‫اساسات اداره ومدیریت‬

‫فهرست مندرجات‬
‫دیریت‬ ‫اریخچهءاداره و م‬ ‫ت‬
‫‪..........................................................................................................................................‬‬
‫‪1..‬‬
‫ت؟‪58‬‬ ‫مديرکيس‬
‫‪..........................................................................................................................................‬‬
‫‪4......................‬‬
‫ديريت‬ ‫م‬
‫چيست؟‪................................................................................................................................‬‬
‫‪4.............................‬‬
‫تم‬ ‫سيس‬
‫چيست؟‪................................................................................................................................‬‬
‫‪5..............................‬‬
‫تراتيژي‬ ‫س‬
‫چيست؟‪................................................................................................................................‬‬
‫‪5..........................‬‬
‫پالن‬
‫چيست؟‪................................................................................................................................‬‬
‫‪5....................................‬‬
‫کيل چيست‬ ‫تش‬
‫؟‪........................................................................................................................................‬‬
‫‪5......................‬‬
‫اداره‬
‫ومنجمنت؟‪............................................................................................................................‬‬
‫‪5...................................‬‬
‫منجمنت‬ ‫و‬ ‫اداره‬ ‫مهم‬ ‫عناصر‬
‫؟‪.......................................................................................................................................‬‬
‫‪6‬‬
‫ریاست تربیه وانکشاف خدمات ملکی‬ ‫‪1‬‬
‫بخش ارتقای ظرفیت ها‬
‫‪----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------‬‬
 ‫اساسات اداره ومدیریت‬

‫منجمنت‬ ‫و‬ ‫اداره‬ ‫اهميت‬

‫‪.............................................................................................. ...........................................‬‬
‫‪6......‬‬
‫سازمان‪............................................. ..................................................................................‬‬
‫‪7................................................‬‬
‫ات يک ادارهء‬ ‫مشخص‬
‫س الم‪........................................................................................... ........................................‬‬
‫‪7..........‬‬
‫ول اساسي اداره‬ ‫اص‬
‫‪................................................................................. ........................................................‬‬
‫‪8..............‬‬
‫ران)‬ ‫ديران ( منج‬ ‫دهء م‬ ‫ايف عم‬ ‫وظ‬
‫‪8................................................................................................................................‬‬
‫دیریت‬ ‫طوح م‬ ‫س‬
‫‪..........................................................................................................................................‬‬
‫‪11......................‬‬

‫ریاست تربیه وانکشاف خدمات ملکی‬ ‫‪2‬‬

‫بخش ارتقای ظرفیت ها‬
‫‪----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------‬‬
 ‫اساسات اداره ومدیریت‬

‫تاریخچهء اداره ومديريت‪:‬‬

‫تاریخچه ء اداره و مديريت به نحوی ازانحا ازهمای بدو پیدایش بشر آغاز می شود طوریکه انسان های ب دوی‬
‫بخاطررفع نیازهای اولیه مانند خوراک‪ ،‬پوشاک‪ ،‬سرپناه و سایر ضروریات نا چارگردیدند تا با همنوعان شان‬
‫همکاری نموده وازآنها نیزتقاضای همکاری نمایند که بدین ترتیب برای اولین بار موضوع تقس يم ک ار مط رح‬
‫گردید‪.‬‬
‫از زمان خالفت حضرت آدم (ع) و فرزندانش نمونه های بارزی از يک نوع اداره و م ديريت را مالحظه می‬
‫نم ائيم‪ .‬به همين ت رتيب درتم دنهای کهن نيزپيش رفت ه ای در عرصه ه ای کش اورزی‪ ،‬شهرس ازی‪ ،‬س اختن‬
‫قوانين‪ ،‬رشد هنر وادب ومانند آن صورت گرفته که همه چش مگير ونماين ده گی از وج ود نظم و تقس يم ک ار و‬
‫اداره مربوط به همان عصر مينمايد‪.‬‬
‫حدود ‪ 5000‬سال قبل از میالد اختراع خط ‪ ،‬ثبت و نگهداری مدارک بمنظور بهب ود ام ور جامعه با اس تفاده‬
‫از روشها واصول مديريت ‪ ،‬تقسيم وقت و مهارت حسابداری ‪ ،‬تجمع ثروتهای مالياتی نزد روحانيون س ومری‬
‫ونياز به حساب و کتاب و کنترول اينگونه اموال احتماالً از عوامل موثر در اختراع خط بوده است‪.‬‬
‫حدود ‪ 2000‬الی ‪ 4000‬سال قبل ازمیالد ساختن احرام و پروژه های آبياری توسط مصريها وتنظيم تقويم به(‬
‫‪ )365‬روز معادل يکسال شمسی همه حکايت از پالنگذاری های دقيق کوتاه مدت و بلند مدت مينمايد‪.‬‬
‫‪ -‬حدود ‪ 1500‬سا ل قبل از میالد ده فرم ان حض رت موسی (ع) و اس تفاده از سلس لهء م راتب و م ديريت بر‬
‫مبنای ‪ ،‬پالنگذاری و سازماند هی ومهاجرت بسوی سرزمين موعود (فلس طين ) نش اندهنده م ديريت توانمند و‬
‫حسن اداره امور بوسيله حضرت موسی (ع) است‪.‬‬
‫‪ -‬حدود ‪ 1000‬س ال قبل از میالد ايج اد س تادهای مش ورتی توسط چينيها وتوجه به مثم ریت و نظم وت رتيب‪،‬‬
‫اهميت دادن به تخصص ‪ ،‬تاکيد به واضح ب ودن ف رامين ودس تورها ن يز نمونه ه ايی از انديشه ه ای اداره و‬
‫مديريت است که در قديمترين متون اسناد چينی ها بمشاهده ميرسد‪.‬‬
‫‪ -‬هم چنان استفاده از خطوط و اشکال بمنظور ثبت حسابهای مالياتی توسط بابليها‪ ،‬هن ديها و ايرانيه ا‪ ،‬ض رب‬
‫مسکوکات جهت رفع نياز منديهای اقتصادی و مالياتی‪ ،‬تقسيم کاردرهمین عصر را می توان نام برد‪.‬‬
‫‪ -‬حدود ‪ 500‬سال قبل از میالد دردوران امپراطوران فارس (داریوش وکوروش) پیشرفتها ی زی ادی حاصل‬
‫شد ‪ .‬ایشان امپراطوری رابه (‪20‬ساتراپ) یا ایالت تقسیم کرد ند ‪ .‬در نص ایح پ در ک وروش به فرزن دش آم ده‬
‫است ‪ (:‬در شب به فکر کاره ای ب اش که دیگ ران در روز انج ام میدهند و روز در فکر کاره ای ب اش که‬
‫دیگران در شب انجام خواهند داد ‪ .‬اصو ل چهار گانهء کوروش‬
‫‪ ( -‬نظم ‪ ،‬تقسیم کار ‪ ،‬وحدت رهبری وهمکاری ) د رامر مدیریت حایز اهمیت میباشد ‪.‬‬
‫‪ -‬ح دود ‪ 400‬س ال قبل ازمیالد اولين ب ار يونانيها دموکراسی را به مع نی تب ادل آزادنه افک ار‪،‬در ش هرهای‬
‫يونان اجرا وازاصل سرپرستی مشورتی استفاده نموده ‪ (،‬مدیریت دیموکراتیک ) را ایجاد کردند‪.‬‬
‫‪ -‬در مورد اصل عمومی بودن مديريت«گزنف ون» از ق ول س قراط حک ايت ميکند که وظ ايف م ديران چه در‬
‫جنگ و چه در ادارهء موسسات و تجارت يکی است‪ .‬در هرم ورد بايد م دير مناسب ت رين اف راد را ب رای هر‬
‫کار برگزيند‪.‬‬
‫‪ -‬در اواخر قرن سوم قبل از میالد ايجاد ساختار های زيربنايی در عرصه ه ای مختلف بوس يله ام پراطوری‬
‫روم در س ايهء اداره وم ديريت ص ورت گ رفت وب رهمين اس اس روم توانست بر پنج اه ملي ون نف وس غ رب‬
‫درهمان عصر تسلط يابد‪.‬‬
‫‪ -‬امپراطوری روم در سال (‪ 284‬قبل ازميالد) به(‪ )101‬واليت يا استان تقسيم شده بود که مربوط (‪ 13‬ناحيه)‬
‫و چهار بخش می شدند‪« .‬ديوکلسين» امپراطور روم برای اداره امپراطور دارای سه معاون ب ود که هر بخش را‬
‫به يکی از آنها واگذار نموده و بخش چهارم را خودش تحت نظر داشت واداره ميکرد‪ .‬اختي ارات غ ير نظ امی به‬
‫معاونين ولی اختيارات ومسًوليت نظامی در سراسر امپراطوری متعلق بخودش بود‪.‬‬
‫فرامين حضرت عيسی (ع) مبتنی بر برابری وبرادری انس انها ن زد خداوند ج وتاکيد براصل وح دت فرمان دهی‪.‬‬
‫(يعنی اينکه هيچ بنده نميتواند خدمتگار دو ارباب باشد) همه قابل غور ودقت است‪.‬‬
‫ریاست تربیه وانکشاف خدمات ملکی‬ ‫‪3‬‬
‫بخش ارتقای ظرفیت ها‬
‫‪----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------‬‬
 ‫اساسات اداره ومدیریت‬

‫‪ -‬مهمترازهمه احکام ودساتير قرآنکريم در زمينه های مختلف وتاکيد برانتخاب کارمندان صالح وشايس ته وتنظيم‬
‫روابط انسانی واجرای درست وبموقع وظايف‪ ،‬روند اداره ومديريت را تغير داده و ش کل س الم و کامل آن را با در‬
‫نظر داشت ايجابات همان عصر وزم ان به ارمغ ان آورد وب رای پيش رفت و تکامل بشر راه رشد و تکميل قواعد و‬
‫دساتير جديد را در روشنايی اصول و اساسات اسالم بازگذاشت‪ .‬دين مقدس اس الم‪ ،‬قواعد واص ولی که ب رای اداره‬
‫درست امور وضع نموده در همه اعصار وزمانه ها مورد استفاده بوده وبشر ازآن بی نياز شده نمی تواند‪.‬‬
‫‪ -‬در قرون نهم الی يا زدهم ميالدی علوم مختلفه بخصوص حکمت وفلسفه رونق يافت و خصوصيات ره بر توسط‬
‫فارابی ذکرگرديد‪ .‬ن امبرده خصوص يات ره بر خ وب را در ه وش ‪ ،‬حافظ ه‪ ،‬اداره‪ ،‬ق درت بي ان و تفک ر‪ ،‬ع دالت‬
‫خواهی‪ ،‬حقيقت جويی‪ ،‬ميانه روی در همه امورات وعدم عالقه مندی به مال اندوزی دانست‪.‬‬
‫‪ -‬غزالی در کتاب(( نصيحة الملوک)) خويش‪ ،‬خصوصياتی مانن د‪ :‬ع دالت‪ ،‬ه وش‪ ،‬ص برو ب رده ب اری را خ اص‬
‫برای رهبران اعالن نموده آنها را به احتراز از رشک‪ ،‬غضب‪ ،‬تنگ نظری و بد انديشی توصيه نمود‪.‬‬
‫‪ -‬در اواخر قرون وسطی ‪ ،‬بخص وص در س الهای نيمه اول ق رن پ انزدهم ميالدی ش اهد تح والتی د راختراع ات‬
‫ص نعتی وپيش رفتهای س ازمانی در غ رب هس تيم که همه نماين ده گی از انکش اف و رشد ام ور اداری و م ديريت‬
‫مينمايد‪.‬‬
‫در دوران رنس انس تا انقالب ص نعتی (از اوايل ق رن‪ 15‬تا اواسط ق رن ‪ ) 18‬تح والت چش مگيری در پيش رفتهای‬
‫علمی جديد توسط دانشمندان مانند دکارت‪ ،‬گاليله‪ ،‬نيوتن وامث ال آن ‪ .......‬ص ورت گ رفت‪ .‬درض من پيش رفت ها و‬
‫پيدايش روشهای علمی و گسترش کارگاه های توليدی انديشه های جديد در بينش های اجتماعی و اقتص ادی مط رح‬
‫شد که تا حدودی تحقق يافته و راه را برای پيدايش وگسترش اصول مديريت در قرون بعدی هموارساخت‪.‬‬
‫با توجه به نوشته ها و آثاری که باقيمانده است ما می توانيم م وارد زير را از نت ايج رشد و انکش اف م ديريت در‬
‫قرن ‪ 18‬و بعدازآن برشماريم‪:‬‬
‫الف‪ :‬تاکيد برآزادی فردی و حق انتخاب سرنوشت برای تک تک افراد‪.‬‬
‫ب ‪ :‬تأکید بر اهمیت وتقدس پیشه وحرفه ‪.‬‬
‫ج‪ :‬تاکيد براهميت مديريت خوب‪.‬‬
‫مديريت خوب وقتی استقرار می يابد که شرايط زيرتحقق يابد‪:‬‬
‫‪ -‬بايد به کار و پيشه متعهد بود واز کهولت ‪ ،‬بیکاری وضیاع وقت دوری گزيد‪.‬‬
‫‪" -‬فايده" عالمت مثمر بودن فعاليت ها و "ضرر" نشانهء عيب ونقص آنها ست‪.‬‬
‫‪ -‬کاهش مصرف واجتناب ازفضول خرچی ها ‪ ،‬فضيلت اخالقی است‪.‬‬
‫‪ -‬وجود ابتکار‪ ،‬رقابت وتخصص قابل تحسين است وبايد در تقويت آنها کوشش نمود‪.‬‬
‫در انتهای اين دوران (يعنی تا اواسط قرن هژدهم ) تحوالت اجتماعی‪ ،‬سياسی‪ ،‬ف نی واقتص ادی م وجب ايج اد‬
‫پديدهء صنعتی شدن بعضی از جوامع گرديد ودر کن ارآن ن يز تح والت جديد م ديريت درس ازمانهای اقتص ادی‬
‫بوجود آمد‪.‬‬
‫ً‬
‫انقالب صنعتی که از اواخر قرن هژدهم آغاز گرديده ب ود ت دريجا در اوايل ق رن بيس تم به ثمر رس يد‪ .‬يکی از‬
‫مشخصات عمده اين انقالب‪ ،‬ماشينی کردن توليد بود که زن ده گی اجتم اعی ‪ ،‬سياسی و اقتص ادی جوامع اروپا‬
‫و امريکا را دگرگون ساخت‪ .‬برخی از آثار و عواقب انقالب مذکور را می توان به شرح زير خالصه نمود‪:‬‬
‫‪ .1‬رشد صنايع و توسعه تجارت‪.‬‬
‫‪ .2‬توليد بيشتر و توسعه بازار فروش در نتيجهء ازدياد مصرف مواد مورد ضرورت‪.‬‬
‫‪ .3‬گسترش شهر نشينی وازدياد جمعيت شهرها‪.‬‬
‫‪ .4‬پيشرفت تکنولوژی و استفاده از نتايج تحقيقات علمی‪.‬‬
‫با بميان آمدن تحوالت فوق طبعا ً دامنهء قدرت و اختيارات دولتها نيز به سرعت افزایش ی افت‪ .‬زيرا عالوه بر‬
‫حفظ نظم وام نيت عم ومی تص دی ام ورات حمل ونق ل‪ ،‬آم وزش و پ رورش‪ ،‬رف اه عم ومی‪ ،‬تنظيم و کن ترول‬
‫فعاليت های سازمانهای انتفاعی در بخش خصوصی ‪ ،‬برای اولين بار ج ًز وظايف اساسی دولت بشمار امد‪.‬‬

‫ریاست تربیه وانکشاف خدمات ملکی‬ ‫‪4‬‬

‫بخش ارتقای ظرفیت ها‬
‫‪----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------‬‬
 ‫اساسات اداره ومدیریت‬

‫اين تح والت ايج اب ميک رد تا نظ ام س ازمانی جديدی که با ني از من ديهای عصر موافق باش د‪ .‬وبا گس ترش‬
‫روزافزون دستگاه های دولتی وخصوصی ضرورت ها را مرفوع سازد ‪ ،‬بميان آيد‪.‬‬
‫مدیرکیست؟‬
‫مدیردرلغت به معنی اداره کننده وکارگردان میباشد ودر اص طالح مدیرشخصی است که مس ولیت عملک رد تیم‬
‫خود را بعهده دارد‪.‬‬
‫مدیریت چیست؟‬
‫مدیریت در لغت به معنی اداره کردن وکارگردانی دراداره و امث ال آن میباشد ودر اص طالح م دیریت عب ارت‬
‫از هماهنک ساختن نیروی مادی وانسانی جهت رسیدن به هدف با حد اقل مصرف در کوتاه ترین زمان است‪.‬‬
‫بعبارهء دیگرمدیریت عبارت ازسازماندهی ارکان اداره ازقبیل هدف‪،‬پالن‪،‬وظایف ومنابع میباشد‪.‬‬

‫ریاست تربیه وانکشاف خدمات ملکی‬ ‫‪5‬‬

‫بخش ارتقای ظرفیت ها‬
‫‪----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------‬‬
 ‫اساسات اداره ومدیریت‬

‫سیستم چست؟‬
‫عبارت ازیکتعداد روشهای وابسته به یکدیگربوده که با اج رای روش های مذکوربخشی ازاه داف یک س ازمان‬
‫برآورده میشود‪.‬‬
‫بعبارهء دیگرسیستم عب ارت ازیک مجم وعهء است که ازچن دین جز مرتبط بهم که مش ترکا با هم کارمیکنند ‪،‬‬
‫تشکیل یافته طوریکه با ایجاد مشکل دریک جز‪ ،‬تمام سیستم متاثرمیگردد‪.‬‬
‫اما از نقطه نظر اداره و منجمنت; سیستم عبارت ازمجموعهء ارگان ها و دیپ ارتمنت ه ای مختلف داخلی یک‬
‫س ازمان میباشد که بخ اطر رس یدن به اه داف مش خص و مش ترک‪ ،‬از یک سلس له قواعد ومق ررات مش خص‬
‫پیروی نموده و مشترکا با هم فعالیت مینمایند‪.‬‬
‫سیستم بدونوع است یکی سیستم بازودیگری سیس تم بس ته‪ .‬سیس تم بازبا محیط خ ارجی ارتب اط دارد اما سیس تم‬
‫بسته برعکس آن میباشد‪.‬‬
‫ستراتیژی جیست؟‬
‫‪ -‬ستراتیژی عبارت از برنامهء جامع‪،‬واحد وکاملی است که برمبنای آن نیل به اه داف اساسی س ازمان تع یین‬
‫میگردد‪.‬‬
‫بعبارهء دیگر ستراتیژی عبارت از پالن جامع پالیسی ها وفعالیت ها جهت نیل به هدف کلی سازمان میباشد‪.‬‬
‫پالن چیست؟‬
‫پال ن طرح قبلی ا ست برا ی رسیدن به هد ف به شکل منظم وسییتما تیک‪.‬‬
‫پالن ازلحاظ مدت زمان به سه نوع است‪:‬‬
‫‪ ‬پالن کوتاه مدت‬
‫‪ ‬پالن میان مدت‬
‫‪ ‬پالن درازمدت‬
‫‪ .‬تشکیل چیست ؟‬
‫عبارت از تقس یم بن دی وظ ایف ‪ ،‬تع یین ح دود ص الحیت ومس ولیت ‪ ،‬تع یین روابط منطقی واحد ها وسلس لهء‬
‫مراتب در یک اداره میباشد‪ .‬سه نکتهء ذیل درتشکیل حایزاهمیت میباشد‪:‬‬
‫‪ ‬تقسیم وظایف‪.‬‬
‫‪ ‬تعیین و تثبیت حدود صالحیت ها ومسولیت ها ‪.‬‬
‫‪ ‬تعیین روابط منطقی واحد ها‪.‬‬
‫اداره و منجمنت‬
‫تعریف ‪:‬‬
‫اداره عبارت است از نظام اجتماعی وطرح روش ها وش الوده ه ای خ اص که در آن ع دهء کث یری از اف راد به‬
‫منظور رسیدن به یک سلسله اهداف نسبتا مشخص به انجام وظایف پیچیده ودقیق مشغول اند‪.‬‬
‫دراداره‪ ،‬پروسهء قرار دادن اشخاص د رکنار هم‪ ،‬بخاطرایجاد سهولت در کارهاو رس یدن به اه داف مش خص‬
‫مورد نظراست تا درآن از منابع مختلف بش کل م وثر و مثمر اس تفاده بعمل آید و در نتیجه قن اعت و رض ایت‬
‫جوانب ذیدخل برآورده میگردد‪.‬‬

‫ریاست تربیه وانکشاف خدمات ملکی‬ ‫‪6‬‬

‫بخش ارتقای ظرفیت ها‬
‫‪----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------‬‬
 ‫اساسات اداره ومدیریت‬

‫عناصر مهم اداره و منجمنت ‪:‬‬

‫اهداف‬ ‫‪‬‬
‫منابع‬ ‫‪‬‬
‫موثریت یا ‪Effectiveness‬‬ ‫‪‬‬
‫مثمریت یا ‪Efficiency‬‬ ‫‪‬‬
‫جوانب ذیدخل (‪)Stakeholders‬‬ ‫‪‬‬

‫اهداف‪:‬‬ ‫‪‬‬
‫هدف عبارت از نتیجه ء مطلوب است که تمام فعالیت های اداره به استقامت آن سوق داده میشود‪.‬‬
‫مشخصات هدف ‪:‬‬
‫هدف باید داری مشخصات ذیل باشد‪:‬‬
‫‪ -‬واضح و مشخص باشد‪.‬‬
‫‪ -‬قابل سنجش باشد‪.‬‬
‫‪ -‬قابل حصول باشد‪.‬‬
‫‪ -‬واقع بینانه باشد‪.‬‬
‫‪ -‬دارای محدودهء زمانی باشد‪.‬‬
‫‪ ‬منابع‪:‬‬
‫منابع عبارت از سرمایهء مادی ومعنوی سازمان میباشد که به انواع ذیل تقسیم میگردد ‪:‬‬
‫‪ -‬منابع فزیکی‬
‫‪ -‬منابع مالی‬
‫‪ -‬منابع انسانی‬
‫‪ -‬منابع غیرمحسوس‬

‫موثریت یا ‪Effectiveness‬‬ ‫‪‬‬

‫عب ارت ازاج رای فع الیت ه ای درست است که در جهت دس تیابی به اه داف س ازمان به ما کمک کند ‪ .‬در‬
‫موثریت مسلهء که بیشترمطرح است‪ ،‬عبارت از کیفیت میباشد ‪.‬‬

‫مثمریت یا ‪ ( Efficiency‬سودمندی )‬ ‫‪‬‬

‫عبارت ازاجرای درست فعالیت ها است که با اس تفاده از آن از س رمایه کم محص ول ویا نتیجه زی اد بدست آید‬
‫یعنی نسبت محصول برسرمایه (‪ )Output: Input‬بیشتر باشد‪.‬‬
‫درمثمریت نقاط ذیل قابل بحث میباشد‪:‬‬
‫‪ -‬کمیت‬
‫‪ -‬قیمت‬
‫‪ -‬وقت‬
‫‪ ‬جوانب ذیدخل در اداره و منجمنت‪:‬‬
‫عب ارت از اشخاصی اند که درس ازمان ویا فع الیت ه ای آن س هم ‪ ,‬منفعت ویا تم ایلی داش ته باش ند ‪ .‬ویا اینکه‬
‫فعالیت های سازمان به نحوی ازآنحا باالی شان هم درنفع وهم درضرر اثرگذارباشد‪.‬‬
‫ریاست تربیه وانکشاف خدمات ملکی‬ ‫‪7‬‬
‫بخش ارتقای ظرفیت ها‬
‫‪----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------‬‬
 ‫اساسات اداره ومدیریت‬

‫جوانب ذیدخل شامل کتگوری های ذیل میشود ‪:‬‬

‫‪ -‬سهم گیرندگان‬
‫‪ -‬کارمندان یا مامورین‬
‫‪ -‬مشتریان‪/‬تمویل کنندگان‬
‫‪ -‬عرضه کنندگان‬
‫‪ -‬افراد محل‬

‫اهمـــیت اداره و منجمنت‪:‬‬

‫‪ ‬حصول اهداف به شیوهء درست ‪.‬‬
‫‪ ‬کاهش مصارف ‪.‬‬
‫‪ ‬تکمیل فعالیت ها با درنظرداشت محدودیت های زمانی و پولی ‪.‬‬
‫‪ ‬قناعت و رضایت مشتریان‪/‬تمویل کنندگان و ‪....‬‬
‫منجمنت درتمام انواع سازمانها قابل تطبیق میباشد ‪.‬‬
‫سازمان یا ‪Organization‬‬
‫عبارت از یک ترتیب خاص و سنجیدهء افراد جهت حصول مقاصد واهداف خاص میباشد که شامل مشخصات‬
‫ذیل اند‪:‬‬
‫‪ ‬هدف خاص‬
‫‪ ‬تشکیل خاص‬
‫‪ ‬افراد ‪.‬‬

‫مشخصات یک ادارهء سالم‬

‫در اداره پیروی از تمام اصول ‪ ،‬قواعد و مقررات اداری الزم میباشد‪.‬‬ ‫‪.1‬‬
‫باید تشکیل با ضروریات اص لی اداره س ازگار ب وده و با اه داف و وظ ایف اص لی اداره همآهنگ و از‬ ‫‪.2‬‬
‫تورم تشکیالتی جلوگیری بعمل آمده باشد‪.‬‬
‫در انتص اب ‪ ،‬انتخ اب ‪ ،‬تغییر ‪ ،‬تب دیل و تادی ات کارکن ان از اص ول مهم اداری مانند اصل تع ادل ‪،‬‬ ‫‪.3‬‬
‫تخصص ‪ ،‬موثریت و مثمریت ‪ ،‬روابط انسانی و سلسلهء مراتب اداری مراعات بعمل آمده باشد‪.‬‬
‫اداره عاری از تقلب کاری ‪ ،‬استفاده جوئی ‪ ،‬رشوه ستانی ‪ ،‬و بیروکراسی (کاغذ پرانی) باشد‪.‬‬ ‫‪.4‬‬
‫سپردن کار به اهل آن ‪.‬‬ ‫‪.5‬‬
‫در اداره همآهنگی ‪ ،‬سیستم خوب کنترول و رهبری و پیروی از اصول مدیریت صورت گیرد‪.‬‬ ‫‪.6‬‬
‫اصول اساسی اداره‬
‫اصل همآهنگی و وحدت هدف‬ ‫‪.1‬‬
‫اصل سلسلهء مراتب‬ ‫‪.2‬‬
‫اصل تخصص‬ ‫‪.3‬‬
‫اصل وحدت دستور دهی‬ ‫‪.4‬‬
‫اصل حیطه نظارت‬ ‫‪.5‬‬
‫اصل صالحیت و مسئولیت‬ ‫‪.6‬‬
‫اصل تعادل‬ ‫‪.7‬‬
‫اصل انعطاف پذیری و مداومت‬ ‫‪.8‬‬
‫اصل کار آئی‬ ‫‪.9‬‬
‫وظایف عمدهء مدیران ( منجران)‪:‬‬
‫ریاست تربیه وانکشاف خدمات ملکی‬ ‫‪8‬‬
‫بخش ارتقای ظرفیت ها‬
‫‪----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------‬‬
 ‫اساسات اداره ومدیریت‬

‫‪ ‬پالنگذاری‬
‫‪ ‬سازماندهی‬
‫‪ ‬استخدام‬
‫‪ ‬رهبری‬
‫‪ ‬کنترول‬
‫پالنگذاری ‪:‬‬
‫پالنگذاری عبارت است ازپروسهء تشخیص وتعریف اهداف ‪ ،‬تعیین فع الیت ها ت وأم با زمانبن دی تط بیق آن ‪،‬‬
‫طراحی وضعیت مطلوب وتدارک اقدامات ووسایل جهت تحقق اهداف وسنجش دقیق مص ارف وت رتیب ش رح‬
‫مصارف میباشد‪.‬‬
‫پالنگذاری ایجاب تصمیم گیری مناسب رامینماید ‪ .‬درحقیقت امر بدون تصمیم گ یری‪ ،‬پالنگ ذاری تحقق یافته‬
‫نمی تواند‪ .‬در مرحلهء پالنگذاری باید به حد کافی ازتوانایی های ذهنی استفاده صورت گیرد‪.‬‬
‫سازماندهی ‪Organizing :‬‬
‫عبارت است از ‪:‬‬
‫‪ ‬تشخیص و تنظیم فعالیت های مورد ضرورت ‪.‬‬
‫‪ ‬گروپ بندی فعالیت های که جهت دستیابی به اهداف به آن ضرورت میباشد‪.‬‬
‫‪ ‬تخصیص گ روپی از فعالیتها به یک م دیر یا اداره چی که ص الحیت ه ای الزم به وی تف ویض ش ده‬
‫باشد‪.‬‬
‫‪ ‬زمینه سازی برای هماهنگی و انسجام فعالیتها ‪ ,‬چه بشکل عمودی وچه بشکل افقی در سازمان‬
‫موضوعات عمده ‪:‬‬
‫‪ ‬واضح ساختن این موضوع که چه شخص کدام وظایف را انجام میدهد‪.‬‬
‫‪ ‬کدام شخص مسولیت بدست آوردن کدام نتایج را بعهده دارد‪.‬‬
‫‪ ‬زمینه سازی برای ارتباطات و تصمیم گیری خوب درجهت رسیدن به اهداف سازمان ‪.‬‬
‫‪ ‬تعیین سیستم و مقرارات کاری مثأل تصمیم گیری برای تامین ارتباطات‪ ،‬حل منازعات و غیره ‪.‬‬

‫استخدام یا ‪Staffing‬‬
‫تعریف ‪ :‬عبارت از پرکردن و پرنگهداشتن پست های خالی درتشکیل سازمان میباشد‪.‬‬
‫استخدام شامل مسایل ذیل میگردد‪:‬‬
‫‪ ‬ارزیابی کارمندان موجود‬
‫‪ ‬تشخیص ضروریات قوای بشری‬
‫‪ ‬انتخاب‬
‫‪ ‬تقرر‬
‫‪ ‬آموزش‬
‫‪ ‬ارزیابی‬
‫‪ .‬رهبری یا ‪Leading‬‬
‫تعریف ‪:‬‬
‫رهبری عبارت ازپروسهء تاثیرگذاری برفعالیت های گروهی ازاف راد است که دروض عیت معین ب رای تحقق‬
‫اهدافی تشریک مساعی مینمایند‪ .‬دررهبری نفوذ داشتن بردیگران به نحوی که آنها را درراستای تحقق اه داف‬
‫بکشاند‪ ،‬حایزاهمیت زیاد میباشد‪.‬‬

‫ریاست تربیه وانکشاف خدمات ملکی‬ ‫‪9‬‬

‫بخش ارتقای ظرفیت ها‬
‫‪----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------‬‬
 ‫اساسات اداره ومدیریت‬

‫خصوصیات و مهارتهای های الزم یک رهبرعبارت اند از‪ :‬دوراندیشی ‪ ،‬اجتماعی بودن‪ ،‬ابتکارعم ل‪ ،‬ارادهء‬
‫قوی‪ ،‬اعتماد به نفس‪ ،‬آگاهی ازنحوهء انجام وظایف‪ ،‬دانش وبینش نسبت به موقعیت ه ا‪ ،‬همک اری‪ ،‬محب وبیت‪،‬‬
‫انحطاف پذیری‪ ،‬سالمت روانی وامثالهم‪.‬‬
‫رهبری با دیدگاه خالقیت‪ ،‬انگیزش‪ ،‬هدایت‪ ،‬توصیه وتشویق وایجاد تغییرات مثبت به اداره مینگرد‪ .‬م دیران یا‬
‫منج ران دراداره‪،‬عالوه بروظ ایف پالنگ ذاری‪ ،‬س ازماندهی ‪ ،‬اس تخدام وکن ترول‪ ،‬وظیفهء ره بری این ن وع‬
‫عملیات اداری رانیزبر عهده دارند‪.‬‬
‫کنترول‪:‬‬
‫کنترول عبارت از پروسه ای است که مطابقت فعالیت های انجام شده را با فعالیت ه ای پالنگ ذاری ش ده تحت‬
‫غور وبررسی میگیرد‪.‬‬
‫کنترول یکی اروظ ایف مهم منج ران است که ض من ارتب اط با س ایروظایف آنه ا‪ ،‬عامل موثردرتحقق اه داف‬
‫وپالن ه ای اداره تلقی میش ود وب رای اص الح مت داوم فع الیت ه ای اداره بکارگرفته میش ود‪ .‬کن ترول م یزان‬
‫پیشرفت درراستای تحقق اهداف اداره رانشان میدهد وپروسهء آن ازنخستین مراحل آجرای برنامه ها آغازو تا‬
‫آخرین مراحل وحتی پس ازخاتمهء آن ادامه میابد‪.‬‬
‫مفاهیم پالنگذاری وکنترول معموال ت وآم بایک دیگرمطرح میش وند زی را مس ولین درپروس هء کن ترول‪ ،‬وضع‬
‫موجود (فعالیت ها) را با وضع مطلوب (پالنها) مقایسه میکنند وبه اساس آن درصورت لزومدید به پالنگذاری‬
‫مج دد (اص الحی) مب ادرت میورزند یع نی با تش خیص فاص له بین وضع موج ود ووضع مطل وب یا بعب ارهء‬
‫دیگربا تطبیق (فعالیت ها با اهداف) به اصالح نواقص (انحرافات ازمس یراهداف) میپردازن د‪ .‬روی همین دلیل‬
‫است که کنترول با تمام وظایف عم دهء م دیریت ارتب اط دارد ولی ارتب اط آن با پروس هء پالنگ ذاری ازاهمیت‬
‫خاصی برخورداراست‪.‬‬
‫اداره برای نیل به اهداف تع یین ش ده به پالنگ ذاری وس ازماندهی میپردازد‪ ،‬مزید ب رآن به اس تخدام وره بری‬
‫مبادرت میورزد که درنتیجه تشکیل اداره شکل میگیرد‪.‬‬
‫انواع کنترول‬
‫‪ -‬کنترول آینده نگر(کنترول قبل ازعمل)‬
‫درین نوع کنترول برمبنای پیش بینی نت ایج فع الیت ه ا‪ ،‬قبل ازاج رای آن برنامه ه ای اص الحی مناس بی تع یین‬
‫میگردد‪ .‬این نوع کنترول فقط زمانی قابل استفاده است که بتوان تغییرات احتم الی درش رایط محیطی وم یزان‬
‫پیشرفت احتمالی فعالیت هارا به موقع پیشبینی کرد‪.‬‬
‫‪ -‬کنترول حال نگر(کنترول حین انجام عمل)‬
‫درین ن وع کن ترول‪ ،‬عملیات هرمرحله ء ازبرنامه درزم ان اج رای آن تحت کن ترول قرارمیگ یرد وکوشش‬
‫میشود تا حین اجرای عملیات‪ ،‬فعالیت های ناقص اصالح گردد وازایجاد نواقص بیشتر جلوگیری شود‪.‬‬
‫‪ -‬کنترول گذشته نگر (کنترول پس ازانجام عمل)‬
‫این نوع کنترول پس ازپایان یافتن فعالیت ها‪ ،‬بابررسی نتایج آن و میزان انحراف ازاهداف برنامه ها ص ورت‬
‫میگیرد‪.‬‬
‫معموال نتایج حاصله ازین نوع کنترول برای بهبود اقدامات وپالنگذاری های بعدی مورد استفاده قرارمیگیرد‪.‬‬
‫اهمیت کنترول آینده نگربرای مدیران‪ ،‬نسبت به کنترول حال نگروگذشته نگربیشتراست‬

‫سـطــوح مــدیریت‬
‫مدیریت دارای سطوح ذیل میباشد‪:‬‬
‫‪ ‬مدیران سطح پائین (‪)First line managers‬‬
‫آن مدیرانی اند که در پائینترین سطح مدیریت قرار داش ته و مس تقیما مس ولیت کارکن ان خ ود را به عه ده‬
‫میداشته باشند‪.‬‬
‫‪ ‬مدیران سطح متوسط (‪)Middle managers‬‬
‫ریاست تربیه وانکشاف خدمات ملکی‬ ‫‪10‬‬
‫بخش ارتقای ظرفیت ها‬
‫‪----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------‬‬
 ‫اساسات اداره ومدیریت‬

‫آن مدیرانی اند که در سطح پائینتر از مدیریت عالی قرار داشته و مسولیت کار مدیران س طح پ ائین را به‬
‫عهده دارند‪.‬‬
‫‪ ‬مدیران سطح عالی (‪)Top managers‬‬
‫مدیرانی اند که درسطح عالی مدیریت قراردارند‪.‬‬
‫مدت زمانیکه که توسط مدیران سطوح مختلف در انجام وظایف مدیریتی بخرچ داده میشود‪،‬قرارذیل است‬
‫‪:‬‬

‫ریاست تربیه وانکشاف خدمات ملکی‬ ‫‪11‬‬

‫بخش ارتقای ظرفیت ها‬
‫‪----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------‬‬