‫دکتر حاجی ابراهیم‬ ‫صفحه ‪1‬‬ ‫مدیریت رفتار سازمانی‬

‫مرجع‬
‫‪ Organizational Behavior/Stephen P. Robbins, Timothy A. Judge / Seventeenth Edition‬‬
‫‪(January 12, 2016) / Pearson‬‬

‫فصل ‪ :1‬پیش درآمدی بر رفتار سازمانی‬

‫‪ -1-1‬مبانی و مفاهیم‬
‫سازمان (‪ :)Organization‬فرد یا گروهی از افراد که به منظور دستیابی به اهداف خود‪ ،‬دارای کارکردها‪ ،‬مسوولیتها‪،‬‬
‫اختیارات و روابط متعلق به خود میباشند‪ .‬مفهوم سازمان در برگیرنده شرکت‪ ،‬بنگاه‪ ،‬اداره‪ ،‬موسسه بازرگانی‪ ،‬شرکت بزرگ‪ ،‬نهاد‬
‫دولتی‪ ،‬موسسه مشارکتی‪ ،‬خیریه یا موسسه‪ ،‬بخش یا ترکیبی از آنها اعم از مشارکتی یا غیر مشارکتی‪ ،‬عمومی یا خصوصی‬
‫میباشد‪ ،‬اما محدود به این موارد نمیگردد‪.‬‬

‫ذینفعان (‪ :)Stakeholder‬فرد یا سازمانی که میتواند بر تصمیم یا فعالیت تاثیر گذارد یا از آن تاثیر پذیرد یا خود بپندارد‬
‫که در معرض تاثیر است‪ .‬گروه های اصلی ذینفع شامل ‪ -1‬کارکنان‪ -2 ،‬سهامداران‪ -3 ،‬تامین کنندگان‪ -4 ،‬مشتریان و ‪-5‬‬
‫جامعه (شامل نهادهای قانون گذار‪ ،‬سازمانهای دولتی و مرتبط با مقررات و کل افراد جامعه میباشد)‪.‬‬

‫سیستم (‪ :)System‬مجموعه ای از عناصر که برای رسیدن به یک هدف خاص با یکدیگر به تعامل رسیده اند‪ .‬این عناصر‬
‫میتواند شامل عناصر فیزیکی یا حتی اطالعاتی باشد‪ .‬بنابر این مجموعه ای از دستورالعملها و روشها اجرایی و یا گردش داده ها‬
‫و اطالعات نیز میتوانند تشکیل دهنده یک سیستم باشند‪ .‬اجزای اصلی یک سیستم‪ -1 :‬داده (ورودی‪ -2 ،)Input-‬فرآیند‬
‫(پردازش)‪ -3 ،‬ستانده (خروجی‪ -4 ،)Output-‬بازخور (بازخورد‪.)Feedback-‬‬

‫فرآیند(‪ :)Process‬یک یا چند فعالیت که از منابع استفاده کرده و ورودیها را به خروجی تبدیل مینماید‪ .‬شاخصه تفکیک‬
‫فعالیت و فرآیند «ارزش افزوده» (‪ )Added Value‬میباشد‪.‬‬

‫کارایی (‪ :)Efficiency‬انجام درست کار‪ .‬میزان منابع بکارگرفته شده در مقابل نتایج محقق شده‪.‬‬

‫اثربخشی (‪ :)Effectiveness‬انجام کار درست‪ .‬میزان تحقق فعالیتهای طرحریزی شده و دستیابی به نتایج برنامهریزی‬
‫شده‪.‬‬
 ‫دکتر حاجی ابراهیم‬ ‫صفحه ‪2‬‬ ‫مدیریت رفتار سازمانی‬

‫‪ -2-1‬تعریف رفتار سازمانی‬

‫رفتار سازمانی زمینه مطالعه تاثیرات افراد‪ ،‬گروهها و ساختارها بر رفتار سازمان بوده که هدف آن بکارگیری دانش حاصله از‬
‫این مطالعه در بهبود اثربخشی سازمان میباشد‪.‬‬
‫رفتار سازمانی زمینه مطالعه است‪ ،‬بدین معنی که به واسطه یک دانش مشترک از خبرگی و تخصص متمایز میگردد‪ .‬این‬
‫دانش سه عامل تعیین کننده رفتار را در سازمان مورد مطالعه قرار می دهد‪ :‬افراد‪ ،‬گروهها و ساختار‪ .‬در ادامه دانش کسب شده‬
‫از افراد‪ ،‬گروهها و تاثیرات ساختارها در رفتار را به کار گرفته تا کارایی سازمان را افزایش دهد‪.‬‬
‫در مجموع‪ ،‬رفتار سازمانی مطالعه کننده کارهای افراد در سازمان و چگونگی تاثیر آنها بر عملکرد سازمان میباشد‪ .‬از آنجا‬
‫که این علم به طور خاص مرتبط با کارکنان است‪ ،‬رفتار آنها در زمینه رضایت شغلی‪ ،‬غیبت‪ ،‬گردش شغلی‪ ،‬بهرهوری و مدیریت‬
‫مورد بررسی قرار میگیرد‪.‬‬
‫مباحث اصلی رفتار سازمانی شامل‪:‬‬
‫‪ -‬انگیزه‬
‫‪ -‬رفتار و قدرت رهبر‬
‫‪ -‬ارتباط بین فردی‬
‫‪ -‬ساختار و فرآیندهای گروهی‬
‫‪ -‬توسعه و درک نگرش‬
‫‪ -‬فرآیندهای تغییر‬
‫‪ -‬مناقشه و مذاکره‬
‫طراحی کار‬ ‫‪-‬‬

‫مدیران به سه علت به رضایت شغلی کارکنان توجه دارند‪:‬‬

‫‪ -1‬میتوان بین رضایت شغلی فرد و تولید یا بهرهوری یک رابطه مستقیم مشاهده کرد‪.‬‬
‫‪ -2‬رضایت شغلی فرد با میزان غیبت و جابجایی او رابطه معکوس دارد‪.‬‬
‫‪ -3‬مدیران در برابر کارکنان احساس مسئولیت انسانی میکنند‪.‬‬
 ‫دکتر حاجی ابراهیم‬ ‫صفحه ‪3‬‬ ‫مدیریت رفتار سازمانی‬

‫‪ -3-1‬نقش رشته های علمی ‪:‬‬

‫رفتار سازمانی یک رشته کاربردی از علوم رفتاری است که بر پایه «روانشناسی»‪« ،‬جامعه شناسی»‪« ،‬روانشناسی اجتماعی»‪،‬‬
‫«مردم شناسی» و «علوم سیاسی» بنا شده است‪ .‬روانشناسی در سطح خُرد و مابقی در سطح کالن نقش ایفا میکنند‪.‬‬
‫روانشناسی‪ :‬علمی است که در پی سنجش‪ ،‬توجیه و ارایه توضیح‪ ،‬بر شمردن علت و گاه درصدد تغییر رفتار افراد انسانی‬
‫بر میآید‪ .‬در این علم رفتار فردی مطالعه میشود‪ .‬پس این علم در سطح خرد‪ ،‬در مطالعه رفتار سازمانی ایفای نقش میکند‪.‬‬
‫روانشناسان به موضوعاتی چون پنداشت‪ ،‬ادراک‪ ،‬شخصیت‪ ،‬یادگیری‪ ،‬آموزش‪ ،‬رهبری موثر‪ ،‬نیازها و نیروهای انگیزشی‪ ،‬رضایت‬
‫شغلی‪ ،‬فرآیندهای تصمیمگیری‪ ،‬ارزیابی عملکرد‪ ،‬سنجش نوع نگرش افراد‪ ،‬شیوههای گزینش کارکنان‪ ،‬طرحریزی شغل و تنشهای‬
‫کاری میپردازند‪.‬‬
‫جامعه شناسی‪ :‬جامعه شناسان سیستم اجتماعی را که فرد در آن نقشهایی ایفا مینماید‪ ،‬مورد توجه قرار میدهند‪ .‬جامعه‬
‫شناسان از طریق مطالعه رفتار گروه در سازمان در مطالعه رفتار سازمانی نقش دارند و زمینههای مورد توجه آنان‪ :‬پویایی گروه‪،‬‬
‫طرحریزی تیمها‪ ،‬فرهنگ سازمانی‪ ،‬ساختار و تئوری سازمان‪ ،‬بوروکراسی (دیوانساالری)‪ ،‬ارتباطات‪ ،‬مقاومت فرد‪ ،‬قدرت و تضاد‬
‫یا تعارض میباشد‪.‬‬
‫روانشناسی اجتماعی‪ :‬یکی از زیر مجموعههای روانشناسی است که در آن دو رشته روانشناسی و جامعه شناسی ترکیب‬
‫شدهاند‪ .‬در این رشته به اعمال نفوذ افراد بر یکدیگر توجه میشود‪ .‬یکی از موارد مورد توجه این رشته پدیده تغییر است (یعنی‬
‫چگونه میتوان موانع موجود بر سر راه تغییر را از میان برداشت‪ ).‬روانشناسان اجتماعی به سنجش نگرشهای در حال تغییر‪،‬‬
‫الگوهای ارتباطی‪ ،‬راههایی که فعالیتهای گروه میتواند نیازهای فردی را تامین کند و فرآیند تصمیمگیری گروه توجه دارند‪.‬‬
‫مردم شناسی‪ :‬عبارت است از مطالعه درباره علومی که میتوان بدان وسیله درباره افراد انسانی و فعالیتهای آنان مطالبی‬
‫آموخت‪ .‬متخصصان مردم شناسی توانستهاند در درک فرهنگ سازمانی‪ ،‬محیطهای سازمانی و تفاوت بین فرهنگهای ملی‪ ،‬ما را‬
‫یاری کنند‪.‬‬
‫جایگاه علوم رفتار و حوزه های مورد تجزیه و تحلیل‬
‫حوزه تجزیه و تحلیل‬ ‫علم رفتاری‬
‫فرد‬ ‫روانشناسی‬
‫گروه و ساختار‬ ‫جامعه شناسی‬
‫گروه‬ ‫روانشناسی اجتماعی‬
‫گروه و ساختار‬ ‫مردم شناسی‬
‫ساختار‬ ‫علوم سیاسی‬
‫دکتر حاجی ابراهیم‬ ‫صفحه ‪4‬‬ ‫مدیریت رفتار سازمانی‬

‫«رفتار سازمانی» در مقابل «علوم رفتاری»‬

‫یاد یری‬
‫ان یزه‬
‫شخ ی‬
‫احساسا‬
‫ادرا‬
‫آموز‬
‫اثربخشی رهبری‬
‫روانشناسی‬
‫ر ای ش لی‬
‫ت میم یری فردی‬
‫ارزیابی عمل رد‬
‫فرد‬ ‫اندازه یری ن ر‬
‫انتخا کارکنان‬
‫راحی ش ل‬
‫استر کاری‬
‫ت ییر رفتار‬
‫ت ییر ن ر‬ ‫روانشناسی‬
‫ارتبا ا‬ ‫اجتماعی‬
‫فرآیندهای روهی‬
‫ت میم یری روهی‬

‫م ا عه رفتار‬ ‫ارتبا ا‬
‫روه‬
‫سازمانی‬ ‫در‬
‫تعار‬
‫رفتار درون روهی‬
‫جامعه شناسی‬
‫ن ریه های سازمان رسمی‬
‫فناوری سازمانی‬
‫ت ییر سازمانی‬
‫فرهن سازمانی‬
‫سا تار‬ ‫ارزش ای ت بیقی‬
‫ن رش ای ت بیقی‬
‫تحلیل ند فرهن ی‬
‫مردم شناسی‬
‫فرهن سازمانی‬
‫محی سازمان‬
‫در‬

‫نمونه سواال ‪:‬‬

‫‪ -1‬سازمان را تعریف کرده و گروه های ذینفع را معرفی نمایید؟‬

‫‪ -2‬سیستم را تعریف کرده و شکل آن را بکشید؟ اثربخشی و کارایی چیست؟‬
‫‪ -3‬علم رفتار سازمانی را تعریف کرده و هریک از علوم رفتاری را نامبرده و تشریح نمایید؟‬