‫‪ )5‬تاریخ تأدیه وجه برات‪.‬‬

‫‪ ) 6‬مکان تأدیه وجه برات اعم از اینکه محل اقامت محال علیه باشد یا محل دیگر‪.‬‬

‫‪ )7‬اسم شخصی که برات در وجه یا حواله کرد او پرداخته می شود‪.‬‬

‫‪ ) 8‬تصریح به اینکه نسخه اول یا دوم یا سوم یا چهارم الخ است‪».‬‬

‫شرایط عمومی صحت برات ‪ :‬ص دور برات یک معامله است پس باید شرایط عمومی صحت قراردادها در آن موجود باشد‪ ،‬چرا که در هر معامله ای فارغ‬
‫از اینکه معین یا غیر معین باشد باید تمام شرایط عمومی معامله موجود باشد از جمله اهلیت‪ ،‬قصد‪ ،‬رضا و مشروعیت جهت‪.‬‬

‫شرایط اختصاصی صحت برات ‪ :‬شرایط اختصاصی مربوط به صدور برات در ماده ‪ 223‬و مواد بعدی بیان شده است‪.‬‬

‫جلسه صد و شصت و یکم‬

‫مندرجات برات ‪ :‬برات یک سند و نوشته است که متشکل از مجموعه ای مندرجات می باشد‪.‬‬

‫مندرجات برات بر دو دسته هستند ‪ .1 :‬مندرجات اجباری ‪ .2‬مندرجات اختیاری‬

‫مندرجات اجباری ‪:‬‬

‫‪ .1‬امضاء یا مهر (صدر ماده ‪ : )223‬در ماده ‪ 223‬ضمانت اجرایی برای امضاء یا مهر بیان نشده است (مشابه شرایط دادخواست در آدم‪ ،‬به عنوان مثال‬
‫برای اینکه اگر دادخواست به زبان فارسی نباشد ضمانت اجرایی در این قا نون معین نگردیده است) اما عدم تعیین ضمانت اجرا در قانون به معنای کم‬
‫اهمیتی این شرایط نیست‪ .‬بلکه آنقدر مهم می باشد که اگر این شرایط رعایت نشود سند‪ ،‬برات محسوب نمی شود‪.‬‬

‫جمع بندی ‪ :‬برای صدور هر سندی از جمله سند تجاری برات‪ ،‬امضاء یا مهر ضروری است چرا که امضاء یا مهر حکایت گر اراده انشائی صادر کننده است‪.‬‬
‫بنابراین برات می تواند هم با امضاء و هم با مهر باشد ‪.‬‬

‫* اراده انشائی ‪ :‬یک فرمان صادر و تاسیس شود‪.‬‬

‫* انشاء ‪ :‬در لغت به معنای ایجاد کردن‪ ،‬به وجود آوردن‪ ،‬خلق کردن و تاسیس کردن می باشد ‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا سفته و چک نیز همچون برات با امضاء یا مهر صادر می شوند؟‬

‫پاسخ ‪ :‬بله‪ ،‬سفته همچون برات با امضاء یا مهر صادر می شود اما چک منحصراً با امضاء صادر می گردد ‪.‬‬

‫دو اقدام اساسی که با اجتماع آن صدور سند محقق می شود ‪:‬‬

‫‪ .1‬تحریر سند ‪ :‬مندرجات به نگارش درآید که اساسی ترین آن امضاء یا مهر بود چون حکایت گر اراده انشائی طرفین است‪.‬‬

‫‪ .2‬تسلیم سند ‪ :‬به طرف مقابل تسلیم شود ‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪347‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫نکته ‪ :‬هم صدور اولیه سند و هم ظهرنویسی سند هر دو قرارداد محسوب می شوند (قرارداد عینی)‪ .‬به طور کلی در قرارداد عینی باید تسلیم (قبض) باشد‬
‫در غیر اینصورت قرارداد محقق نمی شود ‪.‬‬

‫جمع بندی ‪:‬‬

‫سوال ‪ :‬صدور سند برواتی متشکل از چه عناصری است؟‬

‫پاسخ ‪ :‬هم صدور و هم ظهرنویسی اسناد تجاری برواتی ماهیتاً قرارداد می باشند و قرارداد عینی هستند نه رضایی‪ .‬بنابراین عالوه بر ایجاب و قبول نیاز به‬
‫تحقق رکن سوم یعنی قبض دارند که قبض هم باید با اراده باشد چرا که بخشی از عمل حقوقی است‪ .‬در نتیجه صدور سند تجاری زمانی محقق می شود‬
‫که اوال سند مطابق قانون تحریر شود و ثانیاً با اذن و اراده تحریر کننده تسلیم گردد ‪.‬‬

‫‪ .2‬قید تاریخ تحریر ‪ :‬منظور از تاریخ تحریر همان تاریخ صدور سند است‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬تاریخ تحریر چگونه باید قید شود؟‬

‫پاسخ ‪ :‬باید کامل تحریر شود ‪ :‬روز‪ ،‬ماه‪ ،‬سال‬

‫مثال ‪ ،1401/6/1 :‬یک شهریور هزار و چهارصد و یک‬

‫علت ‪ :‬چون اسناد تجاری تاریخ سررسید دارند و باید در آن تاریخ سند تجاری پرداخت شود‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا نگارش روزهای معروف سال به جای تاریخ (مثال روز زن ‪ ،1401‬روز دانشجو ‪ )1401‬واجد اعتبار است؟‬

‫پاسخ ‪ :‬بله چنین سندی با این نوع تاریخ معتبر است‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬نگارش تاریخ به چه نحوی است؟ (به حروف یا به عدد)‬

‫پاسخ ‪ :‬تاریخ باید با حروف نوشته شود نه عدد ‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬این شرط در قانون بیان شده اما فاقد ضمانت اجرا است لذا ما سند هایی که تاریخ آن تنها با عدد نوشته شده هم داریم ‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬اگر تاریخ سندی هم با حروف و هم با عدد باشد در صورت تعارض کدام یک مالک است؟‬

‫پاسخ ‪:‬در صورت تعارض حروف مالک است ‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬فایده نگارش تاریخ صدور به طور کامل و با تمام حروف چیست؟‬

‫پاسخ ‪ :‬چهار فایده دارد؛‬

‫الف) تشخیص و احراز اهلیت یا عدم اهلیت صادر کننده در تاریخ صدور‪.‬‬

‫مثال ‪ :‬تعیین اینکه فرد در سن قانونی آن سند را صادر کرده یا خیر؛ همین طور اگر شخص مجنون اداوری باشد با قید تاریخ مشخص می شود که آیا آن‬
‫سند در حالت افاقه صادر شده یا خیر ‪.‬‬

‫ب) نگارش تاریخ تحریر در تشخیص اینکه صادر کننده در زمان صدور دارای اختیار یا فاقد آن بوده‪ ،‬بسیار مهم است ‪.‬‬

‫مثال ‪ :‬در مبحث ورشکستگی خواهیم دید که تاریخ ها چقدر اهمیت دارد؛ مثال شخصی یک سند به شما داده و طلبکاران آن شخص مدعی میشوند که‬
‫وی در زمان صدور آن سند اختیاری نداشته است ‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪348‬‬

‫ج) تعیین وعده برات (تاریخ پرداخت برات) در براتی که به وعده از تاریخ سند صادر گردیده‬

‫برات انواع مختلفی دارد ‪:‬‬

‫• برات به رؤیت ‪ :‬یعنی به رویت طرف که رسید وجه آن مطالبه شود‪.‬‬

‫• برات به وعده از تاریخ سند ‪ :‬به عنوان مثال سه ماه پس از تاریخ صدور وجه آن مطالبه شود‪.‬‬

‫برای تشخیص این موارد قید تاریخ در برات مهم خواهد بود ‪.‬‬

‫د) در مبحث مرور زمان‬

‫‪ .3‬نگارش نام برات گیر (محال علیه) ‪ :‬یعنی شخصی که باید وجه برات را پرداخت کند که ممکن است شخص حقیقی یا حقوقی باشد و همچنین‬
‫ممکن است واحد یا متعدد نیز باشد ‪.‬‬

‫در برات سه عنصر الزم است ‪ .1 :‬محیل ‪ .2‬محال علیه ‪ .3‬محال له‬

‫نکته ‪ :‬محیل و محال علیه (براتکش و براتگیر) نمی تواند یک شخص باشد و اگر شخص محیل (براتکش) خودش نقش محال علیه و براتگیر را به عهده‬
‫گیرد این سند برات نخواهد بود ‪.‬‬

‫جمع بندی ‪:‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا محیل (براتکش) در برات می تواند نقش محال علیه و براتگیر را هم بر عهده گیرد؟‬

‫پاسخ ‪ :‬صادر کننده برات (محیل) نمی تواند خود را به عنوان محال علیه و براتگیر تعیین نماید؛ اگر چنین اقدامی صورت گیرد سند قطعا برات نیست و‬
‫اگر شرایط سفته را داشته باشد سفته محسوب می شود ‪.‬‬

‫‪ .4‬تعیین مبلغ برات ‪ :‬مبلغ برات هم مانند تاریخ باید با تمام حروف باشد (ماده ‪ 225‬تجارت) ‪.‬‬

‫ماده ‪: 22۵‬‬

‫«تاریخ تحریر و مبلغ برات با تمام حروف نوشته میشود‪.‬‬

‫اگر مبلغ بیش از یک دفعه به تمام حروف نوشته شده و بین آنها اختالف باشد مبلغ کمتر مناط اعتبار است اگر مبلغ با حروف و رقم هر دو نوشته شده و‬
‫بین آنها اختالف باشد مبلغ با حروف معتبر است‪».‬‬

‫سوال ‪ :‬اگر مبلغ دو مرتبه با حروف نوشته شود اما دارای تعارض باشد تکلیف چیست؟‬

‫پاسخ ‪ :‬اصل عدم زیاده حاکم است‪ .‬نسبت به مبلغ بیشتر برائت صادر می شود و در واقع مبلغ کمتر مالک است ‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬اگر مبلغ به دو عدد باشد و تعارض وجود داشته باشد تکلیف چیست؟‬

‫پاسخ ‪ :‬طبق اصل عدم زیاده مبلغ کمتر مالک است ‪.‬‬

‫جمع بندی ‪ :‬چهارمین مندرج الزامی برات‪ ،‬مبلغ برات است که مطابق ماده ‪ 225‬تجارت بایستی با تمام حروف باشد که ضمانت اجرا ندارد‪ .‬اگر مبلغ دو‬
‫مرتبه نگارش شود و میان آن دو تعارض باشد (یکی به عدد و دیگری به حروف) حروف مالک است‪ .‬اما اگر هر دو به عدد یا به حروف باشد مستند به اصل‬
‫عدم زیاده مبلغ کمتر مالک است ‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪349‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫جلسه صد و شصت و دوم‬

‫تعدد و وحدت عناصر برات ‪ :‬برات سه عنصر دارد محیل‪ ،‬محال علیه و محال له‪ ،‬آیا سه عنصر برات میتواند متعدد باشند یا باید واحد باشند؟ آیا سه‬
‫عنصر برات می توانند شخص حقوقی باشد؟ بله پاسخ نسبت به هر دو سوال مثبت است و عناصر برات میتوانند شخص حقوقی باشد و هر سه هم میتواند‬
‫متعدد باشد‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا محیل‪ ،‬محال له و محال علیه میتوانند متعدد باشند یا خیر؟ و آیا میتوانند شخص حقوقی باشند؟‬

‫پاسخ ‪ :‬میتوانند متعدد باشند و میتوانند شخص حقوقی باشند‪.‬‬

‫‪ .۵‬قید تاریخ برات ‪ :‬تاریخ برات چه زمانی هست؟ وعده برات یا زمانی که برات باید پرداخت بشود چه زمانی است و چه صورت هایی دارد؟‬

‫برات به یکی از ‪ 4‬صورت زیر میتواند باشد‪:‬‬

‫‪ .1‬ساده ترین آن برات به روز معین است‪.‬‬

‫مثال ‪ :‬یک تاریخ معین در برات تعیین میشود در تاریخ ‪ 31‬شهریور ‪1401‬‬

‫‪ . 2‬برات عند المطالبه که به آن برات به رویت می گویند به این معنا که پرداخت باید در هر زمان که به رویت برسد انجام شود‪.‬‬

‫* عند ‪ :‬نزد‬

‫* مطالبه ‪ :‬در خواست‬

‫* عند المطالبه ‪ :‬هر زمان که بخواهد‪.‬‬

‫‪ . 3‬به وعده از تاریخ رویت یعنی هر زمان به رویت محال علیه برسد پس از مدت معینی باید پرداخت شود‪.‬‬

‫‪ .4‬به وعده از تاریخ صدور‬

‫مثال ‪ :‬از تاریخ ‪ 26‬مرداد ‪ 6 ،1401‬ماه بعد پرداخت شود‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬تاریخ برات یعنی وعده برات یا سررسید برات‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬شکل های سررسید برات میتواند در یکی از ‪ 4‬قالب زیر باشد‪:‬‬

‫‪ .1‬برات به روز معین‬

‫‪ .2‬برات به رویت‬

‫‪ .3‬برات به وعده از رویت‬

‫‪ .4‬برات به وعده از تاریخ صدور‬

‫سررسید سفته ‪ :‬آیا این موارد که گفتیم در سفته الزامی است که زمان پرداخت باید مشخص باشد؟ بله عیناً همین مورد در سفته هم الزامی است اما‬
‫در سفته دیگر به آن رویت نمیگویند بلکه به جای رویت میگویند مطالبه؛ مثل تاریخ مطالبه‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪350‬‬

‫جمع بندی ‪ :‬در سفته هم همچون برات تاریخ پرداخت بایستی مشخص باشد البته آنچه که در برات به وعده مصطلح است در سفته «عند المطالبه»‬
‫نامیده میشود‪.‬‬

‫‪ .۶‬قید نام دارنده برات ‪ :‬دارنده برات (محال له) و ذینفع برات چه کسی است؟‬

‫دارنده برات هم دارای سه قالب و سه شکل است‪:‬‬

‫‪ .1‬در وجه شخص معین‬

‫مثال ‪ :‬جناب آقای جوکار یک برات صادر میکند در وجه آقای هاللی‪.‬‬

‫‪ .2‬به حواله کرد شخص معین‪.‬‬

‫مثال ‪ :‬به هر کسی که فالن شخص گفته است‪.‬‬

‫‪ .3‬در وجه حامل‬

‫نکته ‪ :‬برات در وجه حامل صحیح نیست؛ برات نمی تواند در وجه حامل صادر شود و دقت کنید که با ظهرنویسی در وجه حامل اشتباه نکنید‪ .‬صدور برات‬
‫در وجه حامل از ظهرنویسی برات در وجه حامل متفاوت است؛ ظهرنویسی برات در وجه حامل ممکن است اما صدور برات در وجه حامل ممکن نیست‪.‬‬

‫جمع بندی ‪ :‬ششمین مندرج الزامی برات قید نام دارنده برات است؛ دارنده برات یا محال له برات ممکن است شخص معین یا به حواله کرد شخص معین‬
‫باشد اما در وجه حامل نمیتواند باشد و برات در وجه حامل معتبر نیست‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬صدور برات در وجه حامل صحیح نیست اما ظهرنویسی برات در وجه حامل ممکن است‪.‬‬

‫‪ .۷‬قید مکان تادیه برات ‪ :‬قید مکان ضروری است‪ ،‬چه محل اقامت براتگیر باشد یا محل دیگری‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬در سف ته و چک تحریر محل برات ضروری دانسته نشده است و محل پرداخت ضروری نیست‪.‬‬

‫‪ .۸‬تصریح به شماره نسخه ‪ :‬این شرط مفهومی را می رساند که تعدد نسخ در برات الزامی است اما دقت کنید که اینطور نیست‪ ،‬الزم نیست که در برات‬
‫تعدد نسخ وجود داشته باشد اما اگر نسخه های برات متعدد بود باید شماره نسخه برات قید شود‪.‬‬

‫جمع بندی ‪:‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا تعداد نسخ شرط صدور برات است؟‬

‫پاسخ ‪ :‬خیر صدور برات در چند نسخه ضروری نیست لکن اگر برات در نسخ متعدد صادر گردد قید شماره نسخه ضروری است‪( .‬بند ‪ 8‬ماده ‪)223‬‬

‫* الخ ‪ :‬این یک واژه عربی است که خالصه «الی آخر» می باشد‪.‬‬

‫فایده تعداد نسخ در برات ‪ :‬گفتیم که قرارداد اجاره باید حتماً در دو نسخه باشد در غیر اینصورت شامل قانون ‪ 76‬نمیشود و از امتیاز تخلیه فوری‬
‫برخوردار نخواهد بود‪ .‬در مورد برات هم بهترین فایده آن است موجب تسهیل می باشد خصوصاً چون برات باید به قبولی برسد و ممکن است گم شود‪.‬‬

‫جمع بندی ‪:‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا صدور برات در نسخ متعدد مفید است؟‬

‫پاسخ ‪ :‬تعداد نسخ برات مفید است به ویژه از جهت تسهیل قبولی و وصول وجه (ماده ‪)261‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪351‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫ماده ‪: 2۶1‬‬

‫«در صورت گم شدن براتی که هنوز قبول نشده است صاحب آن می تواند وصول وجه آن را بر حسب نسخه ثانی یا ثالث یا رابع الخ تقاضا کند‪».‬‬

‫مندرجات اختیاری برات ‪:‬‬

‫‪ .1‬نگارش واژه برات؛ در اولین بند ماده ‪ 223‬بیان شده که عبارت برات در برگه برات قید شود‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬قید واژه برات بر روی برگه چه فایده ای دارد؟‬

‫پاسخ ‪ :‬برات را از همه اسناد دیگر چه تجاری و چه غیر تجاری متمایز می کند‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬در مورد چک و سفته قانون تجارت این شرط را پیش بینی نکرده است‪.‬‬

‫چک و سفته ‪ :‬با توجه به امکانات جدیدی که در حال حاضر رایج شده است و وجود چک و سفته‪ ،‬کاربرد برات بسیار کاهش یافته است‪.‬‬

‫عدم قید واژه برات ‪ :‬در صورتی که واژه برات بر روی سند تجاری نوشته نشود می توانیم آن را از نوع نگارش تشخیص بدهیم‪.‬‬

‫‪ .2‬قید محل صدور برات؛ در مندرجات الزامی مکان تادیه و پرداخت برات را بیان کردیم‪ ،‬اما قید محل صدور برات از جمله مندرجات اختیاری می باشد‪.‬‬
‫یکی از فواید قید محل صدور بر ات می تواند این باشد که وقتی صدور برات مبتنی است بر یک قرارداد پایه‪ ،‬قید محل صدور برات نشان دهنده این است‬
‫که قرارداد پایه در چه محلی منعقد شده است که در نهایت منجر به تعیین دادگاه صالح میشود‪.‬‬

‫چک ‪ :‬قید محل صدور برات در چک الزامی است اما در رویه قید نمی شود‪.‬‬

‫جمع بندی ‪ :‬برخالف مکان تادیه برات که در شمار مندرجات ضروری است محل صدور برات اختیاری است‪ .‬نگارش محل صدور خالی از فایده نیست و‬
‫برای مثال در تعیین محل انعقاد قرارداد موثر است و تعیین محل انعقاد هم در تعیین دادگاه صالح‪.‬‬

‫‪ .3‬قید آنکه برات به دستور دیگری صادر شده است؛ گاهی برات به دستور دیگری صادر می شود مانند حق العمل کاری که شخص دیگری دستور‬
‫دهنده است‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا قید اینکه برات به دستور دیگری صادر شده است از تعهدات محیل یا براتکش می کاهد؟‬

‫پاسخ ‪ :‬خیر تعهدات قانونی صادر کننده برات کاسته نمی شود‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬صرف وجود نام اشخاص بر روی برگه سند موجب مسئولیت آنها نمیشود بلکه اشخاص در صورت وجود امضای آنها مسئولیت خواهند داشت‪.‬‬

‫مرور ‪ :‬برای برات و سفته در صورتی که بخواهید اقدامی انجام دهید باید واخواست صورت بگیرد؛ یا واخواست نکول و یا واخواست عدم تادیه‪ .‬ممکن است‬
‫سند تجاری بدون واخواست نزد محیل برده شود و ادعا شود که پرداخت نشده است‪.‬‬

‫‪ .4‬قید شرط برگشت بدون واخواست؛ که در نتیجه آن دارنده برات در صورت نکول (عدم پذیرش)‪ ،‬می تواند بدون نیاز به واخواست مستقیماً به برات‬
‫کش مراجعه کند‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬نکول ممکن است به موجب عدم پذیرش پرداخت و یا عدم پرداخت باشد‪ ،‬ممکن است براتگیر اصالً پرداخت را قبول نکند حتی اگر بدهکار باشد‪.‬‬

‫‪ .۵‬قید غیر قابل انتقال بودن برات؛ در صورتی که این عبارت قید شود سند قابلیت انتقال خود را از دست میدهد‪ .‬اگر بر روی برات «قید حواله کرد»‬
‫را خط بزنیم هم همین اثر را دارد اما اگر قید شود اطمینان بیشتری حاصل خواهد شد‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪352‬‬

‫جمع بندی ‪ :‬پنجمین مندرج اختیاری برات قید عبارت غیر قابل انتقال بودن است؛ سند تجاری برات ذاتاً قابلیت نقل و انتقال را دارد‪ ،‬این ویژگی را‬
‫میتوان با قید عبارت «غیر قابل انتقال» از بین برد بهتر است این عبارت قید شود و به خط زدن حواله کرد کفایت نشود‪.‬‬

‫جلسه صد و شصت و سوم‬

‫ضمانت اجرا ‪ :‬سوال در مورد ضمانت اجرای عدم رعایت شرایط شکلی برات بود؛ اگر سند تجاری ناقص باشد اعتبار ندارد اگرچه چندین بار منتقل شده‬
‫باشد‪ ،‬این قاعده است هرچند که در موارد مختلف ضمانت اجرا های متفاوتی دارد‪ .‬اگر دو یا چند مورد از مندرجات الزامی نباشد سند ناقص و غیر معتبر‬
‫است اما اگر سند تجاری ناقص صادر شود اما به شخص دیگری منتقل شود و به آن شخص وکالت داده شود تا سند تجاری را تکمیل کند و آن را به جریان‬
‫بیندازد سند صحیح است و اعتبار دارد‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬اگر این امر مشخص نباشد که آیا منتقل کننده به منتقل الیه وکالت داده است یا خیر‪ ،‬صرف امضای سند و انتقال آن به شخص دیگر ظاهر بر آن‬
‫است که به منتقل الیه وکالت داده شده است‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬اگر سند تجاری ناقص باشد تکلیف چیست؟‬

‫پاسخ ‪ :‬اگر سند تجاری ناقص صادر شود معتبر نخواهد بود ولو آنکه به جریان افتد و دست به دست بچرخد‪ .‬البته اگر صادر کننده سند تجاری را ناقص‬
‫صادر کند اما به دارنده وکالت دهد که آن را کامل نماید سند پس از رفع نقص و کامل شدن صحیح خواهد بود‪.‬‬

‫ضمانت اجرای عدم رعایت شرایط شکلی برات و عدم قید مندرجات الزامی ‪ :‬در سه بخش این ضمانت های اجرا را بررسی می کنیم‪.‬‬

‫‪ .1‬فقدان مهر یا امضا ‪ :‬ضمانت اجرای عدم مهر یا امضا در برات ذکر نشده است؛ علت آن است که چون این مورد بسیار مهم می باشد که اگر در برگه‬
‫نباشد این برگ اصالً سند تجاری محسوب نمی شود‪ .‬دقیقا به همان صورت که اگر دادخواستی را بدون امضا تقدیم کنید یا آن را به زبانی غیر فارسی‬
‫بنویسید‪ ،‬در این صورت فرم اصالً دادخواست محسوب نمی شود‪.‬‬

‫‪ .2‬عدم قید کلمه برات ‪ :‬این مورد هم فاقد ضمانت اجرا می باشد‪ ،‬به همین دلیل آن را یک شرط اختیاری می دادیم که اگر نباشد موجب بی اعتباری‬
‫برات نمی شود‪.‬‬

‫‪ .3‬فقدان شرایط بند ‪ 2‬الی ‪ ۸‬ماده ‪ : 223‬ضمانت اجرای این موارد عدم اعتبار برات می باشد‪ ،‬مگر در همان حالتی که صادرکننده به دارنده وکالت‬
‫داده تا آن را کامل کند‪.‬‬

‫ضمانت اجرای اول؛ فقدان هرگونه ارزش و سندیت ‪ :‬این مورد ضمانت اجرای عدم مهر یا امضا است‪ .‬گرچه در قانون تجارت برای عدم مهر یا امضای‬
‫برات ضمانت اجرایی تعیین نگردیده است چون امضا یا مهر شرطی است که برای صدور سند اساسی است و منهای آن سندی خلق نمیشود بنابراین عدم‬
‫بیان ضمانت اجرا به معنای فقدان ضمانت اجرا نیست بلکه به معنای فقدان سندیت است‪.‬‬

‫ضمانت اجرای دوم؛ بطالن و عدم اعتبار ‪ :‬فقدان مندرجات الزامی برات مندرج در بندهای ‪ 2‬الی ‪ 8‬ماده ‪ 223‬بطالن است بدین معنا که سند صادره‬
‫اصالً برات به حساب نمی آید نه آنکه برات غیرتجاری به حساب بیاید زیرا برات تجاری و غیرتجاری ندارد‪ .‬البته ممکن است سفته یا سند دیگری به حساب‬
‫آید اما این برات نمی باشد‪.‬‬

‫ضمانت اجرای سوم؛ فقدان ضمانت اجرا ‪ :‬بند اول ماده ‪ 223‬یعنی قید برات فاقد ضمانت اجرا است‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪353‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫نکته ‪ :‬هم سفته و هم برات مالیات دارد‪ ،‬لذا برای صدور سفته و برات باید مالیات پرداخته شود‪ .‬مقدار مالیات آنها سه در هزار است‪ .‬وقتی سفته را از بانک‬
‫دریافت میکنید و وجهی را می پردازد که همان مالیات است ‪ .‬به همین دلیل است که هر چقدر مبلغ برات باالتر باشد وجه بیشتری می پردازید‪ .‬الزم‬
‫نیست که سفته حتما روی همان فرم ها ارائه شود بلکه فرم های رایج تنها به صورت رویه درآمده‪.‬‬

‫توصیه درسی ‪ :‬ما به عنوان اشخاص حقیقی و شرکت ها و سازمان ها به عنوان اشخاص حقوقی و جوامع بیشتر از آنکه بر اساس قانون و شرع رفتار کنند‪،‬‬
‫بر اساس عادت ها ر فتار می کنند در نتیجه اگر بخواهیم یک قانون اجرا شود باید آن را تبدیل به عادت کنیم تا کامل رعایت شود و به راحتی از آن تخطی‬
‫نشود‪ .‬برای اینکه در جلسه آزمون برخی اشتباهات را نکنید پیش از جلسه آزمون این رفتارها را تصحیح کنید و آنقدر آن را تکرار کنید تا برای شما عادت‬
‫بشود برای مثال برای اینکه در جلسه آزمون سواالتی را که نمی دانید جواب ندهید از همین حاال این نکته را در تست زنی های خود رعایت کنید‪.‬‬

‫مالیات برات ‪ :‬برای برات هم باید مالیات پرداخت شود‪ ،‬که پرداخت مالیات برات به صورت ابطال یا الصاق تمبر است‪.‬‬

‫* الصاق ‪ :‬چسباندن‪ ،‬تمبر را بر روی برات می چسبانند‪.‬‬

‫* ابطال ‪ :‬باطل شدن‪ ،‬تمبر الصاق شده دیگر قابل استفاده نیست‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬الصاق و ابطال تمبر شرط صحت برات می باشد اما اگر الصاق و ابطال تمبر صورت نگیرد‪ ،‬با اینکه سند باطل نیست اما ضمانت اجرای آن جریمه‬
‫مالیاتی می باشد‪.‬‬

‫جمع بندی ‪ :‬هم سفته و هم برات بایستی برای صدور مالیات آن پرداخت گردد‪ ،‬مقدار مالیات سه در هزار یعنی ‪ 3‬دهم درصد می باشد‪ .‬مطابق رویه ای‬
‫که شکل گرفته مالیات سفته پرداخت میشود (به اصطالح غلط گفته می شود خریدن سفته) روش پرداخت مالیات به صورت الصاق و ابطال تمبر بر روی‬
‫سند است‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا پرداخت مالیات و ابطال تمبر شرط صحت سند است؟‬

‫پاسخ ‪ :‬خیر سند بدون پرداخت مالیات هم صحیح است لکن ضمانت اجرای جریمه مالیاتی دارد‪.‬‬

‫ماده ‪ 228‬قانون تجارت به بعد مبحث قبولی و نکول برات را بیان می کند‪.‬‬

‫نکول ‪ :‬در متون فقه در مبحث قسم دیدید که ممکن است شخص از قسم خوردن نکول کند یعنی قسم خوردن را نپذیرد؛ نکول یعنی عدم قبول و عدم‬
‫پذیرش‪.‬‬

‫در برات سه عنصر بود؛ براتکش و براتگیر و دارنده برات‪ ،‬شما یک برات را دریافت می کنید‪ ،‬باید آن را نزد براتگیر ببرید‪ ،‬براتگیر یا پرداخت را قبول‬
‫میکند و یا آن را رد می کند‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬قبولی برات یعنی چه؟‬

‫پاسخ ‪ :‬یعنی براتگیر متعهد میشود که وجه مندرج در برات را در سررسید پرداخت کند‪.‬‬

‫سررسید ‪ :‬اگر سررسید به رویت باشد یعنی باید همین حاال پرداخت شود‪ ،‬اگر سر رسید به وعده از رویت باشد یعنی در مدت معلومی پس از رویت باید‬
‫پرداخت شود‪ .‬اگر سررسید تاریخ مشخصی باشد باید در همان تاریخ پرداخت شود‪ .‬اگر سررسید به رویت از صدور باشد یعنی در مدت مشخصی پس از‬
‫صدور باید پرداخت شود‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬قبولی برات پرداخت نمی باشد بلکه وعده پرداخت است لذا ممکن است براتگیر در ابتدا برات را قبول کند اما بعدا پرداخت نکند‪ .‬به همین دلیل‬
‫ممکن است شما در مورد برات واخواست نکول یا واخواست تادیه بگیرید‪ ،‬واخواست نکول یعنی براتگیر پرداخت را قبول نمی کند اما واخواست تادیه یعنی‬
‫براتگیر پرداخت را قبول کرده اما پرداخت نمی کند‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪354‬‬

‫عدم تعهد براتگیر ‪ :‬فرض کنید من برات گیر هستم‪ ،‬آیا من وظ یفه دارم که پرداخت برات را قبول کنم؟ اگر آقای اعلمی براتی برای مثال به مبلغ یک‬
‫میلیارد صادر کرده که من محال علیه آن برات هستم و من دو میلیارد به آقای اعلمی بدهکار هستم‪ ،‬باید برات را قبول کنم؟ در هیچ حالتی من هیچ‬
‫وظیفه قانونی برای قبول برات ندارم حتی اگر بد هکار باشم‪ .‬دقت کنید که برات یک سند تجاری است و طلب من تنها یک دین عادی می باشد؛ بار‬
‫مسئولیت سند تجاری بسیار بیشتر از این دین می باشد‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا براتگیر (محال علیه) موظف به قبول برات است یا خیر؟ اگر براتگیر به صادر کننده برات بدهکار باشد چطور؟‬

‫پاسخ ‪ :‬محال علیه برات موظف و متعهد به قبولی برات نیست و پیش از قبولی هیچ تعهدی نسبت به آن سند ندارد و در قبول یا نکول کامالً مخیر و آزاد‬
‫است حتی اگر بدهکار باشد زیرا اگر بدهکار هم باشد و برات را قبول نماید بار تعهد او شدیدتر میشود چراکه دین عادی او به دین تجاری تبدیل می شود‪.‬‬

‫نکول پس از قبول ‪ :‬برمیگردیم به مثال قبلی‪ ،‬اگر من براتی که آقای اعلمی صادر کرده را قبول کنم اما پس از مدتی پشیمان بشوم می توانم آن را نکول‬
‫کنم؟ خیر چون نکول پس از قبول پذیرفته نیست و به محض قبول برات من به دارنده‪ ،‬طلبکار شده ام و او نسبت به من حقی پیدا کرده است و من نمی‬
‫توانم این حق را از بین ببرم‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬اگر محال علیه قبول نمود آیا می تواند منصرف شود و نکول کند؟‬

‫پاسخ ‪ :‬نظر به اینکه به محض قبولی تعهدی علیه خودش و له دارنده ایجاد می شود نکول پس از قبول پذیرفته نیست زیرا هیچ شخصی نمی تواند حقی‬
‫را که برای دیگری به وجود آمده بدون رضایت او از بین ببرد‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬ارائه برات جهت قبولی وظیفه کیست؟‬

‫پاسخ ‪ :‬وظیفه دارنده است؛ براتگیر در این خصوص هیچ وظیفه ای ندارد‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬براتگیر حق تقاضای نگه داشتن برات برای مدتی را ندارد و باید ظرف ‪ 24‬ساعت تصمیم بگیرد‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬مهلت محال علیه برات جهت قبول یا نکول چقدر است و آیا حق دارد تقاضا کند سند در نزد او امانت بماند؟‬

‫پاسخ ‪ :‬مهلت قبول و نکول ‪ 24‬ساعت از زمان ارائه اولیه می باشد و محال علیه حق در اختیار گرفتن عین سند را ندارد یعنی نمی تواند تقاضا کند این‬
‫سند در نزد او بماند تا تصمیم خود را اخذ کند‪.‬‬

‫جلسه صد و شصت و چهارم‬

‫سوال ‪ :‬آیا ارائه برات جهت قبولی یا نکول و در واقع به قبولی رساندن برات الزامی است یا اختیاری؟‬

‫پاسخ ‪ :‬اصوالً به قبولی رساندن برات اختیاری است مگر در موارد استثنایی که الزامی است ‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬موارد استثنایی لزوم قبولی گرفتن برات کدام است؟‬

‫پاسخ ‪ :‬سه مورد است؛‬

‫‪ .1‬اگر برات به وعده از رویت باشد ‪ :‬یعنی ابتدا شخص برات را مالحظه می کند و از زمان رویت او پرداخت شود‪ .‬در برات به وعده از رویت‪ ،‬گرفتن‬
‫قبولی الزامی است و اال هیچ وقت سر رسید برات مشخص نمی شود‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪355‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫جمع بندی ‪ :‬در براتی که سررسید آن به وعده از رویت باشد گرفتن قبولی الزامی است زیرا در صورت مراجعه نکردن و عدم رویت براتگیر‪ ،‬سررسید برات‬
‫هیچ گاه فرا نمی رسد‪.‬‬

‫‪ .2‬در صورتیکه که لزوم و اجباری بودن قبولی در برات ذکر شده باشد‪.‬‬

‫‪ .3‬جهت قبولی گرفتن مدت مشخصی مقرر گردیده است ‪ :‬در برات قید نشده که قبولی اجباری است اما گفته شده که به عنوان مثال ‪ 2‬ماه برای‬
‫قبولی فرصت است ‪.‬در واقع لزوم قبولی تصریح نشده اما الزام از آن فهمیده می شود‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬شکل صحیح قبولی برات چگونه است؟‬

‫پاسخ ‪ :‬قبولی برات بایستی در وجه برات (روی برات) نوشته شود و نه در سند جداگانه یا ظهر برات (پشت برات) ‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬بهترین قبولی آن است که وجه برات را امضاء کنید ‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬اگر محال علیه (براتگیر) ظهر برات را امضاء نماید یا قبولی را در برگه جداگانه ای انجام دهد چه وضعیتی حقوقی خواهد داشت؟‬

‫پاسخ ‪ :‬امضای ظهر برات در حکم ظهرنویسی است و نه قبول و شخص را به عنوان ظهرنویس متعهد می کند مگر آنکه به قبولی تصریح شود‪.‬‬

‫قبولی برات در سند جداگانه ‪ :‬اگر قبولی برات در سند جداگانه انجام شود قبولی به حساب نمی آید و برای قبول کننده تعهد براتی ایجاد نمی شود‬
‫البته که چنین قبولی اعتبار یک تعهد عادی را خواهد داشت ‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬نقش ذکر تاریخ در قبولی برات چیست؟‬

‫پاسخ ‪ :‬مطابق ماده ‪ 228‬قبولی بایستی با قید تاریخ باشد اگر تاریخ نوشته نشود قبولی معتبر است و تاریخ قبولی تاریخ صدور خواهد بود‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا برای قبولی برات تشریفات ویژه و عبارات خاصی الزم است؟‬

‫پاسخ ‪ :‬خیر‪ ،‬هیچ تشریفات ویژه ای برای قبولی برات وجود ندارد و هر عبارتی که باشد قبولی به حساب می آید مگر آنکه از آن عبارت رد برات استنباط‬
‫شود (تصریح در عدم قبول باشد) ‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬در قبول برات‪ ،‬هر عبارتی که مبهم و مردد باشد نیز؛ باز هم قبول محسوب می شود ‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا تجزیه دین صحیح است؟‬

‫پاسخ ‪ :‬تجزیه دین در حقوق مدنی صحیح نیست؛ البته دادگاه ممکن است قرار تقسیط یا پرداخت عادالنه صادر کند اما خود بدهکار نمی تواند بدهی را‬
‫تجزیه کند و این امر یکطرفه امکان پذیر نیست بنابراین تجزیه در دین بدون رضایت طلبکار ممکن نخواهد بود ‪.‬‬

‫مثال ‪ :‬من به شما ‪ 500‬میلیون بدهکارم و در زمان سررسید از من می خواهید که طلبم را بپردازم اما به شما می گویم که برای پرداخت بدهی ماهی ‪50‬‬
‫میلیون پرداخت می کنم‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا قبول جزئی برات ممکن است و اعتبار دارد؟‬

‫پاسخ ‪ :‬اگر براتگیر بخشی از برات را قبول نماید همان بخش قبول شده و مابقی مبلغ نکول شده به حساب می آید بنابراین قبول جزئی برات ممکن است‬
‫‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬اگر برات از جهت پرداخت به رؤیت باشد و دارنده‪ ،‬برات را نزد محال علیه (براتگیر) آورده و او هم قبول کرده‪ ،‬مهلت پرداخت چقدر است؟‬

‫پاسخ ‪ :‬ماده ‪ 242‬تجارت‪ ،‬باید فوراً پرداخت شود ‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪356‬‬

‫ماده ‪: 242‬‬

‫« هر گاه برات بیوعده قبول شد باید فوراً پرداخته شود‪».‬‬

‫نتیجه ‪ :‬اگر براتگیر نمی تواند فوری برات را پرداخت کند نباید آنرا قبول نماید؛ بنابراین شما می توانید برات قبول نکنید اما اگر برات را قبول کردید باید‬
‫فوراً بپردازید‬

‫نکته ‪ :‬از لحاظ اصولی‪ ،‬واجب غیر موقت فوری است‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬مالک فوریت عرفی است ‪.‬‬

‫آثار قبولی برات ‪:‬‬

‫‪ .1‬برات گیر متعهد و مسئول پرداخت می شود (مدیون اصلی سند) و مسئولیت تضامنی دارد‪.‬‬

‫‪ .2‬ایرادات قبول کننده برات غیر قابل استماع می شو د البته اگر برات از نظر شکلی ایراد داشته باشد مثل جنون صادر کننده برات‪ ،‬همیشه قابل استناد و‬
‫استماع است‪.‬‬

‫نتیجه ‪ :‬ایرادات شکلی همواره قابل استماع است اما ایرادات راجع به اختالف ها و چالش های براتگیر با صادر کننده برات یا ظهرنویسان قابل استماع‬
‫نیست‪.‬‬

‫‪ .3‬برات گیر دیگر نمی تواند برات را نکول نماید؛ نکول پس از قبول نیز پذیرفته نیست چون با امضای برات برای دارنده حقی ایجاد شده و شما نمی توانید‬
‫حق دیگری را با نکول از بین ببرید‪.‬‬

‫جمع بندی ‪:‬‬

‫سوال ‪ :‬قبولی برات برای محال علیه قبول کننده چه آثار و نتایجی را به بار می آورد؟‬

‫پاسخ ‪ :‬سه اثر اصلی خواهد داشت؛‬

‫‪ .1‬براتگیر که پیش از قبولی نسبت به سند بیگانه بود و هیچ تعهدی به پرداخت نداشته اما به محض قبولی متعهد اصلی سند محسوب خواهد شد‪.‬‬

‫‪ .2‬به محض قبولی در برابر دارنده هیچ ایراد او شنیده نخواهد شد جز ایرادات مربوط به شرایط سند (ایرادات شکلی و شرایط صحت معامالت)‬

‫‪ .3‬براتگیر دیگر نمی تواند سند را نکول کند و نکول پس از قبول مسموع نیست ‪.‬‬

‫جلسه صد و شصت و پنجم‬

‫انواع نکول ‪ :‬برات یا توسط براتگیر قبول میشود و یا نکول میشود‪ .‬اولین سوالی که به وجود می آید این است که انواع نکول چیست؛ چند مورد وجود‬
‫دارد که نکول و یا در حکم نکول است‪.‬‬

‫• اولین نوع نکول‪« ،‬نکول صریح می» باشد که براتگیر صریحاً در برات قید می کند که برات را نپذیرفته است‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪357‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫• دومین مورد این است که براتگیر از قبول یا رد «امتناع» کند‪ .‬ماده ‪ 235‬در این رابطه بیان می کند که برات به محض ارائه یا در ظرف ‪ 24‬ساعت باید‬
‫رد یا قبول شود؛ امتناع از قبول یا رد برات هم در حکم نکول می باشد‪.‬‬

‫ماده ‪: 23۵‬‬

‫«برات باید به محض ارائه یا منتهی در ظرف ‪ 24‬ساعت از تاریخ ارائه قبول یا نکول شود‪».‬‬

‫• سومین مورد «قبول مشروط» است یعنی براتگیر برات را به صورت مشروط قبول کند برای مثال بگوید من این برات را میپردازم مشروط بر اینکه‬
‫محموله ای توسط براتکش به من برسد‪ .‬ماده ‪ 233‬قید می کند که قبولی مشروط در حکم نکول است‪ ،‬البته قبولی مشروط بی ارزش نمی باشد و مطابق‬
‫با شرایط اعتبار هم خواهد داشت‪.‬‬

‫ماده ‪: 233‬‬

‫«اگر قبولی مشروط به شرط نوشته شد برات نکول شده محسوب می شود ولی مع هذا قبول کننده به شرط در حدود شرطی که نوشته مسئول پرداخت‬
‫وجه برات است‪».‬‬

‫• چهارمین مورد «ورشکستگی بر اتگیر» می باشد؛ اگر براتگیر ورشکسته شود در حکم نکول می باشد چون نه خود او به عنوان براتگیر و نه مدیر امکان‬
‫تصفیه قبول برات را ندارند‪.‬‬
‫• پنجمین مورد «قبولی جزئی» می باشد برای مثال براتگیر از ‪ 10‬میلیارد مبلغ برات دو میلیارد را قبول کند‪ ،‬در اینجا نسبت به ‪ 8‬میلیارد دیگر برات نکول‬
‫شده به حساب می آید‪.‬‬

‫جمع بندی ‪ :‬انواع نکول پنج مورد است که مورد اول نکول و ‪ 4‬مورد دیگر در حکم نکول است‪.‬‬

‫‪ .1‬نکول صریح ‪ .2‬امتناع ‪ .3‬قبولی مشروط ‪ .4‬ورشکستگی ‪ .5‬قبولی جزئی‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬انواع نکول در برات چیست؟‬

‫پاسخ ‪ :‬نکول یا صریح است و یا غیر صریح؛ مواردی که نکول صریح نباشد در حکم نکول به حساب می آید‪ .‬در نکول صریح براتگیر عدم قبولی خود را در‬
‫برات تصریح می نماید و اما چهار مورد در حکم نکول است‪:‬‬

‫‪ .1‬امتناع از هر قبول یا نکول؛ اگر برات به موجب ماده ‪ 235‬به محض ارائه یا حداکثر در ‪ 24‬ساعت قبول نشود نکول به حساب خواهد آمد‪.‬‬

‫‪ .2‬قبولی مشروط؛ اگر براتگیر برات را همراه با شرطی قبول نماید قبولی او منطبق بر شرط معتبر است اما چنین قبولی هم علیرغم اعتبار نکول به حساب‬
‫خواهد آمد‪.‬‬

‫‪ .3‬ورشکستگی براتگیر؛ اگر پیش از قبولی برات براتگیر ورشکست گردد‪ ،‬نه ورشکسته و نه مدیر تصفیه حق قبول برات را نخواهند داشت و لذا در حکم‬
‫نکول است‪.‬‬

‫‪ .4‬قبولی جزئی؛ فرضاً اگر برات ‪ 10‬میلیارد است و براتگیر دو میلیارد آن را قبول می نماید تبعیض در قبولی نسبت به بخش دیگر نکول به حساب می‬
‫آید‪.‬‬

‫اعتراض یا پروتست ‪ :‬این عبارت از کلمه انگلیسی «‪ » protest‬به معنی اعتراض می آید؛ همه شما در مورد پروتستان که انقالب علیه حاکمیت کلیسا‬
‫بود شنیده اید‪ .‬پروتست یا اعتراض ممکن است نسبت به عدم قبولی باشد‪ ،‬یعنی شخص اصالً برات را قبول نمیکند و در حالت دیگر ممکن است شخص‬
‫برات را قبول کند اما آن را پرداخت نکند‪ .‬در سفته نی از به قبول وجود ندارد اما اگر شخص وجه سفته را پرداخت نکند بحث پروتست به میان می آید‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪358‬‬

‫تشریفات نکول ‪ :‬اعتراض نکول باید با یک تصدیق نامه یا گواهی نامه رسمی باشد؛ به این تصدیق نامه یا اعتراض نکول یا پروتست نکول و یا واخواست‬
‫نکول گفته می شود‪ .‬اعتراض نکول ویژه برات می باشد و با اعتراض عدم تادیه که در غیر از برات هم ضروری است متفاوت می باشد‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬برای تحقق نکول چه تشریفاتی الزامی است؟ در چه اسنادی اعتراض نکول ضروری است؟‬

‫پاسخ ‪ :‬نکول برات می بایست به موجب تصدیق نامه ای محقق گردد که به طور رسمی تنظیم می شود‪ ،‬این تصدیق نامه (گواهینامه) اعتراض نکول‪،‬‬
‫پروتست نکول و یا واخواست نکول نامیده می شود‪ .‬اعتراض نکول ویژه برات است و برخالف اعتراض عدم تادیه‪ ،‬اعتراض نکول در سفته ممکن نیست‪.‬‬

‫آثار اعتراض نکول ‪ :‬اگر براتگیر برات را قبول نکند یا از قبول یا رد امتناع کند‪ ،‬دارنده برات یک گواهی واخواست نکول دریافت می کند‪ ،‬این گواهی‬
‫دارای آثاری می باشد‪ .‬آثار نکول بین محال علیه (براتگیر) و سایر مسئولین متفاوت است؛ اصوالً نکول براتگیر برای او تاثیری ندارد اما ممکن است استثنائ ًا‬
‫برای او مسئولیت ایجاد کند چون براتگیر هیچ وظیفه ای برای قبول برا ت ندارد حتی اگر به براتکش مدیون و بدهکار باشد اما ممکن است بین محیل و‬
‫محال علیه قراردادی وجود داشته باشد که در این صورت قرارداد معتبر و محال علیه مسئولیت دارد‪.‬‬

‫اثر نکول نسبت به براتگیر ‪ :‬استثنائاً اگر بین براتکش و براتگیر (محیل و محال علیه برات) قراردادی وجود داشته باشد که مطابق آن براتگیر موظف به‬
‫قبولی و پرداخت برات باشد و در صورت نکول موظف به پرداخت خساراتی باشد چنین قراردادی معتبر خواهد بود‪.‬‬

‫تاثیر نکول نسبت به سایر مسئولین ‪ :‬تاثیر واخواست نکول نسبت به صادرکننده و ظهرنویس ها مطابق ماده ‪ 237‬می باشد‪.‬‬

‫ماده ‪: 23۷‬‬

‫«پس از اعتراض نکول ظهرنویسها و برات دهنده به تقاضای دارنده برات باید ضامنی برای تأدیه وجه آن در سر وعده بدهند یا وجه برات را به انضمام‬
‫مخارج اعتراضنامه و مخارج برات رجوعی (اگر باشد) فوراً تأدیه نمایند‪».‬‬

‫مثال ‪ :‬من براتگیر هستم شما براتی که آقای نیکخواه صادر کرده را می آورید‪ ،‬من برات را قبول نمیکنم شما به موجب آن تصدیق نامه ای مبنی بر نکول‬
‫می گیرید که به آن اعتراض نکول یا واخواست نکول میگویند‪ .‬اثر این نکول نسبت به من تنها در صورتی است که قرارداد وجود داشته باشد‪ .‬اثر نکول‬
‫نسبت به شما که دارنده هستید این است که می توانید از آن علیه مسئولین دیگر استفاده کنیم؛ یعنی شما می توانید به آقای نیکخواه و سایر امضا‬
‫کنندگان برات رجوع کنید که وجه برات پرداخت شود یا ضامن برای پرداخت در سررسید بدهند‪.‬‬

‫جمع بندی ‪ :‬تاثیر اعتراض نکول نسبت به سایر مسئولین برات غیر از براتگیر برات دهنده و ظهرنویس ها آن است که به موجب ماده ‪ 237‬به تقاضای‬
‫دارنده می بایست یا ضامن بدهند که در سررسید پرداخت خواهد شد یا فوراً تادیه کنند‪.‬‬

‫تاثیر عدم اقدام نسبت به واخواست نکول ‪ :‬واخواست نکول شرط اقامه دعوا پس از سررسید نمی باشد‪ ،‬در نتیجه اگر اعتراض نکول انجام نشود پس‬
‫از سر رسید میتوان اقامه دعوا کرد‪ .‬به عبارت دیگر عدم اعتراض و نکول مانع اقامه دعوا پس از سر رسید نمی باشد‪.‬‬

‫فایده اعتراض نکول ‪ :‬به موجب اعتراض نکول میتوان قبل از سررسید نسبت به مسئولین برات اقامه دعوا کرد چون ممکن است سررسید یک برات برای‬
‫یک سال بعد باشد‪ .‬اعتراض نکول برای اقامه دعوا پیش از سررسید ضروری می باشد‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا اعتراض نکول شرط اقامه دعوای در برات است؟‬

‫پاسخ ‪ :‬اعتراض نکول شرط اقامه دعوا پس از سررسید نیست به عبارت دیگر دارنده برات می تواند پس از سررسید در مورد برات نکول شده اقامه دعوا‬
‫کند و ظهرنویس ها و برات دهنده را خوانده دعوا قرار دهد و این دعوای او پذیرفته میشود اما اگر قصد دارد پیش از سررسید اقامه دعوا نماید اعتراض‬
‫نکول شرط اقامه دعوا قبل از سررسید است‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬خود برات یک قرارداد است که موجب مس ئولیت ظهرنویس ها و برات دهنده می باشد و در مورد این مسئولین نیاز به قرارداد دیگری نمی باشد‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪359‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫مثال ‪ :‬آقای نیکخواه براتی به مبلغ یک میلیارد صادر کرده است‪ ،‬من براتگیر این برات هستم اما من آن را نکول میکنم‪ .‬این نکول برای من مسئولیتی‬
‫ندارد چون من وظیفه قبولی ند ارم و نمی خواهم که دین مدنی خود را تبدیل به دین تجاری کنم‪ .‬اما اگر بین من و آقای نیکخواه قراردادی وجود داشت‬
‫مبنی بر اینکه من متعهد هستم هر براتی که ایشان صادر کرده و من را براتگیر قرار داده قبول کنم‪ ،‬من موظف هستم که برات را قبول کنم‪ .‬پس مسئولیت‬
‫من به موجب قرارداد می باشد نه مسئولیت قانونی‪ .‬به صورت کلی اصل بر اختیاری بودن قبول یا نکول برات می باشد‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬در صورت وجود قرارداد بین براتگیر و براتکش‪ ،‬براتگیر نسبت به ما تعهدی ندارد لذا نمیتوانیم او را خوانده دعوا قرار بدهیم‪ .‬تنها خود براتکش می‬
‫تواند به براتگیر به موجب قرارداد رجوع نماید‪( .‬اثر نسبی قراردادها)‬

‫قبولی شخص ثالث ‪ :‬ماده ‪ 239‬و ‪ 240‬مربوط به قبولی شخص ثالث می باشد‪ ،‬یعنی وقتی براتگیر نکول نمود یک شخص ثالث برات را قبول میکند‪.‬‬

‫جلسه صد و شصت و ششم‬

‫علت قبولی ثالث ‪ :‬شخص ثالث وقتی برات را قبول میکند قاعدتاً به نفع شخصی این عمل را انجام میدهد حال چه صادر کننده چه ظهرنویس ها؛ در‬
‫نتیجه هدف کلی از قبول ثالث حمایت از یکی از مسئولین برات است‪.‬‬

‫شرایط قبولی ثالث ‪ :‬اوالً برات نکول شده باشد؛ در نتیجه اگر برات نکول نشده باشد یا اصالً به براتگیر مراجعه نشده باشد امکان قبول توسط ثالث را‬
‫ندارد‪ .‬دوماً باید نسبت به برات اعتراض یا واخواست نکول انجام شده باشد‪.‬‬

‫قید نام شخص ثالث ‪ :‬در برات قید شخص ثالث الزم نمی باشد یعنی الزم نیست که در برات بیان شود که فالن شخص میتواند برات را قبول کند‪ .‬هر‬
‫ثالثی می تواند برات را قبول کند‪.‬‬

‫جمع بندی ‪:‬‬

‫سوال ‪ :‬برات می تواند توسط ثالث یعنی شخصی غیر از محیل و محال علیه قبول شود؛ هدف از قبولی شخص ثالث چیست؟‬

‫پاسخ ‪ :‬ورود ثالث به دایره مسئوالن برات و قبولی برات به جهت حمایت یکی از مسئولین می باشد‪ ،‬یا صادر کننده یا ظهرنویسان‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬شرایط قبولی ثالث چیست؟‬

‫پاسخ ‪ :‬اولین شرط «نکول برات» است؛ ثالث می تواند برات نکول شده را قبول کند نه برات قبول شده یا براتی که برای اعالم قبول یا نکول ارائه نشده‬
‫ثانیاً می بایست «واخواست نکول انجام شده باشد» یعنی تصدیق نامه مبنی بر نکول ته یه شده باشد و سوماً قبولی شخص ثالث در اعتراض نامه قید و امضا‬
‫گردد‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا برای قبولی شخص ثالث می بایست از قبل نام او قید شده باشد؟‬

‫پاسخ ‪ :‬خیر هر شخصی می تواند به عنوان ثالث برات را قبول نماید‪.‬‬

‫مثال ‪ :‬آقای نیکخواه براتی صادر کرده اند‪ ،‬دارنده برات خانم مرادی هستند و من هم محال علیه هستم برات را نکول کردهام؛ خانم مرادی به عنوان دارنده‬
‫برات پس از نکول به سراغ واخواست نکول می روند اما ثالثی به جهت حمایت از آقای نیکخواه یا یکی از ظهرنویس ها قصد قبول برات را دارد؛ در اینجا‬
‫آیا خانم مرادی باید قبولی ثالث را بپذیرند؟‬

‫سوال ‪ :‬آیا دارنده برات موظف است قبولی شخص ثالث را بپذیرد؟‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪360‬‬

‫پاسخ ‪ :‬خیر هیچ وظیفه قانونی برای پذیرش قبولی شخص ثالث ندارد‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬در صورتی که قبول کننده ثالث در برات تصریح ننماید که قبولی او به جهت حمایت از کیست‪ ،‬اصل آن است که قبولی به حساب صادر کننده‬
‫یعنی محیل می باشد‪ .‬مانند ضامن چک اگر قید نشود ضمانت او از چه کسی می باشد اصل بر آن است که ضامن صادر کننده چک می باشد‪.‬‬

‫ظهرنویسی برات ‪ :‬ظهرنویسی هم در برات‪ ،‬هم سفته و هم در چک ممکن است‪.‬‬

‫معنی ظهرنویسی ‪ :‬در لغت ظهر یعنی پشت و ظهرنویسی یعنی پشت نویسی که در عمل هم رایج است‪ .‬اطالعات صادر کننده و شخصی که برات در‬
‫وجه او صادر شده در وجه برات آورده می شود و ضمانت ها و امضای سایر مسئولین در ظهر و پشت سند بیان می شود‪ .‬ظهرنویسی در اصطالح یک عمل‬
‫حقوقی است که به موجب آن شخصی یک سند تجاری که قبالً صادر شده را به هدف انتقال یا وکالت در وصول یا تضمین امضا می کند‪.‬‬

‫مثال ‪ :‬جناب آقای هاللی یک برات یا سفته یا چک یعنی یک سند تجاری به معنای خاص دارند؛ در حالت اول آقای هاللی می خواهند سند تجاری را به‬
‫آقای توانا منتقل کنند که می تواند به موجب معامله بین آنها باشد‪ ،‬در اینصورت آقای توانا به براتگیر مراجعه میکنند و وجه برات را دریافت می کنند‪ .‬در‬
‫حالت دوم آقای هاللی برات را ظهرنویسی می کنند به من میدهند تا من را وکیل در وصول قرار دهند و من وجه برات را به حساب آقای هاللی دریافت‬
‫کنم‪ .‬در حالت سوم آقای هاللی ظهر برات را امضا میکنند تا ضمانت آقای اعلمی را بنمایند‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬در چک های بنفش انتقال باید در سامانه صیاد ثبت و تایید شود‪.‬‬

‫جمع بندی ‪:‬‬

‫سوال ‪ :‬ظهرنویسی یعنی چه؟‬

‫پاسخ ‪ :‬معنای لغوی ظهرنویسی‪ ،‬پشت نویسی است و اما در اصطالح ظهرنویسی یک عمل حقوقی است که در آن شخصی سند تجاری که قبالً صادر شده‬
‫است را به هدف انتقال یا وکالت در وصول یا تضمین امضا می نماید‪.‬‬

‫مرور ‪ :‬در صدور برات میتوان از مهر صادر کننده استفاده کرد‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا عمل ظهرنویسی سند تجاری با مهر هم ممکن می باشد؟‬

‫پاسخ ‪ :‬مطابق نص ماده ‪ 246‬قانون تجارت ظهرنویسی تنها با امضا ممکن است (نه با مهر و نه با اثر انگشت)‪.‬‬

‫انتقال برات ‪ :‬شما یک برات دارید و می خواهید آن را انتقال بدهید؛ آیا ظهرنویسی باید در وجه شخص معین باشد؟ ظهرنویسی برات می تواند در وجه‬
‫شخص معین باشد و میتواند در وجه شخص معین نباشد یعنی در وجه حامل باشد؛ در ضمن برات میتواند در ظهرنویسی هم سفید امضا باشد‪.‬‬

‫جمع بندی ‪:‬‬

‫سوال ‪ :‬ظهرنویسی در وجه چه شخصی ممکن است؟ آیا ضرورتاً باید ذینفع مشخص باشد یا خیر؟‬

‫پاسخ ‪ :‬ظهرنویسی به یکی از این سه شکل ممکن است؛‬

‫‪ .1‬ذینفع مشخص باشد‪.‬‬

‫‪ .2‬در وجه حامل باشد‪.‬‬

‫‪ .3‬سفید امضا باشد یعنی فقط امضا بدون تعیین ذینفع باشد‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪361‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫نگارش تاریخ ‪ :‬نگارش تاریخ برای ظهرنویسی ضروری نمی باشد اما فوایدی دارد؛ اوالً شرایط ظهرنویس و منتقل الیه در آن تاریخ مشخص میشود؛ برای‬
‫مثال ممکن است ظهرنویس در آن تاریخ محجور بوده باشد‪ .‬دوماً ترتیب مراجعه ظهرنویس ها به مسئولین ماقبل خود بر اساس تاریخ مشخص میشود‪.‬‬

‫جمع بندی ‪:‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا قید تاریخ ظهرنویسی الزام قانونی دارد؟‬

‫پاسخ ‪ :‬خیر قانوناً الزامی نیست لکن مفید است و توصیه میشود‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬قید تاریخ ظهرنویسی چه فایده ای دارد؟‬

‫پاسخ ‪ :‬از جهت تشخیص اهلیت ظهرنویس و منتقل الیه مفید است‪ ،‬این که بدانیم در تاریخ انجام ظهرنویسی‪ ،‬ظهرنویس و منتقل الیه اهل بودهاند یا‬
‫محجور‪ .‬فایده دیگر در تشخیص حق رجوع ظهرنویس ها به همدیگر هم مفید است چرا که حق رجوع مترتب بر ترتیب و تاریخ ظهرنویسی است‪.‬‬

‫ظهرنویسی در وجه برات ‪ :‬ظهرنویسی در وجه برات ممکن نمی باشد و بایستی یک برگه به آن ضمیمه شود و ظهرنویسی بر روی آن صورت بگیرد‪،‬‬
‫البته نظر مخالف هم وجود دارد‪.‬‬

‫جمع بندی ‪:‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا ظهرنویسی ضرورتاً می بایست در ظهر و پشت سند باشد یا در وجه (صورت) سند هم ممکن است؟‬

‫پاسخ ‪ :‬ظهرنویسی می بایست در پشت سند باشد ضرورتاً اگر به جهت تعدد امضا در ظهر سند امکان ظهرنویسی نیست می بایست سند جداگانهای به‬
‫برات ضمیمه گردد و ظهرنویسی در آن انجام شود‪.‬‬

‫جلسه صد و شصت و هفتم‬

‫روش های انتقال برات ‪:‬‬

‫‪ . 1‬با قبض و اقباض یعنی هیچ نام و نشانی از خودش نیاورد‪ ،‬امضایی نکند و انتقال دهد به نفر بعدی و چون ظهرنویسی سفید امضا شده است نفر بعدی‬
‫هم می تواند آن را به بعدی بدهد مانند سند در وجه حامل‪.‬‬

‫‪ . 2‬دارنده جدید ذیل امضای ظهرنویس اسم و فامیل منتقل الیه را بنویسد در واقع با این کار خودش از دایره مسئولین کنار می رود و این سند که مثال‬
‫پنج دست گشته است عمال می شود چهار دست‪ ،‬یعنی خود این شخص امضا کننده حذف می شود‪.‬‬

‫‪ . 3‬دارنده مجدد ظهرنویسی نماید‪ ،‬یا سفید امضا یا در وجه حامل یا منتقل الیه‪ .‬تفاوت این مورد با دو مورد قبلی در این است که دارنده را در شمار‬
‫مسئولین قرار می دهد و با امضا او جزء مسئولین جدید میگردد اما در دو حالت قبلی مسئول نیست‪.‬‬

‫جمع بندی‪:‬‬

‫سوال ‪ :‬اگر دارنده برات‪ ،‬براتی را در اختیار دارد که از طریق ظهرنویسی سفید امضا به او منتقل شده‪ ،‬این سند را به چه روش هایی می تواند منتقل‬
‫نماید؟‬

‫پاسخ ‪ :‬به یکی از این سه روش‪:‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪362‬‬

‫‪ . 1‬صرفاً با قبض و اقباض‪ ،‬یعنی سند را به شخص دیگر تحویل دهد‪.‬‬

‫‪ .2‬با نوشتن نام منتقل الیه جدید ذیل امضا ظهرنویس سابق‪.‬‬

‫‪ .3‬با ظهرنویسی مجدد‬

‫نکته ‪ :‬تفاوت روش سوم با دو روش قبل آن است که چون ظهر سند را امضا می نماید در شمار مسئولین برات خواهد بود برخالف دو روش سابق‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬اگر سند برای خودمان بوده یا وکیل شخصی هستیم که قصد انتقال برات را دارد به او توصیه میکنیم که سند را امضا نکند اما اگر شخصی هستیم‬
‫که می خواهد سند را دریافت کند حتما به منتقل کننده بگوییم که سند را امضا کند‪.‬‬

‫انواع ظهرنویسی ‪ :‬ظهرنویسی بر چند نوع است و کدام یک از این موارد معتبر است؟ برات یک سند بین المللی است و ممکن است بعضی از قوانین آن‬
‫در کشور ما مجاز نباشد اما در تجارت های بین المللی معتبر باشد‪.‬‬

‫ظهرنویسی از این حیث که به چه هدفی انجام می شود بر سه نوع است‪:‬‬

‫‪ )1‬برای انتقال‪ :‬اگر هدف از ظهرنویسی انتقال مالکیت سند و تمام حقوق دارنده فعلی سند به شخص دیگری باشد ظهرنویسی برای انتقال محسوب می‬
‫گردد‪.‬‬

‫مثال‪ :‬شما یک برات دارید که شخصی آن را برای شما صادر کرده است و شما دارنده برات هستید و می خواهید آن را خرج کنید یعنی مالکیت این سند‬
‫و تمام حقوقی که دارید را منتقل نمایید‪.‬‬

‫‪ )2‬برای وکالت در وصول ‪ :‬اگر در ظهرنویسی برات هدف انتقال مالکیت سند و حقوق آن نباشد بلکه صرفا هدف وکالت دادن به شخص دیگری باشد‬
‫که وجه برات را برای مالک آن وصول نماید و اگر وصول نشد اقدامات قانونی الزم را انجام دهد‪ ،‬ظهرنویسی برای وکالت در وصول خواهد بود‪.‬‬

‫مثال‪ :‬شما دارنده یک برات هستید که نمی خواهید تمام حقوق و مالکیت آن را به دیگری منتقل کنید بلکه صرفا می خواهید به او این اختیار را بدهید‬
‫که حقوق مندرج در این سند را برای شما وصول و دریافت کند مثل هر ح قی که می توانید خودتان مباشرت کنید یا به سراغ شخص دیگری بروید که‬
‫برایتان انجام دهد‪.‬‬

‫‪ )3‬به جهت وثیقه یا تضمین‪ :‬اگر دارنده برات نه برای انتقال و نه برای وکالت در وصول ظهرنویسی کند بلکه به عنوان رهن‪ ،‬به عنوان گرو و به عنوان‬
‫وثیقه قصد استفاده از سند را داشته ب اشد و سند را امضا کرده و عباراتی همچون برای تضمین‪ ،‬رهن و وثیقه در آن قید نماید ظهرنویسی برای وثیقه خواهد‬
‫بود‪.‬‬

‫مثال ‪ :‬چک ضمانتی که به دیگری میدهیم جهت تضمین برای کسب اعتبار است‪ .‬شما یک سند تجاری (برات) در دستتان است و ماشینی را یک میلیارد‬
‫می خرید و قیمت آن را یک ماه دیگر می خواهید بپردازید‪ .‬آن شخص می گوید که وثیقه ای به من بدهید‪ .‬شما هم می گویید براتی که چند نفر مورد‬
‫اعتماد هستند و آن را ظهرنویسی و امضا کردند‪ ،‬من هم آن را امضا می کنم و به شما میدهم‪ ،‬نه به عنوان انتقال و مالکیت بلکه به عنوان وثیقه که اگر‬
‫مبلغ را در موعد مقرر دریافت نکردید از محل این سند دریافت کنید‪ ،‬در واقع سند پیش او در گرو و وثیقه باشد و کلمه گرو باید در سند قید شود‪.‬‬
‫ظهرنویسی های معتبر ‪ :‬ظهرنویسی برای انتقال و برای وکالت صحیح اما ظهرنویسی برای وثیقه در نظام حقوقی ایران باطل است زیرا مطابق ماده ‪774‬‬
‫ق‪ .‬م رهن دین و طلب باطل است ‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪363‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫جلسه صد و شصت و هشتم‬

‫هدف از ظهرنویسی ‪ :‬ظهرنویسی یا برای انتقال است یا برای وکالت در وصول یا برای وثیقه؛ البته ظهرنویسی در نظام حقوقی ما برای وثیقه باطل است‪.‬‬
‫در نتیجه اگر شما سندی را ظهرنویسی کرده و در اختیار من قرار دادید یا برای انتقال مالکیت یا وکالت در وصول می باشد‪.‬‬

‫اصل ‪ :‬اگر مشخص نباشد که ظهرنویسی به جهت انتقال مالکیت است یا وکالت در وصول‪ ،‬اصل بر ظهرنویسی به عنوان انتقال است‪ .‬اگر شخصی براتی‬
‫نوشته است و در اختیار شخصی دیگر قرار داده است اما مشخص نکرده است که فقط برای وصول است‪ ،‬طرف مقابل میتواند راجع به این برات ادعای‬
‫مالکیت بکند و اصل هم از او حمایت خواهد کرد‪.‬‬

‫اثبات خالف اصل ‪ :‬ممکن است خالف این اصل اثبات بشود اما کار آسانی نیست و بار اثبات بر روی دوش مدعی خالف است‪.‬‬

‫جمع بندی ‪:‬‬

‫سوال ‪ :‬در صورتی که برات ظهرنویسی شده باشد اصل بر کدام نوع ظهرنویسی است؟ ظهرنویسی برای انتقال یا ظهرنویسی برای وکالت در وصول؟‬

‫پاسخ ‪ :‬اصل بر ظهرنویسی برای انتقال است و شخصی که مدعی خالف است باید آن را اثبات نماید‪.‬‬

‫دو اصل راجع به امضای پشت برات وجود دارد ‪:‬‬

‫‪ .1‬اصل بر ظهرنویسی (نه ضمانت)‬

‫‪ .2‬ظهرنویسی برای انتقال (نه وکالت در وصول)‬

‫جمع بندی ‪ :‬یک امضا در ظهر سن د برات با دو اصل حمایت می شود؛ اوالً اصل ظهور در ظهرنویسی؛ اگر تردید شود امضا برای ضمانت بوده یا ظهرنویسی‬
‫و دوماً اصل ظهرنویسی برای انتقال؛ اگر تردید شود ظهرنویسی به هدف انتقال بوده یا بعد هدف وکالت در وصول‪.‬‬

‫انتقال برات ‪ :‬رایج ترین روش این است که اگر می خو اهید یک برات را منتقل کنید آن را ظهرنویسی کنید‪ ،‬اما راه دیگری هم وجود دارد‪ .‬اگر این برات‬
‫در وجه حامل بوده و ظهرنویسی شده با قبض و اقباض هم میشود آن را منتقل کرد‪ .‬اینطور نیست که تنها راه انتقال فقط و فقط ظهرنویسی دوباره و‬
‫دوباره برات باشد‪ .‬اگر ظهرنویسی سفید امضا شده باشد یا یکبار یا بیشتر ظهرنویسی در وجه حامل شد‪ ،‬با قبض و اقباض قابلیت انتقال وجود دارد‪.‬‬

‫جمع بندی ‪:‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا ظهرنویسی برات تنها راه انتقال آن است؟‬

‫پاسخ ‪ :‬خیر؛ ظهرنویسی سند برات رایج ترین روش انتقال است لکن تنها راه منحصر نیست؛ اگر ظهرنویسی قبلی سفید امضا یا در وجه حامل بوده است‬
‫با قبض و اقباض هم امکان انتقال سند هم وجود دارد‪.‬‬

‫انواع تبعیض در برات ‪:‬‬

‫تبعیض در قبولی ‪ :‬یعنی بخشی قبول بشود بخشی قبول نشود‪ .‬تبعیض در قبولی مثل قبولی مشروط و جزئی‪ ،‬نکول به حساب می آید اما قبول کننده را‬
‫در حدود قبولی مسئول میکند پس در واقع صحیح است‪.‬‬

‫تبعیض در پرداخت ‪ :‬یعنی بخشی از آن پرداخت بشود بخشی پرداخت نشود‪ .‬در مبحث پرداخت سند خواهید دید که بر خالف ماده ‪ 277‬مدنی که‬
‫تبعیض در قبولی دین را نمی پذیرد‪ ،‬در دین و سند تجاری‪ ،‬تبعیض در پرداخت ممکن است‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪364‬‬

‫تبعیض در ظهرنویسی ‪ :‬یعنی بخش ی از سند ظهرنویسی شود بخشی از آن نشود‪ .‬هر شخص می تواند همان گونه که میخواهد در مال خود تصرف کند‬
‫(طبق قاعده تسلیط ماده ‪ 30‬ق‪.‬م‪).‬؛ به همین دلیل دارنده می تواند بخشی از برات را با ظهرنویسی به نفع دیگری منتقل نماید‪ .‬در این صورت بخشی از‬
‫برات منتقل و نسبت به بخش دیگر مالکیت حفظ می شود‪ .‬از نظر تئوری هیچ مشکلی وجود ندارد اما از نظر عملی دارای چالش های بسیار می باشد چون‬
‫یک برگ با دو مالک خواهد بود‪.‬‬

‫جمع بندی ‪:‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا تبعیض در ظهرنویسی یا به عبارت دیگر ظهرنویسی جرئی ممکن است؟‬

‫پاسخ ‪ :‬مطابق قواعد عمومی از نظر تئوری و نظری هیچ مشکلی وجود ندارد؛ بنابراین شخصی که یک برات یک میلیاردی دارد می تواند مثال نصف آن را‬
‫ظهرنویسی کند اما در عمل سند دارای دو مالک می گردد و از نظر عملی چالش هایی به وجود می آید‪.‬‬

‫انتقال وثیقه ‪ :‬اگر یکی از مسئولین برات صادر کننده یا ظهرنویس وثیقهای ب ابت سند داده باشد‪ ،‬وثیقه به دارنده های بعدی انتقال پیدا میکند‪ .‬دقت‬
‫کنید که وثیقه باید به تعهدات تجاری راجع به سند مربوط باشد در غیر اینصورت منتقل نمی شود‪ .‬اگر وثیقه مربوط به تعهد پایه باشد قابلیت انتقال ندارد‪.‬‬

‫مقایسه در بحث عقود تبعی ‪ :‬در بحث عقود تبعی اگر یک دین با وثیقه باشد و شخصی ضمانت این دین را کند الزم نیست که حتماً ضمانت هم با‬
‫وثیقه باشد و یا اگر یک دین حال باشد نیازی نیست که حتماً ضمانت هم حال باشد و بالعکس اگر یک دین موجل باشد الزم نیست که ضمانت هم حتماً‬
‫موجل باشد؛ درست است که ضمانت یک عقد تبعی می باشد اما تبعیت این عقد تنها در اصل وجود دین می باشد و نه در همه ویژگی های آن‪.‬‬

‫مثال ‪ :‬معامله یک خانه انجام شده و قرار بر این شده که ده میلیارد پرداخت شود‪ ،‬برای پرداخت به عنوان وسیله پرداخت یک برات ‪ 10‬میلیاردی صادر‬
‫شده است‪ .‬در اینجا یک وثیقه هم وجود دارد؛ در حالت اول وثیقه مربوط به تعهد منشا یعنی خرید خانه می باشد لذا تعهد منشا به تعهد تجاری سرایت‬
‫نمی کند یعنی دست چهارم در سند تجاری نمی تواند از وثیقه استفاده کند‪ .‬در حالت دوم فارغ از تعهد منشا‪ ،‬وقتی که خریدار سند تجاری برات را صادر‬
‫میکند وثیقه ای قرار می ده د‪ ،‬در این صورت اگر برات ظهرنویسی شود دارنده پنجم هم می تواند در صورت عدم قبول یا عدم تادیه از وثیقه استفاده کند‬
‫و مطالبات خود را دریافت کند‪.‬‬

‫جمع بندی ‪:‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا با عمل ظهرنویسی وثایق و تضمین ها هم منتقل می گردد؟‬

‫پاسخ ‪ :‬از آنجا که وثیقه از فروع حق دارنده است همراه با حق اصلی به وسیله ظهرنویسی منتقل می گردد البته اگر این وثایق و تضمینات برای تضمین‬
‫رابطه حقوقی منشاء باشد با ظهرنویسی و انتقال برات‪ ،‬منتقل نخواهد شد‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا ظهرنویسی برای وکالت در وصول مطابق اصل می باشد یا خیر؟‬

‫پاسخ ‪ :‬خیر ظهرنویسی برای وکالت در وصول خالف اصل می باشد چرا که ظهرنویسی به عنوان انتقال مطابق اصل است‪.‬‬

‫حدود اختیارات وکیل ‪ :‬مرزهای اختیارات وکیل را حدود اذن موکل تعیین میکند و بنابراین اگر من وکیل شما هستم که معامله ای را برای شما انجام‬
‫بدهم وکالت من در قبض ثمن نخواهد بود و اگر وکالت در قبض ثمن داشته باشم وکالت در اقامه دعوا نخواهم داشت و ‪....‬‬

‫وکالت در اعتراض و اقامه دعوی ‪ :‬وکالت در وصول منجر به وکالت در اعتراض اقامه دعوا هم می شود که این مورد خالف اصل می باشد‪ .‬علت این‬
‫حکم این است که صراحت قانون آن را ویژگی سند تجاری قرار داده است‪.‬‬

‫جمع بندی ‪:‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا وکالت در وصول در سند تجاری وکالت در اعتراض و اقامه دعوا برای وصول هم هست؟‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪365‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫پاسخ ‪ :‬بر خالف قانون مدنی که وکالت در قبض ثمن‪ ،‬وکالت در اقامه دعوا نیست در قانون تجارت مطابق ماده ‪ 247‬وکالت در وصول وکالت در اعتراض‬
‫و اقامه دعوا برای وصول هم هست‪.‬‬

‫حق توکیل ‪ :‬امکان توکیل در وصول در مورد برات وجود ندارد مگر در صورت اذن موکل‪.‬‬

‫جمع بندی ‪:‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا وکیل در وصول برات‪ ،‬حق ظهرنویسی مجدد به عنوان وکالت در وصول را دارد؟‬

‫پاسخ ‪ :‬خیر مگر آن که صریحاً به او اذن داده شده باشد‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬اصطالح «کلر» همان وکالت در وصول می باشد‪.‬‬

‫جلسه صد و شصت و نهم‬

‫مسئولیت در اسناد تجاری ‪ :‬ممکن است مسئولیت تضامنی باشد یا اشتراکی‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬مسئولیت در اسناد تجاری چه نوع مسئولیتی است و یعنی چه؟‬

‫پاسخ ‪ :‬مسئولیت تضامنی است و منظور از مسئولیت تضامنی آن است که همه مسئوالن سند در کنار و عرض یکدیگر قرار دارد به گونه ای که دارنده‬
‫سند (محال له) حق دارد به همه یا برخی نسبت به تمام یا بخشی از وجه سند هر زمان که بخواهد مراجعه کند‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬مسئوالن دارای مسئولیت تضامنی در برات چه اشخاصی هستند و در برابر چه کسی مسئولند؟‬

‫پاسخ ‪ :‬صادر کننده یا صادرکنندگان به عالوه ظهرنویس یا ظهرنویسان به عالوه محال علیهی که سند را قبول کرده است به عالوه ضامن یا ضامنان‬
‫م سئوالن سند هستند که همه در برابر دارنده سند مسئولیت تضامنی دارند‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬می دانید که ممکن است یک سند را یک نفر یا چند نفر صادر کنند‪ ،‬همانطور که ممکن است ضامن ها و ظهرنویس های متعددی داشته باشد‪.‬‬

‫شرط مسئولیت محال علیه ‪ :‬هر محال علیهی مسئول پرداخت در سند تجار ی نیست؛ صرفاً محال علیهی مسئول پرداخت است که سند را قبول کرده‬
‫باشد‪ .‬محال علیه حتی اگر به محیل بدهکار باشد باز هم موظف قبول برات نیست تا دین مدنی او تبدیل به دین تجاری نشود‪ ،‬در نتیجه این حق را دارد‬
‫که برات را نکول کند؛ اما اگر قبول کرد در شمار مسئوالن سند قرار می گیرد‪.‬‬

‫جمع بندی ‪:‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا محال علیه به طور مطلق مسئول پرداخت سند است؟‬

‫پاسخ ‪ :‬خیر فقط محال علیهی که مبادرت به قبول نموده است مسئول پرداخت می باشد (محال علیه موظف به قبول نیست و حق نکول دارد)‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬صادرکنندگان در برابر دارنده سند مسئولیت تضامنی دارند اما بین خود آنها مسئولیت اشتراکی است‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬تفاوت مسئولیت ضامن با سایر مسئوالن سند چیست؟‬

‫پاسخ ‪ :‬ضامن همراه با مضمون عنه خود و به میزان مسئولیت او دارای مسئولیت تضامنی است‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪366‬‬

‫مثال ‪ :‬اگر ظهرنویس دوم مضمون عنه باشد و دارنده برات حق مراجعه به ظهرنویس دوم را ساقط نماید یا با او توافق نماید که او را خوانده دعوا قرار ندهد‪،‬‬
‫دیگر به ضامن هم نمی تواند مراجعه کن د یا برای مثال اگر دارنده ظهرنویس دوم را صرفاً نسبت به نصف وجه سند مسئول قرار دهد ضامن ظهرنویس دوم‬
‫هم به همین میزان مسئولیت دارد‪.‬‬

‫تحقق مسئولیت ‪ :‬در ماده ‪ 249‬یک شرط قرار داده شده است و آن شرط عدم تادیه وجه سند و اعتراض (پروتست) می باشد؛ اگر دارنده برای پرداخت‬
‫مراجعه نکند برای مسئوالن‪ ،‬مسئولیتی به وجود نمی آید‪.‬‬

‫جمع بندی ‪:‬‬

‫سوال ‪ :‬شرط تحقق مسئولیت مسئوالن سند چیست؟‬

‫پاسخ ‪ :‬شرط تحقق مسئولیت عدم تادیه و اعتراض است‪.‬‬

‫عدم الزام در ترتیب مراجعه ‪ :‬اگر من دارنده یک سند تجاری باشم و چند نفر مسئولین سند باشند که نوع مسئولیت آنها تضامنی است آیا من ملزم به‬
‫رعایت ترتیب مراجعه هستم؟ در واقع هیچ الزامی به رعایت ترتیب نیست چون مسئولیت تضامنی یعنی همه مسئوالن دوش به دوش به در کنار هم‬
‫مسئول هستند و نمی توانند برای شما رعایت ترتیب خاصی را مشخص کند و بر شما تحمیل کنند‪.‬‬

‫جمع بندی ‪:‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا دارنده سند برای مراجعه به مسئوالن ملزم به رعایت ترتیب خاصی است؟‬

‫پاسخ ‪ :‬نظر به تضامنی بودن مسئولیت امضا کنندگان هیچ الزامی در رعایت ترتیب خاصی نیست دارنده می تواند به همه یا هر کدام و بدون رعایت ترتیب‬
‫خاصی مراجعه نماید‪.‬‬

‫اصل استقالل امضاها ‪ :‬یک اصل بسیار مهم در مورد امضا وجود دارد که اصل استقالل امضا ها می باشد؛ در سند تجاری اصل بر استقالل امضا ها می‬
‫باشد‪.‬‬

‫مثال ‪ :‬من و جناب آقای سوری و آقای رهنما یک سند را امضا کردهایم‪ ،‬بعد متوجه میشویم که یکی از امضا ها جعل بوده است یا من که آن را امضا کردم‬
‫اهلیت نداشته ام؛ اگر یک یا دو امضا دچار مشکل شود مثالً مجعول باشد یا به جهت حجر یا ورشکستگی بی اعتبار بود‪ ،‬خدشه ای به مسئولیت سایر امضا‬
‫کنندگان وارد نخواهد کرد‪.‬‬

‫جمع بندی ‪:‬‬

‫سوال ‪ :‬مفهوم اصل استقالل امضاها در اسناد تجاری چیست؟‬

‫پاسخ ‪ :‬اصل استقالل امضاها به این معن است که هر امضا می بایست مستقل از سایر امضاها در نظر گرفته شود؛ بطالن و عدم اعتبار هر امضا به امضای‬
‫دیگر خدشه ای وارد نمی کند‪.‬‬

‫گستره و میزان مسئولیت ضامن ‪ :‬یکی از امضا کنندگان و مسئوالن سند ضامن است‪ .‬هر کجا یک ضامن باشد یک مضمون عنه هم وجود دارد‪ ،‬در هر‬
‫سند که یک ضامن وجود دارد‪ ،‬باالخره یا ضامن صادر کننده یا یکی از ظهرنویس ها می باشد‪ .‬گستره و میزان مسئولیت ضامن اصوالً به میزان و گستره‬
‫مسئولیت مضمون عنه خود می باشد‪ ،‬نه دیگر مسئوالن سند‪ .‬اگر مسئولیت مضمون عنه ساقط شود باعث سقوط مسئولیت ضامن می شود چون ضمان‬
‫عقد تبعی است و عقود تبعی هم در حدوث و هم در بقا تابع وجود دین می باشند‪ .‬لذا اگر دینی وجود نداشته باشد عقد تبعی هم وجود نخواهد داشت اگر‬
‫به هر دلیلی دین ساقط شود عقد تبعی هم ساقط میشود‪.‬‬

‫جمع بندی ‪:‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪367‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫سوال ‪ :‬راجع به مسئولیت ضامن گستره و قلمرو مسئولیت ضامن چقدر است؟‬

‫پاسخ ‪ :‬در کنار ضامن الجرم مضمون عنه وجود دارد‪ ،‬که در سند تجاری ممکن است صادرکننده یا ظهرنویس یا محال علیه باشد‪ .‬قلمرو مسئولیت ضامن‬
‫اصوالً به میزان مسئولیت مضمون عنه می باشد و ساقط شدن دین مضمون عنه منجر به سقوط دین ضامن می گردد‪.‬‬

‫شرط خالف ‪ :‬ضامن می تواند بر خالف اصل گفته شده یعنی برابر بودن مسئولیت ضامن و مضمون عنه شرط کند اما این شرط نباید خالف مقتضای ذات‬
‫عقد ضمان باشد یعنی باید ضامن دین مضمون عنه را بر عهده گرفته باشد و مدیون شود‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬مقتضای ذات عقد ضمان انتقال تعهد می باشد‪.‬‬

‫جمع بندی ‪:‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا ضامن می تواند نسبت به میزان مسئولیت خود محدودیتهایی را شرط نماید؟‬

‫پاسخ ‪ :‬بله فقط با رعایت یک شرط و آن مخدوش نکردن مقتضای ذات عقد ضمان است‪.‬‬

‫نتیجه ‪ :‬هر شرطی راجع به میزان مسئولیت‪ ،‬شخصی که در مقابل او مسئول خواهد شد و مبلغی که مسئول خواهد بود صحیح است‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬ضامن نمیتواند در قالب عقد ضمان بیش از مسئولیت مضمون عنه ضمانت کند‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا ضرورتاً ضمانت باید در ورقه برات باشد یا می تواند در سند جداگانه باشد؟‬

‫پاسخ ‪ :‬اگر در ورقه برات باشد چه در ظهر و چه وجه برات صحیح و مطابق قانون خاص تجارت است اما اگر در سند جداگانه باشد قانون مدنی حاکم‬
‫خواهد بود حتی اگر به برات و مسئوالن برات تصریح گردد؛ در نتیجه این ضمانت (در ورقه جداگانه) نقل ذمه خواهد بود مگر اینکه تضامنی بودن تصریح‬
‫شود‪.‬‬

‫مهر در ضمانت برات ‪ :‬مهر نمی تواند جایگزین امضا و اثر انگشت برای ضمانت در برات شود‪ .‬ضمانت ضرورتاً باید با امضا یا اثر انگشت باشد‪.‬‬

‫جمع بندی ‪:‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا ضمانت با مهر هم ممکن است؟‬

‫پاسخ ‪ :‬خیر مهر کافی نیست و ضمانت فقط با امضا معتبر است؛ اثر انگشت هم در حکم امضا است‪.‬‬

‫قید تاریخ ‪ :‬قید تاریخ شرط صحت ضمان نمی باشد و در صورتی که تاریخ قید نشده باشد ابتدا به سراغ اوضاع و احوال و قرائن و شواهد می رویم اما اگر‬
‫از این موارد هم تاریخ متوجه نشد‪ ،‬اگر مضمون عنه مشخص شده باشد تاریخ امضای مضمون عنه را همان تاریخ امضای ضامن می دانیم‪ .‬اگر مضمون عنه‬
‫مشخص نشده باشد‪ ،‬ضمانت نسبت به صادر کننده خواهد بود و تاریخ ضمانت همان تاریخ امضای صادر کننده خواهد بود‪.‬‬

‫جمع بندی ‪:‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا قید تاریخ و تصریح به نام مضمون عنه شرط صحت ضمان در سند تجاری است؟‬

‫پاسخ ‪ :‬هیچ کدام شرط صحت نیست؛ اگر مضمون عنه مشخص نباشد صادر کننده مضمون عنه به حساب خواهد آمد و اگر تاریخ مشخص نباشد در قدم‬
‫اول به کمک قرائن و شواهد و اوضاع و احوال تاریخ مشخص می گردد‪ .‬در صورت عدم امکان تعیین تاریخ‪ ،‬ضمانت در تاریخ امضای مضمون عنه به حساب‬
‫می آید و اگر این راه هم ممکن نباشد تاریخ صدور برات تاریخ ضمانت خواهد بود‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪368‬‬

‫جلسه صد و هفتادم‬
‫سوال‪ :‬شرط پرداخت وجه برات چیست و برات باید از چه کسی مطالبه گردد؟‬

‫پاسخ‪ :‬مطالبه وجه برات ضرورتاً مستلزم ارائه خود برات است و می بایست پرداخت وجه از کسی مطالبه گردد که برات را قبول نموده است‪ .‬بعد از اینکه‬
‫قبول کرد و نکول کرد یا اینکه قبول کرد و نپرداخت میتوان به سراغ سایر افرادی که مسئولیت دارند رفت‪.‬‬

‫مثال‪ :‬شما اگر محال علیه هستید و برات را قبول کردید موظف نیستید به عنوان متعهد دنبال شخص محال له بروید که دین را به او بپردازید‪ .‬در دین‬
‫های مدنی اینگونه نیست‪ .‬اگر من به شما بدهی دارم باید به شما بپردازم یعنی نمی توانم بگویم که خودش باید از من مطالبه کند و رسید بدهد‪ .‬اجاره‬
‫مغازه باید ماه به ماه پرداخت شود نه اینکه ماه به ماه بیاید و مطالبه کند ولی در مورد برات اینگونه نیست و شخص باید برات را به شما ارائه کند که شما‬
‫مکلف به پرداخت شوید‪.‬‬

‫سوال‪ :‬زمان مطالبه برات چه تاریخی است؟‬

‫پاسخ‪ :‬برای آنکه برات پرداخت گردد اصوال دارنده باید در روز وعده وجه برات را مطالبه نماید‪ ،‬البته نظر به اینکه مطابق ماده ‪ 228‬اعتراض عدم تادیه‬
‫بایستی در بازه زمانی ده روزه از تاریخ وع ده صورت پذیرد دارنده می تواند مطالبه را هم تا ده روز به تاخیر اندازد‪.‬‬

‫خالصه ‪ :‬شما باید در همان روز وعده آن را مطالبه کنید و تا ده روز از وعده حق اعتراض عدم تادیه داریم پس میتوانید به مدت ده روز مطالبه را عقب‬
‫بیاندازید‪ .‬با تاخیر انداختن به مدت ده روز چیزی را از دست نمی دهیم‪.‬‬

‫اصل ‪ :‬باید در روز وعده برات را مطالبه کنید‪ ،‬اما استثنا دارد‪.‬‬

‫دو استثنا راجع به زمان مطالبه برات ‪:‬‬

‫‪ .1‬در مورد فوت و ورشکستگی برات گیر است‪ .‬اثر مشترک این دو حال شدن دیون است بدین معنا که بدهی های مدت دار حال و فوری میشود در نتیجه‬
‫دارنده برات میتواند پیش از سررسید وجه برات را مطالبه کند‪ .‬اگر قبول کننده برات (محال علیه) فوت کند یا ورشکسته شود‪ ،‬هم فوت و هم ورشکستگی‬
‫منجر به حال شدن دیون و بدهی ها میگردد‪.‬‬

‫‪ .2‬محال علیه (قبول کننده) وجه براتی را تادیه ننماید‪ ،‬برای دیگر دارندگان این حق ایجاد میش ود که مطالبه پیش از موعد و وعده داشته باشند و از برات‬
‫گیر بخواهد برای پرداخت ضامن دهد یا به گونه دیگری پرداخت را تضمین نماید‪.‬‬

‫مثال ‪ :‬من به عنوان محال علیه و برات گیر براتی که دست شما داده ام و سررسید آن هم چند ماه دیگر است را قبول کردم و در آن وعده میبایست شما‬
‫بیایید و از من مطالبه پرداخت کنید‪ ،‬قبولی را گرفتید و از من میخواهید که آن را بپردازم‪ .‬حال خبردار می شوید دارنده برات دیگری‪ ،‬که برات آن را قبول‬
‫کرده بودم روز پرداختش رسیده‪ ،‬وعده رسیده و مطالبه کرده اما با عدم پرداخت مواجه شده! یک برات دیگری را که من قبول کرده بودم و متعهد پرداختش‬
‫اینکه‬ ‫میکند‪،‬‬ ‫ایجاد‬ ‫حقی‬ ‫یک‬ ‫دارنده‬ ‫برای‬ ‫تادیه‬ ‫عدم‬ ‫این‬ ‫نپرداختم‪،‬‬ ‫را‬ ‫بودم‬ ‫شده‬
‫می تواند پیش از سررسید و پیش از آن وعده مراجعه کند به محال علیه و از او بخواهد یا ضامن معرفی کند یا تضمینی پرداخت کند‪ .‬عدم تادیه برات‬
‫برای شما حق ایجاد کرد که زودتر از وعده به من مراجعه کنید که تضمین کنم برات شما سر وعده پرداخت خواهد شد‪.‬‬

‫نوع پول پرداختی ‪ :‬برات یک سند تجاری بین المللی است اگر مشخص شده است که باید ده هزار دالر پرداخت شود‪ ،‬باید پرداخت شود یا صد هزار ین‪،‬‬
‫باید پرداخت شود یا اینکه نهصد میلیارد ریال باید پرداخت شود‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬وجه یک برات با چه پولی باید پرداخت شود؟‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪369‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫پاسخ ‪ :‬اصوال با وجه و پولی که در برات مشخص شده است‪.‬‬

‫استثنا ‪ :‬اگر برات توسط محال علیه قبول یا پرداخت نشود و دارنده برات به صادر کننده (محیل) یا ظهرنویس پولی غیر از آنچه در برات مندرج است‬
‫بدهد‪ ،‬از همان شخص و نه دیگر مسئولین می تواند پولی را که داده است مطالبه کند یا پول مندرج در برات را‪( .‬تخییر حق انتخاب برای دارنده است)‬

‫مثال‪ :‬محیل (صادر کننده برات) یک براتی برای من نوشته است به مبلغ ده میلیارد ریال که من بروم از فالن شخص دریافت کنم‪ .‬به این خاطر این برات‬
‫را برای من نوشته است که مثال من بیست هزار دالر به او دادم ولی براتی که ایشان برای من نوشته است به ریال است‪ .‬من به سراغ شخصی که قرار است‬
‫از او دریافت کنم می روم‪ ،‬اگر قبول کرد من فقط می توانم ریال از او مطالبه کنم و نمی توانم بگویم که من به محیل دالر دادم و االن هم دالر میخواهم‪.‬‬
‫او سند را میشناسد‪ ،‬در سند ریال آمده است‪ .‬اما اگر قبول نکرد و نکول کرد یا قبول کرد اما منجر به عدم تادیه شد و من رجوع کردم به محیل به عنوان‬
‫مسئول از محیل دو مطالبه می توانم داشته باشم‪ .‬یعنی اینجا تخییر و یک حق انتخاب دارم که همان پول مندرج در برات را از آنها بخواهم یا آنکه بگویم‬
‫پولی که به شما دادم (دالر) را میخواهم‪.‬‬

‫تجزیه دین مدنی ‪ :‬یعنی اینکه شما از من صد میلیون طلبکارید و من میگویم در حال حاضر بیست میلیون دارم و به شما میدهم بعدا مابقی را کم کم‬
‫میدهم‪ .‬شما اگر دوست داشته باشید میپذیرید و به من مهلت میدهید‪ ،‬اما قانوناً متعهد نیستید که تجزیه دین را بپذیرید‪ .‬به موجب ماده ‪ 277‬ق‪.‬م‪ .‬من‬
‫نمیتوانم شما را ملزم به قبول تجزیه دین کنم و باید همه را بپردازم‪ .‬اگر همه را بپردازم مهم نیست شما قبول کنید یا نکنید‪ ،‬قبول نکنید به صندوق‬
‫دادگستری جهت پرداخت مراجعه میکنم‪ .‬اما نمیتوانم شما را ملزم کنم به پذیرش بخشی از دین پس تجزیه دین مدنی ممکن نیست ولی دادگاه میتواند‬
‫در شرایطی این کار را انجام دهد‪ ،‬می تواند تقسیط کند و میتواند قرار مهلت بدهد‪.‬‬

‫تجزیه دین تجاری ‪ :‬اما در مورد دین تجاری ای نگونه نیست‪ .‬در دین تجاری تجزیه دین صحیح است‪ .‬یعنی اگر بخشی از دین را پرداخت کردم شما ملزم‬
‫به قبول هستید‪ .‬اگر شما یک رسید عادی دارید و طبق آن صد میلیون از من میخواهید‪ .‬من میگویم بیست میلیون پرداخت میکنم‪ ،‬شما میگویید یا صد‬
‫میلیون را می خواهم یا هیچ و میروید او را طرف دعوا قرار میدهد و اموالش را توقیف میکنید‪ .‬اما اگر شما یک براتی را که من قبول کردم ولو قبول کامل‬
‫کردم نه جزئی و تبعیض در قبولی نداشتم‪ ،‬اما االن نمی توانم صد میلیون را پرداخت کنم می توانم پنجاه میلیون پرداخت کنم‪ ،‬شما نمی توانید بگویید‬
‫که نمی خواهم و باید این مبلغ را بپذیرید‪ .‬بعد میتوانید نسبت به بقیه اعتراض به عدم تادیه کنید و از سایر مسئولین مطالبه کنید‪ .‬فرقی که کرد همین‬
‫سایر مسئولین است‪ ،‬در دین مدنی فقط خودم هستم و خودم و باید بپردازم و اگر نپردازم شما مجددا آن را از من میخواهید‪ ،‬اما در دین تجاری نصف سند‬
‫تجاری را دارم میپردازم که با این پرداخت نه فقط خودم بلکه بقیه مسئولین برات معاف میشوند و شما دارید مانع تراشی میکنید‪ .‬از او بپذیرید و بعد بروید‬
‫بقیه را از سایرین بخواهید‪ .‬به عبارتی در دین مدنی امتناع شما به ثالث آسیبی نمیزند ولی در دین تجاری امتناع شما در حق سایر مسئولین تاثیر دارد و‬
‫به ضرر آنهاست‪.‬‬

‫سوال‪ :‬آیا تجزیه دین صحیح است؟‬

‫پاسخ ‪ :‬در حقوق مدنی مطابق ماده ‪ 277‬تجزیه دین ممکن نیست به این معنا که متعهد نمی تواند متعهد له را (طلبکار) به قبول قسمتی از موضوع تعهد‬
‫مجبور نماید اما در حقوق تجارت تجزیه د ین صحیح و بر طلبکار (دارنده سند) الزامی است‪ .‬پس دارنده سند موظف است هر مبلغی که پرداخت میشود‬
‫بپذیرد‪ .‬علت این تفاوت آن است که در دین تجاری پرداخت جزئی از وجه سند در وضعیت و میزان مسئولیت تمام مسئوالن موثر است و امتناع طلبکار از‬
‫دریافت بخشی از دین مانع رفع مسئولیت سایر مسئوالن میگردد‪.‬‬

‫سوال‪ :‬آیا محکمه میتواند جهت پرداخت‪ ،‬مهلتی به بدهکار بدهد؟‬

‫پاسخ‪ :‬در دین مدنی مطابق ماده‪ 277‬محکمه می تواند مهلتی تعیین نماید یا قرار اقساط دهد اما در حقوق تجارت خیر‪ ،‬بدون رضایت دارنده برات دادگاه‬
‫نمی تواند جهت پرداخت وجه برات مهلت تعیین نماید‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪370‬‬

‫جلسه صد و هفتاد و یکم‬

‫دو بحث اعتراض (پروتست) و برات رجوعی را می خوانیم و پس از آن به بررسی مواد می پردازیم‪.‬‬

‫اعتراض ‪ Protest :‬عبارت انگلیسی که در معادل آن واژه اعتراض بیان شده است‪ .‬اعتراض بر دو نوع می باشد شما یا اعتراض می کنید نسبت به اینکه‬
‫چرا سند قبول نشده است (اعتراض عدم قبول) و یا اعتراض می کنید نسبت به عدم تأدیه سند‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬تعریف اعتراض یا پروتست چیست؟‬

‫پاسخ ‪ :‬اعتراض در برات به این معناست که یک مقام رسمی به درخواست دارنده‪ ،‬خودداری براتگیر از قبول یا پرداخت وجه سند را احراز نماید؛ اگر‬
‫اعت راض نسبت به عدم قبولی سند باشد اعتراض عدم قبولی یا اعتراض عدم قبول و اال اعتراض عدم تأدیه نامیده می شود‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬با اعتراض یا پروتست چه چیزی اثبات می گردد؟‬

‫پاسخ ‪ :‬اوالً مراجعه براتگیر به دارنده اثبات میشود (اهمیتش آن جایی است با ارائه سند دریافت وجه ممکن است) و ثانیاً عدم قبولی یا عدم پرداخت وجه‬
‫برات اثبات می گردد‪.‬‬

‫چند نکته راجع به اعتراض عدم نکول ‪:‬‬

‫‪ .1‬می دانید که برات انواعی دارد که یکی از آنها برات به رویت بود‪ ،‬یعنی پرداخت آن به محض رویت انجام میشود‪ .‬اعتراض نکول در مورد برات به رویت‬
‫فاقد معنا است چون شما طی دو فرآیند و عمل‪ ،‬برات را ارائه نمی کنید بلکه در یک مرتبه برات ارائه و نکول میشود‪.‬‬

‫جمع بندی ‪ :‬د ر برات به رویت اعتراض نکول فاقد مفهوم است زیرا دارنده برات‪ ،‬برات را جهت تأدیه و نه صرفاً قبولی به رویت براتگیر می رساند و اگر‬
‫براتگیر پرداخت نکند اعتراض عدم تأدیه انجام میشود‪.‬‬

‫‪ .2‬اگر برات به بعد از رویت باشد باید ضرورتاً اعتراض نکول انجام شود چرا که اگر اعتراض نکول انجام نشود زمان پرداخت مشخص نخواهد شد‪.‬‬

‫مثال ‪ :‬براتی که شما در اختیار دارید به وعده از رویت پس از سه ماه است‪ .‬شما به رویت براتگیر میرسانید که پس از سه ماه زمان پرداخت است‪ ،‬اگر‬
‫براتگیر قبول کرد سه ماه بعد زمان پرداخت است و اگر نکول کرد با اعتراض نکول سه ماه بعد مشخص میشود‪.‬‬

‫جمع بندی ‪ :‬در برات به وعده از رویت اعتراض نکول ضروری است زیرا موعد پرداخت برات بایستی معین گردد یا با قبولی و یا با اعتراض نکول‪.‬‬

‫اثر عدم اعتراض نکول ‪ :‬اگر شخصی اعتراض نکول نکرد سند تجاری او بی اعتبار نمی شود اما مزیت آن از دست میرود‪ .‬وقتی شما یک سند تجاری به‬
‫نام برات دارید این سند تجاری شما را طلبکار می کند و اگر نکول شد چیزی را از دست نمی دهید و همچنان حق مطالبه وجه در سررسید را دارید‪ ،‬اما‬
‫اگر اعتراض نکول انجام دهید و رسماً آنرا احراز و تایید کنید که توسط براتگیر قبول نشده است می توانید از حکم ماده ‪ 237‬استفاده کنید‪.‬‬

‫جمع بندی ‪:‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا دارنده برات در صورت عدم اعتراض نکول اعتبار سند یا حق اقامه دعوا را از دست می دهد؟‬

‫پاسخ ‪ :‬خیر سند در صورت عدم نکول هم همچنان معتبر باقی می ماند و حق اقامه دعوا ساقط نمیشود زیرا اعتراض نکول از شرایط اقامه دعوای دارنده‬
‫نیست بلکه صرفاً مزیت ماده ‪ 237‬را از دست می دهد‪.‬‬

‫ماده ‪: 23۷‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪371‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫«پس از اعتراض نکول ظهرنویسها و برات دهنده به تقاضای دارنده برات باید ضامنی برای تادیه وجه آن در سر وعده بدهند یا وجه برات را به انضمام مخارج‬
‫اعتراضنامه و مخارج برات رجوعی (اگر باشد) فوراً تادیه نمایند‪».‬‬

‫طبق این ماده اگر برات نکول شد باید صادرکننده برات و ظهرنویس ها ضامن بدهند که در سررسید پرداخت میشود و یا وجه برات را بعالوه هزینهها‬
‫فوری تأدیه نمایند؛ اگر اعتراض نکول انجام نشود سند همچنان معتبر خواهد بود اما این مزیت از دست خواهد رفت‪.‬‬

‫مفاد اعتراض نامه ‪ :‬اعتراض نامه دو بخش دارد؛ یک بخش آن همان مندرجات برات است؛ مانند صادر کننده‪ ،‬ظهرنویس ها‪ ،‬تاریخ پرداخت و ‪ ...‬و بخش‬
‫دیگر امر به تأدیه برات است‪.‬‬

‫جمع بندی ‪:‬‬

‫سوال ‪ :‬مفاد یا مندرجات اعتراض نامه چیست؟‬

‫پاسخ ‪ .1 :‬محتویات و مندرجات سند برات اعم از ظهرنویسی ها‪ ،‬نوع برات‪ ،‬قبولی و ‪ 2 ...‬امر به تأدیه وجه برات‪.‬‬

‫مهلت اعتراض ‪ :‬وقتی اعتراض را به دو نوع تقسیم کردیم‪ ،‬مهلت آن هم دو مورد خواهد بود‪ .‬در قانون مهلت خاصی برای اعتراض نکول بیان نشده است؛‬
‫عرف و عادت تجارتی ‪ 10‬روز را مهلت می شمارد اما این مهلت قانونی نیست‪ .‬در مورد اعتراض عدم تأدیه مهلت قانونی دارد که همان ‪ 10‬روز است‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬مهلت های اعتراض چقدر است؟‬

‫پاسخ ‪ :‬برخالف اعتراض نکول اعتراض عدم تأدیه زمان مشخص قانونی دارد که در ماده ‪ 280‬مقرر شده و ده روز است‪.‬‬

‫برات رجوعی ‪ :‬زمانی شما نیاز پید ا می کنید به این که برات رجوعی صادر کنید که ضرورتاً براتی که در دست شماست پرداخت نشود‪.‬‬

‫* رجوع ‪ :‬بازگشت‬

‫مثال ‪ :‬اگر من از شما یک برات دارم به مبلغ ‪ 100‬میلیون و این پرداخت شده باشد دیگر برات رجوعی جایگاهی ندارد‪ .‬شما یک برات صادر کرده اید به‬
‫مبلغ ‪ 100‬میلیون ک ه من یک برات صادر می کنم و آن را تنزیل می کنم که برگردد به شما و از این طریق پول را دریافت می کنم‪.‬‬

‫مواد قانونی ‪ :‬مواد ‪ 298‬به بعد مربوط به برات رجوعی است‪.‬‬

‫ماده ‪: 2۹۸‬‬

‫«برات رجوعی براتی است که دارنده برات اصلی پس از اعتراض برای دریافت وجه آن و مخارج صدور اعتراضنامه و تفاوت نرخ بهعهده براتدهنده یا یکی‬
‫از ظهرنویسها صادر میکند‪».‬‬

‫نکته ‪« :‬اعتراض برای دریافت وجه آن» همان اعتراض عدم تأدیه است‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬برات رجوعی چیست؟‬

‫پاسخ ‪ :‬برات رجوعی که ضرورتاً پس از صدور برات اصلی و عدم تأدیه آن قابلیت صدور دارد‪ ،‬براتی است که توسط دارنده برات اصلی پس از اعتراض برای‬
‫دریافت وجه برات اصلی و مخارج و هزینه های اعتراض نامه و همچنین تفاوت نرخ برات اصلی و رجوعی صادر می گردد‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬صدور برات رجوعی یکی از راههای وصول وجه برات است؛ در واقع هر جا برات رجوعی صادر میشود یک «برات اصلی» وجود داشته که «پرداخت‬
‫نشده» است‪.‬‬

‫جمع بندی ‪:‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪372‬‬

‫سوال ‪ :‬ماهیت و کارکرد برات رجوعی چیست؟‬

‫پاسخ ‪ :‬صدور برات رجوعی یکی از راه های وصول وجه برات بدون مراجعه به دادگاه است که در آن دارنده برات اصلی به عهده متعهد برات (صادر کننده‬
‫برات اصلی یا یکی از ظهرنویس های برات اصلی) براتی صادر می نماید و سپس آنرا تنزیل (و به اصطالح بازاری خرج) می کند و بدین وسیله طلب خود‬
‫را بدون مراجعه به دادگاه دریافت می کند‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬مبلغ برات رجوعی چقدر است؟‬

‫پاسخ ‪ :‬مبلغ برات حاصل جمع ‪ 3‬سه عدد است؛ وجه برات اصلی ‪ +‬مخارج صدور اعتراض نامه ‪ +‬تفاوت نرخ مکان تأدیه برات اصلی و مکان صدور برات‬
‫رجوعی‪.‬‬

‫تفاوت نرخ ‪ :‬برای درک تفاوت نرخ نباید دو ش هر در ایران را در نظر گرفت چرا که ملموس نیست اما اگر زمان های قبل تر را بررسی کنید نقل و انتقال‬
‫ها بسیار دشوار بوده و تفاوت وجود داشته که برات در تهران پرداخت شود یا در پایتخت چین؛ مانند ارزها که در حال حاضر برخی اصالً آنرا ها را قبول‬
‫نمی کنند‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬منظور از تفاوت نرخ که در تعیین میزان مبلغ برات رجوعی مالک قرار می گیرد چیست؟‬

‫پاسخ ‪ :‬مقصود از تفاوت نرخ عبارت است از تفاوت نرخ مکان تأدیه برات اصلی و نرخ مکان صدور برات رجوعی‪.‬‬

‫«مبحث سفته»‬

‫جلسه صد و هفتاد و دوم‬

‫مباحث سفته مانند برات می باشد لذا سریعا آن را بررسی می کنیم و البته تمرکز را بر روی مباحثی می گذاریم که با برات متفاوت است‪.‬‬

‫سفته (فته طلب) ‪ :‬هم در چک و هم در برات و هم در سفته یک ویژگی وجود دارد که هر سه سند تجاری به معنای خاص هستند با یک تفاوت عمده‬
‫که در برات و چک شما یک مثلث میبینید که سه نفر در آن درگیر هستند اما در سفته فقط دو نفر دخالت دارند‪ .‬در مقایسه با برات در سفته محیل و‬
‫محال علیه در یک شخص جمع می شوند‪.‬‬

‫جمع بندی ‪:‬‬

‫سوال ‪ :‬سفته یا فته طلب یعنی چه؟‬

‫پاسخ ‪ :‬سفته همچون برات و چک یک سند تجاری است با این تفاوت که در آن فقط دو نفر (در ابتدای امر صدور) نقش آفرین هستند؛ یک شخص امضا‬
‫کننده است که تعهد می نماید مبلغی را عند المطالبه یا در زمان معین در وجه شخص دیگری کارسازی یا تأدیه نماید‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬برخالف برات که برای شما نامأنوس است‪ ،‬بیشتر شما با سفته آشنایی دارید حتی افرادی که دسته چک ندارند‪ ،‬سفته برای ضمانت داده اند‪.‬‬

‫مندرجات سفته ‪ .1 :‬امضا یا مهر صادر کننده ‪ .2‬تاریخ صدور ‪ .3‬مبلغ ‪ .4‬گیرنده سفته ‪ .5‬تاریخ تأدیه‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪373‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫سوال ‪ :‬تعیین و مشخص کردن گیرنده وجه سفته در چه قالبی ممکن است؟‬

‫پاسخ ‪ :‬به سه حالت تعیین گیرنده سفته ممکن است؛‬

‫‪ .1‬در وجه شخص معین ‪ :‬کسی که صادرکننده مشخص کند‪.‬‬

‫‪ .2‬به حواله کرد شخص معین ‪ :‬کسی که صادرکننده تعیین و هر کسی که دارنده به او حواله کند‪.‬‬

‫‪ .3‬در وجه حامل ‪ :‬هر کسی که دارنده سفته در وجه حامل باشد‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬در حال حاضر چک نمی تواند در وجه حامل باشد چون باید ذی نفع حتما مشخص گردد‪.‬‬

‫ماهیت سفته ‪ :‬برخالف برات که ماهیت ذاتاً تجارتی دارد‪ ،‬سفته ذاتاً تجارتی نیست ممکن است تبعاً عمل تجارتی باشد؛ یعنی به تبع تاجر بودن شخص‬
‫سند تجارتی شود‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬اگر سفته بدون تاریخ تأدیه باشد‪ ،‬تاریخ تأدیه چه زمانی است؟‬

‫پاسخ ‪ :‬سفته به رویت خواهد بود‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬اگر در سفته محل تأدیه مشخص نباشد محل تأدیه چه مکانی خواهد بود؟‬

‫پاسخ ‪ :‬در محل صدور باید پرداخت شود‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا همه مقررات الزم الرعایه راجع به برات در مورد سفته هم الزم الرعایه است؟‬

‫پاسخ ‪ :‬اصوالً مطابق ماده ‪ 302‬بله جز در سه مورد تفاوت وجود دارد؛ ‪ .1‬صورت سفته ‪ . 2‬برخی از قواعد ارائه و قبولی و نکول و اعتراض‬
‫‪ .3‬قبولی شخص ثالث‬

‫ماده ‪: 302‬‬

‫«هر گاه برات رجوعی به عهده یکی از ظهرنویسها صادر شود عالوه بر مراتب مذکور در مواد ‪ 300‬و ‪ 301‬باید تصدیقنامه که تفاوت بیننرخ مکان تادیه‬
‫برات اصلی و مکان صدور آن را معین نماید ضمیمه شود‪».‬‬

‫سوال ‪ :‬اصلی ترین تفاوت برات و سفته چیست؟‬

‫پاسخ ‪ :‬تفاوت عمده در اطراف و طرفین این دو سند است؛ در برات سه عنصر وجود دارد یعنی محیل‪ ،‬محال علیه و محال له که هر کدام باید شخص‬
‫مستقل باشد اما در سفته فقط دو طرف وجود دارد‪ ،‬متعهد و متعهد له‪.‬‬

‫محل سفته ‪ :‬در مورد چک گفتیم که باید معادل مبلغ چک‪ ،‬در بانک پول داشته باشیم در غیر این صورت جرم است و قابلیت تعقیب کیفری دارد اما در‬
‫مورد سفته چنین شرطی مقرر نشده است‪.‬‬

‫جمع بندی ‪:‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا وجود محل شرط صدور سفته است؟‬

‫پاسخ ‪ :‬خیر‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪374‬‬

‫نکته ‪ :‬در مورد مباحث کلی چک در کارگاه قانون چک صحبت کردیم و بسیاری از دوستان گفتند که کارگاه چک در اختبار کمک زیادی به آنها کرده‬
‫است‪ .‬در اختبار قواعد کاربردی تر و به روز تر مورد نظر می باشد‪.‬‬

‫جلسه صد و هفتاد و سوم‬

‫برات که در حال حاضر کاربردی ندارد به این علت بخش زیادی از مواد قانون تجارت به آن اختصاص پیدا کرده که اصلی ترین سند تجاری از نظر قدمت‬
‫تاریخی برات است و سفته و چک بعدا آمده اند و نکته مهم تر اینکه قواعد سفته و چک همان قواعد برات است مگر در موارد استثنایی‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬مبحث اسناد تجاری در قانون تجارت شامل چه اسنادی است و چه موادی را به خود اختصاص داده است؟‬

‫پاسخ ‪ :‬باب چهارم قانون تجارت مشتمل بر مواد ‪ 223‬تا ‪ 319‬مربوط به اسناد تجاری است‪ .‬این باب متشکل از چهار فصل است‪ ،‬فصل اول برات شامل‬
‫مواد ‪ 223‬الی ‪ 306‬و مجموعا ‪ 84‬ماده است فصل دوم فته طلب یا سفته است و مجموعا سه ماده را به خود اختصاص داده است‪ .‬سومین فصل چک با‬
‫هشت ماده است و چهارمین فصل هم مرور زمان با دو ماده است‪.‬‬

‫باب چهارم ‪ -‬برات ‪ -‬فتهطلب – چک‬

‫فصل اول – برات‬

‫مبحث اول ‪ -‬صورت برات‬

‫• صورت برات ‪ :‬یعنی هر مطلبی که راجع به مندرجات برگه برات می باشد‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬مندرجات الزامی برات چیست؟‬

‫ماده ‪:223‬‬

‫«برات عالوه بر امضاء یا مهر برات دهنده باید دارای شرایط ذیل باشد‪:‬‬

‫‪ )1‬قید کلمه (برات) در روی ورقه‪.‬‬

‫‪ )2‬تاریخ تحریر (روز و ماه و سال)‪.‬‬

‫‪ )3‬اسم شخصی که باید برات را تادیه کند‪.‬‬

‫‪ )4‬تعیین مبلغ برات‪.‬‬

‫‪ )5‬تاریخ تادیه وجه برات‪.‬‬

‫‪ )6‬مکان تادیه وجه برات اعم از اینکه محل اقامت محالعلیه باشد یا محل دیگر‪.‬‬

‫‪ )7‬اسم شخصی که برات در وجه یا حواله کرد او پرداخته میشود‪.‬‬

‫‪ )8‬تصریح به اینکه نسخه اول یا دوم یا سوم یا چهارم الخ است‪».‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪375‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫امضاء یا مهر ‪ :‬واژه«یا» در این ماده به معنای تخییر است‪ ،‬بیانگر صور مسئله نیست‪ .‬امضا یا مهر باید در هر سند تجاری باشد‪ ،‬مادام که سند تجاری امضا‬
‫یا مهر نداشته باشد صادر نمیگردد ‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا سفته و چک هم همچون برات با امضا یا مهر صادر میگردد؟‬

‫پاسخ ‪ :‬سفته همچون برات است‪ ،‬هم با امضا و هم با مهر صادر میشود اما چک منحصراً با امضا صادر میگردد‪.‬‬

‫قید کلمه (برات) در روی ورقه ‪ :‬مطابق قانون تجارت در گذشته اگر قرار بود براتی صادر شود نام برات را باید در برگه قید میکردند‪ .‬خود شخص باید‬
‫برات را صادر میکرد و فرم از پیش تعیین شده ای نداشته است‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬مندرجات برات باید در برات قید شود و الزامی است ‪ ،‬اما در قانون تجارت ضمانت اجرایی بابت عدم رعایت بند یک ماده ‪ 223‬وجود ندارد و فاقد‬
‫ضمانت اجراست‪ .‬پس قید کلمه برات اختیاری است و بقیه موارد الزامی است زیرا ضمانت اجرا دارد‪.‬‬

‫اسم شخصی که باید برات را تادیه کند ‪ :‬که به آن محال علیه یا برات گیر گفته میشود‪.‬‬

‫تعیین مبلغ برات ‪ :‬تعیین مبلغ برات باید به صورت حروف باشد و اگر عدد و حروف بود حروف مالک می باشد‪ .‬اگر مبلغ کمتر و بیشتر یکی به عدد و‬
‫یکی به حروف بود مطابق اصل عدم زیاده مبلغ کمتر مالک است‪.‬‬

‫اسم شخصی که برات در وجه یا حواله کرد او پرداخته میشود ‪ :‬که به آن محال له گفته میشود‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬امکان صدور برات در وجه حامل وجود ندارد‪ .‬مانند چک های صیاد‪.‬‬

‫• محیل ‪ :‬صادر کننده ای که برات را مهر و امضا میکند‪.‬‬

‫تصریح به اینکه نسخه اول یا دوم یا سوم یا چهارم الخ است ‪ :‬در هر نسخه ای که به هر تعدادی می باشد باید شماره آن نسخه قید شود‪.‬‬

‫• الخ ‪ :‬یعنی الی آخر‬

‫سوال ‪ :‬آیا ضرورتا باید برات در نسخ متعدد صادر شود؟‬

‫پاسخ ‪ :‬نسخ متعدد در برات ضرورت ندارد اما اگر در نسخ متعدد صادر شد هر نسخه باید شماره داشته باشد‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا امکان وحدت صادر کننده و دارنده در برات وجود دارد؟‬

‫ماده ‪:224‬‬

‫«برات ممکن است به حوالهکرد شخص دیگر باشد یا به حوالهکرد خود براتدهنده‪».‬‬

‫ماده‪ 225‬راجع به بند ‪ 4‬ماده ‪ 223‬در خصوص تاریخ تحریر و مبلغ برات است‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬تحریر تاریخ و مبلغ برات باید با چه شرایطی باشد؟‬

‫نکته ‪ :‬ماده‪ 225‬یک حکم تکلیفی و قاعده حقوقی است که ضمانت اجرا ندارد‪.‬‬

‫ماده ‪:22۵‬‬

‫«تاریخ تحریر و مبلغ برات با تمام حروف نوشته میشود‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪376‬‬

‫اگر مبلغ بیش از یک دفعه به تمام حروف نوشته شده و بین آنها اختالف باشد مبلغ کمتر مناط اعتبار است اگر مبلغ با حروف و رقم هر دو نوشته شده و‬
‫بین آنها اختالف باشد مبلغ با حروف معتبر است‪».‬‬

‫اصل عدم زیاده ‪ :‬اگر مبلغ بیش از یک دفعه به تمام حروف نوشته شده و بین آنها اختالف باشد مبلغ کمتر مناط اعتبار است‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬در ماده ‪ 223‬یک حکم گفته شده و در ماده ‪ 225‬یک حکم اضافه شده است‪ ،‬حکم اضافی فاقد ضمانت اجراست‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬ضمانت اجرای شرایط مندرج در ماده ‪ 223‬چیست؟‬

‫ماده ‪:22۶‬‬

‫«در صورتی که برات متضمن یکی از شرایط اساسی مقرر در فقرات ‪ 7 - 6 - 5 - 4 - 3 - 2‬و ‪ 8‬ماده ‪ 223‬نباشد مشمول مقررات راجعه به بروات تجارتی‬
‫نخواهد بود‪».‬‬

‫نکته ‪ :‬ماده ‪ 226‬مفهوم ندارد‪ ،‬گفته شده که مشمول بروات تجارتی نخواهد بود در این حالت مفهوم وصف ندارد چون برات به دوشکل تجارتی و غیر‬
‫تجارتی نداریم که اگر مشمول برات تجارتی نگردد مشمول برات غیر تجاری شود‪ .‬وصف تجارتی برای برات یک وصف توضیحی است نه احترازی‪ .‬مانند‬
‫اینکه می گوییم طفل نابالغ ‪ ،‬طفل همیشه نابالغ است طفل بالغ که نداریم‪ ،‬برخالف طفل ممیز که طفل ممیز احترازی است چون در مقابل آن طفل غیر‬
‫ممیز وجود دارد‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا ماده ‪ 226‬مفهوم دارد؟‬

‫پاسخ ‪ :‬خیر‪ ،‬با توجه به اینکه صفت تجارتی یک وصف توضیحی است و نه احترازی و برات در هر حال تجارتی است و برات غیر تجاری وجود ندارد عدم‬
‫هرکدام از این شرایط مساوی است با اینکه نوشته موجود برات نخواهد بود‪ ،‬البته اگر شرایط سند معمولی را داشته باشد سند عادی خواهد بود‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا امکان صدور برات به وکالت وجود دارد؟‬

‫پاسخ ‪ :‬بله این امکان وجود دارد که برات توسط وکیل صادر شود‪.‬‬

‫ماده ‪:22۷‬‬

‫«برات ممکن است به دستور و حساب شخص دیگری صادر شود‪».‬‬

‫جلسه صد و هفتاد و چهارم‬

‫مبحث دوم ‪ -‬در قبول و نکول‬

‫برات یک محال علیه (برات گیر) دارد که او هیچ الزامی به قبول برات ندارد حتی اگر به محیل (صادر کننده برات) بدهکار باشد‪ .‬بدهی او یک بدهی مدنی‬
‫است و نمی خواهد که تبدیل به دین تجاری شود و ممکن است بخواهد این تعهد را بپذیرد‪ .‬به هر حال این برگه برات ممکن است قبول شود و ممکن‬
‫است قبول نشود که اگر برات قبول نشود به آن نکول گفته میشود‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬شرایط قبولی برات چیست؟‬

‫ماده ‪:22۸‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪377‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫« قبولی برات در خود برات با قید تاریخ نوشته شده امضاء یا مهر میشود‪.‬‬

‫در صورتی که برات به وعده از رویت باشد تاریخ قبولی با تمام حروف نوشته خواهد شد‪ ،‬اگر قبولی بدون تاریخ نوشته شد تاریخ برات تاریخ رویت حساب‬
‫میشود‪».‬‬

‫در صورتی که برات به وعده از رویت باشد ‪ :‬مثال دو ماه پس از رویت باشد‪.‬‬

‫تاریخ قبولی با تمام حروف نوشته خواهد شد ‪ :‬به این خاطر که در خصوص سررسید برات مشکلی به وجود نیاید‪.‬‬

‫اگر قبولی بدون تاریخ نوشته شد تاریخ برات تاریخ رویت حساب میشود ‪ :‬اگر یک براتی وجود داشته باشد که در آن گفته شده است دو ماه پس‬
‫ا ز رویت و هیچ تاریخی در آن قید نشود و فقط نوشته شود قبولی‪ ،‬تاریخ برات تاریخ قبولی است‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬قبولی برات با چه عباراتی محقق میشود؟‬

‫سوال ‪ :‬آیا قبول جزئی یا قبول بخشی از برات هم ممکن است؟‬

‫ماده ‪:22۹‬‬

‫« هر عبارتی که محالعلیه در برات نوشته امضاء یا مهر کند قبولی محسوب است مگر اینکه صریحاً عبارت مشعر بر عدم قبول باشد‪ .‬اگر عبارت فقط مشعر‬
‫بر عدم قبول یک جزء از برات باشد بقیه وجه برات قبول شده محسوب است‪ .‬در صورتی که محالعلیه بدون تحریر هیچ عبارتی برات را امضاء یا مهر نماید‬
‫برات قبول شده محسوب میشود‪».‬‬

‫نکته ‪ :‬مهر و امضا محال علیه یعنی قبولی برات‪ .‬فقط تنها زمانی که واضح باشد نکول کرده است این نکول محسوب میشود‪ .‬پس قبولی برات نیاز به اثبات‬
‫ندارد شخصی که مدعی نکول برات است باید آن را اثبات نماید‪ .‬هر عبارتی که عالوه بر مهر و امضا بر روی سند بیاید یعنی برات قبول شده است‪.‬‬

‫* مشعر ‪ :‬یعنی رسا و واضح باشد‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬قبولی برات چه اثری دارد؟‬

‫پاسخ ‪ :‬متعهد به پرداخت می شود‪.‬‬

‫ماده ‪:230‬‬

‫«قبولکننده برات ملزم است وجه آن را سر وعده تادیه نماید‪».‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا قبول کننده برات می تواند نکول انجام دهد؟‬

‫ماده ‪:231‬‬

‫«قبولکننده حق نکول ندارد‪».‬‬

‫به محض اینکه برات قبول شد دیگر امکان نکول وجود ندارد‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬در صورت قبول جزئی برات و نکول بخشی از آن دارنده برات نسبت به بخش نکول شده چه اقدامی باید انجام دهد؟‬

‫پاسخ ‪ :‬واخواست نکول نسبت به همان بخش داشته باشد‪.‬‬

‫ماده ‪:232‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪378‬‬

‫«ممکن است قبولی منحصر به یک قسمت از وجه برات باشد در این صورت دارنده برات باید برای بقیه اعتراض نماید‪».‬‬

‫قبولی جزئی ‪ :‬ممکن است قبولی منحصر به یک قسمت از وجه برات باشد‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬حکم قبولی مشروط چیست؟‬

‫پاسخ ‪ :‬قبولی مشروط نکول است اما به این معنا نیست که تعهدی ندارد‪ .‬آثار نکول را دارد اما شخصی که قبولی مشروط انجام داده (نکول کننده) مطابق‬
‫شرط متعهد است‪.‬‬

‫ماده ‪:233‬‬

‫«اگر قبولی مشروط به شرط نوشته شد برات نکول شده محسوب میشود ولی معهذا قبولکننده به شرط در حدود شرطی که نوشتهمسئول پرداخت وجه‬
‫برات است‪».‬‬

‫سوال ‪ :‬در قبولی‪ ،‬مکان پرداخت هم باید قید گردد؟‬

‫ماده ‪:234‬‬

‫« در قبولی براتی که وجه آن در خارج از محل اقامت قبولکننده باید تادیه شود تصریح به مکان تادیه ضروری است‪».‬‬

‫اگر قبول در مشهد باشد و قرار است در تبریز آن را بپردازد الزم است مکان پرداخت را بیان کند‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬مهلت قبول یا نکول برات چقدر است؟‬

‫ماده ‪:23۵‬‬

‫«برات باید به محض ارائه یا منتهی در ظرف ‪ 24‬ساعت از تاریخ ارائه قبول یا نکول شود‪».‬‬

‫منتهی در ظرف ‪ 24‬ساعت ‪ :‬یعنی حداکثر ‪ 24‬ساعت‬

‫نکته ‪ :‬در صورت توافق امکان دادن مهلت بیشتر هم می باشد‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا برات گیر میتواند از دارنده تقاضا نماید عین برات را نزد او بگذارد تا قبولی بنویسد یا تصمیم بگیرد؟‬

‫پاسخ ‪ :‬خیر‪ ،‬حق اینکه عین سند را در اختیار داشته باشد را ندارد‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬تشریفات اعتراض نکول چگونه است؟‬

‫ماده ‪:23۶‬‬

‫«نکول برات باید به موجب تصدیقنامه ای که رسماً تنظیم میشود محقق گردد‪ .‬تصدیقنامه مزبور مرسوم است به اعتراض (پروتست)نکول‪».‬‬

‫گواهی نامه رسمی که برات گیر در آن نکول کرده است به آن اعتراض یا پروتست نکول گفته میشود‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬تاثیر نکول برات در حق برات دهنده و ظهرنویس ها چیست؟‬

‫پاسخ ‪ :‬یا باید بپردازند یا باید جهت پرداخت ضامن دهند‪.‬‬

‫ماده ‪:23۷‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪379‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫« پس از اعتراض نکول ظهرنویسها و برات دهنده به تقاضای دارنده برات باید ضامنی برای تادیه وجه آن در سر وعده بدهند یا وجه برات را به انضمام‬
‫مخارج اعتراضنامه و مخارج برات رجوعی (اگر باشد) فوراً تادیه نمایند‪».‬‬

‫اگر برات نکول شد و واخواست نکول هم انجام شد و دارنده تقاضا نمود‪ ،‬مسئول برات یا باید ضامن بدهد که به موقع پرداخت میکند و یا اینکه بپردازد‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬اثر عدم تادیه وجه برات چیست؟‬

‫ماده ‪:23۸‬‬

‫«اگر بر علیه کسی که براتی قبول کرده ولی وجه آن را نپرداخته اعتراض عدم تادیه شود دارنده براتی نیز که همان شخص قبول کرده ولیهنوز موعد‬
‫پرداخت آن نرسیده است میتواند از قبولکننده تقاضا نماید که برای پرداخت وجه آن ضامن دهد یا پرداخت آن را به نحو دیگری تضمینکند‪».‬‬

‫در قانون مدنی به دلیل اصل نسبی بودن تا زمانی که زمان سررسید طلب نرسیده باشد هیچ اقدامی جهت دریافت طلب خود نمیتوانند داشته باشند‪ ،‬اما‬
‫در ماده ‪ 238‬اگر قبول کننده برات را پرداخت نکند دیگر دارندگان برات های قبول شده توسط شخص میتوانند به او رجوع کنند و از او بخواهند که یا‬
‫ضامن دهد یا به هرشکل دیگری آن را تضمین کند‪.‬‬

‫جلسه صد و هفتاد و پنجم‬

‫مبحث سوم ‪ -‬در قبولی شخص ثالث‬

‫ماده ‪: 23۹‬‬

‫«هر گاه براتی نکول شد و اعتراض به عمل آمد شخص ثالثی میتواند آن را به نام براتدهنده یا یکی از ظهرنویسها قبول کند‪ .‬قبولی شخص ثالث باید‬
‫در اعتراضنامه قید شده و به امضای او برسد‪».‬‬

‫قبولی ثالث ‪ :‬شخص ثالث خارج از مثلث محیل‪ ،‬محال له و محال علیه می تواند برات را قبول کند البته با اجتماع شرایطی‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا امکان قبولی برات توسط شخص ثالث وجود دارد یا خیر؟‬

‫پاسخ ‪ :‬ماده ‪.239‬‬

‫شرایط قبولی ثالث ‪ :‬اوالً باید برات نکول شده باشد‪ ،‬ثانیاً اعتراض یا پروتست نکول انجام شده باشد‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬هدف از قبولی ثالث حمایت از محیل یا یکی از ظهرنویس ها می باشد که قبولی باید به نام همان شخص قبول شود‪.‬‬

‫ماده ‪: 240‬‬

‫«بعد از قبولی شخص ثالث نیز تا برات تادیه نشده کلیه حقوقی که برای دارنده برات از نکول آن در مقابل براتدهنده و ظهرنویسهاحاصل میشود محفوظ‬
‫خواهد بود‪».‬‬

‫شما یک برات دارید و من به عنوان محا ل علیه آن را قبول نکردم؛ این نکول برای شما حقوقی ایجاد کرده است‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا حقوقی که دارنده برات در نتیجه نکول به دست آورده بود پس از قبولی شخص ثالث همچنان باقی است یا خیر؟‬

‫پاسخ ‪ :‬ماده ‪.240‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪380‬‬

‫مبحث چهارم ‪ -‬در وعده برات‬

‫ماده ‪: 241‬‬

‫«برات ممکن است به رویت باشد یا به وعده یک یا چند روز یا یک یا چند ماه از رویت برات یا به وعده یک یا چند روز یا یک یا چند ماهاز تاریخ برات ‪-‬‬
‫ممکن است پرداخت به روز معینی موکول شده باشد‪».‬‬

‫سوال ‪ :‬انواع وعده برات را بیان کنید‪.‬‬

‫پاسخ ‪ :‬ماده ‪.241‬‬

‫• به رویت ‪ :‬هرگاه براتگیر برات را دید می تواند آن را قبول کند و همان جا پرداخت کند‪.‬‬

‫• به وعده از رویت ‪ :‬در مدت زمان مشخصی پس از رویت کردن برات‪.‬‬

‫• به وعده از صدور ‪ :‬در مدت زمان مشخصی پس از صادر کردن برات‪.‬‬

‫• به وعده معین ‪ :‬در تاریخ مشخص و معین شده در برات‪.‬‬

‫ماده ‪: 242‬‬

‫«هر گاه برات بیوعده قبول شد باید فوراً پرداخته شود‪».‬‬

‫سوال ‪ :‬زمان پرداخت برات بی وعده چه زمانی است؟‬

‫پاسخ ‪ :‬ماده ‪.242‬‬

‫نکته ‪ :‬برات بی وعده همان برات به رویت است‪.‬‬

‫نکته اصولی ‪ :‬حکم این ماده واجب غیر موقت فوری است چون وقت از پیش تعیین شده ندارد و باید فورا پرداخت شود‪.‬‬

‫ماده ‪: 243‬‬

‫«موعد پ رداخت براتی که یک یا چند روز یا یک یا چند ماه از رویت وعده دارد به وسیله تاریخ قبولی یا تاریخ اعتراضنامه نکول معینمیشود‪».‬‬

‫سوال ‪ :‬موعد پرداخت برات به وعده از رویت چگونه تعیین می گردد؟‬

‫پاسخ ‪ :‬ماده ‪.243‬‬

‫محاسبه موعد ‪ :‬ممکن است براتگیر برات را قبول یا نکول کند؛ در صورت قبولی از تاریخ قبول کردن و در صورت نکول از تاریخ گواهینامه رسمی‬
‫واخواست نکول‪ ،‬موعد محاسبه می شود‪.‬‬

‫ماده ‪: 244‬‬

‫«اگر موعد پرداخت برات با تعطیل رسمی تصادف کرد باید روز بعد تعطیل تادیه شود‪.‬‬

‫تبصره ‪ -‬همین قاعده در مورد سایر اوراق تجارتی نیز رعایت خواهد شد‪».‬‬

‫سوال ‪ :‬اگر تاریخ سررسید تعطیل رسمی باشد زمان پرداخت چه زمانی خواهد بود؟‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪381‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫پاسخ ‪ :‬ماده ‪.244‬‬

‫* تصادف کرد ‪ :‬مصادف شد‬

‫نکته ‪ :‬تعطیلی باید رسمی باشد و توسط وزارت کشور اعالم گردد‪.‬‬

‫تعطیلی در آدم ‪ :‬طبق قانون آیین دادرسی مدنی اگر یک تعطیلی غیر منتظره پیش آمد دفتر دادگاه باید دوباره وقت جلسه اداری را تعیین کند‪ .‬در اینجا‬
‫امکان تشکیل جلسه پس از روز تعطیل وجود ندارد چون از قبل برای موارد دیگری وقت تعیین شده است؛ در نتیجه دوباره تعیین وقت می شود‪ .‬این‬
‫موضوع مربوط به وقت رسیدگی است اما در مورد مهلت ها در صورتی که روز آخر تعطیلی رسمی باشد روز پس از تعطیلی پایان مهلت احتساب خواهد‬
‫شد‪.‬‬

‫مبحث پنجم ‪ -‬ظهرنویسی‬

‫ماده ‪: 24۵‬‬

‫«انتقال برات به وسیله ظهرنویسی به عمل میآید‪».‬‬

‫سوال ‪ :‬برات چگونه منتقل میشود؟‬

‫پاسخ ‪ :‬ماده ‪.245‬‬

‫قابلیت انتقال ‪ :‬سفته برات و چک و حتی چک های بن فش قابل انتقال به وسیله ظهرنویسی هستند‪ ،‬گاهی به غلط بیان می شود که چک های جدید‬
‫قابلیت انتقال ندارد در صورتی که این امکان وجود دارد اما مشروط بر ثبت در سامانه می باشد‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا برات با قبض و اقباض هم منتقل می شود؟‬

‫پاسخ ‪ :‬خیر چون یکی از شرایط تعیین شده در ماده ‪ 223‬در مورد برات عدم امکان صدور برات در وجه حامل است؛ به عبارت دیگر محال له باید مشخص‬
‫شود که در نتیجه این موضوع امکان انتقال با قبل اقباض از بین میرود‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬اگر ظهرنویسی سفید امضا باشد انتقال با قبض و اقباض هم ممکن می شود‪.‬‬

‫جمع بندی ‪ :‬نظر به اینکه صد ور برات در وجه حامل ممکن نیست و باید در وجه شخص معین باشد اصوالً امکان نقل و انتقال با قبض و اقباض وجود‬
‫ندارد البته اگر برات ظهرنویسی شود و در ظهرنویسی اسم منتقل الیه قید نگردد ظهرنویسی سفید امضا خواهد بود و این امکان برای نقل و انتقال با قبض‬
‫و اقباض به وجود می آید‪.‬‬

‫جلسه صد و هفتاد و ششم‬

‫گفتیم که برات با قبض و اقباض منتقل نمیگردد چون برات در وجه حامل صادر نمیشود‪ ،‬اما با ظهرنویسی قابل انتقال است‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬شیوه ظهرنویسی چگونه است؟‬

‫ماده ‪:24۶‬‬

‫«ظهرنویسی باید به امضاء ظهرنویس برسد ‪ .‬ممکن است در ظهرنویسی تاریخ و اسم کسی که برات به او انتقال داده میشود قید گردد‪».‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪382‬‬

‫کسی که میخواهد برات را ظهرنویسی کند باید آن را امضا نماید‪ ،‬یعنی ظهرنویسی فقط با امضا صحیح است و با مهر و اثر انگشت امکان ظهرنویسی برات‬
‫نیست‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا اسناد تجاری قابل ظهرنویسی با مهر و اثر انگشت هستند یا خیر؟‬

‫پاسخ ‪ :‬خیر‪ ،‬ظهرنویسی فقط با امضا ممکن است‪.‬‬

‫تاریخ ظهرنویسی و نام منتقل الیه باید در برات قید شود ‪ ،‬اما اگر قید نگردد ظهرنویسی سفید امضا میشود‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬اثر قید نکردن نام منتقل الیه در ظهرنویسی چیست؟‬

‫پاسخ ‪ :‬برات به طور سفید امضا ظهرنویسی میشود و در نتیجه قابلیت نقل و انتقال بدون ظهرنویسی مجدد را پیدا میکند‪ .‬به عبارت دیگر با قبض و اقباض‬
‫منتقل میشود‪.‬‬

‫ماده ‪ 247‬در خصوص آثار ظهرنویسی است‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬اثر اصلی ظهرنویسی چیست؟‬

‫ماده ‪:24۷‬‬

‫«ظهرنویسی حاکی از انتقال برا ت است مگر اینکه ظهرنویسی وکالت در وصول را قید نموده باشد که در این صورت انتقال برات واقعنشده ولی دارنده برات‬
‫حق وصول و لدی االقتضاء حق اعتراض و اقامه دعوی برای وصول خواهد داشت‪ .‬جز در مواردی که خالف این در برات تصریحشده باشد‪».‬‬

‫اصل این است که اثر اصلی ظهرن ویسی‪ ،‬انتقال سند است‪ ،‬اگر وکالت در وصول قید شده باشد مشخصا ظهرنویسی برای وکالت می باشد و خالف اصل است‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا وکیل در وصول‪ ،‬حق اقامه دعوی‪ ،‬حق اعتراض نکول‪ ،‬یا عدم تادیه هم دارد؟‬

‫پاسخ ‪ :‬اگر بخواهیم مطابق قواعد حقوق مدنی پاسخ دهیم وکیل این اجازه را ندارد؛ وکیل در مطالبه‪ ،‬وکیل در اقامه دعوی و قبض نیست و وکالت همان‬
‫قلمرویی است که موکل مشخص نموده است‪ .‬در ماده فوق که وکالت در وصول داده میشود هم میتواند مطالبه کند و هم میتواند وصول کند حال اگر‬
‫قبول نکرد و نکول کرد و یا اگر قبول کرد اما تادیه نکرد در قانون تجارت گفته شده که میتواند حق اعتراض نکول ‪ ،‬حق اعتراض عدم تادیه و حق اقامه‬
‫دعوی نیز داشته باشد ‪ ،‬در ظهرنویسی برخالف قانون مدنی وکیل تمام حقوق را خواهد داشت‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬مطابق قانون مدنی و فقه هر شخصی که دارای اهلیت است میتواند وکیل باشد و نیازی به پروانه وکالت ندارد‪ ،‬برای اقامه دعوی در برات شخصی‬
‫که وکالت در وصول دارد حق اقامه دعوی را ندارد‪ ،‬مگر اینکه پروانه وکالت داشته باشد‪ ،‬در غیر اینصورت نمیتواند اقامه دعوی داشته باشد‪.‬‬

‫* لدیاالقتضاء ‪ :‬یعنی اگر نیاز باشد‪.‬‬

‫یک سند تجاری چند ظهرنویس دارد و تمام ظهرنویس ها مسئولی ت تضامنی دارند و دارنده به هرکدام که بخواهد میتواند رجوع کند‪ ،‬در رابطه بین‬
‫ظهرنویس ها مسئولیت به این شکل است که هرکسی میتواند به ماقبل خود مراجعه کند تا زمانی که مدیون اصلی پرداخت کند‪ .‬به هر دلیلی اگر ظهرنویس‬
‫تاریخ خالف واقع بنویسد ماده ‪ 248‬میگوید این جعل است‪ ،‬مثال به جای ‪ 15‬آبان ماه نوشته شود ‪ 15‬مهرماه‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬اگر ظهرنویس تاریخ خالف واقع قید کند حکم چیست؟‬

‫ماده ‪:24۸‬‬

‫«هر گاه ظهرنویس در ظهرنویسی تاریخ مقدمی قید کند مُزَوِّر شناخته میشود‪».‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪383‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫* تاریخ مقدم ‪ :‬یعنی تاریخ زودتری را قید کند‪.‬‬

‫* مُزَوِّر ‪ :‬جاعل‬

‫مبحث ششم – مسئولیت‬

‫سوال ‪ :‬متعهدان برات در مقابل دارنده چه مسئولیتی دارند؟ دارنده در مقابل آنها چه حق و حقوقی دارد؟‬

‫ماده ‪:24۹‬‬

‫«براتدهنده‪ ،‬کسی که برات را قبول کرده و ظهرنویس ها در مقابل دارنده برات مسئولیت تضامنی دارند‪ .‬دارنده برات در صورت عدم تادیه و اعتراض‬
‫میتو اند به هر کدام از آنها که بخواهد منفرداً یا به چند نفر یا به تمام آنها مجتمعاً رجوع نماید‪ .‬همین حق را هر یک از ظهرنویسها نسبت به براتدهنده‬
‫و ظهرنویسهای ماقبل خود دارد‪.‬‬

‫اقامه دعوی بر علیه یک یا چند نفر از مسئولین موجب اسقاط حق رجوع به سایر مسئولین برات نیست‪ .‬اقامهکننده دعوی ملزم نیست ترتیب ظهرنویسی‬
‫را از حیث تاریخ رعایت کند‪ .‬ضامنی که ضمانت براتدهنده یا محالعلیه یا ظهرنویسی را کرده فقط با کسی مسئولیت تضامنی دارد که از او ضمانت نموده‬
‫است‪».‬‬

‫براتدهنده ‪ :‬صادر کننده برات‪ ،‬محیل‬

‫کسی که برات را قبول کرده ‪ :‬محال علیه‪ ،‬برات گیر‬

‫سوال ‪ :‬مسئولیت متعهدان برات مطلق یا معلق است؟‬

‫پاسخ ‪ :‬متعهدان برات (ضامن‪ ،‬ظهرنویس‪ ،‬صادرکننده) زمانی مسئولیتشان بالفعل میگردد که سند پرداخت نشود و اعتراض شود‪ .‬اگر پرداخت نشد و طرف‬
‫مقابل هم اعتراض ننمود باز هم مس ئولیتی ندارد لذا میگوییم مسئولیتشان معلق بر دو چیز است‪ ،‬عدم تادیه و اعتراض عدم تادیه!‬

‫سوال ‪ :‬آیا عدم اقامه دعوی علیه برخی از مسئوالن برات مسئولیت آنان را زائل می نماید؟‬

‫پاسخ ‪ :‬خیر‪ ،‬اگر علیه برخی از مسئوالن اقامه دعوی نشده باشد دوباره میتوانند نسبت به او هم اقامه دعوی نمایند‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬رعایت تقدم و تاخر بین مسئوالن برات در مقابل دارنده وجود ندارد‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا مسئولیت ضامن هم تضامنی است؟‬

‫پاسخ ‪ :‬فقط نسبت به مضمون عنه خود مسئولیت تضامنی دارد و حقوق ضامن همان مطالبی است که در حقوق مدنی بیان شده است‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا مسئوالن پرداخت برات میتوانند پرداخت را مشروط نمایند؟‬

‫پاسخ ‪ :‬هرکدام از متعهدان و مسئوالن تادیه و پرداخت برات این حق را دارند که پرداخت خود را مشروط به سند اعتراض و صورت حساب و تسلیم برات‬
‫کنند نه هر چیز دیگری‪.‬‬

‫ماده ‪:2۵0‬‬

‫« هر یک از مسئولین تادیه برات میتواند پرداخت را به تسلیم برات و اعتراضنامه و صورتحساب متفرعات و مخارج قانونی که باید بپردازد موکول کند‪».‬‬

‫هر یک از مسئولین تادیه برات ‪ :‬عام استغراقی است‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪384‬‬

‫جلسه صد و هفتاد و هفتم‬

‫ممکن است چند نفر از مسئوالن برات ورشکست شوند‪ ،‬دارنده در اینصورت می تواند در صف طلبکاران هر یک از مسئوالن قرار بگیرد و مطالبه کند‪ .‬اگر‬
‫همه مطالبات خود را دریافت کرد طلب او از بین رفته و حق مراجعه به ورشکسته دیگر را ندارد‪.‬‬

‫سوال‪ :‬ورشکستگی چند نفر از متعهدان سند برات چه تاثیری در وضعیت دارنده دارد؟‬

‫ماده ‪:2۵1‬‬

‫«هر گاه چند نفر از مسئولین برات ورشکست شوند دارنده برات می تواند در هر یک از غرما یا در تمام غرما برای وصول تمام طلب خود (وجه برات و‬
‫متفرعات و مخارج قانونی) داخل شود تا اینکه طلب خود را کامالً وصول نماید‪ .‬مدیر تصفیه هیچ یک از ورشکستگان نمیتواند برای وجهی که به صاحب‬
‫چنین طلب پرداخته می شود به مدیر تصفیه ورشکسته دیگر رجوع نماید مگر در صورتی که مجموع وجوهی که از دارایی تمام ورشکستگان به صاحب‬
‫طلب تخصیص می یابد بیش از میزان طلب او باشد در این صورت مازاد باید به ترتیب تاریخ تعهد تا میزان وجهی که هر کدامپرداختهاند‪ ،‬جزء دارایی‬
‫ورشکستگان محسوب گردد که به سایر ورشکستهها حق رجوع دارند‪.‬‬

‫تبصره ‪ -‬مفاد این ماده در مورد ورشکستگی هر چند نفری نیز که برای پرداخت یک دین مسئولیت تضامنی داشته باشند مرعی خواهد بود‪».‬‬

‫مثال‪ :‬تاجر ورشکسته شماره ‪ 1‬صد میلیون به دارنده برات داده است ‪ ،‬مدیر تصفیه نمیتواند در صف طلبکاران تاجر ورشکسته شماره ‪ 2‬قرار بگیرد و صد‬
‫میلیون را از او مطالبه کند‪.‬‬

‫یک استثنا دارد‪ :‬مثال میزان طلب دارنده یک میلیارد است و او به سه تاجر مراجعه نموده که اگر مجموعا همه را بپردازند دو میلیارد میشود که یک‬
‫میلیارد دوم مازاد است و دارنده برات بیش از طلب خود دریافت کرده است‪ ،‬در این حالت هر کدام از ورشکسته ها به دیگر ورشکسته جهت دریافت مبلغ‬
‫مازاد حق رجوع دارد‪.‬‬

‫در تبصره گفته شده‪ :‬این موضوع فقط نسبت به برات نیست‪ ،‬هر جایی که چند مسئول وجود داشته باشد و مسئولیتشان تضامنی باشد به همین شکل‬
‫رعایت میشود‪.‬‬

‫مبحث هفتم ‪ -‬در پرداخت‬

‫مطابق قانون تجارت میتوان هر نوع پولی را در برات مطالبه کرد‪ ،‬در زمان پرداخت اگر این مبلغ بیست هزار دالر باشد باید همان پرداخت شود ‪.‬‬

‫سوال‪ :‬پرداخت برات با چه پولی انجام میشود؟‬

‫ماده ‪:2۵2‬‬

‫«پرداخت برات به انواع پولی که در آن معین شده به عمل میآید‪».‬‬

‫نکته‪ :‬اجرای ماده ‪ 252‬عمال منوط به آن است که مقررات ارزی کشور‪ ،‬پرداخت به یک ارز را ممنوع ننموده باشد‪.‬‬

‫سوال‪ :‬دارنده برات در چه فرضی و در مقابل چه شخصی حق انتخاب نوع پول را خواهد داشت؟‬

‫ماده ‪:2۵3‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪385‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫«اگر دارنده برات به براتدهنده یا کسی که برا ت را به او منتقل کرده است پولی غیر از آن نوع که در برات معین شده است بدهد و آن براتدر نتیجه نکول‬
‫یا امتناع از قبول یا عدم تادیه اعتراض شود دارنده برات میتواند از دهنده برات یا انتقالدهنده نوع پولی را که داده یا نوع پولی که دربرات معین شده‬
‫مطالبه کند ول ی از سایر مسئولین وجه برات جز نوع پولی که در برات معین شده قابل مطالبه نیست‪».‬‬

‫در ماده ‪ 253‬یک استثنایی برای ماده ‪ 252‬بیان شده است که دارنده برات مخیر است نوع پول پرداختی را خود معین کند‪.‬‬

‫دهنده برات یا انتقالدهنده‪ :‬محیل یا ظهرنویس‬

‫مثال‪ :‬اگر در برات ریال مع ین شود اما دارنده برات به برات دهنده فرانک دهد‪ .‬حال اگر برات دریافت نشود و دارنده برات اعتراض کند در این شرایط می‬
‫تواند از محیل یا ظهرنویس نوع پولی را که به آنان داده است (فرانک) یا نوع پولی که در برات معین شده است(ریال) را مطالبه نماید اما از سایرمسئولین‬
‫فقط آنچه که در وجه سند موجود است را باید مطالبه کند‪.‬‬

‫ماده ‪:2۵4‬‬

‫«برات به وعده باید روز آخر وعده پرداخته شود‪».‬‬

‫ماده ‪ 254‬در مورد برات به وعده است‪ ،‬برات به وعده می تواند به جهت رویت یا صدور باشد‪ .‬مثال نود روز پس از رویت یا صدور‪.‬‬

‫ابتدای آن‪ ،‬روز پس از رویت یا ص دور است و روز رویت یا صدور به حساب نمی آید و آخرین روز‪ ،‬زمان سررسید است‪ .‬مثال اگر نود روز باشد‪ ،‬روز نودم‬
‫زمان سررسید است‪.‬‬

‫ماده ‪:2۵۵‬‬

‫«روز رویت در برواتی که به وعده از رویت است و روز صدور برات در برواتی که به وعده از تاریخ صدور است حساب نخواهد شد‪».‬‬

‫سوال‪ :‬آیا روز رویت و روز صدور برات محاسبه میشود؟‬

‫پاسخ‪ :‬خیر‬

‫ماده ‪:2۵۶‬‬

‫«شخصی که وجه برات را قبل از موعد تادیه نموده در مقابل اشخاصی که نسبت به وجه برات حقی دارند مسئول است‪».‬‬

‫سوال‪ :‬اثر پرداخت پیش از موعد چیست؟‬

‫مثال اگر پرداخت به رویت بوده و نود روزه بوده اما در روز نه م آن را پرداخت کرده است در این حالت نسبت به سایر اشخاص که حقی دارند مسئول است‪.‬‬

‫ماده ‪:2۵۷‬‬

‫«اگر دارنده برات به کسی که قبولی نوشته مهلتی برای پرداخت بدهد به ظهرنویسهای ماقبل خود و براتدهنده که به مهلت مزبوررضایت ندادهاند حق‬
‫رجوع نخواهد داشت‪».‬‬

‫ماده ‪ 257‬در خصوص بحث اعطای مهلت است‪.‬‬

‫مثال‪ :‬چهار نفر مسئول پرداخت برات هستند که یکی از آنان از دوستان دارنده برات می باشد‪ ،‬پس از مراجعه دارنده برات به وی‪ ،‬میگوید که به مهلت سه‬
‫ماهه برای پرداخت نیاز دارد و دارنده برات هم قبول میکند اما دیگر مسئوالن رضایت به این مهلت ندارند و تقاضای تعیین و تکلیف دارند‪ ،‬در این حالت‬
‫مسئوالن سندی که رضایت به این مهلت نداشتند بعدا برات دهنده حق رجوع به آنان را نخواهد داشت چون با مهلت دادن نابجا حق رجوع به آنها را از‬
‫دست خواهد داد‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪386‬‬

‫سوال‪ :‬اگر دارنده سند به برات گیر مهلت بدهد نسبت به متعهدانی که رضایت ندارند چه تاثیری دارد؟‬

‫نکته‪ :‬حکم این ماده ‪ ،‬جز احکام استثنایی است‪.‬‬

‫جلسه صد و هفتاد و هشتم‬

‫ماده ‪: 2۵۸‬‬

‫«شخصی که در سر وعده وجه برات را میپردازد بریالذمه محسوب میشود مگر آنکه وجه برات قانوناً در نزد او توقیف شده باشد‪».‬‬

‫اثر پرداخت ‪ :‬اگر شما متعهد سند برات هستید باید سر موعد آن را بپردازید؛ پرداخت مانند تمام موارد ایفای دین موجب سقوط تعهد می شود و در‬
‫نهایت موجب بری الذمه شدن پرداخت کننده است‪.‬‬

‫استثنا ‪ :‬یکی از مواردی که قابل توقیف است پولی است که نزد شما می باشد‪ .‬اگر مدیون نزد شخصی وجهی داشته باشد‪ ،‬طلبکار می تواند آن وجه را‬
‫توقیف کند و دیگر آن شخص نباید وجه را به مدیون بپردازد چون توقیف شده است‪ .‬اگر وجه برات توقیف شده باشد امکان پرداخت وجود ندارد اما در‬
‫سایر موارد طلبکار بری الذمه می شود‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬اثر پرداخت وجه برات در موعد چیست؟‬

‫پاسخ ‪ :‬ماده ‪.258‬‬

‫ماده ‪: 2۵۹‬‬

‫«پرداخت وجه برات ممکن است به موجب نسخه ثانی یا ثالث یا رابع الخ به عمل آید در صورتی که در روی آن نسخه قید شده باشد کهپس از پرداخت‬
‫وجه به موجب این نسخه نسخ دیگر از اعتبار ساقط است‪».‬‬

‫گفتیم که برات میتواند در یک نسخه یا چند نسخه باشد؛ ا گر در چند نسخه باشد یکی از الزامات در مندرجات وجه برات این بود که باید شماره نسخه‬
‫درج شود‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬در صورت وجود نسخ متعدد‪ ،‬پرداخت در مقابل کدام نسخه معتبر است؟‬

‫پاسخ ‪ :‬ماده ‪.259‬‬

‫ماده ‪: 2۶0‬‬

‫«شخصی که وجه برات را بر حسب نسخه بپردازد که در روی آن قبولی نوشته نشده در مقابل شخصی که نسخه قبولی شده را داردمسئول پرداخت وجه‬
‫آن است‪».‬‬

‫سوال ‪ :‬اگر پرداخت در حساب نسخه قبول نشده باشد‪ ،‬ممکن است چه چالشی ایجاد کند؟‬

‫پاسخ ‪ :‬ماده ‪.260‬‬

‫نکته ‪ :‬پرداخت قبل ایفای ناروا است لذا باید در قبال نسخه قبول شده پرداخت انجام شود و برای اخذ وجه به دریافت کننده قبلی رجوع کند‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪387‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫ماده ‪: 2۶1‬‬

‫«در صورت گم شدن براتی که هنوز قبول نشده است صاحب آن می تواند وصول وجه آن را بر حسب نسخه ثانی یا ثالث یا رابع الختقاضا کند‪».‬‬

‫سوال ‪ :‬اگر پیش از قبولی سند برات گم شود و برات در چند نسخه تنظیم شده بوده چه باید کرد؟‬

‫پاسخ ‪ :‬ماده ‪.261‬‬

‫ماده ‪: 2۶2‬‬

‫«اگر نسخه مفقود نسخه باشد که قبولی در روی آن نوشته شده تقاضای پرداخت از روی نسخههای دیگر فقط به موجب امر محکمه پساز دادن ضامن به‬
‫عمل میآید‪».‬‬

‫نکته ‪ :‬اگر نسخه اول برات قبول شده گم شود‪ ،‬تنها با دستور دادگاه و دادن ضامن قبولی نسخه های دیگر ممکن است‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬اگر نسخه قبول شده برات مفقود گردد دارنده چگونه میتواند تقاضای پرداخت کند؟‬

‫پاسخ ‪ :‬ماده ‪.262‬‬

‫ماده ‪( : 2۶3‬ماده مرتبط ‪)2۶۶‬‬

‫«اگر شخصی که برات را گم کرده ‪ -‬اعم از اینکه قبولی نوشته شده یا نشده باشد میتواند نسخه ثانی یا ثالث یا رابع الخ را تحصیل نمایدپس از اثبات اینکه‬
‫برات متعلق به او است میتواند با دادن ضامن تادیه وجه آن را به موجب امر محکمه مطالبه کند‪».‬‬

‫سوال ‪ :‬شخصی که نسخه واحد برات را گم نموده چه کاری باید بکند؟‬

‫پاسخ ‪ :‬ماده ‪.263‬‬

‫ماده ‪: 2۶4‬‬

‫«اگر با وجود تقاضایی که در مورد مواد ‪ 262 - 261‬و ‪ 263‬به عمل آمده است از تادیه وجه برات امتناع شود صاحب برات مفقودمیتواند تمام حقوق خود‬
‫را به موجب اعتراضنامه محفوظ بدارد‪».‬‬

‫سوال ‪ :‬اگر مسئول پرداخت در مورد مواد ‪ 261‬تا ‪ 263‬از پرداخت امتناع نمایندگی سرنوشت حقوق صاحب برات چه خواهد شد؟‬

‫پاسخ ‪ :‬ماده ‪.264‬‬

‫نکته ‪ :‬سفته دارای یک فرم مشخص است و در آن نسخه های متعدد موضوعیت ندارد‪.‬‬

‫ماده ‪( : 2۶۵‬ماده مرتبط ‪)2۶4‬‬

‫«اعتراضنامه مذکور در ماده فوق باید در ظرف ‪ 24‬ساعت از تاریخ وعده برات تنظیم شده و در مواعد و به ترتیبی که در این قانون برایابالغ اعتراضنامه‬
‫معین شده است به براتدهنده و ظهرنویسها ابالغ گردد‪».‬‬

‫سوال ‪ :‬تشریفات اعتراض نامه موضوع ماده ‪ 264‬چیست؟‬

‫پاسخ ‪ :‬ماده ‪.265‬‬

‫ماده ‪: 2۶۶‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪388‬‬

‫«صاحب برات مفقود برای تحصیل نسخه ثانی باید به ظهرنویسی که بالفاصله قبل از او بوده است رجوع نماید ‪ -‬ظهرنویس مزبور ملزماست به صاحب‬
‫برات اختیار مراجعه به ظهرنویس ماقبل خود داده و راهنمایی کند و همچنین هر ظهرنویس باید اختیار رجوع به ظهرنویس ماقبل خودبدهد تا به‬
‫براتدهنده برسد ‪ -‬مخارج این اقدامات بر عهده صاحب برات مفقود خواهد بود‪.‬‬

‫ظهرنویس در صورت امتناع از دادن اختیار مسئول تادیه وجه برات و خساراتی است که بر صاحب برات مفقود وارد شده است‪».‬‬

‫سوال ‪ :‬شیوه تحصیل نسخه دوم چگونه است؟‬

‫پاسخ ‪ :‬ماده ‪.266‬‬

‫نکته ‪ :‬ظهرنویس باید دارنده را برای رجوع به نفرات قبلی راهنمایی کند در غیر این صورت خود مسئول پرداخت است‪.‬‬

‫ماده ‪: 2۶۷‬‬

‫«در صورتی که ضامن برات مفقود (رجوع به مواد ‪ 262‬و ‪ ) 263‬مدتی برای ضمانت خود معین نکرده باشد مدت ضمان سه سال است وهر گاه در ظرف‬
‫این سه سال رسماً مطالبه یا اقامه دعوی نشده باشد دیگر از این حیث دعوی بر علیه او در محکمه مسموع نخواهد بود‪».‬‬

‫سوال ‪ :‬محدوده زمانی ضمانت برات مفقود شده چقدر است؟‬

‫پاسخ ‪ :‬ماده ‪.267‬‬

‫ماده ‪( : 2۶۸‬ماده مرتبط ‪ 2۶۷‬قانون مدنی و ‪ ۵‬قانون صدور چک)‬

‫«اگر مبلغی از وجه برات پرداخته شود به همان اندازه براتدهنده و ظهرنویسها بری میشوند و دارنده برات فقط نسبت به بقیه میتوانداعتراض کند‪».‬‬

‫ماده ‪ 2۶۷‬قانون مدنی ‪:‬‬

‫«ایفاء دین از جانب غیر مدیون هم جایز است اگر چه از طرف مدیون اجازه نداشته باشد ولیکن کسی که دین دیگری را ادا میکند اگر با اذن باشد حق‬
‫مراجعه به او دارد واال حق رجوع ندارد‪».‬‬

‫ماده ‪ ۵‬قانون صدور چک ‪:‬‬

‫«در صورتی که موجودی حساب صادرکننده چک نزد بانک کمتر از مبلغ چک باشد‪ ،‬به ت قاضای دارنده چک بانک مکلف است مبلغ موجودی در حساب را‬
‫به دارنده چک بپردازد و دارنده با قید مبلغ دریافت شده در پشت چک‪ ،‬آن را به بانک تسلیم نماید‪ .‬بانک مکلف است بنا بر درخواست دارنده چک فوراً‬
‫کسری مبلغ چک را در سامانه یکپارچه بانک مرکزی وارد نماید و با دریافت کد رهگیری و درج آن در گواهینامهای با مشخصات مذکور در ماده قبل‪ ،‬آن‬
‫را به متقاضی تحویل دهد‪ .‬به گواهینامه فاقد کد رهگیری در مراجع قضائی و ثبتی ترتیب اثر داده نمیشود‪.‬‬

‫چک مزبور نسبت به مبلغی که پرداخت نگردیده‪ ،‬بی محل محسوب و گواهینامه بانک در این مورد برای دارنده چک جانشین اصل چک میشود‪ .‬در مورد‬
‫این ماده نیز بانک مکلف است اعالمیه مذکور در ماده قبل را برای صاحب حساب ارسال نماید‪».‬‬

‫پرداخت جزئی ‪ :‬طبق ماده ‪ 267‬قانون مدنی در ماده ‪ 5‬قانون صدور چک‪ ،‬میتوان پرداخت جزئی را قبول و یا از پرداخت جزئی امتناع کرد‪ .‬اما در مورد‬
‫اسناد تجاری طبق ماده ‪ 268‬یک قاعده استثنایی بیان شده است که مطابق آن نسبت به اسناد تجاری پرداخت جزئی معتبر است و به هر میزان که‬
‫پرداخت شود همه متعهدان سند بری الذمه می شوند‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا پرداخت جزئی در برات صحیح است و اثر آن چیست؟‬

‫پاسخ ‪ :‬ماده ‪.268‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪389‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫ماده ‪: 2۶۹‬‬

‫«محاکم نمی توانند بدون رضایت صاحب برات برای تادیه وجه برات مهلتی بدهند‪».‬‬

‫قاعده عام ‪ :‬اگر دادگاه شرایط را تشخیص دهد می تواند به بدهکار مهلت بدهد یا قرار اقساط صادر کند‪.‬‬

‫استثنا ‪ :‬در مورد برات تنها زمانی دادگاه می تواند مهلت بدهد یا قرار اقساط صادر کند که دارنده برات راضی باشد‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا دادگاه میتواند برای پرداخت وجه برات مهلت بدهد؟‬

‫پاسخ ‪ :‬ماده ‪.269‬‬

‫پرداخت توسط ثالث ‪ :‬طبق قاعده عام دین را هر ثالثی میتواند بپردازد ولو بدون اذن بدهکار و حتی با مخالفت او و حتی با امتناع طلبکار‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا پرداخت وجه برات توسط شخص ثالث ممکن است؟‬

‫پاسخ ‪ :‬در جلسه بعدی بررسی می شود‪.‬‬

‫جلسه صد و هفتاد و نهم‬

‫مبحث هشتم ‪ -‬تادیه وجه برات به واسطه شخص ثالث‬

‫در قانون مدنی ثالث می تواند دین هر مدیون و بدهکاری را بپردازد حتی اگر بدهکار به او اذن نداده باشد و حتی اگر او با پرداختش مخالفت کند و حتی‬
‫اگر طلبکار هم از دریافت امتناع کند‪ ،‬هیچ کدام از این موارد مانع تادیه دین توسط شخص ثالث نیست‪.‬‬

‫ماده ‪:2۷0‬‬

‫«هر شخص ثالثی میتواند از طرف براتدهنده یا یکی از ظهرنویسها وجه برات اعتراض شده را کارسازی نماید ‪ .‬دخالت شخص ثالث وپرداخت وجه باید‬
‫در اعتراضنامه یا در ذیل آن قید شود‪».‬‬

‫سوال‪ :‬حکم پرداخت وجه برات توسط ثالث چیست؟‬

‫خالصه ماده‪ :‬همان قاعده مدنی اینجا هم جاری است و ثالث میتواند دین را بپردازد‪ ،‬البته با یک سری تشریفاتی که در اعتراضنامه باید قید شود‪.‬‬

‫ثالث از طرف برات دهنده یا یکی از ظهرنویس ها پر داخت میکند‪ ،‬مهم نیست که ثالث از طرف چه کسی وجه برات را پرداخته است و این پرداخت صحیح‬
‫و معتبر است و ثالث دارنده تمام وظایف و حقوق دارنده برات میگردد‪ .‬البته اینکه از طرف چه کسی این پرداخت انجام شده تفاوت هایی هم وجود دارد از‬
‫جهت اینکه به چه کسانی باید مراجعه نماید‪.‬‬

‫ماده ‪:2۷1‬‬

‫«شخص ثالثی که وجه برات را پرداخته دارای تمام حقوق و وظایف دارنده برات است‪».‬‬

‫سوال‪ :‬با پرداخت وجه برات توسط ثالث چه حقوق و وظایفی به او منتقل میشود؟‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪390‬‬

‫ثالث از طرف هرکسی که دین را پرداخت بعدی های آن همگی بری میشوند‪ ،‬مثال اگر از طرف ظهرنویس شماره یک پرداخت نمودید ظهرنویس های بعد‬
‫از آن بری میشوند و یا اگر از طرف برات دهنده(محیل) پرداخت شود همه ظهرنویس ها بری الذمه میشوند و فقط حق مراجعه به محیل را دارد‪.‬‬

‫ماده ‪:2۷2‬‬

‫«اگر وجه برات را شخص ثالث از طرف براتدهنده پرداخت‪ ،‬تمام ظهرنویسها بریالذمه میشوند و اگر پرداخت وجه از طرف یکی از ظهرنویسها به عمل‬
‫آید ظهرنویسهای بعد از او بریالذمهاند‪».‬‬

‫سوال‪ :‬پرداخت ثالث چه تاثیری در بری الذمه شدن مسئوالن سند دارد؟ پرداخت ثالث چه اشخاصی را بری الذمه میکند؟‬

‫تمام ظهرنویسها بریالذمه میشوند ‪ :‬چون همه بعد از برات دهنده هستند‪.‬‬

‫پرداخت دین توسط ثالث های متعدد ‪ :‬طبق قانون مدنی اگر چند ثالث وجود دارند که میخواهد دین شخصی را پرداخت نمایند بین این چند نفر‬
‫بدهکار است که تصمیم میگیرد کدام شخص را قبول کند اما در اینجا مسئولیت تضامنی بین مسئوالن پرداخت است‪ ،‬اگر چند نفر قصد پرداخت دین را‬
‫دارند مدیون نمیتواند شخص خاصی را انتخاب کند‪ ،‬پرداخت از شخصی پذیرفته میشود که تعداد افراد بیشتری با پرداخت او بری الذمه می شوند‪ ،‬اگر یک‬
‫نفر آمده که از طرف برات دهنده پرداخت نماید و یک نفر دیگر هم آمده است از طرف ظهرنویس چهارم بپردازد‪ ،‬ثالثی که از طرف برات دهنده میخواهد‬
‫دین را بپردازد پذیرفته میشود چون تعداد افراد بیشتری توسط او بری الذمه میشوند‪.‬‬

‫معیار این است‪ :‬با کدام پرداخت افراد بیشتری بری الذمه میشوند‪.‬‬

‫ماده ‪:2۷3‬‬

‫«اگر دو شخص متفقاً هر یک از جانب یکی از مسئولین برات برای پرداخت وجه حاضر شوند پیشنهاد آن کس پذیرفته است که تادیه وجهاز طرف او عده‬
‫زیادتری از مسئولین را بریالذمه میکند‪ ،‬اگر خود محالعلیه پس از اعتراض برای تادیه وجه حاضر شود بر هر شخص ثالثی ترجیح دارد‪».‬‬

‫سوال‪ :‬اگر اشخاص ثالث متعددی پیشنهاد پرداخت وجه برات را بنمایند معیار پذیرش چیست؟‬

‫متفقاً‪ :‬باید با هم آمده باشند نه اینکه جداگانه‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬اگر محال علیه جهت تادیه وجه حاضر شود همگی بری میشوند‪.‬‬

‫مبحث نهم ‪ -‬حقوق و وظایف دارنده برات‬

‫ماده ‪:2۷4‬‬

‫«نسبت به برواتی که وجه آن باید در ایران به رویت یا به وعده از رویت تادیه شود اعم از اینکه برات در ایران صادر شده باشد یا درخارجه دارنده برات‬
‫مکلف است پرداخت یا قبولی آن را در ظرف یک سال از تاریخ برات مطالبه نماید و اال حق رجوع به ظهرنویسها و همچنین به براتدهنده که وجه برات را‬
‫به محالعلیه رسانیده است نخواهد داشت‪».‬‬

‫سوال ماده ‪ 2۷4‬و ‪ :2۷۵‬وظایف دارنده برات چیست؟‬

‫به رویت یا به وعده از رویت‪ :‬به محض دیدن سند یا چند روز بعد از دیدن سند باید بپردازد‪.‬‬

‫مهلت یک ساله مزایا ‪ :‬دارنده برات یک سال فرصت دارد تا مطالبه نماید‪ ،‬گذشت زمان حق را از بین نمی برد اما یک سری مزایای جانبی وجود دارد که‬
‫سند تجاری این مزایا را سلب میکند زیرا می توانست به ظهرنویس یا برات دهنده ای که پول را به محال علیه تحویل داده و محال علیه بدهکار است‬
‫مراجعه کند‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪391‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫ماده ‪:2۷۵‬‬

‫«اگر در برات اعم از اینکه در ایران صادر شده باشد یا در خارجه برای تقاضای قبولی مدت بیشتر یا کمتری مقرر شده باشد دارنده براتباید در همان مدت‬
‫قبولی برات را تقاضا نماید و اال حق رجوع به ظهرنویسها و براتدهنده که وجه برات را به محالعلیه رسانیده است نخواهد داشت‪».‬‬

‫وظیفه دارنده برات‪ :‬این است در حداکثر یک سال مطالبه کند اما اگر زمان تعیین نشده باشد همان ابتدا صادرکننده برات گفته برات به رویت است و‬
‫باید در یک ماه مطالبه شود‪.‬‬

‫رابطه ماده ‪ 2۷4‬و ‪ 2۷۵‬از نظر اصولی‪ :‬رابطه ورود است‪ ،‬ماده ‪ 275‬وارد بر ماده ‪ 274‬است یعنی اگر بعد از دو ماه مطالبه شود میگویند که شما قرار‬
‫بوده طی دو ماه مطالبه کنید و این مشمول ماده ‪ 274‬نیست بلکه ‪ 275‬است‪ ،‬زیرا ماده ‪ 274‬جایی حاکم است که ماده ‪ 275‬نباشد‪.‬‬

‫ماده ‪:2۷۶‬‬

‫«اگر ظهرنویسی برای تقاضای قبولی مدتی معین کرده باشد دارنده برات باید در مدت مزبور تقاضای قبولی نماید و اال در مقابل آن ظهرنویس نمیتواند از‬
‫مقررات مربوطه به بروات استفاده کند‪».‬‬

‫ماده ‪ 276‬شبیه به ماده ‪ 275‬است با این تفاوت که در ‪ 275‬صادر کننده برات مدت قرار میداد اما در این ماده یکی از ظهرنویس ها برای مسئولیت خودش‬
‫زمان میگذارد‪.‬‬

‫سوال‪ :‬اگر ظهرنویس برای قبولی مدت تعیین نموده باشد وظیفه دارنده برات چیست؟‬

‫ماده ‪:2۷۷‬‬

‫«هر گاه دارنده برات به رویت یا به وعده که در یکی از شهرهای ایران صادر و باید در ممالک خارجه تادیه شود در مواعد مقرر در مواد فوق قبولی نوشتن‬
‫یا پرداخت وجه را مطالبه نکرده باشد مطابق مقررات همان مواد حق او ساقط خواهد شد‪».‬‬

‫سوال‪ :‬اگر دارنده برات مواعد مشخص شده در مواد باال را رعایت ننماید تکلیف چیست؟‬

‫ماده ‪:2۷۸‬‬

‫«مقررات فوق مانع نخواهد بود که بین دارنده برات و براتدهنده و ظهرنویسها قرارداد دیگری مقرر گردد‪».‬‬

‫سوال‪ :‬آیا مواد ‪ 274‬الی ‪ 277‬آمره اند یا مخیره؟‬

‫پاسخ‪ :‬مخیره اند و امکان توافق خالف آن وجود دارد‪.‬‬

‫جلسه صد و هشتادم‬
‫ماده ‪:2۷۹‬‬

‫«دارنده برات باید روز وعده وجه برات را مطالبه کند‪».‬‬

‫سوال‪ :‬دارنده براتی که سررسید دارد باید چه زمانی مطالبه کند؟‬

‫زمانی که موعد سررسید میشود باید مطالبه گردد‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪392‬‬

‫سوال‪ :‬آیا دارنده برات حق مطالبه قبل از وعده را دارد؟ و در مقابل آیا حق اعطای مهلت به برات گیر را دارد؟‬

‫پاسخ‪ :‬دارنده برات حق مطالبه پیش از وعده را ندارد‪ .‬مطابق قاعده در هر دینی حق مطالبه پیش از موعد وجود ندارد اما در مورد اعطای مهلت گرچه‬
‫قاعده آن است که طلبکار میتواند به بدهکار مهلت دهد اما استثنائا در مورد دین برواتی نباید مهلت دهد‪ ،‬یا اگر میخواهد که مهلت دهد با اذن متعهدان‬
‫سند باشد‪ ،‬در غیر اینصورت حق مراجعه به متعهدان سند را از دست خواهد داد‪.‬‬

‫ماده ‪:2۸0‬‬

‫«امتناع از تادیه وجه برات باید در ظرف ده روز از تاریخ وعده به وسیله نوشته که اعتراض عدم تادیه نامیده میشود معلوم گردد‪».‬‬

‫سوال‪ :‬اعتراض عدم تادیه باید در چه زمانی و چگونه انجام شود؟‬

‫ماده ‪:2۸1‬‬

‫«اگر روز دهم تعطیل باشد اعتراض روز بعد آن به عمل خواهد آمد‪».‬‬

‫ماده ‪:2۸2‬‬

‫« نه فوت محالعلیه نه ورشکستگی او نه اعتراض نکولی دارنده برات را از اعتراض عدم تادیه مستغنی نخواهد کرد‪».‬‬

‫سوال‪ :‬چه مواردی دارنده را از اعتراض عدم تادیه بی نیاز می نماید؟‬

‫پاسخ‪ :‬هیچ اتفاقی شخص را از اعتراض عدم تادیه بی نیاز نمیکند‪.‬‬

‫سوال‪ :‬در چه موردی امکان اعتراض پیش از وعده وجود دارد؟‬

‫پاسخ‪ :‬قاعدتا نمیشود اما استثنائا در ورشکستگی میشود‪.‬‬

‫ماده ‪:2۸3‬‬

‫«در صورتی که قبولکننده برات قبل از وعده ورشکست شود حق اعتراض برای دارنده برات باقی است‪».‬‬

‫دارنده برات سر وعده مطالبه نموده ولی پرداخت نشده است‪ ،‬اعتراض عدم تادیه هم انجام شد‪.‬‬

‫سوال‪ :‬دارنده برات عالوه بر اعتراض عدم تادیه چه وظیفه ای دارد؟‬

‫پاسخ‪ :‬وظیفه اطالع رسانی و مطلع کردن به شخصی که برات را به او واگذار کرده است را دارد‪.‬‬

‫ماده ‪:2۸4‬‬

‫«دارنده براتی که به علت عدم تادیه اعتراض شده است باید در ظرف ده روز از تاریخ اعتراض عدم تادیه را به وسیله اظهارنامه رسمی یا مراسله سفارشی‬
‫دو قبضه به کسی که برات را به او واگذار نموده اطالع دهد‪».‬‬

‫باید ید ماقبل خود را مطلع نماید‪ .‬ید ما قبل‪ ،‬اعم از ظهرنویس یا صادر کننده است‪.‬‬

‫مراسله سفارشی دو قبضه ‪ :‬نامه خاصی است و با نامه ای که در صندوق پست گذاشته میشود تفاوت دارد‪ ،‬دوقبضه هم یعنی اینکه دو رسید دارد که‬
‫یک رسید به شما برمیگردد که بدانید چنین نامه ای با چنین مشخصانی دارید‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪393‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫ماده ‪:2۸۵‬‬

‫«هر یک از ظهرنویسها نیز باید در ظرف ده روز از تاریخ دریافت اطالعنامه فوق آن را به همان وسیله به ظهرنویس سابق خود اطالع دهد‪».‬‬

‫هدف این است که بدانند محال علیه( قبول کننده برات) این برات را نپرداخته است‪.‬‬

‫ماده ‪:2۸۶‬‬

‫«(اصالحی‪ - )1358/10/26‬اگر دارنده براتی که بایستی در ایران تادیه شود و به علت عدم پرداخت اعتراض شده‪ ،‬بخواهد از حقی که ماده ‪ 249‬برای او‬
‫مقرر داشته استفاده کند باید در ظرف یک سال از تاریخ اعتراض‪ ،‬اقامه دعوی نماید‪.‬‬

‫تبصره ‪ -‬هر گاه محل اقامت مدعی علیه خارج از محلی باشد که وجه برات باید در آنجا پرداخته شود برای هر شش فرسخ‪ ،‬یک روز اضافه خواهدشد‪».‬‬

‫سوال‪ :‬مهلت اقامه دعوی در براتی که باید در ایران تادیه شود چقدر است؟‬

‫ماده ‪:24۹‬‬

‫«براتدهنده‪ ،‬کسی که برات را قبول کرده و ظهرنویس ها در مقابل دارنده برات مسئولیت تضامنی دارند‪ .‬دارنده برات در صورت عدم تادیه و اعتراض‬
‫می تواند به هر کدام از آنها که بخواهد منفرداً یا به چند نفر یا به تمام آنها مجتمعاً رجوع نماید‪ .‬همین حق را هر یک از ظهرنویسها نسبت به براتدهنده‬
‫و ظهرنویسهای ماقبل خود دارد‪.‬‬

‫اقامه دعوی بر علیه یک یا چند نفر از مسئولین موجب اسقاط حق رجوع به سایر مسئولیت برات نیست‪ .‬اقامهکننده دعوی ملزم نیست ترتیب ظهرنویسی‬
‫را از حیث تاریخ رعایت کند‪ .‬ضامنی که ضمانت براتدهنده یا محالعلیه یا ظهرنویسی را کرده فقط با کسی مسئولیت تضامنی دارد که از او ضمانت نموده‬
‫است‪».‬‬

‫ماده ‪ 249‬در خصوص مسئولیت تضامنی متعهدان سند است‪ .‬اگر بخواهید مسئولیت تضامنی وجود داشته باشد باید ظرف یک سال از تاریخ اعتراض اقامه‬
‫دعوی شود و آنها خوانده قرار بگیرند واال مرور زمان باعث میشود که مسئولیت تضامنی از بین رود‪ .‬مرور زمان های حقوقی هیچ حقی را از بین نمی برد‪.‬‬

‫ماده ‪:2۸۷‬‬

‫«(اصالحی ‪ - )1358/10/26‬در مورد برواتی که باید در خارجه تادیه شود‪ ،‬اقامه دعوی بر علیه براتدهنده و یا ظهرنویسهای مقیم ایران در ظرف دو سال‬
‫از تاریخ اعتراض باید به عمل آید‪».‬‬

‫سوال‪ :‬مهلت اق امه دعوی در براتی که باید در خارج تادیه شود چقدر است؟‬

‫ماده ‪:2۸۸‬‬

‫« هر یک از ظهرنویسها بخواهد از حقی که در ماده ‪ 249‬به او داده شده استفاده نماید باید در مواعدی که به موجب مواد ‪ 286‬و ‪ 287‬مقرراست اقامه‬
‫دعوی کند و نسبت به او موعد از فردای ابالغ احضاریه محکمه م حسوب است و اگر وجه برات را بدون اینکه بر علیه او اقامه دعوی شدهباشد تادیه نماید‬
‫از فردای روز تادیه محسوب خواهد شد‪».‬‬

‫یا جهت دریافت به او مراجعه میشود یا اینکه علیه او اقامه دعوی میشود و زمانی که احضاریه ارسال میشود از فردای آن مرور زمان شروع میشود‪.‬‬

‫سوال‪ :‬آ یا ظهرنویس ها برای حق مراجعه به ظهرنویس دیگر هم مرور زمان دارند؟‬

‫پاسخ‪ :‬بله‪ ،‬فقط تاریخ آن تاریخ اعتراض نیست‪.‬‬

‫ماده ‪:2۸۹‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪394‬‬

‫«پس از انقضاء مواعد مقرره در مواد فوق دعوی دارنده برات بر ظهرنویسها و همچنین دعوی هر یک از ظهرنویسها بر ید سابق خود درمحکمه پذیرفته‬
‫نخواهد شد‪».‬‬

‫سوال‪ :‬ضمانت اجرای عدم رعایت مهلت های یک ساله و دو ساله چیست؟‬

‫صادر کننده برات هم فقط در صورتی بری میشود که وجه برات را به برات گیر رسانده باشد در غیر اینصورت مدیون باقی می ماند‪.‬‬

‫سوال‪ :‬آیا مرور زمان شامل صادر کننده برات هم میشود یا خیر؟‬

‫ماده ‪:2۹0‬‬

‫«پس از انقضاء مواعد فوق دعوی دارنده و ظهرنویسهای برات بر علیه براتدهنده نیز پذیرفته نمیشود مشروط بر اینکه براتدهنده ثابتنماید در سر وعده‬
‫وجه برات را به محالعلیه رسانیده و در این صورت دارنده برات فقط حق مراجعه به محالعلیه خواهد داشت‪».‬‬

‫جلسه صد و هشتاد و یکم‬

‫ماده ‪: 2۹1‬‬

‫«اگر پس از انقضاء موعدی که برای اعتراض و ابالغ اعتراضنامه یا برای اقامه دعوی مقرر است براتدهنده یا هر یک از ظهرنویسها بهطریق محاسبه یا‬
‫عنوان دیگر وجهی را که برای تادیه برات به محالعلیه رسانیده بود مسترد دارد دارنده برات برخالف مقررات دو ماده قبل حق خواهدداشت که بر علیه‬
‫دریافتکننده وجه اقامه دعوی نماید‪».‬‬

‫اتمام مهلت اقامه دعوی ‪ :‬مهلت هایی برای اقامه دعوی مطرح شد و گفتیم که اگر این مهلت ها تمام شود دارنده مزایایی را که نسبت به متعهدان دارد‬
‫از دست می دهد و دیگر نمی تواند به آنها مراجعه کند‪.‬‬

‫استثنا ‪ :‬ماده ‪ 291‬یک استثنا را بیان می کند که مطابق آن‪ ،‬شما به عنوان دارنده برات بعد از انقضای موعد اقامه دعوا کنید اما همچنان حق مراجعه به‬
‫ظهرنویس را خواهید داشت‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬در چه موردی دارنده پس از انقضای مواعد هم حق دارد علیه یکی از متعهدان سند اقامه دعوا کند؟‬

‫پاسخ ‪ :‬ماده ‪.291‬‬

‫مثال ‪ :‬مهلت ها گذشته و من یکی از ظهرنویس ها هستم؛ شما به عنوان دارنده نمیتوانید پس از انقضای موعد من را طرف دعوا قرار دهید اما خبردار‬
‫میشوید و ادله ای به دست می آورید که من آن پول را از محال علیه مسترد کردهام؛ در این صورت پس از انقضای مدت میتوانید علیه من اقامه دعوا‬
‫کنید‪.‬‬

‫ماده ‪: 2۹2‬‬

‫«پس از اقامه دعوی محکمه مکلف است به مجرد تقاضای دارنده براتی که به علت عدم تادیه اعتراض شده است معادل وجه برات را ازاموال مدعیعلیه به‬
‫عنوان تامین توقیف نماید‪».‬‬

‫در مبحث تامین خواسته آیین دادرسی مدنی (ماده ‪ 108‬آ‪.‬د‪.‬م‪ ).‬خواندیم که یکی از مواردی که شما میتوانید بدون تودیع خسارت احتمالی و تحمل هزینه‬
‫تامین خواسته بگیرید و مالی را توقیف کنید این بود که دعوای شما مستند به سند تجاری باشد‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪395‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫سوال ‪ :‬توقیف مال و تامین خواسته در برات چگونه است؟‬

‫پاسخ ‪ :‬ماده ‪.292‬‬

‫مبحث دهم ‪ -‬در اعتراض یا پروتست‬

‫ماده ‪: 2۹3‬‬

‫«اعتراض در موارد ذیل به عمل میآید‪:‬‬

‫‪ )1‬در مورد نکول‪.‬‬

‫‪ )2‬در مورد امتناع از قبول یا نکول‪.‬‬

‫‪ )3‬در مورد عدم تادیه‪.‬‬

‫اعتراضنامه باید در یک نسخه تنظیم و به موجب امر محکمه بدایت به توسط مامور اجراء به محل اقامت اشخاص ذیل ابالغ شود‪:‬‬

‫‪ )1‬محالعلیه‪.‬‬

‫‪ )2‬اشخاصی که در برات برای تادیه وجه عنداالقتضاء معین شدهاند‪.‬‬

‫‪ )3‬شخص ثالثی که برات را قبول کرده است‪.‬‬

‫اگر در محلی که اعتراض به عمل می آید محکمه بدایت نباشد وظایف او با رعایت ترتیب به عهده امین صلح یا رییس ثبت اسناد یا حاکم محل خواهدبود‪».‬‬

‫سوال ‪ :‬موارد اعتراض و شرایط اعتراض نامه چیست؟‬

‫پاسخ ‪ :‬ماده ‪.293‬‬

‫نکته ‪ :‬در صورت نکول یا امتناع از قبول و نکول اعتراض نکول به عمل می آید و در صورت عدم تادیه اعتراض عدم تادیه‪.‬‬

‫* محکمه بدایت ‪ :‬دادگاه بدوی‬

‫نکته ‪ :‬در حال حاضر در تمام حوزه ها دادگاه عمومی وجود دارد و همین طور امروزه امین صلح دیگر وجود ندارد‪ .‬امین صلح در گذشته تقریبا نقشی مانند‬
‫شورای حل اختالف داشته است‪.‬‬

‫ماده ‪: 2۹4‬‬

‫«اعتراض نامه باید مراتب ذیل را دارا باشد‪:‬‬

‫‪ ) 1‬سواد کامل برات با کلیه محتویات آن اعم از قبولی و ظهرنویسی و غیره‪.‬‬

‫‪ )2‬امر به تادیه وجه برات‪.‬‬

‫مامور اجرا باید حضور یا غیاب شخصی که باید وجه برات را بدهد و علل امتناع از تادیه یا از قبول و همچنین علل عدم امکان امضاء یا امتناع از امضاء را‬
‫در ذیل اعتراضنامه قید و امضاء کند‪».‬‬

‫سوال ‪ :‬اعتراض نامه های موضوع ماده ‪ 293‬بایستی شامل چه مندرجاتی باشد؟‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪396‬‬

‫پاسخ ‪ :‬ماده ‪.294‬‬

‫* سواد کامل برات ‪ :‬محتوای کامل برات‬

‫نکته ‪ :‬هم در مورد ماده ‪ 294‬و هم در مورد ماده ‪ 296‬در حال حاضر مطابق قواعد آیین دادرسی مدنی عمل میشود‪.‬‬

‫ماده ‪: 2۹۵‬‬

‫«هیچ نوشته نمیتواند از طرف دارنده برات جایگیر اعتراضنامه شود مگر در موارد مندرجه در مواد ‪ 262 - 261‬و ‪ 263‬راجع به مفقود شدن برات‪».‬‬

‫روش های دیگر نمی تواند جایگزین اعتراض نامه شود‪.‬‬

‫ماده ‪: 2۹۶‬‬

‫«مامور اجرا باید سواد صحیح اعتراضنامه را به محل اقامت اشخاص مذکور در ماده ‪ 293‬بدهد‪».‬‬

‫ماده ‪: 2۹۷‬‬

‫«دفتر محکمه یا دفتر مقاماتی که وظیفه محکمه را انجام می دهند باید مفاد اعتراضنامه را روز به روز به ترتیب تاریخ و نمره در دفترمخصوصی که صفحات‬
‫آن به توسط رییس محکمه یا قائممقام او نمره و امضاء شده است ثبت نمایند ‪ -‬در صورتی که محل اقامت براتدهنده یاظهرنویس اولی در روی برات قید‬
‫شده باشد دفتر محکمه باید آنها را توسط کاغذ سفارشی از علل امتناع از تادیه مستحضر سازد‪».‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا مفاد اعتراض نامه باید در جایی مندرج گردد یا خیر؟‬

‫پاسخ ‪ :‬ماده ‪.297‬‬

‫جلسه صد و هشتاد و دوم‬

‫برات یک سند تجاری بینالمللی است که ممکن است در خارج از کشور تنظیم شود و باید احکام آن را بدانیم‪.‬‬

‫نام های دیگر ‪ :‬برات رجوعی را ممکن است به عنوان برات مجدد یا برات متقابل هم بشنوید‪.‬‬

‫پیگیری دریافت وجه برات ‪ :‬زمانی که شما براتی را در دست دارید که پرداخت نشود و بخواهید آن را دریافت کنید دو راه خواهید داشت؛ راه اول با‬
‫اجتماع شرایطی اقامه دعوا بود و همچون هر حقی که از طریق محاکم می توانید جلوی انکار و تضییع آن را بگیرید‪ ،‬در این مورد هم ممکن است‪ .‬راه‬
‫دیگری که قانون پیش بینی کرده بحث برات رجوعی است‪.‬‬

‫مبلغ برات رجوعی ‪ :‬براتی که صادر شده پرداخت نشده شما می توانید مبلغ مندرج در برات را به عالوه مخارجی که گفته شده جمع کنید و با اجتماع‬
‫شرایطی صورتحساب تنظیم می شود و برات دیگری صادر می کنید‪ .‬به برات رجوعی میگوییم برات متقابل چون در مقابل برات اصلی است و همین طور‬
‫به آن می گویم برات مجدد چون برات اول برات اصلی است‪ .‬در واقع شما هم دارنده برات اصلی و هم محیل (براتکش) و صادر کننده برات دوم هستید‪.‬‬

‫محال علیه برات رجوعی ‪ :‬محال علیه همان براتگیر است یعنی کسی که باید برات را پرداخت کند که یا صادرکننده و یا ظهرنویس خواهد بود‪.‬‬

‫ماده ‪: 2۹۸‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪397‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫«برات رجوعی براتی است که دارنده برات اصلی پس از اعتراض برای دریافت وجه آن و مخارج صدور اعتراضنامه و تفاوت نرخ بهعهده براتدهنده یا یکی‬
‫از ظهرنویسها صادر میکند‪».‬‬

‫سوال ‪ :‬برات رجوعی چیست؟‬

‫پاسخ ‪ :‬ماده ‪.298‬‬

‫نکته ‪ :‬منظور از اعتراض در این ماده اعتراض عدم تادیه است‪.‬‬

‫مبلغ برات رجوعی ‪ :‬مبلغ عددی است که از حاصل جمع وجه برات اصلی به عالوه هزینههای اعتراض نامه و بعالوه به دست می آید‪.‬‬

‫ماده ‪: 2۹۹‬‬

‫«اگر برات رجوعی به عهده برات دهنده اصلی صادر شود تفاوت بین نرخ مکان تادیه برات اصلی و نرخ مکان صدور آن به عهده اوخواهد بود و اگر برات‬
‫رجوعی به عهده یکی از ظهرنویسها صادر شود مشارالیه باید از عهده تفاوت نرخ مکانی که برات اصلی را در آنجا معامله یاتسلیم کرده است و نرخ مکانی‬
‫که برای رجوعی در آنجا صادر شده است برآید‪».‬‬

‫نکته ‪ :‬برات رجوعی برات به رویت است‪.‬‬

‫تفاوت نرخ ‪ :‬برات رجوعی که الجرم به رویت صادر می شود یک ارزش مبادالتی نسبت به برات اصلی دارد که همان تفاوت نرخ است‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬مسئولیت تفاوت نرخ ها بر چه شخصی یا اشخاصی تحمیل می شود؟‬

‫پاسخ ‪ :‬ماده ‪.299‬‬

‫نکته ‪ :‬منظور از «او» در ماده ‪ 299‬صادر کننده برات اصلی است‪.‬‬

‫برات بر عهده ظهرنویس ‪ :‬ممکن است به دالیلی مانند اعتبار باالتر برات رجوعی بر عهده یکی از ظهرنویس ها صادر شود که تفاوت نرخ هم بر همان‬
‫ظهرنویس متحمل می شود‪.‬‬

‫جمع بندی ‪ :‬محال علیه برات مرجوعی باید تفاوت نرخ را تحمل کند‪.‬‬

‫ماده ‪: 300‬‬

‫«به برات رجوعی باید صورتحسابی (حساب بازگشت) ضمیمه شود ‪ -‬در صورت حساب مزبور مراتب ذیل قید میگردد‪:‬‬

‫‪ )1‬اسم شخصی که برات رجوعی به عهده او صادر شده است‪.‬‬

‫‪ )2‬مبلغ اصلی برات اعتراض شده‪.‬‬

‫‪ )3‬مخارج اعتراضنامه و سایر مخارج معموله از قبیل حقالعمل صراف و دالل و وجه تمبر و مخارج پست و غیره‪.‬‬

‫‪ )4‬مبلغ تفاوت نرخهای مذکور در ماده (‪».)299‬‬

‫وقتی برات رجوعی صادر می شود باید همراه با یک ضمیمه باشد که به آن پیوست شده است‪ .‬این پیوست صورت حسابی می باشد که حساب و کتاب در‬
‫آن انجام شده است‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬مندرجات و محتویات صورتحساب پیوست شده برات رجوعی شامل چه مواردی است؟‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪398‬‬

‫پاسخ ‪ :‬ماده ‪.300‬‬

‫خالصه ‪ :‬همه آنچه که باید صادر کننده برات دریافت کند چه به موجب سند اصلی و چه به موجب سایر متفرعات مندرج خواهد شد‪.‬‬

‫ماده ‪: 301‬‬

‫«صورت حساب مذکور در ماده قبل باید توسط دو نفر تاجر تصدیق شود به عالوه الزم است برات اعتراض شده و سواد مصدقی ازاعتراضنامه به صورت‬
‫حساب مزبور ضمیمه گردد‪».‬‬

‫شرایط صورتحساب ‪ :‬صورتحساب فراهم شده طبق ماده ‪ 300‬باید طبق تشریفاتی انجام شود در غیر این صورت اعتبار نخواهد داشت‪ .‬صورتحساب اوالً‬
‫باید تصدیق شود و دوما خود باید یک ضمیمه داشته باشد‪.‬‬

‫ضمیمه صورتحساب ‪ :‬ضمیمه برات اعتراض شد ه و همین طور یک سواد مصدق یا همان کپی برابر اصل (رونوشت گواهی شده) از اعتراض نامه است‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬شرایط الزم جهت اعتبار صورتحساب موضوع ماده ‪ 300‬چیست؟‬

‫پاسخ ‪ :‬ماده ‪.301‬‬

‫ماده ‪: 302‬‬

‫«هر گاه برات رجوعی به عهده یکی از ظهرنویسها صادر شود عالوه بر مراتب مذکور در مواد ‪ 300‬و ‪ 301‬باید تصدیقنامه که تفاوت بیننرخ مکان تادیه‬
‫برات اصلی و مکان صدور آن را معین نماید ضمیمه شود‪».‬‬

‫محال علیه برات رجوعی می تواند یکی از ظهرنویس ها باشد که در این صورت عالوه بر موارد ماده ‪ 300‬و ‪ ،301‬یک ضمیمه تفاوت نرخ هم باید به آن‬
‫اضافه شود‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬اگر برات رجوعی بر عهده ظهرنویس صادر گردد چه چیزی باید به آن ضمیمه شود؟‬

‫پاسخ ‪ :‬ماده ‪.302‬‬

‫ماده ‪: 303‬‬

‫«نسبت به یک برات صورتحساب بازگشت متعدد نمیتوان ترتیب داد و اگر برات رجوعی به عهده یکی از ظهرنویسها صادر شده باشد حساب بازگشت‬
‫متوالیاً به توسط ظهرنویسها پرداخته میشود تا به براتدهنده اولی برسد‪.‬‬

‫تحمیالت براتهای رجوعی را نمیتوان تماماً بر یک نفر وارد ساخت ‪ -‬هر یک از ظهرنویسها و براتدهنده اولی فقط عهدهدار یک خرج است‪».‬‬

‫نحوه پرداخت ‪ :‬هر کدام از ظهرنویس ها و برات دهنده اولی فقط یک هزینه را می پردازند یعنی ظهرنویس شماره ‪ 3‬نمیتواند هزینه ها در صورتحسابی‬
‫که دارنده برات اصلی در برات رجوعی ضمیمه کرده است بر ظهرنویس های قبلی تحمیل کند‪.‬‬

‫خالصه ‪ :‬هر شخص عهده دار یک هزینه می شود‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا نسبت به یک برات امکان ضمیمه کردن صورت حساب های متعدد وجود دارد؟‬

‫پاسخ ‪ :‬ماده ‪.303‬‬

‫* تحمیالت ‪ :‬هزینه های تحمیل شده‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪399‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫ماده ‪: 304‬‬

‫«خسارت تاخیر تادیه مبلغ اصلی برات که به واسطه عدم تادیه اعتراض شده است از روز اعتراض و خسارت تاخیر تادیه مخارجاعتراض و مخارج برات‬
‫رجوعی فقط از روز اقامه دعوی محسوب میشود‪».‬‬

‫مبدا محاسبه تاخیر تادیه ‪ :‬خسارت تأخیر تأدیه در دو مورد ممکن است؛ یک مبلغ اصلی برات است که دیر پرداخت شده و دیگری مخارجی که باید‬
‫پرداخت شود اما به موقع پرداخت نشده است‪.‬‬

‫روز اعتراض ‪ :‬تاریخ ثبت واخواست نامه در دفتر ثبت واخواست ها‬

‫سوال ‪ :‬محاسبه خسارت تاخیر تادیه از چه زمانی آغاز می شود؟‬

‫پاسخ ‪ :‬ماده ‪.304‬‬

‫جلسه صد و هشتاد و سوم‬

‫ماده ‪: 30۵‬‬

‫«در مورد برواتی که در خارج ایران صادر شده شرایط اساسی برات تابع قوانین مملکت صدور است‪.‬‬

‫هر قسمت از سایر تعهدات براتی (تعهدات ناشی از ظهرنویسی ‪ -‬ضمانت ‪ -‬قبولی و غیره) نیز که در خارجه به وجود آمده تابع قوانین مملکتی است که‬
‫تعهد در آنجا وجود پیدا کرده است‪.‬‬

‫معذالک اگر شرایط اساسی برات مطابق قانون ایران موجود و یا تعهدات براتی موافق قانون ایران صحیح باشد کسانی که در ایران تعهداتی کردهاند حقاستناد‬
‫به این ندارند که شرایط اساسی برات یا تعهدات براتی مقدم بر تعهد آنها مطابق با قوانین خارجی نیست‪».‬‬

‫صالحیت دادگاه ‪ :‬هیچ دولت مستقلی به معنای واقعی صالحیت دادگاه های خود را به کشور خارجی واگذار نمیکند یعنی اگر کشوری نسبت به یک‬
‫جرم ی ا یک مسئله بر این عقیده باشد که دادگاهش صالحیت ندارد آن دولت یا حاکمیت استقالل ندارد‪.‬‬

‫موضوع مرتبط ‪ :‬مانند اتفاقی که در عهدنامه ترکمنچای یا گلستان رخ داد و ایران مطابق این عهدنامه ها صالحیت رسیدگی به جرایم روس ها را از دست‬
‫داد؛ همینطور در دوران پهلوی که رسیدگی به جرائم آمریکاییها در ایران معاف شد‪.‬‬

‫عدم واگذاری صالحیت دادگاه ‪ :‬اگر طبق برخی قوانین دادگاه یک کشور نسبت به یک جرم صالحیت داشته باشد قوانین دیگر نمی توانند این صالحیت‬
‫را از بین ببرند؛ در واقع اگر طبق قانون رسیدگی به یک مسئله کیفری یا حقوقی واجب باشد ‪ ،‬هیچ قانونی صالحیت رسیدگی به جرایم را معاف نمی کند‬
‫و آن را به دادگاه خارجی نمی سپارد‪ .‬در حقوق جزا هم بررسی کردیم که حتی اگر دادگاه خارجی به یک جرم رسیدگی کرده باشد مانع صالحیت دادگاه‬
‫داخلی نخواهد بود‪.‬‬

‫حاکمیت قانون ‪ :‬در مورد حکومت قانون هم حاکمیت های مختلف جدی هستند اما کمی نرم تر رفتار می کنند یعنی اجازه میدهند قانون کشور خارجی‬
‫صالح باشد مانند احوال شخصیه که به راحتی قانون خارجی صالح دانسته شده است‪.‬‬

‫موضوع بحث ‪ :‬بحث اینجاست که آیا قانون ایران و دادگاه ها حاضر ایرانی اجازه حکومت قانون خارجی در ایران را میدهند یا خیر؟ آیا براتی که در کشور‬
‫خارجی صادر شده در ایران اعتبار دارد؟‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪400‬‬

‫صدور برات در ایران ‪ :‬هر براتی یک محل صدور دارد که یا در ایران است و یا در خارج از ایران اگر محل صدور برات ایران باشد همین مقرراتی که در‬
‫قانون تجارت بررسی شد اجرایی می شود‪.‬‬

‫صدور برات بدون رعایت مقررات ‪ :‬اگر براتی در ایران صادر شده باشد و شرایط صدور برات را داشته باشد اما طبق مقررات کشورهای دیگر شرایط برات‬
‫رعایت شده باشد‪ ،‬در دادگاه ایران پذیرفته نمی باشد‪.‬‬

‫صدور برات با مقررات خارجی ‪ :‬اگر محل صدور برات خارج از کشور باشد و مطابق قوانین همان کشور هم صادر شده باشد معتبر خواهد بود ولو مطابق‬
‫قوانین ایران نباشد‪.‬‬

‫صدور برات با مقررات ایران در خارج ‪ :‬اگر یک برات در خارج ایران صادر شود و مطابق مقررات کشور محل صدور مخدوش باشد اما مطابق مقررات‬
‫ایران صحیح باشد‪ ،‬این برات در ایران معتبر است‪.‬‬

‫خالصه ‪ :‬هر براتی که مطابق قوانین ایران تهیه شده باشد صحیح است‪ ،‬چه در داخل کشور صادر شده باشد و چه در خارج از کشور اما اگر یک برات خارج‬
‫از کشور صادر شده باشد و مطابق مقررات ایران نباشد باید مطابق مقررات محل صدور خود باشد در غیر اینصورت باطل است‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬برواتی که در خارج از ایران صادر می شوند در چه شرایطی معتبر هستند؟ پاسخ ‪ :‬ماده ‪.305‬‬

‫نکته ‪ :‬برای تشخیص صحت ظهرنویسی‪ ،‬ضمانت و ‪ ...‬مقررات محل صدور یا مقررات ایران حاکم هستند‪.‬‬

‫ماده ‪: 30۶‬‬

‫«اعتراض و به طور کلی هر اقدامی که برای حفظ حقوق ناشیه از برات و استفاده از آن در خارجه باید به عمل آید تابع قوانین مملکتیخواهد بود که آن‬
‫اقدام باید در آنجا بشود‪».‬‬

‫تعارض قوانین ‪ :‬شما مبحث تعارض قوانین را در حقوق بین الملل مطالعه کرده اید؛ هرکجا عنصر مرز به میان آید در آنجا بحث تعارض قوانین هم به‬
‫وجود خواهد آمد‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬نسبت به اقداماتی که برای حفظ حقوق ناشی از برات الزم است قوانین کدام کشور الزم االجرا است؟ پاسخ ‪ :‬ماده ‪.306‬‬

‫سه سند تجاری به معنای خاص داشتیم که برات و سفته و چک بودند‪ .‬راجع به اینکه مبحث بیشتری در مورد برات وجود دارد و نسبت به چک و سفته‬
‫وسعت بیشتری دارد صحبت کردیم‪.‬‬

‫تفاوت برات و چک با سفته ‪ :‬سفته یک تفاوت با برات و چک دارد و سه نفر در آن دخالت ندارد؛ به صورت مثلث نیست بلکه دو رکن دارد‪ .‬چون فته‬
‫طلب یا سفته برخالف برات و چک دستور پرداخت نیست بلکه تعهد به پرداخت است‪.‬‬

‫ماده ‪: 30۷‬‬

‫«فتهطلب سندی است که به موجب آن امضاکننده تعهد میکند مبلغی در موعد معین یا عندالمطالبه در وجه حامل یا شخص معین و یا بهحوالهکرد آن‬
‫شخص کارسازی نماید‪».‬‬

‫نکته ‪ :‬فته طلب نوشته ای است که می تواند ادعای شما را اثبات کند پس سند است‪.‬‬

‫مطالبه ‪ :‬زمانی که شما متوجه می شوید که متعد له از شما درخواست انجام تعهد را دارد‪ ،‬مطالبه است‪.‬‬

‫اظهارنامه ‪ :‬به وسیله اظهارنامه موضوع ماده ‪ 356‬قانون آیین دادرسی مدنی میتوان مطالبه را به طور رسمی به متعهد له اظهار داشت‪ .‬هر چند ارسال‬
‫اظهارنامه موضوعیت ندارد اما با اظهارنامه می توان با قدرت بسیار باال مطالبه خود را اثبات کنید‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪401‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫عند المطالبه ‪ :‬هر زمان که درخواست کند‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬سفته چیست؟ پاسخ ‪ :‬ماده ‪.307‬‬

‫در وجه حامل ‪ :‬سفته و چک های قدیم در وجه حامل ممکن است اما برات و چک های جدید امکان صدور در وجه حامل را ندارد‪.‬‬

‫ماده ‪: 30۸‬‬

‫«فته طلب عالوه بر امضاء یا مهر باید دارای تاریخ و متضمن مراتب ذیل باشد‪:‬‬

‫‪ )1‬مبلغی که باید تادیه شود با تمام حروف‪.‬‬

‫‪ )2‬گیرنده وجه‪.‬‬

‫‪ )3‬تاریخ پرداخت‪».‬‬

‫ب رات چند مندرج الزامی دارد که هشت مورد بود؛ سفته هم چند مندرج الزامی دارد‪.‬‬

‫مندرجات الزامی ‪ .1 :‬تاریخ ‪ .2‬امضا ‪ .3‬مبلغ ‪.4‬گیرنده وجه ‪ .5‬تاریخ پرداخت‬

‫موضوع مرتبط ‪ :‬صدور چک در وجه خود شخص در گذشته به علت کمبود دسترسی رایج بود‪ ،‬برای مثال یک کارمند در پایان ماه چکی به نام خود صادر‬
‫می کرد برای آنکه مبلغ به حساب خودش واریز شود؛ در حال حاضر این بسیار کاهش یافته و شاید در مورد مبالغ باال استفاده شود‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬در مورد سفته امکان تعیین کردن خود شخص به عنوان ذی نفع وجود ندارد چون تعهد پرداخت به خود بی معنا است‪ .‬در مورد برات و چک که‬
‫دستور پرداخت بودند این امر کاربرد دارد‪.‬‬

‫ماده ‪: 30۹‬‬

‫«تمام مقررات راجع به بروات تجارتی (از مبحث چهارم الی آخر فصل اول این باب) در مورد فتهطلب نیز الزمالرعایه است‪».‬‬

‫همه مطالبی که از اول مبحث چهارم تا مبحث دوازدهم بررسی کردیم در مورد سفته هم اعمال می شود‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا قواعد و مقررات برات در سفته جاری است؟ پاسخ ‪ :‬ماده ‪.309‬‬

‫مباحث مربوط به چک که قبالً در مبحث چک بررسی شد را دیگر مرور نمی کنیم و به سراغ مباحث مرور زمان می رویم‪.‬‬

‫ماده ‪: 31۸‬‬

‫«دعاوی راجعه به برات و فتهطلب و چک که از طرف تجار یا برای امور تجارتی صادر شده پس از انقضای پنج سال از تاریخ صدور اعتراضنامه و یا آخرین‬
‫تعقیب قضایی در محاکم مسموع نخواهد بود مگر اینکه در ظرف این مدت رسماً اقرار به دین شده باشد که در این صورت مبدا مرور زمان از تاریخ اقرار‬
‫محسوب است‪ .‬در صورت عدم اعتراض مدت مرور زمان از تاریخ انقضاء مهلت اعتراض شروع میشود‪.‬‬

‫تبصره ‪ -‬مفاد این ماده در مورد بروات و چک و فتهطلبهایی که قبل از تاریخ اجرای قانون تجارت مصوب ‪ 25‬دلو ‪ 1303‬و ‪ 12‬فروردین و ‪ 12‬خرداد‪1304‬‬
‫صادر شده است قابل اجرا نبوده و این اسناد از حیث مرور زمان تابع مقررات مربوط به مرور زمان راجع به اموال منقول است‪».‬‬

‫این ماده مربوط به هر سه سند تجاری که تا االن بیان شده می باشد‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬مدت مرور زمان در دعاوی راجع به برات و سفته و چک چقدر است؟ پاسخ ‪ :‬ماده ‪.318‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪402‬‬

‫خالصه ‪ :‬مرور زمان در دعوای مربوط به برات و سفته و چک که از طرف تجار یا برای امور تجاری ‪ 5‬سال است‪.‬‬

‫مفهوم ماده ‪ :‬اگر صدور سند تجاری مربوط به امور تجاری یا از طرف تجار نباشد مشمول مرور زمان ‪ 5‬ساله نخواهد بود‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬قید «از طرف تجار یا در امور تجاری» اختصاص به سفته و چک دارد چون ما برات غیر تجاری نداریم‪.‬‬

‫مبدا مرور زمان ‪ :‬صدور اعتراض نامه‪ ،‬آخرین اقدام قضایی یا اقرار‪ ،‬قاطع مرور زمان هستند‪.‬‬

‫«رسماً» ‪ :‬منظور صریح و قطعی است‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬اگر چک از طرف تجار یا برای امور تجارتی نباشد مرور زمان ماده ‪ 318‬شامل آن نمی شود هر چند ممکن است از جنبه های دیگر شامل مرور‬
‫زمان باشد‪.‬‬

‫عدم اعتراض ‪ :‬در صورت وجود مهلت برای اعتراض تاریخ انقضای مهلت مبدا مرور زمان خواهد بود‪.‬‬

‫بررسی تبصره ماده ‪ : 31۸‬این تبصره در حال حاضر دیگر کاربرد ندارد‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬اعتراض نامه در چک همان گواهی عدم پرداخت بانک است‪.‬‬

‫ماده ‪: 31۹‬‬

‫«اگر وجه برات یا فته طلب یا چک را نتوان به واسطه حصول مرور زمان پنج سال مطالبه کرد دارنده برات یا فته طلب یا چک میتواند تا حصول مرور‬
‫زمان اموال منقوله وجه آن را از کسی که به ضرر او استفاده بالجهت کرده است مطالبه نماید‪.‬‬

‫تبصره ‪ -‬حکم فوق در موردی نیز جاری است که برات یا فته طلب یا چک یکی از شرایط اساسی مقرر در این قانون را فاقد باشد‪».‬‬

‫سوال ‪ :‬در صورت گذشت مرور زمان ‪ 5‬ساله آیا راهی برای مطالبه وجه وجود دارد یا خیر؟ پاسخ ‪ :‬ماده ‪.319‬‬

‫موضوع مرتبط ‪ :‬عمده مباحث مربوط به مرور زمان توسط شورای نگهبان خالف شرع اعالم شده است به این استناد که با گذر زمان حق از بین نمی‬
‫رود؛ هرچند که مدافعان مرور زمان در مورد از بین رفتن حق سخن نمی گویند بلکه در مورد عدم اقامه دعوا در دادگاه است در نتیجه اگر شخص دین را‬
‫پس از مرور زمان پرداخت کرد‪ ،‬حق آن شخص بوده است‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬در ماده ‪ 319‬در مورد مرور زمان اموال منقول صحبت شد که در حا ل حاضر دیگر چنین موضوعی وجود ندارد‪ .‬در حال حاضر شخص همیشه می‬
‫تواند دین خود را اما نه به عنوان سند تجاری بلکه به عنوان استفاده بالجهت دریافت کند‪.‬‬

‫بررسی تبصره ماده ‪ : 31۹‬اگر سند تجاری باطل باشد‪ ،‬سند است اما تجاری نیست و قابلیت مطالبه وجود خواهد داشت ولی بدون مزیت های سند‬
‫تجاری‪.‬‬

‫جلسه صد و هشتاد و چهارم‬

‫ماده ‪( : 320‬ماده مرتبط ‪)334‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪403‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫«دارنده هر سند در وجه حامل مالک و برای مطالبه وجه آن محق محسوب میشود مگر در صورت ثبوت خالف‪ .‬معذلک اگر مقاماتصالحیتدار قضایی یا‬
‫پلیس تادیه وجه آن سند را منع کند تادیه وجه به حامل مدیون را نسبت به شخص ثالثی که ممکن است سند متعلق به او باشدبری نخواهد کرد‪».‬‬

‫سند در وجه حامل ‪ :‬سند در وجه حامل ویژگی های خاص خود را دارد و اماره تصرف به صورت جدی در مورد آن تعیین مالکیت و محق بودن می کند؛‬
‫یعنی هرکس حمل کننده این سند باشد مالک آن به حساب میآید و دارای حق مطالبه خواهد بود‪.‬‬

‫سند ‪ :‬سند نوشته است که شما برای ادعای خود می توانید به آن استناد کنید‪.‬‬

‫* حامل ‪ :‬یعنی حمل کننده و دارنده‬

‫* محق ‪ :‬دارنده حق‬

‫خالصه ‪ :‬اسناد در وجه حامل اسنادی هستند که در وجه شخص معینی نیست و در وجه کسی است که آن را حمل می کند‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا دارنده سند حامل مالک آن و محق در مطالبه وجه آن است؟‬

‫پاسخ ‪ :‬ماده ‪.320‬‬

‫ماده ‪: 334‬‬

‫«مقررات این باب شامل اسکناس نیست‪».‬‬

‫این ماده راجع به اسکناس است؛ پول شامل مقررات بیان شده در مواد ‪ 320‬الی ‪ 333‬هیچکدام شامل پول نمی شود‪.‬‬

‫جمع بندی ‪ :‬هر سندی که در وجه حامل باشد در دست شما نشان دهنده مالک بودن و محق بودن شما است مگر در صورت ثبوت خالف آن‪.‬‬

‫امکان اثبات خالف ‪ :‬ممکن است سند در وجه حامل باشد اما یک نفر ثابت کند که دارنده آن سند را دزدیده یا خیانت در امانت کرده و ‪ ...‬در اختیار‬
‫داشتن یعنی تصرف و حامل بودن یعنی متصرف بودن‪ ،‬در نهایت قدرتی که این حامل بودن دارد اماره ید یعنی ماده ‪ 35‬قانون مدنی است و می دانید که‬
‫امکان اثبات خالف اماره وجود دارد‪.‬‬

‫* معذلک ‪ :‬با این همه‬

‫نکته ‪ :‬اگر مقام صالحیت دار که امروزه دادگاه است پرداخت را منع کند با این وجود پرداخت صورت بگیرد‪ ،‬شخص مسئول خواهد بود و پرداخت اولی‬
‫ایفای ناروا است‪.‬‬

‫ماده ‪: 321‬‬

‫«جز در موردی که حکم بطالن سند صادر شده مدیون سند در وجه حامل مکلف به تادیه نیست مگر در مقابل اخذ سند‪».‬‬

‫تکلیف مسئول سند تجاری برای پرداخت وجه سند تنها جایی است که دارنده سند را حین پرداخت تحویل دهد مگر در مواردی که تحویل سند ممکن‬
‫نباشد مانند مفقودی‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا تکلیف مدیون به پرداخت وجه سند متوقف بر اخذ سند است؟‬

‫پاسخ ‪ :‬ماده ‪.321‬‬

‫نکته اصولی ‪ :‬حکم این ماده مثالی برای واجب مشروط است‪.‬‬

‫ماده ‪: 322‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪404‬‬

‫«در صورت گم شدن سند در وجه حامل که دارای ورقه های کوپن یا دارای ضمیمه برای تجدید اوراق کوپن باشد و همچنین در صورتگم شدن سند در‬
‫وجه حامل که خود سند به دارنده آن حق میدهد ربح یا منفعتی را مرتباً دریافت کند برای اصدار حکم بطالن مطابق ذیل عمل خواهدشد‪».‬‬

‫کوپن ‪ :‬کوپن یک سند در وجه حامل است که در قبال آن برخی کاال ها دریافت می شد مانند کوپن نفت یا روغن که با مقداری تخفیف ارائه میشدند‪.‬‬

‫انواع سند ‪ :‬یک نوع سند ضمیمه هایی دارد و نشان دهنده میزان تخفیف و ‪ ....‬می باشد مانند کوپن و یک نوع خود نماینده کاالیی است که در قبال آن‬
‫ارائه می شود‪.‬‬

‫* ربح ‪ :‬سود‬

‫خالصه ‪ :‬ماده ‪ 322‬می گوید اگر سند در وجه حامل گم شود چه خود نماینده نفع باشد و چه اوراق ضمیمه و کوپن ها نماینده نفع باشند‪ ،‬میتوان حکم‬
‫بطالن آنها را صادر کرد مواد ‪ 323‬به بعد این موارد را بیان کرده است‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬تکلیف گم شدن سند در وجه حامل چه خواهد شد؟‬

‫پاسخ ‪ :‬ماده ‪.322‬‬

‫ماده ‪: 323‬‬

‫«مدعی باید در محکمه محل اقامت مدیون معلوم نماید سند در تصرف او بوده و فعالً گم شده است‪ .‬اگر مدعی فقط اوراق کوپن یا ضمیمه مربوط به سند‬
‫خود را گم کرده باشد ابراز خود سند کافی است‪».‬‬

‫سوال ‪ :‬آیین (تشریفات) صدور حکم بطالن سند در وجه حاملی که مفقود شده چیست؟‬

‫پاسخ ‪ :‬ماده ‪.323‬‬

‫* معلوم نماید ‪ :‬اثبات نماید‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬اگر شخص اصل سند را داشته باشد و فقط کوپن های آن را گم کرده باشد ابراز اصل سند کافی است و دلیل اثباتی دیگری نیاز نمی باشد‪.‬‬

‫ماده ‪: 324‬‬

‫«اگر محکمه ادعای مدعی را بنا بر اوضاع و احوال قابل اعتماد دانست باید به وسیله اعالن در جراید به دارنده مجهول سند اخطار کند ‪-‬هر گاه از تاریخ‬
‫انتشار اولین اعالن تا سه سال سند را ابراز ننمود حکم بطالن آن صادر خواهد شد ‪ -‬محکمه میتواند لدیاالقتضاء مدتی بیش از سهسال تعیین کند‪».‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا بطالن سند در وجه حامل باید در جراید اعالن شود؟‬

‫پاسخ ‪ :‬ماده ‪.324‬‬

‫نکته ‪ :‬این مقررات هنوز ‪ 100‬درصد متروک نشده چون اسناد در وجه حامل همچنان وجود دارد نسبت به گذشته بسیار کاربرد کمتری دارند‪.‬‬

‫خالصه ‪ :‬شخص مدعی گم شدن سند در وجه حامل است و دادگاه ادعای او را نزدیک به واقعیت تشخیص میدهد در جراید این موضوع اعالم میشود تا‬
‫دارنده مجهول ظرف سه سال سند را ابراز کند در غیر این صورت باطل خواهد بود‪.‬‬

‫ماده ‪: 32۵‬‬

‫«به تقاضای مدعی محکمه میتواند به مدیون قدغن کند که وجه سند را به کسی نپردازد مگر پس از گرفتن ضامن یا تامینی که محکمهتصویب نماید‪».‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪405‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫سوال ‪ :‬در چه شرایطی دستور عدم پرداخت وجه داده میشود؟‬

‫پاسخ ‪ :‬ماده ‪.325‬‬

‫* قدغن ‪ :‬ممنوع‬

‫ماده ‪: 32۶‬‬

‫«در مورد گم شدن اوراق کوپن نسبت به کوپنهایی که در ضمن جریان دعوی الزمالتادیه میشود به ترتیب مقرر در مواد ‪ 332‬و ‪ 333‬عملخواهد شد‪».‬‬

‫در زمان جنگ هر سال یکبار کوپن ها اعالم می شد و در فواصل مشخص به صورت قسطی باید ارائه میشدند تا کاال دریافت شود‪.‬‬

‫موضوع مرتبط ‪ :‬در گذشته کوپن ارزش باالیی داشته و حتی سرقت می شده است‪ .‬همیشه یک سری چالش و تالطم وجود دارد و قانون هوشمند آن‬
‫قانونی است که خود را با نیازهای جامعه به روز کند مانند نرم افزارها که آپدیت میشوند‪ .‬عالوه بر این موضوع قانون باید ثبات هم داشته باشد و نرم و‬
‫منعطف نشود‪ .‬هوشمندی قانونگذار باعث می شود که اوالً ثبات و استحکام قانون را با قدرت حفظ کند و به روز هم شود‪.‬‬

‫ماده ‪: 32۷‬‬

‫«اخطار مذکور در ماده ‪ 324‬باید سه دفعه در مجله رسمی منتشر شود محکمه میتواند به عالوه اعالن در جراید دیگر را نیز مقرر دارد‪».‬‬

‫ماده ‪: 32۸‬‬

‫«اگر پس از اعالن فوق سند مفقود ابراز شود محکمه به مدعی مهلت متناسبی داده و اخطار خواهد کرد که هر گاه تا انقضای مهلت دعویخود را تعقیب‬
‫و دالئل خود را اظهار نکند محکوم شده و سند به ابرازکننده آن مسترد خواهد گردید‪».‬‬

‫دارنده مجهول باید ظرف ‪ 3‬سال یا مدتی که دادگاه تشخیص داده سندی که ادعای مفقودی آن شده را ابراز نماید‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬در صورتی که سند گم شده پس از اعالن در جراید ابراز گردد تکلیف چیست؟‬

‫پاسخ ‪ :‬ماده ‪.328‬‬

‫مثال ‪ :‬من یک سند در وجه حامل داشتم که گم شده است و به دادگاه آن را اعالم کردم و مطابق ماده ‪ 327‬این موضوع در جراید اعالن شده است؛ شما‬
‫به عنوان دارنده ابراز کرده اید که سند در وجه حامل نزد شما است‪ ،‬دادگاه این سند را اخذ میکند و این موضوع را به من اخطار میدهد تا دعوای خود را‬
‫تعقیب و دالیل خود را اظهار کنم؛ در صورتی که نتوانم ادعای خود را اثبات کنم سند به شما پس داده میشود‪.‬‬

‫ماده ‪: 32۹‬‬

‫«اگر در ظرف مدتی که مطابق ماده ‪ 324‬مقرر و اعالن شده سند ابراز نگردد محکمه حکم بطالن آن را صادر خواهد نمود‪».‬‬

‫سوال ‪ :‬در صورتی که سند در مهلت موضوع ماده ‪ 324‬ابراز نشود تکلیف چیست؟‬

‫پاسخ ‪ :‬ماده ‪.329‬‬

‫ماده ‪: 330‬‬

‫«ابطال سند فوراً به وسیله درج در مجله رسمی و هر وسیله دیگری که محکمه مقتضی بداند به اطالع عموم خواهد رسید‪».‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا ابطال سند اعالن عمومی می گردد؟‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪406‬‬

‫پاسخ ‪ :‬ماده ‪.330‬‬

‫ماده ‪: 331‬‬

‫«پس از صدور حکم ابطال مدعی حق دارد تقاضا کند به خرج او سند جدید یا لدیاالقتضاء اوراق کوپن تازه به او بدهند‪ .‬اگر سند حالشده باشد مدعی‬
‫حق تقاضای تادیه خواهد داشت‪».‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا مدعی مفقود شدن سند پس از ابطال سند‪ ،‬میتواند تقاضای صدور سند جدید نماید؟‬

‫پاسخ ‪ :‬ماده ‪.331‬‬

‫نکته ‪ :‬اگر سند حال شده باشد دیگر صدور سند جدید معنایی نخواهد داشت‪.‬‬

‫ماده ‪: 332‬‬

‫«هر گاه سند گم شده از اسناد مذکور در ماده (‪ )322‬نباشد به ترتیب ذیل رفتار خواهد شد‪:‬‬

‫محکمه در صورتی که ادعای مدعی سبق تصرف و گم کردن سند را قابل اعتماد دید حکم میدهد مدیون وجه سند را فوراً در صورتی که حال باشد وپس‬
‫از انقضاء اجل ‪ -‬در صورت موجل بودن ‪ -‬به صندوق عدلیه بسپارد‪».‬‬

‫موضوع ماده ‪ :‬اسنادی که موضوع ماده ‪ 322‬یعنی در وجه حامل نباشند‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬اگر سند مفقود شده خارج از اسناد موضوع ماده ‪ 322‬باشد تکلیف چیست؟‬

‫پاسخ ‪ :‬ماده ‪.332‬‬

‫خالصه ‪ :‬اگر سند حال شده باشد همان موقع و اگر حال نشده باشد در سررسید مبلغ را به صندوق عدلیه می سپارد‪.‬‬

‫ماده ‪: 333‬‬

‫«اگر قبل از انقضای مدت مرور زمانی که وجه سند مفق ود پس از آن مدت قابل مطالبه نیست سند ابراز شده مطابق ماده ‪ 328‬رفتار واال وجهی که در‬
‫صندوق عدلیه امانت گذاشته شده به مدعی داده میشود‪».‬‬

‫متروک شدن ماده ‪ :‬در مورد سند موضوع ماده ‪ ،332‬ماده ‪ 333‬کامال متروک است چون در بحث مرور زمان می باشد و بحث مرور زمان جز در موارد‬
‫خاص اجرا نمی شود‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬ابراز سند مفقود شده قبل از انقضای مرور زمان و پس از انقضای مرور زمان چه تفاوتی دارد؟‬

‫پاسخ ‪ :‬ماده ‪.332‬‬

‫ماده ‪: 334‬‬

‫«مقررات این باب شامل اسکناس نیست‪».‬‬

‫اسکناس سند در وجه حامل است و پول متعلق به حامل است اما مقررات این باب از قانون تجارت شامل اسکناس نمی شود‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪407‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫«حقوق تجارت ‪» 4‬‬

‫جلسه صد و هشتاد و پنجم‬

‫مقدمه ‪ :‬در حقوق تجارت ابتداً تاجر را میشناسید که چه اشخاصی تاجر هستند؛ چون حقوق تجارت در مقابل قانون مدنی یک قانون خاص است و قوانین‬
‫ویژه تاجران و بازرگانان را بیان می دارد ‪ .‬در حقوق تجارت ‪ 1‬این را بررسی میکنیم که تاجر چه کسی است و از چه زمانی تا چه زمانی میباشد‪ ،‬در حقوق‬
‫تجارت ‪ 2‬تاجران حقوقی یعنی شرکت ها را میشناسیم‪ ،‬در حقوق تجارت ‪ 3‬اسناد تجاری مورد بررسی قرار میگیرد و در حقوق تجارت ‪ 4‬که امروز مورد‬
‫بحث ماست ورشکستگی را خواهیم آموخت‪.‬‬

‫ورشکستگی ‪ :‬ورشکستگی نسبت به تاجر همان اعسار نسبت به غیر تاجر می باشد‪ ،‬عدم توان پرداخت دیون و بدهی ها برای غیر تاجر اعسار و برای‬
‫تاجر و تمام اشخاص حقوقی و شکستگی می باشد‪.‬‬

‫تعریف ورشکستگی ‪ :‬ورشکستگی یک وضعیت می باشد مانند یک وضعیت بیمارگونه؛ تاجر زمانی که از پرداخت دیون خود متوقف و ناتوان شود به‬
‫وضعیت ورشکستگی در می آید‪ .‬برای اینکه ورشکستگی دقیقاً صدق کند‪ ،‬صرف وجود این وضعیت کافی نیست بلکه باید توسط دادگاه اعالم شود؛ به‬
‫عبارت دیگر ورشکستگی یک وضعیت است که دادگاه حکمی که در مورد آن می کند حکم اعالمی است و عالوه بر آن جنبه تاسیسی هم هست‪.‬‬

‫جمع بندی ‪ :‬ورشکستگی یعنی چه؟ وضعیتی که در آن تاجر اعم از شخص حقیقی یا حقوقی از پرداخت بدهی ها و دیون خود ناتوان و متوقف بماند و‬
‫دادگاه نسبت به او حکم صادر نماید ورشکستگی است‪.‬‬

‫نکته اصولی ‪ :‬ورشکستگی یک حکم وضعی از چند وضعیت یک نفر را بیان میکند و ارتباط مستقیم با فعل مکلف ندارد بلکه ارتباط آن با فعل مکلف‬
‫یک ارتباط غیر مستقیم است چون وقتی یک نفر ورشکسته می شود یک سری تکالیف چه به شکل وجوب و چه به شکل حرمت بر او متحمل می شود‬
‫اما مستقیماً ارتباطی با فعل مکلف ندارد لذا حکم وضعی است؛ بعالوه جزء احکام پنجگانه تکلیفی نیز نمی باشد‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬مطابق قانون نحوه اجرای محکومیتهای مالی همه اشخاص حقوقی چه تاجر و چه غیر تاجر باید اعالم ورشکستگی کنند و نه اعسار‪.‬‬

‫قوانین حاکم بر تاجر ورشکسته ‪ .1 :‬قانون تجارت مصوب ‪ .2 1311‬قانون تصفیه امور ورشکستگی مصوب ‪1318‬؛ پیش از این قوانین بین تاجر و غیر‬
‫تاجر تفاوتی وجود نداشته است و همه تابع قانون اعسار بودند‪.‬‬

‫جمع بندی ‪:‬‬

‫‪ -‬چه قوانینی بر ورشکسته حکومت میکند؟‬

‫‪ -‬دو قانون اصلی یکی قانون تجارت مصوب ‪ 1311‬و دیگری قانون تصفیه امور ورشکستگی مصوب ‪.1318‬‬

‫مقایسه اعسار و ورشکستگی ‪ :‬گفتیم که ورشکستگی در مورد تاجر است چه حقوقی و چه غیر حقوقی‪ .‬حاال به مقایسه اعسار و ورشکستگی می‬
‫پردازیم؛ میدانید که هم اعسار و هم ورشکستگی عجز و ناتوانی و توقف از پرداخت دیون می باشد‪ ،‬شخص معسر توان پرداخت دیون خود را ندارد و شخص‬
‫ورشکسته هم از پرداخت بدهی های خود ناتوان مانده است‪ .‬اگر شخص تاجر باشد به این ناتوانی ورشکستگی و اگر غیر تاجر باشد به آن اعسار میگوییم‪.‬‬
‫به عبارت دیگر وضعیت تاجر متوقف از پرداخت دیون‪ ،‬ورشکستگی و وضعیت غیر تاجر متوقف از پرداخت دیون‪ ،‬اعسار است‪ .‬چه در اعسار و چه در‬
‫ورشکستگی شخص ناتوان از پرداخت بدهی ها می باشد‪ ،‬به عالوه هم اعسار و هم ورشکستگی هر دو نیازمند صدور دادگاه هستند‪ .‬اعسار و ورشکستگی‬
‫پنج تفاوت دارند؛‬

‫اولین تفاوت این است که اعسار مربوط به وضعیت شخص غیر تاجر و ورشکستگی مربوط به وضعیت شخص تاجر می باشد‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪408‬‬

‫دومین تفاوت در مورد اثر این دو است‪ ،‬اثر اعسار نسبی می باشد‪ ،‬برخالف اثر ورشکستگی که عام است‪.‬‬

‫مثال اثر نسبی اعسار ‪ :‬من غیر تاجر هستم و به سه نفر بدهی دارم‪ ،‬برای مثال به آقای هاللی ‪ 500‬میلیون به آقای موسوی ‪ 700‬میلیون و به خانوم‬
‫قبادی هم ‪ 100‬میلیون بدهی دارم؛ یکی از این سه بزرگوار از من شکایت کرده اند و من محکوم شدم و پس از آن دادخواست اعسار داده ام‪ ،‬پس از نفر‬
‫اول نفر دوم از من شکایت می کند و دوباره من محکوم می شوم در اینجا من باید دوباره اعسار خود را ثابت کنم و همینطور در محکومیت سوم هم به‬
‫همین صورت است‪ .‬یعنی اگر من ‪ 20‬بار محکوم شوم باید ‪ 20‬بار دادخواست اعسار بدهم و آن را اثبات کنم‪.‬‬

‫مثال اثر عام ورشکستگی ‪ :‬من تاجر هستم و به افراد مختلفی بدهکارم؛ جناب آقای اردستانی به موجب چکی که من ناتوان از پرداخت آن هستم‬
‫وضعیت توقف از پرداخت بدهی ها را اعالم میکند و ورشکستگی من اعالم میشود‪ ،‬به محض اینکه حکم دادگاه در ورشکستگی صادر شد این حکم در مورد‬
‫سایر طلبکاران نیز اثر دارد؛ میدانید که حکم ورشکستگی اجرای موقت دارد و نیاز به قطعی شدن حکم نیست‪.‬‬

‫سومین تفاوت این است که اعسار منجر به ممنوعیت از تصرفات مالی نمی شود اما تاجر ورشکسته به محض اعالم ورشکستگی از تمام تصرفات مالی‬
‫خود به جز موارد استثنایی ممنوع میشود و مدیر تصفیه یا اداره تصفیه امور مالی ورشکسته رسیدگی می کنند‪.‬‬

‫مثال ‪ :‬اگر وضعیت اعسار من اعالم شود از لحظه پذیرش اعسار من همچنان میتوانم در امور مالی خود تصرف کنم‪.‬‬

‫چهارمین تفاوت خوانده دعوای اعسار خود شخص معسر و خوانده دعوای ورشکستگی به محض صدور حکم قائم مقام ورشکسته یعنی مدیر تصفیه یا‬
‫اداره تصفیه می باشد‪.‬‬

‫مثال ‪ :‬من معسر هستم‪ ،‬شما چکی از من دارید؛ شما قصد دارید از من شکایت کنید‪ ،‬در اینجا باید من را خوانده دعوای خود قرار دهید چون نماینده‬
‫قانونی ندارم و خود من عهده دار امور مالی خود هستم‪.‬‬

‫پنجمین تفاوت آن است که اعسار در قانون ما جرم انگاری نشده و هیچ گونه محرومیتی از حقوق اجتماعی ندارد اما در مواردی ورشکستگی جرم انگاری‬
‫شده و شخص ورشکسته مجرم دانسته شده است در نتیجه شخص ورشکسته در برخی موارد محرومیت از حقوق اجتماعی دارد‪.‬‬

‫جمع بندی ‪:‬‬

‫شباهت ها و تفاوت های اعسار و ورشکستگی چیست؟‬

‫شباهت ها ‪ :‬دو شباهت اصلی ورشکستگی و اعسار عبارتند از اینکه؛‬

‫اوالً در هر دو شخص ناتوان از پرداخت بدهی ها و متوقف از تادیه دیون است؛‬ ‫•‬
‫ثانیاً هر دو نیازمند حکم دادگاه هستند‪.‬‬ ‫•‬

‫تفاوت ها ‪ :‬ورشکستگی و اعسار پنج تفاوت دارند که به ترتیب آنها را بررسی می کنیم؛‬

‫‪ .1‬اعسار وضعیت غیر تاجر متوقف از پرداخت دیون است ولی ورشکستگی وضعیت تاجر متوقف از پرداخت دیون است‪.‬‬

‫‪ .2‬حکم اعسار دارای جنبه نسبی است اما و شکستگی عام است بدین معنا که صرفاً میان معسر و طرف دعوا موثر است اما حکم ورشکستگی عالوه بر‬
‫اینکه نسبت به طرفین دعوا موثر است در مقابل تمام طلبکاران هم تاثیر دارد‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪409‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫‪ .3‬در اعسار شخص از تصرفات مالی خود ممنوع نمی شود و خود مدیریت امور مالی خود را عهده دار خواهد بود اما در ورشکستگی‪ ،‬ورشکسته از تصرف‬
‫در امور مالی خود ممنوع می شود و مدیر تصفیه یا اداره تصفیه نمایندگی قانونی او را عهده دار خواهند شد‪.‬‬

‫‪ .4‬در اعسار شخص معسر خود خواهان و خوانده است به عبارت دیگر خود معسر به طرفیت بدهکاران اقامه دعوا می کند و طلبکاران هم به طرفیت خود‬
‫معسر اقامه دعوا خواهند کرد اما راجع به ورشکسته نمایندگی قانونی او را مدیر تصفیه (یا اداره تصفیه) برعهده دارد و در نتیجه دعاوی طلبکاران علیه‬
‫مدیر تصفیه خواهد بود و در دعاوی تاجر علیه بدهکاران هم مدیر تصفیه خواهان قرار می گیرد‪.‬‬

‫‪ .5‬اعسار جرم انگاری نشده است و معسر مجرم نیست‪ ،‬در نتیجه هیچگاه محرومیت از حقوق اجتماعی ندارد اما ورشکستگی در برخی از انواع جرم انگاری‬
‫شده است و ورشکسته در مواردی مجرم است و محرومیت از حقوق اجتماعی دارد‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬ماده ‪ 25‬قانون مجازات اسالمی در مقام این نمی باشد که مجازات محرومیت از حقوق اجتماعی را برای فرد ورشکسته تعیین کند بلکه افراد با‬
‫مجازات های مختلف در دسته بندی این ماده منطبق می شوند؛ در ضمن ممکن است محرومیت اجتماعی در قانونی غیر از قانون مجازات اسالمی مانند‬
‫خود قانون تجارت یا قانون صدور چک تعیین شده باشد‪.‬‬

‫جلسه صد و هشتاد و ششم‬

‫مقدمه ‪ :‬در بحث جلسه قبل گفتیم که ورشکستگی یعنی چه و تفاوت ها و شباهت های ورشکستگی و اعسار را بیان کردیم‪ .‬ورشکستگی یک حکم وضعی‬
‫بود که وضعیت تاجر متوقف از پرداخت دیون شده را اعالم می کرد‪.‬‬

‫شباهت های اعسار و ورشکستگی ‪ :‬این بود که در هر دو شخص متوقف از پرداخت دیون می باشد و به عالوه در هر دو صدور حکم دادگاه الزامی‬
‫است‪.‬‬

‫تفاوت های اعسار و ورشکستگی ‪ :‬در آن بود که؛‬

‫اعسار مربوط به شخص غیر تاجر و ورشکستگی مربوط به شخص تاجر می باشد؛‬ ‫•‬
‫ورشکستگی یک حکم است که نسبت به تمام دعاوی موثر است اما اعسار فقط نسبت به همان طرف موثر است؛‬ ‫•‬
‫اعسار باعث ممنوعیت از تصرفات مالی نمی شود اما ورشکستگی باعث ممنوعیت از تصرفات مالی می گردد؛‬ ‫•‬
‫دعاوی معسر علیه دیگران یا دیگران علیه معسر به خواهان یا خواندگی خود او اقامه می شود اما در ورشکستگی نمایندگی او را مدیر یا‬ ‫•‬

‫اداره تصفیه عهده دار است بنابراین در تمام دعاوی علیه او مدیر تصفیه خوانده و در تمام دعاوی علیه دیگران مدیر تصفیه خواهان خواهدبود‪.‬‬

‫اعسار در هیچ حالتی جر م انگاری نشده است اما ورشکستگی در مواردی جرم انگاری شده و محرومیت از حقوق اجتماعی دارد‪.‬‬ ‫•‬

‫نکته ‪ :‬نوع حجر ورشکسته با حجر بیان شده در قانون مدنی متفاوت است؛ حجر ورشکسته سوءظنی می باشد و محدوده و قلمرو آن با حجر در قانون مدنی‬
‫متفاوت است‪.‬‬

‫عناصر تحقق ورشکستگی ‪ :‬ممکن است ورشکستگی توسط خود تاجر یا طلبکاران او و یا دادستان اعالم شود‪ ،‬برای اینکه یک نفر ورشکسته اعالم شود‬
‫دو عنصر باید احراز شود؛ عنصر اول تاجر بودن است‪ ،‬پس باید بررسی شود که آیا شخص تاجر میباشد یا خیر؛ پس از اثبات شدن تاجر بودن شخص باید‬
‫بررسی شود که آیا شخص تاجر از پرداخت دیون خود ناتوان است یا خیر‪.‬‬

‫جمع بندی ‪ :‬دو عنصر الزم برای ورشکستگی چیست؟‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪410‬‬

‫‪ .1‬تاجر بودن ‪ .2‬عجز و توقف از پرداخت بدهی؛ اصوالً اثبات این دو عنصر یعنی تاجر بودن به عالوه توقف از پرداخت دیون مساوی است با ورشکستگی‪.‬‬

‫استثنائات ‪ :‬مطابق ماده یک و دو قانون تجارت تاجر یا حقیقی است یا حقوقی؛ اما ممکن است یک شخص تاجر نباشد و ورشکسته اعالم شود و یا تاجر‬
‫باشد و ورشکسته نشود بلکه اعسار او اثبات شود‪.‬‬

‫استثناء اول ‪ :‬برخی افراد علیرغم تاجر بودن اما ورشکسته اعالم نمی شوند و مشمول قواعد اعسار می گردند که در تجارت یک در مورد آنها صحبت‬
‫کردیم؛ کسبه جزء که در تجارت ‪ 1‬آنها را بررسی کردیم تاجر هستند اما تکالیف تجار مانند ثبت در دفتر ثبت تجارتی و داشتن دفاتر تجارتی معافند و‬
‫قوانین ورشکستگی بر آن ها اعمال نمی شود‪.‬‬

‫استثناء دوم ‪ :‬تمام شرکت های تعاونی چه موضوع فعالیت آنها تجاری باشد و چه نباشد مشمول قواعد ورشکستگی هستند‪ ،‬البته مطابق قانون نحوه‬
‫اجرای محکومیت های مالی همه اشخاص حقوقی تابع مقررات ورشکستگی هستند‪ ،‬پس از تغییر قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی اشخاص حقوقی‬
‫که تاجر نیستند مثل اتحادیه های تعاونی و موسسات غیر تجاری هم مشمول قواعد ورشکستگی می باشند‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬چه اشخاص حقیقی علیرغم تاجر بودن مشمول مقررات ورشکستگی نیستند؟‬

‫پاسخ ‪ :‬کسبه جزء گرچه تاجر هستند اما از حکومت قوانین ورشکستگی معافند و می توانند دادخواست اعسار دهند (کسبه جزء عالوه بر خروج از قواعد‬
‫ورشکستگی از داشتن دفاتر تجاری و همچنان ثبت نام در دفتر ثبت تجارتی معاف هستند)‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا اشخاص حقوقی غیر تاجر تابع قوانین ورشکستگی هستند؟‬

‫پاسخ ‪ :‬گرچه مطابق قانون تجارت صرفاً اشخاص حقوقی تاجر مشمول قواعد ورشکستگی هستند اما با توجه به ماده ‪ 15‬قانون نحوه اجرای محکومیت‬
‫های مالی همه اشخاص حقوقی همچون اتحادیه های تعاونی و شرکت ها و موسسات غیر تجاری هم مشمول قواعد ورشکستگی هستند‪.‬‬

‫ماده ‪ 1۵‬قانون اجرای محکومیت های مالی ‪:‬‬

‫«دادخواست اعسار از تجار و اشخاص حقوقی پذیرفته نمی شود‪ .‬این اشخاص در صورتی که مدعی اعسار باشند باید رسیدگی به امر ورشکستگی خود را‬
‫درخواست کنند‪ .‬تبصره ـ اگر دادخواست اعسار از سوی اشخاص حقوقی یا اشخاصی که تاجر بودن آنها نزد دادگاه مسلم است طرح شود‪ ،‬دادگاه بدون‬
‫اخطار به خواهان‪ ،‬قرار ردّ دادخواست وی را صادر می کند‪».‬‬

‫سوال ‪ :‬نظر به اینکه شخص یا حقیقی است و یا حقوقی و یا تاجر است و یا غیر تاجر‪ ،‬مجموعاً چهار حالت وجود دارد؛ از این چهار فرض کدام یک بایستی‬
‫دادخواست ورشکستگی تقدیم کند و کدام یک دادخواست اعسار؟‬

‫پاسخ ‪ :‬از میان چهار گروه اشخاص ذکر شده فقط اشخاص حقیقی غیر تاجر باید دادخواست اعسار تقدیم نمایند و سه گروه دیگر (حقیقی تاجر ‪ -‬حقوقی‬
‫تاجر و غیر تاجر) همگی باید دادخواست ورشکستگی ارائه نمایند منهای اشخاص حقیقی تاجر کسبه جزء‪.‬‬

‫جمع بندی ‪ :‬این چهار حالت را بررسی می کنیم؛‬

‫‪ .1‬اشخاص حقیقی غیر تاجر ‪ :‬دادخواست اعسار‬

‫‪ .2‬اشخاص حقیقی تاجر ‪ :‬دادخواست ورشکستگی (منهای استثنای کسبه جزء)‬

‫‪ .3‬اشخاص حقوقی تاجر ‪ :‬دادخواست ورشکستگی‬

‫‪ .4‬اشخاص حقوقی غیر تاجر ‪ :‬دادخواست ورشکستگی‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪411‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫قرینه بر تاجر بودن ‪ :‬در تجارت ‪ 1‬گفتیم که ثبت نام در دفتر ثبت تجارتی و داشتن دفاتر تجارتی تنها اماره تاجر بودن است و نداشتن این موارد هم‬
‫دلیل بر این نیست که شخص تاجر نباشد؛ به صورت کلی داشتن دفاتر تجارتی و ثبت نام در دفتر ثبت تجارتی تنها اماره و قرینه بر تاجر بودن می باشند‬
‫و نه دلیل‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا صرف ثبت تجار حقیقی و داشتن دفاتر الزمه تلقی شدن به عنوان تاجر و شمول قواعد ورشکستگی است؟‬

‫پاسخ ‪ :‬خیر ثبت فقط یک اماره است و امکان اثبات خالف آن وجود دارد‪.‬‬

‫فوت تاجر ‪ :‬اصوالً مطابق ماده ‪ 412‬قانون تجارت اگر تاجر فوت کند باز هم امکان صدور حکم ورشکستگی نسبت به او وجود دارد‪ ،‬اما معموالً این مورد‬
‫پیش نمی آید چرا که مطابق ماده ‪ 274‬قانون امور حسبی امور تاجر متوفی باید تصفیه شود چه ورشکسته باشد و چه نباشد و این تصفیه تابع قواعد‬
‫ورشکستگی است‪ .‬به عبارت دیگر امور تاجر متوفی در هر صورت تابع قواعد ورشکستگی می باشد‪.‬‬

‫ماده ‪: 412‬‬

‫«ورشکستگی تاجر یا شرکت تجارتی در نتیجه توقف از تادیه وجوهی که بر عهده او است حاصل میشود‪ .‬حکم ورشکستگی تاجری را که حینالفوت در‬
‫حال توقیف بوده تا یک سال بعد از مرگ او نیز میتوان صادر نمود‪».‬‬

‫ماده ‪ 2۷4‬قانون امور حسبی ‪« :‬تصفیه ترکه متوفی در صورتی که متوفی بازرگان باشد تابع مقررات تصفیه امور بازرگان متوقف است‪».‬‬

‫فایده صدور حکم ورشکستگی ‪ :‬فایده این عمل در تعیین زمان توقف تاجر متوفی می باشد‪ .‬در ورشکستگی یک زمانی وجود دارد که شخص متوقف‬
‫می شود یعنی زمانی که شخص نتواند اولین بدهی قطعی خود را بپردازد؛ از این زمان شخص در مظان اتهام است چرا که ممکن است شخص معامالتی را‬
‫انجام بدهد که به ضرر طلبکاران باشد‪ ،‬خواهیم دید که برخی از معامالت دوران مشکوک قابل ابطال است و تنها فایده صدور حکم ورشکستگی برای تاجر‬
‫متوفی این است که تاریخ توقف تاجر تعیین می شود لذا در این مدت معامالت قابل ابطال است؛ در نتیجه اگر برای مثال شخص تاجر در دوران توقف هبه‬
‫کرده باشد می توان آن را باطل کرد و برگرداند‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا امکان صدور حکم ورشکستگی برای تاجر متوفی وجود دارد؟‬

‫پاسخ ‪ :‬بله با اجتماع دو شرط؛ ‪ .1‬متوقف بودن تاجر حین الفوت (زمان مرگ) ‪ .2‬عدم گذشت یک سال از زمان مرگ؛ با اجتماع این دو شرط امکان صدور‬
‫حکم ورشکستگی تاجر متوفی وجود دارد‪ ،‬نکته این است که تصفیه امور تاجر متوفی مطابق قواعد ورشکستگی خواهد بود چه تاجر متوقف باشد و چه‬
‫نباشد‪ ،‬چه حکم ورشکستگی او صادر شود و چه نشود؛ بنابراین بر صدور حکم ورشکستگی تاجر متوفی از حیث شمول قواعد ورشکستگی هیچ فایده ای‬
‫مترتب نیست اما یک تفاوت وجود دارد و آن هم این است که اگر تاجر متوفی ورشکسته اعالم گردد باید تاریخ توقف او هم مشخص شود و ممکن است‬
‫برخی از معامالت او که در دوران مشکوک انجام شده باطل اعالم گردد‪.‬‬

‫جلسه صد و هشتاد و هفتم‬

‫سوال ‪ :‬توقف یعنی چه و آیا برای متوقف شدن پرداخت دیون عدم کفایت دارایی موضوعیت دارد یا خیر ؟‬

‫پاسخ ‪ :‬توقف یعنی اینکه تاجر در حال حاضر توان پرداخت دیونش را ندارد حال تفاوتی ندارد عدم پرداخت ناشی از عدم کفایت دارایی باشد یا ناشی از‬
‫عدم دسترسی به دارایی و یا ناشی ا ز رکود و عدم نقدینگی ‪ .‬در واقع آنچه دارای موضوعیت است عدم قدرت پرداخت میباشد ‪.‬‬

‫سواالت مرتبط با توقف ( پرداخت دیون ) شخص ورشکسته ‪:‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪412‬‬

‫سوال ‪ :‬دینی که منجر به توقف تاجر می گردد باید چه ویژگی های داشته باشد ؟‬

‫پاسخ ‪ :‬تنها دینی منجر به توقف می شود که مسلم ‪ ،‬حال و غیر مشروط ( منجز ‪ ،‬قطعی ) باشد ‪.‬‬

‫بنابراین ‪ :‬هر دینی منجر به توقف نمی گردد و دینی که عدم توان پرداخت آن منجر به توقف می گردد باید حال باشد نه مدت دار ‪ ،‬مسلم باشد و در‬
‫مورد آن ادعا و اختالفی وجود نداشته نباشد و همچنین غیر مشروط باشد ‪.‬‬

‫ماهیت دین ‪ :‬دین یا مدنی است و یا تجاری‬

‫سوال ‪ :‬آیا در بحث توقف شخص ورشکسته میان دین مدنی و تجاری تفاوتی وجود دارد ؟‬

‫پاسخ ‪ :‬خیر ‪ ،‬آنچه از مواد ‪ 5‬و ‪ 412‬قانون تجارت و همچنین ماده ‪ 512‬آدم استنباط می شود آن است که تجاری بودن دیون شرط نیست ‪ .‬بنابراین‬
‫حکم ورشکستگی بدون توجه به ماهیت طلب طلبکار صادر می شود ‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا تعدد دیون شرط توقف و صدور حکم ورشکستگی است یا خیر ؟‬

‫پاسخ ‪ :‬خیر ‪ ،‬آنچه موضوعیت دارد توقف و ناتوانی از پرداخت دین است ؛ تفاوتی میان یک دین یا چند دین وجود ندارد ‪.‬‬

‫شرکت هایی که فعالیت میکنند یا در قالب یکی از شرکت های قانون تجارت هستند یا عمالً فعالیت دارند اما تشریفات مربوط به هیچ یک از شرکت ها‬
‫قانون تجارت را ندارند ‪( .‬عمالً موجودیت دارند اما مطابق قانون تجارت نیستند ) ‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬تکلیف اینگونه شرکت ها چیست ؟‬

‫پاسخ ‪ :‬تکلیف این دسته از شرکت ها در ماده ‪ 220‬قانون تجارت از حیث میزان مسئولیت شرکا مشخص شده است و به این شرکت ها ‪ ،‬شرکت عملی‬
‫می گویند ‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬ماده ‪ 220‬حکومت توسعه ای دارد و مطابق این ماده شرکت های عملی در حکم شرکت های تضامنی هستند ( تمام شرکا در برابر پرداخت بدهی‬
‫های شرکت به یک میزان مسئول اند )‬

‫سوال ‪ :‬آیا می توان برای شرکت های عمالً موجود ( شرکت های موضوع ماده ‪ ) 220‬حکم ورشکستگی صادر کرد ؟‬

‫پاسخ ‪ :‬بله ‪ ،‬این شرکت ها را می شود ورشکسته اعالم کرد ‪ .‬علت ‪ :‬این شرکت ها در حکم شرکت های تضامنی است ‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬یک شرکت دارای شعبی است آیا توقف پرداخت دیون یا ورشکستگی یک یا چند شعبه منجر به توقف و ورشکستگی شرکت مادر خواهد شد ؟‬
‫عکس این قضیه صادق است ؟‬

‫پاسخ ‪ :‬پاسخ این سوال متوقف بر این است که آیا شخصیت شرکت مادر از شعب آن مجزاست یا خیر ‪.‬و چون شعب شخصیتی مستقل از شعبه و شرکت‬
‫مادر ندارند بنابراین با ورشکستگی شعب ‪ ،‬شرکت مادر نیز ورشکسته می شود و بالعکس ؛ یعنی در صورت ورشکستگی شرکت مادر شعب نیز ورشکسته‬
‫محسوب می شوند ‪.‬‬

‫جمع بندی ‪ :‬آیا شرکت های عمالً موجود ( موضوع ماده ‪ ) 220‬که در قالب هیچ یک از شرکت های قانون تجارت تأسیس نشده اند ورشکسته می شوند‬
‫یا خیر ؟ شرکت های عملی موضوع ماده ‪ 220‬یعنی شرکت هایی که علی رغم اشتغال به فعالیت تجاری در قالب هیچ کدام از شرکت های قانونی ثبت‬
‫نشده اند هم ورشکست می شود و دادگاه می تواند صدور حکم ورشکستگی آنها را اعالم نماید‪.‬‬

‫علت ‪ :‬ماده ‪ 220‬شرکت ه ای عمالً موجود را شرکت تضامنی اعالم نموده و ورشکستگی یکی از احکام شرکت های تضامنی است که بر شرکت های عملی‬
‫هم تحمیل می گردد ‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪413‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫آیا در شرکتی که شعبی دارد ورشکستگی شرکت اصلی و مادر در ورشکستگی شعب موثر است ؟ و بالعکس ؟ نظر به اینکه شعب شرکت مادر شخصیت‬
‫مستقل ند ارند و فقط یک شخصیت حقوقی وجود دارد بنابراین صدور حکم ورشکستگی شامل همه شعب و شرکت مادر می گردد ‪ .‬آنچه موضوعیت دارد‬
‫استقالل شخصیت است ‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا ورشکستگی یکی از شرکت های متعدد وابسته منجر به ورشکستگی سایر شرکت ها می شود ؟‬

‫پاسخ ‪ :‬با توجه به اینکه شخصیت مستقل مالک است و در فرض سوال شرکت های متعدد از جهت شخصیت مستقل اند و قانوناً ورشکستگی یکی منجر‬
‫به ورشکستگی سایر شرکت ها نمی شود ‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا برای شرکتی که به دلیلی غیر از ورشکستگی منحل شده امکان تقاضای صدور ورشکستگی وجود دارد ؟‬

‫پاسخ ‪ :‬بله ‪ ،‬زیرا شرکت پس ا ز انحالل تا زمان ختم تصفیه شخصیت حقوقی دارد و در نتیجه اگر ثابت شود از پرداخت دیون خود ناتوان است‬
‫ورشکست اعالم می شود ‪.‬‬

‫جلسه صد و هشتاد و هشتم‬

‫طریقه احراز ورشکستگی ‪ :‬چه زمانی یک شخص در واقع ورشکسته است؟ و چه زمانی قانوناً و رسماً ورشکسته است؟ آیا تاریخ ورشکستگی واقعی با‬
‫تاریخ ورشکستگی قانونی یکی است؟ ورشکستگی در واقع و با ورشکستگی قانونی و رسمی متفاوت است؛ با احراز دو امر شخص در واقع ورشکسته است‪،‬‬
‫اگر یک شخص تاجر است و به عالوه متوقف از پرداخت بدهی های خود باشد در واقع ورشکسته است اما قانوناً و رسماً ورشکسته نیست؛ مالک تعیین‬
‫ورشکستگی قانونی و رسمی صدور حکم دادگاه می باشد‪ .‬صدور حکم ورشکستگی حتی پیش از قطعی و نهایی شدن شخص را رسماً ورشکسته می کند‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬شخص چه زمانی در واقع و چه زمانی رسماً و قانوناً ورشکسته است؟‬

‫پاسخ ‪ :‬محقق بودن دو امر شخصی را در واقع در وضعیت ورشکستگی قرار می دهد لکن عالوه بر این دو امر هم سومی جهت ورشکستگی قانونی ضرورت‬
‫دارد ؛ برای تحقق ورشکستگی در واقع اوالً تاجر بودن و دوما توقف از پرداخت دیون کافی است‪ .‬رسماً و قانوناً اما ضابطه و معیار صدور حکم ورشکستگی‬
‫است نه توقف از تادیه دیون و نه قطعی شدن و نهایی شدن یا اعالن یا اجرای حکم ورشکستگی‪.‬‬

‫درخواست دهندگان صدور حکم ورشکستگی ‪ :‬اوالً خود تاجر ؛ دوماً طلبکاران تاجر؛ سوماً دادستان‪.‬‬

‫‪ .1‬تاجر ‪ :‬که در این صورت خواهان خود تاجر و خوانده طلبکاران او هستند‪ .‬یکی از وظایف قانونی تاجر اعالم ورشکستگی ظرف ‪ 3‬روز پس از تاریخ توقف‬
‫می باشد در غیر این صورت ورشکستگی از حالت عادی خارج شده و بعد کیفری پیدا می کند‪.‬‬

‫‪ .2‬طلبکاران ‪ :‬طلبکار به جهت تامین منافع خود درخواست حکم ورشکستگی را میدهد تا اموال تاجر توقیف شود و او طلب خود را از اموال تاجر اخذ‬
‫نماید‪.‬‬

‫‪ .3‬دادستان ‪ :‬علت ورود دادستان به بحث ورشکستگی تجارت جنبه عمومی تبعات ورشکستگی تاجر می باشد؛ ورشکستگی تاجر به نظم عمومی اعتماد‬
‫عمومی مرتبط است‪ .‬شما مشاهده کرده اید در مواردی که یک شخص حقوقی یا حقیقی وارد تخلفات می شوند و به شکل موهون رشد میکنند مثل پدیده‬
‫شاندیز‪ ،‬مسائل و مشکالت زیادی در اعتماد عمومی و امنیت ایجاد می کنند‪ .‬اما در مورد شخص معسر این حساسیت ها وجود ندارد‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬الزم نیست که همه طلبکار های تاجر به عنوان خواهان در دعوا ورود پیدا کنند و درخواست یک یا چند نفر آنها مبنی بر صدور حکم ورشکستگی‬
‫کافی است و پس از صدور حکم این حکم نسبت به همگی آنها موثر است‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪414‬‬

‫سوال ‪ :‬چه اشخاصی می توانند از دادگاه تقاضای صدور حکم ورشکستگی نمایند؟‬

‫‪ .3‬دادستان‬ ‫پاسخ ‪ .1 :‬خود تاجر چه شخص حقیقی باشد و چه حقوقی در مهلت سه روزه‪ .2 .‬طلبکار یا طلبکاران‬

‫سوال ‪ :‬اگر تاجر اعالم ورشکستگی نماید خواهان و خوانده دعوا که خواهد بود؟‬

‫پاسخ ‪ :‬خواهان خود تاجر و خوانده طلبکار و طلبکاران او‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬اگر تاجر به وظیفه خود در اعالن ورشکستگی عمل ننماید و فوت کند ورثه قائم مقام او خواهند شد؟‬

‫پاسخ ‪ :‬خیر اعالن ورشکستگی یک وظیفه قائم به شخص است و به ورثه منتقل نمی شود‪.‬‬

‫اعالن ورشکستگی شخصیت حقوقی ‪ :‬شرکت از زمانی که تشکیل می شود تا ختم تصفیه‪ ،‬شخصیت حقوقی دارد؛ به طور کلی شخصیت حقوقی‬
‫شرکت دو وضعیت خواهد داشت وضعیتی عادی شرکت و وضعیتی که شرکت در حال انحالل است؛ اگر شرکت در وضعیت عادی و پیش از انحالل باشد‬
‫یکی از وظایف مدیران او اعالن ورشکستگی شرکت می باشد‪ .‬اگر شرکت منحل شده باشد و در حال تصفیه باشد‪ ،‬مدیر تصفیه انحالل به محض اینکه‬
‫متوجه ورشکستگی شرکت شد باید آن را اعالن کند‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬مدیر تصفیه بر دو نوع است؛ یکی مدیر تصفیه انحالل و دیگری مدیر تصفیه ورشکستگی؛ اگر تاجر ورشکسته شود مدیر تصفیه ورشکستگی عهده‬
‫دار امور است اما اگر شرکت منحل شود به هر دلیلی‪ ،‬مدیر تصفیه انحالل عهدهدار امور است‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬اگر تاجر شخص حقوقی باشد چه کسی موظف به اعالن ورشکستگی است؟‬

‫پاسخ ‪ :‬یک شرکت از تاریخ تشکیل تا ختم تصفیه دارای شخصیت حقوقی است با این تفاوت که از زمان تشکیل تا انحالل توسط مدیران اداره میشود و‬
‫از انحالل تا ختم تصفیه مدیر تصفیه عهده دار امور شرکت است‪ ،‬وظیفه اعالم ورشکستگی هم تا انحالل بر عهده مدیران شرکت و پس از آن بر عهده مدیر‬
‫تصفیه انحالل است‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬اگر در دادگاه حکم ورشکستگی شرکت منحل شده صادر شود مدیر تصفیه انحالل به کنار رفته و مدیر تصفیه ورشکستگی امور را به دست میگیرد‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬چه تفاوتی بین اعسار و ورشکستگی وجود دارد که دادستان به اعسار ورود نمیکند اما به ورشکستگی ورود کرده و درخواست صدور حکم‬
‫ورشکستگی می کند؟‬

‫پاسخ ‪ :‬ورشکستگی برخالف اعسار جنبه عمومی دارد؛ ورشکستگی تاجر‪ ،‬منجر به بی اعتمادی می شود‪ .‬گاه ورشکستگی و تاخیر در اعالن ورشکستگی و‬
‫تصفیه منجر به اختالل در امنیت اقتصادی می گردد‪.‬‬

‫مثال ‪ :‬از چالشبرانگیزترین مصادیق در مبحث ورشکستگی پدیده شاندیز و پردیسبان در مشهد است که سهام داران زیادی داشتند‪.‬‬

‫دادگاه صالح صدور حکم ورشکستگی ‪ :‬در بازه ای از زمان در ایران دادگاه های تجاری وجود داشتند اما نتیجه بخش نبودند؛ در حال حاضر تنها‬
‫دادگاه های عمومی داریم و دادگاه های مدنی و تجاری وجود ندارد که به نظر تشکیل دادگاه های تجاری بسیار ضروری است‪ .‬ممکن است دلیل اصلی این‬
‫موضوع‪ ،‬ضعف حقوقدانان و قضات و دانشجویان در حقوق تجارت باشد‪.‬‬

‫صالحیت ذاتی ‪ :‬مشخصاً ورشکستگی یک امر حقوقی است‪ ،‬در نتیجه از نظر ذاتی دادگاه عمومی حقوقی صالح می باشد‪.‬‬

‫صالحیت محلی در مورد تاجر حقیقی ‪ :‬از نظر صالحیت محلی‪ ،‬اگر تاجر حقیقی باشد دادگاه صالح محل اقامت تاجر است و تفاوتی ندارد که چه کسی‬
‫درخواست صدور حکم ورشکستگی کند‪ .‬دقت کنید که این مورد خالف قاعده عمومی در آیین دادرسی مدنی می باشد چون در قاعده عمومی دادگاه صالح‬
‫دادگاه محل اقامت خوانده میباشد‪ .‬اگر تاجر حقیقی در ایران اقامت نداشته باشد محل نمایندگی او مالک تعیین دادگاه صالح می باشد‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪415‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫صالحیت محلی در مورد تاجر حقوقی ‪ :‬اگر تاجر شخص حقوقی باشد دادگاه مرکز اصلی شرکت صالح به رسیدگی می باشد‪ .‬اگر مرکز اصلی شرکت‬
‫در ایران نباشد محل شعبه یا نمایندگی محل دادگاه صالح می باشد‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬دادگاه صالح برای رسیدگی و صدور حکم ورشکستگی چه دادگاهی است؟‬

‫پاسخ ‪ :‬از حیث صالحیت ذاتی دادگاه عمومی حقوقی واجد صالحیت است‪ .‬از حیث صالحیت محلی بسته به حقیقی یا حقوقی بودن تاجر متفاوت است؛‬
‫اگر تاجر شخص حقیقی است دادگاه محل اقامت او صالحیت دارد و اگر شخص حقوقی باشد دادگاه مرکز اصلی شرکت صالحیت دارد‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬اگر تاجر حقیقی در ایران اقامت نداشته باشد یا تاجر حقوقی مرکز اصلی او در ایران نباشد یا نامشخص باشد‪ ،‬در محل نمایندگی یا شعبه به‬
‫ورشکستگی رسیدگی خواهد شد‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬دادگاه رسیدگی کننده به ورشکستگی چه مواردی را باید احراز کند؟‬

‫پاسخ ‪ :‬دو مورد را باید احراز کند ‪ .1‬تاجر بودن ‪ .2‬متوقف بودن از پرداخت دیون‪.‬‬

‫اقرار ورشکسته ‪ :‬اقرار قدرتمندترین دلیل می باشد‪ ،‬به حدی که اگر من اقرار کنم که خودکار در دست من متعلق به آقای غفاری است و بعد انکار کنم‬
‫و بگویم متعلق به آقای رضایی نژاد است و دوباره انکار کنم و بگویم متعلق به خانم رهروان میباشد باید خودکار دستم را به آقای غفاری بدهم و دو خودکار‬
‫دیگر تهیه کنم و یکی از آنها را به آقای رضایی نژاد و دیگری را به خانم رهروان بدهم‪ .‬این حکم طبق قاعده «اقرار العقال علی انفسهم جایز» می باشد‪.‬‬

‫در جلسه بعد بررسی می کنیم که آیا در مورد ورشکستگی هم اقرار مورد قبول است یا خیر؟‬

‫جلسه صد و هشتاد و نهم‬

‫اقرار ‪ ،‬ادعا و شهادت ‪ :‬سه مفهوم داریم که هر سه به نوعی از جهت اینکه اعالن حق هستند با هم مشابه می باشند؛ اقرار‪ ،‬ادعا و شهادت‪ .‬اقرار اعالن‬
‫حق له دیگری (مقر له) و علیه خود (مقر) است؛ ادعا دقیقاً نقطه مقابل اقرار می باشد یعنی له خود و علیه دیگری؛ هر کجا اقرار باشد دلیل الزم نیست و‬
‫خود اقرار پذیرفته است و هرجا له خود شخص باشد ادعا است و نیاز به دلیل دارد؛ نکته مهم اینجاست که الزم نیست همه چیز به نفع فرد باشد تا ادعا‬
‫مفهوم پیدا کند و اینکه نفعی هرچند کم برای فرد به وجود آید ادعا است؛ شهادت هم له یک نفر و علیه دیگری است‪.‬‬

‫مثال ‪ :‬اگر من بگویم به آقای سوری ‪ 100‬میلیون بدهکارم؛ همه این عبارت له ایشان است و علیه من‪ ،‬این مورد اقرار است‪ .‬اگر من بگویم آقای سوری‬
‫‪ 100‬میلیون به من بدهکار است؛ له من و علیه ایشان است پس ادعا می باشد و نیاز به اثبات دارد‪ .‬اگر من بگویم آقای سوری از آقای غفاری ‪ 100‬میلیون‬
‫بدهکار است این مورد شهادت می باشد‪.‬‬

‫منفعت تاجر در حکم ورشکستگی ‪ :‬ممکن است که برای دیگران در اعالن تاجر بودن و توقف منافع وجود داشته باشد اما تمام این دو علیه تاجر نیست‬
‫و له تاجر هم می باشد‪ .‬در واقع درخواست صدور حکم ورشکستگی توسط تاجر ادعا می باشد و نیاز به اثبات دارد‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا اقرار تاجر مبنی بر تاجر بودن و توقف از پرداخت دیون پذیرفته است یا نیاز به احراز دادگاه دارد؟‬

‫پاسخ ‪ :‬اعالن مبنی بر اینکه تاجر است و متوقف از پرداخت دیون بیش از آن که اقرار باشد ادعا است و متضمن نفع و ضرر برای اوست و ادعا باید اثبات‬
‫گردد چرا که اعالن حق در سه گونه است؛ اوالً اگر له خود اعالم کننده و علیه دیگری باشد ادعا است که باید اثبات گردد‪ .‬دوماً اگر اعالن حق علیه اعالن‬
‫کننده و له دیگری باشد اقرار است‪ .‬سوما اگر اعالن له شخصی و علیه دیگری غیر از اعالن کننده باشد شهادت است‪.‬‬

‫مندرجات حکم ورشکستگی ‪:‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪416‬‬

‫‪ .1‬احراز تاجر بودن شخص ‪ .2‬احراز توقف تاجر‬

‫‪ .3‬تاریخ توقف تادیه از دیون ‪ :‬اگر حکم تاریخ توقف را مشخص نکرده باشد با وجود این که تخلف صورت گرفته است اما همان تاریخ صدور حکم تاریخ‬
‫توقف خواهد بود‪.‬‬

‫‪ .5‬مشخص شدن اقدامات احتیاطی ‪ .6‬دستور نسبت به اجرای مهر و موم و صورت برداری اموال‬ ‫‪ .4‬تعیین مدیر تصفیه و ناظر‬

‫جمع بندی ‪ :‬سوال ‪ :‬محتوا و مندرجات حکم ورشکستگی چیست؟‬

‫پاسخ ‪:‬‬

‫‪ .1‬احراز تاجر بودن شخص مطابق قانون تجارت‪.‬‬

‫‪ .2‬اینکه احراز شده است وی متوقف از پرداخت دیون است‪.‬‬

‫‪ .3‬تاریخ توقف از پرداخت دیون‪.‬‬

‫‪ .4‬تعیین ناظر تصفیه‪.‬‬

‫‪ .5‬تعیین مدیر تصفیه در صورتی که اداره تصفیه وجود نداشته باشد‪.‬‬

‫‪ .6‬اتخاذ اقدامات احتیاطی (بازداشت ورشکسته و مهر و موم اموال وی)‬

‫سوال ‪ :‬در صورتی که تاریخ توقف مشخص نشود آیا حکم بی اعتبار است؟‬

‫پاسخ ‪ :‬گرچه تخلف است اما حکم بی اعتبار نخواهد بود‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬اگر دادگاه نتواند تاریخ توقف را مشخص نماید و یا به هر دلیلی تاریخ را تعیین نکند‪ ،‬تاریخ حکم تاریخ توقف خواهد بود‪ .‬در حال حاضر این که‬
‫دادگاه نتواند تاریخ توقف را مشخص کند تقریباً بی معنا است چون یا سفته ای واخواست شده یا چکی برگشت خورده است یا حقوقی پرداخت نشده و ‪...‬‬

‫عدم اثر نسبی حکم ورشکستگی ‪ :‬اصل نسبی بودن قراردادها می گوید که حقوق و تعهدات یک قرارداد تنها بین طرفین است و به دیگران ارتباطی‬
‫ندارد‪ .‬در مورد احکام هم همینطور است؛ اگر طلبکار یک شخص نسبت به یک حق در دادگاه پیروز دعوا باشد تنها به خود آن دو طرف مربوط است و به‬
‫دیگران ارتباطی ندارد و سایرین باید دوباره طرح دعوا نمایند‪ .‬در واقع حقوق به تعهداتی که در نتیجه حکم به وجود می آید تنها بین خوانده و خواهان‬
‫است و به دیگران ارتباطی ندارد‪ .‬به همین دلیل است که احکام منتشر نمی شوند‪ .‬اما در مورد ورشکستگی استثنا وجود دارد چرا که حکم ورشکستگی‬
‫مطلق و عام است و باید اعالن گردد‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬حکم ورشکستگی مطابق قاعده اثر نسبی دارد یا خیر و چرا باید اعالن گردد؟‬

‫پاسخ ‪ :‬حکم ورشکستگی بر خالف قاعده نسبی بودن اثر حکم اثر مطلق و عام دارد و در نتیجه باید اعالن گردد و اعالن به معنای انتشار در دو شکل‬
‫است؛ ‪ .1‬در روزنامه رسمی ‪ .2‬در یکی از جراید کثیراالنتشار‪.‬‬

‫اجرای حکم ورشکستگی پیش از قطعی شدن حکم ‪ :‬یک قاعده در قانون اجرای احکام وجود دارد که مطابق آن وقتی احکام قابل اجرا هستند که‬
‫قطعی شوند؛ پس اصل بر قابل اجرا بودن احکام قطعی است‪ .‬وقتی یک حکم صادر می شود ممکن است قابلیت تجدید نظر داشته باشد و برای اینکه اجرا‬
‫شود باید حکم قطعی شود؛ حکم غیر قطعی قابلیت اجرا ندارد‪ .‬این قاعده کامالً منطقی است چون ممکن است یک حکم صادر شود اما در تجدید نظر رای‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪417‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫تغییر کند‪ .‬اما در دو مورد این حکم عام تخصیص خورده است (ما من عام اال وقد خص)؛ مورد اول تصرف عدوانی و مورد دوم ورشکستگی می باشد‪ .‬پس‬
‫از ورشکستگی بر خالف قاعده عام اجرای موقت میشود یعنی پیش از قطعی شدن اجرا می شود‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا حکم ورشکستگی هم تابع اصل قابل اجرا بودن احکام قطعی است؟‬

‫پاسخ ‪ :‬بر خالف قاعده اجرای احکام قطعی‪ ،‬حکم ورشکستگی به طور موقت اجرا می شود؛ منظور از اجرای موقت یعنی اینکه پیش از قطعی شدن اجرا‬
‫می شود ( دعاوی تصرف عدوانی هم اجرای موقت میشود)‪.‬‬

‫امکان درخواست صدور حکم ورشکستگی توسط شریک ‪ :‬شریک شخص حقوقی می تواند در مورد حکم ورشکستگی شخص حقوقی اقامه دعوا‬
‫کند اما به عنوان طلبکار نه شریک شرکت چون شرکت باید سرمایهای که او در شرکت دارد را بازپرداخت نماید‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا شریک شرکت هم می تواند‪ ،‬عالوه بر خود تاجر و طلبکاران و دادستان تقاضای ورشکستگی نماید؟‬

‫پاسخ ‪ :‬شریک می تواند اما نه به عنوان شریک بلکه از این جهت که طلبکار می شود چرا که شرکت تجاری بایستی سرمایهای که او مطالبه دارد‪ ،‬به او‬
‫بپردازد‪.‬‬

‫ماهیت حکم ورشکستگی ‪ :‬برخی از حقوقدانان معتقدند که حکم ورشکستگی دو جنبه دارد هم جنبه تاسیسی و هم جنبه اعالمی؛ چون وضعیت‬
‫ورشکستگی تاجر را اعالم میکند و به عالوه برای تاجر یک وضعیت جدید ایجاد میکند که تاجر به موجب این حکم دیگر نمی تواند در امور مالی خود‬
‫مداخله کند‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬ماهیت حکم ورشکستگی چیست؟ اعالمی یا تاسیسی؟‬

‫پاسخ ‪ :‬حکم ورشکستگی دارای هر دو جنبه اعالمی و تاسیسی است چرا که وضعیت تاجر بودن و متوقف بودن را اعالم می کند بهعالوه وضعیت جدیدی‬
‫را در اختیارات و مداخالت تاجر در اموال و امور مالی و خودش ایجاد میکند بنابراین تاسیسی هم می باشد‪.‬‬

‫بررسی الفاظ تسویه و تصفیه ‪ :‬در مباحثی که در حال حاضر داریم تصفیه صحیح است‪ .‬تسویه در لغت یعنی مساوی کردن‪ ،‬و در مفهوم یعنی بدهکاری‬
‫و بستانکاری ها حذف شود‪ .‬در واقع در تسویه حساب تراز میشود اما مدیر تصفیه اقدام به تسویه نمی کند بلکه نسبت به بدهی ها و طلب ها اقدامات الزم‬
‫را انجام میدهد و ممکن است تمام بدهی ها از بین نرود و طلبکاران تنها بخشی از طلب خود را دریافت کنند‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬دقت کنید که مهم نیست در مورد ورشکستگی چقدر دارایی موجود باشد همین که شخص نتواند یکی از دیون خود را پرداخت کند در معرض‬
‫ورشکستگی خواهد بود‪ ،‬برای مثال ممکن است با یک رکورد با تورم فرد نتواند یکی از دیون خود را بپردازد بشود‪.‬‬

‫موضوع مرتبط ‪ :‬یکی از موارد که بدترین تاثیر را بر روی اقتصاد میگذارد رکود تورمی است؛ چرا که تولید را نابود میکند و تولیدکنندگان میتوانند‬
‫فروش داشته باشند‪ ،‬و دوما اثر روانی شدیدی را بر روی بازار میگذارد‪.‬‬

‫جلسه صد و نودم‬
‫سوال ‪ :‬منظور از اقدامات احتیاطی که میبایست در حکم ورشکستگی مندرج گردد دو امر است ‪:‬‬

‫‪ .1‬امر به مهر و موم‬

‫‪ .2‬قرار توقیف تاجر ورشکسته‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪418‬‬

‫هدف از مهر و موم‪ :‬صورت برداری دقیق و جلوگیری از حیف و میل یا از دسترس خارج شدن اموال است‪ .‬به عبارت دقیق تر هدف از مهر و موم جلوگیری‬
‫از هر اقدامی است که منجر به تضییع حق طلبکاران گردد‪.‬‬

‫در مهر و موم شدن باید اموال در محیطی قرار بگیرد که امکان انتقال آنها نباشد‪.‬‬

‫سوال‪ :‬در چه ص ورتی نیازی به مهر و موم اموال تاجر ورشکسته نخواهد بود؟‬

‫پاسخ‪ :‬مهر و موم اموال تاجر ورشکسته اصل است استثنائا اگر عضو ناظر تشخیص دهد امکان صورت برداری اموال تاجر در یک روز ممکن است نیاز به‬
‫مهر و موم نخواهد بود و فورا صورت برداری شروع می شود‪. .‬‬

‫وظیفه ناظر‪ :‬ص ورت برداری اموال‪ ،‬حال یا صورت برداری را در همان روز انجام میدهد یا اگر نمیتواند اول باید مهر و موم انجام دهد سپس صورت برداری‬
‫را شروع کند ‪.‬‬

‫مهر و موم اصالت ندارد فقط مقدمه ای است برای صورت برداری‪ ،‬آنچه که موضوعیت دارد صورت برداری است‪.‬‬

‫مثال‪ :‬تاجری تمام اموالش در یک بنگاه اتومبیل است و عضو ناظر میگوید که من آنها را در یک روز صورت برداری میکنم و نیاز به مهر و موم ندارد‪.‬‬

‫قرار توقیف تاجر ورشکسته‪:‬‬

‫سوال‪ :‬در چه صورتی علیه ورشکسته اقدام احتیاطی قرار توقیف صادر میشود؟‬

‫پاسخ‪ :‬اگر تاجر وظایف مقرر در مواد‪ 413‬و‪ 414‬ق تجارت یعنی اعالم توقف ‪ ،‬تسلیم دفاتر و تسلیم صورت دارایی را انجام ندهد قرار بازداشت او صادر‬
‫خواهد شد‪.‬‬

‫پس اولین مورد قرار توقیف تاجر این بوده که تاجر وظایف مقرر در مواد‪ 413‬و‪ 414‬را عمل نکند‪.‬‬

‫دومین مورد ‪ :‬در صورتی که تاجر اقداماتی انجام دهد که مانع اداره و تصفیه شود‪( .‬مرتبط با ماده‪ 436‬ق‪.‬ت)‬

‫نکته‪ :‬اگر قرار بازداشت شخص حقوقی باشد نسبت به مدیران اعمال می شود‪ ،‬مدیران شرکت در صورتی که ورشکستگی قبل از انحالل باشد و مدیران‬
‫تصفیه انحالل‪ ،‬اگر ورشکستگی پس از انحالل باشد‪.‬‬

‫سوال‪ :‬آیا حکم ورشکستگی قابلیت شکایت دارد ؟‬

‫به طور خالصه شکایت به طرق عادی و فوق العاده به صورت ‪ :‬اعتراض ‪ ،‬تجدیدنظر و فرجام میباشد که اصلی ترین موارد است‪.‬‬

‫سوال‪ :‬آیا حکم ورشکستگی قابل اعتراض است؟‬

‫حکم ورشکستگی از دو جهت قابل اعتراض است ‪:‬‬

‫‪.1‬حکم اعالن ورشکستگی (تاجر یا طلبکارانش اعالم میکنند که ورشکسته نیستند )‬

‫‪ .2‬تاریخ توقف‬

‫سوال‪ :‬چه اشخاصی و در چه مهلتی حق اعتراض دارند؟‬

‫پاسخ‪ :‬خود تاجر و سایرین‪ .‬مهلت اعتراض خود تاجر ده روز و مهلت سایر اشخاص اگر مقیم ایران باشند یک ماه و اگر مقیم خارج از کشور باشند دو ماه‬
‫است‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪419‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫منظور از سایرین‪ :‬حتما باید ذی نفع باشند‪.‬‬

‫سوال‪ :‬مرجع اعتراض کجا می باشد؟‬

‫پاسخ‪ :‬همان دادگاه صادر کننده حکم ورشکستگی است‪.‬‬

‫نکته مهم‪ :‬مهلت ها در آدم یک شروع دارد و شروع آن از تاریخ ابالغ حکم است‪ .‬در مورد حکم ورشکستگی این قاعده استثنا خورده است و از تاریخ ابالغ‬
‫نمی باشد از تاریخ اعالن است‪ .‬منظور از اعالن‪ ،‬آگهی در روزنامه رسمی و جریده کثیراالنتشار می باشد‪ .‬از تاریخ اعالن مهلت اعتراض شروع میگردد‪.‬‬

‫سوال‪ :‬آیا حکم ورشکستگی قابلیت تجدید نظرخواهی هم دارد؟‬

‫پاسخ‪ :‬بله‪ ،‬مطابق ماده‪ 539‬ق‪.‬ت وهمچنین بند ماده ‪ 331‬ق آدم قابل تجدید نظر است‪.‬‬

‫موضوع ماده‪ :331‬دعاوی غیرمالی قابل تجدیدنظر هستند‪.‬‬

‫• استیناف‪ :‬یعنی تجدیدنظرخواهی‪ .‬در گذشته به تجدید نظرخواهی استیناف گفته میشد‪.‬‬

‫سوال‪ :‬آیا ورشکستگی حکمی مالی است یا غیر مالی؟‬

‫پاسخ‪ :‬حکم ورشکستگی غیر مالی است‪ .‬زیرا آنچه که موضوع خواسته است و مورد حکم قرار میگیرد حالت توقف عجز و ناتوانی تاجر از پرداخت دیون و‬
‫بدهی هاست‪ ،‬نه پرداخت وجه‪ .‬پرداخت طلب طلبکاران ورشکسته از نتایج حکم ورشکستگی است‪.‬‬

‫در حکم ورشکستگی عجز از پرداخت دیون مورد حکم قرار میگیرد ‪ .‬تاجر بودن و متوقف از پرداخت دیون بودن مورد حکم قرار میگیرد که غیر مالی است‪.‬‬
‫پرداخت بدهی از آثار حکم ورشکستگی است‪ .‬هر حکم غیر مالی می تواند آثار مالی هم داشته باشد ‪ .‬پس داشتن آثار مالی منجر به مالی شدن حکم نمی‬
‫شود‪.‬‬

‫نکته مهم‪ :‬آثار مالی داشتن دعاوی غیر مالی منجر به تغییر ماهیت و مالی شدن آن نمیگردد ‪ ،‬مثال اثبات نسب آثار مالی دارد یا اصل طالق‪ .‬لکن غیر‬
‫مالی است‪.‬‬

‫جلسه صد و نود و یکم‬

‫انواع ورشکستگی ‪ :‬یک تاجر چه شخص حقیقی و چه شخص حقوقی‪ ،‬زمانی که ورشکسته می شود بسته به رفتارهایی که حین توقف و پس از توقف‬
‫داشته ممکن است ورشکستگی او در یکی از سه قسم زیر قرار بگیرد ‪:‬‬

‫‪ .1‬ورشکستگی عادی ‪ :‬اصل‬

‫‪ .2‬ورشکستگی به تقصیر ‪ :‬استثنا‬

‫‪ .3‬ورشکستگی به تقلب ‪ :‬استثنا‬

‫شدت برخورد ‪ :‬از نظر شدت ابتدا ورشکستگی عادی است که ساده ترین برخورد هم با ورشکسته عادی است سپس برخورد با ورشکستگی به تقصیر و‬
‫بعد از آن ورشکستگی به تقلب شدیدتر میشود‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪420‬‬

‫لزوم اثبات ‪ :‬برای صدور حکم ورشکستگی به تقصیر یا ورشکستگی به تقلب باید مواردی که منجر به صدور این احکام میشود اثبات شود؛ به عبارت دیگر‬
‫صدور حکم ورشکستگی به تقصیر یا تقلب در موارد محصور و مشخص است‪.‬‬

‫جمع بندی ‪:‬‬

‫سوال ‪ :‬در قانون تجارت چند نوع ورشکستگی وجود دارد؟‬

‫پاسخ ‪ :‬سه نوع است؛‬

‫‪ .1‬ورشکستگی عادی که مطابق اصل است‪.‬‬

‫‪ .2‬ورشکستگی به تقصیر که خود بر دو نوع است ‪ :‬اختیاری و اجباری‬

‫‪ .3‬ورشکستگی به تقلب‬

‫در میان این سه نوع اصل بر ورشکستگی عادی است و صرفاً در موارد حصری و استثنایی ورشکستگی به تقصیر یا تقلب ثابت می شود‪ .‬برای آنکه حکم‬
‫ورشکستگی به تقصیر یا تقلب صادر شود‪ ،‬یکی از جهات که حصری هستند باید ضرورتاً اثبات گردد‪.‬‬

‫تردید در نوع ورشکستگی ‪ :‬اگر ثابت شد که من در حال ورشکستگی هستم اما ثابت نشد که کدام یک از انواع ورشکستگی است اصل بر ورشکستگی‬
‫عادی است‪ .‬در اصول فقه آموختید « هر کجا که تردید وجود داشت باید اصل را جاری کرد‪».‬‬

‫جمع بندی ‪:‬‬

‫سوال ‪ :‬در صورتی که تردید باشد ورشکستگی مطروحه منطبق با کدام یک از انواع ورشکستگی است چه امری مورد حکم قرار می گیرد؟‬

‫پاسخ ‪ :‬ورشکستگی عادی زیرا مطابق اصل است و در اصول فقه آموختیم در صورت تردید باید به اصل مراجعه کنیم و اصل در میان انواع ورشکستگی‪،‬‬
‫ورشکستگی عادی است‪.‬‬

‫مواد قانونی ‪ :‬مواد ‪ 542 ،541 ،412‬و ‪ 549‬بیان کننده انواع ورشکستگی است‪.‬‬

‫ماده ‪: 412‬‬

‫«ورشکستگی تاجر یا شرکت تجارتی در نتیجه توقف از تأدیه وجوهی که بر عهده او است حاصل می شود‪.‬‬

‫حکم ورشکستگی تاجری را که حین الفوت در حال توقیف بوده تا یک سال بعد از مرگ او نیز می توان صادر نمود»‬

‫سوال ‪ :‬تعریف ورشکستگی عادی چیست؟‬

‫پاسخ ‪ :‬زمانی که تاجر در نتیجه توقف از پرداخت دیون ورشکست گردد و این ورشکستگی او در اثر عوامل خارجی یا حوادث غیر مترقبه و بدون سوء نیت‬
‫و تقصیر و تقلب باشد‪ ،‬ورشکستگی عادی خواهد بود‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬در ورشکستگی عادی هیچ گونه سوءنیت و تقصیر و تقلب نمی بینید‪.‬‬

‫مثال ‪ :‬ورشکستگی به دلیل تورم‪ ،‬قطعی اینترنت‪ ،‬رکود اقتصاد جهانی و ‪. ...‬‬

‫ورشکستگی به تقصیر ‪ :‬من تاجر هستم و تقلبی هم برای ورشکستگی انجام نداده ام اما کوتاهی هایی کردم و مرتکب تقصیر شدهام که این تقصیرات‬
‫مهم و غیر قابل بخشش است؛ در این صورت دادگاه ملزم و مجبور به صدور حکم ورشکستگی به تقصیر است‪ .‬گاهی نیز من بدون تقلب ورشکسته شده ام‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪421‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫اما دادگاه ملزم به صدور حکم ورشکستگی نیست یعنی می تواند به ورشکستگی به تقصیر یا ورشکستگی عادی حکم دهد‪ .‬هر کدام از این ها دارای موارد‬
‫محصور است‪.‬‬

‫ماده ‪: ۵41‬‬

‫«تاجر در موارد ذیل ورشکسته به تقصیر اعالن می شود‪:‬‬

‫‪ )1‬در صورتی که محقق شود مخارج شخصی یا مخارج خانه مشارالیه در ایام عادی بالنسبه به عایدی او فوق العاده بوده است‪.‬‬

‫‪ )2‬در صورتی که محقق شود که تاجر نسبت به سرمایه خود مبالغ عمده صرف معامالتی کرده که در عرف تجارت موهوم یا نفع آن منوط به اتفاق محض‬
‫است‪.‬‬

‫‪ )3‬اگر به قصد تأخیر انداختن ورشکستگی خود خریدی باالتر یا فروشی نازلتر از مظنه روز کرده باشد یا اگر به همان قصد وسایلی که دور از صرفه است‬
‫به کار برده تا تحصیل وجهی نماید اعم از اینکه از راه استقراض یا صدور برات یا به طریق دیگر باشد‪.‬‬

‫‪ )4‬اگر یکی از طلبکارها را پس از تاریخ توقف بر سایرین ترجیح داده و طلب او را پرداخته باشد‪».‬‬

‫ماده ‪: ۵42‬‬

‫«در موارد ذیل هر تاجر ورشکسته ممکن است ورشکسته به تقصیر اعالن شود‪:‬‬

‫‪ )1‬اگر به حساب دیگری و بدون آنکه در مقابل عوضی دریافت نماید تعهداتی کرده باشد که نظر به وضعیت مالی او در حین انجام آنها آن تعهدات فوق‬
‫العاده باشد‪.‬‬

‫‪ )2‬اگر عملیات تجارتی او متوقف شده و مطابق ماده ‪ 413‬این قانون رفتار نکرده باشد‪.‬‬

‫‪ )3‬اگر از تاریخ اجرای قانون تجارت مصوب ‪ 25‬دلو ‪ 1303‬و ‪ 12‬فروردین و ‪ 12‬خرداد ‪ 1304‬دفتر نداشته یا دفاتر او ناقص یا بی ترتیب بوده یا در صورت‬
‫دارایی وضعیت حقوقی خود را اعم از قروض و مطالبات به طور صحیح معین نکرده باشد ( مشروط بر اینکه در این موارد مرتکب تقلبی نشده باشد)»‬

‫سوال ‪ :‬ورشکستگی به تقصیر چیست؟‬

‫پاسخ ‪ :‬این نوع ورشکستگی خود بر دو نوع است؛ بسته به اینکه دادگاه ملزم و موظف باشد به صدور حکم ورشکستگی به تقصیر یا مخیر باشد تقسیم‬
‫میشود به ورشکستگی به تقصیر اجباری و ورشکستگی به تقصیر اختیاری؛ در نتیجه ورشکستگی به تقصیر اجباری زمانی است که دادگاه مکلف است‬
‫ورشکستگی را به تقصیر اعالم نماید و حکم کیفری صادر نماید و اما ورشکستگی به تقصیر اختیاری زمانی است که دادگاه در اعالم ورشکستگی به تقصیر‬
‫و صدور حکم کیفری مخیر است‪.‬‬

‫ماده ‪: ۵4۹‬‬

‫«هر تاجر ورشکسته که دفاتر خود را مفقود نموده یا قسمتی از دارایی خود را مخفی کرده و یا به طریق مواضعه و معامالت صوری از میان برده و همچنین‬
‫هر تاجر ورشکسته که خود را به وسیله اسناد و یا به وسیله صورت دارایی و قروض به طور تقلب به میزانی که در حقیقت مدیون نمی باشد مدیون قلمداد‬
‫نموده است ورشکسته به تقلب اعالم و مطابق قانون جزا مجازات می شود‪».‬‬

‫سوال ‪ :‬ورشکستگی به تقلب چیست؟‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪422‬‬

‫پاسخ ‪ :‬شدیدترین نوع ورشکستگی‪ ،‬ورشکستگی به تقلب است و آن زمانی است که سوء نیت و تقلب تاجر برای دادگاه محرز است‪ .‬ورشکستگی به تقلب‬
‫همیشه اجباری است بنابراین در صورت وجود یکی از جهات ورشکستگی به تقلب دادگاه ملزم و مکلف به صدور حکم ورشکستگی به تقلب و محکومیت‬
‫کیفری است‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬موارد ورشکستگی به عادی همه موارد است مگر آنکه ورشکستگی به تقصیر یا تقلب باشد‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬در چه مواردی دادگاه مخیر به صدور حکم ورشکستگی به تقصیر است؟ ‪ /‬جهات ورشکستگی به تقصیر اختیاری چه مواردی است؟‬

‫پاسخ ‪:‬‬

‫‪ .1‬پذیرش تعهدات فوق العاده (ماده ‪ : )۵42‬هر شخصی یک گلیم و قدرت مانور دارد‪ ،‬درست است که تمام کارآفرین ها و صاحبان حرف باید ریسک‬
‫کنند اما باید پشت این ریسک منطق باشد‪ .‬ممکن است تاجری تعهدات فوق العادهای را نسبت به توان خود پذیرفته و در مقابل عوضی دریافت نکرده‬
‫باشد‪.‬‬

‫مقایسه با مخارج فوق العاده ‪ :‬تعهدات فوق العاده متفاوت از مخارج فوق العاده است؛ اگر توان تعهدات مالی من در ماه ‪ 200‬میلیون باشد اما تعهدی‬
‫که در هر ماه قبول کرده باشم یک میلیارد باشد تعهدات فوق العاده است اما اگر من به عنوان یک تاجر هر ماه ‪ 200‬میلیون هزینه زندگی خود را بدهم‬
‫این مورد مخارج فوق العاده است‪ .‬مخارج فوقالعاده از جهات ورشکستگی به تقصیر اجباری است‪.‬‬

‫جمع بندی ‪ :‬پذیرش تعهدات فوق العاده با مخارج فوق العاده متفاوت است؛ زمانی که تاجر بدون دریافت عوضی به حساب دیگری تعهداتی را بپذیرد که‬
‫نظر به حوزه توانمندی های مالی فوق العاده باشد دادگاه می تواند او را به ورشکستگی به تقصیر محکوم کند‪.‬‬

‫‪ .2‬عدم انجام تکالیف موضوع ماده ‪ : 413‬گفتیم که من به عنوان یک تاجر اگر متوقف از پرداخت بدهی های خود باشم‪ ،‬تکلیف به اعالم توقف دارم‬
‫که سه روز مهلت دارد؛ در صورت خودداری از انجام تکلیف دادگاه می تواند من را محکوم به ورشکستگی به تقصیر کند‪.‬‬

‫جمع بندی ‪ :‬در صورتی که تاجر پس از توقف در مهلت سه روزه توقف خود را اعالم ننموده باشد و صورت حساب دارایی در کلیه دفاتر تجارتی خود را‬
‫محکمه بدایت تسلیم ننموده باشد در معرض ورشکستگی به تقصیر اختیاری است‪.‬‬

‫ماده ‪: 413‬‬

‫«تاجر باید در ظرف سه روز از تاریخ وقفه که در تأدیه قروض یا سایر تعهدات نقدی او حاصل شده است توقف خود را به دفتر محکمه بدایت محل اقامت‬
‫خود اظهار نموده صورت حساب دارایی و کلیه دفاتر تجارتی خود را به دفتر محکمه مزبوره تسلیم نماید‪».‬‬

‫‪ .3‬کوتاهی یا اهمال در داشتن یا تنظیم دفاتر ‪ :‬بسیاری از افراد به دلیل عدم آگاهی حقوقی یا فشار های روزمره و دلیل های دیگر‪ ،‬تکالیف قانونی‬
‫خود مبنی بر نگهداری دفاتر تجاری را رعایت نمی کنند هرچند سوءنیت هم نداشته باشند‪ .‬اگر تاجر در تهیه و نگهداری و تنظیم دفاتر کوتاهی (نه تقلب)‬
‫کرده باشد‪ ،‬دادگاه میتواند حکم ورشکستگی به تقصیر را صادر کند‪.‬‬

‫جمع بندی ‪ :‬اگر تاجری که متوقف شده دفاتر قانونی نداشته باشد و یا دفاتر او ناقص و بی ترتیب باشد و به طور خالصه کامالً منطبق بر قانون تنظیم‬
‫نشده باشد دادگاه می تواند او را به ورشکستگی به تقصیر محکوم کند‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬این سه مورد که در ماده ‪ 542‬بیان شده حصری است‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪423‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫تفاوت اعالم و اعالن ‪ :‬در متن قانون تجارت اعالم و اعالن با هم تفاوتی ندارند‪ .‬از نظر لغوی اعالن از علنی کردن می آید پس موضوع اعالن همیشه‬
‫مخفی است اما در قانون تجارت به این معنی به کار نمی رود‪ .‬در مورد اعالم اینطور نیست و تنها آگاه کردن دیگران است چه قبالً علنی بوده باشد و چه‬
‫نباشد‪.‬‬

‫جلسه صد و نود و دوم‬

‫جهات ورشکستگی به تقصیراجباری ( ماده ‪)۵41‬‬

‫سوال‪ :‬در چه مواردی دادگاه باید ورشکسته را به ورشکستگی به تقصیر و محکومیت کیفری محکوم نماید؟‬

‫موارد ورشکستگی اختیاری در ماده ‪ 542‬بیان شد که سه مورد بود‪.‬‬

‫‪ .1‬مخارج فوق العاده ‪ :‬اگر ورشکسته در ایام عادی و نه ایام غیر عادی ( همچون بیماری خود یا خانواده اش) مخارج شخصی یا مخارج خانه فوق العاده‬
‫و نامتعارفی داشته باشد ‪ ،‬دادگاه باید او را به ورشکستگی به تقصیر محکوم کند‪.‬‬

‫‪ .2‬انجام معامالت موهوم‪ :‬اگر تاجر نسبت به سرمایه خود مبالغ سنگین و گزافی را در حوزه معامالتی هزینه نموده باشد که در عرف بازرگانان موهوم‬
‫تلقی میگردد و سود و نفع آن متوقف بر اتفاق محض است( قمارگونه است) اگر تاجری چنین هزینه ای کرده باشد دادگاه باید او را به ورشکستگی به‬
‫تقصیر محکوم نماید‪.‬‬

‫• موهوم‪ :‬خیال اینکه برنده شود‪ ،‬توهم پیروزی و سود وجود دارد‪.‬‬

‫مثال سرمایه تاجر صد میلیارد است و یک بلیط بخت آزمایی به مبلغ صد هزار تومان میخرد که در قرعه کشی یک میلیاردی برنده شود‪ .‬این یک معامله‬
‫موهوم نیست ‪ ،‬چون در مقابل سرمایه اش ناچیز است‪ .‬زمانی یک معامله موهوم است که معامله غیر منطقی باشد‪ .‬مثال با نود درصد سرمایه خود بلیط‬
‫بخت آزمایی خرید کند که شاید برنده شود ‪ ،‬مواردی که شبه قمار است‪ .‬معموال آدم هایی که از نظر مالی موفق هستند وارد حیطه قمار نمیشوند‪.‬‬

‫‪ .3‬انجام معامالت به قصد عقب انداختن ورشکستگی‪ :‬مانند قرض کردن ‪ ،‬وام هایی با سود کالن‪ ،‬خریدهای باالتر از قیمت واقعی‪ ،‬فروش های زیر‬
‫قیمت ‪ .‬همه این موارد معامله ای به قصد به تاخیر انداختن ورشکستگی است‪ .‬در واقع ورشکستگی او را تبدیل به ورشکستگی به تقصیر اجباری مینماید‬
‫و در انتها محکومیت کیفری پیش می آید ‪.‬‬

‫‪ .4‬ترجیح دادن برخی از طلبکاران و پرداخت طلب آنان ‪ .‬گاهی دارایی کفایت همه دیون را نمیکند و تاجر تمام نقدینگی خود را سرازیر بعضی از‬
‫بدهی ها میکند‪ .‬معموال هم بدهی افرادی را میپردازند که غیر منطقی ترند ‪ .‬طلبکارانی هستند که زمانی متوجه میشوند تاجری در حال ورشکستگی است‬
‫شرخر میفرستند و به او فشار می آورند که طلبش را بپردازد‪.‬‬

‫موارد سوم و چهارم برای زمان پس از توقف است‪.‬‬

‫جهات ورشکستگی به تقلب‪ ( :‬ماده ‪)۵4۹‬‬

‫در ورشکستگی به تقلب بر خالف سایر ورشکستگی ها سوء نیت وجود دارد‪ .‬افرادی که وام میگیرند برای این است که وضعشان بهتر شود اما در پرداخت‬
‫آن دچار مشکالتی میشوند‪ ،‬سوءنیت ندارند بلکه حسن نیت دارند‪ ،‬در ورشکستگی به تقلب شخص سوءنیت دارد‪.‬‬

‫‪ .1‬مفقود نمودن دفاتر قانونی به طور عمدی‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪424‬‬

‫‪ .2‬مخفی کردن بخشی از دارایی ‪ .‬تاجر میداند که ورشکست می شود و دست به مخفی کردن دارایی های خود میزند که دست طلبکاران به آن نرسد‪.‬‬

‫‪ .3‬از بین بردن قسمتی از دارایی‪ .‬معامالت صوری انجام میدهد‪ ،‬یعنی انگار دارایی ندارد‪ .‬دارایی اش مثال ده میلیارد است آن را تبدیل به چهار میلیارد‬
‫میکند انگار شش میلیار از آن گم میشود و آن را به هر شکلی منتقل به دیگران میکند ‪.‬‬

‫‪ .4‬بدهی های خود را به شکل متقلبانه ای افزایش میدهد‪ ،‬مثال به جای اینکه معامالت جدید انجام دهد شروع میکند به صدور چک و برای خود‬
‫بدهی صوری ایجاد میکند‪ .‬این مورد یکی از سخت ترین موارد اثبات را نسبت به سایر موارد دارد‪.‬‬

‫جمع بندی‪ :‬چهار مورد تقلب‪ ،‬چهار مورد تقصیر اجباری و سه مورد هم تقصیر اخیاری وجود دارد و غیر از این یازده مورد هر موردی باشد ورشکستگی‬
‫عادی محسوب میشود‪.‬‬

‫جلسه صد و نود و سوم‬

‫مجازات در ورشکستگی‪:‬‬

‫سوال کلی‪ :‬کدام یک از انواع سه گانه ورشکستگی مجازات دارد؟ و کدام یک محرومیت از حقوق اجتماعی و ممنوعیت های قانونی در پی دارد؟ ممنوعیت‬
‫های قانونی چیست؟‬

‫پاسخ‪ :‬ورشکستگی عادی و ساده مجازت اصلی ندارد ‪ ،‬ورشکستگی به تقصیر و تقلب هردو مجازات اصلی دارد‪ .‬محرومیت از حقوق اجتماعی مجازات تبعی‬
‫است‪ ،‬مجازات تبعی به تبع مجازات اصلی می آید و هرجایی که مجازات اصلی نباشد مجازت تبعی آنجا نیست ‪ .‬در ورشکستگی عادی که مجازات اصلی‬
‫ندارد به طریق اولی مجازات تبعی هم ندارد‪ ،‬ورشکستگی به تقصیر و تقلب که مجازات اصلی دارند هردو محرومیت اجتماعی هم دارند‪ .‬چهار مورد در‬
‫خصوص ممنوعیت های ورشکستگی وجود دارد که همه انواع ورشکستگی منجر به ممنوعیت های قانونی میشود‪ .‬در ادامه انواع ممنوعیت ها را می خوانیم‪.‬‬

‫سوال‪ :‬کدام یک از انواع ورشکستگی دارای مجازات های اصلی و تبعی است؟‬

‫پاسخ‪ :‬ورشکستگی عادی جرم نیست ‪ ،‬مجازات اصلی ندارد و به طریق اولی مجازات تبعی هم ندارد‪ .‬ورشکستگی به تقصیر و ورشکستگی به تقلب هردو‬
‫جرم است و مجازات اصلی و مجازات تبعی یعنی محرومیت از حقوق اجتماعی دارند‪( .‬ماده ‪ 25‬و ‪ 26‬ق م ا )‬

‫سوال‪ :‬مجازات اصلی ورشکستگی به تقصیر و تقلب چیست؟‬

‫در ماده ‪ 543‬ق تجارت مج ازات به تقصیر ورشکستگی بیان شده است که این ماده نسخ شده است و قانون ناسخ هم قانون مجازات اسالمی مواد ‪ 670‬و‬
‫‪ 671‬و‪ 672‬می باشد‪ .‬ماده ‪ 671‬قانون مجازات اسالمی تعزیرات ماده ‪ 543‬قانون تجارت را از بین برده است‪.‬‬

‫پاسخ‪ :‬مواد ‪ 670‬و ‪ 671‬تعزیرات قانون مجازات اسالمی‪ ،‬مج ازات ورشکستگی به تقلب را حبس از یک تا پنج سال و ورشکستگی به تقصیر را شش ماه تا‬
‫دو سال تعیین نموده است‪.‬‬

‫سوال‪ :‬کدام یک از انواع ورشکستگی منجر به ممنوعیت های قانونی میگردد و مصادیق ممنوعیت های قانونی چیست؟‬

‫پاسخ‪ :‬همه انواع ورشکستگی منجر به ممنوعیت قانونی میگردد ‪ ،‬موارد ممنوعیت قانونی عباررت است از‪:‬‬

‫‪ .1‬ماده ‪ 1231‬قانون مدنی محرومیت از قیمومت‪ .‬ورشکسته حتی ورشکسته عادی نمی تواند به عنوان قیم تعیین شود‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪425‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫‪ . 2‬عضویت در اتاق های بازرگانی‪ .‬هر ورشکسته ای فارغ از نوع ورشکستگی اش از عضویت در اتاق های بازرگانی ممنوع است‪ .‬به استناد به ماده ‪ 12‬الیحه‬
‫قانون تاسیس اتاق های بازرگانی‪.‬‬

‫‪ .3‬ممنوعیت از انتخاب به عنوان بازرس شرکت‪ .‬ماده ‪ 147‬الیحه اصالحی قانون تجارت‪.‬‬

‫‪ .4‬ممنوعیت از انتخاب به عنوان مدیر شرکت‪ .‬ماده ‪ 111‬الیحه اصالحی قانون تجارت‪.‬‬

‫آثار ورشکستگی‪:‬‬

‫سوال‪ :‬منظور از آثار ورشکستگی چیست؟ پاسخ‪ :‬منظور آثاری است که بر صدور حکم ورشکستگی مترتب است‪ ،‬نه خود ورشکستگی‪.‬‬

‫سوال‪ :‬آثار ورشکستگی بر چند نوع است؟ پاسخ‪ :‬بر دو نوع است‪ .‬یک نوع نسبت به خود ورشکسته و یک نوع هم نسبت به دیگران‪.‬‬

‫سوال‪ :‬آثار ورشکستگی نسبت به خود ورشکسته چیست؟ پاسخ‪ :‬منع مداخله و منع معامله‪.‬‬

‫مفهوم قاعده منع مداخله‪ :‬قاعده منع مداخله به این معناست که بالفاصله پس از صدور حکم ورشکستگی و پیش از ابالغ تاجر ورشکسته از هر گونه‬
‫دخالت در اموال خود حتی اموالی که در بازه زمانی ورشکستگی او حاصل میگردد ممنوع میشود ‪ .‬مثال ارثی میبرد‪ .‬البته از حقوق مالی که موثر در تادیه‬
‫دیون (پرداخت بدهی ها) باشد و نه غیر آن( شامل مستثنیات دین)‪.‬‬

‫سوال‪ :‬نظر به اینکه مطابق قاعده منع مداخله ‪ ،‬ورشکسته از دخالت در اموال خود ممنوع میگردد چه شخصی اموال او را اداره خواهد کرد؟‬

‫پاسخ‪ :‬پس از صدور حکم ورشکستگی کلیه اختیارات و حقوق مالی ورشکسته در اختیار اداره تصف یه یا مدیر تصفیه قرار میگیرد‪ .‬به تعبیر قانون تجارت‬
‫مدیر تصفیه یا اداره تصفیه قائم مقام ورشکسته خواهد بود‪.‬‬

‫نکته‪ :‬صدور حکم ورشکستگی که منجر میشود به منع مداخله ورشکسته و قائم مقامی اداره تصفیه یا مدیر تصفیه به معنای انتقال مالکیت نیست‪ .‬مدیر‬
‫یا اداره تصفیه ص رفا نماینده ورشکسته هستند و ورشکسته خود همچنان مالک است‪.‬‬

‫سوال‪ :‬آیا ممنوعیت تاجر ورشکسته از مداخله در اموالش هم از جنس حجر و ممنوعیت صغیر و سفیه و مجنون است؟‬

‫پاسخ‪ :‬خیر‪ ،‬حجر سفیه و صغیر و مجنون ریشه در قوای دماغی و ضعف توان مندی های ذهنی دارد و غرض و هدف آن حمایت از محجور است لذا به آن‬
‫حجر حمایتی گفته میشود‪ ،‬اما حجر ورشکسته ریشه در ضعف قوانی دماغی او ندارد و به هدف حمایت از طلبکاران است و ناشی از سوء ظن به ورشکسته‬
‫است و از همین رو حجر او حجر سوءظنی نامیده میشود ‪.‬‬

‫سوال‪ :‬گستره و قلمرو قاعده منع مداخله تا کجا است؟‬

‫پاسخ‪ :‬این قاعده شامل تمام داشته ها و حقوق مالی ورشکسته میگردد حتی اموالی که پس از صدور حکم ورشکستگی وارد دارایی تاجر میشود‪ .‬حقوق و‬
‫امور غیر مالی تاجر ورشکسته و نیز امور مالی که در زمره مستثنیات دین است مشمول قاعده منع مداخله نمیگردند‪.‬‬

‫جلسه صد و نود و چهارم‬

‫سوال‪ :‬مستثنیات دین که خارج از شمول قاعده منع مداخله اند شامل چه مصادیقی میگردد؟‬

‫پاسخ‪ :‬ماده ‪ 24‬قانون نحوه اجرای احکام مدنی در هفت بند مصادیق مستثنیات دین را ذکر کرده است که عبارتند از‪:‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪426‬‬

‫‪ .1‬منزل مسکونی در شان ورشکسته در حال ورشکستگی او ‪.‬‬

‫‪ .2‬اثاثیه مورد نیاز زندگی خود و افراد تحت تکفل‪.‬‬

‫‪ .3‬آذوقه مورد نیاز‪.‬‬

‫‪ .4‬کتب ‪ ،‬ابزار علمی و تحقیقاتی اهل علم ‪.‬‬

‫‪ .۵‬وسایل و ابزار کار صاحبان شغل و حرفه ‪.‬‬

‫‪ .۶‬تلفن مورد نیاز‪.‬‬

‫‪ .۷‬مبلغ قرض الحسنه ضمن عقد اجاره‪.‬‬

‫نکته‪ :‬اتومبیل در شمار مستثنیات دین نمی باشد ولی در شمار ابزار کار محسوب می گردد‪.‬‬

‫هدف از مستثنیات دین‪ :‬اینکه شخص دچار عسر و حرج در زندگی خود نشود‪.‬‬

‫سوال‪ :‬در حقوق و دعاوی غیر مالی که قاعدتا خارج از شمول قاعده منع مداخله اند اگر واجد آثار مالی باشند تکلیف چیست؟‬

‫پاسخ‪ :‬امور غیر مالی حتی اگر دارای آثار مالی باشد خارج از شمول قاعده منع مداخله اند‪ ،‬تاجر می تواند در آنها دخالت کند و اداره تصفیه یا مدیر تصفیه‬
‫قائم مقام تاجر نخواهد بود‪.‬‬

‫سوال‪ :‬قبول یا رد ترکه با چه شخصی است؟‬

‫پاسخ‪ :‬تاجر ورشکسته ‪ ،‬زیرا قبول یا رد ترکه تاثیری در انتقال سهم االرث ندارد‪ ،‬انتقال قهری است ‪ ،‬صرفا پذیرش مسئولیت است و امری غیر مالی است‬
‫و توسط خود تاجر تصمیم گیری میشود‪ ،‬البته پس از پرد اخت دیون متوفی و سایر واجبات سهم االرث ورشکسته قهرا به او منتقل می شود و در اختیار‬
‫مدیر تصفیه قرار میگیرد‪.‬‬

‫نکته در مبحث ارث ‪ :‬قبول یا رد ترکه ‪ ،‬قبول یا رد پذیرش مسئولیت است نه اموال و دارایی‪ .‬انتقال قهری است و صرف قبول یا رد ترکه امری غیر مالی‬
‫تلقی میشود و نیاز به دخالت مدیر تصفیه نیست‪ .‬اما زمانی که ترکه را رد نمود‪ ،‬سهم االرث ورشکسته توسط مدیر تصفیه اداره خواهد شد ‪.‬‬

‫ماده ‪ ( ۶۷2‬در خصوص تبانی مدیر تصفیه ) ‪:‬‬

‫« هرگاه مدیر تصفیه در امر رسیدگی به ورشکستگی بین طلبکاران و تاجر ورشکسته مستقیماً یا مع الواسطه از طریق عقد قرارداد یا به طریق دیگر تبانی‬
‫نماید به شش ماه تا سه سال حبس و یا به جزای نقدی از ‪ 50/000/000‬تا ‪ 250/000/000‬ریال محکوم می گردد‪».‬‬

‫قاعده منع معامله ‪:‬‬

‫سوال‪ :‬منع معامله ورشکسته چه مواردی را شامل میشود؟‬

‫پاسخ‪ :‬منع معامله یکی از نتایج منع مداخله می باشد ‪ ،‬فلسفه قاعده منع مداخله و منع معامله حمایت از طلبکاران است‪ ،‬بنابراین هر معامله و قراردادی‬
‫که احتمال ضرر طلبکاران را در پی داشه باشد ممنوع است‪ ،‬اما اگر قراردادی به نفع طلبکاران باشد منعی ندارد‪ .‬مثال مالش را میفروشد یا رهن میدهد ‪.‬‬

‫سوال‪ :‬از دیگر آثار و نتایج قاعده منع مداخله چیست؟‬

‫ـ ممنوعیت از هرگونه پرداختی فارغ از نوع طلب‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪427‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫ـ ممنوعیت از هرگونه تهاتر ‪ ،‬حواله که در حکم پرداخت است‪.‬‬

‫ـ منع از انعقاد داوری‪.‬‬

‫جلسه صد و نود و پنجم‬

‫سوال‪ :‬صدور حکم ورشکستگی نسبت به اشخاصی غیر از تاجر چه اثری دارد؟‬

‫پاسخ‪ :‬صدور حکم ورشکستگی نسبت به دیگران این اثر مهم را دارد که هیچ اقامه دعوایی علیه تاجر یا تعقیب دعوایی علیه او پذیرفته نیست‪ .‬تمام دعاوی‬
‫مالی باید به طرفیت مدیر تصفیه اقامه یا تعقیب گردد‪.‬‬

‫سوال‪ :‬دعاوی دیگران علیه تاجر چگونه است؟‬

‫ماده ‪:41۹‬‬

‫« از تاریخ حکم ورشکستگی هر کس نسبت به تاجر ورشکسته دعوایی از منقول یا غیرمنقول داشته باشد باید بر مدیر تصفیه اقامه یا به طرفیت او تعقیب‬
‫کند‪،‬کلیه اقدامات اجرایی نیز مشمول همین دستور خواهد بود‪».‬‬

‫تاریخ حکم ورشکستگی ‪ :‬منظور صدور حکم ورشکستگی است نه قطعی شدن ورشکستگی‪.‬‬

‫تعقیب‪ :‬منظور دعوای قدیم است‪.‬‬ ‫اقامه‪ :‬در اینجا منظور دعوای جدید است‪.‬‬

‫سوال‪ :‬به تصریح ماده ‪ 419‬تاجر در امور مالی نمی تواند خوانده باشد‪ ،‬مدیر تصفیه قائم مقام اوست‪ .‬آیا تاجر می تواند خواهان باشد و در امور مالی مشمول‬
‫قاعده منع مداخله علیه دیگران اقامه دعوا یا تعقیب دعوی کند؟‬

‫پاسخ‪ :‬خیر‪ ،‬در این مورد نیز مدیر تصفیه قائم مقام اوست‪ .‬البته مطابق ماده‪ 420‬تاجر می تواند نه به عنوان خواهان بلکه به عنوان شخص ثالث وارد دعوا‬
‫گردد که البته محکمه ملزم به پذیرش ورود او نیست ‪ ،‬اگر مصلحت بداند میپذیرد‪.‬‬

‫نکته‪ :‬ممنوعیت تاجر فقط در اموری است که شامل قاعده منع مداخله است که مشمول امور مالی میشود ‪ .‬در امور مالی که مشمول مستثنیات دین است‬
‫و در امور غیر مالی تاجر می تواند اقامه دعوا کند‪.‬‬

‫سوال‪ :‬اعمال قاعده منع تعقیب شخص تاجر در مورد چه دیونی حکم فرماست؟ آیا نسبت به دیون ممتاز یا با وثیقه هم این قاعده اعمال میشود؟‬

‫پاسخ‪ :‬با توجه به اصل تساوی طلبکاران قاعده منع تعقیب شخص تاجر عمومیت دارد و همه طلبکاران را شامل میشود فارغ از اینکه طلب آنان از چه‬
‫نوعی باشد‪ ،‬عادی یا ممتاز‪ ،‬با وثیقه یا بدون وثیقه‪.‬‬

‫مثال‪ :‬دو شخص از یک تاجر طلبکار هستند‪ ،‬یک طلبکار با وثیقه و یک طلبکار هم بدون وثیقه‪ ،‬مثال منزل تاجر وثیقه طلب است‪ ،‬این با وثیقه بودن هیچ‬
‫حق تقدمی برای طلبکار ایجاد نمیکند‪.‬‬

‫نکته‪ :‬یکی از تاثیرات صدور حکم ورشکستگی این است که دیون موجل و مدت دار حال میشود‪.‬‬

‫سوال‪ :‬صدور حکم ورشکستگی نسبت به دیون موجل تاجر (شامل طلب نیست) چه تاثیری دارد؟‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪428‬‬

‫پاسخ‪ :‬نظر به دو اصل ‪.1‬سرعت ‪. 2‬تساوی طلبکاران دیون موجل تاجر ورشکسته حال میشود‪ .‬البته با رعایت تخفیفات مثال طلب یک میلیاردی تبدیل به‬
‫نهصد و پنجاه میلیون میشود ‪ .‬حال شدن دیون موجل عمومیت دارد و نسبت به همه بدهی ها اعمال میشود ‪ ،‬چه طلب عادی ‪ ،‬ممتاز‪ ،‬با وثیقه یا ‪ ...‬باشد‬
‫‪.‬‬

‫سوال‪ :‬آیا قاعده حال شدن دیون موجل نسبت به دیون دیگران به تاجر( طلب های تاجر ) هم اعمال میشود؟‬

‫پاسخ‪ :‬خیر‪ ،‬مطالبات تاجر حال نمیشود‪.‬‬

‫سوال‪ :‬اگر دینی باشد (مسئولیت تضامنی) که عالوه بر تاجر اشخاص دیگری مسئول پرداخت باشند حال شدن دیون نسبت به آنها هم اعمال میشود؟‬

‫پاسخ‪ :‬خیر‪ ،‬اصوال دین نسبت به سایر مسئوالن پرداخت حال نمی شود ‪ ،‬البته استثناء وجود دارد که یا بپردازند و یا تامین دهند‪:‬‬

‫‪ .1‬اگر تاجر صادر کننده سفته ا ی باشند با مسئوالن پرداخت متعدد(چند ظهرنویس یا ضامن)‬

‫‪ .2‬صادرکننده براتی باشد که قبول نشده و مسئوالن پرداخت متعددی دارد ‪.‬‬

‫‪ .3‬تاجر براتی را قبول کرده است‪.‬‬

‫‪ -‬در این سه مورد استثنایی سایر مسئوالن بایستی یا وجه سند را نقدا بپدازند یا پرداخت آن در موعد را تامین نمایند‪.‬‬

‫جلسه صد و نود و ششم‬

‫نکته‪ :‬اعسار و ورشکستگی در قراردادهای بانکی اثر دارد‪ .‬از تاریخ اعسار و ورشکستگی نمیتوان خسارت تاخیر تادیه گرفت‪ .‬با دقت نظر در این مورد میتوان‬
‫وکیل موفقی بود‪.‬‬

‫سوال‪ :‬یکی از آثار صدور حکم ورشکستگی ممنوعیت خسارت تاخیر تادیه است‪ .‬این اثر را شرح دهید‪:‬‬

‫پاسخ‪ :‬مطابق اصل تساوی طلبکاران ‪ ،‬همچنین رای وحدت رویه دیوان عالی کشور (‪ 155‬و ‪ ) 788‬از تاریخ حدوث توقف نمی توان خسارت تاخیر تادیه‬
‫گرفت ‪ .‬مطابق رای وحدت رویه ‪ 1347/12/14 ، 155‬الزام به پرداخت خسارت تاخیر تادیه متوقف است بر اینکه عدم قدرت پرداخت مدیون به موجب‬
‫اعسار یا ورشکستگی محرز نشده باشد و در نتیجه در صورتیکه تاجر ورشک ست شود و از مداخله در اموال خود ممنوع گردد و حق پرداخت دین خود را‬
‫نداشته باشد و هرگونه پرداخت او هم باطل باشد پرداخت خسارت تاخیر ممکن نخواهد بود‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬مقدمه اعاده اعتبار‪ ،‬ماده ‪ 562‬قانون تجارت است‪ .‬مطابق این ماده برای اینکه تاجر حقیقتا اعاده اعتبار شود الزم است همه بدهی هایش را بپردازد‪.‬‬
‫رای وحدت رویه ‪ 155‬با این ماده تعارض ظاهری دارد‪ .‬در رابطه با این تعارض رای وحدت رویه ‪ 788‬صادر شد‪.‬‬

‫سوال‪ :‬آیا بین رای وحدت رویه ‪ 155‬و ماده ‪ 562‬قانون تجارت تعارض واقعی وجود دارد؟‬

‫پاسخ‪ :‬خیر‪ ،‬تعارض بین این دو ظاهری است‪ .‬رای وحدت رویه ‪ 788‬مصوب ‪ 1399/3/27‬در راستای بیان و رفع همین تعارض ظاهری صادر گردیده است‪.‬‬
‫رای وحدت رویه ‪ 788‬رای وحددت رویه ‪ 155‬را نسخ ننموده است‪ ،‬گرچه رای وحدت رویه موخر همچون قانون می تواند رای وحدت رویه مقدم را بی‬
‫اعتبار نماید‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪429‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫رای وحدت رویه ‪ :۷۸۸‬مستفاد از مواد ‪ 419 ،418‬و ‪ 421‬قانون تجارت و سایر مقررات مربوط طلبکاران ورشکسته حق مطالبه خسارت تاخیر تادیه ایام‬
‫توقف را از ورشکسته ندارد و حکم مقرر در مواد ‪ 561‬و ‪ 562‬قانون مذکور ناظر به زمانی است که تاجر بخواهد اعاده اعتبار( حقی) کند ‪.‬‬

‫• اعاده اعتبار‪ :‬یعنی بازگشت اعتبار تاجر‪ .‬در زمان ورشکستگی بزرگترین ضرر آن حکم نابودی اعتبار تاجر است‪ .‬با شرایطی اعتبار ممکن است که‬
‫برگردد‪.‬‬

‫انواع اعاده اعتبار‪:‬‬

‫‪ -‬قانونی ‪ :‬قانون اجازه میدهد که اعتبار تاجر برگردد‪.‬‬

‫‪ -‬حقی یا واقعی‪ :‬تاجر ورشکسته تمام بدهی های خود را بدهد و از ورشکستگی خارج شود‪.‬‬

‫حکم معامالت ورشکسته ‪:‬‬

‫حکم معامالت ورشکسته در سه بازه زمان بررسی میشود‪ ،‬قبل از توقف‪ ،‬از توقف تا ورشکستگی و پس از ورشکستگی‪.‬‬

‫سوال‪ :‬برهه های زمانی معامالت ورشکسته که حکم معامالت را تغییر میدهد چیست؟‬

‫‪ .1‬پیش از تاریخ توقف‬

‫‪ .2‬پس از تاریخ توقف و قبل از صدور حکم بدوی ورشکستگی‬

‫‪ .3‬بعد از صدور حکم تا اعاده اعتبار‬

‫جلسه صد و نود و هفتم‬

‫سوال‪ :‬اصل در حکم معامالت در هر برهه زمانی چیست؟‬

‫پاسخ‪ :‬اصل در حکم معامالت ورشکسته در سه برهه زمانی ذکر شده صحت یا بطالن است‪ .‬در برهه های اول و دوم یعنی پیش از توقف یا پس از توقف و‬
‫پیش از ورشکستگی اصل بر صحت حکم معامالت ورشکسته است‪ .‬اما در برهه سوم یعنی پس از صدور حکم ورشکستگی اصل بر بطالن است‪.‬‬

‫سوال کلی‪ :‬اصل و استثنائات راجع به حکم معامالت ورشکسته در برهه های زمانی سه گانه را بیان کنید‪.‬‬

‫سوال‪ :‬استثنائات اصل صحت حکم معامالت ورشکسته پیش از توقف چیست؟‬

‫پاسخ‪ :‬به طور خالصه برخی از معامالت قابل فسخ و برخی باطل اند‪.‬‬

‫معامله قابل فسخ‪ :‬معامله واقعی که شخص به قصد فرار از دین انجام دهد و به قصد اضرار به طلبکار باشد در قانون مدنی و در ماده ‪ 218‬حکم آن بیان‬
‫نشده است‪ .‬ماده ‪ 218‬راجع به معامالت صوری صحبت نموده است در صورتی که موضوع بحث ما در مورد معامالت صوری نمی باشد‪ .‬به سراغ ماده ‪21‬‬
‫قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی میرویم که حکم معامالت به قصد فرار از دین‪ ،‬صحت معامله است‪ .‬اما این معامله در مقابل طلبکار قابل استناد و‬
‫معتبر نیست ‪ ،‬در برابر همه معتبر است اما برای طلبکار معتبر نیست‪ .‬حکم این معامله در قانون تجارت با قانون مدنی فرق دارد که در اینجا قابل فسخ‬
‫است‪ .‬پس معامالت تاجر قبل از زمان توقف واقعی‪ ،‬اما به قصد فرار از دین باشد قابل فسخ است‪.‬‬

‫نکته‪ :‬معامله صوری همیشه باطل است‪ ،‬چه به قصد فرار از دین باشد چه نباشد‪ .‬چون قصد در آن وجود ندارد‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪430‬‬

‫مثال‪ :‬مردی متاهل است وهمسرش مطالبه نفقه کرده است‪ .‬د و حالت وجود دارد‪ :‬حالت اول این است که وارد معامله صوری میشود و اموالش را به نام‬
‫افراد دیگری میکند حالت دوم این است که معامله واقعی میکند و اموالش را میفروشد ‪.‬‬

‫سوال‪ :‬حکم معامالت واقعی به قصد فرار از دین در برهه زمانی پیش از توقف تاجر چیست؟‬

‫پاسخ‪ :‬برخالف حقوق مدنی و قاعده عام که در آن معامالت بدهکار به قصد فرار از دین( معامالت واقعی) به موجب ماده ‪ 21‬قانون نحوه اجرای محکومیت‬
‫های مالی صحت و اعتبار است البته به جهت حفظ حقوق طلبکار این معامالت در مقابل او گرچه صحیح اند اما غیر قابل استناد اند‪ .‬در حقوق تجارت که‬
‫نسبت به مدنی یک قانونی خاص است حکم متفاوت است‪ .‬معامالت تاجر که اوال واقعی باشد و ثانیا به قصد فرار از دین باشد و ثالثا در برهه زمانی پیش‬
‫از توقف باشد صحیح اما قابل فسخ است‪.‬‬

‫سوال‪ :‬شرایط قابل فسخ بودن معامالت تاجر چیست؟‬

‫‪ .1‬دعوای فسخ ظرف دو سال پس از تاریخ وقوع معامله طرح گردد‪ .‬با یک تاجر معامله ای انجام شود و یک ملک او بیست درصد زیر قیمت و ملک‬
‫دیگرش چهل درصد زیر قیمت خریداری شده است‪ .‬سه سال بعد تاجر نسبت به معامله انجام شده تقاضای فسخ می نماید‪ ،‬دعوای فسخ نسبت به هیچ‬
‫کدام پذیرفته نمی شود چون هر دو بیش از دو سال از زمان آن گذشته است‪ .‬معامله اگر واقعی بوده و صوری نبوده صحیح است‪.‬‬

‫‪ .2‬ضرر ناشی از معامله معادل بیش از یک چهارم قیمت حین معامله باشد‪ .‬در مثال فوق اگر یک سال بعد نسبت به آن طرح دعوی میشود ‪ ،‬در‬
‫دفاع کردن نسبت به آن ملکی که بیست درصدی است مشکلی و جود ندارد چون قانون گفته است اگر قیمت حین معامله بیش از بیست و پنج درصد باشد‬
‫باطل است ‪ ،‬اما نسبت به ملکی که قیمت آن چهل درصد زیر قیمت باشد معامله باطل است چون یک سال بعد از معامله طرح دعوی شده است ‪.‬‬

‫‪ .3‬عدم پرداخت مابه التفاوت قبل از صدور حکم‪ .‬باز هم در مثال فوق اگر پس اثبات قابل فسخ شدن معامله‪ ،‬قصد تحویل آن ملک را نداشته باشیم‬
‫میتوان مابه التفاوت آن را پرداخت نمود اما این بدترین حالت می باشد‪.‬‬

‫سوال‪ :‬چه معامالتی از تاجر ورشکسته در برهه زمانی پیش از توقف باطل است؟‬

‫‪ .1‬معامالت صوری‬

‫‪ .2‬معامالت مسبوق به تبانی‪ .‬ابتدا تبانی انجام شود سپس معامله انجام گردد‪.‬‬

‫نکته‪ :‬در معامله مسبوق به تبانی نمیتوان با پرداخت مابه التفاوت معامله را نجات داد چون معامله آن باطل است و معامله باطل را نمیتوان نجات داد‪.‬‬

‫سوال‪ :‬دوران مشکوک یعنی چه و چرا مشکوک نامیده میشود؟‬

‫پاسخ‪ :‬برهه زم انی میان توقف تا زمان صدور حکم ورشکستکی دوران مشکوک نامیده میشود ‪ .‬به این علت که تاجر به محض توقف از پرداخت بدهی ها‬
‫در مظان اتهام قرار میگیرد و نسبت به او سوءظن وجود دارد و هرگونه عمل حقوقی او مشکوک تلقی میشود ‪.‬‬

‫در این دوران اصل بر صحت معامالت بوده و هرجا شک کنیم به سراغ اصل می رویم‪ .‬اما اگر بتوانیم خالف اصل را ثابت کنیم قاعده استثنایی حاکم است‪.‬‬
‫قانونگذار نسبت به این دوران در ماده ‪ 423‬بعضی از معامالت را باطل اعالم کرده است چون به او سوءظن دارد‪.‬‬

‫سوال‪ :‬چه معامالتی در دوران مشکوک و برخالف اصل صحت باطل اند؟‬

‫‪ .1‬هر صلح محاباتی یا هبه‬

‫‪ .2‬هر پرداخت دین‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪431‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫‪ .3‬هر وثیقه دین‬

‫این معامالت بر خالف اصل ‪ ،‬در دوران توقف باطل است‪.‬‬

‫جلسه صد و نود و هشتم‬

‫استثنائات اصل صحیح بودن معامالت در دوران مشکوک ‪ :‬این استثنائات در ماده ‪ 423‬بیان شده است‪.‬‬

‫استثناء اول ‪ :‬صلح محاباتی یا هبه و به طور کلی هر نقل و انتقال بالعوض‬

‫هبه ‪ :‬تملیک مجانی مال از سوی واهب به سوی دیگری که متهب نامیده می شود هبه است؛ پس در هبه همیشه تملیک مجانی است در نتیجه عقد هبه‬
‫یک عقد بالعوض و مجانی می باشد‪.‬‬

‫صلح محاباتی ‪ :‬صلحی با عوض ناچیز می باشد‪.‬‬

‫جمع بندی ‪:‬‬

‫سوال ‪ :‬اولین استثناء معامالت دوران مشکوک را بیان کنید و شرح دهید‪.‬‬

‫پاسخ ‪ :‬اولین استثنا صلح محاباتی‪ ،‬هبه و هر نقل و انتقال بالعوض است‪ .‬صلح محاباتی عوض دارد لکن با عوض ناچیز است بنابراین به صلح معوض با‬
‫عوض ناچیز صلح محاباتی گفته می شود که گرچه معوض است اما در حکم رایگان است‪ .‬هبه عقدی است که به موجب آن شخصی مالی را مجاناً به دیگری‬
‫تملیک می نماید‪.‬‬

‫مثال ‪ :‬هبه یک ملک چند میلیاردی در برابر یک پراید یا یک آپارتمان دو میلیاردی در برابر یک لپ تاپ ‪ 10‬میلیونی‪.‬‬

‫استثناء دوم ‪ :‬این استثنا در بند ‪ 2‬ماده ‪ 423‬بیان شده است؛ پرداخت هرگونه قرض و به هر شیوه ای چه حال چه موجل در دوران مشکوک باطل است‪.‬‬

‫جمع بندی ‪:‬‬

‫سوال ‪ :‬استثنا دوم معامالت دوران مشکوک را بیان کنید‪.‬‬

‫پاسخ ‪ :‬در دوران مشکوک هر پرداخت دینی چه حال باشد و چه موجل‪ ،‬چه دین عادی باشد و چه با وثیقه و به هر روشی که باشد باطل است مواردی‬
‫همچون تهاتر و حواله که در حکم پرداخت هستند باطل می باشند‪ .‬به طور خالصه آنچه موضوعیت دارد پرداخت دین است‪ ،‬نوع دین و شیوه پرداخت‬
‫تفاوتی نمی کند‪.‬‬

‫استثناء سوم ‪ :‬هرگونه وثیقه گذاری در این دوره باطل است یعنی هر قراردادی که منعقد شود که در نتیجه آن قرارداد مال مقید شود و از حالت آزاد و‬
‫رها خارج گردد‪ ،‬مثالً به رهن گذاشته شود و یا به کفالت گذاشته شود‪ ،‬باطل است‪.‬‬

‫جمع بندی ‪ :‬سوال ‪ :‬سومین استثنا اصل صحت معامالت در دوران مشکوک چیست؟‬

‫پاسخ ‪ :‬هر معاملهای که مالی از اموال منقول یا غیرمنقول تاجر را مقید نماید یعنی از حالت طلق و آزاد و رها خارج کند و به ضرر طلبکاران هم باشد‬
‫باطل است‪.‬‬

‫ماده ‪( : 423‬ماده مرتبط ‪)۵۵۷‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪432‬‬

‫«هر گاه تاجر بعد از توقف معامالت ذیل را بنماید باطل و بالاثر خواهد بود‪:‬‬

‫‪ )1‬هر صلح محاباتی یا هبه و به طور کلی هر نقل و انتقال بالعوض اعم از اینکه راجع به منقول یا غیر منقول باشد‪.‬‬

‫‪ )2‬تادیه هر قرض اعم از حال یا موجل به هر وسیله که به عمل آمده باشد‪.‬‬

‫‪ )3‬هر معامله که مالی از اموال منقول یا غیر منقول تاجر را مقید نماید و به ضرر طلبکاران تمام شود‪».‬‬

‫اصل صحت ‪ :‬از این ماده اصل صحت معامالت در دوران مشکوک یافت میشود چون می گوید این معامالت باطل و بالاثر است یعنی اصل بر صحت سایر‬
‫معامالت است‪.‬‬

‫بند ‪: 1‬‬

‫انواع صلح ‪ :‬در حقوق مدنی آموختید که صلح نه عقد معوض است و نه عقد مجانی؛ در واقع صلح عقدی است که می توان معوض یا مجانی بودن آن را‬
‫تعیین کرد‪ .‬حال اگر عقد صلح معوض باشد و بین عوض این تعادل اقتصادی نباشد صلح محاباتی خواهد بود‪.‬‬

‫بند ‪: 2‬‬

‫به هر وسیله ‪ :‬منظور به هر روش می باشد؛ تهاتر‪ ،‬چک و ‪. ...‬‬

‫پرداخت با حکم دادگاه ‪ :‬اگر من در دوران مشکوک یک دین را بپردازم به علت وجود سوء ظن باطل است اما اگر پرداخت دینی با حکم دادگاه باشد یا‬
‫اصالً اجرای احکام دستور دادگاه را اجرا کرده باشد حکم چه خواهد بود؟ به عبارت دیگر اگر پرداخت دین نه به اراده تاجر بلکه به دستور دادگاه باشد آیا‬
‫مشمول بند ‪ 2‬ماده ‪ 423‬خواهد شد؟‬

‫رای وحدت رویه ‪ :‬در پاسخ به این سوال اختالف نظری بین دادگاه های مختلف به وجود آمد که در نتیجه آن یک رای وحدت رویه صادر شد‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬اگر پرداخت دین در دوران مشکوک با الزام قانونی باشد نه با اراده تاجر باز هم باطل است؟‬

‫پاسخ ‪ :‬مطابق رای وحدت رویه ‪ 561‬باطل است‪.‬‬

‫رأی وحدت رویه شماره ‪ ۵۶1‬هیأت عمومی دیوان عالی کشور ‪:‬‬

‫« ماده ‪ 417‬قانون تجارت حکم ورشکستگی تاجر را موقتاً قابل اجرا شناخته است در بند ‪ 2‬و بند ‪ 3‬ماده ‪ 423‬قانون تجارت هم تصریح شده که تأدیه‬
‫هرقرض تاجر ورشکسته اعم از حال یا موجل به هر وسیله که به عمل آمده باشد و هر معامله که مالی از اموال منقول و غیر منقول تاجر را مقید نماید و‬
‫به ضرر طلبکاران تمام شود باطل و بی اثر است‪ .‬بنابراین در هر مورد که بعد از ت اریخ توقف حکمی مستقیماً علیه تاجر متوقف در مورد بدهی او به بعضی‬
‫از بستانکاران وی صادر و اجراء شود کلیه عملیات اجرایی و نقل و انتقاالت مربوط که متضمن ضرر سایر طلبکاران تاجر ورشکسته می باشد مشمول ماده‬
‫‪ 423‬قانون تجارت بوده و باطل و بی اعتبار است فلذا آراء صادر از شعب ‪ 17‬و ‪ 18‬دیوان عالی کشور صحیح و منطبق با موازین قانونی است‪».‬‬

‫این رأی بر طبق ماده واحده قانون وحدت رویه قضایی مصوب ‪ 1328‬برای شعب دیوان عالی کشور و دادگاهها در موارد مشابه الزم االتباع است‪».‬‬

‫بند ‪: 3‬‬

‫* مقید ‪ :‬قید یعنی بند و مقید یعنی بند زده شده‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪433‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫نکته ‪ :‬در صورتی که مقید شدن مال به ضرر طلبکاران نباشد مشمول بند سه نخواهد شد‪.‬‬

‫ماده ‪: ۵۵۷‬‬

‫«کلیه قراردادهایی که پس از تاریخ توقف تاجر منعقد شده باشد نسبت به هر کس حتی خود تاجر ورشکسته محکوم به بطالن است ‪-‬طرف قرارداد مجبور‬
‫است که وجوه یا اموالی را که به موجب قرارداد باطل شده دریافت کرده است به اشخاص ذیحق مسترد دارد‪».‬‬

‫ارتباط با ماده ‪ : 423‬ماده ‪ 557‬از نظر برهه زمانی مانند ماده ‪ 423‬است یعنی دوران مشکوک‪.‬‬

‫تعارض ‪ :‬ماده ‪ 423‬تنها سه مورد از معامالت تاجر در دوران مشکوک را باطل می دانست اما طبق ماده ‪ 557‬تمامی آن ها قابل ابطال است تعارض بین‬
‫این دو ماده تعارض ظاهری است چون ماده ‪ 557‬مربوط به ورشکستگی مجرمان می باشد و اگر ورشکستگی تاجر ورشکستگی به تقلب باشد ماده ‪557‬‬
‫حاکم است یعنی ماده ‪ 423‬قاعده را بیان کرده است و ماده ‪ 557‬حکم معامالت ورشکستگی مجرمانه را بیان کرده است‪.‬‬

‫جمع بندی ‪:‬‬

‫سوال ‪ :‬از ماده ‪ 423‬اصل صحت معامالت دوران مشکوک فهمیده می شود و در مقابل ماده ‪ 557‬تصریح کرده است بر این که کلیه معامالت ورشکسته‬
‫در دوران مشکوک باطل هستند‪ ،‬آیا بین این دو ماده تعارض وجود دارد؟ و در فرض وجود تعارض‪ ،‬تعارض واقعی است یا ظاهری؟‬

‫پاسخ ‪ :‬بین این دو ماده تعارض وجود دارد اما نه تعارض واقعی که امکان جمع بین آن دو نباشد‪ ،‬بلکه تعارض ظاهری است و لذا این دو ماده قابل جمع‬
‫هستند‪ .‬جمع این دو ماده این است که ماده ‪ 423‬که اصل صحت معامالت در دوران مشکوک را گفته بیانگر اصل و قاعده است اما ماده ‪ 557‬حکم معامالت‬
‫دوران توقف در ورشکستگی مجرمانه به تقلب را گفته است‪ .‬خالصه سخن ماده ‪ 423‬عام و ماده ‪ 557‬خاص و مخصص است و رابطه این دو تخصیص می‬
‫باشد‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬حکم معامالت ورشکسته پس از صدور حکم ورشکستگی چیست؟‬

‫پاسخ ‪ :‬اصل بر بطالن می باشد مستند به ماده ‪ 418‬قاعده منع مداخله استثنائاً قرارداد های مشمول ماده ‪ 500‬صحیح هستند‪.‬‬

‫ماده ‪: 41۸‬‬

‫«تاجر ورشکسته از تاریخ صدور حکم از مداخله در تمام اموال خود حتی آنچه که ممکن است در مدت ورشکستگی عاید او گردد ممنوع است‪ .‬در کلیه‬
‫اختیارات و حقوق مالی ورشکسته که استفاده از آن موثر در تادیه دیون او باشد مدیر تصفیه قائممقام قانونی ورشکسته بوده و حق دارد به جای او از‬
‫اختیارات و حقوق مزبوره استفاده کند‪».‬‬

‫جلسه صد و نود و نهم‬

‫ماده ‪: ۵00‬‬

‫«معامالتی که تاجر ورشکسته پس از صدور حکم راجع به تصدیق قرارداد ارفاقی تا صدور حکم بطالن یا فسخ قرارداد مزبور نموده باطلنمیشود مگر در‬
‫صورتی که معلوم شود به قصد اضرار بوده و به ضرر طلبکاران هم باشد‪».‬‬

‫قرارداد ارفاقی ‪ :‬قرارداد ارفاقی پس از ورشکستگی منعقد می شود‪ .‬داشته اصلی تاجر‪ ،‬اعتبار او می باشد که با ورشکستگی این اعتبار را از دست میدهد‪.‬‬
‫همانطور که از اسم این قرارداد پیداست قانونگذار می خواهد به ورشکسته ارفاق کند لذا انعقاد قرارداد ارفاقی را ممکن کرده است به این صورت که‬
‫طلبکاران با تاجر وارد یک قرارداد می شوند که به او اجازه فعالیت میدهند‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪434‬‬

‫اقدام طلبکاران ‪ :‬پس از ورشکستگی به طور کلی پس از ورشکستگی تاجر دو راه حل وجود دارد یک اینکه دارایی او به طور مساوی بین طلبکاران تقسیم‬
‫شود یا اینکه تاجر هم همچنان اجازه فعالیت داشته باشد تا بتواند با کسب سود تمام بدهی طلبکاران را بپردازد‪.‬‬

‫مثال ‪ :‬یک ورشکسته به ‪ 20‬نفر از جمله شما طلبکار است که شما او را می شناسید و می دانید که بسیار خوش نام بوده و دارای هوش مالی بسیار باالیی‬
‫است که حاال به دلیل یک تالط م اقتصادی یا اشتباه محاسباتی دچار ورشکستگی شده است اما همچنان مورد قبول شما است در نتیجه شما طلبکاران با‬
‫او یک قرارداد میبندید که به او اجازه فعالیت می دهد‪.‬‬

‫خالصه ‪ :‬به بیان خیلی ساده قرارداد ارفاقی یعنی یک فرصت دوباره به تاجر ورشکسته‪.‬‬

‫نتیجه قرارداد ارفاقی ‪ :‬ممکن است قرارداد ارفاقی نتیجه دلخواه را بدهد و موجب افزایش دارایی تاجر بشود و یا باطل یا فسخ شود‪ .‬هر معامله ای که‬
‫بعد از انعقاد قرارداد ارفاقی درمان بطالن یا فسخ منعقد شود‪ ،‬صحیح است‪.‬‬

‫جمع بندی ‪ :‬از زمان صدور حکم ورشکستگی در دادگاه بدوی تمام معامالت تاجر ورشکسته باطل است اما پس از انعقاد قرارداد ارفاقی تا زمان بطالن یا‬
‫فسخ این قرارداد معامالت تاجر ورشکسته صحیح خواهد بود‪.‬‬

‫استثنا صحت معامالت پس از قرارداد ارفاقی ‪ :‬پس از انعقاد قرارداد ارفاقی در صورتی که تاجر از اعتماد طلبکاران سوء استفاده کند و معامالتی را به‬
‫قصد ضرر طلبکاران انجام دهد و در نهایت هم منجر به ضرر آنها شود‪ ،‬این معامالت باطل خواهد بود‪.‬‬

‫خالصه ‪:‬‬

‫• معامالت پس از صدور حکم ورشکستگی ‪ :‬باطل‬

‫• معامالت پس از انعقاد قرارداد ارفاقی ‪ :‬صحیح‬
‫• معامالت به قصد ضرر به طلبکاران پس از قرارداد ارفاقی که منجر به ضرر شده اند ‪ :‬باطل‬

‫جمع بندی ‪ :‬معامالت تاجر ورشکسته پس از صدور حکم ورشکستگی اصوالً باطل است‪ ،‬استثنائاً اگر ورشکسته موفق شود قرارداد ارفاقی با طلبکاران‬
‫منعقد کند و در نتیجه فرصت دوباره ای بیابد معامالت او از تاریخ تصدیق قرارداد ارفاقی تا بطالن یا فسخ قرارداد ارفاقی صحیح است مگر در صورتی که‬
‫دو شرط اجتماع کند؛ ‪ .1‬معامله ای انجام دهد به قصد اضرار طلبکاران و ‪ .2‬واقعا همین معامله به ضرر طلبکاران باشد‪.‬‬

‫تصفیه ‪ :‬زمانی که شخص ورشکسته می شود باید تصفیه انجام شود‪ .‬در لغت تصفیه یعنی صاف کردن و در اصطالح یعنی جمع آوری اموال تاجر‪ ،‬تعیین‬
‫میزان اموال او‪ ،‬نقد کردن و در نهایت تقسیم آنها‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬تصفیه یعنی چه؟‬

‫پاسخ ‪ :‬تصفیه امور ورشکستگی در اصطالح یعنی جمع آوری نمودن اموال ورشکسته معین کردن میزان و مقدار اموال نقد کردن آن و نهایتاً تقسیم دارایی‬
‫به نسبت بین طلبکاران‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬قوانین حاکم بر تصفیه امور ورشکستگی در نظام حقوقی ما چیست؟‬

‫پاسخ ‪ :‬قانون تجارت مصوب ‪ 1311‬و قانون اداره تصفیه امور ورشکستگی مصوب ‪ 1318‬که نحوه اداره و طی شدن پروسه تصفیه را بیان می کند‪.‬‬

‫ارگان ها در امر تصفیه ‪ :‬ارگانهای نقش آفرین در تصفیه امور ورشکستگی یک مثلث هستند که دو ضلع آن کامالً ثابت است و یک ضلع متغیر می باشد؛‬
‫دو ضلع ثابت آن دادگاه و دادستان هستند و ضلع متغیر می تواند مدیر تصفیه یا اداره امور تصفیه ورشکستگی (عام بدلی) باشد‪.‬‬

‫تعیین ضلع سوم ‪ :‬اگر اداره تصفیه امور ورشکستگی در محل اقامتگاه تاجر باشد‪ ،‬ضلع سوم این اداره خواهد بود اما اگر این اداره نبود عملیات تصفیه‬
‫توسط مدیر تصفیه و عضو ناظر انجام میشود؛ به عبارت دیگر مدیر تصفیه و عضو ناظر جایگزین اداره تصفیه امور ورشکستگی می شوند‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪435‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫سوال ‪ :‬چه ارگان هایی در تصفیه امور ورشکستگی نقش آفرین هستند؟‬

‫پاسخ ‪ :‬دادگاه و دادس تان و اداره تصفیه امور ورشکستگی و اگر این اداره تشکیل نشده باشد مدیر تصفیه و عضو ناظر‪.‬‬

‫مقام عالی ‪ :‬بین این سه ضلع دادگاه مقام عالی می باشد یعنی تمام عملیات های اجرایی زیر نظر دادگاه صادرکننده حکم می باشد‪.‬‬

‫جمع بندی ‪:‬‬

‫سوال ‪ :‬راس امر تصفیه و مقام عالی در تصفیه کدام است؟‬

‫پاسخ ‪ :‬صفر تا صد عملیات تصفیه و اقدامات اجرایی آن زیر نظر دادگاه صادرکننده حکم ورشکستگی است‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬صالحیت های دادگاه به صورت مختصر در امر تصفیه چیست؟‬

‫پاسخ ‪ 9 :‬مورد صالحیت وجود دارد؛‬

‫‪ .1‬رسیدگی به تمام شکایت هایی که نسبت به تصمیمات عضو ناظر انجام می شود در صالحیت دادگاه است‪.‬‬

‫‪ .2‬تعیین و تغییر عضو ناظر‬

‫‪ .3‬تعیین میزان حق الزحمه مدیر تصفیه‬

‫‪ .4‬تصویب آنچه که عضو ناظر به عنوان میزان نفقه شخص تاجر و خانواده او تعیین نموده است‪.‬‬

‫‪ .۵‬تصدیق یا رد صلح موضوع ماده ‪.458‬‬

‫‪ .۶‬حل و فصل قضیه راجع به طلب متنازع فیه موضوع ماده ‪.468‬‬

‫‪ .۷‬تصدیق قرارداد ارفاقی موضوع ماده ‪.486‬‬

‫‪ .۸‬اتخاذ تصمیم راجع به تامین نسبت به اموال تاجر ورشکسته به تقلب موضوع ماده ‪.496‬‬

‫‪ .۹‬رفع اختالفات بین مدیر تصفیه و عضو ناظر در برخی از موارد‪.‬‬

‫ماده ‪: 4۵۸‬‬

‫«نسبت به تمام دعاوی که هیات طلبکارها در آن ذینفع میباشند مدیر تصفیه با اجازه عضو ناظر میتواند دعوی را به صلح خاتمه دهد اگرچه دعاوی‬
‫مزبوره راجع به اموال غیرمنقول باشد و در این مورد تاجر ورشکسته باید احضار شده باشد‪».‬‬

‫طلب متنازع فیه ‪ :‬طلبی که در میزان آن اختالف وجود داشته باشد‪.‬‬

‫مثال ‪ :‬بدهکار میگوید میزان طلب یک میلیارد است اما طلبکار می گوید دو میلیارد است‪.‬‬

‫ماده ‪: 4۶۸‬‬

‫«اگر طلب متنازعفیه واقع شده عضو ناظر میتواند حل قضیه را به محکمه رجوع و محکمه باید فوراً از روی راپرت عضو ناظر رسیدگینماید محکمه میتواند‬
‫امر دهد که با حضور عضو ناظر تحقیق در امر به عمل آید و اشخاصی را که میتوانند راجع به این طلب اطالعاتی دهند عضوناظر احضار یا از آنها کسب‬
‫اطالع کند‪».‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪436‬‬

‫ماده ‪: 4۸۶‬‬

‫«قرارداد ارفاقی باید به تصدیق محکمه برسد و هر یک از طرفین قرارداد میتوانند تصدیق آن را از محکمه تقاضا نماید‪.‬‬

‫محکمه نمیتواند قبل از انقضای مدت یک هفته مذکور در ماده قبل تصمیمی راجع به تصدیق اتخاذ نماید ‪ -‬هر گاه در ظرف این مدت از طرفطلبکارهایی‬
‫که حق اعتراض دارند اعتراضاتی به عمل آمده باشد محکمه باید در موضوع اعتراضات و تصدیق قرارداد ارفاقی حکم واحد صادر کند ‪-‬اگر اعتراضات تصدیق‬
‫شود قرارداد نسبت به تمام اشخاص ذینفع بالاثر میشود‪».‬‬

‫گفتیم که قرارداد ارفاقی فرصت دوباره طلبکاران به تاجر است‪ ،‬دادگاه باید قرارداد ارفاقی را بررسی کند؛ ممکن است برخی از طلبکاران حاضر به انعقاد‬
‫قرارداد ارفاقی بشوند اما برخی دیگر خواهان گرفتن مال از ورشکسته باشند‪.‬‬

‫ماده ‪: 4۹۶‬‬

‫«اگر تاجر ورشکسته پس از تصدیق قرارداد به عنوان ورشکستگی به تقلب تعقیب شده در تحت توقیف یا حبس در آید محکمه میتواندهر قسم وسایل‬
‫تامینیه را که مقتضی بداند اتخاذ کند ولی به محض صدور قرار منع تعقیب یا حکم تبرئه وسائل مزبوره مرتفع میشود‪».‬‬

‫جلسه دویستم‬
‫سوال‪ :‬دادستان در تصفیه امر ورشکستگی واجد چه صالحیت هایی است؟‬

‫پاسخ‪ :‬صالحیت های دادستان در امر ورشکستگی در موارد ‪ 454،455،457،510‬و‪ 516‬بیان گردیده است که به طور خالصه عبارتند از ‪:‬‬

‫‪ . 1‬تحت نظر داشتن خالصه وضعیتی که مدیر تصفیه در ظرف پانزده روز تهیه نموده و توسط عضو ناظر به دادستان تحویل شده است‪.‬‬

‫‪ . 2‬نظارت بر تنظیم صورت دارایی با حضور در منزل تاجر ورشکسته توسط دادستان یا جانشین او‪.‬‬

‫‪ . 3‬مراجعه به دفاتر ‪ ،‬اسناد و نوشتجات مربوط به ورشکستگی توسط دادستان و جانشین وی‪.‬‬

‫‪ .4‬اجازه فروش اثاث البیت و مال التجاره‪.‬‬

‫‪ .5‬در م واردی که مدیر تصفیه صلح اموال را اجازه داده و ورشکسته خود حاضر نشده است دادستان حاضر میشود‪.‬‬

‫‪ .6‬نظارت دادستان بر فروش مال مورد وثیقه (ماده ‪)516‬‬

‫صالحیت های عضو ناظر ‪:‬‬

‫نکته‪ :‬عضو ناظر مترادف قاضی ناظر است‪ ،‬در حقوق فرانسه قاضی کمیسر هم نامیده میشود ‪.‬‬

‫سوال‪ :‬به طور کلی وظیفه عضوناظر چیست؟‬

‫پاسخ‪ :‬عضو ناظر بازرس و ناظر امر ورشکستگی است و توسط دادگاه صادر کننده حکم ورشکستگی تعیین میشود‪ .‬این مقام که ناظر بر اداره امور‬
‫ورشکستگی و سرعت جریان است تحت نظر دادگاه انجام وظیفه مینماید‪.‬‬

‫سوال‪ :‬فهرست صالحیت های عضو ناظر چیست؟ ( به مواد ‪ 429‬به بعد مراجعه شود‪).‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪437‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫‪.1‬گزارش تمامی اختالفات و منازعات به دادگاه‪.‬‬

‫‪ .2‬تحویل گزارش خالصه وضعیت به دادستان‪.‬‬

‫‪ .3‬گزارش طلب متنازع فیه به دادگاه جهت حل اختالف‪.‬‬

‫‪ .4‬گزارش قرارداد ارفاقی جهت تصدیق‪.‬‬

‫‪ .۵‬اجازه دادن به مدیر تصفیه برای استثنا نمودن اشیا مذکور در ماده ‪(.444‬مستثنیات مهر و موم)‬

‫‪ .۶‬اجازه به مدیر تصفیه جهت فروش اشیا ضایع شدنی‪.‬‬

‫‪ .۷‬اجازه به مدیر تصفیه برای خاتمه دادن دعاوی به صلح‪.‬‬

‫‪ .۸‬اجازه دادن به مدیر تصفیه برای اجاره اموال تاجر‪.‬‬

‫‪ .۹‬اجازه دادن به مدیر تصفیه جهت پرداخت طلب طلبکاران دارای وثیقه به هدف آزاد کردن اموال‪.‬‬

‫‪ .10‬نظارت بر مدیر تصفیه جهت وصول مطالبات‪.‬‬

‫‪ .11‬نظارت بر مدیر تصفیه جهت پرداخت طلب طلبکاران‪.‬‬

‫‪ .12‬تعیین زمان و مکان برای تشخیص مطالبات‪.‬‬

‫‪ .13‬تصدیق طلب طلبکاران پس از امضا مدیر تصفیه‪.‬‬

‫‪ .14‬دعوت از طلبکاران برای مشاوره و انعقاد قرارداد ارفاقی‪.‬‬

‫‪ .1۵‬امر یا صدور دستور برای ارائه دفاتر طلبکارها‪.‬‬

‫‪ .1۶‬تعیین مقدار نفقه تاجر و خانواده اش‪.‬‬

‫‪ . 1۷‬تصویب قبول مدیر تصفیه نسبت به تقاضای اشخاص ثالث مبنی بر استرداد اموال آنها‪ .‬اشخاص ثالث اگر در نزد تاجر ورشکسته اموالی داشه باشند ‪،‬‬
‫آن اشخاص تقاضای دریافت م ال خود را از مدیر تصفیه می نمایند‪ .‬مدیر تصفیه اگر قبول نمود حتما باید به تصویب عضو ناظر برسد‪.‬اگر عضو ناظر تصویب‬
‫ننمود در صورت بروز اختالف دادگاه تصمیم میگیرد‪.‬‬

‫‪ . 1۸‬مهر و موم کردن اموال‪ ،‬انجام تحقیقات و پرسش و پاسخ جهت تنظیم صورت دارایی تاجر و تنظیم صورت مجلس تحقیقات‪.‬‬

‫‪ . 1۹‬نظارت بر فروش اموال و صلح اموال وصول مطالبات تاجر و ‪...‬‬

‫‪ . 20‬حواله جهت دریافت وجوهی که توسط مدیر تصفیه به صندوق عدلیه تسلیم شده است‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪438‬‬

‫جلسه دویست و یکم‬

‫تعیین مدیر تصفیه ‪ :‬مدیر تصفیه توسط دادگاه صادرکننده حکم ورشکستگی در ذیل حکم ورشکستگی یا حداکثر تا پنج روز پس از صدور حکم به‬
‫موجب یک قرار تعیین میشود‪ .‬طلبکاران تاجر ورشکسته‪ ،‬اقربای نسبی و سببی تا درجه چهارم نمی توانند به عنوان مدیر تصفیه انتخاب شوند‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬اولین اصلی که مدیر تصفیه باید رعایت کند‪ ،‬رعایت اصل تساوی است در نتیجه مدیر تصفیه باید کامالً بیطرف باشد‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬مدیر تصفیه در چه زمانی و چگونه انتخاب میشود و چه اشخاصی نمی توانند به عنوان مدیر تصفیه تعیین شوند؟‬

‫پاسخ ‪ :‬مدیر تصفیه توسط دادگاه انتخاب میشود‪ ،‬همان دادگاه صادرکننده حکم ورشکستگی؛ یا در ضمن حکم و یا حداکثر ‪ 5‬روز پس از صدور حکم به‬
‫موجب قرار‪ .‬دو گروه افراد نمی توانند به عنوان مدیر تصفیه انتخاب شود؛ ‪ .1‬طلبکاران ‪ .2‬اقربای سببی و نسبی تا درجه چهارم‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬مرجع رسیدگی به شکایات کیست؟‬

‫پاسخ ‪ :‬مرجع رسیدگی به شکایات نسبت به عملیات مدیر تصفیه و عضو ناظر است و مرجع شکایت نسبت به تصمیمات عضو ناظر دادگاه می باشد‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬مدیر تصفیه چه صالحیت هایی دارد؟ پاسخ ‪ :‬مدیر تصفیه ‪ 8‬مورد صالحیت دارد؛‬

‫‪ .1‬تقاضای مهر و موم اموال ورشکسته عضو ناظر ‪ :‬مدیر تصفیه باید صورت دارایی تاجر ورشکسته را تنظیم کند که ممکن است چندین روز طول‬
‫بکشد‪.‬‬

‫‪ .2‬فروش اموالی که سریع الفساد هستند یا گذر زمان موجب کسر و قیمت آنها میشود ‪ :‬برخی از اموال پس زمان کوتاهی فاسد یا زایل میشوند‬
‫یا به شدت دچار افت قیمت می شوند‪ ،‬به این اموال سریع الفساد میگوییم که باید به فروش برسند‪.‬‬

‫‪ .3‬فروش اشیایی که گرچه فاسد نمی شوند لکن نگه داشتن آنها مفید فایده نیست ‪ :‬نگهداری برخی از اموال بسیار هزینهبر است؛ یکی از اقداماتی‬
‫که مدیر تصفیه باید انجام دهد فروش این گونه اموال است‪.‬‬

‫‪ .4‬به گردش درآوردن سرمایه و راس المال تاجر ورشکسته با اذن عضو ناظر‪ :‬گاهی خوابیدن سرمایه تاجر ورشکسته موجب ضرر به طلبکاران می‬
‫شود چون گردش سرمایه موجب حیات یک کسب و کار می باشد مانند خون که صرف وجود آن باعث حیات نمی شود بلکه گردش آن حیات را تداوم می‬
‫بخشد‪.‬‬

‫* راس المال ‪ :‬یعنی به وسیله چرخه این اموال‪ ،‬اموال دیگری تولید می شود‪.‬‬

‫‪ .۵‬تهیه و تنظیم صورت دارایی ‪ :‬در نهایت باید بدانیم که اموال ورشکسته به چه میزان است و تاکنون میزان دیون او را کفایت می کند‪ ،‬در نتیجه ابتدا‬
‫باید صورت دارایی داشته باشیم‪.‬‬

‫‪ .۶‬وصول مطالبات ‪ :‬مدیر تصفیه باید همه طلب های تاجر را دریافت کند؛ بسیاری از چالش هایی که برای کسب و کارها به ویژه کسب و کارهای خود‬
‫به وجود می آید به دلیل این نیست که بدهی های آنها بیش از سرمایه است بلکه به دلیل این است که سررسید بدهی های‬
‫آن ها زودتر از سررسید طلب او می باشد‬

‫موضوع مرتبط ‪ :‬وقتی شما وارد حوزه کسب و کار می شوید یکسری مطالبات و یک سری تعهدات دارید؛ ممکن است مطالبات شما ‪ 50‬برابر تعهدات‬
‫شما باشد اما تضمینی نیست که ورشکسته نشوید‪ ،‬اگر موعد و سررسید بدهیهای شما زودتر از وصول مطالبات باشد‪ ،‬شما یک ورشکسته هستید که‬
‫ممکن است صدای ورشکستگی شما بلند شده باشد یا نشده باشد‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪439‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫مثال ‪ :‬شما ‪ 20‬میلیون در آبان ماه طلبکار و ‪ 10‬میلیون بدهکار هستید؛ اگر در اول آبان سررسید وصول طلب شما باشد و در میانه آبان سررسید بدهی‬
‫شما باشد برای شما مشکلی وجود ندارد اما اگر بلعکس باشد و در اول آبان بدهی شما ‪ 10‬میلیون باشد و در میانه آن طلب شما ‪ 20‬میلیون باشد ممکن‬
‫است دچار مشکل شوید و در اول آبان نتوانید بدهی خود را پرداخت کنید‪.‬‬

‫‪ .۷‬فروش مال التجاره و اثاث البیت او اذن دادستان و نظارت عضو ناظر ‪ :‬مواردی وجود دارد که باید فروخته شود و نقد شود چون مدیر تصفیه باید‬
‫اموال را تبدیل به پول و بین طلبکاران تقسیم کند‪ ،‬حتی برخی از اثاث البیت که در شأن تاجر و مورد نیاز او نباشد باید فروخته شود که البته این اقدام‬
‫باید با نظارت عضو ناظر و اذن دادستان باشد‪.‬‬

‫‪ .۸‬تشخیص مطالبات طلبکاران ‪ :‬تعیین اینکه چند طلبکار وجود دارد و هر کدام از آنها چه شخصی است و به چه میزان طلبکار هستند‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬تمام این صالحیت های مدیر تصفیه در زمانی بود که اداره تصفیه امور ورشکستگی وجود نداشته باشد‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬در صورتی که در محل صدور حکم ورشکستگی اداره تصفیه امور ورشکستگی تاسیس شده باشد ارگان های تصفیه چه اشخاصی هستند و صالحیت‬
‫هر کدام چیست؟‬

‫پاسخ ‪ :‬ارگان های تصفیه عبارتند از دادگاه و دادستان و اداره تصفیه امور ورشکستگی؛ صالحیت دادگاه و دادستان عمدتاً همان صالحیت های قبلی است‬
‫که بیان کردیم و صالحیت اداره تصفیه اعم است از همه آنچه که در صالحیت مدیر تصفیه و عضو ناظر بوده است‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬قبال گفتیم یکی از مواردی که دادگاه باید انجام دهد تعیین مدیر تصفیه و عضو ناظر است‪ ،‬اما در صورتی که اداره تصفیه وجود داشته باشد دیگر‬
‫لزومی برای تعیین آنها وجود ندارد‪.‬‬

‫جمع بندی ‪:‬‬

‫سوال ‪ :‬در صورت تشکیل اداره تصفیه در محل صدور حکم ورشکستگی آیا ضمن حکم یا به موجب قرار‪ ،‬مدیر تصفیه و عضو ناظر تعیین می گردد؟‬

‫پاسخ ‪ :‬نظر به اینکه تمام صالحیت ها و وظایف مدیر تصفیه و عضو ناظر توسط اداره تصفیه انجام خواهد شد نیازی به تعیین مدیر تصفیه و عضو ناظر‬
‫نیست و دادگاه حکم ورشکستگی را صادر و پس از صدور پرونده را جهت صدور رسیدگی و تصفیه به اداره تصفیه امور ورشکستگی ارسال می دارد‪.‬‬

‫جلسه دویست و دوم‬

‫اداره تصفیه ‪ :‬اداره تصفیه یک سازمان دولتی است و نه خصوصی که تحت نظارت قوه قضاییه می باشد چرا که به نوعی کار حقوقی انجام می دهد و‬
‫احکام حقوقی دادگاه ها را اجرا میکند‪.‬‬

‫رئیس اداره تصفیه ‪ :‬معموالً هم رئیس این اداره از یکی از قضات عالی رتبه انتخاب می شود هرچند الزام قانونی وجود ندارد که رئیس آن حتماً یکی از‬
‫قضات باشد اما چون زیر نظر قوه قضاییه است احکام دادگاه ها را اجرا میکند رویه و روال آن است که یکی از قضات عالی رتبه به عنوان رئیس انتخاب‬
‫شود‪.‬‬

‫کارمندان اداره تصفیه ‪ :‬ممکن است کارمندان این اداره از اشخاص قضایی و دولتی باشند و یا از خارج از دولت استخدام شود‪.‬‬

‫ساختار مالی ‪ :‬دو صندوق در اداره تصفیه وجود دارد صندوق الف و صندوق ب‪ ،‬که برای ثبت شرکت باید مبلغ به صندوق ب واریز شود‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬پیکره تشکیالتی اداره تصفیه را مختصر بیان کنید‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪440‬‬

‫پاسخ ‪ :‬اداره تصفیه یک شخص حقوقی عمومی دولتی است که تحت نظارت دستگاه قضا می باشد؛ گرچه الزام قانونی نیست اما معموالً رئیس آن از میان‬
‫قضات عالی رتبه انتخاب می شود‪ .‬کارمندان اداره تصفیه ممکن است از کارمندان قضایی یا اداری و یا خارج از کارمندان دولتی انتخاب می شوند‪ .‬از نظر‬
‫ساختار مالی اداره تصفیه دارای ‪ 2‬صندوق است با عنوان صندوق الف و صندوق ب که خود این صندوق ها دارای شخصیت حقوقی و دارایی مستقل می‬
‫باشند و در صورت لزوم صندوق الف می تواند از صندوق ب درخواست وام کند‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬هر کدام از این صندوق ها دارای شخصیت حقوقی مستقل می باشند و دارایی خود را دارند مانند روزنامه رسمی زیر نظر قوه قضاییه است اما خود‬
‫یک شخص حقوقی است‪.‬‬

‫رد اشخاص در اداره تصفیه ‪ :‬در آیین دادرسی مدنی و آیین دادرسی کیفری موارد رد دادرس وجود دارد که به موجب دالیلی که داده است نمی تواند‬
‫به یک پرونده خاص رسیدگی کند‪ ،‬در مورد خود مدیر تصفیه هم مشاهده کردید که برخی از اشخاص نمی توانند به عنوان مدیر تصفیه انتخاب شود‪ .‬در‬
‫اداره تصفیه هم می توان اشخاص را رد کرد به دلیل همان موجبات رد دادرس‪.‬‬

‫جمع بندی ‪:‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا رئیس یا قائم مقام یا کارمندان محاسب اداره تصفیه قابل رد شدن هستند؟‬

‫پاسخ ‪ :‬بله قابل رد هستند و موجبات رد همان است که در آیین دادرسی مدنی به عنوان جهات رد دادرس بیان شده است‪.‬‬

‫اقدام پس از رد ‪ :‬در صورتی که محاسب آغاز به رسیدگی کرده باشد و رد شود رئیس پرونده را به شخص دیگری ارجاع می دهد‪.‬‬

‫جمع بندی ‪:‬‬

‫سوال ‪ :‬در صورتی که یکی از کارمندان محاسبه عملیات تسویه را بر عهده دارد رد شود تکلیف چیست؟‬

‫پاسخ ‪ :‬رئیس اداره تصفیه به کارمند دیگری برای اجرا ماموریت می دهد‪.‬‬

‫رد رئیس اداره تصفیه ‪ :‬اگر رئیس اداره تسویه ایراد را پذیرفت‪ ،‬آن را به قائم مقام یا شخص دیگری ارجاع میدهد اما اگر ایراد را نپذیرفت دادگاه در این‬
‫مورد تعیین تکلیف می کند‪.‬‬

‫ورود به معامله ‪ :‬کارمندان اداره تصفیه و خویشاوندان آن ها تا درجه دوم از طبقه دوم نمی توانند با تاجر ورشکسته وارد معامله شود‪.‬‬

‫جمع بندی ‪:‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا کارمندان اداره تصفیه و اقارب آنها می توانند وارد معامله ای شوند که موضوع آن اموال تاجر ورشکسته است؟‬

‫پاسخ ‪ :‬خیر‪ ،‬نه خود کارکنان و نه اقارب آنها تا درجه ‪ 2‬از طبقه ‪ 2‬حق معامله ندارند و اگر طرف معامله باشند این معامله باطل است و به عالوه متخلف‬
‫مسئولیت انتظامی خواهد داشت‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا نسبت به اقدامات اداره تصفیه امکان شکایت وجود دارد؟ پاسخ ‪ :‬بله در همان دادگاه صادرکننده حکم ورشکستگی‪.‬‬

‫تصفیه امور سایر نهادها ‪ :‬موسسات مالی و اعتباری مانند سایر اشخاص ورشکسته به امور آنها رسیدگی میشود اما در مورد بانکها و بیمه ها یک تفاوت‬
‫وجود دارد‪ .‬در مورد بانک نظارت بانک مرکزی در مورد اقدامات الزامی است و در مورد بیمه تنها زمانی ورشکسته اعالم می شود که موافقت بیمه مرکزی‬
‫هم وجود داشته باشد‬

‫سوال ‪ :‬تصفیه امور بانک ورشکسته چگونه است؟‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪441‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫پاسخ ‪ :‬تصفیه امور بانک ورشکسته مطابق قواعد عمومی با اداره تصفیه است فقط با این تفاوت که باید امر تصفیه با نظارت بانک مرکزی ایران انجام شود‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬ضابطه خاص در ورشکستگی شرکت های بیمه چیست؟‬

‫پاسخ ‪ :‬قواعد عام ورشکستگی نسبت به ورشکستگی شرکت بیمه هم اجرا می شود و عالوه بر آن برای صدور حکم ورشکستگی شرکت بیمه موافقت بیمه‬
‫مرکزی هم الزم است به عبارت دیگر دادگاه فقط در صورت موافقت بیمه مرکزی میتواند حکم ورشکستگی شرکت بیمه را صادر کند‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬اقدامات گام به گام امر تصفیه چگونه است؟ پاسخ ‪ :‬شش مورد وجود دارد؛‬

‫‪ .1‬مهر و موم اموال تاجر ورشکسته‬

‫‪ .2‬صورت برداری از اموال تاجر ورشکسته‬

‫‪ .3‬اقدامات تامینی که دارای دو قسمت می باشد؛ اقدامات تامینی برای حفظ حقوق ورشکسته و اقدامات تامینی برای حفظ حقوق طلبکاران البته طلبکاران‬
‫نسبت به تاجر مقدم هستند‪.‬‬

‫‪ .4‬دعوت از طلبکاران تاجر ورشکسته‬

‫‪ .5‬دعوت از بدهکاران تاجر ورشکسته‬

‫‪ .6‬دعوت از سایر اشخاص (غیر از طلبکاران و بدهکاران)؛ ممکن است ورشکسته اموالی نزد امین به امانت گذارده باشد یا مستاجری داشته باشد که آنها‬
‫دعوت می شوند‪.‬‬

‫انواع تصفیه ‪ :‬تصفیه بر دو نوع است؛ یکی تصفیه عادی و دیگری تصفیه اختصاری‪.‬‬

‫جلسه دویست و سوم‬

‫اقدامات مربوط به تصفیه یا توسط اداره تصفیه امور ورشکستگی و یا توسط مدیر تصفیه با و نظارت عضو ناظر انجام میشود که در این جلسه آنها را کامل‬
‫شرح میدهیم‪.‬‬

‫‪ .1‬مهر و موم اموال تاجر ورشکسته ‪:‬‬

‫سوال ‪ :‬مهر و موم اموال تاجر توسط چه شخصی انجام می شود؟‬

‫پاسخ ‪ :‬در قانون اداره تصفیه توسط اداره تصفیه امور ورشکستگی و در قانون تجارت به وسیله عضو ناظر انجام میشود‪.‬‬

‫تشکیل اداره تصفیه ‪ :‬در موارد قبلی که دید که در صورتی که اداره تصفیه وجود داشته باشد تمام صالحیت ها و وظایف مدیر تصفیه و عضو ناظر را این‬
‫اداره انجام میدهد‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا امر به مهر و موم اموال تاجر ورشکسته باید در حکم آن درج شده باشد؟‬

‫پاسخ ‪ :‬بله در صورتی می توان اموال تاجر ورشکسته را مهر و موم نمود که دادگاه در حکم ورشکستگی خود به آن امر نموده باشد‬

‫ماده ‪« : 433‬محکمه در حکم ورشکستگی امر به مهر و موم را نیز میدهد‪ ».‬نکته ‪ :‬عبارت ماده ‪ 433‬جمله خبری در مقام انشاء است‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪442‬‬

‫استثناء لزوم مهر و موم ‪ :‬اگر صورت برداری شروع شود و در همان روز به پایان یابد نیاز به مهر و موم نمی باشد چون مهر و موم وجوب قانونی دارد اما‬
‫وجود آن مقدمی است‪ .‬مهر و موم برای صورت برداری سریع پیش بینی شده است اما اگر تاجری باشد که اموال محدودی داشته باشد دیگر نیاز به مهر و‬
‫موم نمی باشد‪.‬‬

‫نکته اصولی ( وجوب ) ‪ :‬یکی از تقسیمات واجب‪ ،‬واجب غیری و نفسی است؛ واجب نفسی مانند نماز که به خاطر خودش واجب شده نه به دلیل اینکه‬
‫مقدمه چیز دیگری است اما واجب مقدمی یا غیری وجوبی است که به عنوان یک مقدمه یک واجب دیگر واجب شده است مانند وضو و تیمم‪ ،‬همینطور‬
‫تقدیم دادخواست برای مطالبه حق و گواهی عدم امکان سازش برای طالق الزم است‪.‬‬

‫جمع بندی ‪ :‬سوال ‪ :‬وجوب مهر و موم در چه صورتی استثنا شده است؟‬

‫پاسخ ‪ :‬اگر امکان صورت برداری از دارایی های تازه در یک روز ممکن باشد نیازی به مهر و موم نیست باید فوراً صورت برداری از اموال تاجر شروع شود‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬چه اموالی از مهر و موم معاف هستند؟ پاسخ ‪ :‬مستثنیات دین از مهر و موم معاف هستند‪.‬‬

‫تکلیف تاجر ورشکسته نسبت به مهر و موم ‪ :‬تاجر باید اموال خود را در اختیار اداره تصفیه قرار دهد و آنها را مخفی نکند‪ .‬اگر اموال خود را به اداره‬
‫تصفیه معرفی نکند دارای ضمانت اجرای سه تا شش ماه حبس (درجه‪ )7‬است اما در قانون تجارت این ضمانت اجرا پیش بینی نشده و در مورد مدیر‬
‫تصفیه و عضو ناظر نمی توانیم آن را قیاس و توسعه بدهیم چون در قوانین کیفری تفسیر باید مضیق باشد و به قدر متیقن اکتفا شود‪.‬‬

‫جمع بندی ‪ :‬سوال ‪ :‬تکلیف تاجر ورشکسته نسبت به مهر و موم چیست؟‬

‫پاسخ ‪ :‬ورشکسته مکلف است همه اموال خود را جهت انجام مهر و موم و سپس تهیه صورت دارایی در اختیار اداره تصفیه قرار دهد‪ ،‬ضمانت اجرای تمرد‬
‫از این تکلیف حبس تعزیری درجه ‪ 7‬است؛ سه تا شش ماه‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا ضمانت اجرای مقرر در قانون اداره تصفیه را میتوانیم به قانون تجارت هم سرایت دهیم و نسبت به تاجری که عضو ناظر مهر و موم را انجام‬
‫میدهد هم اعمال کنیم؟‬

‫پاسخ ‪ :‬خیر زیرا در قوانین جزایی اصل تفسیر مضیق و اکتفا به قدر متیقن الزم است و امکان قیاس و توسعه وجود ندارد‪.‬‬

‫‪ .2‬صورت برداری از اموال تاجر ورشکسته ‪ :‬همه اموال تاجر باید صورت برداری شود نه تنها تجارتخانه‪.‬‬

‫مثال ‪ :‬شخصی به تجارت فرش مشغول است و هزار تخته قالی در تجارت خانه خود دارد‪ ،‬اما قسمتی از سرمایه خود را تبدیل به ملک کرده است این‬
‫امالک هم باید صورت برداری شود‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬اموال شخصی متمایز از مستثنیات دین می باشد‬

‫سوال ‪ :‬چه اموالی باید صورت برداری شود؟ پاسخ ‪ :‬همه اموال چه اموال تجارتخانه و چه اموال شخصی‪.‬‬

‫ادعای متعلق به ثالث بودن ‪ :‬اگر تاجر ورشکسته ادعا کند که اموالی متعلق به شخص ثالث است باز هم این اموال صورت برداری و ارزیابی می شود و‬
‫ثالث می تواند بعداً اثبات کند که اموال متعلق به اوست‪.‬‬

‫جمع بندی ‪:‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا اموالی که متعلق به شخص ثالث است و یا آنچه ثالث نسبت به آن ادعای حق می نماید هم باید صورت برداری شود؟‬

‫پاسخ ‪ :‬این اموال هم باید صورت برداری شود و سپس اموالی که در صورت قید شده ارزیابی گردد‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪443‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫‪ .3‬اقدامات تأمینی برای حفظ حقوق ورشکسته ‪ :‬حقوق تاجر ورشکسته و طلبکاران باید حفظ شود؛ به موجب این امر باید تمام مطالبات تاجر‬
‫درخواست شود و نسبت به اختالفات طرح دعوا شود و در برخی موارد نیاز به درخواست دستور موقت یا تامین خواسته است‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬اولین اقدام در راستای حفظ اموال ورشکسته چیست؟‬

‫پاسخ ‪ :‬مطالبه فوری بدهی های بدهکاران تاجر ورشکسته‪ ،‬همینطور به کارگیری دستور موقت و تامین خواسته و در صورت لزوم طرح دعوا‪.‬‬

‫موضوع مرتبط ‪ :‬بسیاری از تاجر ها که ورشکسته می شوند به دلیل این است که نتوانستند بدهیهای خود را اخذ کنند؛ در یک مورد چون تاجر با‬
‫افغانستان دادوستد داشت و در آنجا حکومت طالبان بر روی کار آمد دیگر نتوانستند بدهی خود را دریافت کنند و ورشکسته شدند‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا مطالبات تاجر ورشکسته همچون دیون او حال می گردد؟‬

‫پاسخ ‪ :‬خیر حال نمی شود اما مدیر تصفیه باید هر گونه اقدامی را که برای حمایت از تاجر ورشکسته شد الزم است انجام دهد و در صورت امکان تالش‬
‫کند با تراضی و توافق و با لحاظ تخفیفات مقتضی طلب موجل را به صورت حال وصول نماید البته بدهکاران ملزم به توافق نیستند‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬ممکن است با دریافت زودتر بدهی تاجر از ورشکستگی خارج شود و اعاده اعتبار گردد‪.‬‬

‫موضوع مرتبط ‪ :‬یکی از تاجرانی که دچار ورشکستگی شده به زندان افتاد در مدت مرخصی خود فرار کرد و در یکی از کشورها مطالبات خود را وصول‬
‫کرد و تمام بدهی ها پرداخت شد و در نتیجه اعاده اعتبار کرد‪ .‬جدیداً قوه قضایی به این موضوع پی برده است که نباید تاجران ورشکسته را بسیار محدود‬
‫کند چون می توانند برخی امور را خود پیش ببرند‪.‬‬

‫اقدامات نسبت به اسناد تجاری ‪ :‬در مبحث اسناد تجاری مالحظه کردید که ممکن است یک سند تجاری نیاز به قبولی یا اعتراض نکول داشته باشد‬
‫که همه این اقدامات را باید اداره تصفیه انجام دهد‪.‬‬

‫جمع بندی ‪ :‬سوال ‪ :‬اداره تصفیه نسبت به طلب های تاجر ورشکسته که مستند آن سند تجاری است چه وظیفه ای دارد؟‬

‫پاسخ ‪ :‬اداره تصفیه باید تمام اقدامات تامینی را انجام دهد از جمله وصول آن در تاریخ سررسید‪ ،‬اعتراض نکول یا اعتراض عدم تادیه‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬اداره تصفیه برای حفظ حقوق طلبکاران مکلف به انجام چه اقداماتی است؟‬

‫‪ .2‬تفتیش مراسالت‬ ‫‪ .1‬توقیف تاجر‬ ‫پاسخ ‪ :‬دو اقدام مهم؛‬

‫توقیف تاجر ‪ :‬تاجر همیشه توقیف نمی شود چون در برخی از موارد توقیف فایده ای ندارد؛ زمانی تاجر توقیف میشود که در کار اداره تصفیه برای جمع‬
‫آوری اموال‪ ،‬دخالت کند و مانع ایجاد نماید‪ .‬همین طور اگر تاجر وظایف مقرر در مواد ‪ 413‬و ‪ 414‬قانون تجارت را انجام نداده باشد خود دادگاه دستور‬
‫توقیف او را میدهد‪.‬‬

‫ماده ‪« : 43۵‬اگر تاجر ورشکسته به مفاد ماده ‪ 414 - 413‬عمل نکرده باشد محکمه در حکم ورشکستگی قرار توقیف تاجر را خواهد داد‪».‬‬

‫ماده ‪: 413‬‬

‫«تاجر باید در ظرف سه روز از تاریخ وقفه که در تادیه قروض یا سایر تعهدات نقدی او حاصل شده است توقف خود را به دفتر محکمهبدایت محل اقامت‬
‫خود اظهار نموده صورتحساب دارایی و کلیه دفاتر تجارتی خود را به دفتر محکمه مزبوره تسلیم نماید‪».‬‬

‫ماده ‪: 414‬‬

‫« به موجب ماده ‪ 413‬تاجر موظف بود که طی سه روز توقف خود را اعالم کند و به موجب ماده ‪ 414‬صورت حساب دارایی و کلیه دفاتر خود را به دفتر‬
‫دادگاه ارسال کند اما اگر این اقدام را انجام نداد‪ ،‬دادگاه می تواند در حکم ورشکستگی دستور توقف را بدهد‪».‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪444‬‬

‫درخواست توقیف ‪ :‬دادگاه به درخواست توقیف و تاجر رسیدگی می کند و او را توقیف می کند و تا زمانی که اداره تصفیه تشخیص دهد تاجر توقیف‬
‫خواهد ماند‪.‬‬

‫جمع بندی ‪:‬‬

‫سوال ‪ :‬در چه موردی تاجر توقیف میشود؟ پاسخ ‪ :‬در دو مورد است؛‬

‫‪ .1‬زمانی که تاجر در انجام وظیفه اداره تصفیه راجع به جمع آوری اموال مانع و خدشه ای وارد نماید اداره تصفیه میتواند قرار توقیف تاجر ورشکسته را از‬
‫دادگاه صادرکننده حکم ورشکستگی بخواهد و رفع توقیف هم با دستور اداره تصفیه خواهد بود‪.‬‬

‫‪ .2‬در صورتی که تاجر به وظایف قانونی مندرج در مواد ‪ 413‬و ‪ 414‬عمل نکند به موجب ماده ‪ 435‬دادگاه قرار توقیف را صادر میکند‪ ،‬قرار توقیف تاجر‬
‫در ضمن حکم ورشکستگی مقرر می شود‪.‬‬

‫* تفتیش مراسالت ‪ :‬تفتیش یعنی بررسی و مراسالت یعنی نامهنگاریها‪.‬‬

‫جلسه دویست و چهارم‬

‫علت تفتیش ‪ :‬ممکن است تاجر اموالی داشته باشد که از رصد اداره تصفیه پنهان مانده باشد تاجر در بازه ای که اداره تصفیه در حال بررسی اموال است‬
‫این اموال را منتقل می کند‪ .‬در زمان گذشته که ارتباطات به گونه حال نبوده نامهنگاریها بیانگر بسیاری از اقدامات افراد بوده است مانند رصد پیامک ها‬
‫و رسانه های اجتماعی افراد که بسیاری از اطالعات او را بیان می کند‪.‬‬

‫جمع بندی ‪ :‬سوال ‪ :‬دومین اقدام تامینی جهت حفظ حقوق طلبکاران چیست؟‬

‫پاسخ ‪ :‬تفتیش مراسالت یعنی بازرسی نامه نگاری ها به هدف جلوگیری از انتقال اموالی که تاجر پنهان می نموده و اداره تصفیه نتوانسته آن را مهر و موم‬
‫و صورت برداری کند‪ .‬اداره تصویب موجب ماده ‪ 10‬قانون اداره تصفیه می تواند از پست بخواهد که در مدت تصفیه هرگونه برگه و بسته پستی را که مربوط‬
‫به متوقف است به اداره تصفیه ارسال نماید تا آنها را بررسی و بازرسی کند‪.‬‬

‫‪ .4‬دعوت از طلبکاران تاجر ورشکسته ‪ :‬این اقدام جهت فهمیدن این است که طلبکاران چه کسانی هستند‪ ،‬ادعای آنها چه میزان است و ‪. ...‬‬

‫جمع بندی ‪:‬‬

‫سوال ‪ :‬هدف از دعوت طلبکاران چیست؟ پاسخ ‪ :‬هدف نهایی تهیه صورت طلبکاران و میزان طلب آنها است‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬تهیه صورت و فهرست طلبکاران احتمالی توسط چه شخصی و به چه شکل انجام میشود؟‬

‫پاسخ ‪ :‬تهیه فهرست و صورت طلبکاران احتمالی توسط مدیران تصفیه یا اداره تصفیه انجام میشود و به یکی از دو شکل زیر انجام می شود؛‬

‫‪ .1‬اگر تاجر به وظیفه خود مندرج در ماده ‪ 414‬عمل نموده باشد و صورتحساب ذکر شده را ارائه نموده باشد مدیر تصفیه با مراجعه به آن صورتحساب‬
‫فهرستی از طلبکاران را تهیه خواهد کرد‪.‬‬

‫‪ .2‬اگر تاجر به این وظیفه عمل ننموده است مدیریت تصفیه یا اداره تصفیه باید به کمک دفاتر‪ ،‬اسناد و سایر منابع اطالعاتی فهرستی از طلبکاران احتمالی‬
‫تهیه و تنظیم نماید‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪445‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫مهلت طرح ادعای طلب ‪ :‬هم برای افراد مقیم داخل و هم برای افراد مقیم خارج «‪ 2‬ماه» است البته برای افراد مقیم خارج از ایران این مهلت دو ماهه‬
‫قابلیت تمدید دارد‪ .‬مبدا مهلت از تاریخ انتشار دعوتنامه در روزنامه رسمی است‪.‬‬

‫جمع بندی ‪ :‬سوال ‪ :‬مهلت ارائه طرح ادعای طلب طلبکاران چقدر است؟‬

‫پاسخ ‪ :‬این مهلت برای همه اشخاص دو ماه است چه در ایران اقامت داشته باشند و چه در خارج از ایران البته نسبت به اشخاص خارج از ایران این مهلت‬
‫قابل تمدید است‪.‬‬

‫نحوه دعوت ‪ :‬آگهی دو بار در روزنامه رسمی و بعالوه در یک روزنامه کثیراالنتشار با فاصله ‪ 10‬روز انجام می شود و یک نسخه از همان آگهی برای‬
‫طلبکارانی که شناخته شده هستند ارسال می شود‪.‬‬

‫جمع بندی ‪ :‬سوال ‪ :‬دعوت از طلبکاران چگونه انجام میشود؟‬

‫پاسخ ‪ :‬دعوت از طلبکاران ورشکسته به وسیله آگهی در روزنامه رسمی و یکی از روزنامه های کثیراالنتشار به عمل میآید تعداد آگهی دو نوبت است و‬
‫فاصله آنها ده روز‪ ،‬به عالوه نسخهای از این آگهی ها برای هر یک از بستانکاران ک شناخته شده باشد ارسال می گردد‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬روزنامه رسمی نام یک روزنامه مستقل است که زیر نظر قوه قضاییه اقدام می کند و خود دارای شخصیت حقوقی است‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا ضامن های ورشکسته که با او مسئولیت تضامنی دارند هم حق حضور در جلسه اداره تصفیه دارند یا خیر و عدم حضور چه ضمانت اجرایی‬
‫دارد؟‬

‫پاسخ ‪ :‬ضامن ها حق دارند در جلسه اداره تصفیه شرکت کنند البته عدم حضور ضمانت اجرا ندارد چون اختیاری است و به عالوه عدم حضور منجر به‬
‫تضییع حقوق احتمالی آنها نخواهد گردید‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬آگهی دعوت از طلبکاران ورشکسته موضوع ماده ‪ 24‬و ‪ 25‬به چه مراجعی ارسال می گردد؟‬

‫پاسخ ‪ :‬این آگهی به مراجع متعددی ارسال می شود از جمله؛‬

‫‪ .1‬دادگاه هایی که دعاوی مربوط به ورشکسته نزد آنان مطرح گردیده است؛ هدف از ارسال آگهی به این دادگاه ها آن است که طرف دعوا از تاجر به اداره‬
‫تصفیه تغییر نماید‪.‬‬

‫علت ارسال آگهی به دادگاه ‪ :‬بعد از صدور حکم ورشکستگی دیگر تاجر نه خواهان دعوا است و نخوانده آن‪ ،‬بلکه مدیر تصفیه یا اداره تصفیه قائم مقام‬
‫او خواهند بود‪ .‬آن دسته از دعاوی که بعد از حکم ورشکستگی طرح شده باشد خواهان و خوانده مدیرتصفیه یا اداره تصفیه قائم مقام او خواهند بود و اگر‬
‫قبل از صدور حکم ورشکستگی طرح شده باشد‪ ،‬خواهان و خوانده خود تاجر هستند لذا این آگهی به دادگاه هایی که تاجر ورشکسته در آنها پرونده ای‬
‫دارد هم ارسال میشود تا مدیر تصفیه یا اداره تصفیه قائم مقام تاجر ورشکسته قرار بگیرند‪.‬‬

‫‪ .2‬اگر محجوری در شمار طلبکاران یا بدهکاران ورشکسته وجود داشته باشد آگهی دعوت به دادسرا هم ارسال میشود‪.‬‬

‫علت ارسال آگهی به دادسرا ‪ :‬اگر شخصی محجور باشد باید قیم داشته باشد‪ ،‬ممکن است در زمره طلبکاران یا بدهکاران ورشکسته یک محجور باشد‬
‫که در این صورت چون دادستان اعالم قیمومت میکند آگهی به دادسرا هم ارسال می شود‪.‬‬

‫‪ .3‬به دفتر امالکی که تاجر ورشکسته در آن حوزه مال غیر منقول دارد؛ هدف از ارسال آگهی موضوع ماده ‪ 24‬و ‪ 25‬به دفتر امالک جلوگیری از هر نقل‬
‫و انتقال ملکی است بدون اذن اداره تصفیه‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪446‬‬

‫علت ارسال آگهی به دفتر امالک ‪ :‬در اداره ثبت اسناد و امالک ما یک دفتر اسناد و یک دفتر امالک داریم‪ ،‬در دفتر امالک نقل و انتقاالت ملکی ثبت‬
‫میشود؛ آگهی باید به دفتر امالکی که ورشکسته در حوزه آن اموال غیرمنقول دارد هم ارسال شود به علت اینکه اگر تاجر بخواهد بدون اذن اداره تصفیه‬
‫امور ورشکستگی نقل و انتقالی در ملک خود داشته باشد‪ ،‬دفتر امالک از آن ممانعت نماید‪.‬‬

‫‪ .4‬به واحدهای اجرایی حوزه ورشکسته؛ هدف ایجاد مانع و جلوگیری از فروش و انتقال اموال تاجر است‪.‬‬

‫علت ارسال آگهی به واحدهای اجرایی ‪ :‬اقدامات اجرایی بعد از توقف باطل است؛ لذا برای جلوگیری از انجام اقدامات بیهوده آگهی به واحدهای اجرایی‬
‫می شود تا در صورتی که تصمیم به انجام اقداماتی داشته اند آن را متوقف کنند‪.‬‬

‫‪ .۵‬ارسال آگهی به بنگاه های بیمه که ورشکسته با آنها قرارداد بیمه دارد؛ در اینجا هم هدف جلوگیری از پرداخت است چون هرگونه پرداختی پس از‬
‫توقف باطل است‪.‬‬

‫رویه حاضر ‪ :‬در عمل این آگهی به راهنمایی و رانندگی برای جلوگیری از نقل و انتقال خودرو‪ ،‬پست‪ ،‬بانک ها‪ ،‬مخابرات‪ ،‬گمرک و ‪ ...‬ارسال می شود و‬
‫دستور بازداشت اموال داده میشود تا نه تنها نقل و انتقال انجام نشود بلکه توقیف هم بشود‪.‬‬

‫جلسه دویست و پنجم‬

‫دعوت از بدهکاران تاجر ورشکسته‪:‬‬

‫سوال‪ :‬دعوت از بدهکاران تاجر ورشکسته چگونه است؟ ضمانت اجرای آن چیست؟‬

‫پاسخ‪ :‬به همان طریقی که از طلبکاران دعوت میشود از بدهکاران تاجر هم دعوت میشود ‪ .‬طریق نشر‪ ،‬دفعات نشر و سایر موارد با دعوت از طلبکاران‬
‫یکسان است‪ .‬بدهکاران موظفند در ظرف دو ماه پس از دعوت خود را مع رفی نمایند‪ .‬این مدت دو ماهه برای بدهکاران خارج از کشور قابلیت تمدید دارد‪.‬‬

‫ضمانت اجرای عدم معرفی جریمه نقدی معادل بیست و پنج درصد دین به نفع صندوق ب می باشد‪ .‬مرجع رسیدگی و صدور حکم دادگاه می باشد نه‬
‫اداره تصفیه‪.‬‬

‫دعوت از سایر اشخاص‪:‬‬

‫سوال‪ :‬آخرین دعوت از چه کسانی است؟‬

‫پاسخ‪ :‬دعوت از سایر اشخاص غیر از طلبکاران و بدهکاران یعنی اشخاصی که اموال ورشکسته را به هر عنوانی در اختیار دارند‪ .‬از جمله به عنوان امین یا‬
‫مستاجر یا صاحب حق انتفاع‪.‬‬

‫سوال‪ :‬ضمانت اجرای عدم انجام وظیفه سایر اشخاص چیست؟ اگر اشخاصی غیر از بدهکار و طلب کار که اموالی از ورشکسته را در اختیار دارند بدون عذر‬
‫موجه در ظرف دو ماه آن مال را در اختیار اداره تصفیه قرار ندهند ضمانت اجرا چه خواهد بود؟‬

‫پاسخ‪ :‬هر حقی را که نسبت به آن مال دارند از آنان سلب خواهد شد‪ ،‬مثال مستاجر حق خود نسبت به مالکیت منافع را از دست میدهد‪ ،‬صاحب حق‬
‫انتفاع ‪ ،‬حق انتفاعش زائل میگردد‪ ،‬مستعیر حق استفاده رایگان از مال را از دست میدهد‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪447‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫سوال‪ :‬اگر طلبکاران پس از دعوت مطابق تشریفاتی که بیان کردیم‪ ،‬در موعد معین حاضر نگردند یا تکلیف موضوع ماده ‪ 462‬یعنی تسلیم اسناد طلب به‬
‫دادگاه را انجام ندهند با چه ضمانت اجرایی مواجه میگردند؟آیا طلب آنها از بین میرود؟‬

‫پاسخ‪ :‬طلب آنها باقی است اما حق اعتراض نسبت به تقسیماتی که قبال انجام شده را از دست میدهند‪ .‬البته که نسبت به تقسیمات بعدی حق آنها محفوظ‬
‫است ‪ ،‬در جرگه غرما به حساب می آیند‪ ،‬اما سهمی که در تقسیمات قبلی به آنها تعلق میگرفت نمی توانند مطالبه کنند‪.‬‬

‫سوال‪ :‬تصفیه بر چند نوع است؟ اصل با کدام است و موارد استثنا چیست؟‬

‫پاسخ‪ :‬تصفیه بر دو نوع است‪ ،‬عادی و اختصاری یا استثنایی ‪.‬‬

‫تصفیه عادی ‪ :‬اصل است که در آن صفر تا صد تشریفات راجع به تصفیه باید رعایت شود‪ ،‬از مهر و موم تا دعوت ها تا تقسیم و نهایتا ختم ورشکستگی‪.‬‬

‫در مقابل تصفیه اختصاری ‪ :‬که استثنا است‪ ،‬یک روش تصفیه غیر تشریفاتی است‪ .‬در نتیجه صفر تا صد تشریفات مقرر در تصفیه عادی انجام نمیشود ‪.‬‬
‫تصفیه اختصاری استثنا است و فقط در دو مورد انجام میشود‪:‬‬

‫‪ .1‬در صورتی که دارایی تاجر محدود به مستثنیات دین است نه بیشتر‪.‬‬

‫‪ . 2‬در صورتی که دارایی تاجر بیش از مستثنیات دین است اما کفایت هزینه های ورشکستگی عادی را نمی نماید‪.‬‬

‫سوال‪ :‬در دو مورد استثنایی فوق الذکر که باید تصفیه اختصاری باشد آیا بستانکاران میتوانند درخواست تصفیه عادی نمایند؟‬

‫پاسخ‪ :‬با اجتماع شرایطی طلبکاران میتوانند درخواست تصفیه عادی نمایند‪:‬‬

‫‪ . 1‬طلبکاران ظرف ده روز از انتشار آگهی درخواست اجرای تصفیه عادی نمایند‪ .2 .‬هزینه تصفیه عادی را بپردازند‪.‬‬

‫جلسه دویست و ششم‬

‫بطالن پرداخت ‪ :‬در مبحث حکم معامالت ورشکسته‪ ،‬دیدیم که سه برهه زمانی وجود دارد؛ برهه زمانی قبل از توقف‪ ،‬بعد از توقف تا ورشکستگی یا همان‬
‫دوران مشکوک و در نهایت دوران ورشکستگی‪ .‬یکی از مواردی که در دوران توقف به طور مطلق باطل بود پرداخت یا هر آنچه در حکم پرداخت باشد است‬
‫مثل تهاتر و حواله و ‪ ...‬حتی اگر دین ممتاز یا با وثیقه باشد‪.‬‬

‫پرداخت توسط مدیر تصفیه ‪ :‬در مرحله تقسیم دارایی توسط مدیر تصفیه در مورد بطالن پرداخت ها تفاوت ایجاد میشود؛ برای مثال پرداخت هزینه‬
‫ورشکستگی در تمام پرداخت ها مقدم است و به همین دلیل بود که در مورد تصفیه اگر دارایی های تاجر به قدری کم باشد که فقط به اندازه مستثنیات‬
‫دین یا بیش از مستثنیات دین باشد اما کفاف پرداخت هزینه های ورشکستگی را ندهد به سراغ تصفیه اختصاری می رویم‪.‬‬

‫اصل تساوی طلبکاران ‪ :‬در بحث پرداخت های یک اصل وجود دارد که مطابق آن همه طلبکاران مساوی هستند و نمی توان یک طلبکار را بر دیگری‬
‫ترجیح داد‪ .‬در بحث پرداختهای خود تاجر این اصل حاکم بود لذا هر پرداختی که داشته باشد باطل است‪.‬‬

‫استثناء ‪ :‬طلبکارانی که دیون آنها با وثیقه یا ممتاز باشد‪ ،‬در زمان تقسیم دارایی توسط مدیر تصفیه‪ ،‬مقدم و مرجح خواهند بود‪.‬‬

‫جمع بندی ‪ :‬سوال ‪ :‬اصل تساوی طلبکاران چیست و آیا استثنائاتی دارد؟‬

‫پاسخ ‪ :‬اصل تساوی بدین معناست که همه طلبکاران ورشکسته دارای حقوق برابر هستند و به نسبت طلبشان از دارایی ورشکسته سهم دارد‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪448‬‬

‫استثنائات ‪:‬‬

‫‪ .1‬طلبکارانی که طلب آنها با حق وثیقه است‪.‬‬

‫‪ .2‬طلبکاران دارای دین ممتاز بر سایر طلبکاران که طلبکاران عادی نامیده میشوند مقدم هستند‪.‬‬

‫جمع طلبکار عادی و طلبکار با وثیقه ‪ :‬طلبکار تنها در مورد وثیقه حق تقدم دارد‪ ،‬پس اگر یک طلبکار با دین ‪ 1‬میلیارد‪ ،‬یک خودرو پراید تاجر‬
‫ورشکسته را وثیقه داشته باشد و این خودرو ‪ 200‬میلیون بی ارزد‪ ،‬برای ‪ 800‬میلیون دیگر حق تقدم نخواهد داشت؛ در نتیجه ممکن است یک طلبکار‬
‫هم طلبکار با وثیقه و هم طلبکار عادی باشد‪.‬‬

‫جمع بندی ‪ :‬سوال ‪ :‬طلبکاران عادی چه طلبکارانی هستند؟‬

‫پاسخ ‪ :‬طلبکاران عادی همه طلبکارانی هستند که در شمار طلبکاران با وثیقه یا طلبکاران ممتاز قرار نگیرند‪ ،‬طلبکاران با حق وثیقه طلبشان پشتوانه‬
‫وثیقهای دارد‪ ،‬مثل طلبی که طلبکار آن مالی را به رهن گرفته است‪ .‬طلبکاران ممتاز که طلبکار با حق رجحان هم نامیده می شوند طلبکارانی هستند که‬
‫مطابق قانون طلب آنها ممتاز است از این جهت که پیش از سایر دین ها پرداخت میشود‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا ممکن است یک شخص هم طلبکار عادی باشد و هم طلبکار با حق وثیقه؟‬

‫پاسخ ‪ :‬بله ممکن است یک شخص هم طلبکار عادی باشد و هم طلبکار با حق وثیقه‪ ،‬به عبارت دیگر نسبت به بخشی از طلب با وثیقه است و نسبت به‬
‫بخش دیگر عادی یا اینکه طلبکار دو طلب دارد که یکی با وثیقه است و دیگری عادی‪.‬‬

‫درخواست تامین خواسته ‪ :‬اگر طلبکار پیش از سایر طلبکاران تامین خواسته درخواست کند که همان وثیقه قضایی است‪ ،‬حق تقدم وجود ندارد چون‬
‫اصل بر تساوی طلبکاران است؛ برای اینکه حق تقدمی برای وثیقه قضایی در نظر بگیریم باید به سراغ قیاس برویم اما حق تقدم در دین با وثیقه استثنایی‬
‫میباشد و قیاس در امر استثنایی ممکن نیست‪ .‬علیرغم شباهت هایی که تامین خواسته با وثیقه قراردادی دارد اصوالً متفاوت است لذا باید اکتفا به نص و‬
‫قدر متیقن کرد‪.‬‬

‫نتیجه ‪ :‬وثیقه قضایی و قرار تامین خواسته طلبکار را از جرگه طلبکاران عادی خارج نمی کند‪.‬‬

‫جمع بندی ‪ :‬سوال ‪ :‬آیا صدور قرار تامین خواسته همچون وثیقه قراردادی است و شخص طلبکار را از طلبکار عادی به طلبکار با حق وثیقه تبدیل می‬
‫نماید؟‬

‫پاسخ ‪ :‬نظر به اینکه اصل بر تساوی تمام طلبکاران است و به عالوه کفایت به قدر متیقن و اصل تفسیر مضیق در امور استثنایی هم وجود دارد به نظر‬
‫طلبکار با حق وثیقه باید در حدود نص قانون تجارت تفسیر شود بنابراین علیرغم شباهت های زیاد بین وثیقه قراردادی و تامین خواسته نمیتوان طلبکاری‬
‫که تامین خواسته نموده است را طلبکار با حق وثیقه به حساب آورد‪.‬‬

‫تامین خواسته نسبت به عین معین ‪ :‬دو حالت تامین خواسته وجود دارد؛ یا نسبت به یک مال معین نیست و یا در مورد یک عین معین است و همان‬
‫تامین شده است‪ .‬در آیین دادرسی مدنی دیدید که اگر خواسته عین معین و قابل توقیف باشد دیگر نمی توان مال دیگری را به جای آن توقیف کرد؛ اگر‬
‫خواسته عین معین باشد و توقیف شود همانند وثیقه قراردادی خواهد بود و حق تقدم ایجاد می کند‪.‬‬

‫جمع بندی ‪ :‬اگر خواسته عین معین باشد و طلبکار این خواسته را تامین نموده باشد طلبکار با حق وثیقه به حساب خواهد آمد‪.‬‬

‫طلبکاران ممتاز ‪ :‬برخی طلبکاران با وجود اینکه وثیقه ندارند‪ ،‬به سبب حکم قانون حق تقدم خواهند داشت یعنی قانون آنها را در جایگاه باالتری نسبت‬
‫به طلبکاران عادی قرار می دهد و دین آنها را ممتاز می شمارد‪ .‬این طلبکاران در ‪ 4‬طبقه هستند که در ماده ‪ 58‬قانون اداره امور ورشکستگی بیان شده‬
‫اند‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪449‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫ماده ‪ ۵۸‬قانون اداره امور ورشکستگی ‪:‬‬

‫«بستانکارانی که دارای وثیقهاند نسبت به حاصل فروش مال مورد وثیقه در برگ تقسیم حاصل فروش مقدم بر سایر بستانکاران قرار داده میشوند‪.‬‬
‫طلبهایی که دارای وثیقه نیست و همچنین باقیمانده طلبهایی که دارای وثیقه بوده و تمام آن از فروش وثیقه پرداخت نشده به ترتیب طبقات زیر بر‬
‫یکدیگر مقدمند و در تقسیمنامه حاصل فروش اموال متوقف این تقدم رعایت و قید میشود‪:‬‬

‫طبقه اول‪:‬‬

‫الف ـ حقوق خدمه خانه برای مدت سال آخر قبل از توقف؛‬

‫ب ـ حقوق خدمتگذاران بنگاه ورشکسته برای مدت شش ماه قبل از توقف؛‬

‫ج ـ دستمزد کارگرانی که روزانه یا هفتگی مزد میگیرند برای مدتسه ماه قبل از توقف‪.‬‬

‫طبقه دوم‪:‬‬

‫طلب اشخاصی که مال آنها بهعنوان والیت یا قیمومیت تحت اداره ورشکسته بوده نسبت به میزانی که ورشکسته از جهت والیت و یا قیمومیت مدیون‬
‫شده است‪ .‬این نوع طلب در صورتی دارای حقتقدم خواهد بود که توقف در دوره قیمومیت یا والیت و یا درظرف یک سال پس از انقضای آن اعالم شده‬
‫باشد‪.‬‬

‫طبقه سوم‪:‬‬

‫طلب پزشک و داروفروش و مطالباتی که به مصرف مداوای مدیون و خانوادهاش در ظرف سال قبل از توقف رسیده است‪.‬‬

‫طبقه چهارم‪:‬‬

‫الف ـ نفقه زن مطابق ماده ‪ 1206‬قانون مدنی؛‬

‫ب ـ مهریه زن تا میزان ده هزار ریال به شرط آنکه ازدواج اقال پنجسال قبل از توقف واقع شده باشد و نسبت به مازاد جزء سایر دیونمحسوب میشود‪.‬‬

‫طبقه پنجم‪ :‬سایر بستانکاران»‬

‫جمع بندی ‪ :‬سوال ‪ :‬طلبکاران ممتاز چه اشخاصی هستند؟‬

‫پاسخ ‪ :‬گروهی از طلبکاران که گرچه طلب آنها دارای وثیقه نیست اما ماده ‪ 58‬قانون اداره امور ورشکستگی آنها را دارای حق تقدم و حق رو جهان به‬
‫حساب آورده است که بر ‪ 4‬طبقه هستند؛ هر طبقه نسبت به طبقه بعدی خود حق رجحان قوی تری دارد یعنی طبقه اول نسبت به طبقه دوم اولویت‬
‫دارد‪.‬‬

‫طبقه اول ‪ :‬حقوق خدمه خانه تا ‪ 1‬سال و خدمتگزاران بنگاه تا ‪ 6‬ماه و دستمزد کارگران روزانه و هفتگی تا ‪ 3‬ماه‪.‬‬

‫شرط ‪ :‬اگر خدمه خانه بیش از یکسال حقوق خود را نگرفته باشند‪ ،‬تنها حقوق یک سال آخر دارای امتیاز است و نسبت بر مازاد یک سال جزء طلبکاران‬
‫عادی قرار می گیرند؛ به همین ترتیب در سایر موارد هم این حکم جاری است‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬این حکم برای نفع خدمه و خدمتگزاران در نظر گرفته شده است لذا حقوق یک سال و شش ماه و سه ماه آخر در نظر گرفته می شود چون معموالً‬
‫در سالهای آخر میزان حقوق و دستمزد بیشتر از سالهای اولیه است‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪450‬‬

‫طبقه دوم ‪ :‬طلب اشخاصی که ورشکسته مال آنها را به عنوان والیت یا قیمومت در اداره خود داشته و از جهت والیت یا قیمومت بدهکار شده است‪.‬‬

‫شرط ‪ :‬در صورتی که این دسته از طلبکاران نسبت به سایرین امتیاز دارند که توقف تاجر ورشکسته در همان زمان والیت یا قیمومت یا حداکثر ظرف یک‬
‫سال بعد اعالم شده باشد‪.‬‬

‫طبقه سوم ‪ :‬طلب هایی که ناشی از هزینههای مداوا و درمان تاجر ورشکسته و خانواده او بوده است همچون طلب پزشک و دارو فروش و ‪...‬‬

‫شرط ‪ :‬طلب این اشخاص هم تا یک سال به عنوان دین ممتاز محسوب میشود و مازاد آن به عنوان دین عادی خواهد بود لذا اگر پزشکی ‪ 6‬سال به‬
‫مداوای ورشکسته و خانواده او مشغول بوده باشد و مبلغی از این جهت دریافت نکرده باشد تنها یک سال آخر به عنوان دین ممتاز خواهد بود‪.‬‬

‫جلسه دویست و هفتم‬

‫طبقه چهارم ‪ :‬نفقه و مهریه زوجه؛ منظور از نفقه‪ ،‬نفقه معوقه است و نه نفقه جاریه زیرا نفقه جاریه زوجه در شمار مستثنیات دین است و طلب نیست؛‬
‫نفقه معوقه زوجه برخالف نفقه معوقه اقارب قابل مطالبه می باشد و طلب است و ممتاز اما نفقه معوقه اقارب طلب می باشد اما قابل مطالبه نیست و صرفاً‬
‫یک دین طبیعی است‪ .‬مهریه با اجتماع دو شرط ممتاز است؛‬

‫‪ .1‬ازدواج اقالً ‪ 5‬سال قبل از تاریخ توقف باشد‪.‬‬

‫‪ .2‬مهریه تا ده هزار ریال ممتاز است و نسبت به بیش از آن عادی است‪.‬‬

‫نفقه ‪ :‬منظور اینجا نفقه معوقه است چون نفقه جاریه جزء مستثنیات دین محسوب میشود‪ .‬نفقه جاریه همان نفقه حال و آینده است که هنوز تبدیل به‬
‫طلب نشده است؛ اما نفقه معوقه زوجه برخالف نفقه معوقه اقارب محدودیت زمانی ندارد‪ ،‬قابل مطالبه است و مقدم بر دین طلبکاران عادی می باشد‪.‬‬

‫مهریه ‪ :‬مهریه طلب ممتاز است اما دو شرط دارد؛ ‪ .1‬تنها تا میزان ‪ 10‬هزار ریال طلب ممتاز محسوب می شود ‪ .2‬عقد نکاح حداقل ‪ 5‬سال قبل از توقف‬
‫منعقد شده باشد‪.‬‬

‫نرخ محاسبه ‪ :‬بعد از اصالح قانون مدنی مهریه به نرخ روز محاسبه میشود‪ ،‬منتها این نرخ بر اساس تورم واقعی نمی باشد بلکه به نرخ شاخص بانک‬
‫مرکزی است که بسیار عدد پایینی است البته چون مهریه ها معموالً بر اساس تعداد سکه می باشد زیاد تفاوتی ایجاد نمی کند‪.‬‬

‫موضوع مرتبط ‪ :‬در یک پرونده یک خانم و آقا طالق شرعی گرفته بودند و دوباره از آن رجوع کرده بودند‪ ،‬مهریه خانوم از ابتدا ‪ 50‬سکه بود اما با ‪100‬‬
‫سکه رجوع کرد‪ ،‬دوباره طالق گرفته بود و با ‪ 150‬سکه رجو ع کرد و این موضوع تا طالق سوم ادامه پیدا کرده بود؛ با وجود اینکه رجوع نیاز به توافق دوباره‬
‫ندارد و مرد رجوع می کند و در هر بار توافق و طالق قانون به یک یا دو سکه راضی می شد و در نهایت قاضی به نفع مرد همان توافق زمان طالق را مدنظر‬
‫گرفته بود‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬در گذشته تقریباً قبل از سال ‪ 1330‬و حتی ‪ 1340‬معموالً ملک‪ ،‬زمین های کشاورزی‪ ،‬دام‪ ،‬پارچه و ‪ ...‬ارزشمند تر بوده است لذا شما در مهریه ها‬
‫این موارد را بیشتر می بینید‪ .‬در دهه ‪ 50‬و ‪ 60‬پول ارزش بیشتری پیدا می کند اما پول در مرور زمان افت ارزش داشته است لذا بعد از آن مردم سکه را‬
‫به عنوان مهریه انتخاب میکردند تا افت ارزش پول تاثیری بر ارزش مهریه نداشته باشد‪.‬‬

‫طلبکاران عادی ‪ :‬هر طلبی که خارج از دسته های قبلی باشد طلب عادی خواهد بود و طلبکاران ما عادی هستند‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬برخی از طلبکاران به صورت کلی طلبکار عادی هستند اما برخی از طلبکاران بخشی از طلب آنها عادی و بخشی با وثیقه یا ممتاز است‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪451‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫هزینه ها و مخارج تصفیه ‪ :‬این مخارج بر تمام مخارج دیگر مقدم است لذا اگر دارایی برای مخارج تصفیه وجود نداشته باشد اداره تصفیه وارد تصفیه‬
‫نمی شود و وارد تصفیه اختصاری می شود‪.‬‬

‫جمع بندی ‪ :‬سوال ‪ :‬جایگاه هزینه ها و مخارج تصفیه کجاست و چه زمانی پرداخت میشود؟‬

‫پاسخ ‪ :‬هزینه ها و مخارج تصفیه از تمام مطالبات مقدم تر هستند بنابراین پس از کسر هزینه های ورشکستگی نوبت به پرداخت طلب طلبکاران میرسد‪.‬‬

‫مستثنیات دین ‪ :‬هیچ طلب و هزینه ای نمیتواند از محل مستثنیات دین برداشت شود حتی پرداخت هزینه های تصفیه امور ورشکستگی‪.‬‬

‫استثناء ‪ :‬اگر طلبکار طلب با وثیقه ای داشته باشد و خواسته او یکی از همان مستثنیات دین باشد مانند ماشین ورشکسته‪ ،‬طلبکار می تواند این مال را‬
‫مطالبه کند‪.‬‬

‫توضیح ‪ :‬مستثنیات دین خارج از پرداخت و در محیط امن هستند لذا نمی توان طلب ها را از محل مستثنیات دین پرداخت کرد مگر اینکه همان مالی‬
‫که در شمار مستثنیات دین است وثیقه طلب باشد که این طلب پرداخت میشود‪.‬‬

‫مثال ‪ :‬خانه ای در شأن تاجر ورشکسته جزء دارایی او است‪ ،‬تاجر خانه را در قبال پانصد میلیون پول به رهن گذاشته است‪ ،‬در این صورت طلبکار حق‬
‫وثیقه دارد و این مال از شمار مستثنیات دین است؛ در این صورت طلبکار می تواند ‪ 500‬میلیون را دریافت کند‪ .‬اگر آپارتمان دو میلیارد باشد و ‪500‬‬
‫میلیون طلبکار پرداخت شود باقی پول به خود ورشکسته باز پس داده می شود چون این مال در شمار مستثنیات دین بوده است و طلبکار به صورت‬
‫استثنایی توانسته طلب خود را از آن دریافت کند اما دیگران این حق را ندارند‪.‬‬

‫جمع بندی ‪ :‬سوال ‪ :‬آیا در میان طلب ها طلبی وجود دارد که از محل مستثنیات دین پرداخت شود؟‬

‫پاسخ ‪ :‬اصوالً هیچ هزینه و طلبی از محل مستثنیات دین پرداخت نمی گردد حتی هزینه های تصفیه اما اگر شخصی نسبت به مالی که داخل در مستثنیات‬
‫دین است (برای مثال ماشین یا خانه او) حق رهن داشته باشد و اداره تصفیه هم حق او را به رسمیت بشناسد ابتدائاً طلب او از محل مستثنیات دین‬
‫پرداخت می شود اما اگر مازادی داشته باشد به سایر طلبکاران پرداخت نخواهد شد بلکه به خود ورشکسته تسلیم می شود‪.‬‬

‫قرارداد ارفاقی ‪ :‬هدف از قرارداد ا رفاقی ارفاق به ورشکسته می باشد تا از وضعیت بی اعتبار شده قاعده منع مداخله خارج شود‪.‬‬

‫موضوع مرتبط ‪ :‬بسیاری از کسب و کارها از صفر شروع شده اند و اهمیت این موضوع در همین نوع کسب و کارها است؛ نه کسب و کارهایی که مبتنی‬
‫بر رانت و ارث هستند‪ .‬این دسته از تجارت ها با تالش و کوشش بسیار حاصل شده اند و گاهی به دلیل یک اشتباه یا یک پدیده خارج از اراده دچار مشکل‬
‫می شوند‪.‬‬

‫در بسیاری از موارد کارفرما مظلوم است‪ ،‬در وزارت تعاون افراد مدعی هستند که کارگر مظلوم است اما اگر کارفرما قربانی شود کارگر هم در ادامه آن‬
‫قربانی خواهد شد‪ .‬وقتی تعادل اقتصادی وجود ندارد و تولید از بین میرود؛ کارفرما باید از تمام دارایی خود کم کند تا هزینه های خود را پرداخت کند‪.‬‬

‫برخی از این مسائل به دلیل نگاه کمونیستی افراد تبدیل به یک اصل شده است همانطور که در حال حاضر رسانههای غربی مسلط بر این هستند که‬
‫برخی از مسائل غیر واقع را واقعی نشان دهند‪.‬‬

‫در نتیجه در مورد مظلومیت کارگر مبالغه شده است در صورت ی که بیشتر مسئولیت ها بر روی دوش کارفرما است لذا در ابتدا باید کارفرما مورد حمایت‬
‫قرار بگیرد و از او خواسته شود تا کارگر را حمایت کند‪.‬‬

‫برخی از افراد در موضع قانونگذاری با هدف حمایت از کارگر افزایش قابل توجهی برای حقوق کارگر در نظر میگیرد در صورتی که این موارد تنها صورت‬
‫حمایت دارد‪ ،‬چون هزینه کارفرما افزایش یافته و نمیتواند این هزینه ها را تامین کند لذا یا باید از قانون فرار کند و نتیجه آن جریمه های سنگین می‬
‫باشد یا باید قانونی رفتار کند و ضرر آن را ببیند که در نهایت منجر به ورشکستگی یا اتمام تجارت میشود‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪452‬‬

‫سا ده ترین راه برای کارآفرینی این است که افرادی را که در حوزه کسب و کار موفق بودند و توانسته اند یک کسب و کار را با تعدادی پرسنل پیش ببرند‬
‫حمایت کنیم تا کارگران خود را افزایش دهد برای مثال برای وی معافیت مالیاتی در نظر بگیریم‪ .‬و رنج ما‪ ،‬آن مقامات تصمیم گیری هستند که درک و‬
‫لمسی از کسب و کار ندارند حتی آنهایی که با حسن نیت به دنبال حقوق مستضعفین می باشند‪.‬‬

‫نتیجه ‪ :‬در مواردی که با ورشکستگی مواجه می شوید بهتر است سعی کنید به قرارداد ارفاقی برسید چون یک کسب و کار در خطر می افتد‪.‬‬

‫جلسه دویست و هشتم‬

‫قرارداد ارفاقی ‪ :‬به ساده ترین بیان قرارداد ارفاقی قراردادی است با هدف ارفاق و دادن فرصت دوباره به تاجر ورشکسته است‪.‬‬

‫طرفین قرارداد ارفاقی ‪ :‬یک طرف قرارداد ارفاقی تاجر ورشکسته و طرف دیگر تمام طلبکاران هستند‪.‬‬

‫زمان انعقاد ‪:‬‬

‫‪ .1‬این قرارداد پس از رسیدگی به مطالبات منعقد می شود؛ مطالبات باید مورد رسیدگی و بررسی قرار بگیرند و سپس نوبت به قرارداد ارفاقی می رسد‬
‫چون ابتدا باید تمام طلبکاران مشخص شود و پیش از رسیدگی به مطالبات تعیین طلبکاران به صورت دقیق ممکن نیست‪.‬‬

‫‪ .2‬قرارداد ارفاقی باید پیش از فروش دارایی تاجر باشد لذا اگر دارایی تاجر فروخته شد دیگر امکان انعقاد قرارداد ارفاقی وجود ندارد چون تاجر تمام سرمایه‬
‫خود برای ادامه تجارت را از دست داده است‪ .‬هدف از قرارداد ارفاقی این است که فرصتی دوباره به تاجر داده شود تا فعالیت خود را ادامه بدهد و قاعده‬
‫منع مداخله رفع شود و با دخالت خود را از شرایط ورشکستگی خارج کند‪.‬‬

‫جمع بندی ‪ :‬سوال ‪ :‬قرارداد ارفاقی یعنی چه؟‬

‫پاسخ ‪ :‬قرارداد ارفاقی آن قراردادی است بین تاجر در یک طرف و طلبکاران در طرف دیگر که به هدف ارفاق به تاجر و دادن فرصت دوباره به او منعقد‬
‫می گردد‪ .‬زمان قرارداد ارفاقی پس از رسیدگی به مطالبات و پیش از فروش دارایی تاجر است‪ .‬پس از رسیدگی به مطالبات خواهد بود تا طلبکاران مشخص‬
‫باشند و پیش از فروش دارایی خواهد بود تا تاجر فرصت دوباره داشته باشد با دخالت در اموال خود و مدیریت اموالش طلب طلبکاران را بپردازد و از وضع‬
‫ورشکستگی رها شود‪.‬‬

‫شرایط انعقاد قرارداد ارفاقی ‪ :‬قرارداد ارفاقی یک عقد است لذا باید قواعد عمومی قراردادها در آن رعایت شود اما غیر از این قواعد الزم است قواعد‬
‫دیگری هم در قرارداد ارفاقی رعایت شود‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬شرایط اختصاصی انعقاد قرارداد ارفاقی و الزم االجرا شدن آن چیست؟ پاسخ ‪ :‬چهار شرط اختصاصی وجود دارد؛‬

‫‪ .1‬رعایت تشریفات مقرر در مواد ‪ 4۷۷ ،4۷۶‬و ‪ 4۷۸‬قانون تجارت ‪ :‬این سه ماده شرایطی را به عنوان مقدمه و بستر برای انعقاد قرارداد ارفاقی بیان‬
‫کرده است‪.‬‬

‫‪ .2‬وجود حد نصاب های قانونی الزم در مورد طلبکاران ‪ :‬هر طلبکاری نمی تواند با تاجر قرارداد ارفاقی منعقد کند و برای اینکه قرارداد ارفاقی منعقد‬
‫شود باید نصف به عالوه یک طلبکاران دارای سه چهارم طلب ها موافق قرارداد ارفاقی باشند در غیر این صورت قرارداد ارفاقی منعقد نمی شود‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬در مورد هر تاجر ورشکسته تنها یک قرارداد ارفاقی وجود دارد و ممکن نیست که یک تاجر چند قرارداد ارفاقی منعقد کند‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪453‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫‪ .3‬ورشکستگی به تقلب نباشد ‪ :‬به عبارت دیگر اگر ورشکستگی به تقلب باشد دیگر قرارداد ارفاقی قابل انعقاد نیست و حتی اگر قرارداد ارفاقی منعقد‬
‫شود و سپس ادله مبنی بر متقلبانه بودن ورشکستگی به دست آید و حکم ورشکستگی به تقلب صادر شود‪ ،‬قرارداد ارفاقی باطل خواهد شد‪ .‬میبینیم که‬
‫قانون هیچ ارفاقی به متقلب نمی کند‪.‬‬

‫‪ .4‬تصدیق قرارداد ارفاقی توسط دادگاه ‪ :‬عالوه بر اینکه تاجر و طلبکاران باید در مورد قرارداد ارفاقی توافق کنند اما چون قرارداد ارفاقی در شرایط‬
‫خاصی می باشد و حقوق طلبکاران دیگری هم در میان است و نظم عمومی و شرایط اقتصادی هم حائز اهمیت می باشد‪ ،‬این قرارداد باید به تصدیق دادگاه‬
‫هم برسد‪.‬‬

‫‪ .1‬رعایت تشریفات مقرر در مواد ‪ 4۷۷ ،4۷۶‬و ‪ 4۷۸‬قانون تجارت‬

‫ماده ‪: 4۷۶‬‬

‫«عضو ناظر در ظرف هشت روز از تاریخ موعدی که به موجب نظامنامه مذکور در ماده ‪ 467‬معین شده به توسط دفتردار محکمه کلیهطلبکارهایی را که‬
‫طلب آنها تشخیص و تصدیق یا موقتاً قبول شده است برای مشاوره در انعقاد قرارداد ارفاقی دعوت مینماید ‪ -‬موضوع دعوت مجمععمومی طلبکارها در‬
‫رقعههای دعوت و اعالنات مندرجه در جراید باید تصریح شود‪».‬‬

‫دعوت به مجمع ‪ :‬این ماده راجع به زمان و نحوه دعوت از طلبکاران تاجر برای انعقاد قرارداد ارفاقی است؛ زمانی که مطالبات تصدیق شد که در نتیجه‬
‫طلبکاران مشخص شدند حاال نوبت به ماده ‪ 476‬میرسد که عضو ناظر باید ظرف ‪ 8‬روز همه طلبکاران را که طلب آن ها تصدیق شده یا موقتاً پذیرفته شده‬
‫است از طرق دادگاه به یک مجمع عمومی دعوت می کند‪.‬‬

‫ماده ‪: 4۷۷‬‬

‫«مجمع عمومی مزبور در محل و روز و ساعتی که از طرف عضو ناظر معین شده است در تحت ریاست مشارالیه منعقد میشود ‪-‬طلبکارهایی که طلب آنها‬
‫تشخیص و تصدیق شده است و همچنین طلبکارهایی که طلب آنها موقتاً قبول گردیده یا وکیل ثابتالوکاله آنها حاضرمیشوند تاجر ورشکسته نیز به این‬
‫مجمع احضار میشود مشارالیه باید شخصاً حاضر گردد و فقط وقتی میتواند اعزام وکیل نماید که عذر موجه داشتهو صحت آن به تصدیق عضو ناظر رسیده‬
‫باشد‪».‬‬

‫نحوه تشکیل مجمع ‪ :‬به صورت خالصه این مجمع در زمان و مکانی که عضو ناظر تعیین کند تشکیل می شود‪ .‬ریاست این مجمع بر عهده عضو ناظر‬
‫است و عالوه بر طلبکاران تاجر ورشکسته هم حاضر می شود‪ .‬طلبکاران بدون شرط و شروط می توانند وکیل بفرستند اما تاجر ورشکسته باید خود حاضر‬
‫شود مگر آن که عذر موجه داشته باشد‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬مجمع عمومی جهت انعقاد قرارداد ارفاقی در چه زمان و مکانی و با چه ترکیبی تشکیل می شود؟ پاسخ ‪ :‬ماده ‪.477‬‬

‫ماده ‪: 4۷۸‬‬

‫«مدیر تصفیه به مجمع طلبکارها راپورتی از وضعیت ورشکستگی و اقداماتی که به عمل آمده و عملیاتی که با استحضار تاجر ورشکستهشده است میدهد‬
‫راپورت مزبور به امضاء مدیر تصفیه رسیده به عضو ناظر تقدیم میشود و عضو ناظر باید از کلیه مذاکرات و تصمیمات مجمعطلبکارها صورت مجلسی ترتیب‬
‫دهد‪».‬‬

‫صورت مجلس ‪ :‬این ماده در مورد گزارش یا همان راپورت مدیر تصفیه و صورت مجلس عضو ناظر می باشد؛ به طور خالصه این ماده بیان می کند که‬
‫مدیر تصفیه باید در مجمع عمومی طلبکارها حاضر شود و گزارشی ارائه دهد د و عضو ناظر باید همه این مباحث را صورت مجلس کند‪.‬‬

‫جمع بندی ‪ :‬سوال ‪ :‬تشریفات و اقدامات تعیین شده در ماده ‪ 476‬به عنوان مقدمه قرارداد ارفاقی چیست؟‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪454‬‬

‫پاسخ ‪ :‬مطابق ماده ‪ 476‬ظرف ‪ 8‬روز پس از تصدیق مطالبات و مشخص شدن طلبکاران عضو ناظر از طریق دادگاه همه بستانکاران را برای مشورت در‬
‫خصوص انعقاد قرارداد ارفاقی دعوت می نماید (چه طلبکارانی که طلب آنها تصدیق شده و چه طلبکارانی که طلب آنها موقتاً پذیرفته شده است)‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬تشریفات مقرر در ماده ‪ 477‬چیست؟‬

‫پاسخ ‪ :‬ماده ‪ 477‬تشریفات راجع به ترکیب جلسه مجمع و زمان و مکان را بیان نموده است که به موجب این ماده مجمع عمومی در مکان و زمانی که‬
‫عضو ناظر تعیین نماید تشکیل می شود‪ ،‬ریاست مجمع هم بر عهده عضو ناظر است‪ .‬عالوه بر طلبکاران تاجر ورشکسته هم احضار میشود و قبول او برای‬
‫انعقاد قرارداد ارفاقی به عنوان یکی از طرفین قرارداد شرط است‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا دو طرف قرارداد ارفاقی می توانند جهت حضور در مجموعه وکیل بفرستند؟‬

‫پاسخ ‪ :‬طلبکاران در هر حال میتوانند وکیل بفرستند اما ورشکسته صرفاً در صورت وجود عذر موجه می تواند وکیل بفرستد‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬تشریفات مقرر در ماده ‪ 478‬به عنوان مقدمه انعقاد قرارداد ارفاقی چیست؟‬

‫پاسخ ‪ :‬به موجب ماده ‪ 478‬مدیر تصفیه در مجمع حاضر میشود و نسبت به وضع ورشکستگی و اقدامات انجام شده گزارش می دهد این گزارش به عضو‬
‫ناظر تحویل میشود و عضو ناظر همه مذاکرات و تصمیمات را صورتمجلس می نماید‪.‬‬

‫‪ .2‬وجود حد نصاب های قانونی الزم در مورد طلبکاران‬

‫قرارداد ارفاقی واحد ‪ :‬برای اینکه قرارداد ارفاقی صحیح منعقد شود با وجود اینکه هر طلبکار خود یک شخصیت دارد و میتواند به طور مستقل از طرف‬
‫هر قراردادی قرار بگیرد اما راجع به قرارداد ارفاقی همه طلبکاران در یک طرف قرار می گیرد لذا هر طلبکاران می توانند به طور مستقل یک قرارداد ارفاقی‬
‫واحد منعقد کند‪ .‬حصول حد نصاب شرط انعقاد قرارداد ارفاقی است‪.‬‬

‫حد نصاب ‪ :‬حد نصاب باید دو اکثریت را دارا باشد یعنی ترکیبی از دو اکثریت طلبکاران و طلب ها است؛ اکثریت مطلق طلبکاران یعنی نصف‪ 1+‬آنها که‬
‫باید اکثریت طلب ها را هم داشته باشند‪.‬‬

‫جمع بندی ‪ :‬سوال ‪ :‬حدنصاب الزم برای انعقاد قرارداد ارفاقی چیست؟‬

‫پاسخ ‪ :‬قرارداد ارفاقی توسط هر یک از طلبکاران به طور مستقل قابل تحقق نیست‪ ،‬از سوی دیگر برای انعقاد قرارداد ارفاقی اجماع طلبکاران هم الزم‬
‫نیست اما اکثریت ترکیبی طلبکاران و طلب ها الزم است‪ .‬نسبت به طلبکاران اکثریت مطلق نصف بعالوه یک و نسبت به طلب ها دارندگان سه چهارم کلیه‬
‫طلب ها‪.‬‬

‫مثال ‪ :‬اگر طلبکاران ده نفر باشند و کل بدهی یک میلیارد باشد و یکی از طلبکارها ‪ 800‬میلیون بخواهد و بقیه مبلغ کمتری بخواهند‪ ،‬این یک نفر نمی‬
‫تواند به استناد اینکه طلب بیشتر است قرارداد ارفاقی را منعقد کند و آن ‪ 9‬نفر دیگر هم نمی توانند به استناد اینکه تعدادشان بیشتر از قرارداد ارفاقی را‬
‫منعقد کنند؛ شخصی که ‪ 800‬میلیون طلبکار است باید ‪ 5‬نفر دیگر را هم همراه خود کند تا قرارداد ارفاقی قابل انعقاد باشد‪.‬‬

‫عدم حصول حد نصاب ‪ :‬اگر حد نصاب الزم برای انعقاد قرارداد ارفاقی حاصل نشود‪ ،‬نتیجه جلسه معلق می شود تا یک جلسه دوم تشکیل شود‪ .‬تاجر و‬
‫طلبکاران معاف قرارداد ارفاقی در این فرصت تالش میکنند تا حد نصاب الزم را ایجاد کنند‪ .‬در جلسه دوم نیازی به حضور افرادی که موافق قرارداد ارفاقی‬
‫بودند و آن را امضا کردهاند نمیباشد مگر آنکه بخواهند نظر خود را تغییر دهند‪.‬‬

‫جمع بندی ‪ :‬سوال ‪ :‬در صورتی که در جلسه مجمع عمومی طلبکاران حد نصاب ترکیبی الزم محقق نشود نتیجه جلسه چه خواهد شد؟‬

‫پاسخ ‪ :‬در صورت عدم حصول نصاب مقرر نتیجه حاصل در آن مجلس معلق می ماند و مجلس دیگری برای یک هفته بعد تشکیل می شود‪ .‬در صورت‬
‫عدم حصول حد نصاب در جلسه دوم قرارداد ارفاقی منتفی است‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪455‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫سوال ‪ :‬آیا در جلسه دوم قرارداد ارفاقی حضور همه طلبکاران الزم است؟‬

‫پاسخ ‪ :‬خیر طلبکارانی که در جلسه اول حضور داشته اند و صورت مجلس را امضا نموده اند ملزم به حضور نیستند مگر آنکه تصمیم داشته باشند تصمیم‬
‫قبلی خود را تغییر دهند که در این صورت باید حاضر شوند‪.‬‬

‫‪ .3‬ورشکستگی به تقلب نباشد‬

‫در ورشکستگی به تقلب امکان انعقاد قرارداد ارفاقی وجود ندارد؛ پس اگر شخص محکوم به ورشکستگی به تقلب شده باشد‪ ،‬از ابتدا امکان انعقاد قرارداد‬
‫ارفاقی وجود ندارد و اگر هنوز محکومیت او صادر نشده و در حال تعقیب باشد‪ ،‬طلبکاران دعوت می شوند تا تصمیم بگیرند که آیا فوری برای انعقاد قرارداد‬
‫ارفاقی اقدام کنند یا آنکه منتظر نتیجه دادگاه بمانند‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا در ورشکستگی به تقصیر که جنبه کیفری دارد هم امکان انعقاد قرارداد ارفاقی نیست؟‬

‫پاسخ ‪ :‬در ورشکستگی به تقصیر مانند ورشکستگی ساده و برخالف ورشکستگی به تقلب امکان انعقاد قرارداد ارفاقی وجود دارد‪.‬‬

‫جلسه دویست و نهم‬

‫‪ .4‬تصدیق قرارداد ارفاقی توسط دادگاه‬

‫برای اینکه قرارداد ارفاقی الزم االجرا شود باید به تصدیق دادگاه برسد به عبارت و بیان دیگر تصدیق دادگاه شرط الزم االجرا شدن قرارداد ارفاقی است‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا دادگاه میتواند راساً قرارداد ارفاقی منعقد شده را تصدیق نماید؟‬

‫پاسخ ‪ :‬خیر برای تصدیق قرارداد ارفاقی از سوی محکمه باید یکی از طرفین تصدیق را از دادگاه تقاضا نماید و دادگاه راساً حق تصدیق ندارد‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬اگر هیچ کدام از طرفین تاجر و نه طلبکار تصدیق قرارداد ارفاقی را از دادگاه تقاضا نکنند سرنوشت قرارداد ارفاقی چیست؟‬

‫پاسخ ‪ :‬بی اثر میشود‪.‬‬

‫مبنای حکم دادگاه ‪ :‬عضو ناظر یک گزارش کامل از کیفیت ورشکستگی و امکان قبول قرارداد به دادگاه ارائه میکند و دادگاه برای اینکه تصدیق قرارداد‬
‫ارفاقی را مورد بررسی قرار دهد گزارش عضو ناظر را در اختیار خواهد داشت‪.‬‬

‫جمع بندی ‪ :‬سوال ‪ :‬عضو ناظر راجع به تصدیق قرارداد ارفاقی از سوی دادگاه چه وظیفه ای دارد؟‬

‫پاسخ ‪ :‬عضو ناظر موظف است گزارش جامع در بردارنده کیفیت ورشکستگی و امکان قبول قرارداد ارفاقی به دادگاه ارائه نماید‪.‬‬

‫اعتراض به انعقاد قرارداد ارفاقی ‪ :‬قرارداد ارفاقی از سوی تمام طلبکاران که حق شرکت در مجمع عمومی را داشتند قابل اعتراض است‪ .‬مرجع اعتراض‬
‫دادگاه و سرنوشت آن با تصمیم دادگاه خواهد بود‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا قرارداد ارفاقی قابل اعتراض است و در صورت اعتراض تکلیف چیست؟‬

‫پاسخ ‪ :‬در بازه زمانی یک هفته پس از انعقاد قرارداد ارفاقی هر طلبکاری می تواند به قرارداد ارفاقی اعتراض کند؛ این اعتراض باید موجه و مستدل باشد‬
‫و در ظرف یک هفته ارائه گردد و اال بی اعتبار خواهد بود‪ .‬دادگاه در حکمی واحد راجع به تصدیق قرارداد ارفاقی و اعتراضات تصمیم گیری می نماید‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬قرارداد ارفاقی از چه زمانی موثر و دارای آثار قانونی است؟ قرارداد ارفاقی پس از الزم االجرا شدن نسبت به چه اشخاصی موثر است؟‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪456‬‬

‫پاسخ ‪ :‬از زمانی که به تصدیق دادگاه برسد‪ .‬این قرارداد نسبت به طلبکاران ارفاقی و غیر ارفاقی و نسبت به خود ورشکسته و اشخاص ثالث موثر است‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬پس از انعقاد قرارداد ارفاقی طلبکاران به دو دسته تقسیم می شوند؛ یک گروه طلبکاران ارفاقی هستند که قرارداد ارفاقی را امضا کردهاند و گروه‬
‫دیگر طلبکاران غیر ارفاقی هستند که راضی به امضا قرارداد ارفاقی نشدهاند‪.‬‬

‫• تاثیر قرارداد ارفاقی بر تاجر ورشکسته ‪ :‬قاعده منع مداخله یعنی ممنوعیت دخالت ورشکسته در امور مالی خود به غیر از مستثنیات دین؛ که این‬
‫زنجیر با انعقاد قرارداد ارفاقی باز میشود و به محض تصدیق قرارداد ارفاقی و الزم االجرا شدن آن تاجر می تواند در امور مالی خود دخالت کند‪.‬‬

‫جمع بندی ‪ :‬سوال ‪ :‬مهم ترین تاثیر قرارداد ارفاقی نسبت به تاجر ورشکسته چیست؟‬

‫پاسخ ‪ :‬مهمترین اثر پایان دادن به ممنوعیت او از تصرف در اموال خود می باشد که به موجب قاعده منع مداخله این ممنوعیت ایجاد شده بود‪.‬‬

‫• تاثیر قرارداد ارفاقی بر طلبکاران ارفاقی ‪ :‬طلبکاران ارفاقی که اکثریت هستند ارفاقی را برای تاجر ورشکسته لحاظ کردن تا با مداخله در اموال خود‬
‫از محل سودی که به دست میآورد بدهی طلبکاران را بپردازد و ترتیب پرداخت بدهی ها در قرارداد ذکر می شود‪ .‬طلبکاران ارفاقی پس از انعقاد قرارداد‬
‫دیگر نمی توانند از اموال تاجر ورشکسته نسبت به طلب خود برداشت کنند و باید به او اجازه فعالیت بدهند‪.‬‬

‫مثال ‪ :‬طلبکاری که دین او صد میلیون است و از دارایی ورشکسته ‪ 30‬میلیون به او می رسد به موجب قرارداد ارفاقی ‪ 30‬میلیون را از تاجر اخذ نمی کند‬
‫و به او اجازه فعالیت می دهد تا بتواند دین کامل را بپردازد‪.‬‬

‫• تاثیر قرارداد ارفاقی بر طلبکاران غیر ارفاقی ‪ :‬طلبکارانی که با قرارداد ارفاقی موافقت نکردند سهم خود را از دارایی تاجر برمیدارند اما پس از اخذ‬
‫سهم خود دیگر نمی توانند تا پرداخت تمام دیون طلبکاران ارفاقی به تاجر مراجعه کنند‪ .‬زمانی که تاجر ورشکسته تمام بدهی خود به طلبکاران ارفاقی را‬
‫پرداخت کند طلبکاران غیر ارفاقی می توانند به او مراجعه کنند‪.‬‬

‫علت ‪ :‬در واقع ارفاق کننده ها مقدم هستند چون به واسطه عدم اخذ سهم خود و ارفاق‪ ،‬تاجر توانسته به فعالیت ادامه دهد و سود کند‪.‬‬

‫استثنا اصل نسبی بودن ‪ :‬در ماده ‪ 10‬قانون مدنی اصل نسبی بودن قراردادها را بیان کردیم که به موجب آن اگر یک قرارداد منعقد شود همه آنچه به‬
‫عنوان اثر قرارداد می باشد بین دو طرف قرارداد خواهد بود چه حقوق و چه تعهدات؛ یکی از استثنائات این اصل قرارداد ارفاقی است که بر طلبکاران غیر‬
‫ارفاقی هم اثر می گذارد‪.‬‬

‫جمع بندی ‪ :‬سوال ‪ :‬قرارداد ارفاقی نسبت به طلبکاران ارفاقی چه تاثیری دارد؟‬

‫پاسخ ‪ :‬این قرارداد نسبت به طلبکارانی که در اکثریت بودهاند و قرارداد را منعقد نمودند یا آنکه در ظرف ده روز پس از تاریخ تصدیق قرارداد ارفاقی توسط‬
‫دادگاه آن را امضا نموده اند این اثر را دارد که نمی توانند از محل فروش دارایی های تاجر مطالبهای داشته باشد و بایستی به مفاد قرارداد متعهد بمانند‬
‫به ورشکسته اجازه فعالیت دهند و در نتیجه فعالیت تاجر ورشکسته و از محل سود و نفع آن طلب خود را دریافت نمایند‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬اثر قرارداد ارفاقی نسبت به طلبکاران غیر ارفاقی چیست؟‬

‫پاسخ ‪ :‬نسبت به طلبکاران غیر ارفاقی یعنی اشخاصی که در اکثریت منعقد کننده قرارداد نبودهاند و در بازه ده روزه پس از تصدیق هم به آن ملحق نشده‬
‫اند‪ ،‬این اثر را دارد که می توانند به نسبت آنچه که از دارایی موجود تاجر به آنها سهم می رسد دریافت کنند به عالوه این اثر منفی را هم دارد که نمیتوانند‬
‫در آینده از داشته های تاجر ورشکسته و نیز منافع فعالیت او مانده طلب خود را مطالبه کند اگر پس از پرداخت همه طلب اشخاصی که طلبکار ارفاقی‬
‫بودهاند‪.‬‬

‫• اثر قرارداد ارفاقی بر اشخاص ثالث ‪ :‬منظور از اشخاصی است که مرتبط با ورشکستگی تاجر هستن د اما در قرارداد حضور نداشته اند‪ ،‬مانند ضامن‬
‫سند تجاری که با انعقاد قرارداد ارفاقی به او هم مجدداً مهلت داده می شود‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪457‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫جمع بندی ‪ :‬سوال ‪ :‬اثر قرارداد ارفاقی نسبت به اشخاص ثالث چیست؟‬

‫پاسخ ‪ :‬اشخاص ثالث یعنی اشخاصی که در جرگه و شمار طلبکاران نبودند و در انعقاد قرارداد ارفاقی نقشی نداشته اند اما با تاجر مسئولیت تضامنی دارند‬
‫آن است که این ارفاق ها و مهلت ها در حق آنها هم موثر است‪.‬‬

‫انحالل قرارداد ارفاقی ‪ :‬قرارداد ارفاقی با بطالن‪ ،‬فسخ و انفساخ قابل انحالل است‪.‬‬

‫‪ ‬ابطال قرارداد ارفاقی ‪ :‬قرارداد ارفاقی در دو حالت ابطال می شود؛‬

‫‪ .1‬محکوم شدن تاجر به ورشکستگی به تقلب با کشف ادله ای مبنی بر تقلب‪.‬‬

‫‪ .2‬اگر تاجر ورشکسته در میزان دارایی یا بدهی های خود حیله و تقلب کرده باشد‪.‬‬

‫منظور از بطالن ‪ :‬در قانون مدنی وقتی صحبت از بطالن می شود اثر قهقرایی را به همراه دارد یعنی از ابتدا صحیح منعقد نشده است؛ یعنی قراردادی از‬
‫ابتدا منعقد و متولد نشده است‪ .‬اما در مورد قرارداد ارفاقی‪ ،‬آن دسته از معامالت که تاجر ورشکسته پس از انعقاد قرارداد ارفاقی تا باطل آن قرارداد صحیح‬
‫خواهد بود‪.‬‬

‫‪ ‬فسخ قرارداد ارفاقی ‪ :‬در قرارداد ارفاقی شرط و شروطی گنجانده شده است؛ اگر شروطی علیه تاجر و له طلبکاران در قرارداد ارفاقی باشد و تاجر‬
‫پایبند به این شروط نباشد هر مشروطه لهی حق فسخ دارد‪.‬‬

‫‪ ‬انفساخ قرارداد ارفاقی ‪ :‬اگر تاجر ورشکسته پس از قرارداد ارفاقی دوباره ورشکسته شود قرارداد ارفاقی منفسخ خواهد شد‪.‬‬

‫جمع بندی ‪:‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا قرارداد ارفاقی زایل می شود؟ پاسخ ‪ :‬قرارداد ارفاقی به یکی از این سه روش میتواند زایل شود‪:‬‬

‫‪ .1‬بطالن قرارداد ارفاقی ‪ :‬در دو مورد قرارداد ارفاقی باطل می گردد؛‬

‫ب) تدلیس در مقدار دارایی یا بدهی های واقعی‬ ‫الف) محکومیت تاجر به ورشکستگی به تقلب‬

‫‪ .2‬فسخ قرارداد ارفاقی ‪ :‬قرارداد ارفاقی همچون هر قراردادی شروط و تعهداتی را مقرر می دارد که اگر بر شکسته از تعهدات خود نسبت به طلبکاران‬
‫سرپیچی نماید‪ ،‬به عبارت دیگر شروطی را که له طلبکاران مقرر شده است نقض نماید طلبکاران حق دارند دعوای فسخ قرارداد ارفاقی را اقامه نمایند‪.‬‬

‫‪ .3‬انفساخ قرارداد ارفاقی ‪ :‬اگر تاجر پس از الزم االجرا شدن قرارداد ارفاقی ورشکسته گردد ورشکستگی او قرارداد ارفاقی را منفسخ خواهد‬

‫کرد‪.‬‬

‫جمع بندی ‪ :‬سوال ‪ :‬منظور از بطالن در بحث زوال قرارداد ارفاقی چیست؟‬

‫پاسخ ‪ :‬با معنای اصطالحی بطالن در قانون مدنی متفاوت است‪ ،‬بطالن در قانون مدنی اثر قهقرایی دارد اما در قرارداد ارفاقی از زمان حدوث عامل بطالن‬
‫فاقد اثر میشود؛ معامالت و پرداخت های ورشکسته پیش از پیدایش عامل بطالن صحیح خواهد بود‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬اثر زوال قرارداد ارفاقی چیست؟ به عبارت دیگر بطالن‪ ،‬فسخ یا انفساخ قرارداد ارفاقی چه اثری دارد؟‬

‫پاسخ ‪ :‬همه مفاد مهلت ها و توافقات کان لم یکن می گردد و امر تصفیه ادامه پیدا می کند‪ * .‬کان لم یکن ‪ :‬انگار که نبوده است‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪458‬‬

‫جلسه دویست و دهم‬

‫دعوای استرداد ‪ :‬در مواردی ممکن است اموال یا اسنادی در مالکیت دیگران در لیست اموال تاجر صورت برداری شود که در این صورت قانون به نفع‬
‫مالک حق دعوای استرداد را به رسمیت شناخته است؛ در نتیجه اگر شما سند یا مالی پیش تاجر داشته باشید‪ ،‬یا معامله ای کرده باشید و عوض آن به‬
‫شما داده نشده باشد میتوانید اموال خود را مسترد کنید‪.‬‬

‫مثال ‪ :‬یک تاجر ورشکسته شده و شما پیش از آن تعدادی برگه چک‪ ،‬سفته‪ ،‬سند مالکیت‪ ،‬بارنامه و ‪ ...‬نزد او به امانت گذاشته اید‪ .‬در اولین اقدام پس از‬
‫ورشکستگی اموال تاجر مهر و موم میشود و این اسناد داخل اموال تاجر شده و به عنوان اموال و صورت حساب شده اند‪.‬‬

‫مثال ‪ :‬یکی از دوستان در مشهد در کار تجهیزات صوتی است که این تجهیزات را در یکی از سولههای کارخانجات گذاشته است و پس از این که اموال‬
‫این کارخانه توقیف شد تجهیزات او هم توقیف شدند‪.‬‬

‫مثال ‪ :‬شما ماشین خود را به تاجر فروخته اید و ماشین در لیست اموال تاجر است اما مبلغ آن به شما پرداخت نشده است یا بالعکس ماشینی خریده اید‬
‫و پول آن را پرداخت کرده اید اما ماشین را به شما تحویل نداده است و به عنوان اموال تاجر صورت برداری شده است‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬دعوای استرداد به چه معنا است؟‬

‫پاسخ ‪ :‬دعوای استرداد دعوایی است که خواسته آن استرداد اموال یا اسناد امانی موجود در نزد تاجر ورشکسته است‪ ،‬بهعالوه در مواردی استرداد اموال‬
‫فروخته شده به تاجر یا خریداری شده از او‪.‬‬

‫* دعوی ‪ :‬اقامه حق‬

‫در قانون مدنی ‪ :‬دعوای استرداد در قانون تجارت بیان شده است اما در قانون مدنی و بحث خیارات با خیار تفلیس آشنا شده اید؛ خیار تفلیس یعنی‬
‫خیار ورشکستگی‪ .‬به موجب این خیار اگر شما مالی را به شخصی بفروشید و او ورشکسته شود و توان پرداخت ثمن مال شما را نداشته باشد‪ ،‬شما از خیار‬
‫تفلیس استفاده میکنید آن خیار را فسخ می کنید و مال خود را برمی گردانید‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬دعاوی استرداد شامل چه انواعی است؟ پاسخ ‪ :‬سه مورد؛ ‪ .1‬اسناد و اوراق تجاری ‪ .2‬اموال امانی ‪ .3‬مبیع (مال فروخته شده)‬

‫خوانده دعوای استرداد ‪ :‬پس از صدور حکم ورشکستگی خواهان و خوانده دیگر تاجر ورشکسته نیستند بلکه مدیر تصفیه قائممقام تاجر خواهند بود‪.‬‬
‫این حکم چه نسبت به دعاوی که تازه اقامه می شود و مدیر تصفیه خواهان یا خوانده است و چه دعاوی که قبال اقامه شده اما تعقیب باید توسط مدیر‬
‫تصفیه صورت بگیرد‪ ،‬اعمال می شود‪ .‬خوانده دعوای استرداد هم مدیر تصفیه خواهد بود‪.‬‬

‫شرط موجودیت مال ‪ :‬دعوای استرداد تا زمانی موضوعیت دارد که این مال موجود باشد و اگر به هر دلیلی مال تلف شد و ورشکسته متعهد به جبران و‬
‫ضامن مثل یا قیمت شود‪ ،‬دیگر امکان طرح دعوای استرداد وجود ندارد و پس از تلف دعوای استرداد سالبه به انتفاء موضوع می شود‪ .‬اگر مال از بین برود‬
‫و تبدیل به یک تعهد شود‪ ،‬در این صورت شخص وارد غرماء می شود‪.‬‬

‫مثال ‪ :‬من یک نمایشگاه خودرو دارم و شما از من خواسته اید که یک ماشین را نزد خود به امانت نگه دارم؛ دو هفته بعد متوجه می شوید که من‬
‫ورشکسته شدهام و ماشین شما داخل در اموال من توقیف شده است‪ ،‬در اینجا شما می توانید یک دعوای استرداد طرح کنید و درخواست دهید تا ماشین‬
‫شما از اموال ورشکسته خارج شود‪ .‬تا زمانی شما می توانید دعوای استرداد را طرح کنید که عین مال موجود باشد‪ .‬اگر بنگاه ماشین من سوخته باشد و به‬
‫همین دلیل ورشکست شده باشم چون من تعدی و تفریط کرده ام ضامن پرداخت قیمت ماشین شما خواهم بود اما شما نمی توانید دعوای استرداد طرح‬
‫کنید‪.‬‬

‫شرط طرح دعوای استرداد ‪ :‬دعوای استرداد فرع بر ورشکستگی می باشد‪ ،‬شما نمیتوانید علیه غیر ورشکسته دعوای استعداد طرح کنید‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪459‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫مثال ‪ :‬اگر من ورشکسته نشده باشم‪ ،‬نمی توانید دعوای استرداد طرح کنید چون عنوان دعوا بسته به مورد چیز دیگری خواهد بود برای مثال خیانت در‬
‫امانت و ‪. ...‬‬

‫نکته ‪ :‬یکی از مسائل مهم این است که خواسته مناسبی برای دادخواست خود بیان کنید و زمانی شما می توانید خواست خود را به عنوان استرداد بیان‬
‫کنید که شخص ورشکسته شده باشد‪.‬‬

‫جمع بندی ‪ :‬سوال ‪ :‬اوصاف ویژگی های دعوای استرداد چیست؟ پاسخ ‪ :‬سه وصف دارد؛‬

‫‪ .1‬خوانده دعوای استرداد به قائم مقامی تاجر اداره تصفیه یا مدیر تصفیه است و نه خود ورشکسته‪.‬‬

‫‪ .2‬دعوای استرداد زمانی مصداق پیدا میکند که عین موضوع مال خواسته در نزد تاجر موجود باشد؛ در صورتی که مال تلف شده باشد و تاجر ورشکسته‬
‫ضامن مثل یا قیمت آن باشد صاحب مال طلبکار است و باید در صف طلبکاران قرار بگیرد‪ ،‬دعوای استرداد سالبه به انتفاء موضوع خواهد بود‪.‬‬

‫‪ .3‬سومین ویژگی مهم دعوای استرداد آن است که دعوا فرع بر اثبات ورشکستگی است بنابراین پیش از ورشکستگی دعوای استرداد ممکن نیست‪.‬‬

‫ماده ‪: ۵2۸‬‬

‫«اگر قبل از ورشکستگی تاجر کسی اوراق تجارتی به او داده باشد که وجه آن را وصول و به حساب صاحب سند نگاهدارد و یا بهمصرف معینی برساند و‬
‫وجه اوراق مزبور وصول یا تادیه نگشته و اسناد عیناً در حین ورشکستگی در نزد تاجر ورشکسته موجود باشد صاحبان آنمیتوانند عین اسناد را استرداد‬
‫کنند‪».‬‬

‫سوال ‪ :‬ماده ‪ 528‬استرداد چه چیزی را و با چه شرایطی پذیرفته است؟‬

‫پاسخ ‪ :‬ماده ‪ 528‬استرداد اسناد و اوراق را به رسمیت شناخته و شرط استرداد آن است که اوالً این اوراق پیش از ورشکستگی به عنوان امانت برای وصول‬
‫یا نگهداری یا رساندن به مصرف معینی به تاجر سپرده شده باشد و ثانیاً پس از ورشکستگی عین آن اسناد موجود باشد؛ در این حالت مالک اسناد می‬
‫تواند آنها را مسترد نماید‪.‬‬

‫ماده ‪: ۵2۹‬‬

‫«مالالتجارههایی که در نزد تاجر ورشکسته امانت بوده یا به مشارالیه داده شده است که به حساب صاحب مالالتجاره به فروش برساندمادام که عین آنها‬
‫کالً یا جزئاً نزد تاجر ورشکسته موجود یا نزد شخص دیگری از طرف تاجر مزبور به امانت یا برای فروش گذارده شده و موجود باشدقابل استرداد است‪».‬‬

‫سوال ‪ :‬ماده ‪ 529‬استرداد چه اموالی را با چه شرایطی به رسمیت شناخته است؟‬

‫پاسخ ‪ :‬در صورتی که شخص اموالی را به عنوان امانت در نزد تاجر داشته باشد به هر هدفی از جمله نگهداری یا فروش و ثانیاً عین آن اموال نزد تاجر یا‬
‫نماینده او موجود باشد؛ با اجتماع دو شرط آن اموال توسط مالک قابل استرداد خواهد بود‪.‬‬

‫ماده ‪: ۵30‬‬

‫« مالالتجارههایی که تاجر ورشکسته به حساب دیگری خریداری کرده و عین آن موجود است اگر قیمت آن پرداخته نشده باشد از طرففروشنده و اال از‬
‫طرف کسی که به حساب او آن مال خریداری شده قابل استرداد است‪».‬‬

‫استرداد مبیع ‪ :‬اگر شما به تاجر پولی پرداخت باشید تا برای شما مالی را خریداری کند و پس از آن ورشکسته شود‪ ،‬با اجتماع دو شرط شما میتوانید‬
‫مال را استرداد کنید؛ اوالً پول را پرداخت کرده باشید و دوماً تاجر آن مال را برای شما خریده باشد و سوما مال نزد تاجر موجود باشد؛ هر سه شرط به نحو‬
‫عام مجموعی باید باشند‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪460‬‬

‫جمع بندی ‪ :‬سوال ‪ :‬صورت سوم استرداد موضوع ماده ‪ 530‬چگونه است؟‬

‫پاسخ ‪ :‬ماده ‪ 530‬راجع به زمانی است که تاجر مالی را خریداری نموده است در چنین حالتی با اجتماع سه شرط خریدار حق استرداد دارد؛‬

‫شرط اول) قیمت را پرداخت باشد‪.‬‬

‫شرط دوم) تاجر مال را به حساب او خریداری کرده باشد‪.‬‬

‫شرط سوم) عین مال نزد تاجر موجود باشد‪.‬‬

‫ماده ‪: ۵31‬‬

‫« هر گاه تمام یا قسمتی از مالالتجاره که برای فروش به تاجر ورشکسته داده شده بود معامله شده و به هیچ نحوی بین خریدار و تاجرورشکسته احتساب‬
‫نشده باشد از طرف صاحب مال قابل استرداد است اعم از اینکه نزد تاجر ورشکسته یا خریدار باشد و به طور کلی عین هر مالمتعلق به دیگری که در نزد‬
‫تاجر ورشکسته موجود باشد قابل استرداد است‪».‬‬

‫استرداد مال ‪ :‬ماده ‪ 531‬تقریبا بر عکس ماده ‪ 530‬می باشد یعنی شما مالی را به تاجر ورشکسته داده اید تا برای شما بفروشد و پول آن را به شما نداده‬
‫است؛ در این صورت شما میتوانید مال خود را مسترد کنید‪.‬‬

‫مثال ‪ :‬شما ماشین خود را به تاجر داده اید تا آن را بفروشد‪ ،‬تاجر ورشکسته می شود و ماشین موجود است لذا می توانید پس از ورشکستگی ماشین‬
‫خود را پس بگیرید و اگر ماشین فروخته شده باشد و پول آن به شما پرداخت نشده باشد می توانید پول را دریافت کنید‪.‬‬

‫جمع بندی ‪ :‬سوال ‪ :‬ماده ‪ 531‬استرداد چه اموالی را جایز می داند؟‬

‫پاسخ ‪ :‬در صورتی که شخص مالی را برای فروش به تاجر سپرده باشد و او آن را فروخته باشد اما با مالک محاسبه قیمت نشده باشد و عین مال موجود‬
‫باشد چه نزد تاجر و چه نزد خریدار‪ ،‬آن مال قابل استرداد است‪.‬‬

‫جلسه دویست و یازدهم‬

‫ید امانی ‪ :‬هر زمانی که تصرف شما بر یک مال اذن قانونی یا قراردادی داشته باشد‪ ،‬ید شما امانی خواهد بود و مال پیش شما امانت است مانند مال لقطه‬
‫(گمشده)‪ ،‬وکالت‪ ،‬ودیعه و ‪ ...‬ید امانی تنها مربوط به عقد ودیعه نمی باشد‪ .‬عقد ودیعه صفرتاصد آن امانت است یعنی شما مالی را به من می دهید تا از‬
‫آن نگهداری کنم که در فقه می گویند «استنابه فی الحفظ» یعنی نیابت در حفظ و نگهداری‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬در اینجا که موضوع دعوای استرداد میباشد امانت به هر سببی که باشد اقامه این دعوا را ممکن می سازد‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬مبیع در چه مواردی قابل استرداد است؟ دعوای استرداد نسبت به مبیع در چه مواردی پذیرفته میشود؟‬

‫پاسخ ‪ :‬در دو حالت میتوان مبیعی که در نزد تاجر ورشکسته است را مسترد نمود‪ ،‬البته معنای حقوقی مدنظر است و منظور برگرداندن مال به مالکیت‬
‫خود می باشد‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪461‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫• حالت اول ‪ :‬در صورتی که مبیع در تصرف بایع باشد و به عالوه مبیع پیش از ورشکستگی به تاجر فروخته شده باشد‪ .‬دقت کنید که پس از ورشکستگی‬
‫در هر حالت معامالت ورشکسته باطل است‪ .‬با اجتماع این شرایط فروشنده حق دارد از حق حبس استفاده نموده و از تحویل مال التجاره به مدیر تصفیه‬
‫به اندازهای که ثمن را دریافت نکرده امتناع کند‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬اگر بخشی از ثمن پرداخت شده باشد‪ ،‬باید نسبت به آن بخش مبیع تحویل داده شود برای مثال اگر به میزان دو تن برنج ثمن پرداخت شده باشد‬
‫باید آن دو تن تحویل داده شود‪.‬‬

‫وظیفه مدیر تصفیه ‪ :‬مدیر تصفیه باید هم مصلحت ورشکسته و هم مصلحت طلبکاران را مد نظر داشته باشد؛‬

‫‪ .1‬اگر ارزش مبیع پس از مدتی افزایش یافته باشد برای مثال ماشین یک میلیاردی اکنون دو میلیارد ارزش داشته باشد‪ ،‬در این صورت ثمن را پرداخت‬
‫میکند تا مبلغ بیشتری از بدهی های ورشکسته پرداخت شود‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬اگر قبالً ور شکسته ثمن را نپرداخته باشد و مدیر تصفیه هم آن را نپردازد‪ ،‬فرد می تواند دعوای استرداد را طرح کند‪.‬‬

‫‪ .2‬اگر ارزش مبیع کمتر شده باشد‪ ،‬مدیر تصفیه مبیع را برمیگرداند و ثمن را دریافت میکند البته این موضوع با نظارت عضو ناظر خواهد بود‪ .‬اگر مدیر‬
‫تصفیه از پرداخت ثمن امتناع کند و بایع بخواهد مبیع را دوباره بفروشد‪ ،‬مادامی که دعوای استرداد مطرح نشده و انتقال مالکیت رخ ندهد‪ ،‬طرف مقابل‬
‫نمی تواند اقدام به فروش مبیع نماید‪.‬‬

‫مثال ‪ :‬شما ماشینی را به تاجر ورشکسته پیش از ورشکستگی فروخته اید در تصرف دارید‪ ،‬تمام یا بخشی از ثمن هنوز به شما پرداخت نشده است‪( ،‬اگر‬
‫پرداخت شده باشد باید ماشین را تحویل مدیر تصفیه بدهید)‪ ،‬در نتیجه شما طلبکار هستید‪ ،‬اما طبق قانون شما در صف طلبکارها نمی روید و ماشین به‬
‫شما برگردانده میشود‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬مدیر تصفیه یا اداره تصفیه نسبت به مبیع فروخته شده به تاجر چه اختیاری دارد؟‬

‫پاسخ ‪ :‬اداره تصفیه یا مدیر تصفیه با اجازه عضو ناظر می توانند با رعایت مصلحت تاجر و طلبکاران قیمت مقرر بین بایع و تاجر را به بایع بپردازند و تحویل‬
‫مال را تقاضا کنند‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬در صورتی که مدیر تصفیه قیمت مقرر را نپردازد و تسلیم مال را تقاضا نکند آیا بایع حق فروش آن اموال را خواهد داشت؟‬

‫پاسخ ‪ :‬خیر با انعقاد قرارداد بیع تاجر مالک شده است و برای آن که بایع حق فروش داشته باشد باید دعوای استرداد مطرح کند و فسخ قرارداد را از‬
‫دادگاه صالح تقاضا نماید و پس از فسخ بیع حق فروش خواهد داشت‪.‬‬

‫• حالت دوم ‪ :‬اگر مبیع نه نزد تاجر باشد و نه نزد بایع و برای تاجر ارسال شده باشد اما هنوز در اختیار او قرار نگرفته باشد‪ ،‬در این حالت هم با اجتماع‬
‫شرایطی بایع می تواند درخواست استرداد بدهد‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬در صورتی که بایع مبیع را برای ورشکسته‪ ،‬ارسال نموده اما ورشکسته آن را دریافت نکرده است با اجتماع چه شرایطی امکان اقامه دعوای استرداد‬
‫وجود دارد؟‬

‫پاسخ ‪ :‬در صورتی که تاجر آن مالی را که از بایع خریده و علیرغم ارسال بایع هنوز دریافت نکرده است از طریق صورتحساب یا بارنامه نفروخته باشد‪،‬‬
‫توسط بایع قابل استرداد خواهد بود بنابرا ین اگر کاالی فروخته شده توسط تاجر وصول شده باشد یا آنکه گرچه دریافت نکرده اما مال را از روی صورت‬
‫حساب یا بارنامه فروخته باشد قابلیت استرداد توسط بایع وجود نخواهد داشت‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬قاعده پایه در دعوای استرداد چیست؟‬

‫پاسخ ‪ :‬هر شخصی نزد تاجر ورشکسته مال یا اسنادی د اشته باشد که عین آنها در نزد تاجر موجود باشد بعد تبدیل به مال دیگر یا پول شده باشد قابل‬
‫استرداد است‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪462‬‬

‫هدف ‪ :‬قانون گذار نمیخواهد شخصی که عین مال او موجود است در صف غرماء قرار بگیرد‪.‬‬

‫اعاده اعتبار ‪ :‬تمام وجود تجاری تاجر به اعتبار او است که با ورشکستگی مانند یک بنا فرو می ریزد‪ ،‬اعاده اعتبار همان بازگشت اعتبار است تا به زندگی‬
‫تجاری خود بازگردد‪.‬‬

‫خاتمه ورشکستگی ‪ :‬ورشکستگی دارای یک شروع‪ ،‬فرآیند و پایان است‪ .‬با اولین بدهی که تاجر نتواند آن را بپردازد متوقف میشود و ورشکستگی با‬
‫صدور حکم دادگاه رسمیت پیدا میکند‪ ،‬فرایند تصفیه انجام می شود و با خاتمه تصفیه ورشکستگی ختم میشود‪ .‬خاتمه ورشکستگی به سه حالت ممکن‬
‫است؛‬

‫‪ .1‬تمام دارایی تاجر برای پرداخت بدهی های کفایت می کند‪.‬‬

‫‪ .2‬دارندگان نصف به عالوه یک دارندگان سه چهارم طلب ها با تاجر ورشکسته قرارداد ارفاقی منعقد می کنند و تصدیق قرارداد ارفاقی به امر ورشکستگی‬
‫خاتمه می دهد‪.‬‬

‫‪ .3‬ورشکستگی منجر به تصفیه عادی یا اختصاری شود‪.‬‬

‫جمع بندی ‪ :‬سوال ‪ :‬خاتمه ورشکستگی چگونه است؟‬

‫پاسخ ‪ :‬ورشکستگی که با توقف از پرداخت اولین دین آغاز می گردد و با صدور حکم ورشکستگی رسمیت پیدا می کند الجرم با یکی از سه روش زیر‬
‫پایان خواهد یافت؛‬

‫‪ .1‬پرداخت همه دیون و بدهی ها‬

‫‪ .2‬انعقاد و تصدیق قرارداد ارفاقی‬

‫‪ .3‬تصفیه ورشکستگی چه به شکل عادی و چه به شکل اختصاری‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬انعقاد قرارداد ارفاقی بین ورشکسته و طلبکاران و تصدیق آن توسط دادگاه است؛ قرارداد ارفاقی بدون تصدیق اعتبار ندارد‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬زمانی به سراغ تصفیه اختصاری می رفتیم که تاجر دارایی کافی برای میزان هزینه تصفیه اداره تصفیه را هم نداشته باشد‪.‬‬

‫اعاده اعتبار ‪ :‬به صورت بسیار خالصه باید بگوییم که اعاده اعتبار همان اعاده حیثیت در مباحث کیفری است‪ ،‬دقت کنید که اعاده اعتبار بدون اعاده‬
‫حیثیت ممکن نیست مگر آنکه شخص محکومیت کیفری نداشته باشد‪.‬‬

‫جمع بندی ‪ :‬سوال ‪ :‬اعاده اعتبار چیست و چه رابطه ای با اعاده حیثیت دارد؟‬

‫پاسخ ‪ :‬اعاده اعتبار بازگشت اعتبار تجاری تاجر است که به ورشکسته پس از خاتمه ورشکستگی این امکان را میدهد که مجدداً به تجارت بپردازند‪ ،‬برای‬
‫اعاده اعتبار ضرورتاً باید حکم به اعاده اعتبار صادر گردد‪ .‬اعاده اعتبار در امور تجاری برابر با اعاده حیثیت در امور کیفری است‪ .‬مادامی که شخص از جهت‬
‫جزایی اعاده حیثیت نشده امکان اعاده اعتبار تجارتی نخواهد داشت‪.‬‬

‫انواع اعاده اعتبار ‪ :‬نوع اعاده اعتبار رابطه مستقیمی با نوع ختم ورشکستگی دارد‪ .‬اعاده اعتبار بر دو نوع است؛ یا حقی (واقعی) و یا قانونی‪ .‬اگر پایان‬
‫ورشکستگی شما با پرداخت تمام ب دهی ها باشد اعاده اعتبار شما حقی و واقعی خواهد بود چون تمام بدهی های خود را پرداخت کرده اید‪ .‬در نقطه مقابل‬
‫اگر خاتمه ورشکستگی از طریق تصدیق قرارداد ارفاقی یا تصفیه بوده باشد اعاده اعتبار شما قانونی خواهد بود‪.‬‬

‫جمع بندی ‪ :‬سوال ‪ :‬اعاده اعتبار بر چند نوع است و تفاوت آنها چیست؟‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪463‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫پاسخ ‪ :‬اعاده اعتبار بر دو نوع است‪ ،‬حقی یا واقعی و قانونی‪ .‬اگر پایان ورشکستگی با پرداخت تمام دیون باشد حکم صادره راجع به اعاده اعتبار حقی و‬
‫واقعی خواهد بود که بهترین نوع اعاده اعتبار است‪ .‬در مقابل اگر پایان ورشکستگی از طریق انعقاد و تصدیق قرارداد ارفاقی یا تصفیه ورشکستگی باشد چه‬
‫عادی و چه اختصاری اعاده اعتبار قانونی خواهد بود‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬در صورتی که پایان ورشکستگی از طریق تصدیق قرارداد ارفاقی یا تصفیه ورشکستگی باشد در چه شرایطی امکان اعاده اعتبار قانونی است؟‬

‫پاسخ ‪ :‬اگر پایان ورشکستگی از طر یق انعقاد و تصدیق قرارداد ارفاقی باشد با انجام تمام تعهدات مقرر در قرارداد ارفاقی ورشکسته می تواند تقاضای اعاده‬
‫اعتبار نماید و اما اگر پایان ورشکستگی تصفیه باشد با اعالم رضایت (رضایت نامه) یا اعالم برائت (بری نامه) ذمه آنان میتواند تقاضای حکم اعاده اعتبار‬
‫کند‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬نحوه جلب رضایت مهم و تنها جلب رضایت موضوعیت دارد‪.‬‬

‫جلسه دویست و دوازدهم‬

‫باب یازدهم ‪ -‬ورشکستگی‬

‫ماده ‪: 412‬‬

‫«ورشکستگی تاجر یا شرکت تجارتی در نتیجه توقف از تادیه وجوهی که بر عهده او است حاصل میشود‪ .‬حکم ورشکستگی تاجری را که حینالفوت در‬
‫حال توقیف بوده تا یک سال بعد از مرگ او نیز میتوان صادر نمود‪».‬‬

‫سوال ‪ :‬ورشکستگی چیست و نسبت به تاجر متوفی تا چه زمانی امکان صدور حکم ورشکستگی وجود دارد؟ پاسخ ‪ :‬ماده ‪.412‬‬

‫نکته ‪ :‬مفهوم ماده ‪ 412‬این است که شرکت های غیر تجارتی ورشکسته نمی شوند اما می دانید که در حال حاضر مطابق با قانون خاص هر شخص‬
‫حقوقی می تواند ورشکسته شود چه تجاری باشد و چه نباشد‪.‬‬

‫وجوه ‪ :‬در اینجا این واژه مطلق است و تفاوتی بین دین مدنی و تجاری وجود ندارد‪.‬‬

‫شرط صدور حکم ورشکستگی متوفی ‪ :‬دو شرط دارد؛‬

‫‪ .1‬تاجر متوفی حین الفوت متوقف باشد‪.‬‬

‫‪ .2‬حداکثر تا یک سال پس از فوت امکان صدور حکم ورشکستگی وجود دارد (مرور زمان)‪.‬‬

‫تصفیه ترکه تاجر ‪ :‬اگر حکم ورشکستگی تاجر متوفی صادر نشود طبق ماده ‪ 274‬امور حسبی تصفیه ترکه تاجر متوفی مطابق مقررات تصفیه ورشکستگی‬
‫انجام می شود حتی اگر حکم ورشکستگی او صادر نشود‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬اگر در هر حال تصفیه ترکه متوفی بر اساس قواعد ورشکستگی باشد‪ ،‬صدور حکم ورشکستگی چه فایدهای خواهد داشت؟‬

‫پاسخ ‪ :‬در حکم معامالت تفاوت ایجاد میکند‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪464‬‬

‫ماده ‪« : 413‬تاجر باید در ظرف سه روز از تاریخ وقفه که در تادیه قروض یا سایر تعهدات نقدی او حاصل شده است توقف خود را به دفتر محکمهبدایت‬
‫محل اقامت خود اظهار نموده صورتحساب دارایی و کلیه دفاتر تجارتی خود را به دفتر محکمه مزبوره تسلیم نماید‪».‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا تاجر نسبت به اعالم توقف خود وظیفه ای دارد؟ در چه مدتی و در چه مرجعی؟‬

‫پاسخ ‪ :‬ماده ‪ .1 .413‬اعالم توقف ‪ .2‬تسلیم صورت حساب دارایی و ‪ .3‬تسلیم دفاتر تجارتی‪.‬‬

‫محکمه بدایت ‪ :‬دادگاه نخستین (در اینجا دفتر دادگاه عمومی حقوقی)‪.‬‬

‫ماده ‪: 414‬‬

‫«صورتحساب مذکور در ماده فوق باید مورخ بوده و به امضاء تاجر رسیده و متضمن مراتب ذیل باشد‪:‬‬

‫‪ )1‬تعداد و تقویم کلیه اموال منقول و غیر منقول تاجر متوقف به طور مشروح‪.‬‬

‫‪ )2‬صورت کلیه قروض و مطالبات‪.‬‬

‫‪ )3‬صورت نفع و ضرر و صورت مخارج شخصی‪.‬‬

‫در صورت توقف شرکتهای تضامنی‪ ،‬مختلط یا نسبی اسامی و محل اقامت کلیه شرکاء ضامن نیز باید ضمیمه شود‪».‬‬

‫سوال ‪ :‬مندرجات صورتحساب مقرر در ماده ‪ 413‬چیست؟‬

‫پاسخ ‪ :‬ماده ‪.414‬‬

‫* تقویم ‪ :‬قیمت گذاری‪.‬‬

‫ضمانت اجرا ‪ :‬ماده ‪ 413‬و ‪ 414‬وظایفی را بر عهده متوقف قرار داده است که اگر به این وظایف خود عمل نکند ورشکستگی او ممکن است از ورشکستگی‬
‫عادی خارج شود و محکوم به ورشکستگی به تقصیر شود‪.‬‬

‫جمع بندی ‪ :‬سوال ‪ :‬ضمانت اجرای تخلف تاجر از وظایف مقرر در ماده ‪ 413‬و ‪ 414‬چیست؟‬

‫پاسخ ‪ :‬ورشکستگی تاجر ساده نخواهد بود و در معرض ورشکستگی به تقصیر قرار می گیرد‪.‬‬

‫ماده ‪: 41۵‬‬

‫«ورشکستگی تاجر به حکم محکمه بدایت در موارد ذیل اعالم میشود‪:‬‬

‫الف) بر حسب اظهار خود تاجر‪.‬‬

‫ب) به موجب تقاضای یک یا چند نفر از طلبکارها‪.‬‬

‫ج) بر حسب تقاضای مدعیالعموم بدایت‪».‬‬

‫سوال ‪ :‬چه اشخاصی امکان اعالم ورشکستگی تاجر را به دادگاه دارند؟‬

‫پاسخ ‪ :‬ماده ‪.415‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪465‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫دخالت دادستان ‪ :‬ورشکستگی ابعاد اجتماعی و عمومی دارد و لذا باید دادستان هم در این موضوع دخالت کند؛ ورشکستگی یک شخص یا شرکت خیلی‬
‫از افراد را درگیر خود خواهد کرد و حتی مسائل امنیتی ایجاد می کند‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬اعالم ورشکستگی توسط خود تاجر یک وظیفه است اما توسط طلبکارها و دادستان یک اختیار می باشد‪.‬‬

‫ماده ‪: 41۶‬‬

‫«محکمه باید در حکم خود تاریخ توقف تاجر را معین نماید و اگر در حکم معین نشد تاریخ حکم تاریخ توقف محسوب است‪».‬‬

‫سوال ‪ :‬دادگاه نسبت به اعالم تاریخ توقف چه وظیفه ای دارد؟ اگر تاریخ توقف را اعالم نکرد تکلیف چیست؟‬

‫پاسخ ‪ :‬ماده ‪.416‬‬

‫ماده ‪« : 41۷‬حکم ورشکستگی به طور موقت اجرا میشود‪».‬‬

‫اجرای حکم ورشکستگی ‪ :‬قاعده آن است که هر حکمی پس از قطعیت اجرایی و الزم االجرا می شود؛ اما حکم ورشکستگی مانند تصرف قبل از قطعیت‬
‫اجرا می شود و استثنایی است‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬حکم ورشکستگی چه زمانی اجرایی می گردد؟‬

‫پاسخ ‪ :‬ماده ‪.417‬‬

‫ماده ‪: 41۸‬‬

‫«تاجر ورشکسته از تاریخ صدور حکم از مداخله در تمام اموال خود حتی آنچه که ممکن است در مدت ورشکستگی عاید او گردد ممنوع است‪ .‬در کلیه‬
‫اختیارات و حقوق مالی ورشکسته که استفاده از آن موثر در تادیه دیون او باشد مدیر تصفیه قائممقام قانونی ورشکسته بوده و حق دارد به جای او از‬
‫اختیارات و حقوق مزبوره استفاده کند‪».‬‬

‫نکته ‪ :‬این ماده بسیار مهم می باشد و قاعده منع مداخله را بیان کرده است‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬قاعده منع مداخله به چه معنا است؟ ‪ /‬تاجر ورشکسته از چه تاریخی و نسبت به چه مواردی ممنوعیت مداخل خواهد داشت؟‬

‫پاسخ ‪ :‬ماده ‪.418‬‬

‫نکته ‪ :‬منظور از حکم در ابتدای ماده ‪ 418‬حکم دادگاه بدوی است چون در ماده ‪ 417‬گفتیم که حکم به صورت موقت اجرا میشود؛ پس دقت کنید که‬
‫حکم ورشکستگی از تاریخ ابالغ یا قطعیت اجرا نمی شود‪.‬‬

‫قائم مقام ‪ :‬قائممقامی معنی خاص دارد و انواع آن قائم مقام عام و خاص هستند؛ قائم مقام عام ورثه هستند و قائم مقام خاص منتقل الیه می باشد‪ .‬منظور‬
‫از قائم مقام بودن مدیر تصفیه هیچ کدام از این معانی نمی باشد بلکه منظور نماینده بودن او است‪ .‬واژه قائم مقام در ماده ‪ ،418‬همان قائم مقام مصطلح‬
‫در قانون مدنی نمی باشد بلکه به معنای نماینده قضایی است‪.‬‬

‫مداخالت مجاز ‪ :‬مداخله تاجر در امور غیر مالی ممنوع نمی شود و به عالوه در تصرفات مستثنیات دین هم ممنوع خواهد شد‪.‬‬

‫ماده ‪: 41۹‬‬

‫«از تاریخ حکم ورشکستگی هر کس نسبت به تاجر ورشکسته دعوایی از منقول یا غیرمنقول داشته باشد باید بر مدیر تصفیه اقامه یا به طرفیت او تعقیب‬
‫کند‪،‬کلیه اقدامات اجرایی نیز مشمول همین دستور خواهد بود‪».‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪466‬‬

‫سوال ‪ :‬پس از صدور حکم ورشکستگی اقامه و تعقیب دعوا چگونه خواهد بود؟ پاسخ ‪ :‬ماده ‪.419‬‬

‫اقامه و تعقیب ‪ :‬اقامه نسبت به دعاوی جدید است که اگر بخواهد دعوای جدیدی طرح شود باید به طرفیت مدیر تصفیه طرح و اقامه شود و اگر دعوا‬
‫قدیمی باشد و در میانه دادرسی فرد ورشکسته شود ادامه دعوا باید با تعقیب مدیر تصفیه خواهد بود‪.‬‬

‫اقدامات اجرایی ‪ :‬پس از صدور حکم ورشکستگی هرگونه پرداخت باطل است حتی اگر به موجب تصمیمات اجرائیات دادگستری باشد‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬این ماده تنها در مورد امور مالی می باشد و طرح دعوای غیر مالی به طرفیت خود تاجر خواهد بود‪.‬‬

‫ماده ‪« : 420‬محکمه هر وقت صالح بداند میتواند ورود تاجر ورشکسته را به عنوان شخص ثالث در دعوی مطروحه اجازه دهد‪».‬‬

‫ورود ورشکسته ‪ :‬تاجر ورشکسته می تواند به عنوان ثالث اگر دادگاه بپذیرد وارد دعوا شود‪ .‬میدانید که در آیین دادرسی مدنی هر کس برای خود حقی‬
‫قائل باشد چه به طور مستقیم و چه غیر مستقیم میتواند وارد دعوا شود‪ .‬دادگاه باید ورود ثالث را بپذیرد اما در مورد ورشکسته دادگاه اختیار در پذیرش‬
‫ورود دارد‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا ورشکسته حق ورود در دعوا را دارد؟ پاسخ ‪ :‬ماده ‪.420‬‬

‫موارد خالف قاعده ماده ‪: 420‬‬

‫‪ .1‬با اینکه تاجر نسبت به دعوا ثالث نمی باشد اما ورود او به عنوان ثالث خواهد بود‪.‬‬

‫‪ .2‬اختیار دادگاه در پذیرش ورود ثالث‪.‬‬

‫جمع بندی ‪ :‬سوال ‪ :‬دو نکته خالف قاعده در ماده ‪ 420‬چیست؟‬

‫پاسخ ‪ :‬اوالً این ماده تاجر را که حقیقتاً اصیل است ثالث تلقی نموده و دوم آن بر خالف قاعده که دادگاه بایستی ورود ثالث را بپذیرد در این ماده پذیرش‬
‫منوط به صالحدید دادگاه شده است‪.‬‬

‫ماده ‪« : 421‬همین که حکم ورشکستگی صادر شد قروض موجل با رعایت تخفیفات مقتضیه نسبت به مدت به قروض حال مبدل میشود‪».‬‬

‫حال شده دیون ‪ :‬حکم ورشکستگی دیون موجل را حال می کند علت آن اصل سرعت و تساوی طلبکاران می باشد‪ .‬البته نسبت به دیون موجل تخفیفاتی‬
‫لحاظ می شود چون سررسید آنها هنوز نرسیده است‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬حکم ورشکستگی نسبت به حال شدن دیون چه تاثیری دارد؟ پاسخ ‪ :‬ماده ‪.421‬‬

‫* مؤجل ‪ :‬مدت دار‬ ‫* قروض ‪ :‬جمع قرض‪ ،‬دیون و بدهی ها‬

‫*تخفیفات مقتضیه ‪ :‬تخفیف به میزان خسارت تاخیر‪.‬‬ ‫* معجل ‪ :‬آنی و فوری‬

‫ماده ‪: 422‬‬

‫«هر گاه تاجر ورشکسته فته طلبی داده یا براتی صادر کرده که قبول نشده یا براتی را قبولی نوشته سایر اشخاصی که مسئول تادیه وجه فته طلب یا برات‬
‫میباشند باید با رعایت تخفیفات مقتضیه نسبت به مدت وجه آن را نقداً بپردازند یا تادیه آن را در سر وعده تامین نمایند‪».‬‬

‫تاثیر حال شدن دیون بر سایر متعهدین ‪ :‬طبق قاعده تعهدات آنها حال نمی شود مگر در سه مورد که استثنا وجود دارد؛‬

‫‪ .1‬ورشکسته سفته ای را صادر کرده باشد‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪467‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫‪ .2‬ورشکسته براتی را صادر کرده که قبول شده است‪.‬‬

‫‪ .3‬ورشکسته براتی را قبول کرده باشد‪.‬‬

‫در این سه مورد سایر متعهدان یا باید دین را با اعمال تخفیفات نقدی بپردازند یا باید تامین و تضمین مناسب برای پرداخت در سررسید بدهند‪ .‬در سایر‬
‫موارد تاثیری بر تعهد سایرین دارد‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬ورشکستگی تاجر چه تاثیری در تعهدات سایر متعهدان سند تجاری خواهد داشت؟ پاسخ ‪ :‬ماده ‪.422‬‬

‫ماده ‪: 423‬‬

‫«هر گاه تاجر بعد از توقف معامالت ذیل را بنماید باطل و بالاثر خواهد بود‪:‬‬

‫‪ )1‬هر صلح محاباتی یا هبه و به طور کلی هر نقل و انتقال بالعوض اعم از اینکه راجع به منقول یا غیر منقول باشد‪.‬‬

‫‪ )2‬تادیه هر قرض اعم از حال یا موجل به هر وسیله که به عمل آمده باشد‪.‬‬

‫‪ )3‬هر معامله که مالی از اموال منقول یا غیر منقول تاجر را مقید نماید و به ضرر طلبکاران تمام شود‪».‬‬

‫حکم معامالت ‪ :‬اصل بر صحت معامالت می باشد و تنها در یک مورد اصل بر بطالن آن ها خواهد بود که آن هم پس از ورشکستگی‬
‫می باشد‪ .‬در دوران مشکوک و پس از توقف اصل بر صحت معامالت میباشد‪.‬‬

‫پاسخ ‪ :‬ماده ‪.423‬‬ ‫سوال ‪ :‬اصل و استثنا در حکم معامالت تاجر ورشکسته پس از توقف چیست؟‬

‫صلح محاباتی ‪ :‬صلح یا معوض است و یا مجانی؛ صلح محاباتی آن صلح معوضی است که عوض آن بسیار ناچیز می باشد‪ .‬از نظر احکام صلح محاباتی‬
‫مانند صلح مجانی است چون عوض آن بسیار ناچیز است‪.‬‬

‫هبه ‪ :‬تملیک مجانی مال از سوی واهب به متهب‪.‬‬

‫قرض ‪ :‬منظور عقد قرض نمی باشد بلکه هر نوع دین و بدهی می باشد لذا هرگونه پرداخت باطل خواهد بود چه با حواله چه تهاتر و ‪ . ...‬شیوه پرداخت‬
‫موضوعیت ندارد‪.‬‬

‫مقید کردن ‪ :‬مانند رهن یا وجه الکفاله گذاشتن و ‪. ...‬‬

‫ماده ‪: 424‬‬

‫« هر گاه در نتیجه اقامه دعوی از طرف مدیر تصفیه یا طلبکاری بر اشخاصی که با تاجر طرف معامله بوده یا بر قائممقام قانونی آنها ثابتشود تاجر متوقف‬
‫قبل از تاریخ توقف خود برای فرار از ادای دین یا برای اضرار به طلبکارها معامله نموده که متضمن ضرری بیش از ربع قیمت حینالمعامله بوده است آن‬
‫معامله قابل فسخ است مگر اینکه طرف معامله ق بل از صدور حکم فسخ تفاوت قیمت را بپردازد دعوی فسخ در ظرف دوسال از تاریخ وقوع معامله در‬
‫محکمه پذیرفته میشود‪».‬‬

‫پاسخ ‪ :‬ماده ‪.424‬‬ ‫سوال ‪ :‬حکم معامالت تاجر پیش از توقف چیست؟‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪468‬‬

‫جلسه دویست و سیزدهم‬

‫اصل بر صحت معامالت می باشد اما گاهی در شرایطی ممکن است قابل فسخ و یا باطل باشد‪.‬‬

‫قائم مقام قانونی ‪ :‬منظور نمایندگی قضایی عادی نیست‪ ،‬بلکه به معنای منتقل الیه میباشد یعنی وراث یا قائم مقام خاص‪ .‬منظور همان معنای به کار‬
‫برده شده در قانون مدنی است‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬معامله به قصد فرار از دین واقعی بوده است نه صوری چون اگر صوری باشد دیگر به قصد طرفین کاری نداریم و در هر حال معامله صوری باطل‬
‫است‪.‬‬

‫شرط قابلیت فسخ ‪ :‬ضرر بیش از ربع قیمت (‪ 25‬درصد ‪ -‬یک چهارم) باشد‪.‬‬

‫امکان ممانعت بر فسخ ‪ :‬طرف مقابل می تواند پیش از فسخ تفاوت قیمت را بپردازد و مانع فسخ شود که این یک امر استثنایی می باشد‪ .‬طبق قاعده‬
‫زمانی که برای شما حق فسخ به وجود آید دیگری نمی تواند حق فسخ شما را از بین ببرد چون به اراده شما است و بدون اراده شما کسی نمی تواند این‬
‫حق را از بین ببرد‪.‬‬

‫مثال ‪ :‬این استثنا فایده بسیار زیادی دارد به خصوص در حال حاضر که با افزایش قیمت ها سر و کار داریم‪ ،‬برای مثال یک ملک را به قیمت یک میلیارد‬
‫خریداری کردهام که در آن زمان ‪ 2‬میلیارد می ارزیده است و و اکنون قیمت آن ‪ 20‬میلیارد شده است‪ .‬برای اینکه من این ملک را از دست ندهم ‪ 1‬میلیارد‬
‫دیگر را میپردازم تا معامله فسخ نشود‪.‬‬

‫جمع بندی ‪ :‬شرایط فسخ معامله؛‬

‫‪ .1‬ظرف دو سال از تاریخ وقوع معامله دعوای فسخ مطرح شود‪.‬‬

‫‪ .2‬میزان ضرر بیش از ربع قیمت حین معامله باشد‪.‬‬

‫‪ .3‬قصد تاجر مبنی بر فرار از دین یا اضرار به طلبکاران‪.‬‬

‫ماده ‪: 42۵‬‬

‫«هر گاه محکمه به موجب ماده قبل حکم فسخ معامله را صادر نماید محکومعلیه باید پس از قطعی شدن حکم مالی را که موضوع معامله بوده است عین ًا‬
‫به مدیر تصفیه تسلیم و قیمت حینالمعامله آن را قبل از آنکه دارایی تاجر به غرما تقسیم شود دریافت دارد و اگر عین مال مزبور در تصرف او نباشد تفاوت‬
‫قیمت را خواهد داد‪».‬‬

‫اثر فسخ ‪ :‬اگر حکم فسخ یکی از معامالت تاجر پیش از توقف صادر شود‪ ،‬مال برگردانده میشود و قیمت حین المعامله به طرف مقابل داده میشود و‬
‫شخص وارد صف غرما نمی شود‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬برخالف ورشکستگی که پیش از قطعیت اجرا میشد حکم فسخ پس از قطعیت اجرا خواهد شد‪.‬‬

‫فقدان عین مال ‪ :‬اگر عین مال موجود نباشد طرف معامله باید تفاوت قیمت را بپردازد‪.‬‬

‫عدم مسئولیت خریدار ‪ :‬خریدار هیچگونه مسئولیتی نسبت به منافع و عیوب عین ندارد چون مالک بوده است‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪469‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫جمع بندی ‪ :‬سوال ‪ :‬آیا خریدار مال از تاجر ورشکسته پیش از توقف در صورت فسخ معامله نسبت به منافع و عیوب مال هم مسئولیت دارد؟‬

‫پاسخ ‪ :‬خیر جام نیست چون مالک بوده و تصرفاتش هم مالکانه است و تصرف مالکانه منشأ مسئولیت نیست‪.‬‬

‫ماده ‪( : 42۶‬ماده مرتبط ‪ 3۶۶‬قانون مدنی)‬

‫«اگر در محکمه ثابت شود که معامله به طور صوری یا مسبوق به تبانی بوده است آن معامله خود به خود باطل‪ ،‬عین و منافع مالی که موضوع معامله‬
‫بوده مسترد و طرف معامله اگر طلبکار شود جزء غرما حصهای خواهد برد»‬

‫نکته ‪ :‬ماده ‪ 426‬تکمیل کننده ماده ‪ 424‬میباشد یعنی پاسخ به همان سوالی است که حکم معامله تاجر پیش از توقف چیست‪.‬‬

‫استثنائات صحت ‪ :‬اصل بر صحت معامالت است که یک استثنای آن در ماده ‪ 424‬بیان شد و استثنای دیگر هم در ماده ‪ 426‬بیان می شود‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬کدام یک از معامالت تاجر ورشکسته پیش از توقف باطل است؟ پاسخ ‪ :‬معامالت صوری و مسبوق به تبانی‪.‬‬

‫معامله صوری ‪ :‬یعنی قصد معامله وجود ندارد بلکه صرفاً صورت آن شکل گرفته است‬

‫مثال ‪ :‬رایج ترین آن معامالت آقایان برای فرار از مهریه است که مال خود را به خانواده یا یکی از دوستان منتقل میکنند‪ .‬یکی از مواردی که از آن اطالع‬
‫داشتم این بود که یک آقا ملکی به ارزش ‪ 30‬میلیارد را به مادر خود منتقل کرده بود تا مهریه همسر خود را نپردازد و پس از مدتی مادر ایشان فوت‬
‫میکند و ورثه مدعی می شوند و این آقا قصد داشت تا صوری بودن این معامله را ثابت کند‪.‬‬

‫* مسبوق به تبانی ‪ :‬یعنی از ابتدا بر اساس تبانی بوده است‪.‬‬ ‫* مسبوق ‪ :‬سبقت گرفته شده‪.‬‬

‫خود به خود باطل ‪ :‬یعنی الزم نیست اقدامی برای بطالن معامله انجام شود بلکه از ابتدا باطل است برخالف اختیار فسخ که مدیر تصفیه یا دادگاه باید‬
‫فسخ را اعالم می کردند‪.‬‬

‫غرماء حصه ای ‪ :‬طلبکارانی که به نسبت طلب خود از اموال تاجر سهم میبرند‪.‬‬

‫مسئولیت طرف معامله باطل ‪ :‬بر خالف ماده ‪ ،424‬طرف معامله نسبت به منافع و عین مال مسئول خواهد بود چون معامله از ابتدا باطل بوده است‪.‬‬

‫ماده ‪ 3۶۶‬قانون مدنی ‪:‬‬

‫«هر گاه کسی به بیع فاسد مالی را قبض کند باید آن را به صاحبش رد نماید و اگر تلف یا ناقص شود ضامن عین و منافع آن خواهد بود‪».‬‬

‫معامالت ماده ‪ 426‬در شمول و جرگه معامالت ماده ‪ 366‬قانون مدنی قرار می گیرد یعنی مقبوض به عقد فاسد‪.‬‬

‫* مقبوض ‪ :‬گرفته شده‬

‫مقبوض به عقد فاسد ‪ :‬هرجایی که یک مال اخذ شود اما عقد فاسد باشد‪ ،‬مال مقبوض به عقد فاسد خواهد بود؛ در این صورت متصرف در حکم غاصب‬
‫است‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬شخص غاصب نیست چون استیالی غاصب عدوانی است‪.‬‬

‫در حکم غاصب ‪ :‬هر جا که استیالء عدوانی نباشد یعنی شخص به زور بر مال مسلط نشود اما اذن مالک هم وجود نداشته باشد‪ ،‬این شخص در حکم‬
‫غاصب خواهد بود‪.‬‬

‫مسئولیت در حکم غاصب ‪ :‬مسئولیت در حکم غاصب نسبت به مالک تفاوتی با مسئولیت غاصب ندارد اما بین خود غاصب ها تفاوت‬
‫می کند‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪470‬‬

‫جمع بندی ‪ :‬سوال ‪ :‬ماده ‪ 426‬با چه ماده ای در قانون مدنی مرتبط است؟‬

‫پاسخ ‪ :‬معامالت ذکر شده در ماده ‪ 426‬مشمول ماده ‪ 366‬قانون مدنی یعنی مقبوض به عقد فاسد می باشد که به موجب آن شخصی که مالی را به عقد‬
‫فاسد قبض نماید در حکم غاصب است و نسبت به منافع و این ضامن خواهد بود‪.‬‬

‫نکته درسی ‪ :‬زمانی که مباحث را پیش از ماده خوانی بررسی می کردیم‪ ،‬همیشه اداره تصفیه هم مطرح بود‪ .‬در مواد قانون تجارت شما مطالبی از اداره‬
‫تصفیه نمی بینید چون این قانون مربوط به سال ‪ 1311‬است و در آن زمان اداره تسویه تاسیس نشده بوده است‪ .‬اداره تصفیه در قانون تصفیه امور‬
‫ورشکستگی پیش بینی شد‪.‬‬

‫ماده ‪« : 42۷‬در حکمی که به موجب آن ورشکستگی تاجر اعالن میشود محکمه یک نفر را به سمت عضو ناظر معین خواهد کرد‪».‬‬

‫سوال ‪ :‬عضو ناظر چه زمانی و توسط چه مرجعی تعیین می شود؟ پاسخ ‪ :‬ماده ‪.427‬‬

‫نکته ‪ :‬ماده ‪ 427‬نشان دهنده اعالمی بودن حکم ورشکستگی است البته این حکم هر دو جنبه را دارد یعنی هم اعالمی هست و هم تاسیسی‪.‬‬

‫ماده ‪« : 42۸‬عضو ناظر مکلف است به نظارت در اداره امور راجعه به ورشکستگی و سرعت جریان آن است‪».‬‬

‫سوال ‪ :‬وظیفه عضو ناظر چیست؟ پاسخ ‪ :‬ماده ‪.428‬‬

‫اصل سرعت ‪ :‬یکی از اصول حاکم بر ورشکستگی اصل سرعت است؛ مثالً در دادرسیهای کار و دعاوی کارگر و کارفرما هم اصل سرعت اصل مهمی می‬
‫باشد‪.‬‬

‫ماده ‪« : 42۹‬تمام منازعات ناشیه از ورشکستگی را که حل آن از صالحیت محکمه است عضو ناظر به محکمه راپرت خواهد داد‪».‬‬

‫سوال ‪ :‬عضو ناظر نسبت به گزارشات چه وظیفه ای دارد؟ پاسخ ‪ :‬ماده ‪.429‬‬

‫ماده ‪« : 430‬شکایت از تصمیمات عضو ناظر فقط در مواردی ممکن است که این قانون معین نموده‪».‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا از تصمیمات عضو ناظر میتوان شکایت کرد؟ پاسخ ‪ :‬ماده ‪.430‬‬

‫ماده ‪« : 431‬مرجع شکایت محکمه است که عضو ناظر را معین کرده‪».‬‬

‫سوال ‪ :‬مرجع شکایت از عضو ناظر کجاست؟ پاسخ ‪ :‬ماده ‪.431‬‬

‫ماده ‪« : 432‬محکمه همیشه میتواند عضو ناظر را تبدیل و دیگری را به جای او بگمارد‪».‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا عضو ناظر قابل تبدیل است؟ پاسخ ‪ :‬ماده ‪.432‬‬

‫ماده ‪« : 433‬محکمه در حکم ورشکستگی امر به مهر و موم را نیز میدهد‪».‬‬

‫مهر و موم ‪ :‬مجموعه اقداماتی وجود که باید در راستای طی فرایند ورشکستگی انجام شود که یکی از آنها مهر و موم میباشد‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬دستور مهر و موم توسط چه مرجعی صادر می شود؟ پاسخ ‪ :‬ماده ‪.433‬‬

‫نکته ‪ :‬دستور به مهر و موم همراه با تعیین عضو ناظر می باشد‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪471‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫نکته اصولی ‪ :‬عبارت ماده ‪ 433‬جمله خبری در مقام انشاء می باشد و برای دادگاه تکلیف ایجاد کرده است‪ .‬اینگونه عبارات آکد (تأکید کننده) در معنای‬
‫امر می باشند‪.‬‬

‫ماده ‪: 434‬‬

‫«مهر و موم باید فوراً توسط عضو ناظر به عمل آید مگر در صورتی که به عقیده عضو مزبور برداشتن صورت دارایی تاجر در یک روزممکن باشد در این‬
‫صورت باید فوراً شروع به برداشتن صورت شود‪».‬‬

‫سوال ‪ :‬متصدی امر تصفیه کیست؟ پاسخ ‪ :‬ماده ‪.434‬‬

‫لزوم مهر و موم ‪ :‬مهر و موم باید حتما انجام شود‪ ،‬مگر تنها در موردی که صورت برداری از اموال در یک روز قابل انجام باشد‪ .‬در این مورد کاری به ارزش‬
‫و قیمت اموال نداریم بلکه با توجه به تعداد اموال تشخیص می دهیم که در یک روز قابل صورت برداری است‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬مهر و موم موضوعیت ندارد بلکه مقدمه صورت برداری است‪.‬‬

‫مثال ‪ :‬شخصی انگشت شمار اموالی دارد اما ارزش آنها بسیار باال است؛ در این صورت چون در یک روز میتوان اموال او را صورت برداری کرد دیگر نیاز به‬
‫مهر و موم نمیباشد‪.‬‬

‫نکته اصولی ‪ :‬واجب در ماده ‪ 434‬یک واجب «غیر موقت فوری» است چون وقت از پیش تعیین شده ندارد‪.‬‬

‫ماده ‪« : 43۵‬اگر تاجر ورشکسته به مفاد ماده ‪ 414 - 413‬عمل نکرده باشد محکمه در حکم ورشکستگی قرار توقیف تاجر را خواهد داد‪».‬‬

‫مندرجات حکم ورشکستگی ‪ :‬این ماده یکی دیگر از مندرجات حکم ورشکستگی را بیان میکند‪ .‬در حکم ورشکستگی تاریخ توقف اعالم‪ ،‬حکم‬
‫ورشکستگی بیان‪ ،‬عضو ناظر تعیین و نیز توقیف ورشکسته مشخص می شود‪.‬‬

‫توقیف ورشکسته ‪ :‬زمانی تاجر ورشکسته به موجب قرار توقیف و بازداشت میشود که به وظایف مندرج در مواد ‪ 413‬و ‪ 414‬عمل نکرده باشد‪.‬‬

‫پاسخ ‪ :‬ماده ‪.435‬‬ ‫سوال ‪ :‬در چه صورتی و در کجا قرار توقیف تاجر ورشکسته اعالم میگردد؟‬

‫ماده ‪« : 43۶‬قرار توقیف ورشکسته در مواقعی نیز داده خواهد شد که معلوم گردد به واسطه اقدامات خود از اداره و تسویه شدن عمل ورشکستگیمیخواهد‬
‫جلوگیری کند‪».‬‬

‫پاسخ ‪ :‬ماده ‪.435‬‬ ‫سوال ‪ :‬عالوه بر مورد ماده ‪ 435‬در چه مواقعی قرار توقیف ورشکسته صادر می شود؟‬

‫* توقیف ‪ :‬بازداشت‬

‫جلسه دویست و چهاردهم‬

‫ماده ‪: 43۷‬‬

‫«در صورتی که تاجر مقروض فرار کرده یا تمام یا قسمتی از دارایی خود را مخفی نموده باشد امین صلح میتواند بر حسب تقاضای یکیا چند نفر از‬
‫طلبکاران فوراً اقدام به مهر و موم نماید و باید بالفاصله این اقدام خود را به مدعیالعموم اطالع دهد‪».‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪472‬‬

‫این ماده در مورد جای است که مهر و موم به سرعت انجام میشود و اینکه حکم ورشکستگی صادر شود و عضو ناظر تعیین شود الزم نیست و مهر و موم‬
‫فوراً انجام می شود‪.‬‬

‫در دو حالت مهر و موم فوری انجام می شود ‪:‬‬

‫‪ .1‬تاجر بدهکار است و فرار کرده‪.‬‬

‫‪ .2‬در صورتی که تاج بخشی از دارایی خود را مخفی کرده باشد‪.‬‬

‫در این دو حالت دادگاه عمومی (امین صلح) منتظر عضو ناظر نمیماند و مهر و موم را انجام می دهد تا باقی اموال از بین نرود‪.‬‬

‫* امین صلح ‪ :‬امین صلح در حال حاضر همان دادگاه عمومی است که در زمان گذشته دادرس دادگاه بخش بوده است‪.‬‬

‫* مقروض ‪ :‬بدهکار (نه قرض دار)‬

‫سوال ‪ :‬در چه مواردی مهر و موم فوری و پیش از تعیین عضو ناظر انجام میشود؟ پاسخ ‪ :‬ماده ‪.437‬‬

‫ماده ‪« : 43۸‬انبارها و حجرهها و صندوق و اسناد و دفاتر و نوشتجات و اسباب و اثاثیه تجارتخانه و منزل تاجر باید مهر موم شود‪».‬‬

‫سوال ‪ :‬کدام اموال مهر و موم میشود؟ پاسخ ‪ :‬ماده ‪.438‬‬

‫* حجره ‪ :‬غرفه تجاری‪ ،‬اتاق کوچک در بازار‪ ،‬اتاق کاروانسراهای قدیمی‪ ،‬اتاقحوزه های علمیه‬ ‫* انبار ‪ :‬سوله‬

‫ماده ‪: 43۹‬‬

‫«در صورت ورشکستگی شرکتهای تضامنی ‪ -‬مختلط یا نسبی اموال شخصی شرکاء ضامن مهر و موم نخواهد شد مگر اینکه حکم ورشکستگی آنها نیز در‬
‫ضمن حکم ورشکستگی شرکت یا به موجب حکم جداگانه صادر شده باشد‪.‬‬

‫تبصره ‪ -‬در مورد این ماده و ماده فوق مستثنیات دین از مهر و موم معاف است‪».‬‬

‫زمانی که ورشکسته شرکت است‪ ،‬اموال شخصی شرکا قابل مهر و موم نخواهد بود مگر در یک حالت‪.‬‬

‫در مورد شرکتهای سرمایه ‪ :‬این امر بدیهی است چون شخصیت و دارایی شریک در این شرکت ها جایگاهی ندارد‪.‬‬

‫در مورد شرکتهای اشخاص ‪ :‬چون شرکای ضامن حضور دارند و شخصیت و دارایی آنها اهمیت دارد‪ ،‬این ماده اهمیت پیدا می کند که اصوال اموال‬
‫شرکای ضامن هم مهر و موم نمی شود مگر آنکه به موجب حکم دادگاه هم شرکت و هم شریک ضامن ورشکسته اعالم شود که در این صورت اموال هر‬
‫دو مهر و مو خواهد شد‪.‬‬

‫خالصه ‪ :‬اموال شریک حتی در شرکتهای اشخاص زمانی قابل مهر و موم است که حکم ورشکستگی خود شریک صادر شود چه در ضمن حکم ورشکستگی‬
‫شرکت و چه به موجب حکم جداگانه‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬در صورت ورشکستگی شرکت آیا اموال شرکا هم مهر و موم میشود؟ پاسخ ‪ :‬ماده ‪.439‬‬

‫سوال ‪ :‬چه اموالی به هیچ عنوان مهر و موم نمی شود؟ پاسخ ‪ :‬تبصره ماده ‪.439‬‬

‫مستثنیات دین ‪ :‬مهر و موم مقدمه صورت برداری و صورت برداری مقدمه فروش دارایی می باشد و چون مستثنیات دین قرار نیست فروخته شود مهر‬
‫و موم هم نسبت به این اموال انجام نمی شود‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪473‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫ماده ‪: 440‬‬

‫«محکمه در ضمن حکم ورشکستگی یا منتهی در ظرف پنج روز پس از صدور حکم یک نفر را به سمت مدیریت تصفیه معین میکند‪».‬‬

‫تعیین مدیر تصفیه ‪ :‬مدیر تصفیه و عضو ناظر عهده دار همه آنچه هستند که اداره تصفیه یکجا انجام میدهد‪ .‬عضو ناظر را دادگاه در حکم ورشکستگی‬
‫تعیین می کند‪ .‬مدیر تصفیه هم توسط دادگاه با یک تفاوت کوچک تعیین می شود‪ .‬دادگاه می تواند مدیر تصفیه را در حکم تعیین نکند و پس از صدور‬
‫حکم در یک بازه زمانی ‪ 5‬روزه مدیر تصفیه را تعیین کند‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬تعیین مدیر تصفیه با چه مرجعی و چگونه است؟ پاسخ ‪ :‬ماده ‪.440‬‬

‫ماده ‪« : 441‬اقدامات مدیر تصفیه برای تهیه صورت طلبکاران و اخطار به آنها و مدتی که در آن مدت طلبکاران باید خود را معرفی نمایند و به طورکلی‬
‫وظایف مدیر تصفیه عالوه بر آن قسمتی که به موجب این قانون معین شده بر طبق نظامنامه که از طرف وزارت عدلیه تنظیم میشود معین خواهدشد‪».‬‬

‫سوال ‪ :‬مدیر تصفیه عهده دار چه وظایفی است؟ پاسخ ‪ :‬ماده ‪.441‬‬

‫خالصه ‪ :‬بعضی از وظایف مدیر تصفیه همین مباحثی است که در مواد گفته شده از جمله تهیه لیست طلبکار ها و تعیین مدت که در ماده ‪ 441‬بیان‬
‫شده و بعضی در آیین نامه وزارت دادگستری تعیین شده اند‪.‬‬

‫ماده ‪« : 442‬میزان حقالزحمه مدیر تصفیه را محکمه در حدود مقررات وزارت عدلیه معین خواهد کرد‪».‬‬

‫سوال ‪ :‬میزان حق الزحمه مدیرتصفیه چه میزان است و چه مرجعی آن را تعیین میکند؟‬

‫پاسخ ‪ :‬میزان حق الزحمه را محکمه در حدود مقررات وزارت عدلیه مقرر خواهد کرد‪.‬‬

‫ماده ‪« : 443‬اگر مهر و موم قبل از تعیین مدیر تصفیه به عمل نیامده باشد مدیر مزبور تقاضای انجام آن را خواهد نمود‪».‬‬

‫سوال ‪ :‬مدیر تصفیه نسبت به مهر و موم اموال چه وظیفه ای دارد؟ پاسخ ‪ :‬ماده ‪.443‬‬

‫انجام مهر و موم ‪ :‬ممکن است وقتی مدیر تصفیه تعیین شود‪ ،‬مهر و موم توسط عضو ناظر از پیش انجام شده باشد یا پیش از تعیین عضو ناظر امین صلح‬
‫(دادگاه عمومی ) مهر و موم را انجام داده باشد‪ .‬اگر مهر و موم قبال توسط عضو ناظر یا دادگاه عمومی انجام شده باشد اما اگر انجام نشده باشد مدیر تصفیه‬
‫مهر و موم را انجام خواهد داد‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬اصل مهر و موم وظیفه عضو ناظر است‪ ،‬مدیر تصفیه تقاضای انجام آن را می کند اما اگر بخواهیم به عنوان وظیفه لیست کنیم‪ ،‬مهر و موم در لیست‬
‫و فهرست عضو ناظر قرار می گیرد‪.‬‬

‫ماده ‪« : 444‬عضو ناظر به تقاضای مدیر تصفیه به او اجازه میدهد که اشیاء ذیل را از مهر و موم مستثنی کرده و اگر مهر و موم شده است از توقیف خارج‬
‫نماید‪:‬‬

‫‪ - 1‬البسه و اثاثیه و اسبابی که برای حوائج ضروری تاجر ورشکسته و خانواده او الزم است‪.‬‬

‫‪ - 2‬اشیایی که ممکن است قریباً ضایع شود یا کسر قیمت حاصل نماید‪.‬‬

‫‪ - 3‬اشیایی که برای به کار انداختن سرمایه تاجر ورشکسته و استفاده از آن الزم است در صورتی که توقیف آنها موجب خسارت ارباب طلب باشد‪.‬‬

‫اشیاء مذکور در فقره ثانیه و ثالثه باید فوراً تقویم و صورت آن برداشته شود‪».‬‬

‫مهر و موم مستثنیات دین ‪ :‬یک فاصله بین حکم قانون و رویه حاکم وجود دارد به خصوص در نهاد های شبه قضایی مانند نهاد های کار وجود دارد‪.‬‬
‫مستثنیات دین قانوناً قابلیت توقیف و فروش را ندارد اما در عمل ممکن است مهر و موم شود چون مشخص نمی شود که مال جزء مستثنیات دین می‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪474‬‬

‫باشد یا خیر‪ .‬ممکن است یک مال در نگاه اول مستثنیات دین تشخیص داده نشود و مهر و موم شود اما بعدا‬
‫می توان آن را وارد مستثنیات دین کرد و از لیست مهر و موم خارج کرد‪.‬‬

‫خالصه ‪ :‬قانون مهر و موم و فروش مستثنیات دین ممکن نیست اما عمالً ممکن است مهر و موم شود اما اگر مهر و موم شد میتوان آن را خارج کرد‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬چه اموالی از مهر و موم استثنا هستند؟ پاسخ ‪ :‬ماده ‪.444‬‬

‫* البسه ‪ :‬لباس ها * اثاثیه ‪ :‬اثاث ها * قریباً ‪ :‬در زمان نردیک‬

‫* ضایع شدن ‪ :‬فاسد شدن * تقویم ‪ :‬قیمت گذاری * ارباب طلب ‪ :‬طلبکاران‬

‫ماده ‪: 44۵‬‬

‫«فروش اشیایی که ممکن است قریباً ضایع شده یا کسر قیمت حاصل کند و اشیایی که نگاه داشتن آنها مفید نیست و همچنین به کارانداختن سرمایه‬
‫تاجر ورشکسته با اجازه عضو ناظر به توسط مدیر تصفیه به عمل میآید‪».‬‬

‫پاسخ ‪ :‬ماده ‪.445‬‬ ‫سوال ‪ :‬در چه شرایطی مدیر تصفیه حق فروش اموال تاجر را خواهد داشت؟‬

‫نسبت به سه دسته از اموال امکان فروش وجود دارد ‪:‬‬

‫‪ .1‬اشیا سریع الفساد مانند میوه ها‪.‬‬

‫‪ .2‬آن دسته از اشیای که سریعاً کسر قیمت پیدا می کنند‪.‬‬

‫‪ .3‬اشیایی که نگهداری آنها هیچ فایده ای ندارد‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬فروش توسط مدیر تصفیه اما با نظارت و اجازه عضو ناظر صورت می گیرد‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا امکان به گردش درآوردن سرمای تاجر وجود دارد؟ پاسخ ‪ :‬بله با اجازه عضو ناظر ممکن است‪.‬‬

‫ماده ‪: 44۶‬‬

‫«دفتردار محکمه دفاتر تاجر ورشکسته را به اتفاق عضو ناظر یا امین صلحی که آنها را مهر و موم نموده است از توقیف خارج کرده پس ازآن که ذیل‬
‫دفاتر را بست آنها را به مدیر تصفیه تسلیم مینماید‪ .‬دفتردار باید در صورتمجلس کیفیت دفاتر را به طور خالصه قید کند ‪ -‬اوراق تجارتی هم که وعده‬
‫آنها نزدیک است یا باید قبولی آنها نوشته شود و یانسبت به آنها باید اقدامات تامینیه به عمل آید از توقیف خارج شده در صورتمجلس ذکر و به مدیر‬
‫تصفیه تحویل میشود تا وجه آن را وصول نماید وفهرستی که از مدیر تصفیه گرفته میشود به عضو ناظر تسلیم میگردد ‪ -‬سایر مطالبات را مدیر تصفیه‬
‫در مقابل قبضی که میدهد وصول مینماید مراسالتی که به اسم تاجر ورشکسته میرسد به مدیر تصفیه تسلیم و به توسط او باز میشود و اگر خود‬
‫ورشکسته حاضر باشد در باز کردن مراسالتمیتواند شرکت کند‪».‬‬

‫سوال ‪ :‬چه مقامی و چگونه دفاتر تاجر را میبندد؟ ‪ /‬تکلیف بستن دفاتر تاجر چیست؟ پاسخ ‪ :‬ماده ‪.446‬‬

‫* امین صلح ‪ :‬دادگاه عمومی‬ ‫* دفتردار محکمه ‪ :‬مدیر دفتر دادگاه‬

‫علت بستن ذیل دفاتر ‪ :‬اضافه نشدن مورد دیگری به دفاتر نکته ‪ :‬منظور از اوراق تجاری در اینجا اسناد تجاری است‪.‬‬

‫اقدامات تامینی ‪ :‬مانند برگشت خوردن یا واخواست شدن‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪475‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫سایر مطالبات ‪ :‬آن دسته از مطالبات که مستند به سند تجاری نمی باشد‪ ،‬مانند بدهی قائممقام شکسته مدیرتصفیه خواهد بود چون خود ورشکسته نمی‬
‫تواند دریافتی داشته باشد‪ .‬بدهکار بدهی را به مدیر تصفیه می پردازد و در قبال آن یک رسید دریافت می کند‪.‬‬

‫* مراسالت ‪ :‬جمع رساله‪ ،‬نامه ها‬

‫ماده ‪: 44۷‬‬

‫«تاجر ورشکسته در صورتی که وسیله دیگری برای اعاشه نداشته باشد میتواند نفقه خود و خانوادهاش را از دارایی خود درخواست کند‪ -‬در این صورت‬
‫عضو ناظر نفقه و مقدار آن را با تصویب محکمه معین مینماید‪».‬‬

‫سوال ‪ :‬تکلیف نفقه تاجر و خانواده او چه خواهد شد؟ پاسخ ‪ :‬ماده ‪.447‬‬

‫مطالبه نفقه ‪ :‬تاجر می تواند نفقه خود و افراد واجب النفقه خود را مطالبه کند و عضو ناظر نوع و میزان نفقه را تایید و به تصویب دادگاه‬
‫می رساند‪.‬‬

‫* اعاشه ‪ :‬زندگی کردن‬

‫مثال ‪ :‬ممکن است تاجر مدرس یا وکیل باشد و ‪ ...‬یعنی بتواند هزینه های زندگی خود را از طریق دیگری به دست آورد‪.‬‬

‫ماده ‪: 44۸‬‬

‫«مدیر تصفیه تاجر ورشکسته را برای بستن دفاتر احضار مینماید برای حضور او منتها چهل و هشت ساعت مهلت داده میشود درصورتی که تاجر حاضر‬
‫نشد با حضور عضو ناظر اقدام به عمل خواهد آمد ‪ -‬تاجر ورشکسته میتواند در موقع کلیه عملیات تامینیه حاضر باشد‪».‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا برای بستن دفاتر تاجر احضار می شود؟ آیا حضور او الزم است؟ پاسخ ‪ :‬ماده ‪.448‬‬

‫نکته ‪ :‬عدم حضور تاجر مانع انجام عملیات نمی باشد‪.‬‬ ‫* منتها ‪ :‬نهایتاً‪ ،‬حداکثر‬

‫ماده ‪: 44۹‬‬

‫«در صورتی که تاجر ورشکسته صورت دارایی خود را تسلیم ننموده باشد مدیر تصفیه آن را فوراً به وسیله دفاتر و اسناد مشارالیه و سایراطالعاتی که‬
‫تحصیل مینماید تنظیم میکند‪».‬‬

‫ممکن است خود تاجر صورت دارایی را تنظیم و تهیه کرده باشد و مندرج با اوامر مواد ‪ 113‬و ‪ 114‬باشد یا اینکه این اقدام را انجام نداده باشد‪.‬‬

‫پاسخ ‪ :‬ماده ‪.449‬‬ ‫سوال ‪ :‬شیوه تنظیم صورت دارایی توسط مدیر تصفیه چگونه است؟‬

‫ماده ‪: 4۵0‬‬

‫«عضو ناظر مجاز است که راجع به تنظیم صورت دارایی و نسبت به اوضاع و احوال ورشکستگی از تاجر ورشکسته و شاگردها ومستخدمین او و همچنین‬
‫از اشخاص دیگر توضیحات بخواهد و باید از تحقیقات مذکوره صورتمجلس ترتیب دهد‪».‬‬

‫سوال ‪ :‬عضو ناظر برای تنظیم صورت دارایی مجاز به انجام چه تحقیقاتی است؟ پاسخ ‪ :‬ماده ‪.450‬‬

‫تحقیقات ‪ :‬عضو ناظر یک صورت دارایی دارد که خود تاجر یا مدیر تصفیه آن را تهیه کرده است‪ ،‬عضو ناظر بررسی می کند که آیا این صورت دارایی‬
‫صحیح است یا خیر که این عمل با تحقیقات امکان پذیر است‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪476‬‬

‫جلسه دویست و پازندهم‬

‫مبحث دوم ‪ -‬در رفع توقیف و ترتیب صورت دارایی‬

‫سوال‪ :‬حکم احضار و حضور تاجر برای تنظیم صورت دارایی چیست؟‬

‫پاسخ ‪ :‬تنظیم صورت دارایی وظیفه مدیر تصفیه است‪ ، .‬تاجر باید احضار شود و حضور او مانع نمی باشد‪.‬‬

‫ماده ‪ « :4۵1‬مدیر تصفیه پس از تقاضای رفع توقیف شروع به تنظیم صورت دارایی نموده و تاجر ورشکسته را هم در این موقع احضار میکند ولیعدم‬
‫حضور او مانع از عمل نیست‪».‬‬

‫سوال‪ :‬صورت دارایی در چند نسخه تنظیم میشود و نسخه ها در اختیار چه مقامی قرار میگیرد؟‬

‫پاسخ‪ :‬در دو نسخه که یکی به دفتر دادگاه داده میشود و یکی هم در اختیار مدیر تصفیه می ماند‪.‬‬

‫ماده ‪ « :4۵2‬مدیر تصفیه به تدریجی که رفع توقیف میشود صورت دارایی را در دو نسخه تهیه مینماید‪ .‬یکی از نسختین به دفتر محکمه تسلیمشده و‬
‫*نسختین‪ :‬یعنی یکی از دو نسخه‬ ‫دیگری در نزد او میماند‪».‬‬

‫سوال‪ :‬مدیر تصفیه جهت تنظیم صورت دارایی و قیمت گذاری اموال از چه اشخاصی میتواند کمک بگیرد؟‬

‫پاسخ‪ :‬از هر شخصی که الزم بداند‪ ،‬مانند کارشناس‪ ،‬امالکی‪ ،‬هر فرد مطلعی‬

‫ماده ‪« :4۵3‬مدیر تصفیه میتواند برای تهیه صورت دارایی و تقویم اموال از اشخاصی که الزم بداند استمداد کند صورت اشیایی که موافق ماده ‪444‬در‬
‫تحت توقیف نیامده ولی قبالً تقویم شده است ضمیمه صورت دارایی خواهد شد‪* ».‬استمداد کند‪ :‬یعنی کمک بگیرد‪.‬‬

‫مدیر تصفیه تحت نظارت عضو ناظر اداره کننده است‪.‬‬

‫سوال‪ :‬مدیر تصفیه چه مواردی را چگونه و در چه مهلتی بایستی به عضو ناظر گزارش نماید؟‬

‫ماده ‪:4۵4‬‬

‫« مدیر تصفیه باید در ظرف پانزده روز از تاریخ ماموریت خود صورت خالصه از وضعیت ورشکستگی و همچنین از علل و اوضاعی کهموجب آن شده و نوع‬
‫ورشکستگی که ظاهراً به نظر میآید ترتیب داده به عضو ناظر بدهد‪ .‬عضو ناظر صورت مزبور را فوراً به مدعیالعموم ابتدایی محل تسلیم مینماید‪».‬‬

‫علل و اوضاعی کهموجب آن شده‪ :‬علت به وجود آمدن ورشکستگی‪ ،‬مثال کسب و کار اینترنتی بوده و ناشی از قطعی اینترنت بوده یا تقصیر‪ ،‬تقلب‪،‬‬
‫مخارج بیش از حد و ‪...‬‬

‫مدعیالعموم ابتدایی محل‪ :‬منظور دادستان است‪.‬‬

‫سوال‪ :‬آیا مقامات دادسرا هم نسبت به اقداماتی که در پروسه وفرآیند ورشکستگی انجام میگردد حق نظارت دارد؟‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪477‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫ماده ‪:4۵۵‬‬
‫« صاحب منصبان پارکه میتوانند فقط به عنوان نظارت به منزل تاجر ورشکسته رفته و در حین برداشتن صورت دارایی حضور به هم رسانند‪ .‬مامورین‬
‫پارکه در هر موقع حق دارند به دفاتر و اسناد و نوشتجات مربوطه به ورشکستگی مراجعه کنند‪.‬‬
‫این مراجعه نباید باعث تعطیل جریان امر باشد‪* ».‬صاحب منصبان پارکه‪ :‬لفظی است فرانسوی‪ ،‬یعنی مقامات دادسرا‬
‫نباید باعث تعطیل جریان امر باشد‪ :‬مانع فرآیند ورشکستگی هم نمی توانند شوند‪.‬‬

‫مبحث سوم ‪ -‬در فروش اموال و وصول مطالبات‬

‫در ورشکستگی ابتدا اموال مهر و موم میش ود‪ ،‬سپس صورت برداری شده و ممکن است اموالی از مستثنیات دین محسوب و از مهر و موم خارج شود و یا‬
‫ممکن است اموالی مسترد شود‪ .‬پس از تنظیم صورت دارایی باید فروش آن اموال آغاز شود‪ .‬تاجر ورشکستکه ممکن است مطالباتی هم داشته باشد و قبل‬
‫از اینکه مطالباتشان را بگیرند ز مان بدهی هایشان هم فرا میرسد و به این علت ممکن است ورشکسته شده باشد‪.‬‬

‫سوال‪ :‬چه اموالی و چه زمانی به مدیر تصفیه تحویل میشود؟‬

‫پاسخ‪ :‬همه اموال جز موارد استثنایی تحویل میشود بعد از اینکه صورت دارایی آن مشخص شد‪.‬‬

‫ماده ‪:4۵۶‬‬

‫«پس از تهیه شدن صورت دارایی تمام مالالتجاره و وجه نقد و اسناد طلب و دفاتر و نوشتجات و اثاثیه (به غیر از مستثنیات دین) واشیاء تاجر ورشکسته‬
‫به مدیر تصفیه تسلیم میشود‪ * ».‬تمام مالالتجاره‪ :‬همه سرمایه ای که در مسیر تجارت از آن استفاده میشود‪.‬‬

‫سوال‪ :‬نسبت به وصول مطالبات و فروش اموال مدیر تصفیه چه وظیفه ای دارد؟‬

‫ماده ‪:4۵۷‬‬

‫« مدیر تصفیه با نظارت عضو ناظر به وصول مطالبات مداومت مینماید و همچنین میتواند با اجازه مدعیالعموم و نظارت عضو ناظر بهفروش اثاثالبیت و‬
‫مالالتجاره تاجر مباشرت نماید لیکن قبالً باید اظهارات تاجر ورشکسته را استماع یا الاقل مشارالیه را برای دادن توضیحات احضارکند ‪ -‬ترتیب فروش به‬
‫موجب نظامنامه وزارت عدلیه معین خواهد شد‪».‬‬

‫به وصول مطالبات مداومت مینماید‪ :‬یعنی یک کار همیشگی و مستمر است که باید به طور مداوم انجام دهد‪.‬‬

‫اثاثالبیت‪ :‬غیر از مستثنیات دین است‪.‬‬

‫باید اظهارات تاجر ورشکسته را استماع کند‪ :‬مثال میتواند ادله ای بیاورد که اگر تا دو ماه دیگر اقدام به فروش نکنید و مطالبات را وصول کنید مشکل‬
‫حل میشود‪ ،‬یا اینکه اموال را با قیمت باالتری به فروش برساند‪.‬‬

‫سوال‪ :‬آیا مدیر تصفیه حق صلح هم دارد؟‬

‫مثال داور زمانی میتواند طرفین را به صلح دعوت کند که در قرارداد باشد‪ .‬اگر در قرارداد داوری نسبت به حق صلح و سازش داوران اتخاذ تصمیم نشده‬
‫حق صلح و سازش ندار ند‪ .‬در مورد وکیل دادگستری اینکه نمیتواند صلح کند مگر اینکه در وکالت نامه اش تصریح شده باشد‪ .‬اما وکیل در اداره کار میتوانند‬
‫صلح کنند چون نماینده تام االختیار می باشند‪ .‬چون در این مورد زد و بند میشود بهتر است این حق صلح را از او بگیریم‪.‬‬

‫ماده ‪:4۵۸‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪478‬‬

‫« نسبت به تمام دعاوی که هیات طلبکارها در آن ذینفع میباشند مدیر تصفیه با اجازه عضو ناظر میتواند دعوی را به صلح خاتمه دهد اگرچه دعاوی‬
‫مزبوره راجع به اموال غیرمنقول باشد و در این مورد تاجر ورشکسته باید احضار شده باشد‪».‬‬

‫• اجازه‪ :‬منظور اذن است‪ ،‬در قانون تقریبا در همه موارد به جای اذن از کلمه اجازه استفاده شده است‪ .‬اذن موافقت قبلی است و اجازه‬

‫موافقت بعدی است‪.‬‬

‫اگرچه دعاوی مزبوره راجع به اموال غیرمنقول باشد‪ :‬همیشه در خصوص اموال غیر منقول سخت گیری بیشتر است‪ ،‬مثال قیم میتواند اموال مولی‬
‫علیه را بفروشد اما در مورد اموال غیر منقول نمیتواند مگر با اذن دادستان‪.‬‬

‫در این مورد تاجر ورشکسته باید احضار شده باشد ‪ :‬یعنی از او میخواهیم که حضورداشته باشد تا نسبت به دعوا خاتمه به صلح داده شود‪.‬‬

‫سوال‪ :‬صلح الزم االجرا موضوع ماده ‪ 458‬باید چه شرایطی داشته باشد؟‬

‫در مواردی این صلح الزم االجرا نخواهد بود یا به عبارتی برای اینکه الزم االجرا شود باید شرایطی داشته باشد‪.‬‬

‫ماده ‪:4۵۹‬‬

‫«اگر موضوع صلح قابل تقویم نبوده یا بیش از پنج هزار ریال باشد صلح الزماالجرا نخواهد بود مگر اینکه محکمه آن صلح را تصدیق نماید در موقع تصدیق‬
‫صلحنامه تاجر ورشکسته احضار میشود و در هر صورت مشارالیه حق دارد که به صلح اعتراض کند‪ ،‬اعتراض ورشکسته در صورتی که صلح راجع به اموال‬
‫غیرمنقول باشد برای جلوگیری از صلح کافی خواهد بود تا محکمه تکلیف صلح را معین نماید‪».‬‬

‫این ماده مکمل ماده ‪ 458‬می باشد‪.‬‬

‫اگر موضوع صلح قابل تقویم نبوده‪ :‬به هر دلیلی قابل قیمت گذاری نیست مثال عتیقه است‪.‬‬

‫صلح اگر موضوعش مال غیر قابل تقویم یا مال بیش از پانصد تومان باشد زمانی که دادگاه تصدیق کند فقط الزم االجرا میشود و تاجر حق اعتراض به صلح‬
‫را دارد‪.‬‬

‫نکته‪ :‬اگر مال غیر منقول باشند صرف اعتراض تاجر مانع از الزم االجرا شدن صلح میشود تا دادگاه تعیین تکلیف کند‪ ،‬اما اگر مال منقول باشد باید غیر‬
‫قابل تقویم و یا بیش از پانصد تومان باشد‪.‬‬

‫سوال‪ :‬مدیر تصفیه با حاصل فروش و وصول مطالبات چه کاری انجام میدهد؟‬

‫ماده ‪:4۶0‬‬

‫«وجوهی که به توسط مدیر تصفیه دریافت میشود باید فوراً به صندوق عدلیه محل تسلیم گردد‪ .‬صندوق مزبور حساب مخصوصی برایعمل ورشکسته‬
‫اعم از عایدات و مخارج باز میکند وجوه مزبور از صندوق مسترد نمیگردد مگر به حواله عضو ناظر و تصدیق مدیر تصفیه‪».‬‬

‫وجوهی که به توسط مدیر تصفیه دریافت میشود‪ :‬منظور وجوهی که از طریق وصول مطالبات و فروش دریافت میشود‪.‬‬

‫به صندوق عدلیه محل تسلیم گردد‪ :‬االن به دلیل یکپارچه شدن حساب ها عمال این موضوع سالبه به انتفاع شده است‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪479‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫جلسه دویست و شازندهم‬

‫مبحث چهارم ‪ -‬در اقدامات تامینی‬

‫ماده ‪: 4۶1‬‬

‫«مدیر تصفیه مکلف است از روز شروع به ماموریت اقدامات تامینیه برای حفظ حقوق تاجر ورشکسته نسبت به مدیونین او به عملآورد‪».‬‬

‫اقدامات تامینی ‪ :‬یکی از وظایف مدیر تصفیه انجام اقدامات تامینی است اقدامات تامینی یعنی اقداماتی که حقوق تاجر را در امنیت قرار بدهد‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬در راستای حفظ حقوق تاجر نسبت به بدهکارانش مدیر تصفیه چه وظیفه ای دارد؟ پاسخ ‪ :‬انجام اقدامات تامینی‪.‬‬

‫حفظ حقوق ‪ :‬در ورشکستگی باید حقوق دو دسته از افراد حفظ شود؛ هم حقوق تاجر و هم حقوق طلبکاران مانند دعاوی کار که هم باید حقوق کارگر و‬
‫هم موقع کارفرما حفظ شود‪.‬‬

‫مبحث پنجم ‪ -‬در تشخیص مطالبات طلبکارها‬

‫تشخیص مطالبات طلبکارها بسیار مهم است و شاید سخت ترین و دشوارترین کار هم همین مورد باشد؛ اول باید مشخص شود که طلبکاران حقیقی چه‬
‫اشخاصی هستند و چه میزان طلب دارد‪.‬‬

‫* مطالبات ‪ :‬طلب ها * تشخیص ‪ :‬تعیین‪ ،‬تمیز‬

‫ماده ‪: 4۶2‬‬

‫«پس از صدور حکم ورشکستگی طلبکارها مکلفند ‪ -‬در مدتی که به موجب اخطار مدیر تصفیه در حدود نظامنامه وزارت عدلیه معینشده ‪ -‬اسناد طلب‬
‫خود یا سواد مصدق آن را به انضمام فهرستی که کلیه مطالبات آنها را معین مینماید به دفتردار محکمه تسلیم کرده قبض دریافتدارند‪».‬‬

‫ارائه اسناد ‪ :‬ماده ‪ 462‬در مورد وظیفه ای می باشد که طلبکار ها دارند؛ این که باید همه اسناد و مدارکی که راجع به طلب خود دارند به دفتر دادگاه‬
‫ارائه دهند‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬طلبکاران در راستای تشخیص مطالبات چه وظیفه و تکلیفی دارند؟ پاسخ ‪ :‬ماده ‪.462‬‬

‫تعیین مدت ‪ :‬قبالً دانستیم که مدت ها در مباحث ورشکستگی مطابق نظامنامه وزارت دادگستری خواهد بود‪.‬‬

‫اسناد طلب ‪ :‬سند رسمی‪ ،‬چک‪ ،‬سفته‪ ،‬برات و ‪ ...‬حتی یک پیامک به انضمام رسید پرداخت‪.‬‬

‫سواد مصدق ‪ :‬سواد یعنی سیاهی در مقابل بیاض که به معنی سفیدی است‪ .‬مصدق یعنی گواهی و تصدیق شده؛ در گذشته اکثر افراد بیسواد بودند و‬
‫وقتی روی یک برگه یادداشتی می شد می دیدند که برگه سفید‪ ،‬سیاه شده است لذا از آن زمان به برگه نوشته شده سیاهه می گویند‪ .‬در حال حاضر‬
‫«کپی برابر اصل یک سند» همان سواد مصدق است‪.‬‬

‫مطالبات وزارت دارایی ‪ :‬یکی از طلبکارانی که در همه جا حاضر است دارایی می باشد‪ ،‬دارایی میتواند از تاجر ورشکسته هم طلبکار باشد که معموالً‬
‫همینطور است‪ .‬طبق ماده ‪ 30‬قانون مالیات بر درآمد در سال ‪ 35‬مطالبات دارایی بر تاجر ورشکسته را ممتاز اعالم کرده است‪.‬‬

‫نسخ و تخصیص ‪ :‬طبق آموزه های اصول فقه می دانید که اگر یک قانون خاص باشد ولو مقدم و پس از آن یک قانون عام ایجاد شود‪ ،‬هرچند که عام‬
‫موخر‪ ،‬معارض با خاص مقدم باشد اما آن را نقض نمی کند و همچنان رابطه بین آن ها تخصیص است‪ .‬اما اگر ابتدا یک قانون ایجاد شود و پس از الزم‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪480‬‬

‫االجرا شدن قانون دیگری بیاید قانون قبلی نسخ می شود‪ .‬تخصیص مربوط به زمانی است که دو قانون معارض همراه هم بیایند یا اول عام بیاید که خاص‬
‫آن را تخصیص می زند‪.‬‬

‫تخصیص عام موخر ‪ :‬در مباحث اصول فقه و نظرات دیوان این موضوع مشهود است که اگر ابتدا یک قانون خاص باشد و پس از آن یک قانون عام ایجاد‬
‫شود‪ ،‬قانون خاص همچنان قدرت تخصیص عام را دارد یعنی عام بعدی را تخصیص می زند‪.‬‬

‫تخصیص قانون مالیات بر دارایی ‪ :‬در قانون تصفیه امور ورشکستگی که مصوب ‪ 1318‬است‪ ،‬برای پرداخت دیون ورشکسته ترتیب خاصی را مقرر کرده‬
‫است و طلبکاران را به پنج طبقه تقسیم کرده است که این قانون خاص است و مقدم‪ .‬ماده ‪ 30‬قانون مالیات بر درآمد ‪ 1335‬که چندین سال بعد تصویب‬
‫شده هر چند عام است و عمومیت دارد اما نمی تواند راجع به ورشکستگی موثر باشد و عام را نسخ کند چون قانون تصفیه امور ورشکستگی قانون خاص‬
‫است‪.‬‬

‫رای وحدت رویه ‪ :‬این نظر در رای وحدت رویه شماره ‪ 212‬سال ‪ 1350‬بیان شده است‪ .‬یک قانون در سال ‪ 1318‬و یک قانون در سال ‪ 1335‬تصویب‬
‫شده است؛ در نتیجه استنباط متفاوت از این دو قانون اختالفی شکل گرفته و آراء معارضی صادر شده است که نهایتاً در سال ‪ 1350‬رای وحدت رویه‬
‫شماره ‪ 212‬صادر شده و مقرر کرده که دیون و مطالبات دارایی طلب ممتاز نمی باشد‪.‬‬

‫رای وحدت رویه شماره ‪ 212‬هیئت عمومی وحدت رویه ‪:‬‬

‫«رأی هیأت عمومی دیوانعالی کشور قانون تصفیه امور ورشکستگی مصوب ‪ 1318‬ترتیب خاصی برای پرداخت دیون ورشکسته مقرر داشته و بستانکاران‬
‫از ورشکسته را به پنج طبقه تقسیم و حق تقدم هر طبقه را برطبقه دیگر تصریح نموده و ماده (‪ )30‬قانون مالیات بردرآمد مصوب ‪ 1335‬راجع به وصول‬
‫مالیات و جرایم آن از اموال و دارایی عموم مؤدیان ناظر به اشخاص ورشکسته که وضع مالی آنها تابع قانون خاصی میباشد نبوده و آرای شعب پنجم و‬
‫دهم دیوانعالی کشور که وزارت دارایی را درمورد وصول مالیات و جرایم متعلق به آن از بازرگان و رشکسته در طبقه پنجم و در ردیف سایر بستانکاران‬
‫عادی شناخته صحیحاً صادر گردیده و به اکثریت آرا تأیید میشود این رأی بر طبق قانون وحدترویه قضایی مصوب تیرماه ‪ 1328‬برای دادگاهها در موارد‬
‫مشابه الزماالتباع است‪».‬‬

‫جمع بندی ‪ :‬سوال ‪ :‬آیا مطالبات وزارت دارایی از تاجر ورشکسته طلب ممتاز می باشد؟‬

‫پاسخ ‪ :‬طبق رای وحدت رویه شماره ‪ 212‬این مطالبات طلب عادی است نه ممتاز؛ این رای وحدت رویه چنین مقرر نموده است «وزارت دارایی در مورد‬
‫وصول مالیات و جرایم متعلق به آن از بازرگان ورشکسته در ردیف بستانکاران عادی است و طلب ممتاز محسوب نمی گردد‪».‬‬

‫نکته آزمونی ‪ :‬شماره آراء وحدت رویه در آزمون اهمیتی ندارد‪.‬‬

‫ماده ‪: 4۶3‬‬

‫«تشخیص مطالبات طلبکارها در ظرف سه روز از تاریخ انقضای مهلت مذکور در ماده قبل شروع شده و بدون وقفه در محل و روز وساعتی که از طرف عضو‬
‫ناظر معین میگردد ‪ -‬به ترتیبی که در نظامنامه معین خواهد شد ‪ -‬تعقیب میشود‪».‬‬

‫تشخیص مطالبات ‪ :‬یک مهلت به طلبکاران داده میشود تا اسناد طلب خود را ارائه کند و این مهلت تمام میشود‪ ،‬با انقضای این مدت ظرف سه روز مدیر‬
‫تصفیه کار تشخیص مطالبات را آغاز میکند و تا زمانی که پایان یافته آن را ادامه می دهد‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬تشخیص مطالبات چه زمانی شروع میشود و تا کی ادامه می یابد؟ پاسخ ‪ :‬ماده ‪.463‬‬

‫* تعقیب شدن ‪ :‬پیگیری شدن‪.‬‬

‫ماده ‪: 4۶4‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪481‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫«هر طلبکاری که طلب او تشخیص یا جزء صورتحساب دارایی منظور شده میتواند در حین تشخیص مطالبات سایر طلبکارها حضوربه هم رسانیده و‬
‫نسبت به طلبهایی که سابقاً تشخیص شده یا فعالً در تحت رسیدگی است اعتراض نماید ‪ -‬همین حق را خود تاجر ورشکسته همخواهد داشت‪».‬‬

‫سوال ‪ :‬در فرایند تشخیص مطالبات چه افرادی حق حضور و حق اعتراض دارند؟ پاسخ ‪ :‬ماده ‪.464‬‬

‫مثال ‪ :‬طلبکاری که طلب او اول از همه تایید شده است می تواند نسبت به تشخیص طلب‪ ،‬طلبکار های بعدی حاضر شود و اعتراض نماید‪ .‬طلبکار دهم‬
‫هم می تواند نسبت طلب های قبلی که تایید شده اعتراض نماید‪.‬‬

‫ماده ‪: 4۶۵‬‬

‫«محل اقامت طلبکارها و وکالی آنها در صورتمجلس تشخیص مطالبات معین و به عالوه توصیف مختصری از سند داده میشود وتعیین قلمخوردگی یا‬
‫تراشیدگی یا الحاقات بینالسطور نیز باید در صورتمجلس قید و این نکته مسلم شود که طلب مسلم یا متنازعفیه است‪».‬‬

‫سوال ‪ :‬مندرجات صورت مجلس تشخیص مطالبات شامل چه چیزهایی است؟ پاسخ ‪ :‬ماده ‪.465‬‬

‫* الحاقات بین السطور ‪ :‬نوشته های بین خطوط‪ * .‬متنازع فیه ‪ :‬در آن اختالف نظر است‪ * .‬مسلم ‪ :‬قطعی‬

‫ماده ‪« : 4۶۶‬عضو ناظر میتواند به نظر خود امر به ابراز دفاتر طلبکارها دهد یا از محکمه محل تقاضا نماید صورتی از دفاتر طلبکارها استخراج کردهو نزد‬
‫او بفرستد‪».‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا طلبکارها نسبت به ابراز دفاتر خود یا صورتی از آن ها وظیفه ای دارند؟ پاسخ ‪ :‬ماده ‪.466‬‬

‫ماده ‪: 4۶۷‬‬

‫«اگر طلب مسلم و قبول شد مدیر تصفیه در روی سند عبارت ذیل را نوشته امضاء نموده و عضو ناظر نیز آن را تصدیق میکند‪:‬‬

‫"جزو قروض …… مبلغ …… قبول شد به تاریخ……"‬

‫هر طلبکار باید در ظرف مدت و به ترتیبی که به موجب نظامنامه وزارت عدلیه معین میشود التزام بدهد طلبی را که اظهار کرده طلب حقیقی و بدون‬
‫قصد استفاده نامشروع است‪».‬‬

‫سوال ‪ :‬تشریفات قبول طلب چیست؟ پاسخ ‪ :‬ماده ‪.467‬‬

‫نکته ‪ :‬مدیر تصفیه تاریخ و مبلغ و عنوان بدهی را قید می کند و عضو ناظر آن را تایید می نماید؛ همینطور طلبکار باید التزام دهد که این طلب حقیقی‬
‫است و قصد نامشروع (مانند اضرار به طلبکاران) در میان نبوده است‪ * .‬التزام بدهد ‪ :‬تعهد بدهد‬

‫ماده ‪: 4۶۸‬‬

‫«اگر طلب متنازعفیه واقع شده عضو ناظر میتواند حل قضیه را به محکمه رجوع و محکمه باید فوراً از روی راپرت عضو ناظر رسیدگینماید محکمه میتواند‬
‫امر دهد که با حضور عضو ناظر تحقیق در امر به عمل آید و اشخاصی را که میتوانند راجع به این طلب اطالعاتی دهند عضوناظر احضار یا از آنها کسب‬
‫اطالع کند‪».‬‬

‫رسیدگی به طلب متنازع فیه ‪ :‬طلب متنازع فیه به دادگاه ارجاع می شود و خود عضو ناظر نمی تواند رسیدگی را انجام دهد؛ دادگاه میتواند مبتنی بر‬
‫گزارش عضو ناظر به این موضوع رسیدگی کند و یا خود تحقیقات را انجام دهد که البته باید با حضور عضو ناظر باشد‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬اگر طلب طلبکار متنازع فیه واقع شود و مدیر تصفیه آن را مسلم تشخیص ندهد تکلیف چیست؟ پاسخ ‪ :‬ماده ‪.468‬‬

‫ماده ‪: 4۶۹‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪482‬‬

‫«در موقعی که اختالف راجع به تشخیص طلبی به محکمه رجوع شده و قضیه طوری باشد که محکمه نتواند در ظرف پانزده روز حکمصادر کند باید بر‬
‫حسب اوضاع امر دهد که انعقاد مجلس هیات طلبکارها برای ترتیب قرارداد ارفاقی به تاخیر افتد و یا اینکه منتظر نتیجه رسیدگی نشدهو مجلس مزبور‬
‫منعقد شود‪».‬‬

‫تاخیر در جلسه قرارداد ارفاقی ‪ :‬طلبکار ها باید مشخص شوند و سپس جلسه ای برای قرارداد ارفاقی تشکیل شود‪ ،‬اگر یک طلب متنازع فیه پیش‬
‫آمده باشد و دادگاه نتواند به سرعت تصمیم گیری کند‪ ،‬جلسه انعقاد قرارداد ارفاقی به تاخیر خواهد افتاد یا بدون توجه به نتیجه دادرسی تشکیل خواهد‬
‫شد‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬اگر دادگاه امکان صدور حکم به طور فوری و ظرف ‪ 15‬روز نداشته باشد این تاخیر بر تشکیل مجلس قرارداد ارفاقی چه تاثیر خواهد داشت؟‬
‫پاسخ ‪ :‬ماده ‪.469‬‬

‫ماده ‪: 4۷0‬‬

‫«محکمه میتواند در صورت تصمیم به انعقاد مجلس قرار دهد که صاحب طلب متنازعفیه معادل مبلغی که محکمه در قرار مزبور معینمیکند موقتاً‬
‫طلبکار شناخته شده در مذاکرات هیات طلبکارها برای مبلغ مذکور شرکت نماید‪».‬‬

‫طلبکار موقت ‪ :‬اگر طلب متنازع فیه باشد ممکن است جلسه به تاخیر افتد یا جلسه تشکیل شود اما منتظر صدور حکم نباشد‪ ،‬اگر قرار باشد جلسه‬
‫تشکیل شود دادگاه یک قرار صادر می کند که به موجب آن شخصی موقتاً طلبکار به حساب آید تا نتیجه قطعی دادگاه مشخص شود‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا ممکن است طلبکاری که طلب اختالفی است‪ ،‬موقتاً طلبکار شناخته شود؟ پاسخ ‪ :‬ماده ‪.470‬‬

‫* قرار دهد ‪ :‬منظور صدور قرار است‪.‬‬

‫جلسه دویست و هفدهم‬

‫اگر طلبی مورد نزاع و اختالف بین مدیر تصفیه و طلبکار واقع شود‪ ،‬اگر طلب مورد نزاع باشد( طلب متنازع فیه) ممکن است منجر به تاخیر جلسه هیئت‬
‫طلبکارها گردد و یا ممکن است جلسه برگزار شود‪ ،‬زمانی که جلسه بخواهد برگزار شود دادگاه میتواند آن را قبول کند تا اینکه طلبکار هم بتواند در آن‬
‫جلسه شرکت کند‪ .‬این امر یک استثنا دارد که اگر طلب موضوع یک تعقیب کیفری باشد مثال اینکه در نتیجه کالهبرداری یا تحصیل مال نامشروع بوده‪،‬‬
‫طلبی که مورد تعقیب کیفری است نمیتواند موقتا قبول شود‪.‬‬

‫سوال‪ :‬آیا طلبی که موضوع تعقیب کیفری است میتواند موقتا قبول شود؟‬

‫ماده ‪:4۷1‬‬

‫«در صورتی که طلبی مورد تعقیب جزایی واقع شده باشد محکمه میتواند قرار تاخیر مجلس را بدهد ولی اگر تصمیم به عدم تاخیرمجلس نمود نمیتواند‬
‫صاحب آن طلب را موقتاً جزو طلبکاران قبول نماید و مادام که محاکم صالحه حکم خود را ندادهاند طلبکار مزبور نمیتواند بههیچ وجه در عملیات راجعه‬
‫به ورشکستگی شرکت کند‪».‬‬

‫نمیتواند صاحب آن طلب را موقتاً جزو طلبکاران قبول نماید ‪ :‬یعنی امکان قبولی موقت هم وجود ندارد‪.‬‬

‫محاکم صالحه‪ :‬منظور دادگاه کیفری است‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪483‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫نمیتواند بههیچ وجه در عملیات راجعه به ورشکستگی شرکت کند ‪ :‬کان لم یکن تلقی میشود تا تکلیف مشخص شود‪.‬‬

‫سوال‪ :‬چه زمانی قرارداد ارفاقی و سایر عملیات راجع به ورشکستگی مورد اقدام و جریان واقع میشود؟‬

‫دو موعد در مواد قبل داشتیم‪:‬‬

‫‪ .1‬در ماده‪ 462‬بود که به موجب نظام نامه وزارت دادگستری مشخص میشود برای اینکه طلبکارها اسناد طلب خود را ارائه کنند‪.‬‬

‫‪ .2‬در ماده ‪ 467‬بود مدتی که مدیر تصفیه برای تشریفات قبولی الزم داشت‪.‬‬

‫این دو موعد که گذشت ترتیب سایر عملیات و قرارداد ارفاقی به جریان می افتد‪.‬‬

‫ماده ‪:4۷2‬‬

‫« پس از انقضای مهلتهای معین در مواد ‪ 462‬و ‪ 467‬به ترتیب قرارداد ارفاقی و به سایر عملیات راجعه به ورشکستگی مداومتمیشود‪».‬‬

‫سوال‪ :‬ضمانت اجرای عدم اقدام طلبکار مطابق ماده ‪ 462‬چیست؟‬

‫پاسخ‪ :‬طلب او کامل از بین نمیرود و بعد می تواند طلب خود را مطالبه کند‪ ،‬ورشکستگی جریان پیدا میکند اموال فروخته میشود و بین طلبکارها تقسیم‬
‫میشود‪ ،‬اگر طلبکار زمانی برسد که نصف اموال تاجر فروخته شده است ‪ ،‬از این باقی مانده اموال نمیتواند سهم گذشته را طلب کند‪.‬‬

‫ماده ‪:4۷3‬‬

‫«طلبکارهایی که در مواعد معینه حاضر نشده و مطابق ماده ‪ 462‬عمل نکردند نسبت به عملیات و تشخیصات و تصمیماتی که راجع بهتقسیم وجوه قبل‬
‫از آمدن آنها به عمل آمده حق هیچ گونه اعتراضی ندارند ولی در تقسیماتی که ممکن است به عمل آید جزء غرما حساب میشوندبدون اینکه حق داشته‬
‫باشند حصه را که در تقسیمات سابق به آنها تعلق میگرفت از اموالی که هنوز تقسیم نشده مطالبه نمایند‪».‬‬

‫مطابق ماده ‪ 4۶2‬عمل نکردند‪ :‬یعنی اسناد خود را ارائه نکند‪.‬‬

‫ولی در تقسیماتی که ممکن است به عمل آید جزء غرما حساب میشوند‪ :‬نسبت به آینده هستند و نسبت به گذشته نیستند‪.‬‬

‫مثال ‪ 100‬میلیون طلبکار می باشد و از ده میلیارد باقی مانده‪ ،‬صد میلیون خود را نمیتوانند طلب کنند‪.‬‬

‫ماده ‪ 474‬و ‪ 475‬با هم م رتبط هستند یعنی دو روی یک سکه اند‪ ،‬یک روی سکه نسبت به طلبکارهاست و روی دیگر سکه نسبت به تاجر ورشکسته است‪.‬‬
‫ممکن است طلبکارها ادعای خیار داشته باشند مثال طلبکار بگوید راجع به ماشینی که ما به تاجر فروختیم ما همان ابتدا خیار شرط به مدت دو ماه‬
‫داشتیم و میخواهی م که اعمال کنیم‪ .‬نقطه مقابل ممکن است برای تاجر باشد مثال بگوید ملکی که فروختم برای مدت ‪ 3‬ماه خیار فسخ گذاشته شده است‪،‬‬
‫آن را فسخ میکند تا از شر طلبکاران خالص شود‪.‬‬

‫سوال‪ :‬وضعیت خیارات مورد ادعای طلبکاران چه میشود؟‬

‫ماده ‪:4۷4‬‬

‫«اگر اشخاصی نسبت به اموال متصرفی تاجر ورشکسته دعوی خیاراتی دارند و صرفنظر از آن نمیکنند باید آن را در حین تصفیه عملورشکستگی ثابت‬
‫نموده و به موقع اجرا گذارند‪».‬‬

‫سوال‪ :‬وضعیت خیارات مورد ادعای تاجر چگونه است؟‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪484‬‬

‫ماده ‪:4۷۵‬‬

‫«حکم فوق درباره دعوی خیاراتی نیز مجری خواهد بود که تاجر ورشکسته نسبت به اموال متصرفی خود یا دیگران دارد مشروط براینکه بر ضرر طلبکارها‬
‫نباشد‪».‬‬

‫اعمال خیار از سوی تاجر یک شرط دارد‪ :‬که به ضرر طلبکارها نباشد‪ ،‬پس اگر مثال یک ملکی را فروخته و این ملک قیمت آن سه برابر شود اگر اعمال‬
‫خیار کند این ملک هم به نفع خودش و هم به نفع طلبکارانش است‪ .‬طلبکاران سهم بیشتری میبرند و خود او هم بدهی های بیشتری را پرداخت میکند‪.‬‬
‫برعکس هم وجود دارد مثال یک ملک ده میلیاردی فروخته است که االن مبلغ آن پنج میلیارد است و اگر خیار اعمال شود مدیر تصفیه آن را به پنج‬
‫میلیارد هم نمیتواند بفروشد‪ .‬در این حالت چون به ضرر طلبکارهاست امکان اعمال نخواهد داشت‪.‬‬

‫فصل هفتم ‪ -‬در قرارداد ارفاقی و تصفیه حساب تاجر ورشکسته‬

‫موضوع‪ :‬این فصل در مورد قرارداد ارفاقی است‪ ،‬این موضوع مبحث مهم و پرکاربرد به نفع تاجر و به نفع طلبکار ‪ ،‬جامعه و یا کارگران تاجر ورشکسته و‬
‫‪ ...‬است‬

‫مبحث اول ‪ -‬در دعوت طلبکارها و مجمع عمومی آنها‬

‫برای قرارداد ارفاقی اولین اقدامی که انجام میگیرد این است که یک جلسه تشکیل میشود ‪ ،‬دستور کار این جلسه شور و مشورت در مورد اینکه قرارداد‬
‫ارفاقی اعمال شود یا خیر؟!‬

‫سوال‪ :‬تشریفات دعوت طلبکاران برای شور در موضوع قرارداد ارفاقی چیست؟‬

‫ماده ‪:4۷۶‬‬

‫«عضو ناظر در ظرف هشت روز از تاریخ موعدی که به موجب نظامنامه مذکور در ماده ‪ 467‬معین شده به توسط دفتردار محکمه کلیهطلبکارهایی را که‬
‫طلب آنها تشخیص و تصدیق یا موقتاً قبول شده است برای مشاوره در انعقاد قرارداد ارفاقی دعوت مینماید ‪ .‬موضوع دعوت مجمععمومی طلبکارها در‬
‫رقعههای دعوت و اعالنات مندرجه در جراید باید تصریح شود‪».‬‬

‫*تشخیص و تصدیق‪ :‬تشخیص از سوی مدیر و تصدیق از سوی عضو ناظر‬

‫*موقتاً قبول شده است‪ :‬دادگاه به طور موقت قبول کرده است‪.‬‬

‫*اعالنات مندرجه در جراید‪ :‬آگهی های مندرج در روزنامه‬ ‫*رقعههای دعوت‪ :‬یعنی دعوت نامه‬

‫سوال‪ :‬مجمع عمومی طلبکاران در چه مکان چه زمان و تحت ریاست چه شخصی و با حضور چه افرادی تشکیل میشود؟‬

‫ماده ‪:4۷۷‬‬

‫« مجمع عمومی مزبور در محل و روز و ساعتی که از طرف عضو ناظر معین شده است در تحت ریاست مشارالیه منعقد میشود ‪ .‬طلبکارهایی که طلب آنها‬
‫تشخیص و تصدیق شده است و همچنین طلبکارهایی که طلب آنها موقتاً قبول گردیده یا وکیل ثابتالوکاله آنها حاضرمیشوند تاجر ورشکسته نیز به این‬
‫مجمع احضار میشود مشارالیه باید شخصاً حاضر گردد و فقط وقتی میتواند اعزام وکیل نماید که عذر موجه داشتهو صحت آن به تصدیق عضو ناظر رسیده‬
‫باشد‪».‬‬

‫حاضران مجمع ‪ :‬طرفین قرارداد ارفاقی اند‪ ،‬طلبکاران و تاجر ورشکسته‪ .‬تاجر ورشکسته زمانی می تواند وکالی خود را بفرستد که از حضور معذور باشد‬
‫و صحت عذر موجه را عضو ناظر تصدیق کند‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪485‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫نکته‪ :‬طلبکاری میتواند در مجمع عمومی حاضر شود که برادری او ثابت شده است ‪.‬‬

‫وکیل ثابتالوکاله ‪ :‬وکیلی که بتواند وکالت خود را ثابت کند چون اصل بر عدم وکالت است‪.‬‬

‫هیئت طلبکارها به یکسری اطالعات نیاز دارد جهت اینکه وارد قرارداد ارفاقی شوند ‪ ،‬اینکه ورشکستگی از چه نوعی است ‪ ،‬چقدر طلبکار دارد‪ ،‬چقدر بدهی‬
‫دارد چقدر مطالبات دارد‪ ،‬چرا ورشکست شده است و ‪...‬‬

‫بین تاجری که پیشینه موفقی داشته است و در یک تالطمی ورشکست شده و یا یک شرکت بی حساب و کتابی که از همان ابتدا با طلب و بدهی دست و‬
‫پنجه نرم کرده است و دارایی‪ ،‬اسناد مشخصی ندارد فرق وجود دارد‪ .‬عاقالنه است که به شرکت با سابقه موفق مهلت داده شود‪.‬‬

‫چه کسی باید اطالعات را در اختیار مجمع قرار دهد؟ مدیر تصفیه از طریق یک گزارش یا راپورت‪.‬‬

‫سوال‪ :‬مدیر تصفیه نسبت به مجمع طلبکارها چه وظیفه ای دارد؟‬

‫ماده ‪:4۷۸‬‬

‫«مدیر تصفیه به مجمع طلبکارها راپورتی از وضعیت ورشکستگی و اقداماتی که به عمل آمده و عملیاتی که با استحضار تاجر ورشکستهشده است میدهد‬
‫راپورت مزبور به امضاء مدیر تصفیه رسیده به عضو ناظر تقدیم میشود و عضو ناظر باید از کلیه مذاکرات و تصمیمات مجمعطلبکارها صورت مجلسی ترتیب‬
‫دهد‪».‬‬

‫سوال‪ :‬چرا وظیفه تهیه صورت مجلس از تصمیمات هیئت طلبکاران وظیفه عضو ناظر است؟‬

‫پاسخ‪ :‬چون او رییس است و مدیر تصفیه فقط گزارش ارائه میدهد‪.‬‬

‫مبحث دوم ‪ -‬در قرارداد ارفاقی‬

‫فقره اول ‪ -‬در ترتیب قرارداد ارفاقی‬

‫سوال‪ :‬اولین شرط انعقاد قرارداد ارفاقی چیست؟‬

‫پاسخ‪ :‬مقدماتی که در ماده ‪ 476،477‬و ‪ 488‬گفته شده است ‪.‬‬

‫ماده ‪:4۷۹‬‬

‫« قرارداد ارفاقی تاجر ورشکسته و طلبکارهای او منعقد نمیشود مگر پس از اجرای مراسمی که در فوق مقرر شده است‪».‬‬

‫سوال‪ :‬شرایط و حد نصاب انعقاد قرارداد ارفاقی چیست؟‬

‫پاسخ‪ :‬از یک سو باید اکثریت مطلق طلبکاران موافق انعقاد قرارداد ارفاقی باشند یعنی نصف به عالوه یک و از سوی دیگر باید اکثریت حداقل سه چهارم‬
‫مطالبات هم وجود داشته باشد ‪ ،‬یعنی طلبکاران نصف به عالوه یک باید حداقل سه چهارم را داشته باشند‪ ،‬اگر همه طلبکاران روی هم چهل درصد را دارند‬
‫و یک طلبکار شصت درصد‪ ،‬بدون نظر طلبکار موافق اش است‪ .‬درصدی امکان انعقاد قرارداد ارفاقی وجود نخواهد داشت‪.‬‬

‫ماده ‪:4۸0‬‬

‫« قرارداد ارفاقی فقط وقتی منعقد میشود که الاقل نصف به عالوه یک نفر از طلبکارها با داشتن الاقل سه ربع از کلیه مطالباتی که مطابقمبحث پنجم از‬
‫فصل ششم تشخیص و تصدیق شده یا موقتاً قبول گشته است در آن قرارداد شرکت نموده باشند و اال بالاثر خواهد بود‪».‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪486‬‬

‫ماده ‪ 480‬یک حد نصاب ترکیبی از اکثریت عددی و اکثریت طلب ها را بیان نمود‪.‬‬

‫سوال‪ :‬ضمانت اجرای عدم حصول اکثریت مقرر در ماده ‪ 480‬چیست؟‬

‫پاسخ‪ :‬ضمانت اجرا تعلیق نتیجه است و تا جلسه بعدی معلق خواهد ماند‪.‬‬

‫ماده ‪:4۸1‬‬

‫«هر گاه در مجلس قرارداد ارفاقی اکثریت طلبکارها عدداً حاضر شوند ولی از حیث مبلغ دارای سه ربع از مطالبات نباشند یا آنکه دارایسه ربع از مطالبات‬
‫باشند ولی اکثریت عددی را حائز نباشند نتیجه حاصله از آن مجلس معلق و قرار انعقاد مجلس ثانی برای یک هفته بعد داده میشود‪».‬‬

‫در صورتی که اکثریت عددی حاصل نشود‪ :‬در مجلس اکثریت عددی حاصل شود اما اکثریت مطالبات حاصل نشود و اگر حد نصاب مطالبات حاصل‬
‫شود اما اکثریت عددی را حائز نباشند و خالصه اینکه اکثریت عددی حاصل نشود نتیجه آن معلق میشود و تا یک هفته میبینیم که میتوان مشکل را حل‬
‫کرد یا اینکه قرارداد ارفاقی را نمی توان اعمال کرد؟!‬

‫سوال‪ :‬تشکیل و تشریفات مجلس دوم چیست؟‬

‫ماده ‪« :4۸2‬طلبکارهایی که در مجلس اول خود یا وکیل ثابتالوکاله آنها حاضر بوده و صورتمجلس را امضاء نمودهاند مجبور نیستند در مجلسثانی‬
‫حاضر شوند مگر آنکه بخواهند در تصمیم خود تغییری دهند ولی اگر حاضر نشدند تصمیمات سابق آنها به اعتبار خود باقی است ‪.‬اگر در جلسهثانی‬
‫اکثریت عددی و مبلغی مطابق ماده ‪ 480‬تکمیل شود قرارداد ارفاقی قطعی خواهد بود‪».‬‬

‫صورتمجلس را امضاء نمودهاند‪ :‬صورت مجلس قرارداد ارفاقی‪.‬‬

‫مجبور نیستند در مجلسثانی حاضر شوند ‪ :‬پس نظر آنها پابرجاست و استصحاب میشود‪ .‬در صورتی می توانند در تصمیم خود تغییر ایجاد کنند که‬
‫در مجلس دوم حضور داشته باشند‪.‬‬

‫قرارداد ارفاقی مانند عقد معلق است‪ :‬یا نافذ یا باطل میشود‪ ،‬قرارداد ارفاقی که اکثریت ترکیبی موضوع ماده ‪ 480‬را بدست نیاورده است معلق می‬
‫ماند که در جلسه دوم با حضور اکثریت قطعی میشود و یا نابود خواهد شد‪.‬‬

‫جلسه دویست و هجدهم‬

‫سوال‪ :‬حکم انعقاد قرارداد ارفاقی در ورشکستگی به تقلب چیست؟‬

‫ماده ‪:4۸3‬‬

‫«اگر تاجر به عنوان ورشکسته به تقلب محکوم شده باشد قرارداد ارفاقی منعقد نمیشود ‪ .‬در موقعی که تاجر به عنوان ورشکسته به تقلبتعقیب میشود‬
‫الزم است طلبکارها دعوت شوند و معلوم کنند که آیا با احتمال حصول برائت تاجر و انعقاد قرارداد ارفاقی تصمیم خود را در امرمشارالیه به زمان حصول‬
‫نتیجه رسیدگی به تقلب موکول خواهند کرد یا تصمیم فوری خواهند گرفت اگر بخواهند تصمیم را موکول به زمان بعد نمایندباید طلبکارهای حاضر از‬
‫حیث عده و از حیث مبلغ اکثریت معین در ماده ‪ 480‬را حائز باشند چنانچه در انقضای مدت و حصول نتیجه رسیدگی بهتقلب بنای انعقاد قرارداد ارفاقی‬
‫شود قواعدی که به موجب مواد قبل مقرر است در این موقع نیز باید معمول گردد‪».‬‬

‫محکوم شده باشد‪ :‬در مقابل این است که تحت تعقیب قرار گرفته باشد‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪487‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫اگر نتیجه حاصل شد و ورشکستگی به تقلب نبود آن موقع امکان قرارداد ارفاقی نیز وجود دارد‪.‬‬

‫سوال‪ :‬وضعیت انعقاد قرارداد ارفاقی در صورتی که ورشکستگی به تقصیر باشد چیست؟‬

‫ماده ‪« :4۸4‬اگر تاجر به عنوان ورشکستگی به تقصیر محکوم شود انعقاد قرارداد ارفاقی ممکن است لیکن در صورتی که تعقیب تاجر شروع شدهباشد‬
‫طلبکارها میتوانند تا حصول نتیجه تعقیب و با رعایت مقررات ماده قبل تصمیم در قرارداد را تاخیر بیندازند‪».‬‬

‫سوال‪ :‬آیا امکان اعتراض به قرارداد ارفاقی وجود دارد؟ از سوی چه اشخاصی؟‬

‫پاسخ‪ :‬امکان اعتراض از سوی طلبکارها وجود دارد‪.‬‬

‫ماده ‪:4۸۵‬‬

‫«کلیه طلبکارها که حق شرکت در انعقاد قرارداد ارفاقی داشتهاند میتوانند راجع به قرارداد اعتراض کنند‪ .‬اعتراض باید موجه بوده و در ظرف یک هفته از‬
‫تاریخ قرارداد به مدیر تصفیه و خود تاجر ورشکسته ابالغ شود واال از درجه اعتبار ساقط خواهد بود‪.‬‬

‫مدیر تصفیه و تاجر ورشکسته به اولین جلسه محکمه که به عمل ورشکستگی رسیدگی میکنند احضار میشوند‪».‬‬

‫کلیه طلبکارها‪ :‬منظور کلیه مدعیان طلبکاری نیست‪.‬‬

‫سوال‪ :‬آیا صرف انعقاد قرارداد ارفاقی کافیست یا تصدیق دادگاه الزم است؟‬

‫پاسخ‪ :‬برای اینکه قرارداد ارفاقی موثر واقع شود الجرم باید به تصدیق دادگاه برسد به عبارت دیگر قرارداد ارفاقی منهای تصدیق دادگاه اثر ندارد‪ .‬دادگاه‬
‫راسا نمیتواند تصدیق کند باید یکی از دو طرف بخواهد‪ ،‬یکی از طلبکارها یا تاجر‪ .‬اگر کسی درخواست تصدیق نکرد بی اثر باقی می ماند‪.‬‬

‫ماده ‪:4۸۶‬‬

‫«قرارداد ارفاقی باید به تصدیق محکمه برسد و هر یک از طرفین قرارداد میتوانند تصدیق آن را از محکمه تقاضا نماید‪.‬‬

‫محکمه نمیتواند قبل از انقضای مدت یک هفته مذکور در ماده قبل تصمیمی راجع به تصدیق اتخاذ نماید ‪ .‬هرگاه در ظرف این مدت از طرفطلبکارهایی‬
‫که حق اعتراض دارند اعتراضاتی به عمل آمده باشد محکمه باید در موضوع اعتراضات و تصدیق قرارداد ارفاقی حکم واحد صادر کند ‪.‬اگر اعتراضات تصدیق‬
‫شود قرارداد نسبت به تمام اشخاص ذینفع بالاثر میشود‪».‬‬

‫یک هفته ‪ :‬مدت اعتراض به قرارداد ارفاقی می باشد‪.‬‬

‫محکمه باید در موضوع اعتراضات و تصدیق قرارداد ارفاقی حکم واحد صادر کند ‪ :‬محکمه باید در یک حکم هم در مورد تصدیق قرارداد ارفاقی و‬
‫هم در مورد اعتراض نظر دهد‪.‬‬

‫اگر اعتراض مورد پذیرش قرار بگیرد قرارداد ارفاقی قابل پذیرش نیست یعنی تصدیق قرارداد ارفاقی و تصدیق اعتراض قابل جمع نیستند ‪.‬‬

‫همانطوری که هیئت طلبکاران راجع به موافقت یا عدم مو افقت نسبت به انعقاد قرارداد ارفاقی قصد تصمیم گرفتن داشت نیاز به اطالعاتی هم داشت که‬
‫مدیر تصفیه در قالب گزارش جامع به هیئت ارائه میکرد ‪ ،‬در مورد دادگاه هم به این شکل است ولی اینجا گزارش را عضو ناظر به دادگاه ارائه میکند که‬
‫دادگاه بتواند از آن گزارش کمک بگیرد و راجع به تصدیق قرارداد ارفاقی تصمیم بگیرد‪.‬‬

‫سوال‪ :‬عضو ناظر نسبت به گزارش به دادگاه چه تکلیفی دارد؟‬

‫ماده ‪« :4۸۷‬قبل از آن که محکمه در باب تصدیق قرارداد رای دهد عضو ناظر باید راپورتی که متضمن کیفیت ورشکستگی و امکان قبول قراردادباشد به‬
‫محکمه تقدیم نماید‪».‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪488‬‬

‫سوال‪ :‬اگر تشریفات قرارداد ارفاقی رعایت نشد چه اتفاقی می افتد؟‬

‫ماده ‪« :4۸۸‬در صورت عدم رعایت قواعد مقرره محکمه از تصدیق قرارداد ارفاقی امتناع خواهد نمود‪».‬‬

‫مثال‪ :‬در مهلت هفت روزه اعتراض رعایت نگردد‪ ،‬یا همه طلبکارهایی که طلب شان تشخیص و تصدیق یا قبول موقت شده دعوت نشده اند و ‪...‬‬

‫فقره دوم ‪ -‬در اثرات قرارداد ارفاقی‬

‫سوال‪ :‬اثرات قرارداد ارفاقی چیست؟‬

‫قرارداد ارفاقی نسبت به تاجر‪ ،‬طلبکاران موافق و مخالف موثر است ‪ .‬نسبت به طلبکاران مخالف به این دلیل موثر است که سهم خودشان را میگیرند و تا‬
‫پایان پرداخت بدهی به دیگر طلبکاران حق مطالبه ای نخواهند داشت‪ .‬طلبکاران موافق سهمی نمیبرند ولی هر حاصلی که در نتیجه قرارداد ارفاقی‬
‫بدست آمد‪ ،‬بین آنها مطابق مفاد قرارداد تقسیم میشود تا زمانی که تمام بدهی شان پرداخت شود‪ .‬نسبت به تاجر ورشکسته هم مهم ترین اثر رفع قاعده‬
‫منع مداخله بود‪.‬‬

‫ماده ‪:4۸۹‬‬

‫«همین که قرارداد ارفاقی تصدیق شد نسبت به طلبکارهایی که در اکثریت بودهاند یا در ظرف ده روز از تاریخ تصدیق آن را امضاء نمودهاندقطعی خواهد‬
‫بود ولی طلبکارهایی که جزو اکثریت نبوده و قرارداد را هم امضاء نکردهاند میتوانند سهم خود را موافق آنچه از دارایی تاجر به طلبکارها میرسد دریافت‬
‫نمایند لیکن حق ندارند در آتیه از دارایی تاجر ورشکسته بقیه طلب خود را مطالبه کنند مگر پس از تادیه تمام طلب کسانی که در قراردادارفاقی شرکت‬
‫داشته یا آن را در ظرف ده روز مزبور امضاء نمودهاند‪».‬‬

‫اکثریت‪ :‬یعنی موافقان قرارداد ارفاقی‬

‫پس طلب مخالفان از بین نمیرود اما به تاخیر می افتد‪.‬‬ ‫اثر منفی برای مخالفان‪ :‬این است که حق مطالبه ندارند‪.‬‬

‫سوال‪ :‬آیا امکان دعوای بطالن قرارداد ارفاقی وجود دارد؟‬

‫پاسخ‪ :‬اصل عدم پذیرش دعوای بطالن است و استثنا پذیرش‪ ،‬در صورتی که مشخص شود تاجر ورشکسته در میزان دارایی و قروض و بدهی ها تقلب و‬
‫حیله به کار برده است‪ .‬اگر بنابر صداقت ورشکسته افراد حاضر به ورود قرارداد شوند و سپس مخدوش شود میتوانند دعوای بطالن ارائه کنند‪.‬‬

‫ماده ‪:4۹0‬‬

‫« پس از تصدیق شدن قرارداد ارفاقی دعوی بطالن نسبت به آن قبول نمیشود مگر اینکه پس از تصدیق مکشوف شود که در میزان دارایی یا مقدار‬
‫قروض حیله به کار رفته و قدر حقیقی قلمداد نشده است‪».‬‬

‫سوال‪ :‬پس از تصدیق و تاثیر قرارداد ارفاقی وظیفه مدیر تصفیه چیست و چه اقدامات دیگری انجام خواهد شد؟‬

‫ماده ‪:4۹1‬‬

‫«همین که حکم محکمه راجع به تصدیق قرارداد قطعی شد مدیر تصفیه صورت حساب کاملی با حضور عضو ناظر به تاجر ورشکستهمیدهد که در صورت‬
‫عدم اختالف بسته میشود‪ ،‬مدیر تصفیه کلیه دفاتر و اسناد و نوشتجات و همچنین دارایی ورشکسته را به استثنای آنچه که بایدبه طلبکارانی که قرارداد‬
‫ارفاقی را امضاء نکردهاند داده شود به مشارالیه رد کرده رسید میگیرد و پس از آنکه قرار تادیه سهم طلبکاران مذکور را داد ماموریت مدیر تصفیه ختم‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪489‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫میشود‪ .‬از تمام این مراتب عضو ناظر صورتمجلسی تهیه مینماید و ماموریتش خاتمه مییابد‪ .‬در صورت تولید اختالف محکمه رسیدگی کرده حکم‬
‫مقتضی خواهد داد‪».‬‬

‫نکته‪ :‬حکم دادگاه نسبت به ورشکستگی اثر فوری دارد پس پیش از قطعیت بلکه پیش از ابالغ‪ ،‬اجرایی میشود‪ .‬اما تصدیق قرارداد ارفاقی باید قطعی شود‬
‫تا تاثیر داشته باشد‪.‬‬

‫اثر تصدیق قرارداد ارفاقی نسبت به تاجر ورشکسته رفع قاعده منع مداخله بود انگار ورشکست نشده است‪.‬‬

‫مدیر تصفیه دو کار انجام میدهد‪:‬‬

‫‪ .1‬بخشی را که باید به طلبکاران مخالف بدهد را میپردازد‬

‫‪ .2‬بقیه اموال و دفاتر را در اختیار تاجر ورشکسته قرارداد میدهد و ماموریت مدیر تصفیه ختم میشود‪.‬‬

‫بعد از رفتن مدیر تصفیه و عضو ناظر اگر اختالف شود‪ :‬دادگاه حضور دارد و رسیدگی میکند و حکم صادر میکند‪.‬‬

‫جلسه دویست و نوزدهم‬

‫نکته آزمونی ‪ :‬در آزمون های حقوقی مالک نص قانون می باشد و در آزمون های تحصیالت تکمیلی نظر حقوقدانان مالک است؛ پس در آزمون های‬
‫شغلی حقوقی نص قانون اولویت دارد مگر جایی که رای وحدت رویه وجود داشته باشد که یک نظر را صحیح اعالم کند که در این صورت رای وحدت رویه‬
‫مانند قانون است و بر نص قانون اولویت دارد‪.‬‬

‫ماده ‪: 4۹2‬‬

‫«در مورد ذیل قرارداد ارفاقی باطل است‪ -1 :‬در مورد محکومیت تاجر به ورشکستگی به تقلب‪ - 2 .‬در مورد ماده ‪»490‬‬

‫انحالل قرارداد ارفاقی ‪ :‬قرارداد ارفاقی یک عقد است و اسباب انحالل قرارداد ها هم در این عقد وجود دارد‪ .‬قرارداد ارفاقی ممکن است منفسخ‪ ،‬فسخ و‬
‫یا باطل شود‪.‬‬

‫انفساخ ‪ :‬ورشکستگی پس از ورشکستگی تنها موردی است موجب انفساخ می باشد یعنی در بازه ای که مطابق قرارداد ارفاقی به او فرصت دوباره داده‬
‫شده دوباره ورشکسته شود‪.‬‬

‫بطالن ‪ :‬در مباحث ورشکستگی اعالم کردم که بطالن در اینجا متفاوت است با آنچه در حقوق مدنی است و اثر قهقرایی قرارداد را از بین می برد؛ در اینجا‬
‫قرارداد ها پیش از بطالن صحیح خواهد بود و پس از بطالن اثری نخواهد داشت پس شبیه به فسخ خواهد بود‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬موارد بطالن قرارداد ارفاقی چیست؟ پاسخ ‪ :‬ماده ‪.492‬‬

‫‪ .1‬محکومیت به ورشکستگی به تقلب ‪ :‬ممکن است با تصور اینکه ورشکستگی عادی بوده است‪ ،‬قرارداد ارفاقی منعقد کنیم اما بعدا متوجه شویم که‬
‫حیله و تقلب وجود داشته و در واقع ورشکستگی به تقلب است؛ در ورشکستگی به تقلب امکان انعقاد قرارداد ارفاقی وجود ندارد و اگر قرارداد ارفاقی با‬
‫تصور عادی بودن ورشکستگی منعقد شود اما بعدا کشف شود ورشکستگی به تقلب بوده ‪ ،‬قرارداد ارفاقی سابق از بین می رود و منجر به بطالن می شود‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪490‬‬

‫‪ .2‬ماده ‪ : 4۹0‬اگر تاجر در میزان دارایی یا میزان قروض خود تقلب و حیله کند یعنی بدهی های خود را بیش از آنچه هست و دارایی خود را کمتر از‬
‫آنچه هست بیان می کند‪ .‬در نتیجه اگر بدانیم برخی از اموال را مخفی‪ ،‬منتقل و ‪ ...‬کرده یعنی در میزان دارایی خود تقلب کرده است و بالعکس اگر دارایی‬
‫بدهی های خود را بیشتر نشان داده باشد تا سهم طلبکاران را کاهش بدهد تقلب در میزان قروض است و هر دو منجر به بطالن قرارداد ارفاقی خواهد شد‪.‬‬

‫ماده ‪« : 4۹3‬اگر محکمه حکم بطالن قرارداد ارفاقی را بدهد ضمانت ضامن یا ضامنها (در صورتی که باشد) به خودی خود ملغی میشود‪».‬‬

‫درخواست ضامن ‪ :‬زمانی که قرارداد ارفاقی منعقد می شود ممکن است طلبکار ها که حاضر به انعقاد قرارداد ارفاقی شده اند‪ ،‬از تاجر ضامن خواسته‬
‫باشند‪ .‬در مدنی آموختید که ضمانت یکی از چهار عقد تبعی است و عقود تبعی آن دسته از عقود هستند که به تبع دین به وجود می آید و در صورت‬
‫زوال دین‪ ،‬آن عقد هم از بین می رود‪ .‬در اینجا اگر قرارداد ارفاقی از بین برود سببی برای بقای ضمان وجود ندارد و این عقد ضمان هم از بین میرود و‬
‫ضامن آزاد میشود‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬در صورت باطل شدن قرارداد ارفاقی سرنوشت ضمانت قرارداد چه می شود؟ پاسخ ‪ :‬ماده ‪.493‬‬

‫نکته ‪ :‬قرارداد ارفاقی می تواند بدون ضامن باشد اما اگر دارای ضمانت بود‪ ،‬خود به خود ملغاء می شود و نیازی به بیان در حکم بطالن نمی باشد‪.‬‬

‫ماده ‪« : 4۹4‬اگر تاجر ورشکسته شرایط قرارداد ارفاقی را اجرا نکرد ممکن است برای فسخ قرارداد مزبور بر علیه او اقامه دعوی نمود‪».‬‬

‫سوال ‪ :‬ضمانت اجرای عدم رعایت شروط مندرج در قرارداد ارفاقی چیست؟ پاسخ ‪ :‬ماده ‪.494‬‬

‫ضمانت اجرا ‪ :‬یکی از طرفین قرارداد ارفاقی تاجر و دیگری طلبکارها هستند؛ مدیر تصفیه و عضو ناظر و دادگاه تنها برای سر گرفتن این قرارداد می باشد‬
‫و به گونه ای نقش واسطه و تنظیم کننده دارد‪ .‬قاعدتاً در این قرارداد شرط و شروطی وجود دارد تا حل اختالف شود اما اگر تاجر به این شروط پایبند و‬
‫متعهد نبود‪ ،‬ضمانت اجرا فسخ می باشد‪.‬‬

‫ماده ‪: 4۹۵‬‬

‫«در صورتی که اجرای تمام یا قسمتی از قرارداد را یک یا چند نفر ضمانت کرده باشند طلبکارها میتوانند اجرای تمام یا قسمتی از قرارداد را که ضامن‬
‫دارد از او بخواهند و در مورد اخیر آن قسمت از قرارداد که ضامن نداشته فسخ میشود‪ .‬در صورت تعدد ضامن مسئولیت آنها تضامنی است‪».‬‬

‫اجرای تعهد توسط ضامن ‪ :‬اگر تاجر به تعهدات خود در قرارداد ارفاقی عمل نکند می توان اجرای تعهدات را از ضامن خواست؛ ضامن ممکن است نسبت‬
‫به تمام قرارداد یا بخشی از آن مسئولیت داشته باشد‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا اجرای تمام یا قسمتی از قرارداد ارفاقی از ضامن قابل مطالبه است؟ پاسخ ‪ :‬ماده ‪.495‬‬

‫ماده ‪: 4۹۶‬‬

‫«اگر تاجر ورشکسته پس از تصدیق قرارداد به عنوان ورشکستگی به تقلب تعقیب شده در تحت توقیف یا حبس در آید محکمه میتواندهر قسم وسایل‬
‫تامینیه را که مقتضی بداند اتخاذ کند ولی به محض صدور قرار منع تعقیب یا حکم تبرئه وسائل مزبوره مرتفع میشود‪».‬‬

‫سوال ‪ :‬دادگاه در چه مواردی نسبت به وسایل تامینیه اقدام میکند؟ پاسخ ‪ :‬ماده ‪.496‬‬

‫اخذ تامین ‪ :‬اگر قرارداد ارفاقی با فرض اینکه ورشکستگی عادی است منعقد شود اما سپس تاجر به اتهام ورشکستگی به تقلب مورد تعقیب قرار بگیرد و‬
‫حتی توقیف و حبس شود که در این صورت دادگاه تامین می گیرد؛ اگر تاجر تبرئه شد و یا قرار ترک تعقیب صادر شود تامین ها آزاد می شود‪.‬‬

‫ماده ‪: 4۹۷‬‬

‫«پس از صدور حکم ورشکستگی به تقلب یا حکم ابطال یا فسخ قرارداد ارفاقی محکمه یک عضو ناظر و یک مدیر تصفیه معین میکند‪».‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪491‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫تعیین مدیر تصفیه و عضور ناظر ‪ :‬اگر قرارداد ارفاقی تصویب شد و سپس تاجر به ورشکستگی به تقلب محکوم شد یا دوباره ورشکسته شد دوباره یک‬
‫عضو ناظر و مدیر تصفیه تعیین می شود‪ .‬چون با انعقاد قرارداد ارفاقی مدیر تصفیه و عضو ناظر از دور خارج می شود و با محکومیت ورشکستگی به تقلب‬
‫یا ابطال قرارداد ارفاقی‪ ،‬باید دوباره یک مدیر تصفیه و عضو ناظر تعیین شوند‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬در صورت منتفی شدن قرارداد ارفاقی به علت بطالن یا فسخ دادگاه چه اقدامی انجام میدهد؟ پاسخ ‪ :‬ماده ‪.497‬‬

‫ماده ‪: 4۹۸‬‬

‫«مدیر تصفیه میتواند دارایی تاجر را توقیف و مهر و موم نماید مدیر تصفیه فوراً از روی صورت دارایی سابق اقدام به رسیدگی اسناد ونوشتجات نموده و‬
‫اگر الزم باشد متممی برای صورت دارایی ترتیب میدهد مدیر تصفیه باید فوراً به وسیله اعالن در روزنامه طلبکارهای جدید را اگرباشند دعوت نماید که‬
‫در ظرف یک ماه اسناد مطالبات خود را برای رسیدگی ابراز کنند ‪ -‬در اعالن مزبور مفاد قرار محکمه که به موجب آن مدیر تصفیهمعین شده است باید‬
‫درج شود‪».‬‬

‫سوال ‪ :‬مدیر تصفیه تعیین شده پس از زوال قرارداد ارفاقی چه اقداماتی انجام می دهد؟ پاسخ ‪ :‬ماده ‪.498‬‬

‫نکته ‪ :‬علت ترتیب دادن متمم‪ ،‬امکان تغییر در دارایی تاجر ورشکسته است‪.‬‬

‫ماده ‪: 4۹۹‬‬

‫«بدون فوت وقت به اسنادی که مطابق ماده قبل ابراز شده رسیدگی میشود ‪ -‬نسبت به مطالباتی که سابقاً تشخیص یا تصدیق شده استرسیدگی جدید‬
‫به عمل نمیآید ‪ -‬مطالباتی که تمام یا قسمتی از آنها بعد از تصدیق پرداخته شده است موضوع میشود‪».‬‬

‫این ماده در ادامه اقدامات مدیر تصفیه و بحث اسناد طلب می باشد‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬پس از زوال قرارداد ارفاقی رسیدگی به اسناد طلب چگونه خواهد بود؟ پاسخ ‪ :‬ماده ‪.499‬‬

‫* بدون فوت وقت ‪ :‬بدون تاخیر و از دست دادن زمان‬

‫نکته ‪ :‬آن دسته از مطالبات که قبال تشخیص داده شده باشد نیاز به بررسی دوباره ندارد و آن دسته از مطالبات که پرداخت شده باشد‪ ،‬کنار گذاشته می‬
‫شود‪.‬‬

‫علت مهر و موم مجدد ‪ :‬اگر هیچ تغییری در دارایی انجام نشده باشد مهر و موم و سایر اقدامات الزم نیست اما معموالً به محض قرارداد ارفاقی قاعده‬
‫منع مداخله کنار می رود و شخص در دارایی های خود دخالت میکند و باید دوباره مهر و موم دوباره انجام شود‪.‬‬

‫ماده ‪: ۵00‬‬

‫«معامالتی که تاجر ورشکسته پس از صدور حکم راجع به تصدیق قرارداد ارفاقی تا صدور حکم بطالن یا فسخ قرارداد مزبور نموده باطلنمیشود مگر در‬
‫صورتی که معلوم شود به قصد اضرار بوده و به ضرر طلبکاران هم باشد‪».‬‬

‫نکته آزمونی ‪ :‬این ماده بسیار مهم است چون خالف قاعده می باشد‪.‬‬

‫اثر بطالن ‪ :‬در نظام حقوق ما بطالن مطلق است و بطالن نسبی نداریم یعنی اینکه بطالن بر می گردد به اول انعقاد قرارداد و بنابراین هر عملی که پس‬
‫از معامله باطل انجام شده باشد‪ ،‬کان لم یکن و بی اثر خواهد بود‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪492‬‬

‫بطالن قرارداد ارفاقی ‪ :‬در مورد قراردادهای ارفاقی اثر بطالن مطابق اصل نمی باشد؛ معامالتی که در بازه انعقاد تا بطالن قرارداد ارفاقی منعقد شده باشد‬
‫صحیح است مگر آنکه ثابت شود آن معامله به قصد اضرار بوده و واقعاً هم طلبکاران ضرر کنند‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬حکم معامالت ورشکسته در بازه زمانی تصدیق قرارداد ارفاقی تا بطالن آن چیست؟ پاسخ ‪ :‬ماده ‪.500‬‬

‫ماده ‪« : ۵01‬در صورت فسخ یا ابطال قرارداد ارفاقی دارایی تاجر بین طلبکاران ارفاقی و اشخاصی که بعد از قرارداد ارفاقی طلبکار شدهاند به غرماتقسیم‬
‫میشود‪».‬‬

‫سوال ‪ :‬منتفی شدن قرارداد ارفاقی در نتیجه فسخ یا بطالن چه اثری در تقسیم دارایی دارد؟ پاسخ ‪ :‬ماده ‪.501‬‬

‫طلبکاران ارفاقی ‪ :‬طلبکارانی که طرف قرارداد ارفاقی بودهاند‪.‬‬

‫«به غرما تقسیم می شود» ‪ :‬بین طلبکاران تقسیم می شود‪.‬‬

‫ماده ‪« : ۵02‬اگر طلبکاران ارفاقی بعد از توقف تاجر تا زمان فسخ یا ابطال چیزی گرفتهاند ماخوذی آنها از وجهی که به ترتیب غرما به آنها میرسد کسر‬
‫خواهد شد‪».‬‬

‫ممکن است در بازه قرارداد ارفاقی عدهای از طلبکاران قسمتی از مطالبات خود را دریافت کرده باشند‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬تکلیف ماخوذه طلبکاران ارفاقی چه خواهد شد؟ پاسخ ‪ :‬ماده ‪ * .502‬غرما ‪ :‬طلبکاران‬

‫ماده ‪: ۵03‬‬

‫«هر گاه تاجری ورشکست و امرش منتهی به قرارداد ارفاقی گردید و ثانیاً بدون اینکه قرارداد مزبور ابطال یا فسخ شود ورشکست شدمقررات دو ماده قبل‬
‫در ورشکستگی ثانوی الزماالجرا است‪».‬‬

‫سوال ‪ :‬اگر ورشکسته مجدداً پس از انعقاد قرارداد ارفاقی ورشکسته شود چه وضعیتی حاکم است؟ پاسخ ‪ :‬ماده ‪.503‬‬

‫موضوع مرتبط ‪ :‬در اقتصاد متالطم این روزها رایج است که افرادی که سرمایه گذاری های کالن کردند در حال حاضر با ضررهای زیادی مواجه هستند‬
‫و در نهایت ورشکسته شده است‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬هرچند قانون به فسخ قرارداد ارفاقی پس از ورشکستگی دوباره اشاره نکرده است اما ما متوجه این موضوع می شویم‪ .‬مقررات دو ماده قبل یعنی‬
‫تعیین عضو ناظر و مدیر تصفیه و صورت برداری و تقسیم دوباره نشان دهنده فسخ شدن قرارداد ارفاقی است‪.‬‬

‫جلسه دویست و بیستم‬

‫مبحث سوم ‪ -‬در تفریغ حساب و ختم عمل ورشکستگی‬

‫* تفریغ ‪ :‬از فراغت می آید * تفریق ‪ :‬متضاد جمع‪.‬‬

‫تفریغ حساب ‪ :‬اتمام حساب ها و پایان ورشکستگی‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪493‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫ماده ‪« : ۵04‬اگر قرارداد ارفاقی منعقد نشد مدیر تصفیه فوراً به عملیات تصفیه و تفریغ عمل ورشکستگی شروع خواهد کرد‪».‬‬

‫سوال ‪ :‬در صورت عدم انعقاد قرارداد ارفاقی وظیفه مدیر تصفیه چیست؟ پاسخ ‪ :‬ماده ‪.504‬‬

‫ماده ‪« : ۵0۵‬در صورتی که اکثریت مذکور در ماده (‪ )480‬موافقت نماید محکمه مبلغی را برای اعاشه ورشکسته در حدود مقررات ماده ‪ 447‬معینخواهد‬
‫کرد‪».‬‬

‫تعیین نفقه ‪ :‬نفقه ورشکسته آن مقدار که برای خود و خانواده اش الزم است باید کنار گذاشته شود مگر آن که منبع درآمد غیر از تجارت داشته باشد؛‬
‫* اعاشه ‪ :‬زندگی و معیشت‬ ‫مثل آنکه شخص مدرس باشد یا حقوق ورشکستگی داشته باشد‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬تعیین نفقه ورشکسته چگونه است؟ پاسخ ‪ :‬ماده ‪.505‬‬

‫ماده ‪: ۵0۶‬‬

‫«اگر شرکت تضامنی ‪ -‬مختلط یا نسبی ورشکست شود طلبکارها میتوانند قرارداد ارفاقی را با شرکت یا منحصراً با یک یا چند نفر ازشرکاء ضامن منعقد‬
‫نمایند‪ .‬در صورت ثانی دارایی شرکت تابع مقررات این مبحث و به غرما تقسیم میشود ولی دارایی شخصی شرکایی که با آنهاقرارداد ارفاقی منعقد شده‬
‫است به غرما تقسیم نخواهد شد ‪ -‬شریک یا شرکاء ضامن که با آنها قرارداد خصوصی منعقد شده نمیتوانند تعهد حصهنمایند مگر از اموال شخصی خودشان‬
‫‪ -‬شریکی که با او قرارداد مخصوص منعقد شده از مسئولیت ضمانتی مبری است‪».‬‬

‫در بحث شرکتها مسئله کمی پیچیدگی دارد چون در شرکت های تضامنی و مختلط و نسبی شرکای ضامن وجود دارد و این شرکا در مقابل مطالبات‬
‫مسئولیت دارند‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬اگر ورشکسته شرکتی باشد که شرکای ضامن دارد انعقاد قرارداد ارفاقی چگونه خواهد بود؟ پاسخ ‪ :‬ماده ‪.506‬‬

‫«در صورت ثانی» ‪ :‬منظور انعقاد قرارداد ارفاقی با شرکا است‪.‬‬

‫مثال ‪ :‬ما سه نفر هستیم و یک شرکت تضامنی تشکیل دادهایم و سپس شرکت ورشکسته شده است؛ در اینجا هم ما و هم شرکت مسئولیت داریم‪ .‬طلبکار‬
‫ها با ما قرارداد ارفاقی منعقد می کنند که در این صورت هر کدام مسیر خود را می روند‪ .‬با شریک مسیر قرارداد ارفاقی و با خود شرکت یا شرکایی که با‬
‫آن ها قرارداد ارفاقی منعقد نشده‪ ،‬مسیر تفریغ و ختم تصفیه و تقسیم دارایی بین طلبکاران‪.‬‬

‫عدم امکان تعهد از سهم ‪ :‬اگر با شریک یا شرکایی قرارداد ارفاقی منعقد شود نمیتوانند به یک طلبکار تعهد سهمی بدهند مگر آنکه از اموال شخصی‬
‫خود آنها باشد و علت هم اصل تساوی طلبکاران می باشد‪.‬‬

‫تبری از مسئولیت ‪ :‬اگر یک قرارداد شخصی با یکی از شرکا منعقد شود از مسئولیت ضمانتی مبرا خواهد بود‪ .‬همه اینها برای حفظ حقوق طلبکار می‬
‫باشد و در واقع طلبکار در راستای حقوق خود ملزم به چیزی نمی شود‪.‬‬

‫ماده ‪: ۵0۷‬‬

‫« اگر طلبکارها بخواهند تجارت تاجر ورشکسته را ادامه دهند میتوانند برای این امر وکیل یا عامل مخصوصی انتخاب نموده یا به خودمدیر تصفیه این‬
‫ماموریت را بدهند‪».‬‬

‫اگر طلبکاران نتوانند با خود تاجر قرارداد ارفاقی منعقد کنند و از طرفی هم نخواهند که دارایی تاجر همین حاال تقسیم شود و تجارت خانه او همچنان‬
‫فعال باشد‪ ،‬میتوانند خود از طریق مدیر تصفیه یا یک وکیل یا عامل این اقدام را انجام دهند‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬ادامه کسب و کار ورشکسته توسط طلبکاران چگونه ممکن است؟ پاسخ ‪ :‬ماده ‪.507‬‬

‫ماده ‪: ۵0۸‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪494‬‬

‫«در ضمن تصمیمی که وکالت مذکور در ماده فوق را مقرر میدارد باید مدت و حدود وکالت و همچنین میزان وجهی که وکیل میتواندبرای مخارج الزمه‬
‫پیش خود نگاهدارد معین گردد ‪ -‬تصمیم مذکور اتخاذ نمیشود مگر با حضور عضو ناظر و با اکثریت سه ربع از طلبکارها عدداً ومبلغاً ‪ -‬خود تاجر ورشکسته‬
‫و همچنین طلبکارهای مخالف (با رعایت ماده ‪ )473‬میتوانند نسبت به این تصمیم در محکمه اعتراض نمایند ‪ -‬ایناعتراض اجرای تصمیم را به تاخیر‬
‫نمیاندازد‪».‬‬

‫سوال ‪ :‬شرایط و ضوابط وکالت موضوع ماده ‪ 507‬چگونه تعیین می شود؟ پاسخ ‪ :‬ماده ‪.508‬‬

‫نکته ‪ :‬این موضوع تقریباً مشابه قرارداد ارفاقی است با این تفاوت که در قرارداد ارفاقی به خود تاجر اجازه ادامه دادن فعالیت را میدهند اما در اینجا به‬
‫مدیر تصفیه یا یک وکیل یا عامل وظیفه را محول می کنند‪.‬‬

‫مقایسه اکثریت قرارداد ارفاقی و ماده ‪ : ۵0۸‬اکثریت بیان شده در ماده ‪ 508‬از اکثریت بیان شده در ماده ‪ 480‬قرارداد ارفاقی سخت تر و سنگین تر‬
‫می باشد‪ .‬در ماده ‪ 480‬بیان شد که نصف به عالوه یک طلبکاران که دارنده حداقل سه چهارم طلب ها باشند می توانند قرارداد ارفاقی را منعقد کنند اما‬
‫در ماده ‪ 508‬هم طلبکاران و هم میزان طلب آنها باید سه چهارم باشد‪.‬‬

‫قابلیت اعتراض ‪ :‬تاجر ورشکسته و طلبکاران مخالف میتوانند نسبت به تصمیم موضوع ماده ‪ 508‬اعتراض کنند‪.‬‬

‫ماده ‪: ۵0۹‬‬

‫«اگر از معامالت وکیل یا عاملی که تجارت ورشکسته را ادامه میدهد تعهداتی حاصل شود که بیش از حد دارایی تاجر ورشکسته استفقط طلبکارهایی‬
‫که آن اجازه را دادهاند شخصاً عالوه بر حصه که در دارایی مزبور دارند به نسبت طلبشان در حدود اختیاراتی که دادهاند مسئولتعهدات مذکوره میباشند‪».‬‬

‫افزایش بدهی ها ‪ :‬اگر نتیجه تعیین کردن وکیل یا عامل‪ ،‬افزایش بدهی های تاجر ورشکسته باشد اشخاصی که وکیل یا عامل را تعیین کردهاند در قبال‬
‫میزان افزایش یافته مسئول خواهند بود‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬اگر در نتیجه تعهدات وکیل یا عامل تعهدات جدیدی ایجاد شود بیش از حد دارایی تاجر تکلیف چیست؟ پاسخ ‪ :‬ماده ‪.509‬‬

‫نکته آزمونی ‪ :‬این مواد را بخوانید و بفهمید اما معموال موضوع سوال نمیشوند چون نکته مبهمی ندارند‪.‬‬

‫ماده ‪: ۵10‬‬

‫«در صورتی که عمل تاجر ورشکسته منجر به تفریغ حساب شود مدیر تصفیه مکلف است تمام اموال منقول و غیر منقول تاجرورشکسته را به فروش‬
‫رسانیده مطالبات و دیون و حقوق او را صلح و مصالحه و وصول و تفریغ کند تمام این مراتب در تحت نظر عضو ناظر و باحضور تاجر ورشکسته به عمل‬
‫میآید‪ .‬اگر تاجر ورشکسته از حضور استنکاف نمود استحضار مدعیالعموم کافی است ‪ -‬فروش اموال مطابق نظامنامهوزارت عدلیه به عمل خواهد آمد‪».‬‬

‫سوال ‪ :‬اگر سرنوشت ورشکستگی تفریغ حساب باشد تکلیف مدیر تصفیه چیست؟ پاسخ ‪ :‬ماده ‪.510‬‬

‫نکته ‪ :‬ضوابط فروش برای آن که طلبکار ها و تاجر ضرر نکنند مطابق نظامنامه وزارت عدلیه خواهد بود‪.‬‬

‫ماده ‪« : ۵11‬همین که تفریغ عمل تاجر به اتمام رسید عضو ناظر طلبکارها و تاجر ورشکسته را دعوت مینماید‪ .‬در این جلسه مدیر تصفیه حسابخود را‬
‫خواهد داد‪».‬‬

‫سوال ‪ :‬وظیفه مدیر تصفیه با پایان تفریغ عمل تاجر چه خواهد بود؟ پاسخ ‪ :‬ماده ‪.511‬‬

‫«حساب خود را خواهد داد» ‪ :‬گزارش اقدامات خود را ارائه می کند‪.‬‬

‫ماده ‪: ۵12‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪495‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫«هر گاه اموالی در اجاره تاجر ورشکسته باشد مدیر تصفیه در فسخ یا ابقاء اجاره به نحوی که موافق منافع طلبکارها باشد اتخاذ تصمیم میکند‪ .‬اگر تصمیم‬
‫بر فسخ اجاره شد صاحبان اموال مستاجره از بابت مالاالجارهای که تا آن تاریخ مستحق شدهاند جزء غرما منظور میشوند‪ .‬اگر تصمیم بر ابقاء اجاره بوده‬
‫و تامیناتی هم سابقاً به موجب اجارهنامه به موجر داده شده باشد آن تامینات ابقاء خواهد شد واال تامیناتی که پس از ورشکستگی داده میشود باید کافی‬
‫باشد‪ .‬در صورتی که با تصمیم مدیر تصفیه بر فسخ اجاره موجر راضی به فسخ نشود حق مطالبه تامین را نخواهد داشت‪».‬‬

‫تکلیف قرارداد اجاره ‪ :‬مدیر تصفیه می بیند که تاجر یک سوله یا مغازه یا نمایشگاه اجاره کرده است؛ در این صورت نفع طلبکارها را مالک قرار می دهد‬
‫و تصمیم می گیرد که اجاره را فسخ یا ابقا کند‪.‬‬

‫مخالف موجر با فسخ ‪ :‬اگر تصمیم مدیر تصفیه این باشد که اجاره فسخ شود اما موجر مخالفت کند دیگر حق مطالبه تامین را نخواهد داشت‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬سرنوشت قراردادهای اجاره ای که در اجاره تاجر ورشکسته است چه خواهد شد؟ پاسخ ‪ :‬ماده ‪.512‬‬

‫ماده ‪: ۵13‬‬

‫«مدیر تصفیه میتواند با اجازه عضو ناظر اجاره را برای بقیه مدت به دیگری تفویض نماید (مشروط بر اینکه به موجب قرارداد کتبیطرفین این حق منع‬
‫نشده باشد) و در صورت تفویض به غیر باید وثیقه کافی که تامین پرداخت مالاالجاره را بنماید به مالک اموال مستاجره داده و کلیهشرایط و مقررات‬
‫اجارهنامه را به موقع خود اجرا کند‪».‬‬

‫تفویض اجاره ‪ :‬یک مورد در شهرک صنعتی مشهد دیدم که شخصی سوله ای ‪ 5‬ساله ‪ 15‬میلیون را اجاره کرده بود اما در حال حاضر اجاره سوله ‪50‬‬
‫میلیون است‪ .‬در این مورد بهترین حالت به نفع تاجر ورشکسته و طلبکاران است که اجاره با قیمت بیشتر به شخص دیگری تفویض شود چون در حال‬
‫حاضر سوله برای خودت تاجر غیر کاربردی است اما اگر در قرارداد اجاره تفویض منع شده باشد این موضوع منتفی است‪.‬‬

‫در قانون مدنی ‪ :‬چون مستاجر مالک منافع است میتواند ملک خود را به دیگری منتقل کند مگر اینکه آن حق از او سلب یا شرط خالف شده باشد‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا قرارداد اجاره و شکسته قابل تفویض به دیگری است؟ پاسخ ‪ :‬ماده ‪.513‬‬

‫مثال ‪ :‬یکی از تامین های بسیار مناسب چک صیادی است‪.‬‬

‫جلسه دویست و بیست و یکم‬

‫فصل هشتم ‪ -‬در اقسام مختلفه طلبکارها و حقوق هر یک از آنها‬

‫مبحث اول ‪ -‬در طلبکارهایی که رهینه منقول دارند‪.‬‬

‫در جلسات قبل گفتیم طلبکارها با هم متفاوت هستند و طبقات دارند و گاهی طلبکارانی هستند که رهینه منقول دارند‪.‬‬

‫• رهینه‪ :‬یعنی مالی را به رهن و گرو دارند و طلبشان پشتوانه ای دارد و پشتوانه اش یک مال درگرو است‪.‬‬

‫سوال‪ :‬آیا طلبکاران دارای رهینه در لیست طلبکاران وارد میشود یا خیر؟ پاسخ‪ :‬در لیست طلبکاران قید میشوند‪.‬‬

‫ماده ‪« :۵14‬طلبکارهایی که رهینه در دست دارند فقط در صورت غرما برای یادداشت قید میشوند‪».‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪496‬‬

‫فرض کنید شما مدیر تصفیه هستید و طلبکاری وجود دارد که مالی را در گرو دارد و یک ماشینی در رهن است که قیمت آن دو میلیارد است اما تمام‬
‫طلب دویست میلیون تومان است‪ ،‬منفعت تاجر ورشکسته و سایر طلبکاران این است که مال آزاد شود پس اقدام شما به عنوان مدیر تصفیه این است که‬
‫مال مرهون را از رهن خارج نمایید‪.‬‬

‫سوال‪ :‬آیا مدیر تصفیه حق دارد مال مرهون را آزاد نماید؟‬

‫ماده ‪« :۵1۵‬مدیر تصفیه میتواند در هر موقع با اجازه عضو ناظر طلب طلبکارها را داده و شیء مرهون را از رهن خارج و جزو دارایی تاجرورشکسته‬
‫منظور دارد‪».‬‬

‫نکته ‪ :‬منظور از اجازه در اینجا اذن می باشد‪.‬‬

‫عضو ناظر طلب طلبکارها را داده‪ :‬یعنی طلبکارهایی که مالی در گرو و رهن دارند‪.‬‬

‫اگر مدیر تصفیه به هر دلیلی صالح را دراین نداند که طلب طلبکار را بپردازد و مال را فک و آزاد میکند‪.‬‬

‫سوال‪ :‬اگر امکان فک مال مرهون نباشد تکلیف چیست؟‬

‫عقد رهن‪ :‬عقد رهن برای این است که اگر طلب طلبکار پرداخت نشود مال مرهون فروخته شود و از محل فروش طلب پرداخت شود‪.‬‬

‫سه حالت بعد از آن به وجود می آید‪:‬‬

‫‪ .1‬بعد از فروش مال تمام طلب طلبکار تصفیه میشود وچیزی هم باقی می ماند‪.‬‬
‫‪ .2‬مال که فروخته شد و هزینه ها هم از آن کس ر شد و طلب طلبکار پرداخت میشود اما همه طلب پرداخت نمی گردد‪.‬‬
‫‪ .3‬مال فروخته شود و طلب طلبکار پرداخت شود و چیزی هم باقی نماند‪.‬‬

‫زمانی که مال بیشتری باقی بماند مال در اختیار مدیر تصفیه قرار میگیرد و اگر کمتر باشد و طلبکار به طلبش نرسیده است و بخشی از طلبش باقی مانده‬
‫است در این حالت نمی تواند امتیاز جداگانه ای داشته باشد و جز طلبکاران عادی حساب میشود‪.‬‬

‫طلبکار ممکن است دو حالت داشته باشد‪ :‬عادی و ممتاز ‪.‬‬

‫سوال‪ :‬اگر مال مرهون آزاد نگردد تکلیف چیست؟‬

‫ماده ‪:۵1۶‬‬

‫«اگر وثیقه فک نشود مدیر تصفیه باید با نظارت مدعیالعموم آن را به فروش برساند و مرتهن نیز در آن موقع باید دعوت شود‪ .‬اگر قیمت فروش وثیقه پس‬
‫از وضع مخارج بیش از طلب طلبکار باشد مازاد به مدیر تصفیه تسلیم میشود و اگر قیمت فروش کمتر شد مرتهن برای بقیه طلب خود در جزو طلبکارهای‬
‫عادی در غرما منظور خواهد شد‪».‬‬

‫اگر وثیقه فک نشود‪ :‬یعنی مال مرهون آزاد نشود و ماده ‪ 515‬اجرا نشود‪.‬‬

‫• مرتهن‪ :‬شخص طلبکاری که مال در رهن اوست‪.‬‬

‫• مازاد‪ :‬آنچه که اضافه آمده است‪.‬‬

‫به مدیر تصفیه تسلیم میشود‪ :‬اگر درحالت ورشکستگی نبود به مالک داده میشد‪.‬‬

‫نکته‪ :‬اصل تساوی طلبکاران منافی با طلب های با وثیقه‪ ،‬زمانی که مدیر تصفیه آن را میپردازد‪ ،‬ندارد‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪497‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫هر شخصی که طلبکار است سعی میکند طلب خود را در شرایط بهتری قرار دهد که زودتر پرداخت شود‪ ،‬مانند کسی که مدعی شود طلب او پشتوانه‬
‫وثیقه دارد‪.‬‬

‫سوال‪ :‬مدیر تصفیه نسبت به طلبکارانی که مدعی وثیقه هستند چه تکلیفی دارد؟‬

‫ماده ‪:۵1۷‬‬

‫«مدیر تصفیه صورت طلبکارهایی را که ادعای وثیقه مینمایند به عضو ناظر تقدیم میکند‪ .‬عضو مزبور در صورت لزوم اجازه میدهدطلب آنها از اولین‬
‫وجوهی که تهیه میشود پرداخته گردد در صورتی که نسبت به حق وثیقه طلبکارها اعتراض داشته باشند به محکمه رجوع میشود‪».‬‬

‫اگر بین طلبکارها اختالفی شود دادگاه آن را حل و فصل میکند که مثال آیا این عقد رهن شما صحیح است؟‬

‫مبحث دوم ‪ -‬در طلبکارهایی که نسبت به اموال غیرمنقول حق تقدم دارند‬

‫اگر مال غیر منقولی به عنوان وثیقه و رهن است اگر از محل فروش آن چیزی به طلبکار پرداخت نگردد نسبت به بخشی از طلبش که پرداخت نشده در‬
‫ردیف طلبکاران عادی قرار میگیرند‪.‬‬

‫سوال‪ :‬در صورتی که طلب طلبکار وثیقه غیر منقول داشته باشد حکم چیست؟‬

‫ماده ‪:۵1۸‬‬

‫«اگر تقسیم وجوهی که از فروش اموال غیر منقول حاصل شده قبل از تقسیم دارایی منقول یا در همان حین به عمل آمده باشدطلبکارهایی که نسبت به‬
‫اموال غیر منقول حقوقی دارند و حاصل فروش اموال مزبور کفایت طلب آنها را ننموده است نسبت به بقیه طلب خود جزوغرما معمولی منظور و از وجوهی‬
‫که برای غرما مزبور مقرر است حصه میبرند مشروط بر اینکه طلب آنها به طوری که قبالً مذکور شده است تصدیقشده باشد‪».‬‬

‫از وجوهی که برای غرما مزبور مقرر است حصه میبرند ‪ :‬از مبالغی که قرار است بین طلبکاران عادی تقسیم شود سهم میبرند‪.‬‬

‫طلبی که تصدیق نشود امکان اینکه از اموال ورشکسته به آن حصه داده شود نیست‪.‬‬

‫در بسیاری از موارد فروش مال غیر منقول دشوارتر از فروش مال منقول است‪ .‬طلبکار و طلبکارانی قرار دارند و طلبشان وثیقه مال غیر منقول دارد‪ ،‬از‬
‫اموال منقول‪ ،‬طلب طلبکاران پرداخت میشود‪.‬‬

‫سوال‪ :‬اگر وجوهی از دارایی منقول بدست آید که باید بین طلبکاران تقسیم شود آیا طلبکارانی که طلبشان وثیقه غیر منقول دارد هم سهم میبرند یا باید‬
‫منتظر فروش مال غیر منقول باشند؟‬

‫پاسخ‪ :‬سهم آنها داده میشود و بعد از فروش حساب میشود و مبلغی که در حال حاضر پرداخت شده سپس از آن کسر میشود‪.‬‬

‫ماده ‪:۵1۹‬‬

‫«اگر قبل از تقسیم وجوهی که از فروش اموال غیر منقول حاصل شده وجهی از بابت دارایی منقول تقسیم شود طلبکارهایی که نسبت بهاموال غیر منقول‬
‫حقوقی دارند و طلب آنها تصدیق و اعتراف شده است به میزان کلیه طلب خود جزو سایر غرما وارد و از وجوه مزبوره حصه میبرندولی عنداالقتضاء مبلغ‬
‫دریافتی در موقع تقسیم حاصل اموال غیر منقول از طلب آنها موضوع میشود‪».‬‬

‫از وجوه مزبوره حصه میبرند ‪ :‬از وجوه ناشی از مال منقول سهم میبرند‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪498‬‬

‫مبلغ دریافتی در موقع تقسیم حاصل اموال غیر منقول از طلب آنها موضوع میشود‪ :‬یعنی پولی که قرار است پرداخت شود در انتها از طلبی که‬
‫پرداخت میشود محاسبه و کسر میگردد یعنی نمی توانند کل طلب را از آن بگیرند تا اضافی از طلب خود نبرند‪.‬‬

‫سوال‪ :‬وضعیت طلبکارهایی که نسبت به اموال غیر منقول حقوقی دارند ولی نمی توانند تمام طلب خود را در یافت نمایند چیست؟‬

‫ماده ‪:۵20‬‬

‫«در مورد طلبکارهایی که نسبت به اموال غیر منقول حقوقی دارند ولی به واسطه مقدم بودن سایر طلبکارها نمیتوانند در حین تقسیمقیمت اموال غیر‬
‫منقول طلب خود را تماماً وصول کنند ترتیب ذیل مرعی خواهد بود‪:‬‬

‫اگر طلبکارهای مزبور قبل از تقسیم حاصل اموال غیر منقول از بابت طلب خود وجهی دریافت داشته باشند این مبلغ از حصه که از بابت اموال غیرمنقول‬
‫به آنها تعلق میگیرد موضوع و به حصه که باید بین طلبکارهای معمولی تقسیم شود اضافه میگردد و بقیه طلبکارهایی که در اموال غیر منقولذیحق‬
‫بودهاند برای بقیه طلب خود نسبت آن بقیه جزو غرما محسوب شده حصه میبرند‪».‬‬

‫*مرعی خواهد بود‪ :‬یعنی رعایت خواهد شد‪.‬‬

‫بیان این ماده به ظاهرکمی پیچیده است‪ ،‬کسی که به عنوان مال غیر منقول وثیقه دارد ممکن است این وثیقه برای افراد دیگری هم باشد‪ ،‬در این صورت‬
‫همه نمیتوانند طلب خود را ببرند به هر علت اگر نتوانند سهم خود را ببرند وارد طلبکارهای عادی میشوند‪ .‬اگر قبال بخشی از طلب پرداخت شده زمانی که‬
‫این مال غیر منقول فروخته شود آن مبلغ کسر میشود‪.‬‬

‫کل مطلب این ماده این است که‪:‬‬

‫‪ . 1‬اگر شما طلبتان وثیقه مال غیر منقول داشته باشد‪ ،‬وثیقه از این مال غیر منقول به طور کامل پرداخت میشود مگر اینکه قیمت مال غیرمنقول کفایت‬
‫طلب را نکند‪ .‬ممکن است مال اضافه آید در اینصورت آن مازاد به مدیر تصفیه داده میشود ‪.‬‬

‫‪ . 2‬اگر قبل از فروش مال غیر منقول تقسیمی باشد طلبکار از آن سهم میبرد ولی بعدا در زمان فروش مال غیر منقول آنچه را که دریافت کرده است مورد‬
‫حساب و کتاب قرار میگیرد‪.‬‬

‫‪ . 3‬اگر به هر دلیلی کفایت نکرد مال و قیمت و‪ ، ...‬تمام طلب طلبکار پرداخت نشد‪ ،‬طلبکار وارد طلبکاران عادی میشود‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬اگر طلبکاران با وثیقه غیر منقول به جهت مقدم بودن برخی طلبکاران دیگر طلب خود را نتوانند دریافت کنند وضعیت چگونه است؟‬

‫یک مال غیر منقول ممکن است برای چند نفر در رهن باشد و اگر به ترتیب حق تقدم سهم هرکدام از فروش پرداخت شود طلبکاری که طلب خود را‬
‫دریافت نکرده باشد در شمار طلبکاران عادی قرار میگیرد‪.‬‬

‫ماده ‪:۵21‬‬

‫«اگر به واسطه مقدم بودن طلبکارهای دیگر بعضی از طلبکارهایی که نسبت به اموال غیر منقول حقی دارند وجهی دریافت نکنند طلبآنها جزو غرما‬
‫محسوب و بدین سمت هر معامله که از بابت قرارداد ارفاقی و غیره با غرما میشود با آنها نیز به عمل خواهد آمد‪».‬‬

‫فصل نهم ‪ -‬در تقسیم بین طلبکارها و فروش اموال منقول‬

‫در اینجا منظور از طلبکار طلبکاران ممتاز و عادی است نه کسانی که وثیقه دارند‪.‬‬

‫سوال‪ :‬ترتیب تقسیم دارایی ورشکسته بین طلبکاران چگونه خواهد بود؟‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪499‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫پاسخ‪ :‬مخارج ورشکستگی باید ابتدا پرداخت شود و اگر کامل پرداخت شد به تقسیم طلب پرداخت میشود که یکسری از طلبکارها ممتاز اند و یکسری‬
‫هم طلب عادی که باید رعایت گردد‪.‬‬

‫ماده ‪:۵22‬‬

‫«پس از وضع مخارج اداره امور و ورشکستگی و اعانه که ممکن است به تاجر ورشکسته داده شده باشد و وجوهی که باید به صاحبانمطالبات ممتازه تادیه‬
‫گردد مجموع دارایی منقول بین طلبکارها به نسبت طلب آنها که قبالً تشخیص و تصدیق شده است خواهد شد‪».‬‬

‫*اعانه‪ :‬یعنی نفقه و هزینه های زندگی‬ ‫*پس از وضع‪ :‬یعنی پس از کنار گذاشتن‪.‬‬

‫گاهی دارایی به تاجر ورشکسته داده میشود مثال مالی وقف میشود و از منافع آن مال وقف به او پرداخت میگردد و از دارایی او چیزی کم نمیشود‪.‬‬

‫جلسه دویست و بیست و دوم‬

‫سوال‪ :‬مدیر تصفیه از جهت تسلیم صورت حساب به عضو ناظر چه وظیفه ای دارد؟‬

‫ماده ‪:۵23‬‬

‫« مدیر تصفیه برای اجرای مقصود مذکور در ماده فوق ماهی یک مرتبه صورتحساب عمل ورشکستگی را با تعیین وجوه موجوده بهعضو ناظر میدهد‪.‬‬
‫عضو مذکور در صورت لزوم امر به تقسیم وجوه مزبور بین طلبکارها داده مبلغ آن را معین و مواظبت مینماید که به تمام طلبکارهااطالع داده شود‪».‬‬

‫ممکن است همه طلبکاران در ایران حضور نداشته باشند ‪ .‬ماده ‪ 524‬در مورد سهم طلبکاران مقیم خارج از کشور می باشد‪.‬‬

‫سوال‪ :‬طلبکاران مقیم خارج چطور سهم خود را دریافت میکنند؟‬

‫ماده ‪:۵24‬‬

‫«در موقع تقسیم وجه بین طلبکارها حصه طلبکارهای مقیم ممالک خارجه به نسبت طلب آنها که در صورت دارایی و قروض منظورشده است موضوع‬
‫میگردد‪ .‬چنانچه مطالبات مزبور صحیحاً در صورت دارایی و قروض منظور نشده باشد عضو ناظر میتواند حصه موضوعی را زیادکند‪ .‬برای مطالباتی که‬
‫هنوز در باب آنها تصمیم قطعی اتخاذ نشده است باید مبلغی موضوع کرد‪».‬‬

‫سهم افرادی که خارج از کشور هستند کنار گذاشته میشود‪.‬‬

‫اگر مطالبات طلبکارهای خارج از کشور به طور صحیح در لیست دارایی و بدهی قید نشده باشد عضو ناظر میتواند آن سهمی که قرار است کنار گذاشته‬
‫شود را بیشتر کند‪.‬‬

‫مثال‪ :‬یک نفر خارج از کشور حضور دارد و عضو ناظر بررسی میکند و براساس مستندات میگوید طلب او ده میلیارد است اما آنچه که در فهرست می باشد‬
‫دو میلیارد است ‪ ،‬مبلغ بیشتری را کنار میگذارد که بعدا حق او ضایع نشود‪.‬‬

‫برای مطالباتی که هنوز در باب آنها تصمیم قطعی اتخاذ نشده است باید مبلغی موضوع کرد ‪ :‬گاهی یکسری مطالبات وجود دارد که برای آن‬
‫تصدیقی صورت نگرفته که واقعا آیا تایید یا رد میشوند‪ ،‬در واقع تکلیف آنها مشخص نیست‪ ،‬برای این موارد هم باید سهمی کنار گذاشته شود‪.‬‬

‫مشابه این بحث در ارث وجود دارد‪ :‬اگر فردی فوت کرده و همسرش باردار است و نمی داند فرزند او دختر است یا پسر به اندازه سهم پسر کنار گذاشته‬
‫میشود‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪500‬‬

‫سوال‪ :‬مبالغی که مطابق مواد قبل باید کنار گذاشته شود در چه محلی نگهداری میشود؟ پاسخ‪ :‬به صندوق دادگستری واریز میشود‪.‬‬

‫ماده ‪:۵2۵‬‬

‫«وجوهی که برای طلبکارهای مقیم خارجه موضوع شده است تا مدتی که قانون برای آنها معین کرده به طور امانت به صندوق عدلیهسپرده خواهد شد‪.‬‬
‫اگر طلبکارهای مذکور مطابق این قانون مطالبات خود را به تصدیق نرسانند مبلغ مزبور بین طلبکارهایی که طلب آنها به تصدیقرسیده تقسیم میگردد‪.‬‬

‫وجوهی که برای مطالبات تصدیقنشده موضوع گردیده در صورت عدم تصدیق آن مطالبات بین طلبکارهایی که طلب آنها تصدیق شده تقسیم میشود‪».‬‬

‫آن وجوه برای احتیاط نگهداری میشود و در صورت عدم تصدیق آن طلبکاران بین سایر طلبکاران تقسیم میشود‪.‬‬

‫سوال‪ :‬شرایط پرداخت طلب توسط مدیر تصفیه چیست؟‬

‫پاسخ‪ :‬باید مدارک و اسناد قبال مالحظه شده باشد و سپس روی آن سند قید شود که مبلغ پرداخت شده است‪.‬‬

‫ماده ‪:۵2۶‬‬

‫«هیچ طلبی را مدیر تصفیه نمیپردازد مگر آنکه مدارک و اسناد آن را قبالً مالحظه کرده باشد مدیر تصفیه مبلغی را که پرداخته در رویسند قید میکند‬
‫عضو ناظر در صورت عدم امکان ابراز سند میتواند اجازه دهد که به موجب صورتمجلسی که طلب در آن تصدیق شده وجهیپرداخته شود در هر حال‬
‫باید طلبکارها رسید وجه را در ذیل صورت تقسیم ذکر کنند‪».‬‬

‫اگر نتواند سند را ابراز کند در این حالت عضو ناظر باید اجازه دهد که بعدا در صورت مجلس قید میگردد و طلب تصدیق میشود که این مبلغ دریافت شد‪.‬‬

‫گاهی تاجر عالوه بر بدهی که به طلبکاران دارد یکسری مطالبات هم دارد که مدیر تصفیه باید این مطالبات را بگیرد و سپس آن را به طلبکاران بپردازد‪.‬‬

‫پاسخ‪ :‬با اجتماع شرایطی ممکن است‪.‬‬ ‫سوال‪ :‬آیا طلبکاران ورشکسته می توانند مطالبات او را قبول کنند؟‬

‫ماده ‪:۵2۷‬‬

‫«ممکن است هیات طلبکارها با استحضار تاجر ورشکسته از محکمه تحصیل اجازه نمایند که تمام یا قسمتی از حقوق و مطالبات تاجرورشکسته را که‬
‫هنوز وصول نشده به طوری که صرفه و صالح تاجر ورشکسته هم منظور شود خودشان قبول و مورد معامله قرار دهند در این صورتمدیر تصفیه اقدامات‬
‫مقتضیه را به عمل خواهد آورد‪ .‬در این خصوص هر طلبکاری میتواند به عضو ناظر مراجعه کرده تقاضا نماید که طلبکارهایدیگر را عودت نماید تا‬
‫تصمیم خود را اتخاذ بنمایند‪».‬‬

‫فصل دهم ‪ -‬در دعوی استرداد‬

‫سوال‪ :‬آیا اوراق تجاری که در نزد تاجر هست قابل استرداد است یا خیر؟‬

‫پاسخ ‪ :‬قابلیت استرداد نسبت به اوراق‪ ،‬اموال امانی و گاهی هم نسبت به مبیع وجود دارد‪.‬‬

‫ماده ‪:۵2۸‬‬

‫«اگر قبل از ورشکستگی تاجر کسی اوراق تجارتی به او داده باشد که وجه آن را وصول و به حساب صاحب سند نگاهدارد و یا بهمصرف معینی برساند و‬
‫وجه اوراق مزبور وصول یا تادیه نگشته و اسناد عیناً در حین ورشکستگی در نزد تاجر ورشکسته موجود باشد صاحبان آنمیتوانند عین اسناد را استرداد‬
‫کنند‪».‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪501‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫نکته‪ :‬بعد از ورشکستگی هر معامله ای انجام شود باطل است باید بدون دعوای استرداد اوراق برگردد‪ ،‬دعوای استرداد متعلق به زمان قبل از ورشکستگی‬
‫است و اگر بعد از ورشکستگی باشد شامل قاعده منع مداخله میشود و معامالت و قرارداد باطل است‪.‬‬

‫سوال‪ :‬آیا واژه تجارتی در اوراق تجارتی مفهوم دارد؟‬

‫پاسخ‪ :‬خیر‪ ،‬اوراق تجارتی از باب غلبه ( تغلیب) آمده است و لذا سایر اسناد هم قابل استرداد است‪.‬‬

‫موضوع ماده ‪ 529‬مال التجاره امانی است‪ ،‬مال التجاره ای است که برای نگهداری به او داده شده و در نزد او امانت است‪.‬‬

‫سوال‪ :‬آیا مال التجاره امانی قابل استرداد است؟‬

‫ماده ‪ «:۵2۹‬مالالتجارههایی که در نزد تاجر ورشکسته امانت بوده یا به مشارالیه داده شده است که به حساب صاحب مالالتجاره به فروش برساندمادام‬
‫که عین آنها کالً یا جزئاً نزد تاجر ورشکسته موجود یا نزد شخص دیگری از طرف تاجر مزبور به امانت یا برای فروش گذارده شده و موجود باشدقابل‬
‫استرداد است‪».‬‬

‫امانت بالعرض‪ :‬مال را به تاجر امانت دادیم که آن را بفروشد‪.‬‬ ‫امانت بالذات‪ :‬یعنی مال را به تاجر دادیم که نگه دارد‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬مادامی که تاجر مسئول برگرداندن مال التجاره است دعوای استرداد شنیده میشود‪.‬‬

‫نکته‪ :‬اگر مال ام انی نبوده و تاجر آن را غصب کرده است باز هم دعوای استرداد شنیده میشود‪ .‬آنچه موضوعیت دارد این است که شخص تاجر مسئول‬
‫برگرداندن آن اموال باشد اگر مال غصبی در نزد تاجر است مسئول برگرداندن است و به طریق اولی دعوای استرداد در این مورد هم شنیده میشود‪.‬‬

‫سوال‪ :‬حکم استرداد مال التجاره خریداری شده برای دیگران توسط تاجر ورشکسته چیست؟‬

‫ماده ‪« :۵30‬مالالتجارههایی که تاجر ورشکسته به حساب دیگری خریداری کرده و عین آن موجود است اگر قیمت آن پرداخته نشده باشد از‬
‫طرففروشنده و اال از طرف کسی که به حساب او آن مال خریداری شده قابل استرداد است‪».‬‬

‫مثال به عنوان حق العمل کار برای شخصی ماشینی خریده است و عین آن هم در بنگاهش وجود دارد‪.‬‬

‫معیارچیست؟ معیار در این موضوع پرداخت است‪ ،‬اگر قیمت پرداخت شده است خریدار و اگر قیمت پرداخت نشده فروشنده می تواند استرداد کنند‪.‬‬
‫کسی که متضرر میشود باید مال به او مسترد شود تا ضرر نکند‪.‬‬

‫سوال‪ :‬مال التجاره ای که به هدف فروش نزد ورشکسته است با اجتماع چه شرایطی قابل استرداد است؟‬

‫ماده ‪« :۵31‬هر گاه تمام یا قسمتی از مالالتجاره که برای فروش به تاجر ورشکسته داده شده بود معامله شده و به هیچ نحوی بین خریدار و‬
‫تاجرورشکسته احتساب نشده باشد از طرف صاحب مال قابل استرداد است اعم از اینکه نزد تاجر ورشکسته یا خریدار باشد و به طور کلی عین هر‬
‫مالمتعلق به دیگری که در نزد تاجر ورشکسته موجود باشد قابل استرداد است‪».‬‬

‫مثال‪ :‬بیست تن برنج برای معامله به تاجر داده شده است ‪ .‬یا کل بیست تن موجود است یا ده تن‪ ،‬همان مقداری که موجود است محاسبه هم نشده باشد‬
‫و پولی دریافت نشده صاحب مال نسب به آن تقاضای استرداد دارد‪.‬‬

‫نکته‪ :‬به طور کلی اموالی که امانت نزد تاجر است ولی در ملکیت ورشکسته نی ست نمی تواند در صورت دارایی او وارد و فروخته شود و بین طلبکاران‬
‫تقسیم شود‪.‬‬

‫سوال‪ :‬در چه صورتی مال التجاره قابل استرداد نیست؟‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪502‬‬

‫ماده ‪« :۵32‬اگر مالالتجاره که برای تاجر ورشکسته حمل شده قبل از وصول از روی صورتحساب یا بارنامه که دارای امضاء ارسالکننده است بهفروش‬
‫رسیده و فروش صوری نباشد دعوی استرداد پذیرفته نمیشود و اال موافق ماده ‪ 529‬قابل استرداد است و استردادکننده باید وجوهی را که بهطور‬
‫علیالحساب گرفته یا مساعدتاً از بابت کرایه حمل و حق کمیسیون و بیمه و غیره تادیه شده یا از این بابتها باید تادیه بشود به طلبکارها بپردازند‪».‬‬

‫فروش صوری نباشد‪ :‬صوری باشد باطل است‪.‬‬

‫مثال‪ :‬تاجری در شهر کیش حضور دارد و یک نفر مال التجاره ای از شهر دیگر برای او ارسال کرده است اما هنوز به دست او نرسیده است ‪ ،‬زمانی که مال‬
‫التجاره برای تاجر ورشکسته ارسال شده پیش از اینکه به مقصد برسد آن را میفروشد و معامله صوری هم انجام نداده است ‪ ،‬فروشنده مال التجاره نمی‬
‫تواند تقاضای استرداد کند چون تاجر آن را فروخته است‪ .‬اما اگر در نزد تاجر است و فروخته نشده قابل استرداد می باشد زیرا مال التجاره امانی محسوب‬
‫میشود‪ .‬فروشنده ا گر یک مبلغی را علی الحساب از تاجر دریافت کرده است در صورت استرداد مال مبالغی که دریافت کرده است همه آنها را به طلبکار‬
‫باید بپردازد‪ .‬چون آن را از تاجر گرفته است و باید آن را بپردازد‪.‬‬

‫جلسه دویست و بیست و سوم‬

‫ماده ‪: ۵33‬‬

‫«هر گاه کسی مالالتجاره به تاجر ورشکسته فروخته ولیکن هنوز آن جنس نه به خود تاجر ورشکسته تسلیم شده و نه به کس دیگر که بهحساب او بیاورد‬
‫آن کس میتواند به اندازه که وجه آن را نگرفته از تسلیم مالالتجاره امتناع کند‪».‬‬

‫سوال ‪ :‬در چه مواردی فروشنده حق امتناع از تسلیم مال التجاره فروخته شده خواهد داشت؟ پاسخ ‪ :‬ماده ‪.533‬‬

‫مثال ‪ :‬اگر شما مال التجاره ای را مانند ده تن پسته به تاجر ورشکسته فروخته باشید اما به خودت تاجر یا نماینده او تسلیم نشده باشد‪ ،‬شما میتوانید از‬
‫تحویل مال امتناع نمایید؛ وقتی مال را تحویل داده باشید می توانید آن را باز گردانید و طریق اولی اگر تحویل نداده باشید می توانید از تصمیم امتناع‬
‫کنید‪.‬‬

‫علت امکان امتناع ‪ :‬خیار تفلیس و حق حبس‪.‬‬

‫ماده ‪: ۵34‬‬

‫«در مورد دو ماده قبل مدیر تصفیه میتواند با اجازه عضو ناظر تسلیم مالالتجاره را تقاضا نماید ولی باید قیمتی را که بین فروشنده و تاجرورشکسته مقرر‬
‫شده است بپردازد‪».‬‬

‫مدیر تصفیه حق تقاضای تسلیم را به صورت مشروط دارد؛ شرط پرداخت قیمت مال می باشد‪.‬‬

‫مثال ‪ :‬اگر شما مدیر تصفیه باشید و ببینید ارزش کاال بیشتر شده است به نفع تاجر و طلبکاران آن است که ثمن را بپردازید و کاال را تحویل بگیرید‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬قیمتی که باید مدیر تصفیه بپردازد همان قیمت حین المعامله است؛ چون معامله انجام شده و انتقال مالکیت رخ داده است اما چون تاجر و شکسته‬
‫شده نمی تواند بها را بپردازد‪ ،‬در واقع فروشنده حق امتناع دارد به دلیل اینکه جلوی ضرر گرفته شود و ضرر آن است که کاال تحویل داده شود اما ثمنی‬
‫پرداخت نشود ولی اگر مدیر تصفیه ثمن را بپردازد دیگر ضرری متوجه فروشنده نخواهد شد‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا مدیر تصفیه حق دارد تسلیم مال التجاره را تقاضا نمایند؟ با چ شرایطی؟ پاسخ ‪ :‬ماده ‪.534‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪503‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫ماده ‪« : ۵3۵‬مدیر تصفیه میتواند با تصویب عضو ناظر تقاضای استرداد را قبول نماید و در صورت اختالف محکمه پس از استماع عقیده عضو ناظرحکم‬
‫مقتضی را میدهد‪».‬‬

‫پاسخ ‪ :‬ماده ‪.535‬‬ ‫سوال ‪ :‬آیا مدیر تصفیه حق پذیرش تقاضای استرداد را بپذیرد؟‬

‫شروط پذیرش تقاضای استرداد ‪:‬‬

‫‪ .1‬تصویب عضو ناظر‬

‫‪ .2‬حکم دادگاه در صورت بروز اختالف بین عضو ناظر و مدیر تصفیه‬

‫فصل یازدهم ‪ -‬در طرق شکایت از احکام صادره راجع به ورشکستگی‬

‫راجع به ورشکستگی قابلیت اعتراض و تجدیدنظر خواهی نسبت به حکم ورشکستگی وجود دارد‪.‬‬

‫ماده ‪« : ۵3۶‬حکم اعالن ورشکستگی و همچنین حکمی که به موجب آن تاریخ توقف تاجر در زمانی قبل از اعالن ورشکستگی تشخیص شود قابلاعتراض‬
‫است‪».‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا احکام ورشکستگی و توقف قابلیت اعتراض دارد؟ پاسخ ‪ :‬هر دو قابل اعتراض است‪.‬‬

‫ماده ‪: ۵3۷‬‬

‫«اعتراض باید از طرف تاجر ورشکسته در ظرف ده روز و از طرف اشخاص ذینفع که در ایران مقیمند در ظرف یک ماه و از طرف آنهاییکه در خارجه‬
‫اقامت دارند در ظرف دو ماه به عمل آید ابتدای مدتهای مزبور از تاریخی است که احکام مذکوره اعالن میشود‪».‬‬

‫سوال ‪ :‬مهلت اعتراض و اشخاص صاحب حق اعتراض چه کسانی هستند؟ ‪ /‬چه کسانی و در چه مهلتی حق اعتراض به حکم ورشکستگی و توقف دارند؟‬
‫پاسخ ‪ :‬ماده ‪.537‬‬

‫مثال ‪ :‬طلبکارانی درخواست حکم ورشکستگی کردند و دادگاه حکم ورشکستگی را صادر کرده اما تاجر اعتراض میکند که ورشکسته نشده است و علت‬
‫عدم پرداخت را اختالف در دین ها و مطالبات بیان می کند‪.‬‬

‫مبدا مهلت اعتراض ‪ :‬ورشکستگی اثر فوری دارد و پیش از قطعیت اجرا میشود اما مهلتهای اعتراض همگی از تاریخ اعالن می باشد و نه از تاریخ صدور‪.‬‬

‫عدم نسخ مهلت های ق‪.‬ت‪ : .‬برای تجدیدنظر خواهی و اعتراض در قانون آیین دادرسی مدنی مهلت هایی تعیین شده است؛ در قانون تجارت ما مهلت‬
‫های متفاوت با آن می بینیم‪ ،‬مثل ‪ 10‬روز یا یک ماه؛ قانون آیین دادرسی مدنی مهلت های مقرر در قانون تجارت را نسخ نمی کند چون قانون تجارت‬
‫خاص مقدم است و خاص مقدم مخصص عام موخر است و عام موخر ناسخ خاص مقدم نیست‪.‬‬

‫جمع بندی ‪:‬‬

‫سوال ‪ :‬در قانون تجارت برای اعتراض و تجدید نظر مهلت هایی متفاوت با قواعد آ‪.‬د‪.‬م‪ .‬مقرر گردیده است پرسش این است که آیا قانون آدم مصوب ‪79‬‬
‫ناسخ مقررات سابق قانون تجارت است؟‬

‫پاسخ ‪ :‬نظر به اینکه این مقررات قانون تجارت خاص سابق و قانون آدم عام الحق است‪ ،‬این مواد نسخ نشدهاند بلکه مخصص قواعد آیین دادرسی مدنی‬
‫هستند‪.‬‬

‫ماده ‪: ۵3۸‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪504‬‬

‫«پس از انقضای مهلتی که برای تشخیص و تصدیق مطالبات طلبکارها معین شده است دیگر هیچ تقاضایی از طرف طلبکارها راجع بهتعیین تاریخ توقف‬
‫به غیر آن تاریخی که به موجب حکم ورشکستگی یا حکم دیگری که در این باب صادر شده قبول نخواهد شد ‪ -‬همین که مهلتهایمزبور منقضی شد تاریخ‬
‫توقف نسبت به طلبکارها قطعی و غیر قابل تغییر خواهد بود‪».‬‬

‫مادامی که مهلت تشخیص و تصدیق است طلبکاران می توانند نسبت به تاریخ توقف اعتراض کند؛ تا در نتیجه این اعتراض معامالت قابل ابطال بیشتری‬
‫را شامل شود‪.‬‬

‫پاسخ ‪ :‬ماده ‪.538‬‬ ‫سوال ‪ :‬تاریخ توقف از چه زمانی نسبت به طلبکاران قطعی می گردد؟‬

‫ماده ‪: ۵3۹‬‬

‫«مهلت استیناف از حکم ورشکستگی ده روز از تاریخ ابالغ است ‪ -‬به این مدت برای کسانی که محل اقامت آنها از مقر محکمه بیش ازشش فرسخ فاصله‬
‫دارد از قرار هر شش فرسخ یک روز اضافه میشود‪».‬‬

‫آنچه در مواد ‪ 536‬الی ‪ 538‬خواندیم بحث قابلیت اعتراض بود؛ از اینجا به تجدیدنظر خواهی می پردازیم‪.‬‬

‫پاسخ ‪ :‬ماده ‪.539‬‬ ‫سوال ‪ :‬آیا حکم ورشکستگی قابل تجدیدنظر خواهی است؟‬

‫* استیناف ‪ :‬یعنی تجدیدنظرخواهی؛ قبالً اسم دادگاههای تجدیدنظر‪ ،‬محاکم استیناف بوده است‪.‬‬

‫ارتباط با قانون مدنی ‪ :‬در قانون مدنی‪ ،‬قانون ‪ 15‬روز پس از روز انتشار در سراسر کشور و خارج از آن الزم االجرا می شود‪ .‬قانون مدنی اصالح شده است‬
‫و پیش از آن مانند ماده ‪ 539‬قانون تجارت بوده است‪ .‬وقتی یک قانون به تصویب می رسید ‪ 10‬روز پس از انتشار در تهران الزم االجرا می شد و در خارج‬
‫تهران به ازای هر شش فرسخ یک روز به تاریخ الزم االجرا شدن آن اضافه می شود‪ .‬در این صورت یک قانون پس از ‪ 60‬روز در زاهدان الزم االجرا خواهد‬
‫شد‪.‬‬

‫علت ‪ :‬این موضوع در حال حاضر برای ما غیر منطقی است اما در آن زمان که فوریتی در اطالع رسانی اخبار وجود نداشته است این حکم معنا پیدا می‬
‫کرده است‪ .‬در حال حاضر اخبار به سرعت منتشر می شود اما قانون همچنان تغییری نکرده است‪.‬‬

‫موضوع مرتبط ‪ :‬قانون همیشه با فاصله زیادی از رویدادهای جامعه حرکت می کند و این وظیفه ما حقوقدانان است که تالش کنیم تا فاصله بین قانون‬
‫و تحوالت جامعه کمتر شود‪.‬‬

‫مثال ‪ :‬در یک ماجرای عفو مانند وقتی که قانون تسهیل تصویب شد؛ موجی از افراد در زندان آزاد شدند‪ .‬در زندان اوین ده روز پس از تصویب این عفو‬
‫اجرا شد و خبر به شهرهای دیگر رسید اما زندانیان باید منتظر میبودند تا قانون در آن منطقه هم الزم االجرا شود؛ یکی از نمایندگان آن زمان در مجلس‬
‫بیان کرد که به علت این تبعیض ممکن است در زندان ها شورش شود و باید یک راه حل برای آن ایجاد کنیم‪ .‬در نتیجه همین موضوع قانون اصالح و‬
‫قانون پس از ‪ 15‬روز در تمام کشور الزم االجرا شد‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬قید «در سراسر کشور» یک عبارت تاکیدی است و منظور آن نیست که در خارج از کشور قانون پس از پانزده روز الزم االجرا نمی شود؛ در واقع‬
‫این عبارت تنها برای تاکید بر عدم تبعیض بین نقاط مختلف کشور میباشد‪.‬‬

‫ماده ‪: ۵40‬‬

‫«قرارهای ذیل قابل اعتراض و استیناف و تمیز نیست‪:‬‬

‫‪ )1‬قرارهای راجعه به تعیین یا تغییر عضو ناظر یا مدیر تصفیه‪.‬‬

‫‪ )2‬قرارهای راجعه به تقاضای اعانه به جهت تاجر ورشکسته یا خانواده او‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪505‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫‪ )3‬قرارهای فروش اسباب یا مالالتجاره که متعلق به ورشکسته است‪.‬‬

‫‪ )4‬قرارهایی که قرارداد ارفاقی را موقتاً موقوف یا قبول موقتی مطالبات متنازعفیه را مقرر میدارد‪.‬‬

‫‪ )5‬قرارهای صادره در خصوص شکایت از اوامری که عضو ناظر در حدود صالحیت خود صادر کرده است‪».‬‬

‫سوال ‪ :‬چه قرار هایی نه قابل اعتراض و نه قابل استیناف و تجدیدنظر خواهی و نه قابل فرجام خواهی هستند؟ پاسخ ‪ :‬ماده ‪.540‬‬

‫نکته ‪ :‬یکی از علل این حکم اصل سرعت می باشد‪ ،‬که اعتراض و ‪ ...‬موجب کاهش سرعت اقدامات می شود‪.‬‬

‫مطالبات متنازع فیه ‪ :‬مطالباتی که راجع به آن ها اختالف نظر است‪.‬‬

‫جلسه دویست و بیست و چهارم‬

‫باب دوازدهم ‪ -‬در ورشکستگی به تقصیر و ورشکستگی به تقلب‬

‫نکته ‪ :‬باب دوازدهم جز مهم ترین مباحث آزمونی و کاربردی است‪.‬‬

‫ورشکستگی به تقلب و تقصیرکیفری است و دارای مجازات اصلی و تبعی و حبس است ‪ .‬ورشکستگی به تقصیر هم دو نوع است‪ ،‬در مواردی دادگاه مختار‬
‫است ورشکسته را محکوم به ورشکستکی به تقصیر کند و گاهی هم مکلف است که میشود ورشکستگی به تقصیر اجباری و اختیاری‪.‬‬

‫فصل اول ‪ -‬در ورشکستگی به تقصیر‬

‫سوال‪ :‬در چه مواردی دادگاه مکلف است ورشکسته را به ورشکستگی به تقصیر محکوم نماید؟ ( موارد ورشکستگی اجباری)‬

‫ماده ‪:۵41‬‬

‫«تاجر در موارد ذیل ورشکسته به تقصیر اعالن میشود‪:‬‬

‫‪ )1‬در صورتی که محقق شود مخارج شخصی یا مخارج خانه مشارالیه در ایام عادی بالنسبه به عایدی او فوقالعاده بوده است‪.‬‬

‫‪ )2‬در صورتی که محقق شود که تاجر نسبت به سرمایه خود مبالغ عمده صرف معامالتی کرده که در عرف تجارت موهوم یا نفع آن منوط به اتفاقمحض‬
‫است‪.‬‬

‫‪ )3‬اگر به قصد تاخیر انداختن ورشکستگی خود خریدی باالتر یا فروشی نازلتر از مظنه روز کرده باشد یا اگر به همان قصد وسایلی که دور از صرفهاست‬
‫به کار برده تا تحصیل وجهی نماید اعم از اینکه از راه استقراض یا صدور برات یا به طریق دیگر باشد‪.‬‬

‫‪ )4‬اگر یکی از طلبکارها را پس از تاریخ توقف بر سایرین ترجیح داده و طلب او را پرداخته باشد‪».‬‬

‫تاجر ورشکسته به تقصیر اعالن میشود‪ :‬یعنی از جانب دادگاه محکوم به ورشکستگی میشود‪:‬‬

‫• محقق شود‪ :‬یعنی اثبات گردد‪.‬‬

‫• مخارج نباید به صورت فوق العاده در ایام عادی باشد و اال ورشکستگی اجباری میشود‪ .‬ایام عادی در مقابل ایام استثنایی است‪ ،‬مانند شخصی که بیمار‬
‫است که در ایام بیماری ممکن است هزینه های او چند برابر شود‪.‬‬
‫• مبالغی صرف مواردی مانند بخت آزمایی ها کرده است‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪506‬‬

‫• مظنه یعنی قیمت روز و متعارف‪ .‬روش نامتعارف و غیر معقولی که به کار برده است مهم نیست ‪ ،‬آنچه که مهم است اقدام اوست‪.‬‬
‫• عدم رعایت اصل تساوی طلبکارهاست که باید از صفر تا صد رعایت شود‪ .‬هم تاجر و هم مدیر تص فیه باید پایبند باشند‪ ،‬با این تفاوت که تاجر حتما باید‬
‫پایبند مطلق باشد و از زمانی که دچار توقف میشود حق پرداخت ندارد و مدیر تصفیه می تواند یکسری پرداخت ها را مقدم نسب به پرداخت های دیگر‬
‫انجام دهد‪ .‬اگر تاجر ورشکسته یکی از طلبکارها را مقدم دانسته است گرچه با انگیزه خوب باشد ( مثال طلبکار از نظر مالی ضعیف است) یا با انگیزه بد‬
‫باشد( مثال دوست اوست)‪.‬‬

‫سوال‪ :‬در چه مواردی دادگاه مخیر است ورشکسته را به ورشکستگی به تقصیر محکوم نماید؟‬

‫ماده ‪:۵42‬‬

‫«در موارد ذیل هر تاجر ورشکسته ممکن است ورشکسته به تقصیر اعالن شود‪:‬‬

‫‪ )1‬اگر به حساب دیگری و بدون آنکه در مقابل عوضی دریافت نماید تعهداتی کرده باشد که نظر به وضعیت مالی او در حین انجام آنها آن تعهداتفوقالعاده‬
‫باشد‪.‬‬

‫‪ )2‬اگر عملیات تجارتی او متوقف شده و مطابق ماده ‪ 413‬این قانون رفتار نکرده باشد‪.‬‬

‫‪ )3‬اگر از تاریخ اجرای قانون تجارت مصوب ‪ 25‬دلو ‪ 1303‬و ‪ 12‬فروردین و ‪ 12‬خرداد ‪ 1304‬دفتر نداشته یا دفاتر او ناقص یا بیترتیب بوده یا درصورت‬
‫دارایی وضعیت حقوقی خود را اعم از قروض و مطالبات به طور صحیح معین نکرده باشد (مشروط بر اینکه در این موارد مرتکب تقلبی نشدهباشد)‪».‬‬

‫اعالن شود‪ :‬یعنی در حکم دادگاه محکوم به ورشکستگی به تقلب و تقصیر شود‪.‬‬

‫• تاجرمتعهد به تعهدات بدون عوض ونامتعارف شود مثال کمک به خیریه کند‪.‬‬
‫• در ماده ‪ 413‬و ‪ 414‬ق‪.‬ت تاجر مکلف شد به محض توقف از پرداخت بدهی در ظرف سه روز اعالم توقف کند‪ .‬اگر این تکلیف را انجام دهد دادگاه مخیر‬
‫است او را محکوم به ورشکستگی کند‪.‬‬
‫• قانون تجارت ‪ 1311‬قانون تجارت ‪ 1303‬را به طور صریح نسخ نموده است ‪ ،‬در ماده ‪ 600‬قانون تجارت به صراحت بیان شده است که این نسخ صورت‬
‫گرفته است‪ .‬در زمان ما این تاریخ اهمیتی ندارد‪ .‬این ماده در زمانی است که همه این موارد را بدون انگیزه تقلب انجام داده باشد‪ ،‬اگر قصد تقلب و حیله‬
‫داشته باشد وارد ورشکستگی به تقلب میشود‪.‬‬
‫• دلو‪ :‬بهمن ماه‬

‫نکته ‪ :‬ماده ‪ 543‬نسخ شده است و ماده ناسخ آن هم ماده ‪ 671‬قانون مجازات اسالمی تعزیرات است‪.‬‬

‫ماده ‪« :۵43‬ورشکستگی به تقصیر جنحه محسوب و مجازات آن از ‪ 6‬ماه تا سه سال حبس تادیبی است‪».‬‬

‫در ماده ‪ 671‬مدت زمان حبس آن ‪ 6‬ماه تا دو سال حبس درنظر گرفته شده است‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬در ماده ‪ 544‬عمال با تغییر در سیستم آیین دادرسی کیفری جنحه تغییر میکند‪.‬‬

‫ماده ‪:۵44‬‬

‫«رسیدگی به جرم فوق بر حسب تقاضای مدیر تصفیه یا هر یک از طلبکارها یا تعقیب مدعیالعموم در محکمه جنحه به عمل میآید‪».‬‬

‫در محکمه جنحه‪ :‬دادگاه کیفری دو می باشد‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪507‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫معموال شروع تعقیب در ورشکستگی از طرف طلبکارهاست ‪ .‬معموال تاجر که اطالع نمیدهد و دادستان هم متوجه نمیشود‪.‬‬

‫سوال‪ :‬آیا میتوان هزینه های پیگیری را به طلبکار تحمیل کرد؟‬

‫ماده ‪:۵4۵‬‬

‫«در صورتی که تعقیب تاجر ورشکسته به تقصیر از طرف مدعیالعموم به عمل آمده باشد مخارج آن را به هیچ وجه نمیتوان به هیاتطلبکارها تحمیل‬
‫نمود ‪ .‬در صورت انعقاد قرارداد ارفاقی مامورین اجرا نمیتوانند اقدام به وصول این مخارج کنند مگر پس از انقضای مدتهای معینه درقرارداد‪».‬‬

‫اگر قرارداد ارفاقی منعقد شد در ورشکستگی به تقصیر امکان انعقاد این قرارداد وجود داشت و در ورشکستگی به تقلب این امکان وجود ندارد‪ .‬بعد از انقضا‬
‫مدت های معینه امکان تحمیل هزینه ای به طلبکار وجود ندارد‪.‬‬

‫اگر مدعی العموم تعقیب را انجام نداده و مدیر تصفیه به نام طلبکارها تعقیب را انجام دهد هزینه ها بسته به مورد به عهده طلبکار ‪ ،‬تاجر و دولت است‪.‬‬

‫سوال‪ :‬در صورتی که تعقیب توسط مدیر تصفیه انجام شود هزینه بر چه کسی تحمیل میشود؟‬

‫ماده ‪:۵4۶‬‬

‫«مخارج تعقیبی که از طرف مدیر تصفیه به نام طلبکارها میشود در صورت برائت تاجر به عهده هیات طلبکارها و در صورتی که محکومشد به عهده دولت‬
‫است لیکن دولت حق دارد مطابق ماده قبل به تاجر ورشکسته مراجعه نماید‪».‬‬

‫اگر ورشکسته بری شود و به ورشکستگی به تقصیر محکوم نشود به عهده هیات طلبکارهاست و در صورتی که محکوم شود به عهده دولت است‪.‬‬

‫سوال‪ :‬با چه شرطی مدیر تصفیه میتواند به نام طلبکاران ورشکسته را مورد تعقیب قرار دهد؟‬

‫مدیر تصفیه قائم مقام و نماینده قضایی تاجر ورشکسته است گرچه ملزم به رعایت حقوق طلبکارهاست اما مصلحت تاجر را هم باید مورد توجه قرار دهد‪.‬‬

‫اصل این است که مدیر تصفیه به نام طلبکارها حق تعقیب ورشکسته را ندارد اما استثنائا در زمانی که اکثریت طلبکارهای حاضر چنین درخواستی داشته‬
‫باشند‪.‬‬

‫ماده ‪:۵4۷‬‬

‫«مدیر تصفیه نمیتواند تاجر ورشکسته را به عنوان ورشکستگی به تقصیر تعقیب کند یا از طرف هیات طلبکارها مدعی خصوصی واقعشود مگر پس از‬
‫تصویب اکثریت طلبکارهای حاضر‪».‬‬

‫سوال‪ :‬در صورتی که تعقیب توسط یکی از طلبکارها باشد و نه توسط مدیر تصفیه به نمایندگی از اکثریت‪ ،‬مخارج بر عهده کیست؟‬

‫پاسخ‪ :‬دو حالت دارد‪ ،‬یا محکوم میشود یا بری میشود‪ .‬اگر بری شود طلبکاری که تعقیب کرده است و اگر محکوم به ورشکستگی به تقصیر شود دولت‬
‫باید هزینه ها را تقبل نماید‪.‬‬

‫ماده ‪:۵4۸‬‬

‫«مخارج تعقیبی که از طرف یکی از طلبکارها به عمل میآید در صورت محکومیت تاجر ورشکسته به عهده دولت و در صورت برائتذمه به عهده تعقیبکننده‬
‫است‪».‬‬

‫فصل دوم ‪ -‬در ورشکستگی به تقلب‬

‫سوال‪ :‬مواردی ورشکستگی به تقلب چیست؟‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪508‬‬

‫ورشکستگی به تقلب اجباری می باشد‪ .‬در ورشکستگی به تقلب قرارداد ارفاقی منعقد نمیشود‪ ،‬محرومیت اجتماعی دارد‪ ،‬مجازاتی شدیدتر از ورشکستگی‬
‫به تقصیر است و ‪...‬‬

‫ماده ‪(:۵4۹‬مرتبط با ماده‪ ۶۷0‬ق‪.‬م‪.‬ا)‬

‫«هر تاجر ورشکسته که دفاتر خود را مفقود نموده یا قسمتی از دارایی خود را مخفی کرده و یا به طریق مواضعه و معامالت صوری ازمیان برده و‬
‫همچنین هر تاجر ورشکسته که خود را به وسیله اسناد و یا به وسیله صورت دارایی و قروض به طور تقلب به میزانی که در حقیقت مدیوننمیباشد‬
‫مدیون قلمداد نموده است ورشکسته به تقلب اعالم و مطابق قانون جزا مجازات میشود‪».‬‬

‫دفاتر خود را مفقود نموده‪ :‬دفاتری که هر تاجری ملزم به داشتن آن است را از بین ببرد‪.‬‬

‫مواضعه ‪ :‬یعنی تبانی‪ ،‬در اینجا یعنی با سوء نیت زد و بند کرده است و اموالش را از بین برده‪.‬‬

‫هدف چیست؟ اینکه به طلبکار واقعی سهم کمتری برسد‪.‬‬

‫مجازات این تاجر ‪ 1‬تا ‪ 5‬سال حبس می باشد‪.‬‬

‫ماده ‪« :۵۵0‬راجع به تقاضای تعقیب و مخارج آن در موارد ماده قبل مفاد مواد ‪ 545‬تا ‪ 548‬الزمالرعایه است‪».‬‬

‫جلسه دویست و بیست و پنجم‬

‫فصل سوم ‪ -‬در جنحه و جنایاتی که اشخاص غیر از تاجر ورشکسته در امر ورشکستگی مرتکب میشوند‬

‫در جرایمی که توسط اشخاصی غیر از ورشکسته ممکن است انجام شود‪ .‬شخص محوری در ورشکستگی تاجر ورشکسته می باشد ‪ .‬در فصل سوم مباحثی‬
‫است که اشخاصی غیر از تاجر ورشکسته به مجازات ورشکستگی به تقلب محکوم شود‪.‬‬

‫سوال‪ :‬چه کسانی به مجازات ورشکسته به تقلب محکووم میشوند؟ پاسخ‪ :‬ماده ‪ 551‬و ‪552‬‬

‫ماده ‪:۵۵1‬‬

‫«در مورد ورشکستگی اشخاص ذیل مجرم محسوب و مطابق قانون جزا به مجازات ورشکسته به تقلب محکوم خواهند شد‪:‬‬

‫‪ )1‬اشخاصی که عالماً به نفع تاجر ورشکسته تمام یا قسمتی از دارایی منقول یا غیر منقول او را از میان ببرند یا پیش خود نگاهدارند یا مخفینمایند‪.‬‬

‫‪ )2‬اشخاصی که به قصد تقلب به اسم خود یا به اسم دیگری طلب غیر مواقعی را قلمداد کرده و مطابق ماده ‪ 467‬التزام داده باشند‪».‬‬

‫مجازات آنها حبس از یک تا پنج سال می باشد‪.‬‬

‫• یکی از موارد ورشکستگی به تقلب این بود که خود ورشکسته مال خود را از بین میبرد حال یک فرد دیگری به جای او این کار را انجام میدهد‪ ،‬مثال‬
‫شخصی ماشین ورشکسته را به پارکینگ خود ببرد و مخفی نماید‪.‬‬
‫• ماده ‪ 467‬در مورد طلبکارهایی بود که در آن مدت مشخص التزام و تعهد به طلبی که اظهار کرده طلب حقیقی است و بعد مشخص میشود این طلب‬
‫واقعی نبوده و اظهارات او دروغ بوده است‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪509‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫ماده ‪:۵۵2‬‬

‫«اشخاصی که به اسم دیگری یا به اسم موهومی تجارت نموده و اعمال مندرجه در ماده ‪ 549‬را مرتکب شدهاند به مجازاتی که برای ورشکسته به تقلب‬
‫مقرر است محکوم میباشند‪».‬‬

‫تجارت به اسم خودشان نبوده و به نام دیگری انجام داده اند و پشت شخص یا نام موهومی پنهان بوده اند‪.‬‬

‫سوال‪ :‬در چه مواردی شخص به مجازات سرقت محکوم میگردد؟ پاسخ ‪ :‬عمل آن سرقت نیست اما به مجازات سرقت محکوم میگردد‪.‬‬

‫ماده ‪:۵۵3‬‬

‫«اگر اقوام شخص ورشکسته بدون شرکت مشارالیه اموال او را از میان ببرند یا مخفی نمایند یا پیش خود نگاهدارند به مجازاتی که برایسرقت معین است‬
‫محکوم خواهند شد‪».‬‬

‫اقوام یا دوستان ورشکسته بدون اینکه با خود او تبانی کرده باشند ‪ ،‬اموال ورشکسته را از بین ببرد یا پیش خود پنهان نماید ممکن است به مجازات‬
‫ورشکستگی به تقلب و مجازات سرقت محکوم شود‪ .‬اگر بدون نقش آفرینی او بوده است به مجازات سرقت و اگر با مشارکت ورشکسته باشد به مجازات‬
‫ورشکسته به تقلب محکوم میشود‪.‬‬

‫سوال‪ :‬در چه مواردی دادگاه باید تعیین تکلیف نماید فارغ از آنکه متهم تبرئه شود یا محکوم گردد؟‬

‫ماده ‪:۵۵4‬‬

‫«در موارد معینه در مواد قبل محکمه که رسیدگی میکند باید در خصوص مسائل ذیل ولو اینکه متهم تبرئه شده باشد‪ ،‬حکم بدهد‪:‬‬

‫‪ )1‬راجع به رد کلیه اموال و حقوقی که موضوع جرم بوده است به هیات طلبکارها ‪ .‬این حکم را محکمه در صورتی که مدعی خصوصی هم نباشدباید صادر‬
‫کند‪.‬‬

‫‪ )2‬راجع به ضرر و خساراتی که ادعا شده است‪».‬‬

‫• در مورد اموال که موضوع جرم است حتی اگر مدعی خصوصی نداشته باشد خود دادگاه باید راسا حکم صادر کند‪.‬‬
‫• اگر ادعای ضرر و خسارت نماید باید مدعی داشته باشد‪.‬‬

‫سوال‪ :‬مجازات مدیر تصفیه ای که اموال تاجر ورشکسته را حیف و میل نماید چیست؟‬

‫ماده ‪:۵۵۵‬‬

‫«اگر مدیر تصفیه در حین تصدی به امور تاجر ورشکسته وجهی را حیف و میل کرده باشد به مجازات خیانت در امانت محکوم خواهدشد‪».‬‬

‫سوال‪ :‬اگر مدیر تصفیه با ورشکسته تبانی نماید تکلیف چیست؟‬

‫ماده ‪« :۵۵۶‬هر گاه مدیر تصفیه اعم از اینکه طلبکار باشد یا نباشد در مذاکرات راجعه به ورشکستگی با شخص ورشکسته یا با دیگری تبانی نماید‬
‫یاقرارداد خصوصی منعقد کند که آن تبانی یا قرارداد به نفع مرتکب و به ضرر طلبکارها یا بعضی از آنها باشد در محکمه جنحه به حبس تادیبی از شش‬
‫نکته‪ :‬در محکمه جنحه تبدیل به دادگاه کیفری دو شده است‪.‬‬ ‫ماهتا دو سال محکوم میشود‪».‬‬

‫اصل به صحت معامالت تاجر در دوران مشکوک یا در دوران توقف انجام داده و استثنائا بعضی از معامالت باطل است‪ .‬در ماده ‪ 557‬گفته است که کلیه‬
‫معامالت باطل است منظور کلیه معامالتی است که در راستای ورشکستگی به تقلب باشد‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪510‬‬

‫سوال‪ :‬حکم معامالتی که در دوران مشکوک و در راستای جرایم مذکور در این فصل انجام میشود چیست؟‬

‫ماده ‪:۵۵۷‬‬

‫«کلیه قراردادهایی که پس از تاریخ توقف تاجر منعقد شده باشد نسبت به هر کس حتی خود تاجر ورشکسته محکوم به بطالن است ‪.‬طرف قرارداد مجبور‬
‫است که وجوه یا اموالی را که به موجب قرارداد باطل شده دریافت کرده است به اشخاص ذیحق مسترد دارد‪».‬‬

‫اصل بر عدم اعالم و اعالن و تشهیر ورشکستگی است اما استثنائا در بعضی از موارد اعالن ضروری است نسبت به هر محکومیتی که جز جرایم این فصل‬
‫بوده اعالن باید شود‪ ،‬اوال اعالن و آگهی شود و ثانیا هزینه آن با محکوم علیه است‪.‬‬

‫سوال‪ :‬چه محکومیت هایی در حوزه ورشکستگی و به هزینه چه شخصی ضرورتا باید اعالن گردد؟‬

‫ماده ‪:۵۵۸‬‬

‫«هر حکم محکومیتی که به موجب این فصل یا به موجب فصول سابق صادر بشود باید به خرج محکومعلیه اعالن گردد‪».‬‬

‫فصل چهارم ‪ -‬در اداره کردن اموال تاجر ورشکسته در صورت ورشکستگی به تقصیر یا به تقلب‬

‫اصل این است که به دعاوی حقوقی در دعاوی حقوقی و به دعاوی کیفری در محاکم کیفری رسیدگی شود‪ ،‬استثنائا در مواردی به دعوای حقوقی در دادگاه‬
‫کیفری رسیدگی میشود به تبع امر کیفری‪.‬‬

‫سوال‪ :‬دعاوی حقوقی مربوط به ورشکستگی کیفری در صالحیت چه دادگاهی است؟ مطابق اصل در صالحیت دادگاه حقوقی است و یا مطابق استثنا در‬
‫صالحیت دادگاه کیفری است؟ پاسخ‪ :‬مطابق اصل است‪.‬‬

‫ماده ‪:۵۵۹‬‬

‫«در تمام مواردی که کسی به واسطه ورشکستگی به تقصیر یا به تقلب تعقیب و محکوم میشود رسیدگی به کلیه دعاوی حقوقی به غیراز آنچه در ماده‬
‫‪ 554‬مذکور است از صالحیت محکمه جزا خارج خواهد بود‪».‬‬

‫سوال‪ :‬آیا مدیر تصفیه مکلف است اوراق و اسناد و اطالعاتی که دراختیار دارد به مدعی العموم تحویل دهد؟‬

‫پاسخ‪ :‬راسا چنین تکلیفی ندارد اما اگر دادستان از او تقاضا نمود مکلف است‪.‬‬

‫ماده ‪« :۵۶0‬مدیر تصفیه مکلف است در صورت تقاضای مدعیالعموم بدایت کلیه اسناد و نوشتجات و اوراق و اطالعات الزمه را به او بدهد‪».‬‬

‫باب سیزدهم ‪ -‬در اعاده اعتبار‬

‫اعاده اعتبار بر دو نوع است‪:‬‬

‫‪ .1‬حقی ‪ :‬یعنی تمام بدهی را بپردازد‪.‬‬

‫‪ .2‬قانونی‪ :‬قرارداد ارفاقی منعقد و به قوانین آن عمل نماید و یا در صورت عدم پرداخت بدهی از طلبکار برائت گرفته شود‪.‬‬

‫سوال‪ :‬اعاده اعتبار حقی چیست و چگونه محقق میشود؟‬

‫ماده ‪:۵۶1‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪511‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫«هر تاجر ورشکسته که کلیه دیون خود را با متفرعات و مخارجی که به آن تعلق گرفته است کامالً بپردازد حقاً اعاده اعتبار مینماید‪».‬‬

‫• حقاً‪ :‬یعنی واقعا و حقیقتا‪ ،‬اعاده اعتبار حقی نام دیگر آن اعاده اعتبار واقعی است‪.‬‬

‫سوال‪ :‬متفرعات ذکر شده در ماده ‪ 561‬چه شرایطی دارد؟‬

‫ماده ‪« :۵۶2‬طلبکارها نمیتوانند از جهت تاخیری که در ادای طلب آنها شده است برای بیش از پنج سال مطالبه متفرعات و خسارت نمایند و در هر‬
‫حال متفرعاتی که مطالبه میشود در سال نباید بیش از صدی هفت طلب باشد‪».‬‬

‫شریک ضامن مسئول پرداخت تمام دیون و تعهدات است‪ .‬اگر شما ورشکست نشدید اما شرکتی که به عنوان شریک ضامن در آن حضور دارید ورشکست‬
‫شده است با اجتماع شرایطی می تواند شریک اعاده اعتبار کند‪.‬‬

‫سوال‪ :‬شریک ضامن شرکت ورشکسته با اجتماع چه شرایطی می تواند اعاده اعتبار نماید؟‬

‫ماده ‪:۵۶3‬‬

‫«برای آنکه شریک ضامن یک شریک ورشکسته که حکم ورشکستگی او نیز صادر شده بتواند حق اعاده اعتبار حاصل کند باید ثابت نماید که به ترتیب‬
‫فوق تمام دیون شرکت را پرداخته است ولو اینکه نسبت به شخص او قرارداد ارفاقی مخصوصی وجود داشته باشد‪».‬‬

‫ممکن است نسبت به شریک ضامن هم قرارداد ارفاقی باشد و نسبت به شرکت نباشد‪ .‬اگر او بخواهد اعاده اعتبار حقی کند باید همه دیون و متفرعات را‬
‫بپردازد چون شریک ضامن است‪.‬‬

‫جلسه دویست و بیست و ششم‬

‫ماده ‪: ۵۶4‬‬

‫«در صورتی که یک یا چند نفر از طلبکارها مفقوداالثر یا غائب بوده یا اینکه از دریافت وجه امتناع نمایند تاجر ورشکسته باید وجوهی راکه به آنها مدیون‬
‫است با اطالع مدعیالعموم در صندوق عدلیه بسپارد و همین که تاجر معلوم کرد این وجوه را سپرده است بریالذمه محسوب است‪».‬‬

‫سوال ‪ :‬مبالغ مربوط به طلبکاران مفقود االثر‪ ،‬غایب و ممتنع چه می شود؟ پاسخ ‪ :‬ماده ‪.564‬‬

‫مثال ‪ :‬شما یک تاجر ورشکسته هستید که در یک تالطم یا اشتباه دچار چالش های جدی مالی می شوید‪ ،‬اکنون می توانید تمام بدهی ها را بپردازید و‬
‫خود را حقیقتاً و واقعاً از شرایط ورشکستگی خارج کنید یعنی اعاده اعتبار حقی شوید‪ .‬در طی روند پرداخت بدهی های خود با یک طلبکار غایب‪ ،‬یک‬
‫طلبکار مفقوداالثر و یک طلبکار ممتنع مواجه می شوید‪ .‬این موارد نمی تواند مانع اعاده اعتبار شما شود‪ .‬این مبالغ به صندوق دادگستری واریز می شود‬
‫و اعاده اعتبار حقی صورت می گیرد‪.‬‬

‫تفاوت مفقوداالثر و غایب ‪ :‬غایب یعنی شخصی که االن نیست و حضور ندارد اما خبر در مورد اون موجود است‪ ،‬برای مثال به مسافرت رفته است اما‬
‫مفقوداالثر کسی است که گم شده و معلوم نیست که زنده است یا مرده‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬این مورد مثالی است برای وفای به عهد؛ اگر شخص در دسترس نباشد یا غایب باشد یا امتناع کند مبلغ به حاکم یا قائم مقام او پرداخت میشود‪.‬‬

‫* ممتع ‪ :‬شخصی که از دریافت وجه امتناع نماید‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬وقتی تاجر رسید پرداخت به صندوق دادگستری را ارائه کرد‪ ،‬بری می شود‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪512‬‬

‫ماده ‪: ۵۶۵‬‬

‫«تجار ورشکسته در دو مورد ذیل پس از اثبات صحت عمل در مدت پنج سال از تاریخ اعالن ورشکستگی میتوانند اعتبار خود را اعاده نمایند‪:‬‬

‫‪ )1‬تاجر ورشکسته که تحصیل قرارداد ارفاقی نموده و تمام وجوهی را که به موجب قرارداد به عهده گرفته است پرداخته باشد‪ .‬این ترتیب در مورد شریک‬
‫شرکت ورشکسته که شخصاً تحصیل قرارداد ارفاقی جداگانه نموده است نیز رعایت میشود‪.‬‬

‫‪ )2‬تاجر ورشکسته که کلیه طلبکاران ذمه او را بری کرده یا به اعاده اعتبار او رضایت دادهاند‪».‬‬

‫اعاده اعتبار قانونی ‪ :‬در اینجا تاجر حقیقتاً اعاده اعتبار نشده است بلکه طبق شرایطی ماده ‪ 565‬قانون اعاده اعتبار را پذیرفته است‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬تاجر در چه مواردی مشمول اعاده اعتبار قانونی میشود؟ پاسخ ‪ :‬ماده ‪.565‬‬

‫بند ‪ : 1‬دقت کنید که تاجر برای اعاده اعتبار قانونی کافی است که وجوه قبول شده به موجب قرارداد ارفاقی را پرداخت کند نه وجوه اصلی‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬قرارداد ارفاقی مخصوص همان قرارداد ارفاقی جداگانه است و تنها الفاظ متفاوت است‪.‬‬

‫ماده ‪: ۵۶۶‬‬

‫«عرضحال اعاده اعتبار باید به انضمام اسناد مثبته آن به مدعیالعموم حوزه ابتدایی داده شود که اعالن ورشکستگی در آن حوزه واقعشده است‪».‬‬

‫سوال ‪ :‬درخواست اعاده اعتبار به چه مرجعی ارائه می گردد؟ پاسخ ‪ :‬ماده ‪.566‬‬

‫مثال ‪ :‬من به عنوان تاجر می خواهم اعاده اعتبار کنم؛ در این صورت باید دادخواست خود یا همان عرضحال را همراه با اسناد به دادستان ارائه کنم‪.‬‬

‫عرض حال ‪ :‬معنی لغوی این عبارت حرف دل است؛ در اصطالح معادل دادخواست و گاه درخواست به کار می رود‪.‬‬

‫* اسناد مثبته ‪ :‬اسناد اثبات کننده‬

‫مصداق ها ‪ :‬اگر اعاده اعتبار حقی باشد مدارک پرداخت و اگر اعاده اعتبار قانونی باشد‪ ،‬شامل رضایت نامه ها‪ ،‬برائت ذمه ها و سایر پرداختها می شود‪.‬‬

‫ماده ‪: ۵۶۷‬‬

‫«سواد این عرضحال در مدت یک ماه در اتاق جلسه محکمه ابتدایی و همچنین در اداره مدعیالعموم بدایت الصاق و اعالن میشود بهعالوه دفتردار محکمه‬
‫باید مفاد عرضحال مزبور را به کلیه طلبکارهایی که مطالبات آنها در حین تصفیه عمل تاجر ورشکسته یا بعد از آن تصدیق شده وهنوز طلب خود را بر‬
‫طبق مواد ‪ 561‬و ‪ 562‬کامالً دریافت نکردهاند به وسیله مکتوب سفارشی اعالم دارد‪».‬‬

‫سوال ‪ :‬تشریفات عرض حال برای اعاده اعتبار چیست؟ پاسخ ‪ :‬ماده ‪.567‬‬

‫* سواد ‪ :‬سیاهی‪ ،‬نوشته‪ ،‬درخواست * مکتوب سفارشی ‪ :‬نامه سفارشی‬

‫نکته ‪ :‬هم در دادستانی و هم در جلسه دادگاه دادخواست تاجر اعالن میشود‪.‬‬

‫ماده ‪: ۵۶۸‬‬

‫«هر طلبکاری که مطابق مقررات مواد ‪ 561‬و ‪ 562‬طلب خود را کامالً دریافت نکرده میتواند در مدت یک ماه از تاریخ اعالم مذکور درماده قبل به عرضحال‬
‫اعاده اعتبار اعتراض کند‪».‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪513‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫سوال ‪ :‬آیا عرض حال قابل اعتراض است؟ پاسخ ‪ :‬ماده ‪.568‬‬

‫ماده ‪: ۵۶۹‬‬

‫«اعتراض به وسیله اظهارنامه که به ضمیمه اسناد مثبته به دفتر محکمه بدایت داده میشود به عمل میآید ‪ -‬طلبکار معترض میتواند بهموجب عرضحال‬
‫در حین رسیدگی به دعوی اعتبار به طور شخص ثالث ورود کند‪».‬‬

‫ماده ‪: ۵۷0‬‬

‫«پس از انقضای موعد نتیجه تحقیقاتی که به توسط مدعیالعموم به عمل آمده است به انضمام عرایض اعتراض به رییس محکمه دادهمیشود رییس مزبور‬
‫در صورت لزوم مدعی و معترضین را به جلسه خصوصی محکمه احضار میکند‪».‬‬

‫سوال ‪ :‬شرایط و تشریفات اعتراض نسبت به عرض حال چیست؟ پاسخ ‪ :‬ماده ‪ 569‬و ‪.570‬‬

‫دو مورد به دادگاه ارائه می شود ‪:‬‬

‫‪ .2‬عرایض اعتراض‬ ‫‪ .1‬گزارش تحقیقات دادستان‬

‫ماده ‪: ۵۷1‬‬

‫«در مورد ماده ‪ 561‬محکمه فقط صحت مدارک را سنجیده در صورت موافقت آنها با قانون حکم اعاده اعتبار میدهد و در مورد ماده‪ 565‬محکمه اوضاع و‬
‫احوال را سنجیده به طوری که مقتضی عدل و انصاف بداند حکم میدهد و در هر دو صورت حکم باید در جلسه علنی صادرگردد‪».‬‬

‫پاسخ ‪ :‬ماده ‪.571‬‬ ‫سوال ‪ :‬فرایند رسیدگی دادگاه به عهده اعتبار چگونه است؟‬

‫مثال ‪ :‬شما رئیس دادگاه هستید و عرض حالی که برای شما آمده در مورد اعاده اعتبار حقی (ماده ‪ )561‬است و تاجر ورشکسته می گوید من صفرتاصد‬
‫بدهیهای خود را پرداخت کرده اند و اکنون از نظر بدهی پاک هستم پس حقیقتاً و واقعا ورشکسته نیستم در این صورت تنها صحت مدارک را می سنجید‪.‬‬
‫اگر اعاده اعتبار قانونی باشد دادگاه بررسی می کند تا شرایط اعاده اعتبار قانونی وجود داشته باشد‪.‬‬

‫ماده ‪: ۵۷2‬‬

‫«مدعی اعاده اعتبار و همچنین مدعی عمومی و طلبکارهای معترض میتوانند در ظرف ده روز از تاریخ اعالم حکم به وسیله مکتوبسفارشی از حکمی که‬
‫در خصوص اعاده اعتبار صادر شده استیناف بخواهند ‪ -‬محکمه استیناف پس از رسیدگی بر حسب مقررات ماده ‪ 571‬حکمصادر میکند‪».‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا حکم صادره راجع به اعاده اعتبار قابل تجدیدنظرخواهی است؟ پاسخ ‪ :‬ماده ‪.572‬‬

‫نکته ‪ :‬اگر درخواست تاجر ورشکسته رد شده باشد امکان اعتراض وجود دارد و اگر پذیرفته شده باشد دیگر امکان اعتراض وجود ندارد در حالی که دادستان‬
‫و طلبکارها زمانی اعتراض میکنند که حکم اعاده اعتبار پذیرفته شده باشد و آنها حکم را مطابق عدل و انصاف ندانند‪.‬‬

‫مهلت ‪ :‬مهلت تجدیدنظرخواهی و استیناف مطابق قانون تجارت خواهد است چون قانون آیین دادرسی مدنی عام و قانون تجارت خاص است‪.‬‬

‫ماده ‪: ۵۷3‬‬

‫«اگر عرضحال اعاده اعتبار رد بشود تجدید ممکن نیست مگر پس از انقضای شش ماه‪».‬‬

‫درخواست مجدد ‪ :‬من به عنوان تاجر ورشکسته‪ ،‬درخواست اعاده اعتبار حقی یا قانونی دادهام‪ ،‬به هر دلیلی رد شده و تجدید نظر خواهی هم فایده ای‬
‫نداشته است‪ .‬من نمیتوانم در هر لحظه که بخواهم درخواست اعاده اعتبار را مجدد بدهم و اینطور هم نیست که اصالً نتوانم درخواست دیگری ارائه کنم؛‬
‫درخواست مجدد باید حداقل ‪ 6‬ماه دیگر باشد‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪514‬‬

‫جمع بندی ‪ :‬سوال ‪ :‬آیا در صورت رد اعتبار امکان درخواست مجدد وجود دارد؟‬

‫پاسخ ‪ :‬بله اگر عرض حال اعاده اعتبار رد شود تجدید ممکن نیست مگر پس از انقضای شش ماه‪.‬‬

‫ماده ‪: ۵۷4‬‬

‫«اگر عرضحال قبول شود حکمی که صادر میگردد در دفتر مخصوصی که در محکمه بدایت محل اقامت تاجر برای این کار مقرر استثبت خواهد شد‪.‬‬

‫اگر محل اقامت تاجر در حوزه محکمه که حکم میدهد نباشد در ستون مالحظات دفتر ثبت اسامی ورشکستگان که در دائره ثبت اسناد محل موجوداست‬
‫مقابل اسم تاجر ورشکسته با مرکب قرمز به حکم مزبور اشاره میشود‪».‬‬

‫سوال ‪ :‬اگر درخواست اعاده اعتبار پذیرفته شود تکلیف چیست؟ پاسخ ‪ :‬ماده ‪.574‬‬

‫نکته ‪ :‬اعاده اعتبار هم دقیقاً مانند ورشکستگی باید ثبت شود‪.‬‬

‫ماده ‪: ۵۷۵‬‬

‫«ورشکستگان به تقلب و همچنین اشخاصی که برای سرقت یا کالهبرداری یا خیانت در امانت محکوم شدهاند مادامی که از جنبه جزایی اعاده حیثیت‬
‫نکردهاند نمیتوانند از جنبه تجارتی اعاده اعتبار کنند‪».‬‬

‫اعاده اعتبار و اعاده حیثیت ‪ :‬در مباحث قبلی گفتیم که همانطور که ما در مورد ورشکستگی میگوییم اعاده اعتبار در مورد مباحث جزایی میگوییم‬
‫اعاده حیثیت؛ در واقع اعاده اعتبار در امور حقوقی برابر است با اعاده حیثیت در امور جزایی‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬تا زمانی که شخص از نظر جزایی اعاده حیثیت نشده باشد امکان اعاده اعتبار حقوقی وجود ندارد‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬رابطه اعاده اعتبار با اعاده حیثیت چیست؟ پاسخ ‪ :‬ماده ‪.575‬‬

‫سایر موارد ‪ :‬هرجایی که محرومیت از حقوق اجتماعی وجود دارد یعنی اعاده حیثیت جزایی صورت نگرفته باشد‪ ،‬اعاده اعتبار حقوقی هم ممکن نیست‪.‬‬

‫ورشکستگی به تقصیر ‪ :‬ورشکستگی به تقصیر نه در قانون سابق که آن را جنحه حساب می کرد و در قانون حال جرایم درجه بندی‬
‫شده اند‪ ،‬مسئولیت کیفری موثر نبوده و محرومیت از حقوق اجتماعی ندارد؛ یعنی سابقه کیفری شخص محسوب نمی شود که نیاز به اعاده حیثیت هم‬
‫باشد‪ ،‬هرچند که هر دو بعد کیفری دارند‪.‬‬

‫جلسه دویست و بیست و هفتم‬

‫باب چهاردهم ‪ -‬اسم تجارتی‬

‫ماده ‪«: ۵۷۶‬ثبت اسم تجارتی اختیاری است مگر در مواردی که وزارت عدلی ثبت آن را الزامی کند‪».‬‬

‫اسم تجارتی ‪ :‬در بحث اسم برای شرکت دید که شرکت باید اسم داشته باشد و همینطور عباراتی حسب مورد در نام این شرکت قید شود مانند نام شرکا‬
‫یا شرکت با مسئولیت محدود و ‪...‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪515‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫سوال ‪ :‬آیا ثبت اسم تجارتی اختیاری است یا اجباری؟ پاسخ ‪ :‬ماده ‪.576‬‬

‫ماده ‪: ۵۷۷‬‬

‫«صاحب تجارتخانه که شریک در تجارتخانه ندارد نمیتواند اسمی برای تجارتخانه خود انتخاب کند که موهم وجود شریک باشد‪».‬‬

‫نام تجارتی ‪ :‬اسم یک شرکت اولین تصویر از شرکت را برای شما ترسیم میکند معنی می تواند اعتماد ساز باشد و یا برعکس‪ .‬اگر یک تجارتخانه نامی را‬
‫انتخاب کند که این وهم را ایجاد کند که دارای شرکایی است‪ ،‬مخالف قانون است‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬در انتخاب اسم تجاری چه شرطی باید رعایت شود؟ پاسخ ‪ :‬ماده ‪.577‬‬

‫ماده ‪« : ۵۷۸‬اسم تجارتی ثبت شده را هیچ شخص دیگری در همان محل نمیتواند اسم تجارتی خود قرار دهد ولو اینکه اسم تجارتی ثبت شده بااسم‬
‫خانوادگی او یکی باشد‪».‬‬

‫حق تقدم ‪ :‬میدانید که در مورد نام خانوادگی تقدم وجود دارد و اگر شما بخواهید فامیل خود را عوض کنید نباید مشابه فامیل شخص دیگری باشد‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا نسبت به اسم تجارتی ثبت شده حق تقدم وجود دارد؟ پاسخ ‪ :‬ماده ‪.578‬‬

‫نکته ‪ :‬تا زمانی که نام تجاری ثبت نشود حق تقدم وجود نخواهد داشت‪.‬‬

‫موضوع مرتبط ‪ :‬دوستانی که در حوزه آی تی کار می کنند می دانند؛ در گذشته شرکت ها متوجه اهمیت فضای مجازی و سایت ها نبودند و برخی به‬
‫نام این شرکت ها سایت هایی را ایجاد می کردند؛ پس از مدتی که قصد اقدام برای تاسیس سایت داشتند دیگر نمی توانستند از نام آن سایت استفاده‬
‫کنند چون قبال ثبت شده بود لذا یا باید سایت را می خریدند و یا اینکه اسم خود را عوض می کردند که معموالً آنها خرید میکردند‪.‬‬

‫ماده ‪« : ۵۷۹‬اسم تجارتی قابل انتقال است‪».‬‬

‫ویژگی اسم تجارتی ‪ :‬اسم تجارتی یک حق مالی است و اصل بر این است که حق مالی قابل انتقال و تقویم و قیمت گذاری می باشد‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا اسم تجارتی قابل انتقال است؟ پاسخ ‪ :‬ماده ‪.579‬‬

‫ماده ‪« : ۵۸0‬مدت اعتبار ثبت اسم تجارتی پنج سال است‪».‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا مدت اعتبار اسم تجارتی دائمی است؟ پاسخ ‪ :‬ماده ‪.580‬‬

‫ماده ‪« : ۵۸1‬در مواردی که ثبت اسم تجارتی الزامی شده در موعد مقرر ثبت به عمل نیاید اداره ثبت اقدام به ثبت کرده و سه برابر حقالثبت ماخوذخواهد‬
‫داشت‪».‬‬

‫سوال ‪ :‬در مواردی که ثبت اسم تجارتی الزامی است ضمانت اجرای عدم ثبت چه خواهد بود؟ پاسخ ‪ :‬ماده ‪.581‬‬

‫* مأخوذ ‪ :‬گرفته شده‬

‫ماده ‪« : ۵۸2‬وزارت عدلیه به موجب نظامنامه ترتیب ثبت اسم تجارتی و اعالن آن و اصول محاکمات در دعاوی مربوطه به اسم تجارتی را معینخواهد‬
‫کرد‪».‬‬

‫سوال ‪ :‬ترتیب ثبت‪ ،‬تشریفات و هزینه های آن چگونه است؟ پاسخ ‪ :‬ماده ‪.582‬‬

‫* وزارت عدلیه ‪ :‬وزارت دادگستری‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪516‬‬

‫باب پانزدهم ‪ -‬شخصیت حقوقی‬

‫نکته آزمونی ‪ :‬مواد ‪ 583‬الی ‪ 591‬مواد مهمی هستند‪.‬‬

‫تاجر یا شخص حقیقی است و یا حقوقی؛ آغاز و پایان شخص حقیقی مشخص است و در واقع حیات با تولد آغاز می شود و با مرگ پایان می یابد؛ دستوری‬
‫که شخص حقوقی شخصیت واقعی ندارد و توسط قانون به او شخصیت داده می شود‪ .‬در مورد اشخاص حقوقی چون آغاز و پایان آنها را قانون مشخص‬
‫میکند‪ ،‬احکام متفاوتی در مورد آنها وجود دارد‪.‬‬

‫ماده ‪« : ۵۸3‬کلیه شرکتهای تجارتی مذکور در این قانون شخصیت حقوقی دارند‪».‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا شرکت های تجارتی شخصیت حقوقی دارند؟ پاسخ ‪ :‬ماده ‪.583‬‬

‫نکته ‪ :‬ماده ‪ 583‬مفهوم ندارد به این معنا نیست که شرکتهای غیرتجاری شخصیت حقوقی ندارند‪.‬‬

‫وجود شخصیت ‪ :‬مباحثی که در قبل خواندیم در صورتی امکان پذیر است که شرکت شخصیت حقوقی داشته باشد‪ .‬وجود طلبکاران‪ ،‬امکان بدهکار شدن‪،‬‬
‫دارایی و ‪ ...‬مبتنی بر پذیرش شخصیت حقوقی برای شرکت است‪.‬‬

‫ماده ‪( : ۵۸4‬ماده مرتبط ‪)۵۸۷‬‬

‫«تشکیالت و موسساتی که برای مقاصد غیر تجارتی تاسیس شده یا بشوند از تاریخ ثبت در دفتر ثبت مخصوصی که وزارت عدلیه معینخواهد کرد شخصیت‬
‫حقوقی پیدا میکنند‪».‬‬

‫سوال ‪ :‬تاریخ آغاز شخصیت حقوقی موسسات غیر تجارتی از چه زمانی است؟ پاسخ ‪ :‬ماده ‪.584‬‬

‫ماده ‪« : ۵۸۷‬موسسات و تشکیالت دولتی و بلدی به محض ایجاد و بدون احتیاج به ثبت دارای شخصیت حقوقی میشوند‪».‬‬

‫* بلد ‪ :‬جمع بالد؛ کشور‪ ،‬حکومت * بلدی ‪ :‬حکومتی‬

‫مثال ‪ :‬موسسات بلدی مانند وزارت ورزش یا سازمان برنامه و بودجه و ‪...‬‬

‫سوال ‪ :‬تاریخ آغاز شخصیت حقوقی موسسات دولتی و بلدی چه زمانی است؟ پاسخ ‪ :‬ماده ‪.587‬‬

‫ماده ‪: ۵۸۵‬‬

‫«شرایط ثبت موسسات و تشکیالت مذکور در ماده فوق به موجب نظامنامه وزارت عدلیه معین خواهد شد‪ .‬حقالثبت موسسات و تشکیالت مطابق نظامنامه‬
‫از پنج ریال طال تا پنج پهلوی و به عالوه مشمول ماده ‪ 135‬قانون ثبت اسناد و امالک است‪».‬‬

‫نکته ‪ :‬مطالعه احکام قانون تجارت در مورد شرکت ها اصالً کافی نیست چون رویه ها در این حوزه بسیار متغیر است و دائماً آییننامههای جدیدی تصویب‬
‫می شود‪.‬‬

‫موضوع مرتبط ‪ :‬اگر شما بخواهید در حوزه ثبت شرکت ها وکالت کنیم چه با پروانه وکالت و چه بدون آن اگر بر قوانین مثل شوید حوزه کار فراگیری‬
‫است‪ .‬وقتی یک شرکت شروع می شود هزاران نیاز حقوقی دارد و در دنیا شرکت ها و موسساتی وجود دارند که بیش از ‪ 1000‬وکیل دارند که صفر تا صد‬
‫کارهای حقوقی شرکت را بر عهده گرفته اند‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬شرایط ثبت موسسات غیر تجارتی چیست؟ پاسخ ‪ :‬ماده ‪.585‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪517‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫مثال ‪ :‬برخی از موسسات نیاز به مجوز دارد و برخی خیر‪ ،‬در برخی موارد به راحتی امکان ثبت شرکت وجود دارد اما در مواردی کمی دشوارتر است؛ در‬
‫حوزه آموزش اگر بخواهید یک موسسه را ثبت کنید باید از وزارت علوم یا آموزش و پرورش و ‪ ...‬مجوز گرفته شود‪.‬‬

‫ماده ‪: ۵۸۶‬‬

‫«موسسات و تشکیالتی را که مقاصد آنها مخالف با انتظامات عمومی یا نامشروع است نمیتوان ثبت کرد‪».‬‬

‫قصد مشروع ‪ :‬شرکت ها در نتیجه قرارداد به وجود میآید و قرارداد یک شخصیت حقوقی را خلق می کند؛ در مدنی آموختید که قصد معامله باید مشروع‬
‫باشد و اگر جهت معامله نامشروع باشد و معامله باطل خواهد بود‪.‬‬

‫مثال ‪ :‬تاسیس شرکت برای حمل و نقل مواد مخدر یا ساخت و توزیع مشروبات الکلی‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا موسسات نامشروع قابلیت ثبت دارد؟ پاسخ ‪ :‬ماده ‪.586‬‬

‫نکته ‪ :‬اگر شرکت ثبت شود و سپس دادرس متوجه شود که شرکت با قصد و انگیزه نامشروع تاسیس شده یا برای کار نامشروع تاسیس شده باشد و سپس‬
‫به سمت کار نامشروع منحرف شود‪ ،‬مجازات انحالل خواهد بود‪.‬‬

‫جلسه دویست و بیست و هشتم‬

‫ماده ‪: ۵۸۸‬‬

‫«شخص حقوقی میتواند دارای کلیه حقوق و تکالیفی شود که قانون برای افراد قائل است مگر حقوق و وظائفی که بالطبیعه فقط انسانممکن است دارای‬
‫آن باشد مانند حقوق و وظایف ابوت ‪ -‬نبوت و امثال ذالک‪».‬‬

‫نکته ‪ :‬این ماده بسیار مهم است‪.‬‬

‫حقوق و تکالیف ‪ :‬شخصیت حقوقی همان حقوق و تکالیف شخصیت حقیقی را دارد اما با دو استثنا؛‬

‫‪ .1‬اموری که از نظر ماهیت شخص حقوقی نمی تواند آنها را دارا باشد مانند داشتن فرزند و ‪...‬‬

‫‪ .2‬در چهارچوب اساسنامه شرکت؛ حقوق و تکالیفی که انسان دارد مبتنی بر نظام های حقوقی و مکتب ها متفاوت است برای مثال در کشوری که به‬
‫شریعت اسالم پایبند است حقوق و تکالیف را بیشتر شریعت تعیین میکند تا قوانین موضوعه؛ در مورد اشخاص حقوقی عالوه بر همه اینها اساسنامه هم‬
‫وجود دارد که اهلیت تمتع و حقوق شرکت را مشخص میکند‪.‬‬

‫مثال ‪ :‬اگر شما یک موسسه ثبت کردید با موضوع ثبت شرکت ها دیگر نمی توانید در حوزه آموزش فعالیت کنید‪.‬‬

‫نکته ‪ :‬در ادامه ماده ‪ 588‬اضافه کنید؛ «به عالوه موضوعات مندرج در اساسنامه هم برای حقوق و تکالیف محدودیت ایجاد می کند‪».‬‬

‫سوال ‪ :‬اشخاص حقوقی چه حقوق و وظایفی دارد؟ پاسخ ‪ :‬ماده ‪.588‬‬

‫ماده ‪: ۵۸۹‬‬

‫«تصمیمات شخص حقوقی به وسیله مقاماتی که به موجب قانون یا اساسنامه صالحیت اتخاذ تصمیم دارند گرفته میشود‪».‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪518‬‬

‫تصمیم گیری شخص حقیقی ‪ :‬مرجع تصمیم گیری شخص حقیقی خود شخص است؛ در واقع اشخاص حقیقی یا عاقل و بالغ و رشید هستند که هم‬
‫در امور مالی و هم در امور غیر مالی خود تصمیم بگیرند و یا عاقل و بالغ هستند اما رشید نیستند که در امور مالی نماینده و در مورد غیر مالی خودشان‬
‫تصمیم میگیرند و یا عاقل و بالغ نیستند که در تمام امور آنها اعم از امور مالی و غیرمالی ولی یا قیم برای آنها تصمیم می گیرد‪.‬‬

‫تصمیم گیری شخص حقوقی ‪ :‬شخص حقوقی شخصیت واقعی ندارد بلکه به اعتبار قانون به وجود آمده و فرضی و غیر واقعی است؛ قانون یا اساسنامه‬
‫مشخص میکند‪ ،‬تصمیمگیری برای شخصیت حقوقی توسط چه کسی خواهد بود‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬تصمیمات شخص حقوقی چگونه اتخاذ می گردد؟ ‪ /‬مقام تصمیم گیری در شخص حقوقی چه کسی است؟ پاسخ ‪ :‬ماده ‪.589‬‬

‫ماده ‪( : ۵۹0‬ماده مرتبط ‪ 1002‬قانون مدنی)‬

‫«اقامتگاه شخص حقوقی محلی است که اداره شخص حقوقی در آنجا است‪».‬‬

‫تعیین اقامتگاه ‪ :‬اقامتگاه طبق قانون مدنی مرکز مهم امور است و اگر تفاوتی بین محل زندگی و مرکز مهم امور شخص وجود دارد مالک همان مرکز‬
‫مهم امور خواهد بود‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬اقامتگاه شخص حقوقی کجاست؟ پاسخ ‪ :‬ماده ‪.590‬‬

‫وجود ابهام ‪ :‬واژه «اداره» در ماده ‪ 590‬باعث یک ابهام شده است که برخی معتقدند متعارض با ماده ‪ 1002‬قانون مدنی است؛ یک شرکت راهسازی در‬
‫یک شهر ثبت شده است اما در هر پروژه در محل های متفاوتی خواهد بود؛ حال منظور از محل اداره محل امور اجرایی یا امور مدیریتی خواهد بود؟‬

‫عدم تعارض ‪ :‬منظور از مرکز عملیات در قانون مدنی مرکز عملیات اجرایی نمی باشد بلکه مرکز عملیات اداری است که همان حکم ماده ‪ 590‬میباشد‪.‬‬

‫ماده ‪ 1002‬قانون مدنی ‪:‬‬

‫«اقامتگاه هر شخصی عبارت از محلی است که شخص در آنجا سکونت داشته و مرکز مهم امور او نیز در آنجا باشد اگر محل سکونت شخصی غیر از مرکز‬
‫مهم امور او باشد مرکز امور او اقامتگاه محسوب است اقامتگاه اشخاص حقوقی مرکز عملیات آنها خواهد بود‪».‬‬

‫جمع بندی ‪ :‬سوال ‪ :‬آیا بین ماده ‪ 590‬قانون تجارت اقامتگاه شخص حقوقی را محل اداره شخص حقوقی بیان نموده با ماده ‪ 1002‬قانون مدنی اقامتگاه‬
‫شخص حقوقی را مرکز عملیات آن معین کرده تعارض وجود دارد؟‬

‫پاسخ ‪ :‬خیر زیرا مقصود قانونگذار از مرکز عملیات در قانون مدنی مرکز اداره و اتاق فرمان است نه محل اجرای عملیات و کارهای روزمره‪.‬‬

‫ماده ‪« : ۵۹1‬اشخاص حقوقی تابعیت مملکتی را دارند که اقامتگاه آنها در آن مملکت است‪».‬‬

‫سوال ‪ :‬تابعیت اشخاص حقوقی چگونه تعیین می شود؟ پاسخ ‪ :‬ماده ‪.591‬‬

‫باب شانزدهم ‪ -‬مقررات نهایی‬

‫ماده ‪: ۵۹2‬‬

‫«در مورد معامالتی که سابقاً تجار یا شرکتها و موسسات تجارتی به اعتبار بیش از یک امضاء کردهاند خواه بعضی از امضاکنندگان بهعنوان ضامن امضاء‬
‫کرده باشند خواه به عنوان دیگر طلبکار میتواند به امضاکنندگان مجتمعاً یا منفرداً رجوع نماید‪».‬‬

‫نکته آزمونی ‪ :‬این مواد در حال حاضر کاربرد ندارد و صرفا آن ها را مطالعه می کنیم؛ در واقع این مواد به علت مرور زمان سالبه به انتفاء موضوع شده‬
‫است‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
 ‫‪519‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫نکته ‪ :‬در حال حاضر قانون تجارت مصوب ‪ 1313‬است و پیش از آن قانون تجارت این مصوبه ‪ 1303‬تصویب بود‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬مسئولیت امضا کنندگان در معامالتی که سابقاً به اعتبار بیش از یک امضا شده چیست؟ پاسخ ‪ :‬ماده ‪.592‬‬

‫ماده ‪« : ۵۹3‬در مورد ماده فوق مطالبه از هر یک از اشخاصی که طلبکار حق رجوع به آنها دارد قاطع مرور زمان نسبت به دیگران نیز هست‪».‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا قطع شدن مرور زمان نسبت به یکی از مسئوالن نسبت به دیگران هم قاطع مرور زمان است؟پاسخ ‪ :‬ماده ‪.593‬‬

‫نکته ‪ :‬در حال حاضر این حکم کاربردی ندارد اما اصل بحث در آیین دادرسی کیفری و سایر مواردی که مرور زمان داریم استفاده می شود‪ .‬یک سری‬
‫موارد به عنوان قاطع مرور زمان هم وجود دارد که زمان از ابتدا شروع می شود‪.‬‬

‫ماده ‪: ۵۹4‬‬

‫«به استثنای شرکتهای سهامی و شرکتهای مختلط سهامی به کلیه شرکتهای ایرانی موجود که به امور تجارتی اشتغال دارند تا اول تیر ماه‪ 1311‬مهلت‬
‫داده میشود که خود را با مقررات یکی از شرکتهای مذکور در این قانون وفق داده و تقاضای ثبت نمایند و اال نسبت به شرکت متخلفمطابق ماده دوم‬
‫قانون ثبت شرکتها مصوب خرداد ماه ‪ 1310‬رفتار خواهد شد‪».‬‬

‫قاعده ‪ :‬قانون عطف به ماسبق نمی شود‪.‬‬

‫استثناء ‪ :‬مباحثی که در قانون تجارت و مشخصاً در بحث شرکتها و ورشکستگی گفته شد تابع استثنا می باشد؛ یعنی تمام شرکت هایی که قبالً تاسیس‬
‫شدند باید در چهارچوب جدید قانون قرار بگیرند‪.‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا شرکت های موجود پیش از تصویب قانون تجارت بایستی خود را با قواعد این قانون تطبیق دهند؟ پاسخ ‪ :‬ماده ‪.594‬‬

‫ماده ‪: ۵۹۵‬‬

‫«هر گاه مدت مذکور در ماده فوق برای تهیه مقدمات ثبت کافی نباشد ممکن است تا شش ماه دیگر از طرف محکمه صالحیتدار مهلتاضافی داده شود‬
‫مشروط بر اینکه در موقع تقاضای تمدید نصف حقالثبت شرکت پرداخته شود‪».‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا مهلت مقرر در ماده ‪ 594‬قابل تمدید است؟ پاسخ ‪ :‬ماده ‪.595‬‬

‫ماده ‪: ۵۹۶‬‬

‫«تاریخ اجرای ماده ‪ 15‬این قانون در آن قسمتی که مربوط به جزای نقدی است و تاریخ اجرای ماده ‪ 201‬و تبصره آن و قسمت اخیر ماده‪ 220‬اول فروردین‬
‫‪ 1312‬خواهد بود‪».‬‬

‫مبدا الزم االجرا شدن ‪ :‬در حال حاضر قانون پس از ‪ 15‬روز الزم االجرا می شود؛ در زمانی که قانون تجارت تصویب شده قانون ده روز پس از انتشار در‬
‫تهران و به ازای هر ‪ 6‬فرسخ یک روز اضافه میشد‪ .‬ماده ‪ 596‬یک مورد را اضافه کرده که تاریخ الزم االجرا شدن آن متفاوت است‪.‬‬

‫ماده ‪: ۵۹۷‬‬

‫«شرکتهای مختلط سهامی موجود مکلف هستند که در ظرف ‪ 6‬ماه از تاریخ اجرای این قانون هیات نظاری مطابق مقررات این قانونتشکیل دهند و اال‬
‫هر صاحب سهمی حق دارد انحالل شرکت را تقاضا کند‪».‬‬

‫در مورد ‪ 594‬قانون گذار شرکت مختلط سهامی را از تطبیق با چارچوب قانون جدید معافیت کرد اما یک تکلیف را در این ماده تعیین می کند‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪520‬‬

‫سوال ‪ :‬شرکت های مختلف سهامی برای تشکیل هیئت بازرسان چه وظیفه ای دارد؟ پاسخ ‪ :‬ماده ‪.597‬‬

‫ماده ‪: ۵۹۸‬‬

‫«طلبکاران تاجر متوقفی که قبل از تاریخ اجرای این قانون طلب خود را مطالبه کردهاند مشمول مقررات ماده ‪ 473‬نبوده و از حقی که بهموجب قانون‬
‫سابق برای آنها مقرر بوده استفاده خواهند کرد‪».‬‬

‫حقوق مکتسبه ‪ :‬تاجر متوقف قبل از سال ‪ 1311‬متوقف شده طلبکاران حقوقی به دست آوردهاند؛ ماده ‪ 473‬قانون تجارت که حق اعتراض طلبکارانی‬
‫که در مهلت مقرر اعتراض نکرده اند را سلب کرده‪ ،‬نسبت به این دسته از طلبکاران اجرا نمی شود‪ .‬علت این حکم حقی است که طلبکاران به دست آوردن‬
‫و اگر این ماده هم نبود باید رعایت می شد‪.‬‬

‫ماده ‪: ۵۹۹‬‬

‫«نسبت به طلبکارانی که در امور ورشکستگیهای سابق قبل از تاریخ اجرای این قانون طلب خود را مطالبه نکردهاند مدیر تصفیه هرورشکسته اعالنی منتشر‬
‫کرده و یک ماه به آنها مهلت خواهد داد که مطابق ماده ‪ 462‬این قانون رفتار کنند و اال مشمول مقررات ماده ‪ 473‬خواهند شد‪».‬‬

‫سوال ‪ :‬آیا ضمانت اجرای ماده ‪ 473‬نسبت به ورشکستگی های قبلی هم اجرا میشود؟ پاسخ ‪ :‬ماده ‪.599‬‬

‫ماده ‪: ۶00‬‬

‫«قوانین ذیل‪:‬‬

‫قانون تجارت مصوب ‪ 25‬دلو ‪ 1303‬و دوازدهم فروردین و دوازدهم خرداد ‪ - 1304‬قانون اصالح ماده ‪ 206‬قانون تجارت راجع به اعتراض عدم تادیهمصوب‬
‫‪ 2‬تیر ماه ‪ - 1307‬قانون اجازه عدم رعایت ماده ‪ 270‬و قسمتی از ماده ‪ 44‬قانون تجارت نسبت به تشکیالت و اساسنامه شرکت سهامی بانکملی و شرکت‬
‫سهامی بانک پهلوی مصوب ‪ 30‬تیر ماه ‪ 1307‬از تاریخ اول خرداد ماه ‪ 1311‬نسخ و این قانون از تاریخ مزبور به موقع اجرا گذاشتهمیشود‪.‬‬

‫چون به موجب قانون ‪ 30‬فروردین ‪“ 1310‬وزیر عدلیه مجاز است لوایح قانونی را که به مجلس شورای ملی پیشنهاد مینماید پس از تصویب کمیسیونقوانین‬
‫عدلیه به موقع اجرا گذارده و پس از آزمایش آنها در عمل نواقصی را که در ضمن جریان ممکن است معلوم شود رفع و قوانین مزبوره را تکمیلنموده ثانیاً‬
‫برای تصویب به مجلس شورای ملی پیشنهاد نماید” علیهذا (قانون تجارت) مشتمل بر ششصد ماده که در تاریخ سیزدهم اردیبهشت ماه یکهزار و سیصد‬
‫و یازده شمسی به تصویب کمیسیون قوانین عدلیه مجلس شورای ملی رسیده است قابل اجراست‪».‬‬

‫نکته اصولی ‪ :‬این ماده نسخ صریح شخصی کرده است‪ .‬شخصی است چون دانه به دانه هر کدام از قوانین منسوخ را نام برده است و صریح است چون‬
‫موارد منسوخ واضح بیان شده‪ * .‬دلو ‪ :‬بهمن‬

‫نکته ‪ :‬بیش از ‪ 90‬سال می گذرد که قانون تجارت مصوب ‪ 1311‬الزم االجرا است و حدود ‪ 50‬سال است که می خواهد اصالح شود‪.‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫‪521‬‬ ‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬
‫طــالب مـــالیی‪ -‬ســــتارگان وکـــــالت‬ ‫‪522‬‬

‫‪setareganevekalat‬‬ ‫توصیه مهم ‪ :‬این جزوه را همراه با تدریس صوتی و تصویری آن مطالعه بفرمایید‪ .‬برای دریافت فایل‬
‫‪setareganevekalat‬‬ ‫های صوتی و تصویری به سایت ستارگان وکالت به نشانی ‪ setareganevekalat.com‬مراجعه نمایید‬
‫یا با شماره های ‪ 09924481568 - 09364422092‬تماس حاصل فرمایید‪.‬‬
‫‪https://setareganevekalat.com‬‬