type in translation below each number

01. Dagiti tumatayab iti buyon ni Tata Berto

JOBERT M. PACNIS
ORIGINAL TEXT | GOOGLE TRANSLATED VERSION

1. MAYSA ti Pammoboan kadagiti tallo a barangay iti dayaen ti sentro ti ili a Ballesteros.
○ Ang Pammoboan ay isa sa tatlong barangay sa silangan ng sentro ng bayan ng
Ballesteros.

2. Naparaburan daytoy iti alog (wenno buyon) a nabaknang kadagiti taraon.

○ Ito ay biniyayaan ng batis (o buyon) na mayaman sa pagkain.

3. Addada bisukol, leddeg ken birabid.

○ Mayroong kuhol, suso at banagan.

4. Addada lames a sidingan, gurami, paltat, igat, dalag, ar-aro, ken tilapia.
○ May mga isdang sidingan, gurami, hito, igat, dalag, ar-aro, at tilapia.

5. Naglalangto pay dagiti balangeg.

○ Ang lalago pa ng mga kangkong.

6. Iti dadduma a pasetna, napuskol dagiti ruot a para kadagiti ayup.

○ Sa ilang bahagi, makapal ang damo para sa mga hayop.

7. Diretso pay laeng idi ti alog.

○ Deretso pa noon ang batis.

8. Ngem nagennegenned daytoy idi agbayag.

○ Ngunit nagka hatihati ito sa kalaunan.

9. Pinatambakan dagiti indibidual ti pannakabagida.

○ Pinatambakan ng mga indibidwal ang para sa kanila.

10. Nagangayanna, nagbalinen dagitoy a pagpupokan iti lames.

○ Sa kalaunan, ang mga ito ay naging hatchery ng mga isda.

11. Naawaganen iti piskeria dagiti paset a pagpupokan.

○ Ang mga hatchery section ay tinatawag na fish ponds.

12. Nagtalinaed ketdi a buyon ti awag iti kalawaanna a nairanta a pagipatalawan kadagiti annak
ti lames no dimmadakkeldan.
type in translation below each number

○ Sa halip, ang pangalan ay nanatiling isang buyon dahil sa luwang upang paglagyan ng
mga batang isda/pispis hangang sila ay lumaki.

13. Maysa ni Tata Berto nga adda buyonna iti Pammoboan.

○ Isa si Tata Berto na may buyonna sa Pammoboan.

14. Nagaget ni Tata Berto.

○ Si Tata Berto ay masipag.

15. Dina ipalubos nga agkaruotan dagiti tambak ti buyon ken piskeriana.
○ Hindi niya hinahayaang lumago ang mga damo sa pilapil ng kanyang buyon at fish
pond.

16. Mulamulaanna dagitoy iti natnateng.

○ Tinataniman niya ang mga ito ng mga gulay.

17. Kammotit, utong (agbunga ken mapaltongan), tarong ken sili.

○ Kamoti, sitaw (namumunga o tatalbusan), talong at sili.

18. Nabubun-as dagiti mula ni Tata Berto.

○ Ang mga halaman ni Tata Berto ay namumulaklak.

19. Uray pay no panawen ti kalgaw.

○ Kahit sa panahon ng tag-araw.

20. Nadam-eg latta ngamin dagiti tambak.

○ Mamasa-masa pa ksi ang mga pilapil.

21. Uray pay no kasta a panagaabbaten ti buyon.

○ Kahit pa bumababa na buyon.

22. Iti Pammoboan, naidumduma ti buyon ni Tata Berto.

○ Sa Pammoboan, kakaiba ang buyon ni Tata Berto.

23. Pagdudupudopan daytoy ti nadumaduma a tumatayab.

○ Ito ay isang lugar ng mga iba't ibang klase ng mga lumilipad.

24. Adda mangngubog, tukling, tangad, kannaway, biding, billit-tsina, billit-tuleng, perperroka,
papa, ken salaksak.
○ Nariyan ang woodpecker, ang tukling, ang tangad, ang kannaway, ang biding, ang
china-bird, ang bingi-bird, ang perperroka, ang papa, at ang salaksak.

25. Atapen ni Tata Berto a ti kinaimeng ti buyonna ti gapuna.

type in translation below each number

○ Hinala ni Tata Berto, ang tahimik na buyonna ang dahilan.

26. Ti tambakna iti laud a pumaabagatan, naintar dita dagiti kayo ti paleng.
○ Ang pilapil nito sa kanlurang timog, na may linya ng mga puno ng palma.

27. Addada pay samak.

○ Meron ding samak.

28. Napuskol dagiti barangbang iti babaet dagiti kayo.

○ Makapal ang mga barangbang sa pagitan ng mga puno.

29. Sa pay la addada tanubong a naintar iti babaen ti tambak.

○ Tapos may mga tanubong na nakalinya at nakalagay sa pagitan ng mga pilapil.

30. Maysa pay, saan a bugbugiawen ni Tata Berto dagiti tumatayab.

○ Bukod dito, hindi dinidestorbo ni Tata Berto ang mga lumilipad.

31. Bay-anna latta nga agsippayotda kadagiti lames.

○ Hinahayaan lang niya na kumuha ang mga ito ng isda.

32. Bay-anna ida nga agumok iti dayta a paset ti buyonna.

○ Hinahayaan niya silang magpugad sa bahaging iyon ng kanyang buyuna.

33. Saanda met a maibus dagiti pupok, kunkuna ni Tata Berto.

○ Hindi naman maubus ang mga nakakulong na isda? wika ni Tata Berto.

34. Nadalus iti tengnga ngem nabalangeg iti igid a dumna kadagiti tambak.
○ Malinis sa gitna ngunit maraming kangkong sa gilid ng mga pilapil.

35. Nawaya dita a paglemmengan dagiti lames no agpakaro nga agsippayot dagiti biding.
○ Ang mga isda ay malayang makapagtago doon kapag manggigil sa pagdagit ang mga
biding.

36. Isu a kasta la unay ti ay-ayat dagiti appoko ni Tata Berto no kasta a malmalem.
○ Kaya ganoon na lamang ang kagustuhan ng mga apo ni Tata Berto pagdating ng
hapon.

37. Awisenda daytoy iti buyon.

○ Inimbitahan nila ito sa buyon.

38. Agtutugawda iti rimmuok dagiti bayog iti nagsulian ti piskeria.

○ Nakaupo sila sa makapal na damo ng mga bayog sa sulok ng fishpond.
type in translation below each number

39. Ket buyaenda dagiti agkukulangtot a billit iti buyon.

○ At panoorin ang mga galaw ng mga ibon sa buyon.

40. “’Nia daydiay, lilong?” inamad ni Mimil, ti babai nga agtawen iti pito nga apoko ni Tata Berto.
○ "Ano iyon, lolo?" tanong ni Mimil, ang pitong taong gulang na babaing apo ni Tata
Berto.

41. Itudtudona ti kabalangegan iti asideg a sanguananda.

○ Itinuturo niya ang kangkungan malapit sa harap nila.

42. Maysa a malem dayta ti Sabado.

○ Isang hapon iyon ng Sabado.

43. “Aw-awaganmi iti Tangad dayta, apok,” insungbat ni Tata Berto.

○ “Tinatawag namin yan na Tangad, apo,” isinagot ni Tata Berto.

44. “Tangad? Apay, nalaing nga agtangad, lilong?”

○ “Tangad? Bakit, marunong/magaling magtangad,, lolo?"

45. “Atiddog ngamin ti tengngedna, kas makitam, apok.

○ "Mahaba kasi ang leeg nya, tulad ng nakikita mo, apo.

46. No itangadna, adayo ti matannawaganna.”

○ Kapag tumingala siya, malayo ang nakikita niya.”

47. “Kasta gayam, lilong.”

○ "Ganon pala, lolo."

48. “Narapis pay ti bagina. Karantiway dagiti sakana. Ken atiddog dagiti sippitna.”
○ “Payat din ang katawan nya. Karantiway ang mga paa nya. At mahaba ang sipit nya.

49. “Ania ti narapis, apong? Ti karantiway?”

○ “Ano ang narapis, lolo? Yung karantiway?”

50. “Narapis, apok, ket panguttongen. Naiingpis wenno nakuttong met laeng ti karantiway.”
○ “Narapis apo ay payatin. Manipis o payat din ang karantiway.”

51. “Apay nga adda dita kabalangegan, lilong?”

○ “Bakit merong kangkungan, lolo?”

52. “Agsisiim iti taraonna a lames, apok. Dagiti atiddog a tengnged ken sippitna ti dakkel a
katulonganna.”
type in translation below each number

○ “Naninilip ng kanyang pagkaing isda, apo. Malaking katulongan ang mahahabang

leeg at sipit nya.”

53. “Adda biyyit iti tuktoktayo, iyong,” imbeddal ni Dieydiey, ti agtawen met iti tallo a lalaki nga
apoko ni Tata Berto.
○ “May ibon sa bubong natin, lolo,” wika ni Dieydiey, na tatlong taong gulang na lalaki
na apo din ni Tata Berto.

54. Tinangadda nga agaapo ti intudo ni Dieydiey.

○ Napatingala silang magaapo sa tinuro ni Dieydiey.

55. “Agsayasaya met, iyong,” ni latta Dieydiey. Nakaragragsak a mangkitkita iti billit.
○ “Nagsasayawsayaw naman, lolo,” sabi ni Dieydiey. Natutuwang panuorin ang mga
ibon.

56. “Lawlawigan met ti awag iti dayta,” kinuna ni Tata Berto.

○ "Lawlawigan din ang tawag jan," sinabi ni Tata Berto.

57. “Paglainganna ti agsalsala kadagiti sangsanga.”

○ "Magaling siyang sumayaw sa mga sanga."

58. “Agkaan met iti lames dayta, lilong?” sinaludsod ni Mimil.

○ "Kumakain din ba yan ng isda, lolo?" itinanong ni Mimil.

59. “Saan. Igges ti kangrunaan a kanenna.”

○ "Hindi. Uod ang karaniwang pagkain niya.

60. Pagammuan, manipud iti sanga ti samak, adda simmippayot a billit.

○ Biglang, mula sa sanga ng samak, merong lumipad na ibon.

61. Idi agsubli iti naggapuanna, addan ammalna nga anak ti dalag.
○ Pagbalik niya sa pinanggalingan ay meron na siyang sakmal na anak ng dalag.

62. “’Nia daydiay, lilong?’ dinamag ni Etong, ti dose ti tawenna nga apoko ni Tata Berto.
○ ‘Ano po iyon, lolo?’ tinanong ni Etong, ang labindalawang taong gulang na apo ni Tata
Berto.

63. “Biding daydiay, apok,” insungbat ni Tata Berto.

○ “Biding yon, apo,” isinagot ni Tata Berto.

64. “Maris-asul ti dutdotna. Bassit ngem naparagsit. Nalaing nga agsiput iti kanenna.”
○ "Ito ay kulay asul. Maliit ngunit mahusay. Magaling magtingin ng pagkain niya."
type in translation below each number

65. “Apagbiit, addan kanenna, lilong.”

○ "Maya-maya, meron na syang pagkain, lolo."

66. “Itay pay daydiay nga agsisiim. Manmano nga agpaltos! Siguraduenna ti tunggal
isisippayotna.”
○ “Kanina pa yon nag-eespiya. Bihira ang paltos! Sinisigurado niya ang bawat dagit
nya.

67. “Ibusennan, a, lilong, dagiti pupokmo,” kinuna ni Etong.

○ “Uubusin na nya, lolo, ang mga alaga mo,”sinabi ni Etong.

68. “Agpagatangakto iti aramidek a pagpalsiit.”

○ "Magpapabili ako ng gagawin kong pangtirador”

69. “Saan, apok. Saanmo a rangranggasan dagiti tumatayab. Dakkel ti akemda iti nakaparsuaan.”
○ “Huwag, apo. Huwag mong sasaktan ang mga lumilipad. Malaki ang papel nila sa
kalikasan.”

70. “Ngem agibus met kadagiti lames, lilong…”

○ “Pero naga ubos naman ng mga isda, lolo...”

71. “Agpapan pay, apok. Ken maysa, dinto maibus. Mano met laengen ti kanen ti maysa a billit iti
agmalem?”
○ “Bayaan lang, apo. At isa pa, hindi naman mauubos. Ilan lang ang makain ng isang
ibon sa maghapon?"

72. DINALAPUS ti sagubanit ni Tata Berto.

○ Si Tata Berto ay dinapuan ng karamdaman.

73. Agdua lawasna iti ospital.

○ Dalawang linggo siyang nasa ospital.

74. Mailiwanen dagiti appokona a mapanda iti buyon.

○ Nami-miss ng kanyang mga apo ang pagpunta sa buyon.

75. Isu a kasta laengen ti ragsak dagitoy idi nakaruaren.

○ Kaya ganon na lang ang tuwa nila nang siya ay makalabas.

76. Nagpasiarda manen iti buyon iti dayta a malem.

○ Muli silang bumisita sa buyon noong hapong iyon.

77. Kimaw a kimaw dagiti lames.

○ Nagtatampisaw ang mga isda.
type in translation below each number

78. Naragsakan ni Tata Berto.

○ Natuwa si Tata Berto.

79. “Lilong,” kinuna ni Mimil.

○ “Lolo,” sabi ni Mimil.

80. “Apay, awan sa metten dagiti billit?”

○ “Bakit, wala na yata ang ibon?”

81. Isu pay laeng ti pannakadlaw ni Tata Berto iti dayta.

○ Doon pa lang napansin yon ni Tata Berto.

82. Wen nga agpayso.

○ Oo nga.

83. No nalamiisen ti pul-oy idi, agpadlawen dagiti tumatayab.

○ Kapag malamig ang simoy ng hangin noon, magpaparamdam na ang mga lumilipad.

84. Ngem saan iti dayta a kanito.

○ Ngunit hindi sa sandaling iyon.

85. Braaanngggg!!!!

86. “Ania daydiay, lilong?” immalikeskes ni Mimil ken ni Tata Berto.

○ "Ano iyon, lolo?" singhal/sigaw ni Mimil kay Tata Berto.

87. Uni ti eskopeta! Saan la ketdi nga agbiddut ni Tata Berto.

○ Tunog ng air gun/baril na di bomba! Hindi naman siguro mali si Tata Berto.

88. “Naala! Naala!” nangngegda a timek.

○ "Nakuha! nakuha!" narinig nilang boses.

89. Agtaud iti bangir ti tambak a yan dagiti paleng.

○ Galing ito sa kabilang bahagi ng pilapil kung nasaan ang mga pala isdaan.

90. “Aggiankayo ditoy, apok,” kinuna ni Tata Berto.

○ “Dito na lang kayo, mga apo,” sabi ni Tata Berto.

91. “Adda laeng mapanko kitaen. Urayendak.”

○ “May titingnan lang ako. Hintayin niyo ako."

92. Tinarengteng ni Tata Berto ti agpalud a tambak ti piskeriana.

type in translation below each number

○ Tinalunton si Tata Berto sa kanlurang bahagi ng pilapil ng palaisdaan.

93. Bimmaet kadagiti paleng.

○ Sumingit sa mga paleng/pala isdaan/fishpond.

94. Timman-aw iti kadulonna a buyon.

○ Tumingin sa kabuuan ng buyon.

95. Adda dua a barito a nangtaraigid iti bangir ti tambak.

○ Dalawang binata ang tumakbo sa kabilang bahagi ng pilapil.

96. Adda iskopeta ti maysa idinto a nakabitbit iti natayen a billit ti maysa.
○ Ang isa ay may air gun/baril na di bomba habang ang isa naman ay may dalang
patay na ibon.

97. Panagkitana, uppaten a billit dagitoy.

○ Sa tingin niya ay apat na ibon na yon.

98. “Babbarok,” kinuna ni Tata Berto.

○ “Mga binata,” sinabi ni Tata Berto.

99. “Dakayo ‘diay nagpaltog?” inamadna uray masinunuonan nga isuda.

○ "Kayo ba yong bumaril?” tanong niya kahit alam nanam na sila.

100. “Wen, lilong!” kinunada. “Apay?”

○ "Oo, lolo!" sinabi nila. "Bakit?"

101. “Saanyonto koman nga ul-uliten,” kinunana.

○ "Huwag na sana ninyong uulitin,“ sinabi niya.

102. “Apay met?” kinuna ti nakaeskopeta. Adda dangdang-as ti panagsaona.

○ “Bakit naman” banggit ng may air gun. May pabalang/angas sa kanyang pananalita.

103. “Saanko a kayat a dangranyo dagiti tumatayab.”

○ "Hindi ko gusto na sinasaktan ninyo ang mga lumilipad."

104. “Billit laeng, maiparit pay?” kinuna met ti nakaiggem kadagiti napaltoganda a billit.
○ “Ibon lang, ibabawal pa?” sabi naman ng may hawak ng mga nabaril na ibon.

105. “Wen, billitda laeng. Ngem dida maikari a madangran!”

○ “Oo, mga ibon lang sila. Pero hindi nila deserve na masaktan!"

106. “Ania daytan… Billit, iparitmo pay!”

type in translation below each number

○ “Ano ba yan... ibon, ibawal mo pa!”

107. “Daytoy koman ti maudi,” kinunana ketdi.

○ "Ito na sana ang huli," sabi niya sa halip.

108. “Diakon kayat a maulit pay. Addakayo iti pannakasolarko!”

○ “Ayoko nang mangyari ulit. Nandito kayo sa pinaka lugar/solar ko!"

109. Tumanabutob dagitoy nga immadayo ken ni Tata Berto.

○ Paungol-ungol silang lumayo kay Tata Berto.

110. “Adda linteg a mangipawil ti mangdangran kadagiti ayup!” impakamakamna. “No didak
denggen, ipatiliwkayo!”
○ "May batas laban sa pananakit ng mga hayop!" bulalas niya. "Kung hindi ninyo ako
papakinggan, ipahuhuli ko kayo!"

111. Nagbalin a naliday dagiti appoko ni Tata Berto kadagiti simmaruno nga aldaw.
○ Naging malungkot ang mga apo ni Tata Berto sa mga sumunod na araw.

112. Awanen dagiti tumatayab. Napabutnganda la ketdi.

○ Wala na ang mga lumilipad. Natakot na sila.

113. “Agsublida pay ngata, lilong?” dinamag ni Etong.

○ "Babalik pa kaya sila, lolo?" tinanong ni Etong.

114. Nakalibbi met ni Mimil a nagpasaklot ken ni Tata Berto.

○ Nakangiwi naman si Mimil at kumanlong kay Tata Berto.

115. Pagna met a pagna ni Dieydiey iti asidegda.

○ Lakad naman ng lakad si Dieydiey sa malapit sa kanila.

116. Malem manen. Addada nga agaapo iti sirok dagiti bayog.
○ Hapon na naman. Sila magaapo ay nasa ilalim ng bayog.

117. “Mabayagan pay siguro, apok,” kinuna ni Tata Berto.

○ “Matagal pa siguro, apo,” sabi ni Tata Berto.

118. “Nakaro ti nakapay-anda. Dagiti billit, panawanda ti disso no mariknada nga

agpeggadda. Ket sadanto la agsubli ‘ton awanen dayta a pagpeggadanda.”
○ “Sobra ang nangyari/truma sa kanila. Ang mga ibon, umaalis sa lugar kapag
nakaramdam sila ng banta/panganib. At babalik lang sila kapag sa palagay nila ay
nakaalis/wala na ang panganib na iyon."
type in translation below each number

119. “Kasano a maammuanda a didan agpeggad?”

○ "Paano nila malalaman na wala na sila sa panganib?"

120. “Naynay nga adda met la mangsarungkar iti disso a naggapuanda.

○ “Palagi namang may bumibisita sa lugar na pinanggalingan nila.

121. Daytoy ti mangipadamag kadakuada.

○ Ito ang mag-uulat sa kanila.

122. Ngem no kastoy a permi latta ti panagpalsiit dagiti ubbing, ken panagiskopeta dagiti
nataengan kadagiti billit iti asideg ti buyontayo, ad-ada a maibayag ti panagsublida.”
○ Ngunit kung ang mga bata ay patuloy ang pag tirador, at paggamit naman ng air gun
ng mga matatanda/may edad sa mga ibon malapit sa ating buyon, mas magtatagal
bago sila makabalik."

123. Ad-addan ti liday dagiti agkabsat a Mimil ken Etong.

○ Lalong nalungkot ang magkapatid na Mimil at Etong.

124. Maysa, dua, tallo a lawas ti naglabas.

○ Lumipas ang isa, dalawa, tatlong linggo.

125. Awan pay a nagsubli dagiti tumatayab.

○ Wala pa ring bumabalik na mga lumilipad.

126. Nagbalin a makabulan. Dua bulan. Tallo bulan.

○ Naging Isang buwan. Dalawang buwan. Tatlong buwan.

127. Agingga a dimteng ti krisis iti sangalubongan.

○ Hanggang sa tumama ang pandaigdigang krisis.

128. Nagraira ti bayrus a naawagan iti COVID-19.

○ Kumalat na ang virus na tinatawag na COVID-19.

129. Naparitan ti panagruar dagiti umili.

○ Ipinagbawalan ang paglabas sa mga bayan.

130. Awan metten ti adu a panaguummong.

○ Wala na rin masyadong pagtitipon.

131. Nagbalin a naulimek dagiti kalsada, baybay, ken purok kadagiti away.
○ Naging tahimik ang mga kalsada, dagat, at mga nayon sa kanayunan.
type in translation below each number

132. INKUYOG ni Tata Berto dagiti appokona iti dayta a malem. Agbanniitda iti buyon iti
sidada.
○ Isinama ni TATA Berto ang kanyang mga apo noong/sa hapong iyon.
Mamimingwit/magpapambis sila sa buyon para sa ulam nila.

133. Dua ti intugotda a banniit. Saggaysada ken ni Etong.

○ Dalawa ang dala nilang pamingwit/pambis. Tig isa sila ni Etong.

134. Saanda pay a nagbayag a nakatugaw iti sirok dagiti bayog idi adda nagpapayakpak iti
kabalangegan iti tengnga.
○ Hindi pa sila natatagalan na nakaupo sa silong ng bayog, nang may nagpapagaspas
sa kangkungan sa gitna.

135. “Billit, lilong… billit!” maay-ayatan ni Mimil a nangitudo kadagitoy.

○ “Ibon, lolo... ibon!” Natutuwa si Mimil na nagturo sa mga iyon.

136. Idi kitaen ni Tata Berto, billit nga agpayso.

○ Noong tingnan ni Tata Berto, ibon nga.

137. Mangngubog kada tukling! Naragsakan ti unegna.

○ Mangngubog at mga tukling! Tuwang tuwa ang kalooban niya.

138. “Nagsublidan, lilong!” uray la naidisso ni Etong ti banniitna.

○ "Bumalik na sila, lolo!" Biglaang nailapag/naibaba ni Etong ang kanyang
mingwit/pambis.

139. Pagammuan, iti tuktok ti paleng, timmayab ti maysa a billit.

○ Biglang, sa ibabaw ng palaisdaan/fishpond, lumipad ang isang ibon. “

140. “Ania daydiay, lilong? Damok a makita!” sinaludsod ni Etong.

○ “Ano po iyon, lolo? Ngayon ko syang nakita!" tanong ni Etong.

141. Minira ni Tata Berto ti nasao a billit.

○ Tiningnan ni Tata Berto ang masalita na ibon.

142. Agturong iti asidegda. “Puek… wen, puek!” kinunana.

○ Patungo malapit sa kanila. “Puek... oo, puek!” sabi niya.

143. “Ita man pay nga adda puek! Nabayagen sipud daydi kinabarok a naudik a pannakakita
iti kasta a billit!”
○ “Ngayon lang na puek! Matagal-tagal na rin mula pa noong ako ay binata pa na huli
akong nakakita ng ganyang ibon!"
type in translation below each number

144. “Yeeeeeyyyy! Adda manen sabali a billit nga ammok!” inlagtolagto ni Mimil.
○ “Yeeeeyyyy! May kilala na naman akong ibang ibon!" bulalas patalontalon ni Mimil.

145. Ket naragsakda nga agaapo a nangbuybuya kadagiti sabsabali pay a tumatayab a nagruar
iti kapalalengan.
○ At masaya silang mag aapo na pinapanood ang ibat-ibang mga ibon na lumabas sa
kanilang mga pugad.

146. Ken iti rimmuok dagiti tanubong.

○ At sa madadamong mga tanubong.
type in translation below each number

02. KASASAAD DAGITI PILIPINO A MANGMANGGED ITI PANAWEN

TI PANDEMIA
EDEN A. ALVIAR
ORIGINAL TEXT | GOOGLE TRANSLATED VERSION

1. KALKALPAS ti panagrambak iti “Labor Day” idi Mayo 1, 2021, ngem agtaltalinaed a narigat ti
kasasaad dagiti kaaduan a Pilipino a mangmangged ita a panawen ti pandemia ti
Coronavirus Disease 2019.
○ (Translation)
2. Iti nasuroken a makatawen a pandemia, napalaus a rigat ti epekto ti Covid-19 kadagiti
Pilipino a trabahador, saan laeng nga iti Pilipinas, ngem uray pay dagiti overseas Filipino
workers kadagiti nagdududuma a pagilian iti lubong.
○
3. Adu a pamilia dagiti pribado a mangmangged ti mabisbisinan ken agsagsagaba iti nakaro a
rigat gapu ti kaadu dagiti naawanan iti trabaho ken pagsapulan gapu iti pandemia ken
pannakaipakat ti lockdown wenno nainget a community quarantine iti nagduduma a paset ti
Pilipinas.
○
4. Maibasar iti report ti Department of Labor and Employment, ag-uppat a millionen ti bilang
dagiti naawanan iti trabaho iti pormal ken pribado a sektor gapu ti panagserra dagiti
negosio.
○
5. Iti report ti Overseas Workers’ Welfare Administrasion, nasuroken a 300,000 dagiti
na-repatriate wenno napagawid nga OFW gapu ta naawananda iti trabaho kadagiti
nagserbianda a pagilian.
○
6. Kangrunaan a dakkel a sektor dagiti mangmangged a naapektaran iti Pilipinas ket ti benneg
ti transportasion ken turismo ta adu kadagitoy a negosio dagiti napilitan a nagsardengen ti
operasionda ket napilitan dagiti trabahadorda a nangiyusuat kadagiti sabali a pagsapulan
tapno maisakadda ti panagbiagda ken dagiti pamiliada.
○
7. Rinibun a dadakkel a transportation companies ken hotels, resorts, inns ken dadduma pay
nga umasping a negosio a mangipapaay ti serbisio dagiti nalugin gapu kadagiti nainget a
restrictions.
○
8. Nakakaasi ti biag dagiti pamilia dagiti adu a mangmangged a naawanan iti trabaho nga
awan ti mabirokanda a pagsapulan ta mapilitanda nga agpalpalama, aguutang ken agaramid
ti illegal tapno mailasatda ti inaldaw a panagbiagda.
○
9. Adda man dagiti ayuda nga impaay ti DOLE ken Social Security System kadagiti
mangmangged iti pribado a sektor idi kangitingit ti lockdown idi 2020, ngem bassit laeng a
kantidad, ken saan pay amin a maseknan ket nakaalada iti financial assistance.
type in translation below each number

○
10. Nasayaat ketdi ta adun dagiti community pantry iti nagduduma a paset ti Pilipinas a
kalasugan ti kaasi dagiti naayat ti panagpupusona, ken pangalaan iti libre a taraon dagiti
awanan iti pagsapulan.
○
11. Nagasgasat dagiti mangmangged iti pribado a sektor a saan a napukawan iti trabaho uray no
narigat latta ti kasasaadda ta nailansan ti sigud a sueldo dagiti minimum wage earners
kabayatan a dandanin nagdoble ti inaldaw a gastosenda ta ngimminan amin a kangrunaan a
magatgatang nangruna dagiti taraon.
○
12. Nagasgasat pay dagiti regular ken kadawyan nga agpapaay iti gobierno ta uray no lockdown
ket agtutltuloy ti panagsueldoda uray no saanda a makastrek kadagiti trabahoda.
○
13. No mapanda agtrabaho, adda pay libre a shuttle service-da.
○
14. Agtultuloy pay dagiti benepisio, pannakanayon ti sueldo ken promosionda uray no panawen
ti pandemia.
○
15. Umagal met dagiti medical frontliners ken healthcare workers kadagiti ospital ti gobierno
iti kinakurang ti maaw-awatda a sueldo ken “hazards pay” ken dadduma pay a benepisio no
maidilig iti karigat ti akemda ita a panawen ti pandemia.
○
16. Dagiti medical frontliners ken healthcare workers ita a panawen ti pandemia dagiti
kadagsenan ti akem iti panangsalbar iti biag ken mangtaripato dagiti pasiente ti Covid-19
ken dadduma pay a sakit.
○
17. Makita kadagiti ladawan a naka-post iti social media ti sakripisio dagitoy a medical
frontliners a nakaaruat iti protective personal equipment a nairidep kadagiti pasilio dagiti
napunpunnon nga ospital gapu iti bannog ken puyatda.
○
18. Isuda koma ti naan-anay a supapakan ti gobierno dagiti sakripisio ken rigatda ta no isudan
ti agsakit ket awanton ti mangaywan iti salun-at dagiti Pilipino.
○
19. Adun dagiti natay a nagpositibo iti Covid-19 a doktor, nurses ken dadduma pay a healthcare
workers, ngem umagal dagiti kapamiliada gapu ti kinaginad ken kinakurang dagiti benepisio
a nagun-odda.
○
20. Nagrigat met ti kasasaad dagiti napagawid ken agaw-awid nga OFW iti Pilipinas gapu
kadagiti nainget a travel restrictions ken quarantine protocols apaman a makasangpetda
kadagiti airport ket nasken nga agdalanda kadagiti swab test ken ag-quarantine-da iti adu
nga aldaw.
○
type in translation below each number

21. Dakkel a gastos ken napaut a panawen ti pagdaldalanan dagiti agaw-awid nga OFW ket adu
kadakuada dagiti agtaltalinaed kadagiti quarantine facilities.
○
22. Adu dagiti ipaspasingked ni Labor and Employment Secretary Silvestre Bello III a gannuat
ken plano ti gobierno tapno matulongan dagiti mangmangged iti pribado a sektor, ngem
kurang dagitoy tapno maalay-ayan ti rigatda ken dagiti pamilia gapu ti kaadu dagiti nagserra
a kompania ken pinakaro pay ti ingangato ti presio dagiti magatgatang.
○
23. Dagiti mangmangged ti maibilang nga adigi ti ekonomia.
○
24. Saan a bumangon ti nadaleben nga ekonomia no awan dagiti trabahador.
○
25. Saan met nga aglukat dagiti negosio no saan a bumaba ti tukad dagiti community quarantine
iti nagduduma a lugar iti Pilipinas.
○
26. Agbalbalubal ita iti rekomendasion dagiti economic managers ken Inter-Agency Task Force
on the Emerging Infectious Disease no irekomendada ken ni Presdiente Rodrigo Duterte ti
pannakapalukay ti community quarantine iti maysa a lugar tapno ad-adu dagiti klase ti
negosio ken establisimiento a malukatan tapno maparegta ti ekonomia.
○
27. Ngem aginggana a saan a matiped ti itatayok dagiti kaso ti Covid-19 iti Pilipinas, agtultuloy ti
pannakadaleb ti ekonomia.
○
28. Agtultuloy met nga adu latta a Pilipino dagiti awanan iti trabaho ken pagsapulan ket kakaasi
dagiti pamiliada.
○
29. Napalaus unayen ti rigat dagiti naawanan iti trabaho ken uray dagiti babassit a
mangmangged iti pribado a sektor.
○
30. Ngem nakapuy ti gobierno a mangipaay ti tumutop a serbisio ken tulong kadagiti Pilipino a
mangmangged.
○