Rozwiązania zadań – Zbiór zadań maturalnych z matematyki „NOWA Teraz matura”, poziom rozszerzony

10. Stereometria
Zestaw C. Przed maturą na poziomie rozszerzonym

44. Film – rozwiązanie zadania, app.nowaterazmatura.pl, kod E7QTYX

Przyjmijmy oznaczenia jak na rysunku.
Stosujemy twierdzenie cosinusów do trójkąta 𝐴𝐷1 𝐶:
1
𝑐 2 = |𝐴𝐶|2 = 22 + 32 − 2 ∙ 2 ∙ 3 ∙ cos 60° = 13 − 12 ∙ = 7
2
𝑐 = √7
Z twierdzenia Pitagorasa dla trójkątów 𝐴𝐵𝐶, 𝐴𝐷𝐷1 i 𝐶𝐷𝐷1 mamy:
𝑎2 + 𝑏 2 = 7
{ 𝑏 2 + 𝐻 2 = 22
𝑎 2 + 𝐻 2 = 32
Po dodaniu stronami:
2(𝑎2 + 𝑏 2 + 𝐻2 ) = 20
𝑎2 + 𝑏 2 + 𝐻2 = 10
𝐻2 = (𝑎2 + 𝑏 2 + 𝐻 2 ) − (𝑎2 + 𝑏 2 ) = 10 − 7 = 3, 𝐻 = √3
𝑎2 = (𝑎2 + 𝑏 2 + 𝐻2 ) − (𝑏 2 + 𝐻2 ) = 10 − 4 = 6, 𝑎 = √6
𝑏 2 = (𝑎2 + 𝑏 2 + 𝐻2 ) − (𝑎2 + 𝐻2 ) = 10 − 9 = 1, 𝑏 = 1
𝑉 = 𝑎𝑏𝐻 = √6 ∙ 1 ∙ √3 = √18 = 3√2
Niech 𝐷1 𝐸 ⊥ 𝐴𝐶. Wtedy (twierdzenie o trzech prostopadłych) 𝐷𝐸 ⊥ 𝐴𝐶 i szukanym kątem
jest 𝛼 = ∢𝐷𝐸𝐷1 .
1 1 3√3
𝑃𝐴𝐶𝐷1 = 𝑐ℎ = ∙ 2 ∙ 3 ∙ sin 60°, ℎ =
2 2 √7
𝐻 √7 √7
sin 𝛼 = = √3 ∙ =
ℎ 3√3 3
√7
Odp. 𝑉 = 3√2, sin 𝛼 =
3

45. 𝑎 = 2, 𝑏 = 4 – wymiary podstawy graniastosłupa

𝑃𝑏 = 20
𝐻 – wysokość graniastosłupa
𝑐 – długość przekątnej ściany bocznej o wymiarach 𝑎 × 𝐻
𝑑 – długość przekątnej ściany bocznej o wymiarach 𝑏 × 𝐻
𝛼, 𝛽 – szukane kąty między przekątnymi ścian bocznych
𝑃𝑏 = (𝑎 + 2𝑏)𝐻 = (2 + 2 ∙ 4)𝐻 = 10𝐻
𝑃𝑏 = 20, więc 10𝐻 = 20, 𝐻 = 2
𝑐 = √𝑎2 + 𝐻2 = √22 + 22 = 2√2
𝑑 = √𝑏 2 + 𝐻2 = √42 + 22 = √20 = 2√5
Stosujemy dwukrotnie twierdzenie cosinusów:
𝑏 2 = 𝑐 2 + 𝑑 2 − 2𝑐 ∙ 𝑑 ∙ cos 𝛼
𝑎2 = 𝑑 2 + 𝑑 2 − 2𝑑 ∙ 𝑑 ∙ cos 𝛽
2 2
𝑐 2 +𝑑 2 −𝑏 2 (2√2) +(2√5) −42 8+20−16 12 3√10
cos 𝛼 = = = = =
2𝑐𝑑 2 ∙ 2√2 ∙ 2√5 8√10 8√10 20
2
2𝑑 2 −𝑎2 2 ∙ (2√5) −22 36 9
cos 𝛽 = = 2 = =
2𝑑 2 2 ∙ (2√5) 40 10
3√10 9
Odp. i
20 10

1
Rozwiązania zadań – Zbiór zadań maturalnych z matematyki „NOWA Teraz matura”, poziom rozszerzony

46. |𝐹𝐶| = 2√2

|𝐶𝑆| = √1 + 4 = √5
2
|𝑆𝐹| = √1 + (2√2) = 3
|𝐶𝑆| < |𝐹𝐶| < |𝑆𝐹|
Najmniejszy kąt jest naprzeciwko najmniejszego boku.
Niech 𝛼 będzie szukanym kątem. Wykorzystujemy twierdzenie
cosinusów i otrzymujemy:
|𝐹𝑆|2 +|𝐹𝐶|2 −|𝐶𝑆|2 9+8−5 √2
cos 𝛼 = = = . Stąd mamy: 𝛼 = 450
2 ∙ |𝐹𝑆| ∙ |𝐹𝐶| 12√2 2
Odp. Najmniejszy kąt wynosi 450 .

47. Film – rozwiązanie zadania, app.nowaterazmatura.pl, kod 47UFQM

2√2 2
𝑎 = 3, sin 𝛼 = , cos 𝛽 =
3 3
𝑏 – długość każdej z szukanych przekątnych
2
2√2 1 1
cos 𝛼 = √1 − sin2 𝛼 = √1 − ( ) =√ =
3 9 3

Stosujemy twierdzenie cosinusów do trójkątów 𝐵1 𝐴1 𝐷1

i 𝐵1 𝐴𝐷1 :
|𝐵1 𝐷1 |2 = |𝐴1 𝐵1 |2 + |𝐴1 𝐷1 |2 − 2|𝐴1 𝐵1 | ∙ |𝐴1 𝐷1 | cos 𝛼 =
1
= 𝑎2 + 𝑎2 − 2𝑎2 cos 𝛼 = 2 ∙ 32 (1 − ) = 12
3
|𝐵1 𝐷1 |2 = |𝐴𝐵1 |2 + |𝐴𝐷1 |2 − 2|𝐴𝐵1 | ∙ |𝐴𝐷1 | ∙ cos 𝛽 =
2 2
= 𝑏 2 + 𝑏 2 − 2𝑏 2 ∙ = 𝑏 2
3 3
2
Zatem 𝑏 2 = 12, 𝑏 2 = 18, 𝑏 = √18 = 3√2
3
Odp. Każda z tych przekątnych ma długość 3√2.

48. Niech |𝐴𝐷| = 𝑎. Wtedy:

|𝐷𝑆| = 2𝑎, |𝐴𝑆| = √𝑎2 + (2𝑎)2 = 𝑎√5
2
|𝐵𝑆| = √|𝐷𝑆|2 + |𝐷𝐵|2 = √(2𝑎)2 + (𝑎√2) = √6𝑎2 = 𝑎√6
Niech 𝐴𝐸 ⊥ 𝐵𝑆. Wtedy 𝐶𝐸 ⊥ 𝐵𝑆 i 𝛼 = ∢𝐴𝐸𝐶 jest kątem między
płaszczyznami 𝐴𝐵𝑆 i 𝐶𝐵𝑆.
Niech |𝐵𝐸| = 𝑥, |𝐴𝐸| = |𝐶𝐸| = ℎ.
Stosujemy twierdzenie Pitagorasa do trójkątów 𝐴𝐵𝐸 i 𝐴𝑆𝐸:
|𝐴𝐵|2 − 𝑥 2 = ℎ2 = |𝐴𝑆|2 − (|𝐵𝑆| − 𝑥)2
2 2
𝑎2 − 𝑥 2 = (𝑎√5) − (𝑎√6 − 𝑥)
𝑎2 − 𝑥 2 = 5𝑎2 − 6𝑎2 + 2𝑎√6𝑥 − 𝑥 2
2𝑎2 = 2𝑎√6𝑥 | : (2𝑎√6)
𝑎 𝑎 2 5
𝑥= , ℎ2 = 𝑎 2 − ( ) = 𝑎 2
√6 √6 6
Z twierdzenia cosinusów dla trójkąta 𝐴𝐸𝐶 mamy:
|𝐴𝐶|2 = ℎ2 + ℎ2 − 2ℎ2 cos 𝛼
5 2
2ℎ2 −|𝐴𝐶|2 2 ∙ 𝑎2 −(𝑎√2) 1
6
cos 𝛼 = = 5 =−
2ℎ2 2 ∙ 𝑎2 5
6

1 2 24 2√6
sin 𝛼 = √1 − cos 2 𝛼 = √1 − (− ) = √ =
5 25 5
2√6
Odp.
5

2
Rozwiązania zadań – Zbiór zadań maturalnych z matematyki „NOWA Teraz matura”, poziom rozszerzony

49. Przyjmijmy oznaczenia:

1
𝑎 = |𝐴𝐵|, 𝑥 = |𝑂𝐸| = 𝑎, ℎ = |𝐸𝑆|, 𝐻 = |𝑂𝑆| = 2
2
1
𝑃𝑏 = 4 ∙ 𝑎ℎ = 4𝑥ℎ
2
𝑃𝑏 = 12√5, więc 4𝑥ℎ = 12√5, 𝑥ℎ = 3√5
W trójkącie 𝐸𝑂𝑆 mamy: 𝑥 2 + 𝐻2 = ℎ2 , więc ℎ2 = 𝑥 2 + 4
2
(𝑥ℎ)2 = (3√5) , więc
𝑥 2 ℎ2 = 45
𝑥 2 (𝑥 2 + 4) = 45
Niech 𝑡 = 𝑥 2 > 0.
𝑡 2 + 4𝑡 − 45 = 0, Δ = 16 + 180 = 196 = 142
−4−14 −4+14
𝑡1 = < 0, 𝑡2 = =5
2 2
𝑥 2 = 5, więc 𝑥 = √5, 𝑎 = 2√5
1 1 2 40
𝑉 = 𝑎2 𝐻 = ∙ (2√5) ∙ 2 =
3 3 3
40 1
Odp. Objętość ostrosłupa jest równa = 13 .
3 3

50. Przyjmujmy oznaczenia jak na rysunku obok.

2
6√3
ℎ2 + 𝑦 2 = ( ) = 27 (1)
2
ℎ2 + 𝑥 2 = 𝑏 2
(2)
2
𝑏 = 9 + (𝑥 + 𝑦) 2
(3)
Odcinek 𝐷𝐸 jest równoległy do odcinka 𝐵𝐶, zatem
𝑥 𝑥+𝑦
= , stąd 𝑥 = 2𝑦.
4 6
Odejmujemy stronami od równania (1) równanie (2)
oraz wykorzystujemy równanie (3) i otrzymujemy:
−3𝑦 2 = 18 − 9𝑦 2 , czyli 𝑦 = √3.
Stąd: 𝑥 = 2√3, czyli 𝑥 + 𝑦 = 3√3
2 2
𝐻 = √(3√3) − √3 = √24 = 2√6
1
𝑉 = ∙ 9√3 ∙ 2√6 = 18√2.
3
Odp. 𝑉 = 18√2

51. 𝑎 = 15, |𝐻𝑄| = |𝐹𝑅| = 10

𝑂, 𝑇 – środki podstaw
𝐿, 𝐾 – środki odcinków
𝑄𝑅 ∥ 𝑃𝑆, 𝑇𝐾 ∥ 𝐸𝐴
|𝐻𝑄| |𝐹𝑅| 2
|𝑄𝐺|
= |𝐹𝐺| = 2, 𝑇𝐹 ∥ 𝐿𝑅, więc |𝑇𝐿| = |𝑇𝐺|
3
2
|𝐸𝐿| |𝐸𝑇|+|𝑇𝐿| |𝑇𝐺|+ |𝑇𝐺| 5
|𝐸𝑇| = |𝑇𝐺|, więc = = 2
3
=
|𝑇𝐿| |𝑇𝐿| |𝑇𝐺| 2
3
|𝐸𝐴| |𝐸𝐿| 5 2
Zatem: |𝑇𝐾| = |𝑇𝐿| = , więc |𝑇𝐾| = |𝐸𝐴|
2 5
2
|𝑂𝐾| = |𝑂𝑇| − |𝑇𝐾| = 15 − ∙ 15 = 9
5
|𝐷𝑃| = |𝐵𝑆| = |𝑂𝐾| = 9
Odp. |𝐷𝑃| = |𝐵𝑆| = 9

3
Rozwiązania zadań – Zbiór zadań maturalnych z matematyki „NOWA Teraz matura”, poziom rozszerzony

52. Szukana odległość ℎ to wysokość trójkąta 𝑂𝐺𝐶 opuszczona z 𝐶

i równa jej wysokość trójkąta 𝑂𝐴𝐾 opuszczona z 𝐴 (bo |𝐴𝑂| = |𝑂𝐶|
oraz z podobieństwa dwóch trójkątów o przyprostokątnej h
i przeciwprostokątnych |𝑂𝐴|, |𝑂𝐶| – są to trójkąty przystające).
𝑎√2
|𝑂𝐶| = , |𝐶𝐺| = 𝑎
2
2
𝑎√2 6 𝑎√6
|𝑂𝐺| = √|𝑂𝐶|2 + |𝐶𝐺|2 = √( ) + 𝑎2 = √ 𝑎2 =
2 4 2
1 1
𝑃𝑂𝐶𝐺 = |𝑂𝐶| ∙ |𝐶𝐺| = |𝑂𝐺| ∙ ℎ
2 2
𝑎√2
|𝑂𝐶| ∙ |𝐶𝐺| ∙𝑎 𝑎 𝑎√3
2
ℎ= |𝑂𝐺|
= 𝑎√6
= =
√3 3
2
𝑎√3
Odp.
3

53. Przyjmijmy oznaczenia jak na rysunku obok.

1 2 1 2 𝑎√3
|𝑆𝑃| = √( 𝑎√2) + ( 𝑎) =
2 2 2
1 1 𝑎 1 √6
𝑃𝑆𝐶𝑃 = ∙ ℎ ∙ |𝑆𝑃| = ∙ ∙ 𝑎√2, stąd ℎ = 𝑎
2 2 2 2 6
√6
Odp. Ta odległość wynosi 𝑎 .
6

54.1. Z twierdzenia cosinusów w trójkącie 𝐴𝑆𝐵 mamy:

𝑎2 = 𝑏 2 + 𝑏 2 − 2𝑏 ∙ 𝑏 ∙ cos 𝛽, więc
𝑎√2
2
2𝑏 2 −𝑎2 𝑎 2
cos 𝛽 = =1−( ) = 1−( 2
) = 1 − cos 2 𝛼 = sin2 𝛼
2𝑏 2 √2𝑏 𝑏

1 √2
54.2. sin 𝛼 = √cos 𝛽 = √cos 60° = √2 = 2

Zatem 𝛼 = 45°, więc w trójkącie 𝐴𝑂𝑆 mamy:

𝑏 4
|𝑂𝑆| = |𝑂𝐴| = = = 2√2
√2 √2
1 1 2
𝑃𝑝 = |𝐴𝐶|2 = (2|𝑂𝐴|)2 = 2|𝑂𝐴|2 = 2 ∙ (2√2) = 16
2 2
1 1 32√2
𝑉 = ∙ 𝑃𝑝 ∙ |𝑂𝑆| = ∙ 16 ∙ 2√2 =
3 3 3
32√2
Odp. Objętość ostrosłupa jest równa .
3

55. 𝐻 – wysokość ostrosłupa

ℎ – wysokość ściany bocznej
𝑎 – długość krawędzi podstawy
𝐻 ℎ
sin 𝛼 = , sin 𝛽 =
ℎ 𝑏
W trójkącie 𝐸𝑂𝑆 mamy:
𝑎 2
𝐻2 = ℎ2 − |𝑂𝐸|2 = ℎ2 − ( )
2
W trójkącie 𝐴𝐸𝑆 mamy:
𝑎 2
𝑏 2 = ℎ2 + |𝐴𝐸|2 = ℎ2 + ( )
2
Zatem:
𝑎 2 𝑎 2
1 𝐻 2 𝑏 2 𝐻 2 +𝑏 2 ℎ2 −( 2 ) +ℎ2 +( 2 )
sin2 𝛼 + =( ) +( ) = = =2
sin2 𝛽 ℎ ℎ ℎ2 ℎ2

4
Rozwiązania zadań – Zbiór zadań maturalnych z matematyki „NOWA Teraz matura”, poziom rozszerzony

56. |𝐴𝐵| = 2𝑎, |𝐴𝑆| = 2|𝐴𝐵| = 4𝑎

√3
Trójkąt 𝐴𝐵𝐶 jest równoboczny, więc |𝐴𝐷| = |𝐴𝐵| ∙ = 𝑎√3.
2
2 2
|𝐴𝑂| = |𝐴𝐷| = 𝑎√3
3 3
2 2 12
|𝑂𝑆| = √|𝐴𝑆|2 − |𝐴𝑂|2 = √(4𝑎)2 − ( 𝑎√3) = √16𝑎2 − 𝑎2 =
3 9

132 2√33
=√ 𝑎2 = 𝑎
9 3

|𝐷𝑆| = √|𝐵𝑆|2 − |𝐵𝐷|2 = √(4𝑎)2 − 𝑎2 = √15𝑎

𝐴𝐸 ⊥ 𝐷𝑆 i |𝐴𝐸| jest odległością punktu 𝐴 od płaszczyzny 𝐵𝐶𝑆.
1 1
𝑃𝐴𝐷𝐸 = |𝐴𝐷| ∙ |𝑂𝑆| = |𝐷𝑆| ∙ |𝐴𝐸|
2 2
Zatem:
2√33
|𝐴𝐷| ∙ |𝑂𝑆| 𝑎√3 ∙ 𝑎 2𝑎√11 2𝑎√165
3
|𝐴𝐸| = = = =
|𝐷𝑆| √15𝑎 √15 15
2𝑎√165
Odp.
15