Temel Hukuk Bilgisi Kemal Gozler

TEMEL HUKUK BİLGİSİ – KEMAL GÖZLER
1.Bölüm Hukukun Bilgi Kaynakları Danıştay Dergisi'nde yayınlanmaya Ankara Üni. Siyasal Bilgiler Fak. Dergisi
başlandı. http://www.danistay.gov.tr/ re (AÜSBFD)
1.MEVZUAT smi internet adresinden de ulaşılabilir. İstanbul Üni. Hukuk Fak. Mecmuası
d)Askeri Yargıtay Kararları (İÜHFM)
Anayasa, kanun, kanun hükmünde Askeri Yargıtay Kararları'na Askeri Selçuk Üni. Hukuk Fak. Dergisi (SÜHFD)
kararname, uluslararası antlaşma, Yargıtay Kararları Dergisi ve Askeri Atatürk Üni. Erzincan Hukuk Fak. Dergisi
tüzük,yönetmelik ve diğer düzenleyici Yargıtay Dergisi'nden ulaşılabilir.Ayrıca (AÜEHFD)
işlemlerden oluşur.Mevzuata ulaşmanın Askeri Yargıtay içtihadı birleştirme İdare Hukuku ve İlimler Dergisi (İHİD)
iki resmi yolundan biri Resmi Gazete kararlarına http://www.msb.gov.tr/Birim Adalet Dergisi (AD)
diğeri ise Mevzuat Bilgi Sistemi'dir. ler/ASYAR/asyrg.htm adresinden Türkiye Barolar Birliği Dergisi(TBBD)
ulaşılabilir. Ankara Barosu Dergisi(ABD)
2.YARGI KARARLARI e)Askeri Yüksek İdare Mahkemesi İstanbul Barosu Dergisi(İBD)
Kararları İzmir Barosu Dergisi(İBD)
Hukuk alanında çalışacak herkes Anayasa Bu kararlar Askeri Yüksek İdare Amme İdaresi Dergisi(AİD)
Mahkemesi,Danıştay,Yargıtay, Askeri Mahkemesi Kararları Dergisi'nde Kazancı Hukuk Dergisi
Yüksek İdari Mahkemesi,Uyuşmazlık yayınlanmaktadır. Terazi Ayık Hukuk Der.
Mahkemesi kararlarına ihtiyaç duyar. f)Uyuşmazlık Mahkemesi Kararları Yasa Hukuk Dergisi
a)Anayasa Mahkemesi Kararları Bu mahkemenin resmi bir internet sitesi ya Legal Hukuk Dergisi
Anayasa Mahkemesi kararları Resmi da dergisi yoktur.Bu kararlara Resmi
2.Bölüm Toplumsal Düzen Kuralları
Gazete'de ya da Anayasa Mahkemesi Gazete'den ulaşabiliriz.
Kararları Dergisi'nde yayınlanır.Bu 1.HUKUK KURALLARI
kararlara Anayasa Mahkemesi'nin resmi 3.BİLİMSEL ESERLER
internet
Hukuk:Hukuk kurallarının bir araya
sitesi http://www.anayasa.gov.tr/ adresi Hukukun bilgi kaynaklarından biri de
hukuk alanında yazılmış eserlerdir. Bunlar gelmesinden oluşmuş bir düzendir.
nden de ulaşılabilir.
b)Yargıtay Kararları genel eserler,monografiler ve makaleler Hukuk Kuralları: Devletin yetkili
Bu kararlar Yargıtay Kararları Dergisi'nde olmak üzere üçe ayrılır. Örneğin borçlar organları tarafından konulan ve insan
yayınlanmaktadır. http://www.yargitay.g hukuku üzerine yazılmış bir kitap genel davranışlarını düzenleyen ve cebir ile
ov.tr/ adresinde de ulaşılabilir. bir eserdir.Fakat kira sözleşmesini konu müeyyidelendirilmiş emir ve yasaklardır.
c)Danıştay Kararları alan bir kitap monografidir.
1937-1971 yılları arasında olan danıştay Bir cümlenin hukuk kuralı olabilmesi için
kararları Danıştay Kararları Dergisi'nde Hukuk Dergileri dört şart vardır:
yayınlanmaktaydı fakat 1971'den sonra Ankara Üni. Hukuk Fak. Dergisi (AÜHFD)
1. Bir cümlenin hukuk kuralı olabilmesi için da vardır.Ama namaz kıl ,oruç tut gibi
emir ve yasak içermesi gerekir. kurallara hukuk karışmaz.Bazen de din
2. Bu emir ve yasaklar insanlar için İlahi bir irade tarafından koyulduğuna
kurallarınca olan bir şey hukuk
olmalıdır.Yani hukuk kurallarının konusu inanılan ve insan davranışlarını
kurallarınca yanlıştır.Örneğin islamda
insan davranışları olmalıdır. düzenleyen ölünce öbür dünyada azap
birden fazla kadınla evlenilmesinin
3. Bir insan davranışını düzenleyen emir ve çekildiğine dair müeyyide bulunan emir
olabilirliği olmasına rağmen hukuk
yasağın hukuk kuralının bir devlet organı ve yasaklardır.
kurallarına göre yasaktır.Normalde din
tarafından koyulmuş olması
kuralı olan bir kural kendisine bu dünyada
gerekir.Örneğin Türkiye'de kanun
şeklindeki emir ve yasaklar TBMM,tüzük gerçekleşen cebri müeyyide bağlanırsa
Hukuk kuralları gibi din kurallarının da
şeklindeki emir ve yasaklar Bakanlar aynı zamanda hukuk kuralı haline
oluşmasının 4 şartı vardır.
Kurulu,yönetmelik şeklindeki emir ve gelir.Örneğin oruç tutmayanlara para
yasaklar bakanlar kurulu ve kamu tüzel 1. Emir ve yasak içermelidir.Örneğin 'namaz cezası veya hapis cezası verilirse artık
kişileri yetkilidir. kıl' ,'oruç tut' vs. gibi hukuk kuralı haline gelmiş olur.
4. Devlet organları tarafından konulan emir 2. İnsan davranışlarını düzenlemeye yönelik
ve yasakların hukuk kuralı olabilmesi için olmalıdır.
'cebir' ile müeyyidelendirilmesi gerekir. Bu 3. Din kurallarının genel koyucusunun ilahi 3.AHLAK KURALLARI
cebir kişinin hayatına,hürriyetine, mal bir irade olduğunu söyleyebiliriz.Dünyada
varlığına verilen bir zarar şeklinde ortaya ezici bir çoğunluk ilahi bir iradenin
çıkar. Bu cezalara maruz kalmak olduğunu kabul etmektedir.
Kişinin kendi vicdanı tarafından konulan
istemeyenler hukuk kurallarına uyarlar. 4. Din kurallarının müeyyidesi korkudur ve
Sonuç olarak hukuk kurallarının normatif öbür tarafta bu dünyadaki işlenilen ve yine kişinin davranışlarını düzenleyen
bir şekilde oluşturulduklarını,emir ve günahların cezasının çekileceğine ve vicdan azabıyla müeyyidelendirilmiş
yasak içerdiklerini devletin organları inanılır.Ceza öldükten sonra çekilecektir kurallardır.
tarafından konulduklarını,toplumda fakat bu dünyada cehennem korkusuyla
Ahlak kurallarının dört özelliği vardır:
düzenin oluşması için var olduklarını ve insanlar hırsızlık yapmamakta, insanlara
cebir ve müeyyide ile donatıldıklarını yardım etmektedir. 1. 'Yaşlılara yardım et','Otobüste hamilelere
Hukuk-Din İlişkisi yer ver' gibi vicdani emir ve yasaklar
söyleyebiliriz.
içerir.Bu açıdan hukuk kuralları ile ahlak
Hukuk ve Din bazı konularda ortak bazı
kuralları arasında fark yoktur.İki kural da
konularda ise tezat duruma düşer.Örneğin normatiflik özelliği taşır.
2.DİN KURALLARI dindeki hırsızlık yapma,adam öldürme 2. İnsan davranışlarını düzenlemeye
gibi emir ve yasaklar hukuk kurallarında yöneliktir.
3. Kural koyucu insanın kendisidir.Yani 2. Ahlak kurallarının muhatabı insandır ve HUK DİN AHL ÖRF
hukuk kuralları gibi kişinin dışında bir insan davranışlarını yöneliktir. UK AK VE
varlık değildir. 3. Kural koyucu toplumsal çevredir.Bu KUR
ADE
4. Ahlak kurallarının müeyyidesi vicdan ülkesel değil bölgesel niteliktedir. KUR ALL KUR
T
azabıdır.Ahlak kuralına uymayan kişi 4. Ahlak kurallarının müeyyidesi ayıplanma ALL ARI ALL
pişmanlıktan dolayı vicdan azabı çeker.Bu kınanma linç gibi olaylardır.Örf ve adet ARI ARI KUR
duruma düşmemek için kendi koyduğu kuralları bu müeyyideler itibarıyla üçe ALL
ahlak kurallarına uyar. ayrılır.Teamüller,Adetler ve ARI
Hukuk-Ahlak İlişkisi Örfler.Teamüller daha az önemli
kurallardır.Çiğnendikleri takdirde Nor Var Var Var Var
Genellikle ahlak kuralları ile hukuk toplumu derinden etkileyecek bir mati
kuralları arasında örtüşme vardır.Ahlakın çağrışımı yoktur.Adetler çiğnenmeleri flik
emrettiğini çoğunlukla hukuk da durumunda ayıplanma,dışlanma gibi
emreder.Örneğin eşlerin birbirine sadık olayları doğurur.Örfler ise çiğnenmesi Muh İnsan İnsan İnsan İnsanl
kalması iki tarafında emridir. durumunda fiziksel olarak kişiye zarar atabı lar lar ın ar
verilmesi ve hatta öldürülmesi gibi çok kendi
daha ağır müeyyideleri olan kurallardır. si
4.ÖRF VE ADET KURALLARI Hukuk-Örf ve Adet İlişkisi
Koy Devl İlahi İnsan Toplu
İkisi arasında bazen örtüşme bazen de ucus et irade ın m
ayrım vardır.Örneğin kan davası örf ve u Orga kendi
İnsanın yaşadığı toplumun koyduğu, yine adet kuralıdır fakat hukuk kuralları nları si
insanların davranışlarını düzenleyen ve tarafından kesinlikle yasaktır ve en ağır
toplum tarafından şekillerde cezalandırılır. Müe Cebir Cehe Vicd Linç,
ayıplanma,dışlanma,linç vs gibi yyid nnem an Dışla
müeyyideleri bulunan kurallardır. e Azab Azab nma
Toplumsal Düzen Kuralları Arasında ı ı Vs.
Dört özelliği vardır.
Karşılaştırma
1. Emir ve yasak içerir.Örneğin 'kapalı
ortamlarda gördüğüne selam HUKUKUN KAYNAKLARI
ver','Namusunu koru' gibi emirler vardır.
Hukuk neye dayanır? Kamu erkine
dayanan düzen olarak tanımlanan
“hukuk” geçerliğini nereden alır? Bizi anayasadır. Türkiye’nin 1982 Anayasası Cumhurbaşkanı imzaladıktan sonra Resmi
hukuku uygulamaya iten nedir? gibi değiştirilemez maddeler içeren Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girer.
Hukukun kaynakları başlığında yasal anayasalar serttir. Sert anayasalar salt
Yönetmelikler:Başbakanlık, bakanlık ve
düzenin dayanaklarına ilişkin sorular çoğunluk, nitelikli çoğunluk gibi koşullara
diğer kamu tüzel kişiliklerinin kendi görev
vererek, mevcut tanımları irdeleyeceğiz. sahiptir. Değiştirilmesi süre yasağı ile
alanlarıyla ilgili kanun ve tüzükleri
Öncelikle mevzuatı bildirerek, formel bilgi sınırlanmış anayasalar da serttir. Çerçeve
uygulamak üzere çıkarılan yazılı
ihtiyacını giderelim. Bak: anayasa: Kısa ve öz maddelerden oluşur.
kurallardır.
dmy.info/hukuk-nedir/ (TC.1921 Anayasası) Kazuistik anayasa:
Uzun, ayrıntılı maddeler içerir. Kanun- ı B. HUKUKUN YAZISIZ KAYNAKLARI
A. HUKUKUN YAZILI KAYNAKLARI
Esasi, 1924, 1961, 1982 Anayasaları
örnektir. Kendiliğinden oluşan, toplum vicdanında
hukukun kaynaklarıSürekli, genel ve
yer alan, ikincil derecede kurallardır. Örf,
soyut hükümlerdir. Bir hakimin öncelikle
Kanunlar: Anayasanın yetkili kıldığı organ adet ve gelenekler buna örnektir.
başvuracağı kaynaklardır. Kalsen’in
tarafından yazılı bir şekilde çıkarılan;
Normlar Hiyerarşisi diye bilinen anlayış, C. YARDIMCI KAYNAKLAR
genel, sürekli ve soyut hukuk kurallarıdır.
kurallar arası alt-üst ilişkisini teşkil eder .
Kanun koymaya yetkili organ anayasada Hukuki uyuşmazlıkların çözümünde,
Buna göre alta basamaktaki norm
belirtilir. Kanun koyucuya “yasama gerekli hallerde başvurulan kaynaklardır.
geçerliliğini üst normdan alır. Alt- üste
organı” denir. Resmi Gazete’de
uymak zorundadır Bilimsel görüşler(doktrin-öğreti):
yayımlanarak yürürlüğe girer.y
Tartışmalı konularda hukukçuların ileri
Anayasa: Bir devletin yönetim biçimini
Kanun hükmünde kararname: Türkiye sürdüğü düşünce ve görüşlerdir.
belirten, yasama, yürütme, yargılama
Büyük Millet Meclisi’nin kanunla yetki
güçlerinin nasıl kullanılacağını gösteren, hukukun kaynakları Mahkeme
vermesi üzerine Bakanlar kurulunca, belli
yurttaşların kamu haklarını bildiren temel kararları(emsal- içtihat): Mahkemeler
konuları düzenleyen kurallardır. Resmi
yasa, esas kanun”dur. Devletin kişilerle ve tarafından verilen kararlardır. Hakimler
Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girer.
kişilerin birbirleriyle olan ilişkilerindeki karar verirken benzer olay hakkında
temel hak ve hürriyetlerini belirler. Tüzükler: Bir kanunun uygulamasını verilen üst mahkeme kararlarını dikkate
Anayasaya aykırı kanun çıkarılamaz. Hiç göstermek veya kanunun gereklerini alır. Bu kararlar içtihat olarak bilinir.
kimse veya hiçbir organ anayasaya aykırı belirtmek üzere, Danıştay’ın Bunun kullanılmasına içtihat hukuku
bir devlet yetkisi türetemez, kullanamaz. incelemesinden geçirilerek Bakanlar denir. Benzer olaylara benzer kararların
Değiştirilmesi kolay olan anayasa Kurulu tarafından çıkarılır. verilmesi “yargı birliği ilkesi”nin bir
yumuşak; değiştirilmesi zor olan sert gereğidir. Aynı suça aynı ceza verilmesi,
anayasada yer alan eşitlik ilkesinin de bir aşağıdaki dalları ile karşımıza 3) Ceza Hukuku: Suçu oluşturan fiillerin
gereğidir. Benzer hususlarda verilen farklı çıkmaktadır. neler olduğu ve bu fiilleri yapanlara ne
kararları ve uyuşmazlıkları önlemek adına gibi cezaların verileceğini gösteren
Kamu Hukuku Dalları:
” Yargıtay Büyük Kurulu”nun “İçtihatları kurallardır. Temel aldığımız kanun 1
Birleştirme Kararları” vardır. Bu kararlar - Anayasa Hukuku Haziran 2005 Tarihli Türk Ceza
herkesi bağlar. - İdare Hukuku Kanunu’dur.
- Ceza Hukuku
Kamu Hukuku – Hukukun Dalları Kanunsuz Suç ve Ceza Olmaz İlkesi:
- İcra İflas Hukuku
Kanunda suç sayılmayan bir fiilden dolayı
Kamu hukuku konusuna geçmeden önce - Devletler Genel Hukuku
kimse suçlu olarak görülemez.
Hukukun dallarını ana başlık halinde - Vergi Hukuku
sıralayalım. Hukuk sisteminin alt dalları - Yargılama Hukuku Kanunilik Unsuru: Bir davranışın suç
3’e ayrılmaktadır. olabilmesi için kanunda açıkça suç olarak
1) Anayasa Hukuku: Devletin Şeklini ve
tanımlanmış olması gerekmektedir.
* Hukukun Dalları: teşkilatlanmasını, organlarını, bu
organların işleyişini, kişilerin temel hak ve – Bir hareketin suç sayılabilmesi için
- Kamu Hukuku
hürriyetleri ve bunların güvence altına şunlar gereklidir:
- Özel Hukuk alınmasını düzenleyen hukuk kurallarının
Kanunilik (Tipiklik) Unsuru: Kanunda
bütünüdür. Temel kaynağımız 1982
KAMU HUKUKU açıkça tanımlanmış olmasıdır.
Anayasasıdır. Kpss Anayasa konusuna çok
Kamu Hukuku: Kişilerin devletle veya önem vermektedir. İleride bu konu Maddi (Hareket) Unsuru: Bu iki şekilde
devletin bir başka devletle olan ilişkilerini üzerinde daha fazla ayrıntılarıyla beraber olmaktadır. İcra: hareketi yapmak
düzenler. !Kişi ile devlet arasındaki durulacaktır. şeklinde; İhmal: hareketi yapmamak
ilişkilerde devlet üstün durumdadır. Yani şeklinde.
2) İdare Hukuku: Devlet idaresinin
eşitlik yoktur.
örgütlenmesini ve işleyişini, kişilerin Manevi (Kusurluluk) Unsuru: Bu da ikiye
Kamu hukuku ilişkisi tek taraflı olup idareyle olan ilişkilerini düzenler. İdare ayrılmaktadır. Kast: bilerek, isteyerek
devlet, iradesini açıklamakla hukuki ilişki hukukunda temel kuralların yer aldığı tek yapma; Taksir: sonucu öngöremediğimiz
ortaya çıkar. Devlet aldığı kararları kendisi bir kanun yoktur. Buna bağlı olarak Devlet durumlardır.
tek taraflı olarak resen icra edebilmektedir. Memurları Kanunu, İdari Yargılama
Taksirli suçlardan hüküm giyenler kamu
Kpss genel kültür ve Kpss vatandaşlık Kanunu, Belediye Kanunu gibi kanunlar
haklarından mahrum olmazlar. Yani oy
konuları içerisinde yer alan Kamu Hukuku yer almaktadır.
kullanabilme, memur veya milletvekili Cezanın Şahsiliği: Ceza sorumluluğu 6) Yargılama Hukuku: Bağımsız
olabilme gibi yetileri devam etmektedir. şahsidir. mahkemelerin adalet dağıtırken
başvuracağı yöntemi belirler.
* Kanunumuz suçlunun ceza ehliyetini yaş Kanun dışı yollardan elde edilen bulgular
bakımından kademeli bir şekilde delil olarak kullanılamaz. 7) Vergi Hukuku: Kpss genel kültür içinde
düzenlemiştir: yer alan kpss vatandaşlık Kamu Hukuku
Suç ve cezalar geçmişe yürütülemez.
ile ilgili en son değineceğimiz vergi
12 Yaşına kadar: Kişilerin ceza ehliyeti
Hiç kimse sadece sözleşmeden doğan bir hukuku, devletle kişiler arasındaki
yoktur. Tam Ehliyetsiz kavramını karşılar.
yükümlülüğü yerine getirmediği için ilişkileri inceler. Vergi hukukunda
12-15 Yaş Arası: Kişilerin ayırt etme gücü özgürlüğünden alıkonamaz. aşağıdaki bilgileri de Kpss sorularında
yerindeyse ceza verilir, indirime gidilir; karşımıza çıkması sebebiyle lütfen
4) İcra – İflas Hukuku: Mahkemelerin aklımızda tutalım.
ayırt etme gücü yerinde değilse ceza
vermiş oldukları kararları devlet organları
verilmez. Tam Olmayan Ehliyetli
vasıtasıyla zorla yerine getirilmesini * Vergide Kanunilik: Kanunda belirlenen
kavramını karşılar.
düzenleyen hukuka İcra Hukuku denir. biçimde vergi alınması.
15-18 Yaş Arası: Ayırt etme gücü var kabul İcra işlemleri mahkemede değil, icra
* Vergide Genellik: Herkesten vergi
edilir. İndirimli ceza uygulanır. Yine Tam dairesinde görülür.
alınması.
Olmayan Ehliyetli kavramına dahildir.
Tacir kişiler iflasa tabidir ve bundan yola
* Vergide Adalet: Kişilerin mali gücünün
18- Ölüme Kadar: Cezai ehliyetleri tamdır. çıkarak özel bir takip yöntemini
göz önünde tutulması.
Tam Ehliyetli kavramını karşılar. düzenleyen hukuka İflas Hukuku denir.
Burçlunun hacze konu olabilecek bütün Resim Vergisi: Kamu kurumlarının belirli
Sağır ve dilsizlerde normal ceza ehliyetine
mallarına İflas Masası denir. İflas eden bir işi yapmaya yetki ve izin vermesi
3 yaş eklenir. Bunların ceza ehliyeti 21
borçluya da Müflis denir. karşılığında alınır.
yaşında başlar.
5) Devletler Genel Hukuku: Kamu hukuku Harç: Belirli bir hizmetten yararlanmak
– 1982 Anayasasında yer alan suç ve
içinde yer alan ve diğer adı da Uluslararası için ödenir.
cezalara ilişkin esaslar:
Genel Hukuk bu dal, devletlerin ve
Vergi Türleri
Masumiyet Karinesi: Suçluluğu mahkeme uluslararası kuruluşların birbirleri ile olan
kararınca sabit oluncaya kadar kimse ilişkilerini düzenleyen hukuk kurallarının 1) Gelir Üzerinden Alınan Vergiler: Gelir
suçlu sayılamaz. bütünüdür. vergisi, Kurumlar vergisi vs.
2) Gider Üzerinden Alınan Vergiler: KDV, İrade serbestisi ve tarafların ilkesi a) Kişiler Hukuku: Gerçek veya tüzel
Bankacılık ve sigortacılık işlemleri vs. geçerlidir. kişileri ve bu kişilerin durumlarını
içerisinde barındırır.
3) Servet Üzerinden Alınan Vergiler: Tarafların yaptığı işlemlerin hukuka
Emlak vergisi, Veraset (miras) vergisi, uygun olduğu yolunda bir karine yoktur. Evli – bekar, ölüm – doğum, ikametgah…
İntikal (Bağış, şans oyunları) vergisi,
Herkes, kendi iddiasını ispatlamak b) Aile Hukuku: Nişanlanma, evlenme,
Motorlu Taşıtlar vergisi, ÖTV vs.
zorundadır. boşanma, velayet, akrabalık gibi konulara
Kamu Hukuku konusu sona ermiştir. ilişkin yasal düzenlemeleri ve kanunları
Kimse resen icra yetkisine sahip değildir.
Bundan sonraki konuda Hukukun diğer barındırır.
Haklı olan kişiler dahi hakkını almak için
alt dalları olan Özel hukuk ve Karma
mahkemeye başvurmak zorundadır. c) Miras Hukuku: Miras kime , nasıl ve
Hukuk işlenecektir.
hangi şartlarda kalacak? gibi sorulara
Özel Hukukun Dalları
Özel Hukuk cevap arayan medeni hukuk alt dalıdır.
Kpss vatandaşlık dersinde işlenen özel
Özel hukuk kişilerin birbirleriyle olan Vasiyetname, miras sözleşmesi, mirasçı,
hukuk kendi içinde alt başlıklara
ilişkilerini düzenleyen, bazı durumlarda muris (miras bırakan), tereke (miras) gibi
ayrılmaktadır. İçinde çok önemli hukuk
da kişilerin devletle olan ilişkilerini kavramlar medeni hukuk içerisinde yer
dalları bulunan özel hukuk bizim için kpss
düzenleyen hukuk dalıdır. Bunun şartı alır.
soruları açısından da önemlidir.
kişilik ilkesidir. Kişiler bu ilişkilere girip
d) Eşya Hukuku: Kişilerin eşyalar
girmeme konusunda serbesttirler. 1) Medeni Hukuk: Kişilerin birbirleriyle
üzerindeki hak ve yükümlülüklerini
olan ilişkilerinin çok büyük bir kısmını
Özel hukukun özelliklerini maddeler düzenleyen hukuk dalıdır.
düzenleyen hukuk dalıdır. Medeni hukuk,
halinde sıralayalım.
bir ülkenin yurttaşlarının birbirleriyle ve Menkul, gayrimenkul, mülkiyet, rehin…
Özel hukuk, kişilerin birbirleriyle olan belli bir ölçüde yurttaşların devlet ile gibi kavramlar eşya hukuku içerisinde yer
ilişkilerini, eşitlik ve irade serbestisi doğrudan doğruya ve dolaylı olan almaktadır.
esasına göre düzenleyen hukuk ilişkilerini düzenleyen kuralların
2) Borçlar Hukuku: Borç ilişkilerini
kurallarının bütünüdür. bütünüdür. Temel kaynağımız 1 ocak 2002
düzenleyen özel hukuk dalıdır. Medeni
tarihli Türk Medeni Kanunu’dur. 4 Temel
Özel hukuk ilişkisi iki taraflıdır. Bir özel kanunun devamı niteliğindedir. Borç bir
kitaptan oluşan medeni hukuk dallarını
hukuk ilişkisinin ortaya çıkabilmesi için ilişkidir ve birden fazla unsur gerekir.
inceleyelim.
tarafların karşılıklı anlaşmaları Bunlar alacaklı, borçlu ve edimdir.
gerekmektedir.
Edim: Borcun konusudur. Alacaklının * Uyrukluk: Kişileri veya şeyleri (uçak, Adlî yargı,
borçludan isteyebileceği, borçlunun da gemi vs) devlete bağlayan hukuki veya
İdarî yargı,
yerine getirmekle yükümlü olduğu siyasi bağdır. Devlete uyrukluk bağı ile
davranış biçimine edim denir. bağlı olan kişilere de vatandaş denir. Anayasa yargısı,
En son Borçlar Kanunumuz 1 temmuz * Yabancılar Hukuku: Bir devletin kendi Askerî idarî yargı,
2012’de yürürlüğe girmiştir. vatandaşları için koymuş olduğu
kuralların, hakların tamamından Askerî ceza yargısı,
3) Ticaret Hukuku: Kişiler arasındaki ticari
yabancılar faydalanamaz. Yabancıların Mali yargı ve
ilişkileri düzenleyen özel hukuk dalıdır.
hangi haklardan faydalanacağı yabancılar
Temel kaynağı Türk ticaret kanunudur ve Uyuşmazlık yargısı.
hukukunun konusudur.
5 kitaptan oluşur.
* Kanunlar İhtilafı: Hangi ülkenin Bu yargı kolları arasında astlık üstlük
Ticari işletme hukuku ilişkisi bulunmamaktadır. Her yargı kolu,
kanununun ve hangi ülkenin
Şirketler hukuku mahkemesinin yetkili olacağını düzenler. kural olarak, ayrı bir mahkeme
örgütlenmesine sahip olup; bir yargı
Kıymetli evraklar hukuku Yargı Örgütü kolundaki görevli mahkemeler, kendi
Yargı, genel olarak yargı teşkilatını ve yargı kollarına giren dava ve işler
Deniz ticareti hukuku
yargı organları tarafından yerine getirilen hakkında nihai ve kesin karar verme
Sigorta hukuku tüm işleri kapsar. Yargı organlarınca daha yetkisine sahiplerdir.
4) Devletler Özel Hukuku: Farklı uyrukta etkin hukuki korunma sağlanabilmesi Adli Yargı
olan kişilerin özel hukuk ilişkilerinde bakımından, uyuşmazlıkların niteliğine,
düzenlendikleri hukuk dalına, Adli yargı, genel ve olağan yargı koludur,
hangi devletin kanunun uygulanacağını
uyuşmazlıkları çözmekle görevli diğer yargı kollarının görev alanına
düzenleyen özel hukuk dalıdır. Çeşitli
girmeyen tüm davaları kapsar. Adlî yargı
devletlere mensup bulunan kişiler ( yani mahkemelere ve bu mahkemelerde
uygulanan yargılama usûllerine göre, kolunda, ilk derece mahkemeleri ve
aynı uyrukta bulunmayan) arasındaki özel
“yargı örgütü” farklı “yargı kollarına” Yargıtay olmak üzere iki dereceli bir
hukuk ilişkilerine hangi devletin kanunun
ayrılmıştır. Türk Hukukundaki yargı yargılama sistemi kabul edilmiştir. 15
uygulanacağını içeren kuralların tümüdür.
kolları şu şekilde özetlenebilir: bölge adliye mahkemesi mevcuttur. Fiilen
Burada 3 konu önem taşımaktadır.
göreve başlamamışlardır. Bölge adliye
mahkemelerinin de göreve başlamasıyla
birlikte, adlî yargı kolundaki üç dereceli bunlara adli yönden bağlanan ilçelerin Kira ilişkisinden doğan tüm
mahkeme sistemi aşağıdaki şekilde idari sınırlarıdır. uyuşmazlıkları konu alan davalar ile bu
olacaktır (S: 81, Şekil 4.1): davalara karşı açılan davalara,
İlk Derece Mahkemeleri, hukuk
Kişiler arasında doğan uyuşmazlık mahkemeleri ve ceza mahkemeleridir. Taşınır ve taşınmaz mal veya hakkın
hakkında yargılama yapma ve Hukuk mahkemeleri, özel hukuk alanında paylaştırılmasına ve ortaklığın
uyuşmazlığı çözmeye yönelik olarak ortaya çıkan uyuşmazlıkların (örn. giderilmesine ilişkin davalara,
davanın esası hakkında karar vermekle boşanma, tazminat, alacak davası vb.)
Taşınır ve taşınmaz mallarda, sadece
görevli ilk derece mahkemeleri, çözüldüğü ve karara bağlandığı adlî yargı
zilyetliğin korunmasına yönelik olan
ilk derece mahkemeleridir.
İlk derece mahkemesi kararlarının davalara,
istinaf incelemesini yapmakla Hukuk mahkemeleri, genel ve özel
Hukuk Muhakemeleri Kanunu ile diğer
görevli ikinci derece bölge adliye mahkemeler olarak iki gruba ayrılabilir.
kanunların, sulh hukuk mahkemesi veya
mahkemeleri, Sulh hukuk ve asliye hukuk mahkemeleri
sulh hukuk hâkimini görevlendirdiği diğer
genel mahkemelerdir.
Bölge adliye mahkemesi ve bazı hallerde davalara (örn. Taşınmazın aynına ilişkin
ilk derece mahkemesi kararlarının temyiz Asliye hukuk mahkemesi, kanunlarda olmayan, kat mülkiyeti kanundan doğan
incelemesini yapmakla görevli Yargıtay. aksine bir düzenleme bulunmadıkça; davalara veya çekişmesiz yargı işlerine)
bakmakla görevlidir.
İstinaf; ilk derece mahkemelerince verilen Dava konusunun değer veya miktarına
kararların bölge adliye mahkemeleri bakılmaksızın malvarlığı haklarına ilişkin Ceza Mahkemeleri; Kanunların suç saydığı
tarafından olgu ve hukuk yönünden davalarla, şahıs varlığına ilişkin davalara, fiillerin gerçekleşmesi halinde başvurulan
incelenmesi (denetlenmesi) suretiyle davalara bakmakla mükelleftir. Ceza
Sulh hukuk mahkemesi ve diğer özel
düzeltilmesi, iyileştirilmesi veya iptal mahkemeleri de genel ve özel ceza
mahkemelerin görev alanları dışında kalan
edilmesi amacına yönelik bir kanun mahkemeleri diye ikiye ayrılır. Adlî Yargı
tüm dava ve işlere (HMK m.2)
yoludur. Teşkilat Kanununa göre, ceza yargısındaki
Sulh hukuk mahkemesi, dava konusunun genel mahkemeler asliye ceza ve ağır ceza
Yargı çevresi; bir mahkemenin yargı
değer veya tutarına bakılmaksızın; mahkemeleridir. Asliye ceza mahkemeleri
yetkisinin sınırlarını belirleyen idari
tek hâkimlidir. Ağır ceza mahkemesinde
coğrafi çevredir. Hukuk ve ceza
ise bir başkan ile yeteri kadar üye bulunur.
mahkemelerinin yargı çevresi kural olarak,
bulundukları il merkezi ve ilçeler ile
Ceza yargısındaki genel mahkemelerin Bölge Adliye Mahkemeleri, ikinci derece Bölge adliye mahkemesi ceza dairelerinin
görevleri şöyle özetlenebilir: adli yargı mahkemeleri olup, Türkiye’de görevleri:
15 adet bulunmaktadır.
Asliye ceza mahkemesi kanunların ayrıca İlk derece ceza mahkemelerine verilen ve
görevli kıldığı hâller dışında, sulh ceza Hüküm; bir davada ileri sürülen taleplerin kesin olmayan hüküm ve kararlara karşı
hâkimliği ve ağır ceza mahkemelerinin maddi hukuk kurallarına göre incelenmesi yapılacak istinaf başvurularını karara
görevleri dışında kalan dava ve işlere sonucunda, davanın esas bakımından bağlamak,
bakmakla görevlidir. kabulü veya reddi şeklinde mahkemece
Yargı çevresindeki ilk derece ceza
verilen nihai karardır.
Ağır ceza mahkemeleriyse, kanunların mahkemeleri arasındaki yetki ve görev
ayrıca görevli kıldığı haller dışında, Türk uyuşmazlıklarını çözmek,
Ceza Kanununda yer alan yağma, irtikâp,
Bölge adliye mahkemesi hukuk Bir davanın yargı sınırları kapsamının
resmî belgede sahtecilik, nitelikli
dairelerinin görevleri: belirlenmesinde tereddüt edildiği taktirde,
dolandırıcılık, hileli iflas suçları, Türk
davanın başka bir adli yargı ilk derece
Ceza Kanununun ikinci kitap dördüncü İlk derece hukuk mahkemelerinden
ceza mahkemesine nakli hakkında karar
kısmının dört, beş, altı ve yedinci verilen ve kesin olmayan hüküm ve
vermek,
bölümünde tanımlanan suçlar (devletin kararlara karşı yapılan istinaf
güvenliğine karşı suçlar, anayasal düzene başvurularını karara bağlamak, Kanunlarla verilen diğer görevleri
ve bu düzenin işleyişine karşı suçlar, milli
savunmaya karşı suçlar, devlet sırlarına Yargı çevresindeki ilk derece hukuk Yargıtay, karar ve hükümlerin son
karşı suçlar ve casusluk, 318, 319, 324, 325 mahkemeleri arasındaki yetki ve görev inceleme merciidir. Asıl işlevi, adli yargı
ve 332. maddeler hariç) ve 3713 sayılı uyuşmazlıklarını çözmek, alanında çözüme bağlanan dava ve işler
bakımından, ülkede hukukun aynı şekilde
Terörle Mücadele Kanununun kapsamına Bir davanın yargı sınırları kapsamının
uygulanmasını ve hukuk birliğini
giren suçlar dolayısıyla açılan davalar ile belirlenmesinde tereddüt edildiği taktirde,
sağlamaktır. İçtihatların birleştirilmesine
ağırlaştırılmış müebbet hapis, müebbet davanın başka bir hukuk mahkemesine
karar vermesi önemli görevlerindendir.
hapis veya 10 yıldan fazla hapis cezası nakline veya yetkili mahkemenin tayinine
gerektiren suçlarla ilgili dava ve işlere karar vermek,
bakmakla görevlidir.
Kanunlarla verilen diğer görevleri Yargıtay’ın karar organları daireler
yapmak. şunlardır:
Hukuk Genel Kurulu, İdari yargının en üst yargı merci olan Danıştay, kanunun başka bir idarî yargı
Danıştay olmak üzere üçe ayrılır (S: 94, merciine bırakmadığı karar ve hükümlerin
Ceza Genel Kurulu,
Şekil 4.2): son inceleme (temyiz) merci olup, kanunla
Büyük Genel Kurul, gösterilen belli davalara da ilk ve son
İlk Derece Mahkemeleri, idare
derece mahkemesi olarak bakar. Danıştay,
Başkanlar Kurulları, mahkemeleri ve vergi mahkemeleridir.
Başkanlık veya Bakanlar Kurulunca
İdare mahkemeleri, kamu hizmetlerinden
Birinci Başkanlık Kurulu, gönderilen kanun tasarıları ve teklifleri,
birinin yürütülmesi için yapılan idari
kamu hizmetlerinin yürütülmesine ilişkin
Yüksek Disiplin Kurulu, sözleşmelerden dolayı taraflar arasında
imtiyaz sözleşmeleri hakkında görüş
çıkan uyuşmazlıklara ilişkin
Yönetim bildirmek, tüzük tasarılarını incelemek,
uyuşmazlıkları çözmekle görevli
idarî uyuşmazlıkları çözmek ve kanunla
Yargıtay daireleri bir başkan ve dört mahkemelerdir. Vergi mahkemeleri ise,
gösterilen diğer işleri yapmakla da
üyenin katılmasıyla toplanır ve toplantıya genel bütçeye, il özel idareleri, belediye ve
görevlidir.
katılanların salt çoğunluğu ile karar verilir. köylere ait vergi, resim ve harçlar ile
benzeri mali yükümler ve bunların zam ve Danıştay’ın karar organları daireler
İdari Yargı cezaları ile tarifelere ilişkin davaları şunlardır:
İdari yargı, hukuka aykırı idari işlemlere çözmekle görevli ilk dereceli
Danıştay Genel Kurulu,
karşı açılan iptal davaları veya idari mahkemelerdir.
işlemlerden dolayı kişisel haklara İdarî İşler Kurulu,
Bölge İdare Mahkemeleri, ikinci derece
doğrudan zarar görenler tarafından açılan mahkemeler olup, idare ve vergi İdarî Dava Daireleri Kurulu,
tam yargı davalarının görüldüğü yargı mahkemeleri kararlarına karşı yapılan
koludur. İdari yargı kolundaki istinaf başvurularını inceleyip karara Vergi Dava Daireleri Kurulu,
mahkemeler; bağlamak, yargı çevresindeki idare ve İçtihatları Birleştirme Kurulu,
vergi mahkemeleri arasında çıkan görev
ve yetki uyuşmazlıklarını kesin karara Başkanlar Kurulu,
İlk derece idare mahkemeleri ve bağlamak ve diğer kanunlarla verilen Başkanlık Kurulu,
vergi mahkemeleri, görevleri yerine getirmektir. Bölge idare
mahkemelerinde biri idare diğeri vergi Yüksek Disiplin Kurulu,
İkinci derece bölge idare mahkemeleri,
olmak üzere en az iki daire bulunur. Disiplin
Danıştay, 14’ü dava, biri idari daire olmak Bireysel başvuru olmak üzere üç şekilde hükümlerine aykırılık iddiasına dayanan
üzere 15 daireden oluşur. Nihai kararların gerçekleşebilir. iptal istemlerini karara bağlamak.
temyiz incelemesi Danıştay Dava Daireleri
Anayasa Mahkemesinin diğer görevleri: Mahkeme üyeleri arasından Anayasa
tarafından yapılır.
Mahkemesi Başkanı ve başkanvekilleri ile
Cumhurbaşkanını, TBMM Başkanını,
Uyuşmazlık Mahkemesi Başkanı ve
Bakanlar Kurulu üyelerini, Anayasa
Başkanvekilini seçmek.
Anayasa Yargısı Mahkemesi, Yargıtay, Danıştay, Askerî
Yargıtay, Askerî Yüksek İdare Mahkemesi Anayasa Mahkemesi’nin Çalışma Usulü:
Anayasa yargısında görevli olan mahkeme
başkan ve üyelerini, başsavcılarını, Anayasa Mahkemesi, iki Bölüm ve Genel
Anayasa Mahkemesidir. 17 üyeden oluşur.
Cumhuriyet başsavcı vekilini, Hâkimler ve Kurul halinde çalışır. Bölümler,
Üyelerin 3’ü TBMM, 14’ü ise
Savcılar Yüksek Kurulu ve Sayıştay başkanvekili başkanlığında dört üyenin
Cumhurbaşkanı tarafından Anayasa’da
başkan ve üyelerini, Genelkurmay katılımıyla toplanır. Genel Kurul,
öngörülen belirli yargı organları ile
Başkanı, Kara, Deniz ve Hava Kuvvetleri Mahkeme Başkanının veya Başkanın
kurumların üyeleri veya belirli kişiler
Komutanları ile Jandarma Genel belirleyeceği başkanvekilinin
arasından seçilir. Anayasa Mahkemesi
Komutanını görevleri ile ilgili suçlardan başkanlığında en az 12 üye ile toplanır.
üyeleri 12 yıl için seçilirler. Anayasa
dolayı Yüce Divan sıfatıyla yargılamak. Bölümler ve Genel Kurul, kararlarını salt
Mahkemesi’nin görev ve yetkileri;
çoğunlukla alır.
Siyasi partilerin kapatılmasına ve devlet
yardımından yoksun bırakılmasına ilişkin
Kanunların ve diğer bazı yasama davaları karara bağlamak.
Anayasa değişikliğinde iptale, siyasî
işlemlerinin anayasaya uygunluğunun
Siyasi partilerin mal edinmeleri ile gelir ve partilerin kapatılmasına ya da Devlet
denetimi ve
giderlerinin kanuna uygunluğunun yardımından yoksun bırakılmasına
Diğer görevleri olmak üzere, iki başlık karar verilebilmesi için toplantıya katılan
TBMM tarafından, milletvekillerinin
altında incelenebilir. üyelerin üçte iki oy çokluğu şarttır.
yasama dokunulmazlıklarının
Anayasa Mahkemesi, Yüce Divan sıfatıyla
Anayasaya uygunluk denetimi; kaldırılmasına, milletvekilliklerinin
baktığı davalar dışında kalan işleri dosya
düşmesine ya da milletvekili olmayan
Soyut norm denetimi, üzerinde inceler. Ancak, bireysel
bakanların dokunulmazlıklarının
başvurularda duruşma yapılmasına karar
Somut norm denetimi ve kaldırılmasına karar verilmesi hâllerinde,
verilebilir. Mahkeme ayrıca, gerekli
Anayasa, kanun ve TBMM İçtüzüğü
gördüğü hallerde sözlü açıklamalarını
dinlemek üzere ilgilileri ve konu üzerinde Askerî idari yargı tek derecelidir ve bu görevlidir. Askerî mahkemeler, 3 askerî
bilgisi olanları çağırabilir. yargı kolunda görevli mahkeme Askerî hâkimden oluşur.
Yüksek İdare Mahkemesidir. Askerî
Diğer Yargı Kolları Disiplin mahkemeleri ise asker kişilerin
Yüksek İdare Mahkemesi’nin organları;
477 sayılı Disiplin Mahkemelerin
Yargı yetkisi adli ve idari yargı kollarına
Daireler, Kuruluşu, Yargılama Usulü ve Disiplin
göre daha sınırlı olan diğer yargı kolları
Suç ve Cezaları Hakkında Kanunda
şunlardır: Daireler Kurulu,
düzenlenen disiplin suçlarına ait davalara
Askerî idari yargı Başkanlar Kurulu, bakmakla görevlidir. Disiplin
mahkemeleri, bir başkan, 2 üye olmak
Askerî ceza yargısı Yüksek Disiplin Kurulu ve üzere 3 subaydan oluşur.
Mali yargı Genel Mali Yargı: Mali yargının amacı, kamu
Uyuşmazlık yargısı Askerî Yüksek İdare Mahkemesi, en az iki idarelerinin etkili, ekonomik, verimli ve
daireden oluşur. Her daire bir başkan ile hukuka uygun olarak çalışması ve kamu
Askerî İdari Yargı: Askerî olmayan kaynaklarının öngörülen amaçlara ve
altı üyeden oluşur. Kararlar oy çokluğu ile
makamlarca tesis edilmiş olsa bile, asker kanunlara uygun olarak elde edilmesi,
verilir.
kişileri ilgilendiren ve askerî hizmete muhafazası ve kullanılması için gerekli
ilişkin idarî işlem ve eylemlerden doğan Askerî Ceza Yargısı: Askerî ceza denetimin gerçekleştirilmesi ve
uyuşmazlıkların yargı denetimini yapan yargısında, asker kişilerce işlenen askerî sorumluların hesap ve işlemlerinin kesin
yargı koludur. Askerlik yükümlülüğünden suçlar ile bunların asker kişiler aleyhine hükme bağlanmasıdır. Mali yargı kolunda
doğan uyuşmazlıklarda ise ilgilinin asker veya askerlik hizmet ve görevleriyle ilgili görevli organ Sayıştay’dır. Sayıştay’ın hem
kişi olması şartı aranmaz. olarak işledikleri suçlara ait davalara idari hem de yargısal görevleri
bakılır. Askerî ceza yargısındaki ilk derece bulunmaktadır.
Asker kişiden maksat; TSK’da görevli
mahkemeleri, askerî mahkemeler ve
bulunan veya hizmetten ayrılmış olan Uyuşmazlık Yargısı: Anayasaya göre, adlî,
disiplin mahkemeleridir.
subay, askerî memur, astsubay, askerî idarî ve askerî yargı mercileri arasındaki
öğrenci, uzman jandarma, uzman erbaş, Askerî mahkemeler, asker kişilerin askerî görev ve hüküm uyuşmazlıklarını kesin
sözleşmeli erbaş ve er, erbaş ve erler ile olan suçlarıyla askerî mahallerde yahut olarak çözmekle görevli ve yetkili yüksek
sivil memurlardır. askerlik hizmet ve görevleriyle ilgili olarak yargı merci Uyuşmazlık Mahkemesidir.
işledikleri suçlara ait davalara bakmakla Uyuşmazlık Mahkemesi bir başkan ile 12
asıl, 12 yedek üyeden kurulur. Uyuşmazlık
Mahkemesi; hukuk ve ceza bölümlerine seçilebilirler. Hâkimlerin görev süresi DAVA ÇEŞİTLERİ
ayrılır. yetmiş yaşında sona erer.
Eda davası: Eda davası yoluyla
Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Yargısı Avrupa İnsan Hakları Mahkemesine mahkemeden, davalının bir şeyi vermeye
başvuru yapabilmeleri için kişilerin, iç veya yapmaya yahut yapmamaya
İnsan Haklarını ve Temel Özgürlükleri
hukuk yollarını tüketmiş olmaları mahkum edilmesi talep edilir. Örneğin-
Korumaya Dair Sözleşme 3 Eylül 1953’de
gerekmektedir. Buna göre, iç hukuk alacak davası. İki kısımdan oluşur. A)
yürürlüğe girmiştir. Sözleşme, Türkiye
yollarının tüketilmesi ve kesin bir karara Talep ettiğiniz şey tespit edilir. Tespit
tarafından 18 Mayıs 1954 tarihinde
ulaşılmasından itibaren altı ay içinde hükmü. B) Hakim, tespit ettiğinde sonuca
onaylanmıştır. Temel amacı insan
başvuru yapılmalıdır. Mahkeme kendisine hükmeder. Eda davası kabul edilirse,
haklarını ve temel özgürlükleri korumak
yapılan başvuruyu kabul edilebilir aradaki alacak kesindir. Dava reddedilirse
ve geliştirmektir. Avrupa İnsan hakları
bulursa, öncelikle başvuruda bulunan burada sadece tespit hükmü vardır. Sadece
mahkemesi;
taraf ile şikâyet olunan devlet arasında, alacak olmadığı tespit edilmiş olur.
Genel Kurul, insan haklarına saygı esasından hareketle,
Tespit davası: Tespit davası yoluyla,
dostane çözüm sürecinin başlatılmasına ve
Komite, mahkemeden, bir hakkın veya hukuki
yürütülmesine yardımcı olur. Dostane
ilişkinin varlığının ya da yokluğunun
Daire ve çözüm süreci başarıyla sonuçlanırsa,
yahut bir belgenin sahte olup olmadığının
Mahkeme varılan çözümle sınırlı, kısa
Büyük Daireden oluşur (S:102, Şekil 3). belirlenmesi talep edilir. Eda davası
açıklama içeren bir karar vererek
açabilecekken, tespit davası açmanın
Avrupa İnsan hakları mahkemesi, başvuruyu kayıttan düşürür. Dostane
hükmü yoktur. Mahkeme, sonucun
sözleşmenin tarafı olan devletlerin çözüme varılamazsa, başvurunun esası
neticesinde herhangi bir hükümde
sözleşmeye uymalarını sağlamak amacıyla hakkında inceleme yapılır. Sözleşme veya
bulunamaz sadece tespit eder.
görev yapan bir mahkemedir. Avrupa Eki Protokollerinin ihlal edildiği sonucuna
İnsan hakları mahkemesi, sözleşmeci varılırsa ve sözleşmeci devletin iç Tespit davasının şartları: A) Tespitin
devletlerin sayısına eşit sayıda hâkimden hukukunda bu ihlal tam olarak telafi konusu hak veya hukuki ilişkiye dayalı
oluşur. Mahkemede görev alan hâkimler, edilemiyorsa, Mahkeme gerektiğinde olması gerekir. 2) Hukuki yarar. Davayı
Mahkemeye geldikleri devlet adına değil, hakkaniyete uygun bir tazminata açmakta menfaatinizin olması gerekir.
kendi adlarına katılırlar. Altı yıl görev hükmederek, başvuruda bulunan tarafın
zararlarının giderilmesine hükmedebilir. Hukuki yararın şartları: A) Davacının bir
yapmak üzere seçilen hâkimler, daha hakkı ya da hukuki ilişkinin güncel bir
sonra tekrar mahkeme üyeliğine
tehlikeyle tehdit edilmiş olması. B) Bu
tehdit nedeniyle davacının hukuki onun ortadan kaldırılması talep edilir. Seçimlik davalar: İki edim vardır. Borçlu
durumu tereddüt içinde olmalı ve bu Bunlara ‘yenilik doğuran davalar’ da isterse birini, isterse diğerini ifa eder.
husus davacıya zarar verebilecek nitelikte denilir. Kanunun öngördüğü hallerde Normalde tek talebe hüküm verilir ama
olmalı. C) Yalnız kesin hüküm etkisine açılır. Her inşai hakka dayanılarak açılan burada iki hak var. O yerine getirilmezse,
sahip olup, cebri icraya yetki vermeye dava inşai değildir. Örneğin: Boşanma diğeri olsun diyebilirsiniz. Bunun birinin
tespit hükmü, bu tehlikeyi ortadan davası. sonucuna hüküm edilir. Yani borçlunun
kaldırmaya elverişli olmalı. seçim hakkına sahip olmasıdır.
Kural olarak inşai haklar, sahibinin tek
Tespit davasının çeşitleri: taraflı kullanılmasıyla hukuki sonuçlarını Davaların yığılması: Birden fazla talep
doğurur. Bazi inşai haklarda tek taraflı varsa eğer, birden fazla dava olarak kabul
A) Müspet Tespit Davası: Bir hakkın
bildirimle sonuçlarını doğurmazlar. edilir. Ama tek dava gibi hüküm verilir.
veya hukuki ilişkinin mevcut olduğunun
Mahkeme yoluyla yaratılması gerekir.
tespiti için açılan tespit davasıdır. Şartları: Taleplerin arasında bağlantı
Verilen hüküm reddedilirse, bu artık bir
olması şart değildir. Talep edilecek şey,
B) Menfi Tespit Davası: Davalı tespit hükmü olacaktır. Kabul edilirse,
birden fazla ise, talep edilen kişi aynı kişi
tarafından varlığı iddia edilen bir hak veya tespit edilmiş olur ve inşai hüküm yer alır.
olmalıdır. Görülen dava aynı yargı çeşidi
hukuki ilişkinin mevcut olmadığının Bu tür inşai davalarda ek olarak verilen
altında olması ve taleplerin tümüm
tespiti için açılan davaya denir. Kesin hükümler, icra edilebilen, eda
bakımından ortak yetkili bir mahkemenin
hüküm teşkil eder. hükümleridir. İnşai davalar, kural olarak
bulunması şarttır.
geleceğe etkili olarak hükümlerini
Belirsiz alacak davası: Davanın açıldığı
doğurur. Geçmişe etkili olan inşai davalar Mütelahik davalar: Tek bir talep vardır.
tarihte alacağın miktarını yahut değerini
da ise verilen hüküm geçmişe etkilidir. Ancak talebinizin dayanağı hukuki
tam ve kesin olarak belirleyebilmesinin
Örneğin: Neshebin reddi davası, Anonim ilişkiler bakımından birden fazla olabilir.
kendisinden beklenemeyeceği veya bunun
şirketin genel kurul davaları
imkansız olduğu hallerde açılan Kısmi davalar: Talep konusunun niteliği
davalardır. TALEP SONUCUNUN NİTELİĞİNE itibariyle bölünebilir olduğu durumlarda,
GÖRE DAVA ÇEŞİTLERİ sadece bir kısmı da dava yoluyla ileri
sürülebilir. Talep konusunun miktarı,
Terditli davalar: Kademeli davalardır. İki
İnşai davalar: İnşai dava yoluyla, taraflar arasında tartışmasız veya açıkça
talep vardır. Birincisi asli taleptir. İkincisi
mahkemeden, yeni bir hukuki durum belirli ise kısmi dava açılamaz. Dava
fer’i davadır. Taleplerin dayandığı
yaratılması veya mevcut bir hukuki açılırken, talep konusunun kalan
vakıalar aynı olmalıdır. HMK Madde 111
durumun içeriğinin değiştirilmesi yahut kısmından açıkça feragat edilmiş olması
hali dışında, kısmi dava açılması, talep Hukuki Olay: Gerek insan iradesi gerekse Hakların kazanılmasında geçerli olan ilke
konusunun geri kalan kısmından feragat irade dışında meydana gelen, hukuk İyi Niyet (Subjektif iyi niyet)’tir.
edildiği anlamına gelmez. düzeninin kendilerine hukuki sonuç
İyi Niyet (Subjektif İyi Niyet): bir hakkın
bağladığı olaylardır.
Topluluk davası: Dernekler ve diğer tüzel kazanılabilmesi için gerekli bir şartın
kişiler, statüleri çerçevesinde, üyelerinin Örneğin ölüm, ölen kişinin haklarını yokluğunun ya da hakkın kazanılmasına
veya mensuplarının yahut temsil ettikleri kaybetmesine sebep olurken, mirasçılarına engel bir sebebin varlığının haklı bir
kesimin menfaatlerini korumak için, kendi hak kazandırabilir. sebeple bilinmemesidir.
adlarına, ilgililerin haklarının tespiti veya
Hukuki Fiil: Hukukun sonuç bağladığı Dürüstlük Kuralı (Objektif İyi Niyet): Bir
hukuka aykırı durumun giderilmesi yahut
insan davranışlarına denir. Hukuki olayın hak sahibinin hakkını kullanırken ya da
ilgililerin gelecekteki haklarının ihlal
insan iradesi ile gerçekleşeni diyebiliriz. borçlarını yerine getirirken iyi, doğru,
edilmesinin önüne geçilmesi için dava
dürüst, makul, mantıklı, orta zekalı, aklı
açabilir. İkametgah.
başında bir kimse gibi hareket etmesidir.
Hak Kavramı Hukuki İşlem: Bir ya da birden fazla
Hakların Korunması
kişinin hukuki sonuç elde etmek üzere
xHak kavramı, hukuk düzeninin kişilere
irade açıklamasında bulunmasıdır. Kpss genel kültür vatandaşlık dersinde
tanıdığı yetkilere ve kişilerin hukuk
Hak kavramı ile beraber işleyeceğimiz
düzeni tarafından korunan menfaatlerine Evlenme.
hakların korunması, kural olarak devlet
denir. Hukuk kelimesi de hak
Hakların Kazanılması tarafından gerçekleştirilir. Buna hakların
kelimesinden türetilmiştir. Kpss
kamu gücü ile korunması denir. Ancak
vatandaşlık konusu içinde yer alan hak Bir hakkın kişiye bağlanması, bir hak ile
bazı durumlarda kişiler haklarını bizzat
kavramı bir başka tanımla, hukuk kişi arasında bağlantı kurulmasını ifade
kendileri de korumak zorunda kalabilir.
tarafından tanınan ve korunmasını isteme eder.
hususunda ferdin yetkili sayıldığı Meşru Müdafaa: Bir kimsenin kendi
Aslen Kazanma: Kimseye ait olmayan bir
menfaattir. şahsına veya malına yapılan hukuka aykırı
hakkın bir kişi tarafından kazanılmasıdır.
ve halen devam eden bir saldırıyı önlemek
Hakları Doğuran Olaylar
Nehirde tutulan balık. Velayet hakkı gibi. için yaptığı ölçülü karşı saldırıya meşru
Kpss vatandaşlık konusu içinde hakları müdafaa denir.
doğuran olaylar 3 terimler açıklanabilir. Devren Kazanma: Hakkın hukuki bir
işlemler ya da miras yoluyla bir kişiden Zaruret Hali (Iztırar): Kendisini veya
başka bir kişiye geçmesidir. başkasını bilerek sebebiyet vermediği
zarardan veya derhal oluşabilecek Ülkemizde artık ölüm cezası yoktur. cebri icra, bir borç ilişkisinde borcunu
tehlikeden kurtarmak için başkalarının rızası ile yerine getirmeyen borçlunun,
Hapis Cezası: Ömür boyu hapis cezası
mallarına zarar vermektir. devlet gücü aracılığıyla bu borcunun zorla
(müebbet) ve süreli hapis cezası şu anda
yerine getirilmesini sağlayan bir yaptırım
Kuvvet Kullanma: Hakkın kaybolma ülkemizde uygulanan hapis cezalarıdır.
çeşididir.
tehlikesi mevcutken ve o anda hükümet
Disiplin Cezası: Belirli statüdeki kişilerin
güçlerine başvurmanın imkansız Askerlik, vergi, haciz, nafaka vs cebri icra
çarptırılabileceği ceza türüdür. (
bulunması durumunda bir kimsenin örnekleridir.
Öğretmen, öğrenci, memur vs.) Disiplin
hakkını bizzat kuvvete başvurarak
cezaları uyarma, kınama, aylıktan kesme, c) Tazminat: Hukuka aykırı olarak,
korumasıdır.
kademe ilerlemesinin durdurulması ve başkalarına verilen zararın ödetilmesi
Yaptırım Türleri devlet memurluğundan çıkarma gibi biçimindeki yaptırım türüdür. Bir
cezalardan oluşur. kimsenin hukuka aykırılık teşkil eden
1) Maddi Müeyyide: Hukuk kurallarına
kusurlu bir davranışı sonucu başkasına
uyulmadığında devlet tarafından Devlet memurluğundan çıkarma ile
zarar verdiyse, zararı veren kişiye
uygulanan kamu gücünü belirtmektedir. meslekten men cezası birbirinden farklı
ödettirilmesi durumudur. Tazminat türleri
kavramlardır. Devlet memurluğundan
a) Ceza: Yasayı çiğneyen kişiye, yöntemine de kendi içinde ikiye ayrılır.
çıkarılsanız dahi mesleğinizi icra
göre mahkemelerce uygulanan
edebilirsiniz. Ancak men edilirseniz Maddi Tazminat: Mal varlığına yönelik
yaptırımdır. Bir diğer deyişle, Türk Ceza
mesleğinizi yerine getiremezsiniz. olarak parasal açıdan zarar vermektir.
Kanunu’nun ihlali sonucu karşılaşılan
Mutlak olarak zarar para ile
yaptırım türüdür. Kpss açısından önemli Kamu Haklarından Men Cezası: Memur
giderilmektedir.
olan ceza kavramının da türleri olamama, seçme ve seçilme hakkını
bulunmaktadır. kullanamama gibi yaptırım türleridir. Manevi Tazminat: Kişilik hakları, vücut
bütünlüğü gibi para ile ölçülemeyen
Ölüm Cezası: Ölüm cezasının alanı 2002 Adli Para Cezası
değerlere verilen zarardır. Bu zarar para
yılında ”savaş, savaş tehdidi ve terör
b) Cebri İcra: Maddi yaptırım türleri içinde ile giderilebileceği gibi her zaman para da
suçları” olarak daraltılmıştır. 2004 yılında
bulunan cebri icra, kişilerin yapmakla olmayabilir. (Özür, tekzip vs.)
imzalanan ”ölüm cezasının her koşulda
yükümlü olduğu durumlarda,
kaldırılmasına ilişkin 13 no’lu protokol” , d) İptal: Hukuk kurallarına aykırı bir
davranışlarını yerine getirmediyse bu
2006 yılında onaylanma işlemleri biçimde yapılmış olan idari işlemin
davranışın kamu gücü uygulanarak zorla
tamamlanmış ve yürürlüğe konulmuştur. ortadan kaldırılmasıdır. Aykırı olan idari
yerine getirilmesidir. Başka bir deyişle
işlemin geçersizliği mahkeme tarafından hukuken işlem var, doğmuştur ama kurallarına uyulmadığında uygulanan
tespit edilir ve ortadan kaldırılır. sakattır. yaptırım türüdür.
İki kişi arasında yapılmış olan sözleşmenin Mutlak Butlan: Akıl hastası bir kimsenin Manevi müeyyide toplum tarafından
ortadan kaldırılmasına fesih denir.İptal evlenmesi. uygulanan bir yaptırım türüdür.
işleminde ise ortada devlet vardır. Kpss
Nispi Butlan: Sarhoşluk anında Yaptırım (Müeyyide) Unsurları
soruları açısın bu ayırıma dikkat edelim.
evlenilmesi.
Müeyyide hukuk kuralının ihlaline tepki
d) Hükümsüzlük: Hukuka ters bir şekilde
Tek Taraflı Bağlamazlık: Yapılan hukuki olarak gösterilir.
yapılan işlemin kanunun öngördüğü
işlemin taraflardan birisi için geçerli
şekilde yapılmaması sonucu veya kanuna Müeyyidenin özünde cebir yani zorlama
olmaması halidir.
aykırı olarak yapılması sonucu hukuki vardır.
işlem yetkisinin doğmamasıdır. Hukuki 18 yaşından küçük biriyle, reşit olan bir
işlemleri, hukukun aradığı şekilde Cebir kişinin yaşamına, sağlığına,
kişinin aralarında yaptıkları sözleşmenin
yapmalıyız. Aksi durumlarda özgürlüğüne, mal varlığına verilen bir
hükümleri, 18 yaşından küçük kişiyi
hükümsüzlük ortaya çıkar. Yapılan bu zarardır.
bağlamaz ama karşı tarafı bağlar. Ancak
işlem sonuç doğurmaz, sakattır. yapılan sözleşmeye velisi veya kanuni Cebir sadece hukuk düzeni tarafından
Hükümsüzlük türleri üçe ayrılmaktadır. temsilcisi onay vermişse her iki tarafı da öngörülür.
bağlar. Onay verilmemiş ise her iki tarafı
Yokluk: Hukuki işlemin hiç oluşmaması Kişi ve Kişilik Kavramları, Kişiliğin
da bağlamaz.
halidir. Yani hukuksal işlemin kurucu Başlangıcı ve Sona Ermesi, Gerçek Kişiler,
unsuru eksiktir. Küçüğün yapmış olduğu sözleşme Hak ve Fiil Ehliyeti
anından, velisinin / kanuni temsilcisinin
!İmam nikahı, imzasız senet vs yokluk
onay vermesine kadar arada geçen süreye
kavramına örnektir.
askı süresi denir. Kişilik Kavramı
Butlan: Kpss genel kültür vatandaşlık
2) Manevi Müeyyide: Yaptırım türleri Dar ve geniş olmak üzere iki anlamı
konuları içinde karıştırılan kavramlardan
içinde bir diğer müeyyide türü de manevi vardır. Dar anlamda kişilik: haklara ve
birisi olan butlan, yapılan hukuksal
müeyyidedir. Manevi müeyyide türleri borçlara sahip olabilme yeteneği, hak
işlemin kurucu unsurları yapılmış olsa da,
ayıplanma, kınama, günahkar sayılma ehliyetini ifade eder. Geniş anlamda kişilik
içeriğinde yani konusunda hukuka
şeklindedir. Din, görgü ve ahlak ise: hak ehliyeti ile beraber fiil ehliyetini
aykırılık olması durumudur. Yani
(medeni hakları kullanma ehliyeti) de içine “tam” doğmasından kasıt ana rahminden olmadığını iddia edenin bu iddiasını
alır. tam olarak ayrılması; sağ doğmasından ispatlaması gerekir.
kasıt ise, ana rahminden tamamen
Başka bir ifadeyle, kişilik kişiye bağlı ve Karine
ayrıldıktan sonra bir an bile olsa yaşaması,
hukuk düzeni tarafından korunan tüm
bir kere bile olsa nefes alması demektir. Bilinen bir durum veya olgudan
bedeni, manevi ve hukuki değerleri içerir.
bilinmeyen bir duruma ilişkin sonuç
TMK’ ya göre “Çocuk hak ehliyetini, sağ
çıkarmaktır. Medeni kanunda ölümün
doğmak koşuluyla, ana rahmine düştüğü
ispatını kolaylaştırmak için iki tür karine
Kişilik hakkı ise, kişinin maddî, manevî ve andan başlayarak elde eder.”
vardır. Bu karineler yasal karine
ekonomik bütünlüğü ve varlıkları
Kişiliğin Sona Ermesi niteliğindedir. Bunlar: ölüm ve birlikte
üzerinde sahip bulunduğu mutlak haktır.
ölüm karinesidir.
Örneğin, bir kimsenin, ismi, resmi, sağlığı, Ölüm, gaiplik kişiliği sona erdiren
vücut bütünlüğü, onuru, şerefi üzerindeki durumlardır. Ölüm Karinesi
hakları gibi…
Bir kişi ölümüne kesin (muhakkak) gözle
Gerçek Kişiler bakılan bir durumda ortadan kaybolur ve
>>>Ölüm
cesedi de bulunamazsa, o yerin en büyük
Modern hukuk düzenlerinin tamamında
Gerçek kişiliğin sona ermesinin en doğal mülkî amirinin emriyle kütüğe ölüm kaydı
insanlar gerçek kişi olarak kabul edilir.
sebebi ölümdür. Kişi ölümle birlikte hak işlenir. Örneğin, kaza sonucu havadan ateş
Ancak tarihin değişik dönemlerinde
sahibi olma niteliğini ve kişiliğini topu şeklinde yere çarpan uçakta ki bir
insanlar gerçek kişi kabul edilmediği de
kaybeder. Ne zaman öldüğünü ise tıp yolcunun cesedine de kendisine de
olmuştur: Roma İmparatorluğu
belirler. Bir kişinin ölmüş olduğunun ulaşılamaması durumunda ölü karinesi
döneminde köle ve tutsaklar kişi
ispatı, bundan kendi lehine bir hak işlenir bu kişi için. Ancak unutulmaması
sayılmamış. Kişilik bakımından medeni
çıkaracak olan kimseye düşer. Ölümün gereken husus ölüm karinesinin adi bir
hukukta eşitlik ilkesi geçerlidir.
ispatı ise iki şekilde olur: Kişisel durum karine olduğu ve aksinin her türlü kanıtla
Kişiliğin Başlangıcı sicili ve karine. kanıtlanabileceği hususudur.
Kişilik ancak sağ doğarak dünyaya Kişisel Durum Sicili >>>Gaiplik

gelindiğinde kazanılır. Ölümle son bulur.
Ölümün ispatı kural olarak nüfus Bir kimsenin gaipliğine iki durumda karar
TMK’ ya göre “Kişilik, çocuğun sağ olarak
sicilindeki kayıtlara göre olur. Nüfus verilir: Ölüm tehlikesi içinde kaybolma ve
tamamıyla doğduğu anda başlar ve ölümle
sicilindeki mevcut kayıtların doğru uzun zamandan beri kendisinden haber
sona erer.” Çocuğun tamamıyla veya
alınamama. Ölüm tehlikesi içinde Fiil ehliyetinin 3 koşulu vardır. İkisi gücünü ortadan kaldıran sebepler olarak,
kaybolmanın gaiplik durumunu çıkarması olumlu, bir tanesi olumsuz koşuldur. yaş küçüklüğü, akıl hastalığı, akıl zayıflığı,
için 1 yıl ve üzeri olmalıdır. Uzun sarhoşluk, eroin, morfin kullanımı ve
zamandan beri haber alınamama bunlara benzeyen sebepler…
durumunun gaipliğe düşmesi için haber Fiil Ehliyetinin Koşulları
Kısıtlı olmamak
alınamadığı tarihten itibaren 5 yıl
üzerinden geçilmelidir. Kanunun belirlediği sebeplerden birinin
bulunması durumunda bir kimsenin fiil
Gerçek Kişinin Ehliyetleri
ehliyetinin mahkeme kararıyla
Hak ehliyeti ve Fiil ehliyeti olmak üzere sınırlandırılması veya tamamen ortadan
ikiye ayrılır. Ergin olma kaldırılmasıdır. Kısıtlı olma sebepleri
şunlardır: akıl hastalığı, akıl zayıflığı,
Hak Ehliyeti (Medeni Haklardan Hukukumuza göre 18 yaşını dolduran savurganlık, alkol veya uyuşturucu madde
Yararlanma Ehliyeti) ergin olur. Ergin olmanın iki istisnası bağımlılığı, kötü yaşama tarzı, kötü
Haklara ve borçlara sahip olabilme, başka vardır. yönetim, bir yıl veya daha uzun süreli
bir ifadeyle hak sahibi olma ve 1-Evlenme kişiyi ergin kılar. 17 yaş kadın özgürlüğü bağlayıcı ceza ve aciz olan bir
yükümlülük altına girme ehliyetine hak erkek için evlilik yaşı, hakim gerek kimsenin isteğidir.
ehliyeti denir. Kaynağını genellik ve eşitlik gördüğü durumlar da 16 yaşa da Fiil ehliyeti herkese tam olarak verilmemiş
ilkesinden alır. Hak ehliyeti pasif inebiliyor. yukarıda sayılan durumlardan birine
ehliyettir. Başka bir davranışa gerek
2-Kişinin normal ergin yaşına gelmeden girebiliyor insanlar. Bunun için kişiler, tam
yoktur.
evlenmesi (küçük yaşta evlenme) de onu ehliyetliler, sınırlı ehliyetliler, tam
Fiil Ehliyeti (Medeni Hakları Kullanma ergin kılar. Küçüğün yerleşim yerinde ki ehliyetsizler ve sınırlı ehliyetsizler olmak
Ehliyeti) asliye hukuk mahkemesi ergin olmasına üzere dört gruba ayrılırlar.
Fiil ehliyeti, bir kişinin bizzat kendi fiil ve karar veriyor. a)Tam ehliyetliler
işlemleriyle kendi lehine hak ve aleyhine Ayırt etme gücü Ayırt etme gücüne sahip, ergin olan ve
borç yaratabilme, yani kendi fiilleri ile hak
Akla uygun biçimde davranma, makul kısıtlanmamış kişilerdir. Mahkeme de
kazanma ve borç altına girebilme
surette hareket edebilme yeteneğidir. Bu davalı ve davacı olabilen tam fiil ehliyetine
ehliyetidir. Aktif ehliyettir. Eşitlik ilkesi
güç görece bir kavramdır. Ayırt etme sahip kişilerdir.
geçerli değildir bu ehliyette.
b)Sınırlı ehliyetliler sokmayan, çıkarına olan, idaresi Borçlar Hukuku, borç ilişkilerini
kendilerine bırakılmış mallar ile ilgili düzenleyen kurallar bütünüdür. Borcun
Kendilerine yasal danışman atanmış
işlemler gibi…), bazı-larını yasal içeriğini oluşturan eylem, bir davranışta
kişiler ve evli kişilerdir. Yasal danışman
temsilcileri yapar. (satım, istisna veya kira bulunmak, bir davranıştan kaçınmak veya
atanan kişiler 3 türlüdür: oy danışmanlığı,
sözleşmesi yapamazlar.) bir şey vermek biçiminde görülür.
yönetim danışmanlığı ve karma
danışmanlık. Sınırlı ehliyetsizle kişiye sıkı sıkıya bağlı
olan, doğumla başlayıp ölümle sona eren
c)Tam ehliyetsizler
hakları da yasal temsilcisi olmadan kendisi
Ayırt etme gücüne sahip olmayan kullanabilir. Nişanlanma, nişanı bozma,
kimselerdir. Fiilleri hukuki sonuç evlenme, boşanma gibi haklar… Sınırlı
doğurmaz. Haksız fiil ehliyetleri de yoktur ehliyetsizler yasal temsilcisinin rızası
bu kişilerin. Kaynağını hakkaniyet olmadan bir işlem yapsa dahi geçersiz
ilkesinden alır. Davalı ya da davacı olur. Temsilcisinin işlem yapıldıktan sonra
olmazlar. Yasal temsilcileri aracılığıyla icazet vermesi halinde işlem geçerli >> Amortisman
hareket etmeleri gerekir. Her ne kadar olabilir. Sınırlı ehliyetsizler bazı işlemleri >> Anonim Şirketler
kanunlar yasal temsilciyi bu kişiler adına hiçbir şekilde (kendi veya temsilcisi
hareket eden olarak görse de 3 istisna da aracılığıyla) yapamazlar. Bunlara yasak >> Asgari Geçim İndirimli Bordro
yasal temsilci hareket edemiyor bu kişiler işlemler denir. Örnek, vakıf kurma, kefil >> Asgari Ücret - AGİ
adına: Yasal temsilciler bu kişiler adına olma, bağış yapma…
vakıf kuramaz, bağış yapamaz ve kefil >> AŞ Kar Dağıtımı Kayıtları
Borç tanımı: Bir davranışta bulunmak, bir
olamaz.
şey vermek, bir davranıştan kaçınmak >> Ay Sonu KDV Tahakkuku
d)Sınırlı ehliyetsizler konusunda bir hükümlülüğü
>> Aylık Ücret Bordrosu
anlatmaktadır. Bu hükümlülüğü taşıyan
Ayırt etme gücüne sahip olan küçükler ile >> Bilanço
kişiye borçlu denmektedir. Borçlunun
kısıtlılardır. Fiil ehliyetleri yoktur. Onu
yerine getirmekle yükümlü olduğu şeye
için yaptık-larından sorumludurlar, >> Bilanço Örneği
edim denir. Borç, bir edimi yerine getirme
kusurludurlar. Dava ehliyetine sahipler
yükümlülüğüne denir. >> Bilançonun Düzenlenmesi
temsilcileri aracılığı olmak koşuluyla.
Yasal temsilcileri olmak zorundadır. Bazı >> Büyük Defter
işlemleri kendisi (kendisini borç altına
>> Çözümlü Monografi Örneği >> Mikro Programı Kurulumu
>> Defter Tutma Sorumluluğu >> Mizan Bir edimi yerine getirmekle yükümlü olan
borçlu, borcunu ifa etmezse alacaklı,
>> Döviz İşlemleri Muhasebe >> Muhasebe Fişleri
devlet zoruyla alacağını veya alacağın
>> E-Bildirge >> Muhasebe Denetimi yerine geçecek olan parayı elde etme
hakkına sahiptir. Buna borçlunun
>> Enflasyon >> Muhasebenin Tanımı
sorumluluğu denir. Borçlu, borcunun
>> Envanter İşlemleri >> Muhasebenin Temel Kavramları yerine getirilmesinden mal varlığı ile
sorumludur.
>> ETA SQL Programı Kurulumu >> Muhtasar Beyanname
İki veya daha çok kişi arasında var olan ve
>> Fatura >> Resmi Yazılar bir taraf öbür tarafa karşı bir şey yapmak
>> FİFO Yöntemi >> Sürekli Aralıklı Envanter veya yapmamak veya bir şey vermekle
yükümlü kılan hukuk ilişkisine “borç
>> Geçici Vergi Beyannamesi >> Şirket Kuruluş İşlemleri ilişkisi “ denir. Üç unsurdan oluşur;
>> Gelir Tablosu >> Tek Düzen Hesap Planı borçlu, alacaklı, edim. Borç ilişkisi
kendiliğinden ortaya çıkmaz. İlişkiyi
>> Gider Dağıtımı ve Tablosu >> Ticari İşletme ve Tacir doğuran hukuki bir sebep bulunmalıdır.
>> Girişimci (Müteşebbis) >> Ücret Bordrosu Düzenleme
>> İhbar Tazminatı >> Ücret Bordrosu Muhasebe Kayıtları Borç ilişkisini doğuran sebebe borcun
kaynakları denir. Bunlar;
>> İşletme Defteri Kayıtları >> Vergi Levhası
- Sözleşme,
>> KDV Beyannamesi Düzenleme >> Yevmiye Defteri
- Haksız eylem,
>> KDV Hesaplama >> Yönetimin Anlamı
- Sebepsiz mal edinmedir.
>> Kıdem Tazminatı >> Yüzde Hesaplama
Hukuki İşlemlerden Doğan Borçlar:
>> Kooperatiflerin Kuruluşu
Hukuki işlem, bir veya birden çok
>> Maliyet Muhasebesi Hesapları kimsenin hukuki bir sonuç doğurmaya
yönelmiş irade beyanıdır. Hukuki işlemler Sözleşmenin Meydana Gelmesi: Sözleşme; şekle uyulmadıkça geçerli olmaz. Kanun
çeşitli açılardan sınıflandırılabilir. iki taraflı hukuki bir işlemdir. İki tarafın hukuki işlemleri 4 grupta inceler:
karşılıklı ve birbirlerine uygun bir biçimde
- Tek taraflı hukuki işlemler: Yalnız bir - Yazılı şekil, kanun koyucu bazı
rızalarını beyan etmesiyle sözleşme
tarafın irade beyanı ile bir hukuki sonuç sözleşmelerin geçerliliğini yazılı şekilde
tamamlanır. Örneğin iki arkadaş
doğmuştur. Örneğin vasiyet, mirasın yapılmış olmasına bağlamış ve yazılı şekli
buluşmak üzere anlaşırsa sözleşme
reddi, takas beyanı vb. düzenlemiştir. Örneğin kefalet sözleşmesi,
değildir, çünkü hukuk düzenini
bağışlama vaadi, alacağın temliki gibi…
- Çok taraflı hukuki işlemler: Bu hukuki ilgilendiren bir sonuç doğurmaz. Buna
Yazılı şekle bağlı bir sözleşmenin metni el
sonucun doğması için de iki taraflı bir karşılık iki genç evlenmek üzere birbirine
yazısıyla yazılmış olabilir; imza, borç
hukuki işlem olmalıdır. Örneğin söz vermişse bu bir sözleşmedir. Çünkü
altına giren kimsenin el yazısı ile metnin
sözleşmeler. hukuk düzenini ilgilendiren değişiklik
altına atılmalıdır. İmza metin yazılmadan
olmuştur. Taraflar nişanlı hale gelmiş,
önce, tamamen veya kısmen boş kâğıda
birbirlerine sadakat gösterme ve evlenme
atılmış olsa da (beyaza imza) geçerlidir.
Hukuki İşlem Ehliyeti: Bir hukuki işlemin borçları altına girmişlerdir. Nişan
geçerli olabilmesinin temel koşulu, işlemi bozulursa zarar gören taraf tazminat - Resmî şekil; işlemin yetkili bir makam
yapan kişinin veya kişilerin medeni isteyebilir. Bu sözleşme aile hukukunu veya şahıs (sulh hâkimi, noter, tapu
hakları kullanma ehliyetine sahip ilgilendirir. Bir sözleşme ekonomik değeri memuru…) önünde, kanunların
olmasıdır. Doğumdan ölünceye kadar olan borçları doğuruyorsa borçlar hukuku öngördüğü usul ve koşullara uyularak
herkes hak ehliyetine sahiptir. Örneğin bir kapsamına girer. yapılmasıdır.
çocuk, babasının ölümü ile birlikte o
Bir sözleşme yapma isteğini ve yapılmak - Tescil; kanun bir hukuki işlemin
andan itibaren mirası üzerinde hak sahibi
istenen sözleşmenin temel şartlarını içeren geçerliliğini bazen belli bir sicile kayıt
olur veya borçlar da o çocuğa ait olur.
irade açıklamasına sözleşme önerisi, icap düşülmesine (tescile) bağlamıştır.
Alacaklılar başkalarını sorumlu
denir. İcap tek taraflı bir hukuki işlemdir
tutamazlar. ve sözleşme yapma çağrısıdır. - İlan; kanun bazı hukuki işlemlerin ilan
edilmesini öngörmüş ve bu ilana belli
hukuki sonuçlar bağlanmıştır.
Bir şahsın, kendi irade ve fiili ile hak
Sözleşmenin Şekli: Sözleşmenin geçerliliği,
edinebilme ve borç altına girebilme
kanunda açıklık olmadıkça hiçbir şekle
ehliyetine fiil ehliyeti denir.
bağlı değildir. Kanunda belli bir şekle Sözleşmenin Konusu: Kişisel
bağlı olduğu emredilmişse sözleşme bu özgürlüklerin önemli bir sonucu olarak
kişiler herhangi bir sözleşmeyi yapıp
yapmamakta, karşı tarafı seçmekte,
dilediği şartlarla kabul etmekte serbesttir.
Borçlar Kanunu tarafların, sözleşmenin

konusunu serbestçe tayin edebilmeleri
ilkesine aşağıdaki sınırlamaları getirmiştir:
- Sözleşmenin konusu emredici kurallara

aykırı olmamalıdır. Tarafların uymak
zorunda olduğu, analaşarak ortadan
kaldırmaları mümkün olmayan kurallar
“emredici” niteliktedir.
- Sözleşmenin konusu kamu düzenine

aykırı olmamalıdır. Kamu düzeni,
uyulmasında toplumun kesin yararı olan
kuralları ifade eder. Böylece kamu
düzenine ilişkin kurallar daima
emredicidir.
- Sözleşmenin konusu kişilik haklarına

aykırı olmamalıdır.
- Sözleşmenin konusu ahlaka aykırı

olmamalıdır.
- Sözleşmenin konusu “imkansız”

olmamalıdır.

Temel Hukuk Bilgisi Kemal Gozler

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Temel Hukuk Bilgisi Kemal Gozler

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

TEMEL HUKUK BİLGİSİ – KEMAL GÖZLER

Kişilik ancak sağ doğarak dünyaya Kişisel Durum Sicili >>>Gaiplik

Borçlar Kanunu tarafların, sözleşmenin

- Sözleşmenin konusu emredici kurallara

- Sözleşmenin konusu kamu düzenine

- Sözleşmenin konusu kişilik haklarına

- Sözleşmenin konusu ahlaka aykırı

- Sözleşmenin konusu “imkansız”

You might also like