dü÷Œ¤]Ô
C≤rj·T $|ü¢eø±s¡T&ÉT uÛÑ>∑‘Y dæ+>¥
Hê\Tπ>fi¯¢ ÁbÕj·T+˝À ñqï |æ˝≤¢&çì
‘·q ‘·+Á&ç uÛÑT»+ MT<ä m‘·TÔ≈£îì ‘√≥≈£î
rdüT≈£îyÓfi≤fl&ÉT ˇø£Hê&ÉT. ‘·+Á&ç Ç‘·q
ùdïVæ≤‘·T&ç‘√ eTT#·Ã{Ïdü÷Ô, ø=+‘· düeTj·T+
>∑&ç#êø£ @$T #˚düTÔHêï&√ nì |æ˝≤¢&ç yÓ’|ü⁄
#·÷XÊ&ÉT. Ä&ÉT≈£î+{≤&ÉT˝Ò nqT≈£îqï Ä
|æ \ ¢ y ê&É T uÛ Ñ ÷ $T˝À >∑ & ç ¶ |ü s ¡ ø £ \ T
Hê≥T‘·THêï&ÉT. @$T #˚düTÔHêïe⁄ sê Hêqï
nì n&ç–‘˚ ∫qï ∫qï ‘·TbÕø° yÓTTø£ÿ\T
Hê≥T‘· T HêïqT, n$ ô|]– ô|<ä › ô|<ä ›
‘·TbÕ≈£î\T ø±kÕÔsTT. yê{Ï‘√ Ç+^¢wt yêfi¯flqT
#·+|æ <˚XÊìøÏ kÕ«‘·+Á‘·+ rdüT≈£î ekÕÔ
n+≥÷ Ä |æ˝≤¢&TÉ ‘·˝‘… ≈Ô· î£ +&Ü düe÷<Ûëq+
#ÓbÕŒ&ÉT. Ä |æ\¢ yê&ç e÷≥\≈£î Ä ‘·+Á&ç,
n‘·ì $TÁ‘·T&ÉT ◊<äT ì$TcÕ\ bÕ≥T #·|Œü ≥T¢
ø=&ÉT‘·÷H˚ ñHêïs¡T. ì»+>± Hê\T>∑T
dü+e‘·‡sê\ ej·TdüT˝À ‘·TbÕø° |ü{≤º\ì
uÛ≤$+∫q Ä |æ˝≤¢&˚ ‘·s¡Tyê‹ ø±\+˝À
Á_{Ïwt Á|üuÛÑT‘ê«ìï >∑&É>∑&É˝≤&ç+∫q uÛ≤s¡‘·
$|üy¢ √<ä´eT Hêj·T≈£î&ÉT wüV≤” <é uÛ>Ñ ‘∑ Y dæ+>¥>±
j·÷e‘Y uÛ≤s¡‘· Á|üC\ >∑T+&Ó˝À¢ ∫s¡kÕúHêìï
ÄÁø£$T+#ê&ÉT.
uÛ≤s¡‘· <˚X¯ kÕ«‘·+Á‘·+ ‘Ó#˚Ã+<äT≈£î
m+<äs√ eTVü‰qTuÛ≤e⁄\T ‘·eT J$‘ê\qT
‘ê´>∑ + #˚ X Ês¡ T . Á_{Ï w t Á|ü u Û Ñ T ‘ê«ìï
≈£Lø£{Ïy˚fi¯¢‘√ ô|fi¯¢–+#·{≤ìøÏ ÁbÕD≤\qT
ôd’‘·+ |üD+>± ô|{≤ºs¡T. M]˝À m|üŒ{Ïø°
>∑Ts¡T+Ô &çb˛j˚T eTVü‰qTuÛ≤e⁄&ÉT wüV≤” <é uÛ>Ñ ‘∑ Y
dæ+>¥. Äj·Tq ù|s¡T $+fÒH˚ uÛ≤s¡rj·T
j·TTe‘·≈£î s¡ø£Ô+ ñÁ<˚ø£+‘√, >∑s¡«+‘√
ñbıŒ+–b˛‘·T+~. Äj·Tq ÄX¯j·÷\T,
Ä˝À#·q\T, Äy˚X+¯ m+‘√eT+~ j·TTe‘·≈î£
dü ÷ Œ¤ ] Ô Çdü ÷ Ô H ˚ ñ+≥T+~. >=|ü Œ
$|üe¢ ø±s¡T&ç>±, kÕ«‘·+Á‘· düeTs¡ jÓ÷<ÛTä &ç>±
#·]Á‘·˝À ì*∫b˛sTTq Ms¡T&ÉT, BÛs¡T&ÉT
uÛÑ>∑‘Y dæ+>¥.
uÛÑ>∑‘Y dæ+>¥ 1907 ôdô|º+ãsY 28q
H˚{Ï bÕøÏkÕÔH˝é À ñqï ˝≤j·T˝Ÿ õ˝≤¢ ˙ã+>±
düMT|ü+˝Àì K‘·ÿsY ø£˝≤Hé Á>±eT+˝À, düsê›sY
øÏ w ü H é dæ + >¥ , $<ë´e‹ <ä + |ü ‘ · T \≈£ î
»ìà+#ê&ÉT. á <ä+|ü‘·T\T Ç<ä›s¡÷ Á_{Ïwt
bÕ\q≈£î e´‹πsø£+>± $|ü¢e ñ<ä´e÷\T
#˚|ü{Ϻq ≈£î≥T+u≤ìøÏ #Ó+~qyêπs. øÏwüHé
dæ+>¥ k˛<äsT¡ \T Ç<äs› ÷¡ >∑<sä Y bÕغ düuTÑÛ ´\T.
$<ë´]ú <äX¯˝À uÛÑ>∑‹‡+>¥ n+<ä]‘√ #ê˝≤
Ä>∑düTº ` 2023
|æ_ #ê]#
ø£*$&ç>± ñ+&˚yê&ÉT. Äs¡´ düe÷CŸ˝À |üì
#˚ d ü T Ô q ï ‘· q ‘ê‘· > ±¬ s ’ q ns¡ T ® H é dæ + >¥
ø±s¡ ´ ø£ ˝ ≤bÕ\T uÛ Ñ > ∑ ‘ Y dæ + >¥ q T u≤>±
Á|üu≤Û $‘·+ #˚XÊsTT. uÛ>Ñ ‘∑ Y dæ+>¥ $<ë´uÛ≤´dü+
Äs¡´ kÕe÷õø£ bÕsƒ¡XÊ\ nsTTq ªª<äj·÷
q+<ä Ä+>√¢ y˚~ø˘μμ ñqï‘· bÕsƒ¡XÊ\˝À
ÁbÕs¡+uÛÑeTsTT´+~. j·TTø£Ô ej·TdüT e∫Ãq
‘·s¡Tyê‘· ˝≤Vü≤√sY ˝Àì H˚wüq˝Ÿ ø±˝ÒJ˝À
$<ä´quÛÑ´dæ+#ê&ÉT.
13 @fi¯¢ ej·TdüT˝ÀH˚ eTVü‰‘êà >±+BÛ
düVü‰j·T ìsêø£s¡D ñ<ä´e÷ìøÏ uÛÑ>∑‘Y dæ+>¥
Á|üu≤Û $‘·T&Éj÷· ´&ÉT. Ä düeTj·T+˝ÀH˚ Á_{Ïwt
Á|üuÛÑT‘ê«ìøÏ m<äTs¡T ‹]–q Äj·Tq $<˚o
edüTÔ ãVæ≤wüÿs¡D˝À bÕ˝§Zì Á_≥Hé qT+&ç
~>∑TeT‹ nsTTq edüTÔe⁄\qT ‘·>∑\u…≥º&É+
<ë«sê >±+BÛJ dæ<ë∆+‘ê\qT nqTdü]+
#ê&ÉT. nsTT‘˚ ñ‘·Ôs¡Á|ü<˚XŸ ˝Àì #ÍØ #Ísê
Á>±eTdüTÔ\ô|’ Á_{Ïwt b˛©düT\T »]|æq
ø±\TŒ˝À¢ nH˚ø£ eT+~ ìsêj·TT<ÛTä ˝…q’ s¬ ‘’ T· \T
ÁbÕD≤\qT ø√˝ÀŒj·÷s¡T. <ëìøÏ Á|ü‹>±
Á>±eTdüT\Ô T ‹s¡>ã∑ &ç Ä b˛©dt ùdwº Hü ≈é î£ ì|ü
ô|{Ϻ ‘·>∑\u…{≤ºs¡T. Ä ùdºwüqT˝À ñqï
b˛©düT\î ø=+<äs¡T e÷&ç eTdæ nsTTHês¡T.
á dü+<äs¡“¤+>± nVæ≤+düyê~ nsTTq >±+BÛ
Ä Á>±eTdü T Ô \ T ‹s¡ T >∑ T u≤≥T Væ ≤ +dü q T
n|üsê<Û+ä >± uÛ≤$+∫ ‘êqT #˚|{ü qºÏ düV‰ü j·T
ìsêø£s¡D√<ä´e÷ìï ns¡∆+‘·s¡+>± ì*|æ
y˚XÊs¡T. >±+BÛ >±] nVæ≤+kÕyê<ä+ ô|’
ndü+‘·|æÔ #Ó+~q uÛÑ>∑‘Y dæ+>¥ $|ü¢y√<ä´
eT+˝À #˚] ‘Ó\¢ <=s¡\≈£î e´‹πsø£+>±
e÷]ÿ ‡düTº
Væ≤+kÕ‘·àø£ ñ<ä´e÷ìï ñ<ä‘·+ #˚XÊ&ÉT.
>±+BÛJ düV‰ü j·T ìsêø£sD¡ ñ<ä´e÷ìï
ñ|üdü+Vü≤]+#·T≈£îHêïø£ <˚X¯+˝À Væ≤+<ä÷
eTTdæ+¢ \ eT<Û´ä ‘·˝‹… qÔ dü+|òTü s¡¸D\qT uÛ>Ñ ‘∑ Y
dæ+>¥ ø£fi≤flsê #·÷XÊ&ÉT. n|üŒ{Ï qT+&ç
eT‘êìï, eT‘· qeTàø±\qT dæ<ë∆+‘ê\qT
$eT]Ù+#·≥+ yÓTT<ä\Tô|{≤º&TÉ . $|üe¢ ø±s¡T\
dü«‘·+Á‘· ñ<ä´e÷ìøÏ eT‘·+ n&ÉT¶>√&É>±
ì\TdüT+Ô <äì Á>∑V≤æ +∫q uÛ>Ñ ‘∑ Y dæ+>¥ Ä ø£Då +
qT+&ç eT‘·$XÊ«kÕ\qT $&ÉHê&Ü&ÉT. ªªHÍ
»yêHé uÛ≤s¡‘Y düuÛÑμμ (uÛ≤s¡‘· j·TTe»q
dü+|òüT+) ˝À #˚sê&ÉT. 1928˝À ªªø°]Ô øÏkÕHé
bÕغμμ ø±s¡´<ä]Ù>±, ‘·s¡Tyê‘· n<Ûä´≈£åî&ç>±
|üì #˚kÕ&ÉT. uÛÑ>∑‘Y dæ+>¥ ªªVæ≤+<äTkÕúHé
k˛wü * dt º ]|ü _ ¢ ø ˘ bÕغ μ μ e´ekÕú | ü ø £
düuÛÑT´\T˝À ˇø£s¡T>± ñHêï&ÉT. á bÕغ˝À
|üì #˚d÷ü Ô düV‰ü $|üe¢ ø±s¡T\qT, nH˚ø£ eT+~
j·TTe≈£î\qT Äø£]¸+#ê&ÉT.
1928˝À uÛ≤s¡‘· <˚X¯+˝Àì es¡∆e÷q
sê»ø°j·T |ü]dæú‹ô|’ ìy˚~ø£qT ø√s¡T‘·÷
Á_{Ïwt Á|üuTÑÛ ‘·«+ ôde’ THé ø£$TwüHqé T y˚d+æ ~.
Ä ø£$TwüHé˝À ˇø£ÿs¡T ≈£L&Ü uÛ≤s¡rj·T
düuÛÑT´&ÉT ˝Òø£b˛e≥+‘√ <˚X¯+˝Àì nìï
sê»ø°j·T bÕغ\T Ä ø£$TwüHéqT ãVæ≤wüÿ
]+#êsTT. |òü*‘·+>± <˚X¯yê´|üÔ+>± ôd’eTHé
ø£$TwüHé >√u≤´ø˘ nH˚ ìHê<ë\T, ìs¡düq
Á|ü<äs¡Ùq\T yÓ\T¢yÓ‘êÔsTT. 30 nø√ºãsY
1928q Ä ø£$TwüHé ˝≤Vü≤√sYì dü+<ä]Ù+∫
q|ü&ÉT ôde’ THé ø£$TwüH≈é î£ e´‹πsø£+>± ˝≤˝≤
\»|ü‹sêjYT (|ü+C≤uŸ πødü]) Hêj·Tø£‘·«+
˝À nVæ≤+kÕj·TT‘· ìs¡düq ø±s¡´Áø£eT+
»]–+~. Ä ìs¡düqqT Á_{Ïwt b˛©düT\T
Væ ≤ +kÕj· T T‘· + >± e÷sêÃs¡ T . ˝≤˝≤
\»|ü‹sêjYT MT<ä n‘·´+‘· Á≈£Ls¡+>±
˝≤؃#Ûê]® #˚dæ #ê‹ MT<ä $|üØ‘·+>±
ø=≥º&É+‘√ rÁe+>± >±j·T|ü&çq Äj·Tq
‘·s¡Tyê‘· eTs¡DÏ+#ê&ÉT. á dü+|òüT≥qqT
ø£ fi ≤flsê #· ÷ dæ q uÛ Ñ > ∑ ‘ Y dæ + >¥ #· * +∫
b˛j·÷&ÉT. <Óã“≈£î <Óã“ m˝≤¬>H’ ê Á|ürø±s¡+
rs¡TÃø√yê\ì ìs¡ísTT+#·T≈£îHêï&ÉT. ˝≤˝≤
\»|ü‹sêjYT Vü≤‘·´≈£î ø±s¡DyÓTÆq b˛©dt
n~Ûø±] ªªkÕÿ{ŸμμqT m˝≤¬>H’ ê eT≥Tºô|{≤º\ì
$|ü¢eø±s¡T\T •e sêyéT, sêCŸ >∑Ts¡T, C…’
>√bÕ˝Ÿ, düTK<˚yé <∏ë|üsY\‘√ ø£*dæ |ü<∏äø£+
($T>∑‘ê 35e ù|J˝À)
2
e÷]ÿá
‡düTº dü+∫ø£˝À...
1. C≤rj·T $|ü¢eø±s¡T&ÉT uÛÑ>∑‘Y dæ+>¥
|æ_ #ê] ......2
eTDÏ|Pü sY e÷s¡Dø±+&É
2. mìïø£\ eTT+<äT eT‘·∫#·Tà πs|ü&Üìπø eTDÏ|Pü sY eTs√ >∑T»sê‘Y>± e÷]+~. 2002˝À >∑T»sê‘Y˝À e÷~]>±H˚ H˚&TÉ
@ø£s¡÷|ü bÂs¡düàè‹ (j·TTdædæ) Hê≥ø£+ áXÊq´ sêhyÓTqÆ eTDÏ|Pü sY˝À _C…|`æ ÄsYmdtmdt ˇø£ |ü<‹∆ä Á|üø±s¡+ Áb˛‘·‡Væ≤+∫q qs¡yT˚ <Û+ä ˝À
m+$mdt X¯s¡à............4 e+<ä˝≤~ eT+~ eTs¡D+Ï #ês¡T. y˚\ eT+~ >±j·÷\‘√ ÄdüT|üÁ‹bÕ˝…H’ ês¡T. nsTT<äT y˚\≈£î
3. ‘Ó\+>±D˝À Ç+&ÉT¢, Ç+&É¢düú˝≤\ ô|>’ ± Çfi¯ó¢ <ä>y∆∑ TÓ HÆ êsTT. <ë<ë|ü⁄ s¬ +&ÉT e+<ä\ Á>±e÷\T Ä–ïøÏ ÄVüQ‘·j÷· ´sTT. 60,000
eT+~ X¯sD ¡ ≤s¡T\∆ T>± e÷sês¡T. øπ +Á<ä+˝À _C…|æ Á|ü<ëÛ q eT+Á‹ qπs+Á<ä yÓ÷&û, eTDÏ|Pü sY˝À
b˛sê≥+
mdt Ms¡j·T´ ...........11
_C…|æ eTTK´eT+Á‹ ;πsHé dæ+>¥\ &ÉãT*+õHé düsêÿs¡T Vü≤j·÷+˝À eT÷&ÉT e÷kÕ\T>±
eTDÏ|Pü sY –]»qT\ô|’ <ë&ÉT\‘√q÷, C≤‹ Vü≤qqq+‘√q÷ sêeD ø±wü+º >± e÷]+~.
4. eT‘· e´edüú\˝À |ü]D≤e÷\T –]»q ≈£îø° Ä&É|&ü TÉ #·T\qT b˛©düT\ düeTø£+å ˝ÀH˚ eT‘√Hêà<äT\T q>∑ï+>± }πs–+∫,
m+$mdt X¯s¡à........14 n‘ê´#ês¡+ >±$+∫ Vü≤‘·´ #˚dqæ ô|X’ Ê∫ø£ |òTü ≥q, Ç+ø± nH˚ø£ eT+~ Ä&É|&ü TÉ #·T\ e÷q
5. nyÓT]ø± dü+düú\ ˝≤uÛ≤\ ø√düy˚T ôd’ìø£ ÁbÕD≤\T Vü≤]+∫q Á≈£Ls¡‘·«+ M&çjÓ÷\ <ë«sê yÓ’s¡˝Ÿ nsTT j·÷e‘Y uÛ ≤s¡‘· <˚XÊìï
ˇ|üŒ+<ë\T s¡|òüTT...........18 ~Á>∑“e¤ T≈£î, ÄÁ>∑V‰ü ìøÏ >∑T]#˚XÊsTT. eT÷&ÉT e÷kÕ\T>± Ç≥Te+{Ï |òTü ≥q\T »s¡T>∑T‘·THêï,
6. e÷sYÿ‡ <äèwæº˝À |üsêsTTø£s¡D eT+≥˝À¢ eTDÏ|Pü sY ‘·>\∑ ã&ÉT‘·THêï #·*+#·ì Á|ü<ëÛ q eT+Á‹ qπs+Á<ä yÓ÷&û, Á|üC≤Á>∑V≤ü +
yÓ’ sêeTT...........21 ø£≥\º T ‘Ó+#·T≈£î+≥Tqï<äì Á>∑V≤æ +∫, ‘ê|”>± bÕs¡y¢ TÓ +≥T e<ä› MT&ç j÷· ‘√ e÷{≤¢&TÉ ‘·÷
7. Äs¡T´\ uÛ≤s¡rj·T eT÷˝≤\ô|’ ªu≤<Ûμä e´øÏÔ #˚XÊs¡T. ø±˙ bÕs¡y¢ TÓ +≥T ˝À|ü\ á <ës¡TD+ >∑T]+∫ #·]Ã+#·&ÜìøÏ yÓ÷&ûøÏ
Ä<Ûësê\T ˝Òe⁄ H√s¡T sêe&É+ ˝Ò<Tä .
C≤|òüsY Vü≤;uŸ ......23 Á|üXÊ+‘·‘≈· î£ e÷s¡Tù|s¬ q’ eTDÏ|Pü sY˝À _C…|`æ ÄsYmdtmdt Á|ü»\ eT<Û´ä ˇø£ |ü<‹∆ä
8. Væ≤+<äT‘·«, ø±s=Œπs{Ÿ X¯≈£îÔ\T m>∑<√dæq Á|üø±s¡+ eT‘· $<Û̊«cÕ\T s¬ #·Ã>={Ï+º ~. yÓTC≤]{° yÓTrÆ Á|ü»\≈£L, yÓTHÆ ê]{°˝q’… ≈£îø°\≈£L
eTDÏ|üPsY eT+≥\T eT<Û´ä C≤‘·T\ yÓs’ +¡ düèwæ+º ∫+~. ìC≤ìøÏ eTDÏ|Pü sY |òTü ≥q\ yÓqTø£ eT‘√Hêà<ä, ø±s=Œπs{Ÿ
m ø√{Ϭs&ç¶......26 X¯≈î£ \Ô T s¬ +{Ï Á|üyT˚ j·T+ ñ+~. nø£ÿ&ç |üs«¡ ‘ê˝À¢ $\TyÓq’ Kì» dü+|ü<qä T ø±CÒj÷· \ì
8. |ü•Ãe÷dæj·÷˝À |ü≥Tºø√˝ÀŒ‘·Tqï ø±s=Œπs{Ÿ X¯≈î£ \Ô T Á|üjT· ‘êï\T Äs¡+_Û+#·&+É ‘√H˚ yê]øÏ nqT≈£L\+>± ≈£îø°\qT |üs«¡ ‘· ÁbÕ+‘ê\
ÇkÕ¢$Tø˘ rÁeyê<ä+ qT+&ç ‘·]y˚Tdæ, ø±s=Œπs≥¢≈î£ n≥M ÁbÕ+‘ê\T n|üŒ–+#·&ÜìøÏ _C…|æ Á|üuTÑÛ ‘·«+ #·s´¡ \T
‘·MTCŸ nVü≤à<é......29 ÁbÕs¡+_Û+∫+~. sê»ø°jT· +>±, Ä]úø+£ >± ÁbÕã\´+ >∑\ yÓTrÆ \qT –]»qT\T>± >∑T]Ô+#˚
dü+bÕ<ä≈£î&ÉT : Á|üjT· ‘êï\T Ç+<äT˝À uÛ≤>∑yT˚ . á Á|üjT· ‘êï\qT HÓsy¡ s˚ á &É+ ø√dü+ ÄsYmdtmdt k˛wü˝Ÿ
mdt.yÓ+ø£Á{≤e⁄ MT&çj÷· qT ô|<ä› m‘·TqÔ ñ|üj÷Ó –+#·T≈£îì ≈£îø°\≈£î e´‹πsø£+>± $wü Á|ü#ês¡+ >±$+∫+~.
≈£îø°\T ø=¬øH’ é ô|+|üø+£ <ës¡T\T, Á&É>‡¥ düs|¡ süò ê <ës¡T\˙, yês¡T e÷´HêàsY qT+&ç eTDÏ|Pü sY˝ÀøÏ
dü+bÕ<äø£ es¡Z+ : nÁø£eT+>± Á|üy•˚ +∫q yês¡˙ Á|ü#ês¡+ #˚d+æ ~. yÓTsTTr˝À¢ Væ≤+<ä÷‘·« ñHêà<ëìï s¬ #·Ã>={Ϻ
bÕ≥÷s¡T sêeTj·T´ yÓTC≤]{° Á¬ød’ eÔü ⁄\T>± ñqï ≈£îø°\T, Hê>±\ô|ø’ Ï m>∑<√dæ+~. yês¡T b˛©dt ùdwº qü ô¢ |’ ã&ç
_.$.sê|òTü e⁄\T Äj·TT<Ûë\T <√#·T≈£îqï|üŒ{Ïø° eTDÏ|Pü sY Á|üuTÑÛ ‘·«+ #·÷d” #·÷&Éq ≥T¢ e~*ô|{Ï+º ~. <ë+‘√
‘·$TàH˚ì Ms¡uÛÑÁ<ä+ ÄsYmdtmdt eT‘√Hêà<ä+ ‘·\ø¬ øÏÿq <äT+&É>T∑ \T ≈£îø°\ô|’ ô|<ä› m‘·TqÔ <ë&ÉT\≈£î bÕ\Œ&ܶsT¡ .
mdt.Ms¡j·T´ #·]Ã\qT ‘·>T∑ \u…{≤ºsT¡ . yê{Ï˝À yÓTsTTr\≈£î #Ó+~q e+<ä˝≤~ #·]Ã\T ≈£L&Ü ñ+&É&+É
‘Ó\ø£|ü*¢ s¡$ $X‚wü+.
eTDÏ|Pü sY eT+≥˝À¢ ‘·>\∑ ã&ÉT‘·T+fÒ Á|ü<ëÛ ì yÓ÷&û ø£˙dü+ n≥Ty˚|ü⁄ #·÷&É˝<Ò Tä .
uÛ≤s¡‘· ø£eT÷´ìdüTº bÕغ (e÷]ÿ‡düTº) eT÷&ÉT e÷kÕ˝À¢ ˇø£ÿ Á|üø≥ £ q ≈£L&Ü #˚jT· ˝Ò<Tä . ô|>’ ± $<˚XÊ˝À¢ |ü s´¡ ≥q\T »]bÕs¡T.
Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ sêh ø£$T{° ‘·s¡|òü⁄q sêqTqï mìïø£\qT <äèwæ˝º À ô|≥Tº≈î£ ì <˚X+¯ ˝Àì |ü\T sêÁcÕº˝À¢ yÓ÷&û Á|ü#ês¡ j·÷Á‘·˝À¢
Á|ü#·Ts¡D ø£s¡Ô, eTTÁ<ë|ü≈£î&ÉT: _.$.sê|òüTe⁄\T bÕ˝§ZHêïs¡T. ø±˙ >∑‘· ø=~› s√E\T>± Á|ü‹|üø±å \˙ï @ø£ ø£+sƒ+¡ ‘√ ø√s¡T‘·THêï Äj·Tq
dü+bÕ<ä≈£î&ÉT : mdt.yÓ+ø£Á{≤e⁄ bÕs¡y¢ TÓ +≥T˝À e÷Á‘·+ á |òTü Àsêìï >∑T]+∫ H√s¡T $|üŒ&É+ ˝Ò<Tä . ∫e]øÏ á #·sà¡ + eT+<ä+
bò˛Hé: m&ç≥sY : 94900 99333 Á|ü<ëÛ ì#˚‘· e÷{≤¢&+ç #·&ÜìøÏ Á|ü‹|üø±å \T bÕs¡y¢ TÓ +≥T˝À n$XÊ«dü rsêàq+ u≤≥ m+#·Tø√e\dæ
eTTÁ<äD: Á|üC≤X¯øÏÔ Á|æ+≥sY‡ n+&é |ü_¢wüsY‡ Áô|’. e∫Ã+~. <˚X+¯ ˝Àì Á|ü<ëÛ q Á|ü‹|üøå£ bÕغ\˙ï n$XÊ« rsêàHêìøÏ eT<䛋e«&É+ <ë«sê
*., 14`12`19, ø£èwüqí >∑s,Y ‘ê&˚|*ü (¢ eT), eTDÏ|Pü sY |òTü ≥q\ô|’ ‘·eT ìs¡dqü ‘Ó*j·TCÒjT· &ÜìøÏ |üPqT≈£î+fÒ Ä+Á<Ûä Á|ü<X˚ Ÿ˝Àì s¬ +&ÉT
>∑T+≥÷s¡T(õ) Á|ü<ëÛ q sê»ø°jT· bÕغ\sTTq yÓd’ |” ,æ ‘Ó\T>∑T <˚X+¯ rsêàHêìï e´‹πsøÏ+#·&+É dæ>T∑ #Z ≥ ˚ T,
y˚TH˚»sY: ¬ø.Vü≤]øÏc˛sY: 94900 99422
email:venkataraosankarapu@gmail.com ‘Ó\T>∑T yê]øÏ nee÷q+. ˝ÖøÏø,£ Á|üC≤‘·+Á‘· yê<äT\+‘ê á |òTü Àsêìï eTTø£Ô ø£+sƒ+¡ ‘√
email:marxistap@gmail.com K+&ç+#ê*, eTDÏ|Pü sY Væ≤+dü Äπ>es¡≈î£ , u≤~‘·T\≈£î Hê´j·T+ »]π>es¡≈î£ øπ +Á<ä+ô|’ ˇ‹Ô&ç
visit cpi(m) site at : cpim.org ‘˚yê*.
3 Ä>∑düTº ` 2023
 á e÷dü+ eTTU≤´+X¯+
mìïø£\ eTT+<äT
eT‘·∫#·TÃ πs|ü&Üìπø
@ø£s¡÷|ü bÂs¡düàè‹
(j·TTdædæ) Hê≥ø£+
m+.$.mdt.X¯sà¡ #
(@ø£s÷¡ |ü bÂs¡dàü è‹` j·TTdædæ ô|’ Ç{°e\ $»j·Tyê&É˝À »]–q
düu˝ÑÛ À dæ|◊æ (m+) e÷J ø±s¡´<ä]Ùes¡Z düuTÑÛ ´\T, Á|üC≤X¯øÔÏ e÷J dü+bÕ<ä≈î£ \T
m+$mdt X¯s¡à #˚dæq Á|üdü+>∑ bÕsƒêìï e÷]ÿ‡düTº bÕsƒ¡≈£î\≈£î
n+~düTHÔ êï+.... dü+bÕ<ä≈î£ &ÉT)
ñeTà&ç bÂs¡düàè‹ nì eTq+ n+≥T
Hêï+. Ç+^¢wüß˝À Bìì j·T÷ìbòÕyéT dæ$˝Ÿ
ø√&é j·T÷dædæ nì yê&ÉT‘·THêï+. Bìì
‘Ó\T>∑T˝À ns¡ú+ e#˚Ã˝≤ #ÓbÕŒ\+fÒ ñeTà&ç
ø±<äT. ñeTà&ç n+fÒ ˇø£ bÕõ{Ïyé ns¡ú+>±
edüT+Ô ~. ñeTà&ç>± n+fÒ n+<äs÷¡ nqTø=ì
ˇ|üø=ì #˚dæ+<äì. j·T÷ìbòÕs¡yéT n+fÒ
@ø£s¡÷|ü bÂs¡düàè‹ nì <ëìøÏ dü¬s’q
nqTyê<ä+. eTq+ Á|üdüTÔ‘·+ ns¡ú+ #˚düTø√
yê*‡+~ ≈£L&Ü Ç<˚. @ø£s¡÷|ü‘· ø±yê˝≤,
düe÷q‘·«+ ø±yê˝≤ nì _C…|æ Á|üuÛÑT‘ê«ìï
düyê˝Ÿ #˚j·÷*‡q n+X¯+. ndü\T düe÷q
‘·«+ ˝Ò≈£î+&Ü @ø£s¡÷|ü‘· m˝≤ edüTÔ+~?
ndü\T á bÂs¡düàè‹ n+fÒ @+{Ï?
düàè‹ n+fÒ #·≥º+. nH˚ø£ #·{≤º\T ø£*|æ
>∑T~>∑T∫Ñ˚ n~ ø√&é. Hê\T>∑T ˝ÒãsY ø√&é\T
yÓ÷&û rdüTø=#êÃs¡T. n+fÒ n|üŒ{Ï es¡≈£L
ñqï≥Te+{Ï bÕ‹ø√, eTTô|’ŒjÓ÷ ø±]à≈£ø£
#·{≤º\ìï+{Ï˙ Hê\T>∑T uÛ≤>±\T>± $&ÉBdæ.
yê{Ïì >∑T~>∑T∫à Hê\T>∑T ø√&é\T ô|{Ϻ
<ëì˝À yêfi¯ófl ø±yê\qT≈£îqï e÷s¡TŒ\T #˚sT¡ Œ
*ï #˚dæ n~ neT\T »s¡|ü ÁbÕs¡+_ÛdTü HÔ êïs¡T.
n˝≤ ∫qï∫qï #·{≤º\ìï ø£*|æ >∑T~>∑T∫Ñ˚
ˇø£ ø√&é ne⁄‘·T+~. Ç|ü&ÉT eTq<˚X¯+˝À
ÁøÏ$Tq˝Ÿ Áb˛d”»sY ø√&é ñ+~. dæ$˝Ÿ
Ä>∑düTº ` 2023
Áb˛d”»sY ø√&é ñ+~. ÁøÏ$Tq˝Ÿ Áb˛dæ»sY ø√&é
<˚X+¯ yÓTT‘êÔìøÏ ñeTà&ç>±H˚ e]ÔdTü +Ô ~. ø=ìï
∫qï∫qï $TqVü‰sTT+|ü⁄\T Á|ü‹ #·{≤ºìø°
ñ+{≤sTT. dæÄsY|dæ `æ ÁøÏ$Tq˝Ÿ Áb˛d”»sY ø√&é
n+fÒ H˚s¡düàè‹ n+fÒ H˚sê\T #˚ùdyê{ÏøÏ
dü+ã+~Û+∫q #·{≤º\T, Ç~ <˚X¯+ yÓTT‘·Ô+
MT<ä n+<ä]ø° e]ÔdüTÔ+~. yêfi¯fl ≈£î\+,
eT‘·+, ÁbÕ+‘·+, M{Ï‘√ ì$T‘·Ô+ ˝Ò≈£î+&Ü
H˚s¡+ øÏ+<ä |ü]>∑DÏ+#·ã&˚e˙ï ≈£L&Ü á
ÁøÏ$Tq˝Ÿ Ábıd”»sY ø√&é øÏ+<ä ekÕÔsTT. ˇø£&TÉ
Ç+ø=ø£&çì ø={≤º&ÉqTø√+&ç, ˝Ò<ë <ë&ç
#˚XÊ&ÉqTø√+&ç n~ H˚s¡+ ne⁄‘·T+~. Ä
ø={Ïqº yê&ÉT ‘·qTï\T ‹qïyê&ÉT, yêfi¯fl eT‘ê\T
@yÓH’ ê, ÁbÕ+‘ê\T @yÓH’ ê @<ÓH’ êdüsπ ø=≥º&+É
H˚s¡+ nì dæÄsY|ædæ #ÓãT‘·T+~. nø£ÿ&É
eT‘·+, ≈£î\+, ej·TdüT‡ n˝≤π> Ád”,Ô |ü⁄s¡Twüß\T
nH˚ uÒ<Ûä+ ˝Ò≈£î+&Ü n+~]ø° ÁøÏ$Tq˝Ÿ
Ábıd”»sY ø√&é e]ÔdüTÔ+~.
dæ$˝Ÿ Ábıd”»sY ø√&é
Çø£ dæ$˝Ÿ Ábıd”»sY ø√&é n+fÒ H˚s+¡ >±
|ü ] >∑ D Ï + #· ã &É q ≥Te+{Ï $yê<ë\T
ñ+{≤sTT. ÄdæÔ ‘·>T∑ e⁄\T, uÛ÷Ñ $T $yê<ë\T,
yê´bÕs¡+˝À uÛ≤kÕ«eTT\ eT<Ûä´ >=&Ée\T,
ø±+Á{≤≈£îº\≈£î dü+ã+~Û+∫q $yê<ë\T
e+{Ï$ dæ$˝Ÿ πødüT\T n+{≤s¡T. n+fÒ Ç~
e´≈£îÔ\ eT<Ûä´ ‘·>∑Te⁄\T. ÁøÏ$Tq˝Ÿ Ábıd”»sY
e÷]ÿ ‡düTº
s¡#·sTT‘· Á|üC≤X¯øÏÔ e÷J dü+bÕ<ä≈£î\T
ø√&é n+fÒ Á|üuTÑÛ ‘ê«ìø° Á|ü»\øÏ eT<Û´ä ‘·>T∑ e⁄.
qTe⁄« ˇø£ Vü≤‘·´ #˚ùdÔ Ä Vü≤‘·´ì Á¬ø’yéT øÏ+<ä
|ü]>∑DkÏ ÕÔsT¡ . n+fÒ Á|üuTÑÛ ‘ê«ìøÏ e´‹πsø£+>±
H˚s¡+ #˚dæq≥Tº ˝…ø£ÿ. Vü≤‘·´ #˚dæq yê&ç MT<ä
b˛©düT˝Ò øπ düT ô|&É‘ês¡T. b˛©düT\ ‘·s|¡ ⁄üò q,
Á|üuÛÑT‘·«+ ‘·s¡|òü⁄q |ü_¢ø˘ Ábıdæ≈£L´≥sY yê~
kÕÔ&ÉT. H˚s¡+ ns√|æ+#·ã&çq yê&ç ‘·s¡|ü⁄q
&çô|òHé‡ ˝≤j·TsY yê~kÕÔ&ÉT. dæ$˝Ÿ $yê<ë˝À¢
á |ü<‹∆ä ñ+&É<Tä . dæ$˝Ÿ øπ düT\˝À Çs¡T|üø±å \
˝≤j·TsY˝¢Ò ñ+{≤s¡T. yêfi¯fl yê<äqyêfi¯ófl, Mfi¯fl
yê<äq Mfi¯ófl #˚kÕÔs¡T. nø£ÿ&É Á|üuÛÑT‘·«+ bÕÁ‘·
@MT ñ+&É<äT. ˇø£y˚fi¯ Á|üuÛÑT‘·«+ô|’ @<Ó’Hê
dæ$˝Ÿ πødüT y˚ùdÔ Á|üuÛÑT‘·«+ ˇø£ bÕغ ,πødüT
y˚dæq yê&ÉT ˇø£ bÕغ ne⁄‘ês¡T. Ç<ä›s¡T
düe÷q ¨<ë˝ÀH˚ ñ+{≤s¡T. Ç|ü{Ï es¡≈L£
@ø£s÷¡ |üyTÓ qÆ bÂs¡dàü è‹ n+fÒ dæ$˝Ÿ #·{≤º\T
@$T ˝ÒeH˚~ ø±<äT. ÄdüTÔ\≈£î dü+ã+~Û+∫,
yê´bÕsê\≈£î dü+ã+~Û+∫, ø±+Á{≤≈£îº\≈£î
dü+ã+~Û+∫ ˝≤yê <˚M\T n|ü\T, rs¡TÃø√
&ÜìøÏ ≈£L&Ü <˚X¯+ n+‘·{≤ ˇø£fÒ #·{≤º\T
HêïsTT.
Ç|üŒ{Ï es¡≈£L <˚X¯+ yÓTT‘·Ô+ MT<ä ˇø£
#·≥+º ˝Òq≥Tº s¡øs£ ø¡ ±\ #·{≤º\T ñqï≥Tº yÓ÷&û
Á|üuTÑÛ ‘·«+ #·sá ô|&ÉT‘·Tqï~. á <˚X+¯ n+‘ê
n˝≤ me]øÏ ‘√∫q≥Tº yês¡T ñ+fÒ á <˚X¯+
@yÓTÆb˛‘·T+<äì yÓ÷&û >±s¡T yêb˛‘·THêï&ÉT.
ø±ì Ç|üŒ{ÏøÏ ‘=+u…’ XÊ‘·+ #·{≤º\T ˇø£fÒ
ñHêïsTT. <˚Xe¯ T+‘ê ˇø£ÿ{Ï>± ˝Òì$ ≈£î≥T+ã
#·{≤º\T. n+<äT˝À Á|ü<Ûëq+>± Hê\T>∑T
uÛ≤>±\T ekÕÔsTT.
n$ 1. $yêVü≤+, 2. $&Ü≈£î\T, 3.
<ä‘·Ô‘·, 4.yês¡dü‘·«+. ÄdæÔøÏ mes¡T yês¡düT\T
á Hê\T>∑T Á|ü<ÛëqyÓTÆq n+XÊ\T. ≈£î≥T+ã
#· { ≤º \ T y˚ π s «s¡ T #· { ≤º \ T>± ñHêïsTT.
4
 e÷]ÿ ‡düTº
m+<äTø£+fÒ, ≈£î≥T+ãeTT ô|[fl, <ä‘‘Ô· ,· ‘·sê«‘·
yês¡dü‘·«+ Ç˝≤ n+XÊ\˙ï eT‘· $XÊ«
kÕ\‘√ eTT&ç|ü&ç ñHêïsTT. <˚X¯+˝À nH˚ø£
eT‘ê\T ñHêïsTT. Äj·÷ eT‘· $XÊ«kÕ\≈£î
nqT>∑TD+>± yêfi¯ófl ô|[flfi¯ófl #˚düTø=H˚
≥|ü&ÉT, ≈£î≥T+u≤\T q&çù|≥|ü&ÉT, Ä#ês¡
e´eVü‰sê\T bÕ{Ï+#˚≥|ü&ÉT, n+<ä]ø°
ˇø£fÒ #·≥º+ ñ+&É&É+ kÕ<Ûä´+ ø±<äT. n+<äT
ø£ì eTq+ <ëìï yÓ+≥H˚ kÕ~Û+#·˝Ò+ nì
sêC≤´+>∑ düuÛÑ˝À n_ÛÁbÕj·T|ü&ܶs¡T. ø±ã{Ϻ,
$yêVü≤+, <ä‘·Ô‘·T, yês¡dü‘·«+, $&Ü≈£î\T á
Hê\T–+{ÏøÏ dü+ã+~Û+∫ ñqï≥Te+{Ï
n+XÊ\ MT<ä yÓ+≥H˚ eTq+ <˚X¯eT+‘·{≤
nìï eT‘ê\ yêfi¯flø°, nìï ÁbÕ+‘ê\ yêfi¯flø°
ˇø£fÒ s¡T<ä›≈£î+&Ü Áø£eT+>± <ëìï ˇø£‘ê{Ï
MT~øÏ rdüT≈£îe#˚Ã+<äT≈£î yÓT*¢>± Á|üj·T‘·ï+
#˚j÷· *‡ ñ+≥T+~. ø=ìï |ü<‘∆ä T· \qT eT‘·+
|ü]~Û˝À+∫ ãj·T≥≈£î rdüT≈£îe∫à yê{Ïì
C≤Á>∑‘·Ô>± ñeTà&ç #·{≤º\T>± #˚j·÷\ì
sêC≤´+>∑ ìsêà‘·\T nqT≈£îHêïs¡T.
Ä<˚X¯ dü÷Á‘·+ e÷Á‘·y˚T
n+<ä T ø£ H ˚ @ø£ s ¡ ÷ |ü bÂs¡ d ü è à‹ ì
sêC≤´+>∑+˝Àì Ä<˚X¯ dü÷Á‘ê\˝À uÛ≤>∑+>±
#˚ X Ês¡ T . Ä<˚ X ¯ dü ÷ Á‘ê\T n+fÒ ,
sêC≤´+>∑+˝À Á|üuÛÑT‘ê«\T á \øå±´\T
kÕ~Û + #ê\ì sêC≤´+>∑ + n<˚ • +∫+~.
n+<äTø√dü+ ø=ìï \øå±´\T ô|{Ϻ+~. n$
n+<ä]ø° #·<äTe⁄, ñbÕ~Û, ù|<ä, <Ûäìø£ eT<Ûä´
‘ês¡‘·e÷´\ ‘·–Z+|ü⁄, kÕe÷õø£ Hê´j·÷ìï
kÕ<Ûäq, ÁbÕ+‘ê\ eT<Ûä´ ndüe÷q‘·\T
‘·–+Z #·&+É , Ád”,Ô |ü⁄s¡Twüß\ eT<Û´ä ôV≤#·TÃ ‘·>T∑ \Z T
˝Ò≈£î+&Ü #˚j·T&É+, eT<ä´bÕHêìï ìùw~Û+#·
&É+ e¬>’sê. Ç≥Te+{Ï Ä<˚X¯ dü÷Á‘ê\˝À
yÓ+≥H˚ neT\T #˚j·T´˝Òì yê{Ïì Áø£eT+>±
n+<ä]˙ ø£\T|ü⁄ø=+≥÷ n+<ä]ï ˇ|æŒdü÷Ô
neT\T #˚ j · ÷ *. ≈£ î ≥T+ã #· { ≤º \ ≈£ î
dü+ã+~Û+∫ ≈£L&Ü #·{≤º\T rdüT≈£îsêyê\ì
sêC≤´+>∑+ #Ó|æŒ+~. n+<äTø£H˚ sêC≤´+>∑
ì|ü⁄DT\T á ≈£î≥T+ã #·{≤º\qT πø+Á<ä,
sêÁcÕº\≈£î dü+ã+~Û+∫q ñeTà&ç C≤_‘ê˝À
#˚sêÃs¡T. πø+Á<ëìøÏ, sêÁcÕºìøÏ Ç<ä›]ø°
n~Ûø±s¡+ ñ+&˚≥≥Tº Ç˝≤ #˚sêÃs¡T. Äj·÷
sêÁcÕº\TÄj·÷ ÁbÕ+‘ê\≈£î dü+ã+~Û+∫
Á|ü‘˚´ø£yÓTÆq #·{≤º\T ø±yê* nqT≈£îqï|ü&ÉT
#˚düTø√e#·TÃ. ø±ã{Ϻ @ø£s¡÷|ü bÂs¡düàè‹ì
yÓ+≥H˚ kÕ~Û+#ê\ì ◊<˚fiÀfl |ü<fi˚ Àfl ˝øå±´\T
ô|≥º˝Ò<äT. <˚X¯+˝À nH˚ø£yÓTÆq C≤‘·T\T,
eT‘ê\T, ≈£î˝≤\T, Ä#êsê\T, kÕ+Á|ü<ë
j·÷\T ñHêïsTT. nH˚ø£ kÕúsTT\˝À n_Ûeè~∆
5 Ä>∑düTº ` 2023
eT‘·∫#·TÃ πs|ü&Üìπø j·TTdædæ Hê≥ø£+
ªª Væ≤+<äTe⁄˝À¢ ≈£L&Ü #ê˝≤ ‘˚&Ü\T ñHêïsTT. ˇø£ bÁ Õ+‘·+
˝Àì ≈£î≥T+ã #·≥º+ Ç+ø√ ÁbÕ+‘·+˝À ˝Ò<äT. nìï+{Ï˝Àq÷
ÁbÕ+rj·T ôV≤#·Tà ‘·>∑TZ\T #ê˝≤ ñHêïsTT. ø±ã{Ϻ Væ≤+<ä÷
ñeTà&ç #·≥+º >± Væ≤+<ä÷ ø√&é _\T¢ rdüT≈£î sêyê\ì n+uÒ<ÿä sY
Á|üj·T‹ï+#ês¡T. <ëì˝À uÛ≤>∑+>±H˚ $yêVü≤+ ej·TdüT‡qT
ø=~›>± |ô +#· &É+, es¡ø{£ ≤ïìï ìùw~Û+#·&+É , n+≥sêì ‘·Hêìï
ìùw~Û+#·&É+ Ç˝≤ ø=ìï nuÛÑT´<äj·T Ä˝À#·q\‘√ _\T¢
rdüT≈£îeùdÔ bÕs¡¢yÓT+{Ÿ <ëìì z&ç+∫+~.
ªª
˝À n+‘·sê\T ñHêïsTT. Ç˝≤+{Ï dæú‹˝À e#êÃ&ÉT. Væ≤+<äTe⁄\≈£î dü+ã+~Û+∫q á
Áø£eT+>± n+<ä]ï ˇ|æŒ+∫ ñeTà&ç #·{º+ Hê\T>∑T #·{≤º˝Ò ø±≈£î+&Ü ªôdŒwü˝Ÿ e÷´πsõ
rdüT≈£îsêyê* nqï<˚ Äs√E sêC≤´+>∑+ j·÷ø˘ºμ (Á|ü‘˚´ø£ $yêVü≤ #·≥º+) nH˚<ëìï
sêdæq yêfi¯¢ n_ÛÁbÕj·T+. ≈£L&Ü rdüT≈£îe#êÃs¡T. Á_{Ïwüß yêfi¯fl f…Æ+˝À
nsTT‘˚ n˝≤>∑ n+<ä Ø ï ˇ|æ Œ +#˚ 1873˝ÀH˚ ôdŒwü˝Ÿ e÷´πsõ j·÷ø˘º ˇø£{Ï
Áø£eT+˝À eTq+ ˇø£ n&ÉT¬>’Hê eTT+<äT≈£î ñ+&˚~. Ä ‘·s¡Tyê‘· 1954˝À á ôdŒwü˝Ÿ
y˚<ë›eTì n+uÒ<ÿä sY ÄHê&ÉT Á|ü‹bÕ~+#ês¡T. e÷´πsCŸ #·{≤ºìï rdüT≈£îe#êÃs¡T. ‘·sê«‘· <ëìøÏ
HÓÁVüA, n+uÒ<äÿsY yÓTT‘·Ô+ nìï eT‘ê\≈£î n|ü&É|ü&É÷ dües¡D\T ≈£L&Ü #˚dü÷Ô
dü+ã+~Û+∫ ñeTà&ç #·{≤º\T #˚jT· ≥+ Ç|ü&˚ e#êÃs¡T. n+<äTe\¢ yÓTT‘·Ô+ Væ≤+<äTe⁄\≈£î
≈£î<äs¡<äT ø±ã{Ϻ ø£˙dü+ Væ≤+<äTe⁄\≈£î e]Ô+#˚ ◊<äT #ê{≤º\T Á|üdüTÔ‘·+ ñHêïsTT.
dü + ã+~Û + ∫ ˇø£ & É T >∑ T eTT+<ä T ≈£ î n˝≤π> eTTdæ+¢ |üs‡¡ q˝Ÿ ˝≤ 1937˝À #˚d+æ ~
y˚j·÷\qT≈£îHêïs¡T. Væ≤+<äTe⁄˝À¢ ≈£L&Ü n<˚ ø=qkÕ>∑T‘√+~. eTTdæ¢+\øÏ y˚πs #·≥º+,
#ê˝≤ ‘˚&Ü\T ñHêïsTT. ˇø£ ÁbÕ+‘·+˝Àì bÕØÙ\øÏ y˚sπ #·≥+º , >√yê˝À ˇø£ Á|ü‘´˚ ø£yTÓ qÆ
≈£î≥T+ã #·≥º+ Ç+ø√ ÁbÕ+‘·+˝À ˝Ò<äT. bÂs¡ d ü à è‹ ñ+~. n˝≤π > bÕ+&ç # ˚ à ]˝À
nìï+{Ï˝Àq÷ ÁbÕ+rj·T ‘˚&Ü\T ôV≤#·Tà Ç+ø=ø£{Ï ñ+~. >√yê, &Éj·T÷´, &ÜeTHé,
‘·>∑TZ\T #ê˝≤ ñHêïsTT. ø±ã{Ϻ Væ≤+<ä÷ b˛s¡TÃ>∑˝Ÿ yêfi¯fl bÕ\q˝À 1958`59˝À
ñeTà&ç #·≥º+>± Væ≤+<ä÷ ø√&é _\T¢ rdüT≈£î $eTTøÏÔ nj·÷´sTT ø±ã{Ϻ yêfi¯fløÏ y˚sπ #·{≤º\T
sêyê\ì n+uÒ<ÿä sY Á|üjT· ‹ï+#ês¡T. <ëì˝À ñHêïsTT. ás√E >√yê˝À neT\T˝À ñqï
uÛ≤>∑+>±H˚ $yêVü≤+ ej·TdüT‡qT ø=~›>± #·≥º+ b˛s¡TÃ>∑˝Ÿ <˚X¯+˝À 1867˝À #˚dæ+~.
ô|+#· &É+, es¡ø£{≤ïìï ìùw~Û+#·&É+, bÕ&ç+#˚Ã]˝À Áô|ò+∫ yêfi¯ófl 1804˝À #˚dæq
n+≥sêì‘·Hêìï ìùw~Û+#·&É+ Ç˝≤ ø=ìï #·≥º+ neT\T˝À ñ+~. –]»q ÁbÕ+‘ê˝À¢
nuÛÑT´<äj·T Ä˝À#·q\‘√ _\T¢ rdüT≈£îeùdÔ á #·{≤º\ìï+{ÏøÏ $TqVü‰sTT+|ü⁄ ñ+~.
bÕs¡¢yÓT+{Ÿ <ëìì z&ç+∫+~. Äs√Eqï ◊<äe ôw&É÷´˝Ÿ, Äs¡e ôw&É÷´˝Ÿ ÁbÕ+‘ê\˝À
düHê‘·q yê<äT\T, uÛÑ÷kÕ«eT´ X¯≈£îÔ\T, á #·{≤º\øÏ $TqVü‰sTT+|ü⁄ ñ+~. Äs¡e
ÄÁ>∑≈£î˝≤\ Ä~Û|ü‘·´+ Çeìï ø£*dæ <ëìï ôw&É÷´˝ŸøÏ n+fÒ áXÊq´ ÁbÕ+‘· sêÁcÕº\≈£î
z&ç+#êsTT. <ë+‘√ eTqkÕú|+ü #Ó+~ n+uÒ m≈£îÿe $TqVü‰sTT+|ü⁄ ñ+~. Ç˝≤ #ê˝≤
<äÿsY ãj·T≥øÏ e#˚ÃXÊ&ÉT. 1952 kÕ<Ûës¡D ‘˚&Ü\T ñHêïsTT. n+‘˚ ø±<äT á #·{≤º\˝À
mìïø£˝À¢ ø±+Á¬>dt ¬>*ùdÔ Væ≤+<ä÷ düe÷C≤ ˇø£ ÁbÕ+‘·+˝À e]Ô+#˚$ Ç+ø√ ÁbÕ+‘·+˝À
ìï ø±düÔ dü+düÿ]+∫, n_Ûeè~∆ ~X¯>± ø=ìï e]Ô+#·e⁄. ñ<ëVü≤s¡DøÏ eTTdæ¢+ |üs¡‡q˝Ÿ
#·{≤º\T #˚kÕÔeTì HÓÁVüA Vü‰MT Ç#êÃ&ÉT. ˝≤˝À ñqï~ ø±oàsY ÁbÕ+‘·+˝À e]Ô+#·e⁄,
nH˚ø£ s¡ø±\ |üs¡‡q˝Ÿ #·{≤º\T yêfi¯fløÏ y˚πs #·{≤º\T ñHêïsTT. wæj·÷\øÏ
Ä Vü‰MT |òü*‘·+>± ˇø£ Væ≤+<ä÷ ø√&é e]Ô+#˚ #·{≤º\T düTìï\≈£î e]Ô+#·e⁄. Ç˝≤
_\T¢ ø±≈£î+&Ü 4 _\T¢\T rdüT≈£îe#êÃs¡T. #ê˝≤ ‘˚&Ü\T ñHêïsTT.
1. Væ≤+<ä÷ $yêVü≤ #·≥º+, 2. Væ≤+<ä÷ Çìï ‘˚&Ü\Tqï <˚X¯+˝À ˇø£ <˚X¯+`ˇπø
yês¡d‘ü «· #·≥+º , 3. Væ≤+<ä÷ yÓTHÆ êغ eT]j·TT #·≥º+`ˇπø bÕ\Hê ñ+&Ü* ø±ã{Ϻ nì{Ï˙
<äø£å‘· (>±]¶j·THé) #·≥º+ 4. <ä‘·Ô‘· eT]j·TT ø£*|æ ˇø£fÒ #·≥º+ ‘Ó#˚Ã<ë›+ MT≈£î n+^ø±
b˛wü D #· ≥ º + . á Hê\T>∑ T #· { ≤º \ qT s¡e÷ ø±<ë nì n+≥THêïs¡T. nsTT‘˚,
1955`56 dü+e‘·‡sê\˝À Äj·Tq rdüT≈£î yêfi¯ófl #˚ùd e÷s¡TŒ˝Ò+≥H˚~ Ç+‘· es¡≈£L
eT‘·∫#·TÃ πs|ü&Üìπø j·TTdædæ Hê≥ø£+ e÷]ÿ ‡düTº
Á|üu≤Û e+, qeTàø±\T, $XÊ«kÕ\ |ü]~Û˝À+∫

ªª eTTdæ¢+ eTVæ≤fi¯\ ø£˙ïfi¯ófl ‘·T&Ée{≤ìπø á Á|üj·T‘·ï+

#˚düTÔqï≥Tº yÓ÷&û e÷{≤¢&ÉT‘·THêï&ÉT. n~ nã<ä∆+, Ç<ä+‘ê
yÓTTdü* ø£˙ïfi¯¢ì düŒwüº+>± #Ó|üŒ>∑\+. $yêVü≤ e´edüú˝À ˇπø
ãj·T{ÏøÏ rdüT≈£îe∫à ˇπø s¡÷|ü+˝ÀøÏ
e÷sêÃ\ì düTÁ|”+ø√s¡Tº #Ó|Œæ +~.
ìC≤ìøÏ ˝ÖøÏø£ \ø£Då + ñqï ô|[fløÏ >±˙,
$&Ü≈£î\≈£î >±˙ eT‘·+‘√ dü+ã+<Ûä+ ˝Ò<äT.
s¡ø£yÓTÆq |ü<ä∆‹ rdüT≈£îsêe&É+ H˚{Ï uÛ≤s¡rj·T |ü]dæú‘·T˝À¢ <ä‘‘Ô· ≈· L£ , ÄdæÔ yês¡d‘ü ê«ìøÏ ≈£L&Ü eT‘·+‘√
≈£î<äs¡ì |üì. Ç|ü&ÉT eTTdæ¢+ #·≥º+˝À $&Ü≈£î\T rdüT≈£îH˚ dü+ã+<Ûä+ ˝Ò<äT. ø±ì Á|üdüTÔ‘·+ |ü]dæú‘·T˝À¢
<ëìøÏ ˇø£ |ü<ä∆‹ ñ+~. ‘·˝≤ø˘ nH˚ ˇø£ |ü<ä∆‹. Væ≤+<ä÷ $yê
Vü≤ #·{≤º\˝À ndü\T $&Ü≈£î\T nH˚<ëìøÏ neø±X¯y˚T ˝Ò<äT.
ªª n$ eT‘· + ‘√q÷, eT‘ê#êsê\‘√q÷
eTT&ç|ü&ç ñHêïsTT. yê{Ïì düTìï‘·+>±
$&É>={Ϻ rdüT≈£îe∫à n+<ä]øÏ n+^ø±s¡+
nj˚T´ |ü<ä∆‹˝À #Ój·÷´\+fÒ á _\T¢
#Ó|Œü ˝Ò<Tä . j·T÷ìbòÕs¡yTé #·≥+º nq&É+ ‘·|Œü #˚j·T´≈£L&É<äT nqï dü÷Á‘êìï nqTdü]+∫ dü « #· à ¤ + <ä + >± yês¡ T n+^ø£ ] +#˚ ≥ ≥Tº
n+<ä T ˝À m≥Te+{Ï e÷s¡ T Œ\T _C… | æ ˇø£ #· ≥ º + #˚ d æ + <ä q T ø√+&ç . ñ+&Ü*. n+uÒ<äÿsY ≈£L&Ü j·T÷ìbòÕs¡yéT
rdüT≈£îekÕÔs¡H˚~ Ç+‘·es¡≈£L #Ó|üŒ˝Ò<äT. <äøÏåD≤~˝À y˚Tq]ø£|ü⁄ ô|[flfi¯fl˙ï #Ó\¢≈£î+&Ü dæ$˝Ÿø√&é ‘˚yê\+fÒ n~ dü«#·Ã¤+<ä+>±,
e÷s¡ T Œ\T m+{À #Ó | ü Œ ≈£ î +&ÜH˚ á b˛‘êsTT. Çø£ eTT+<äT n˝≤+{Ï ô|[flfi¯ófl n+<äs¡÷ ˇ|üø=H˚˝≤ #˚dæ rdüT≈£îsêyê*
j·T÷ìbòÕs¡yTé dæ$˝Ÿø√&éøÏ n+^ø±s¡e÷ ø±<ë #˚j·T´≈£L&É<äT nH˚~ edüTÔ+~. <äøÏåD≤~ ‘·|üŒ ã\e+‘·+>± s¡T<ä›≈£L&É<äì düŒwüº+>±
nì n&É>&∑ +É , e´‹πsø£+ n+fÒ qTe⁄« <˚XÊìï yêfi¯ófl ˇ|ü≈£î+{≤sê! ˇ|üø√s¡T. y˚Tq]ø£+ #Ó b ÕŒs¡ T . sêC≤´+>∑ |ü ] wü ‘ Y ˝ À #· s ¡ à \
$∫äqï+ #˚ùd yê&ç$. nq&É+ m+‘·es¡≈£î ô|[flfi¯ófl ≈£L&Ü |ü]à{Ÿ #˚<ë›eTì #·≥º+ dü+<äs¡“¤+>± Äj·Tq #Ó|æŒq n_ÛÁbÕj·÷\˙ï
dü ã ãT? ªªeTTdæ ¢ + \T, Á¬ ø ’ d ü Ô e ⁄\T Bìï #˚ d æ + <ä q Tø√+&ç ñ‘· Ô s ê~ yêfi¯ ó fl ]ø±s¡s¶ TT ñHêïsTT. n+<äTe\¢ $yêVü≤ #·{≤º\T
e´‹πsøÏdüTÔHêïs¡T. Væ≤+<äTe⁄\ n+<äs¡÷ ˇ|ü  ≈£ î +{≤sê! ˇ|ü  ø√s¡ T . n˝≤π > ã\e+‘·+>± s¡T<ä&¶› +É kÕ<Û´ä + ø±<äT. Ä#·sD¡
nqT≈£L\+>± ñHêïs¡Tμμ nH˚ n_ÛÁbÕj·÷\ìï ô|[flfi¯fl˝À –]»qT\˝À¢ ãVüQ uÛ≤s¡´‘·« |ü<‹∆ä kÕ<Ûä´+ ≈£L&Ü ø±<äqï $wüj·÷ìï eTq+
k˛wü˝Ÿ MT&çj·÷˝À $|üØ‘·+>± Á|ü#ês¡+ ñ+~. <˚X¯+ yÓTT‘·Ô+ MT<ä m≈£îÿe>± ãVüQ >∑Ts¡TôÔ |≥Tºø√yê*.
#˚düTÔHêïs¡T. n+fÒ á yÓTT‘·Ô+ düeTdü´qT uÛ≤s¡´‘·«+ ñqï~ –]»qT˝À¢H˚. Ç|ü&ÉT ˇπø yÓ÷&û Á|üuÛÑT‘·« ≈£îÁ≥
Væ≤+<äTe⁄\≈£L, Ç‘·sT¡ \≈£L eT<Û´ä $yê<ä+>± uÛ≤s¡´, ˇπø uÛÑs¡Ô nH˚ |ü<ä∆‹ ñ+&Ü* ˇø£ eT] á $wüj·T+ Ç|ü&ÉT m+<äT≈£î
eT*∫ mìïø£\˝À \_›bı+<ë\ì _C…|æ bÕغ eT>±&çøÏ ˇø£ Ä&É<˚ ñ+&Ü* nqï #·≥º+ #·sá ≈£î e∫Ã+~? yÓ÷&û Á|üuTÑÛ ‘·«+ mìïø£˝À¢
Á|üj·T‘·ïk˛Ô+~. #˚XÊs¡qTø√+&ç, n|ü&ÉT –]»qT\+<äs¡÷ Á|ü<Ûëq+>± eTT+<äT≈£î ‘Ó∫Ãq nC…+&Ü
nsTT‘˚ Ç+<äT˝À ˝À‘·TbÕ‘·T\≈£î yÓ[‘˚ Bìï n+^ø£]kÕÔsê! 1. sêeTeT+~s¡+ ìsêàD+, 2. n~Ûø£s¡D+
yêfi¯ ¢ yê<ä q ˝À¢ ì ã+&Üs¡ + ãj· T ≥ eTTdæ+¢ \πø <äTsêàs¡yZ TÓ qÆ #·{≤º\T ñqï≥T¢ 370 s¡ < ä T › , 3. @ø£ s ¡ ÷ |ü bÂs¡ d ü à è‹
|ü & É T ‘· T +~. yÓ T T<ä { Ï ~ , ˇø£ f Ò #· ≥ º + eTTdæ¢+ eTVæ≤fi¯\ ø£˙ïfi¯ófl ‘·T&Ée{≤ìπø á (j·T÷ìbòÕs¡yTé dæ$˝Ÿø√&é). á eT÷&ç+{Ï˙
ñ+&Ü\qï yê<äq. ñ<ëVü≤s¡DøÏ $yêVü≤y˚T Á|üj·T‘·ï+ #˚düTÔqï≥Tº yÓ÷&û e÷{≤¢&ÉT ÁbÕ<Û ë q´‘ê Áø£ e T+˝À n˝≤ ‘Ó # êÃs¡ T .
rdü T ø√+&ç . $yêVü ≤ + $wü j · T +˝À ‘·THêï&ÉT. n~ nã<ä∆+, Ç<ä+‘ê yÓTTdü* yÓ T T<ä { Ï ~ sêeTeT+~s¡ ìsêàD≤ìøÏ
<˚X¯eT+‘·{≤ eT‘ê\‘√ ì$T‘·Ô+ ˝Ò≈£î+&Ü ø£ ˙ ïfi¯ ¢ ì dü Œ wü º + >± #Ó | ü Œ >∑ \ +. $yêVü ≤ eT‘·ø£˝À¢˝≤\T ¬s#·Ã>={Ϻ u≤Á; eTd”<äT
n+<ä]øÏ ˇø£fÒ #·≥º+ ñ+&Ü\ì nHêïs¡ e´edüú˝À ˇπø s¡ø£yÓTÆq |ü<ä∆‹ rdüT≈£îsêe&É+ |ü&É>={≤ºs¡T. ¬s+&Ée~ ø±oàsYqT eTTø£ÿ\T
Tø√+&ç, n|ü&ÉT <ëì˝À #ê˝≤ ‘˚&Ü\T H˚{Ï uÛ≤s¡rj·T |ü]dæú‘·T˝À¢ ≈£î<äs¡ì |üì. #˚dæ 370 e n~Ûø£s¡D≤ìï s¡<äT› #˚XÊs¡T.
ekÕÔsTT. ñ<ëVü≤s¡D≈£î eTq <äøÏåD≤~˝À Ç|ü  &É T eTTdæ ¢ + #· ≥ º + ˝À $&Ü≈£ î \T eT÷&Ée<Óq’ @ø£s÷¡ |ü bÂs¡ düàè‹ì eTT+<äT≈£î
y˚ T q]ø±\ ô|[flfi¯ ó fl #ê˝≤ »s¡ T >∑ T ‘· ÷ rdüT≈£îH˚<ëìøÏ ˇø£ |ü<‹∆ä ñ+~. ‘·˝≤ø˘ nH˚ rdüT≈£îedüTÔHêïs¡T.. mìïø£\ eTT+<äT á
ñ+{≤sTT. n<˚ ñ‘·Ôsê~˝À ne÷àsTTyÓ’|ü⁄ ˇø£ |ü<‹∆ä . Væ≤+<ä÷ $yêVü≤ #·{≤º\˝À ndü\T n+XÊìï $yê<ä+>± #Ój·÷´\H˚~ yÓ÷&û
eT÷&ÉT ‘·sê\T, nu≤“sTT yÓ|’ ⁄ü ◊<äT ‘·sê\˝À $&Ü≈£î\T nH˚<ëìøÏ neø±X¯y˚T ˝Ò<äT. ñ<˚X› ´¯ +. yÓ÷&û 2014 n~Ûø±s¡+˝ÀøÏ e∫Ãq
ñeTà&ç>± me¬s’Hê ô|<ä›\T ñ+fÒ yê[fl<ä›] Væ≤+<ä÷ XÊÁkÕÔ\ Á|üø±s¡+ $&Ü≈£î\H˚~ ‘·sê«‘· 21e ˝≤ ø£MTwüHé @sêŒ≥T #˚XÊs¡T.
eT<Û ä ´ ô|[fl #˚ j · T ´≈£ L &É < ä T . yêfi¯ ó ¢ nqTeT‹+#·≈£L&Éì~. eT] Ç|ü&ÉT á á ø£MTwüHé 2018˝À ø=ìï dæbòÕs¡T‡\T
dü>√Á‹≈£î\e⁄‘ês¡T. ◊<äT ‘·sê\T n≥T, eT÷&ÉT #·{≤ºìï rdüT≈£îe∫à eTqTyê<ëìï eTTdæ¢+\ #˚dæ+~. Ä dæbòÕs¡T‡\T @$T{Ï? Ç|ü&ÉTqï
‘·sê\T Ç≥T >√Á‘ê\T ø£\e ≈£L&É<Tä . mø£ÿ&ÓH’ ê MT<ä s¡ T <ä T › ‘êsê, eTTdæ ¢ + \ ‘· ˝ ≤ø˘ |ü]dæ‘ú T· ˝À¢ yÓ+≥H˚ ˇø£ @ø£s÷¡ |ü bÂs¡dàü è‹ì
ø£*ùdÔ Ä ô|[fl ≈£î<äs¡<äT. Vü≤sê´Hê˝À U≤|t rdüT≈£îe∫à Væ≤+<äTe⁄\ MT<ä s¡T<äT›‘êsê! eTT+<äT≈£î ‘˚e&É+ e\¢ <˚X¯ ◊ø£´‘·, düeTÁ>∑‘·
|ü+#êsTTr\T, n+fÒ ≈£î\ |ü+#êsTTr\T $yêVü≤ #·{≤º˝À¢ nj·÷ eT‘ê\ yêØ>± ¬s+&ÉT <Óã“‹+{≤sTT, Ç~ á düeTj·T+˝À
»s¡T>∑T‘·THêïsTT. ˇπø >√Á‘·+ ø£*dæq yê] e÷Á‘·y˚T ø±<äT, Äj·÷ ÁbÕ+‘ê\ yê]>± rdüT≈£îsê&É+ eT+∫~ ø±<äT nì ˝≤ ø£$TwüHé
eT<Ûä´ >∑qø£ ô|[fl »]–‘˚ U≤|t |ü+#êsTTr ≈£L&Ü ‘˚&Ü\T ñHêïsTT. ˇπø eT‘·+˝À ≈£L&Ü 2018˝À #Ó|Œæ +~. 2018ø° 2023ø° |ü]dæ‹ú
Ä ô|[flì s¡<äT› #˚düTÔ+~. yêfi¯fl≈£î •ø£å\T y˚ π s «s¡ T ÁbÕ+‘ê˝À¢ y˚ π s «s¡ T |ü < ä ∆ ‘ · T \T @eTHêï e÷]b˛sTT+<ë! ìC≤ìøÏ á
y˚ d ü T Ô + ~. Ç|ü  &É T Vü ≤ sê´Hê yêfi¯ ó fl ñHêïsTT. M≥ìï+{Ïì ˇø£ <ä>∑Z]øÏ ‘Ó∫à ø±\+˝À eT] ø=+#Ó+ $<˚«cÕ\T ô|]>±j˚T
bÕ{ÏdüTÔqï≥T¢ ˇπø >√Á‘·+ yêfi¯fløÏ ô|[flfi¯ófl yê{Ïì HÓeTà~>± Áø£eT Áø£eT+>± eT‘· ‘·|üŒ ‘·–Z+~ @$T ˝Ò<äT.
Ä>∑düTº ` 2023 6
e÷]ÿ ‡düTº
21e ˝≤ ø£MTwüHé @+ #Ó|æŒq <ë+{À¢
yÓTT<ä{~Ï , Äj·÷ kÕe÷õø£ Á>∑÷|ü⁄\T, Äj·÷
eT‘ê\T, ≈£î˝≤\T, ‘Ó>∑\T, C≤‘·T˝À¢ ñqï
Ä#êsê\T y˚ { Ï H Ó ’ ‘ ˚ yêfi¯ ó fl #· { ≤º \ T>±
|ü ] >∑ D Ï d ü T Ô H êïs√ yê≥ìï+{Ï ì ø√&ç ô |ò ’
#˚j÷· ´*. M{Ï˝À #ê˝≤ yê{ÏøÏ ]ø±s¡T¶ ≈£L&Ü
˝Ò<äT. ñ<ëVü≤s¡D≈£î ≈£î\ |ü+#êsTT‹ @+
#Ó_‘˚ n<˚ rs¡TŒ nqï≥Tº>± |ü]>∑DdÏ Tü +Ô {≤s¡T.
≈£î\ |ü+#êsTTr Çyêfi¯ ˇø£ rs¡TŒ#ÓbıŒ#·TÃ
πs|ü⁄ eTs√ rs¡TŒ #ÓbıŒ#·TÃ. ø±ã{Ϻ n˝≤
s√Eø√ |ü<ä∆‹˝≤ e÷]b˛≈£î+&Ü yÓTT‘·Ô+
Ç|ü  &É T qï #· { ≤º \ T eT+∫yê #Ó & É ¶ y ê
nqï<ëì‘√ ì$T‘·Ô+ ˝Ò≈£î+&Ü eTT+<äT>±
]ø±s¡T¶ #˚j·÷*. n˝≤ yê≥ìï+{Ïì ˇø£
<ä>∑Zs¡≈£î rdüT≈£îe∫à |ü]o*+#ê* nì ˝≤
ø£$TwüHé #Ó|æŒ+~.
s¬ +&Ée~ á ≈£î≥T+ã #·{≤º˝À¢ |ü⁄s¡Twüß&ç
ø£+fÒ Ád”Ô ‘·≈£îÿe kÕúsTT˝À #·÷&Éã&ÉT‘√+~.
nìï eT‘ê˝À¢q÷, nìï ≈£î˝≤˝À¢q÷ ∫e]øÏ
–]»qT˝À¢ ≈£ L &Ü mø£ ÿ &Ü ≈£ L &Ü Ád” Ô ,
|ü⁄s¡Twüß\≈£î düe÷q‘·«+ nH˚~ ˝Ò<äT. ø±ã{Ϻ
eTT+<äT Äj·÷ ≈£î˝≤˝À¢ Äj·÷ kÕe÷õø£
düeT÷Vü‰˝À¢ Ád”,Ô |ü⁄sT¡ wü ndüe÷q‘· b˛j˚T˝≤>±
#·{≤º\qT dü+düÿ]+#ê*. ˇø£ ≈£î\+˝ÀH√ ˝Òø,£
–]»qT\T, Væ≤+<äTe⁄\T ˝Òø£ eTTdæ¢+\˝ÀH√
ñqï ndüe÷q‘·\qT dü] #˚düT≈£î+≥÷ eùdÔ
‘·sê«‘· nìï+{Ïì ˇø£ ñeTà&ç #·≥+º øÏ+<ä≈î£
rdüT≈£îsêe#·TÃ. ø±ã{Ϻ yÓTT<ä{>Ï ± nìï+{Ïì
ø√&çô|ò’ #˚j·T´eTHêïs¡T. ¬s+&Ée~ Ád”Ô\øÏ
|ü⁄s¡Twüß\øÏ eT<Ûä´ ñqï ndüe÷q‘·\qT
‘=\–+#ê\Hêïs¡T.
eT÷&Ée~, ø=ìï #·{≤º\T Ç|üŒ{Ïπø
eT‘· + ‘√ ì$T‘· Ô + ˝Ò ≈ £ î +&Ü ñHêïsTT.
ñ<ëVü≤s¡D≈£î ôdŒwü˝Ÿ e÷´πsõ j·÷ø˘º ñ+~.
]õdüºsY Ä|ò”dtøÏ yÓ[fl H√{Ïdt Ç∫à ô|[fl
#˚ùddüT≈£îì nø£ÿ&É ]õdüºsY #˚düT≈£î+fÒ <ëìì
ôdŒwü˝Ÿ e÷´πsõ j·÷ø˘º øÏ+<ä qyÓ÷<äT #˚kÕÔsT¡ .
ôdŒwü˝Ÿ e÷´πsõ j·÷ø˘º˝À Ç|ü&ÉT ˇø£
Çã“+~ ñ+~, <ëìï ˇø£ HÓ\ eTT+<äT H√{°dt
uÀs¡T¶˝À ô|&É‘ês¡T. |òü˝≤Hê mø˘‡, |òü˝≤Hê yÓ’
yê[fl<ä›s¡÷ ô|[fl #˚düTø√uÀ‘·THêïs¡T. Mfi¯fl˝À
ˇø£sT¡ Væ≤+<äTeP, eTs√ø£sT¡ eTTdæ+¢ nqTø√+&ç
á H√{Ïdt uÀs¡Tº #·÷dæ uÛÑ»s¡+>∑<äfiŸ yêfiÀfl,
Ç+ø√ø£fiÀfl ˝Òøb£ ˛‘˚ nÁ>∑≈î£ \ <äTs¡V≤ü +ø±s¡T˝À
yêfi¯ fl |æ \ ¢ \ T eT‘ê+‘· s ¡ $yêVü ≤ +
#˚düT≈£î+≥THêïs¡H√ ˝Òø£ <ä[‘·T\qT ô|[fl
#˚düT≈£î+≥THêïs¡H√ Ä ô|[fl »s¡>∑≈£î+&Ü
#˚ j · T &É + , ∫e]øÏ |ü s ¡ T e⁄ Vü ≤ ‘· ´ \≈£ î
<ë]rk˛Ôqï |ü]dæú‘·T\T H˚&ÉT ñHêïsTT. ˇø£
7 Ä>∑düTº ` 2023
eT‘·∫#·TÃ πs|ü&Üìπø j·TTdædæ Hê≥ø£+
ªª á ≈£î≥T+ã #·{≤º˝À¢ |ü⁄s¡Twüß&ç ø£+fÒ Ád”Ô ‘·≈£îÿe kÕúsTT˝À
#·÷&Éã&ÉT‘√+~. nìï eT‘ê˝À¢q÷, nìï ≈£î˝≤˝À¢q÷ ∫e]øÏ
–]»qT˝À¢ ≈£L&Ü mø£ÿ&Ü ≈£L&Ü Ád”Ô, |ü⁄s¡Twüß\≈£î düe÷q‘·«+
nH˚~ ˝Ò<äT. ø±ã{Ϻ eTT+<äT Äj·÷ ≈£î˝≤˝À¢ Äj·÷ kÕe÷õø£
düeT÷Vü‰˝À¢ Ád”Ô, |ü⁄s¡Twü ndüe÷q‘· b˛j˚T˝≤>± #·{≤º\qT
dü+düÿ]+#ê*. ˇø£ ≈£î\+˝ÀH√ ˝Òø£, –]»qT\T, Væ≤+<äTe⁄\T
˝Òø£ eTTdæ+¢ \˝ÀH√ ñqï ndüe÷q‘·\qT dü] #˚dTü ≈£î+≥÷ eùdÔ
‘·sê«‘· nìï+{Ïì ˇø£ ñeTà&ç #·≥º+ øÏ+<ä≈£î rdüT≈£îsêe#·TÃ.
ªª
HÓ\ eTT+<äT H√{°dt Ç∫à ô|[fl #˚düTø√+&ç <ëìì d”]j·Tdt>± bÕ{Ï+#·&É+ ˝Ò<äT. ø±ì
n+fÒ nu≤“sTT, ne÷àsTT ô|[fl #˚dTü ø√&ÜìøÏ Á|ü‹ ô|[fl qyÓ÷<äT ø±yê*, ]õÁùdwº Hü é ø±yê*
yÓTT‘·Ô+ |ü_¢ø˘ nyÓ÷<ä+ <=]øÏ‘˚>±ì ô|[fl nH˚~ yÓTT<ä{Ï~. ¬s+&√~, ô|[fløÏ ø£˙dü
#˚düTø√e<äT› nqï ns¡ú+ edüTÔ+~. ô|<ä›\T ej·TdüT‡ nH˚~ <˚X¯+ yÓTT‘·Ô+ MT<ä ˇø£fÒ
‘·eT ô|[¢øÏ e´‹πsø£+ nsTTHê düπs y˚T+ ñ+&Ü*. eT‘ê\T @yÓH’ ê ô|[fl ej·TdüT ˇø£fÒ
#˚düT≈£î+{≤+ nH˚ yê]øÏ á #·≥º+ #ê˝≤ ñ+&Ü*. m+<ä T ø£ + fÒ n~ Äs√>±´ìøÏ
Çã“+~ ô|&ÉT‘√+~. n+<äTø£ì n≥Te+{Ï$ dü+ã+~Û+∫+~. e÷ eT‘· $XÊ«kÕ\ Á|üø±s¡+
rùdj· ÷ ´*, ˇø£ HÓ \ H√{° d ü T nH˚ ~ ne÷àsTT |ü⁄wüŒe‹ ø±>±H˚ ô|[fl #˚ùdkÕÔeTT
rùdj· ÷ ´* Ç≥Te+{Ï n+XÊ\ìï+{Ï ˙ n+fÒ ≈£î<äs¡<äT. m+<äTø£+fÒ Ä ne÷àsTT
Á|üdüTÔ‘· #·{≤º\˝À+∫ ‘√\–+#·+&ç eTT+<äT Äs√>∑´+, |ü⁄fÒº _&É\¶ Äs√>∑´+ <Óã“‹+≥T+~.
nì #ÓbÕŒs¡T. á yÓqTø£ã&çq Ä#ês¡+ e\¢ <˚X¯+ yÓTT‘·Ô+
Hê\T>√~ #ê˝≤ Á|ü‘˚´ø£+>± #Ó|æŒ+~. qwüºb˛‘·T+~. n+<äTø£ì $yêVü≤ ej·TdüT‡
–]»qT\qT yÓTT‘·Ô+>± Ç+<äT˝À qT+&ç $wüjT· +˝À ˇø£ @ø£s÷¡ |ü‘· rdüT≈£îsêe&ÜìøÏ
$TqVü‰sTT+#ê\+~. yês¡T yÓTT‘·Ô+ düe÷. Á|üj·T‹ï+#ê*. eT÷&Ée~, $&Ü≈£î\T bı+<˚
n_Ûeè~∆πø m&É+>± ñHêïs¡T ø£qTø£ yêfi¯fl |ü<ä∆‹ì düs¡∞ø£]+#ê*. Ç|ü&ÉT $&Ü≈£î\T
$wüj·T+˝À n+<ä]‘√ bÕ≥T düe÷q+>± bı+<ä&É+ n+fÒ ø=s¡Tº #·T≥÷º dü+e‘·‡sê\
e´eVü≤]ùdÔ #ê˝≤ Çã“+<äT\T ekÕÔj·Tì bÕ≥T ‹s¡ > ±*‡ ek˛Ô + ~. Bìï
#Ó|æŒ+~. düs¡∞ø£]+#ê*. ø£*dæ ã‘·ø£&É+ Çwüº+ ˝Òì
á Hê\T>∑T $wüj·÷\T #Ó|æŒ ˝≤ yêfi¯ófl $&çb˛e&Üìï Á|üuÛÑT‘·«y˚T eT]+‘·
ø£$TwüHé ˇø£ eT+∫ yê´U≤´q+ #˚dæ+~. ø£wüº‘·s¡+ #˚j·T´≈£L&É<äT ø±ã{Ϻ $&Ü≈£î\
◊ø£´+>± ñ+&É&ÜìøÏ @ø£s¡÷|ü‘˚ |ü]cÕÿs¡+ #·{≤º\qT düs¡fi¯‘·s¡+ #˚j·÷\ì #ÓbÕŒs¡T.
ø±<äT ªªj·T÷ìbòÕs¡yTé &É»+{Ÿ y˚Tø˘ j·T÷ì{Ïμμ Hê\T>√~ ôdŒwü˝Ÿ e÷´πsõ j·÷ø˘º˝À 30
Ç~ Ç+^¢wüß˝À yêfi¯ófl #Ó|æŒ+~. n+fÒ s√E\ H√{°dt nH˚~ s¡<Tä › #˚j÷· \ì #ÓbÕŒs¡T.
n+<ä]øÏ ˇπø s¡øy£ TÓ qÆ #·{≤º\T ‘ÓùdÔ Ä Á|ü»\ Çe˙ï #ÓãT‘·÷... Ç|ü&ÉTqï |ü]dæú‘·T˝À¢
eT<Ûä´ ◊ø£´‘· e#˚ÃdüTÔ+~ nqTø√e&É+ ‘·|ü Á|üuÛÑT‘·«+ @ø£s¡÷|ü bÂs¡düàè‹ (j·T÷dæ|æ)ì
nì. ìC≤ìøÏ n˝≤ #˚j·T&É+ e\¢ <ëìøÏ rdüT≈£îsêe&É+ eT+∫~ ø±<äT, Äs√>∑´ ø£se¡ T÷
_ÛqïyÓTÆq |ü]D≤e÷\T ekÕÔsTT. Á|ü»\ ø±<äì, <ëìe\¢ mH√ï qcÕº\T ekÕÔj·Tì
◊ø£´‘·qT #Ó&É>=≥º&Üìππø @ø£s¡÷|ü bÂs¡düàè‹ ‘Ó*bÕs¡T.
<ë] rdü T Ô + ~ nì 21e ˝≤ ø£ M Twü H é á ˝≤ ø£$TwüHé yÓ÷&û Á|üuTÑÛ ‘·«+ y˚dqæ <˚.
#Ó|æŒ+~. Ç|ü&ÉT dæ|æ◊(m+) #ÓãT‘·TqïB n<˚ 2018˝À ô|’ dæbòÕs¡T‡\T #˚dæ+~. <ëìï
n<˚. 21e ˝≤ ø£MTwüHé #Ó|æŒq bÕsTT+{ŸH˚ yÓ÷&û Á|üuTÑÛ ‘·«+ |üøÿ£ q ô|fÒdº +æ ~. m+<äTø£+fÒ
dæ|æ◊(m+) #Ó|æŒ+~. yêfi¯ófl ø√s¡T≈£îqï dæbòÕs¡T‡ n+<äT˝À ˝Ò<äT
21e ˝≤ ø£MTwüHé ô|’ düeTdü´\ ø±ã{Ϻ. j·T÷dædæ ø±yê* nì Ä ø£$TwüHé
|ü]cÕÿsêìøÏ ˇø£ j·÷ø£åHé bÕ¢Hé ≈£L&Ü #ÓbÕŒ* nì yÓ÷&û Á|üuÛÑT‘·«+ ø√s¡T≈£îqï~.
#Ó|æŒ+~. á j·÷ø£åHé bÕ¢Hé˝À Hê\T>∑T ø±ì Ä ˝≤ ø£ M Twü H é Á|ü » \q÷, yêfi¯ fl
n+XÊ\THêïsTT. ˇø£{Ï, @ |ü<ä∆‹˝À ô|[fl dü+øπ eå ÷˙ï, <˚XÊ˙ï <äèwæ˝º À ô|≥Tºø=ì #·øÿ£ >±
nsTTHê Ä ô|[¢ì ]õdüºsY #˚j·÷´*. ø=ìï #Ó|æŒ+~. ø£$TwüHé Á|ü»\ qT+&ç <ë<ë|ü⁄ 77
sêÁcÕº˝À¢ nø£ÿ&Éøÿ£ &É #˚dTü HÔ êïs¡T. ø=ìï sêÁcÕº˝À¢ y˚\ ô|’∫\T≈£î |æ{ÏwüHé\T rdüT≈£î+~, nH˚ø£
eT‘·∫#·TÃ πs|ü&Üìπø j·TTdædæ Hê≥ø£+ e÷]ÿ ‡düTº
‘·|üŒ eTs√{Ï ø±<äT.

ªª 21e ˝≤ ø£$TwüHé #˚dæq dæbòÕs¡T‡\ô|’ #·s¡Ã »s¡>∑

≈£î+&Ü, yê{Ïì neT\T #˚j·T≈£î+&Ü, H=øÏÿ ô|{Ϻ+~
yÓ÷&û |Á uü TÑÛ ‘·«+. ‹s¡dÿü ]düTHÔ êï+ nì ≈£L&Ü #˚|Œü ˝Ò<Tä .
f…Æ+ nsTTb˛sTT+~. ø±ã{Ϻ ø=‘·Ô~ rdüT≈£îedüTÔHêï+,
eTs√ ˝≤ ø£$TwüHé y˚XÊeTT nHêïs¡T. Bì yÓqø±\ yÓ÷&û
‘·T+~.
ªª
Á|üuÛÑT‘·«+ m+‘· Hê≥ø£e÷&ÉT‘·Tqï<√ ns¡ú+ ne⁄
dü+dü\ú qT, eT‘ê~Ûø±s¡T\qT, ≈£î˝≤\ ô|<ä\› qT,
s¡ø£s¡ø±\ ej·TdüT\ yêfi¯flì, s¡ø£ s¡ø±\
eè‘·TÔ˝À¢ ñqïyêfi¯flì, Hê´j·T ì|ü⁄ DT\ì
Ç+ø± nH˚ø£ eT+~ Ç‘·s¡T\q÷ ø£*dæ
yêfi¯ófl n_ÛÁbÕj·÷\T rdüT≈£îHêïø£ ‘·q
ìy˚~ø£qT Ç∫Ã+~.
Ç+‘·{Ï Á|üC≤_ÛÁbÕj·T+ rdüT≈£îì, Ç+‘·
>=|üŒ dæbÕò s¡T‡ #˚dqæ ‘·sê«‘· yÓ÷&û Á|üuTÑÛ ‘·«+
<ëìï |üøÿ£ q ô|&Ódæ eT∞¢ 22e ˝≤ ø£$TwüHqé T
2020˝À ìj·T$T+∫+~. á ˝≤ ø£$TwüHé
|ü<äM ø±\+ 2023˝À |üPs¡ÔsTT+~. ø±˙
|ü<Mä ø±\+ eTT–j·T&ÜìøÏ ˇø£ÿ s√E eTT+<äT
<ëì |ü<äM ø±˝≤ìï ‹]– Ä>∑düTº 2024
<ëø± b˛&ç–+∫+~. Çø£ÿ&˚ sê»ø°j·T+
ñ+~. á ˝≤ ø£$TwüHé bı&ç–+∫q |ü<äM
ø±\+ mìïø£\ ‘·sT¡ yê‘· n+fÒ 2024 Ä>∑dTü º
‘·sê«‘· eTT>∑TdüT+Ô ~. eTT–dæq ‘·sT¡ yê‘· n~
‘·q ìy˚~ø£ ÇdüT+Ô ~. n˝≤ ø±≈£î+&Ü mìïø£\
eTT+<äT á ˝≤ ø£$TwüHé @<√ dæbòÕs¡T‡
Ç∫Ã+<äqT ø√+~ n|ü&ÉT yÓ÷&û Á|üuÛÑT‘·«+
<ëìô|’ @<√ ˇø£ #·s´¡ rdüTø√yê*‡ ñ+≥T+~.
ñ<ëVü≤s¡D≈£î, ˝≤ ø£MTwüHé yÓ÷&û #Ó|æŒqfÒº
@ø£s¡÷|ü bÂs¡düàè‹ ñ+&Ü\ì e#˚à HÓ\˝À
dæbòÕs¡T‡ #˚ùdÔ n|ü&ÉT yÓ÷&û Á|üuÛÑT‘·«+ @+
#˚ j · ÷ *? <ëìï ÄyÓ ÷ ~+∫ @ø£ s ¡ ÷ |ü
bÂs¡düàè‹ ‘·j·÷s¡T #˚j·÷*. n+<äT˝À
$yêVü≤ ej·TdüT‡ Ç+‘· ñ+&Ü* nì ô|{≤º*.
Væ≤+<äTe⁄\øÏ, eTTdæ¢+\øÏ Ç‘·s¡T\+<ä]ø°
e]Ô+#˚ e˙ï @$T@$T ñ+&Ü*˝À ô|{≤º*.
n˝≤ ô|&ç‘˚ n|ü&ÉT ndü\T e´‹πsø£‘·,
>∑+<ä>√fi¯+ edüT+Ô ~. yÓ÷&û Á|üuTÑÛ ‘·«y˚T ø±<äT
@ Á|üuTÑÛ ‘·«yÓTHÆ ê Bìï ‘·≥Tºø√˝Ò<Tä . n+<äTø£ì
yÓ÷&û Á|üuÛÑT‘·« ‘ê|üÁ‘·j·T+ j·TTdædæ rdüT≈£î
sê&É+ >∑T]+∫ ø±<äT. á 2024 ˝À|ü⁄q
j·TTdædæ sê<äT. j·TTdædæ˝À @+ ñ+&Ü* @+
ñ+&É≈£L&É<äT nH˚~ #·s¡Ã »s¡>∑<äT. j·TTdædæ
ñ+&Ü˝≤ e<ë› nqï ˇø£ÿ bÕsTT+{Ÿì |ü≥Tº≈î£ ì
Væ≤+<äTe⁄\øÏ eTTdæ¢+\øÏ eT<Ûä´q ‘·>∑Te⁄>±
Ä>∑düTº ` 2023
ô|fÒºdæ mìïø£˝À¢ uÛ≤y√<˚«>±\T ¬s#·Ã>={Ϻ
yÓTC≤غ Væ≤+<äTe⁄\ z≥T¢ ‘Ó#·TÃ≈£îì eT∞¢
n~Ûø±s¡+˝ÀøÏ sêyê\H˚~ yÓ÷&ûì q&ç|æ+#˚
_C…|`æ ÄsYmdtmdt Ä˝À#·q. ì»+>± j·T÷dædæ
MT<ä yêfi¯fløÏ ÁX¯<ä∆ ñ+fÒ >∑‘·+˝À 21e ˝≤
ø£$TwüHé #Ó|æŒq dæbòÕs¡T‡\qT n¬s®+{Ÿ>±
neTT\T »s¡bÕ* ø£<ë. 21e ˝≤ ø£$TwüHé
j·TTdædìæ e<äH› +˚ #Ó|Œü ˝Ò<Tä . Ç|ü&ÉT yÓ+≥H˚
‘˚e<ä›+~.
n+<äTø£ì yÓ+≥H˚ #Ój·÷´*‡q |üqT\T
@eTTHêïjÓ÷ yê{Ïì #˚j·T≈£î+&Ü 5, 6
@fi¯ófl Ä\dü´+ #˚dæ Ç|ü&ÉT n¬s®+{Ÿ>±
j·T÷dædæ n+fÒ ns¡ú+ @eTT+~. yÓ÷&û
Á|üuÛÑT‘·«+ 2018˝À ˝≤ ø£$TwüHé dæbòÕs¡T‡\T
sê>±H˚ yê{Ï ì nyÓ ÷ ~+∫, neT\T
#˚ j · T &ÜìøÏ ø=ìï #· s ¡ ´ \T rdü T ø=ì
ñ+&Ü*‡+~. Á|ü»\ düŒ+<äq n+fÒ Äj·÷
‘·s>¡ ‘∑ T· \T, eT‘ê\T,–]»qT\ düŒ+<äq #·÷dæ
n~ kÕqT≈£L\+>± eùdÔ eT]ø=ìï #·s¡´\T
rdüT≈£îì eTT+<äT≈£î b˛e#·TÃ. ø±˙ @ #·sê´
rdüTø√≈£î+&Ü 22e ˝≤ ø£$TwüHé y˚dæ, <ëìï
y˚dæ eT÷&˚fi¯ófl nsTTb˛sTT+~ ø±ã{Ϻ eT∞¢
<ëì |ü<äM ø±˝≤ìï bı&ç–+#êeT+fÒ, á
eT÷&˚fi¯¢˝À m+#˚dæq≥Tº? 21e ˝≤ ø£$TwüHé
#˚dqæ dæbÕò s¡T‡\ô|’ #·sá »s¡>≈∑ î£ +&Ü, yê{Ïì
neT\T #˚j·T≈£î+&Ü, H=øÏÿ ô|{Ϻ+~ yÓ÷&û
Á|üuÛÑT‘·«+. ‹s¡düÿ]düTÔHêï+ nì ≈£L&Ü
#˚|Œü ˝Ò<Tä . f…+Æ nsTTb˛sTT+~. ø±ã{Ϻ ø=‘·~Ô
rdüT≈£îedüTHÔ êï+, eTs√ ˝≤ ø£$TwüHé y˚XÊeTT
nHêïs¡T. Bì yÓqø±\ yÓ÷&û Á|üuÛÑT‘·«+
m+‘· Hê≥ø£e÷&ÉT‘·Tqï<√ ns¡+ú ne⁄‘·T+~.
21e ˝≤ ø£$TwüHé @ dæbòÕs¡T‡\T #˚dæ+<√
yê{Ïì eTT+<äT neT\T #˚dæ ‘·sê«‘· $T>∑‘ê
$wüj÷· \T e÷{≤¢&Ü*. Ç˝≤ e÷{≤¢&≈É î£ +&Ü
eT∞¢ ˝≤ ø£$TwüHé y˚dæ, eT∞¢ #·s¡Ã\T ô|{Ϻ
yê{Ï Ä<Ûës¡+>± uÛ≤y√<˚«>±\T ¬s#·Ã>√{Ϻ
sê»ø°j·÷\T q&É|ü&É+ n+fÒ Á|ü»\ eT<Ûä´,
eT‘ê\ eT<Ûä´ $<˚«cÕ\T s¡>∑T\ ø√\Œ&É+
Çø£ j·T÷dædæøÏ nqT≈£L\e÷, e´‹πsø£
e÷ nH˚ Á|üX¯ï ‘·|ü. j·T÷dædæì m˝≤
rdüT≈£îsêyê* nH˚~ Á|üX¯ï. yÓ÷&û ˇø£ ‘·|ü
Á|üX¯ï y˚dæ <ëìøÏ düe÷<Ûëq+ n&ÉT>∑T‘·T
Hêïs¡T. n+<äT≈£î eTq+ ‹]– Á|ü•ï+#ê*‡+
<˚eT+fÒ MT j·TTdædæ˝À Ád”Ô, |ü⁄s¡Twüß\ eT<Ûä´
düe÷q‘·«+ Á|ü<Ûëqe÷ ø±<ë #Ó|üŒ+&ç
eTT+<äT nì. düe÷q‘·«+ eTTK´e÷ @ø£s¡÷
|ü‘· eTTK´e÷ #Ó|üŒ+&ç nì. Ç|ü&ÉT ˇø£
dü÷ÿ˝Ÿ˝À |æ\¢\+<ä]ø° ˇø£fÒ j·T÷ìbòÕs¡yéT
ñ+≥T+~. ø±ì n+<äT˝À ˇø£s¡T ø±s¡T˝À
ekÕÔs¡T, ˇø£s¡T q&ÉT#·T≈£îì ekÕÔs¡T.ø±ì
Ç<ä›s¡T düe÷qy˚THê. Ç<ä›s¡T düe÷q+ ø±<äT.
#·÷&ܶìøÏ n+‘ê @ø£s¡÷|üy˚T n+<äTø£ì
@ø£s¡÷|ü‘· n+fÒ düe÷q‘·«+ ø±<äì ns¡ú+
#˚düTø√ yê*.@ø£s¡÷|ü‘· ø±<äT düe÷q‘·«+
ø±yê*. eTT+<ä T dü e ÷q‘· « + dü + >∑ ‹
e÷{≤¢&ç n~ kÕ~Û+#êø£ @ø£s¡÷|ü‘· dü+>∑‹
‘·sê«‘· e÷{≤º&Ü*.
sê»ø°j·T <äTs¡T<˚∆X¯+ ˝Òø£b˛‘˚ MTs¡T
m+<äTøÏ˝≤ Vü≤&Üe⁄&ç #˚dTü HÔ êïs¡T nì Ç|ü&ÉT
n&É>±*‡q Á|üX¯ï. sêC≤´+>∑+˝Àì Ä<˚X¯
dü÷Á‘ê\˝À πøe\+ ˇø£ j·T÷ìbòÕsYyéT
dæ$˝Ÿø√&é e÷Á‘·y˚THê ñ+~ ?Ä<˚X¯ dü÷Á‘ê
˝À¢ Ä]úø£ ndüe÷q‘·\T ‘·–Z+#ê\ì ñ+~.
<˚XÊìï n<ë˙\≈£î, n+u≤˙\≈£î <√∫ô|&ÉT
‘·Tqï|ü⁄Œ&ÉT yÓ÷&ûøÏ á Ä<˚X¯ dü÷Á‘ê\T>∑Ts¡T≈Ô î£
sêe⁄.j·T÷ìbòÕs¡yéT dæ$˝Ÿø√&é <ä>∑Zπs Ä<˚X¯
dü÷Á‘ê\T >∑Ts¡TÔ≈£î e#êÃsTT. n<˚$<Ûä+>±
n+<ä]øÏ #·<äTe⁄ Ç|üŒ{ÏøÏ kÕ~Û+#·˝Ò<äT. á
$wüjT· +˝À Ä<˚X¯ dü÷Á‘ê\T >∑Ts¡T≈Ô î£ sê˝Ò<Tä .
ÁbÕ+‘ê\ eT<Ûä´ ndüe÷q‘·\T ‘·–Z+#ê*
nqï~ >∑Ts¡T≈Ô î£ sê˝Ò<Tä . kÕe÷õø£ Hê´j·T+
nqï~ >∑Ts¡T≈Ô î£ sê˝Ò<Tä . n_Ûeè~∆øs£ y¡ TÓ qÆ e˙ï
eT]Ãb˛sTT n\¢] ô|≥º&ÜìøÏ nedüs¡yÓTÆ+~
e÷Á‘·yT˚ Ä<˚X¯ dü÷Á‘ê\ qT+&ç rdüTø√e&É+
m+‘·es¡≈£î dü¬s’+<√ ns¡ú+ #˚düTø√yê*.
Ç|ü&ÉT Ä<˚X¯ dü÷Á‘ê\ Á|üø±s¡+ <˚X¯+
yÓTT‘·Ô+ n+<ä] dü+|ü<ä eè~∆ #Ó+<ë*. Á|ü‹
ˇø£ÿ] ‘·\dü] Ä<ëj·T+ ô|s¡>±*. Ç≥Te+{Ï
eìï Ä<˚X¯ dü÷Á‘ê\˝À ñHêïsTT. neìï
eTT+<äT neT\T #˚j·÷*. Ä }ùd˝Ò<äT.
m+<äs√ ù|<ä]ø£+˝À ñHêïs¡T, ø£&ÉT|ü⁄ì+&Ü
‹+&ç ‹q˝Ò ø £ b ˛‘· T Hêïs¡ T . eT] Äø£ *
dü÷∫ø£˝À eTq+ øÏ+<ä≈î£ ~>∑C≤]b˛ ‘·THêï+.
Çeìï e∫Ãq|ü&ÉT Ä<˚X¯ dü÷Á‘ê\T >∑Ts¡T≈Ô î£
sê≈£î+&Ü j·TTdædæ <ä>∑Zπs >∑Ts¡TÔ≈£î sêe&É+
n‘·´+‘· ùV≤j·TyÓTÆ+~.
8
 e÷]ÿ ‡düTº
cÕ u≤H√ πødüT
21e ˝≤ ø£$TwüHé >∑T]+∫ #Ó_‘˚
yêfi¯ófl düTÁ|”+ ø√s¡Tº cÕu≤H√ øπ düT˝À #Ó|Œæ +~
n+≥THêïs¡T. ndü\T cÕu≤H√ øπ düT˝À düTÁ|”+
ø√s¡Tº Ç∫Ãq rs¡TŒ˝À #Ó|Œæ +<˚eT+fÒ Ç˝≤+{Ï
‘·>∑Te⁄\T ˝Ò≈£î+&Ü ñ+&Ü\+fÒ ‘=+<äs¡>±
MTs¡T ñeTà&ç bÂs¡düàè‹ rdüT≈£îs¡+&ç nì.
1995˝À cÕu≤H√ øπ düT ‘·~ rs¡TŒ dü+<äs“¡ +¤ >±
n˝≤ #Ó|æŒ+~. ø±ì 1996˝À eT∞¢ <ëìøÏ
_Ûqï+>± eTs=ø£ rs¡TŒ e∫Ã+~. |üHêï˝≤˝Ÿ
ãì‡˝≤˝Ÿ e¬s‡dt ùd{º Ÿ Ä|òt Ä+Á<ÛÁä |ü<X˚ Ÿ øπ düT˝À
j·TTdædæ ñ+&É≥+ eT+∫<˚ ø±ì Ç|ü&ÉT
<ëìì rdüT≈£îsêe&É+ <˚X¯ düyÓTÆø£´‘·øÏ,
düeTÁ>∑‘·øÏ uÛÑ+>∑+ ø£*–+#=#·Tà nì #ê˝≤
düŒwü+º >± düTÁ|”+ ø√s¡Tº #Ó|Œæ +~. eT∞¢ eTs√ø£
dü + <ä s ¡ “ ¤ + ˝À C≤Hé e\¢ e T≥º + e¬ s ‡dt
j·T÷ìj·THé Ä|òt Ç+&çj÷· øπ düT dü+<äs“¡ +¤ >±
ô|[flfi¯ó¢, $&Ü≈£î\T, <ä‘·Ô‘· e+{Ï$ eT‘·
$XÊ«kÕ\‘√ dü+ã+<Ûä+ ˝Òì ˝ÖøÏø£ $wü
j·÷\T. eTq+ eT‘· $XÊ«kÕ\q÷, ˝ÖøÏø£
e´eVü‰sê\q÷ C≤Á>∑‘>Ô· ± $&ÉBdæ n≥Te+{Ï
yê≥ìï{Ïø° ñeTà&ç#{· ≤º\T #˚dTü ≈£î≥÷ sêyê*
nì düTÁ|”+ ø√s¡Tº #Ó|æŒ+~.
eT] á s¬ +&ÉT rs¡TŒ\T >∑T]+∫ m+<äT≈£î
H√s¡T $|üŒs¡T. cÕu≤H√ πødüT rs¡TŒ ˇø£ÿ{Ï
e÷{≤¢&É‘ês¡T. <ëì >∑T]+∫ ≈£L&Ü eÁø°ø£
]+∫ e÷{≤¢&É‘ês¡T. cÕu≤H√ πødüT ndü\T
dü+>∑‘+˚ {À ‘Ó\TdüTø√yê*. cÕu≤H√ ˇø£ 70
@fi¯fl eTTdü˝≤$&É. Ä ej·TdüT˝À ÄyÓT≈£î uÛÑs¡Ô
$&Ü≈£î\T Ç#êÃ&ÉT. $&Ü≈£î\T Ç∫Ãq|üŒ{Ï
qT+&ç eT÷&ÉT HÓ\\ Ç<䛑Y ø±\+˝À Ä$&ÉøÏ
nedüsy¡ TÓ qÆ b˛wüD Ks¡TÃ\T ÇkÕÔqT, $T–*q
<ë+‘√ Hê≈£î dü+ã+<Ûä+ ˝Ò<äT nì #ÓbÕŒ&ÉT.
‘·q uÛÑs¡Ô ‘·qì $&ç∫ô|{Ϻ <ä÷s¡+>± ñ+≥÷
‘·q b˛wüD ≈£L&Ü |ü{Ϻ+#·Tø√e≥+ ˝Ò<äì
ø√s¡Tº≈£î yÓ[fl+~ cÕu≤H√. á ej·TdüT˝À
eT÷&ÉT HÓ\\T b˛wüD ÇkÕÔqT $T>∑‘ê~ Hê≈£î
dü+ã+<Ûä+ ˝Ò<äì #Ó|üŒ&É+ ø£s¡≈£îº ø±<äT nì
Ä$&É ‘·s¡|ü⁄q ˝≤j·TsY \‹|òt yê~+#ê&ÉT.
á yê<äq\ìï $qï düTÁ|”+ ø√s¡Tº cÕu≤H√
nH˚ Ä$&É ã‹øÏ ñqï+‘· ø±\+ uÛÑs¡Ô uÛÑs¡D+
Çyê«*‡+<˚ nì rs¡TŒ#Ó|æŒ+~. á rs¡TŒô|’
eTTdæ¢+ #Ûê+<ädüyê<äT\+<äs¡÷ ô|<ä› >√&Ée
#˚XÊs¡T. e÷ KTsêHé qeTàø±\ CÀ*øÏ, e÷
wü]j·T‘Y #·{≤º\ CÀ*øÏ edüTÔHêïs¡T. Ç~ e÷
|üs¡‡q˝Ÿ ˝≤. MTs¡T ÁøÏ$Tq˝Ÿ Áb˛dæ»sY ø√&é
øÏ+<ä Bìô|’ m˝≤ rs¡TŒ #Ó|⁄ü ‘ês¡T nì >∑>√Z\T
#˚XÊs¡T. düTÁ|”+ ø√s¡Tº dæ$˝Ÿ πødüT øÏ+<ä rs¡TŒ
#Ó|üŒ˝Ò<äT. dæÄsY|ædæ 125 øÏ+<ä rs¡TŒ
9 Ä>∑düTº ` 2023
eT‘·∫#·TÃ πs|ü&Üìπø j·TTdædæ Hê≥ø£+
ªª cÕu≤H√ πødüT #·÷|æ+∫ eTTdæ¢+ eTVæ≤fi¯\T nHê´j·T+
nsTTb˛‘·Tq≥÷º, Væ≤+<ä÷ eTVæ≤fi¯\≈£î ãÁ Vü‰à+&É+>± Hê´j·T+
»]–b˛‘·Tqï≥÷º ÄsYmdtmdt Á|ü#ês¡+ #˚k˛Ô+~. ø±˙
Væ≤+<ä÷ eTVæ≤fi¯\≈£î ≈£L&Ü eTTdæ+¢ eTVæ≤fi¯\≈£î @$T rdüTø√ì
$<Ûä+>± nHê´j·÷\T »s¡T>∑THêïsTT. Ç+<äT˝À #ê˝≤
n+XÊ\T eTq+ #ÓbıŒ#·TÃ. Væ≤+<ä÷ #·{≤º\˝À $&Ü≈£î\
Á|ükÕÔeH˚ ˝Ò<äT. ÄdæÔ Vü≤≈£îÿ˝À #ê˝≤ ‘˚&Ü\T ñHêïsTT. ø=ìï
#·{≤º\ Á|üø±s¡+ nsTT‘˚ eT>∑ |æ\¢\πø ÄdæÔ Vü≤≈£îÿ ñ+~.
ªª
#Ó|æŒ+~. ÁøÏ$Tq˝Ÿ Áb˛dæ»sY ø√&é @ eT‘êì >±s¡T #ê˝≤ ‘Ó*$>± Ä sêJyé>±+~Û #˚dæq
¬ø’Hê e]ÔdüTÔ+~. n+<äTø£H˚ \‹|òt >±s¡T #·≥º+˝À ñqï |ü<ëìï Ç+≥sYÁ|æ{Ÿ #˚XÊ&ÉT.
dæÄsY|ædæ πødüT y˚XÊ&ÉT. düTÁ|”+ ø√s¡Tº <ëìì Hê´j·TyÓTqÆ |ü]Vü‰s¡+ n+fÒ ns¡+ú Ä eTVæ≤fi¯
n&çà{Ÿ #˚dæ cÕu≤H√øÏ nqT≈£L\+>± rs¡TŒ ‘· q ‘· < ä T |ü ] J$‘· ø ±\+ n+‘ê
#Ó|æŒ+~. ã‘·ø>£ *∑ >π +<äT≈£î dü]|ü&Ü Çe« e\dæq kıeTTà
rs¡TŒô|’ eTTdæ¢+ #Ûê+<ädüyê<äT\+<äs¡÷ nì ns¡ú+ #ÓbÕŒ&ÉT. Ä kıeTTàqT ˇø£y˚fi¯
>=&Ée #˚j·T´>±H˚ n|ü&ÉTqï sêJyé>±+BÛ eT÷&É T HÓ \ \˝À|ü ⁄ #Ó * ¢ + #· ˝ Ò ø £ b ˛‘˚
yÓ+≥H˚, ªªeTTdæ¢+ $yÓTHé &Ó’esY‡ n+&é yêsTT<ë\˝À HÓ\HÓ˝≤ #Ó*¢+#·eTq+&ç nì
yÓT+f…H˚Hé‡ j·÷ø˘ºμμ nì eTs√ #·{≤ºìï yê~+#ê&ÉT. düTÁ|”+ ø√s¡Tº \r|òt yê<äq‘√
Vü≤&Üe⁄&ç>± #˚XÊs¡T. <äTsêàs¡yZ TÓ qÆ #·≥+º n~. ˇ|ü≈£î+~. <ë+‘√ Ç|ü&ÉT uÛ≤s¡‘·<˚X¯+˝À
n+<äT˝À eTTdæ¢+ eTVæ≤fi¯ $&Ü≈£î\≈£î Ç<䛑Y Væ≤+<ä÷ eTVæ≤fi¯\≈£î uÛÑs¡D+ m˝≤ edüTÔ+<√
ø±\+ ‘·|Œü $T>∑‘ê ø±\+ uÛsÑ øπÔ¡ + dü+ã+<Û+ä eTTdæ¢+ eTVæ≤fi¯\≈£î ≈£L&Ü n˝≤H˚ edüTÔ+~.
˝Ò<ä˙, Ç<䛑Y ø±\+˝À Ä$&ÉøÏ Hê´j·Tã<ä∆ eTTdæ¢+ eTVæ≤fi¯\øÏ Ç|ü&ÉT uÛÑs¡D+ ˝Òq≥÷º,
yÓTÆqqwüº |ü]Vü‰s¡+ Çyê«\˙, ‘·sê«‘· Ä$&É Væ≤+<ä÷ eTVæ≤fi¯\≈£î e÷Á‘·yT˚ ñqï≥Tº yÓ÷&û,
u≤<Ûä´‘·qT |ü⁄{Ϻ+{Ï yêfiË’flHê #·÷&Ü* ˝Ò<ë Äj·Tq |ü]yês¡+ yêb˛‘·THêïs¡T. n~ X¯ó<ä∆
eø˘Œ¤ uÀs¡T¶ yêfiË’¢Hê #·÷&Ü* nì #·≥º+˝À ‘·|ü.
ù|s=ÿHêïs¡T. cÕu≤H√πø n|üŒ{ÏøÏ 70 @fi¯ófl. Ç~ cÕu≤H√ øπ düT ø±ã{Ϻ <ëìï #·÷|æ+∫
n|ü&ÉT ÄyÓTqT |ü⁄{Ϻ+{Ï yêfi¯ófl #·÷&É>∑*π> eTTdæ+¢ eTVæ≤fi¯\T nHê´j·T+ nsTTb˛‘·Tq≥÷º,
|ü]dæú‹˝À ñ+{≤sê? ndü\T yêfi¯ófl ã‹øÏ Væ≤+<ä÷ eTVæ≤fi¯\≈£î ÁãVü‰à+&É+>± Hê´j·T+
ñ+{≤sê ˝Ò<ë? á #·≥º+˝À ns¡ú+ @eTHêï »]–b˛‘· T qï≥÷º ÄsY m dt m dt Á|ü # ês¡ +
ñ+<ë? πøe\+ Ä eTTdæ¢+ ô|<ä›\ ˇ‹Ô&çøÏ #˚k˛Ô+~. ø±˙ Væ≤+<ä÷ eTVæ≤fi¯\≈£î ≈£L&Ü
˝§+– sêJyé>±+~Û #˚dæq |üìøÏe÷*q eTTdæ¢+ eTVæ≤fi¯\≈£î @$T rdüTø√ì $<Ûä+>±
#·≥º+ n~. nHê´j·÷\T »s¡T>∑THêïsTT. Ç+<äT˝À #ê˝≤
Ä #·{≤ºìï #·÷|æ+∫ ÄsYmdtmdt Mfi¯fl+ n+XÊ\T eTq+ #ÓbıŒ#·TÃ. Væ≤+<ä÷ #·{≤º\˝À
‘ê Ç~ <äTsêàs¡Z+, dü÷&√ ôd≈£L´\]»+ nì $&Ü≈£î\ Á|ükÕÔeH˚ ˝Ò<Tä . ÄdæÔ Vü≤≈£îÿ˝À #ê˝≤
n\¢] #˚XÊs¡T. dæ|æ◊(m+) ≈£L&Ü Ä #·{≤ºìï ‘˚&Ü\T ñHêïsTT. ø=ìï #·{≤º\ Á|üø±s¡+ nsTT‘˚
‘·|ü nì #Ó|Œæ +~. düTÁ|”+ ø√s¡Tº ˇø£ eT+∫ eT>∑ |æ\\¢ øπ ÄdæÔ Vü≤≈£îÿ ñ+~. ø=ìï #·{≤º˝À¢
rs¡TŒ ÇùdÔ <ëìì qTe⁄« yÓTT‘·+Ô #Ó&>É ={≤ºe⁄ Ä&É|æ\¢≈£î ÄdæÔ Vü≤≈£îÿ ñ+~ ø±˙ ñeTà&ç
nì sêJyé >±+~Ûì dæ|æ◊(m+) ÄHê&ÉT ≈£î≥T+ã+˝À ñqï+‘· ø±\y˚T n+fÒ Væ≤+<ä÷
$eT]Ù+∫+~. eT‘· sê»ø°j÷· \ <ä>sZ∑ ø¡ Ï e#˚à nHé&çyÓ’&Ó&é bòÕ´$T*˝À uÛ≤>∑+>± ñ+fÒH˚
dü]øÏ ø±+Á¬>dt bÕغ m+‘· yÓT‘·ø£>± ñ n$&Éø± Vü≤≈£îÿ ñ+≥T+~. n+<äT˝À+∫ yês¡T
+≥T+<√ á ñ<ëVü≤s¡D eTq ø£fi≈¢¯ î£ ø£{+ºÏ ~. $&ç b ˛sTT y˚ π s ≈£ î ≥T+ã+>± ñ+fÒ Ä
<ëìMT<ä n|”Œ\T≈£î yÓfi≤fls¡T. sêJyé Vü≤≈£îÿb˛‘·T+~. n˝≤π> á yês¡dü‘·«|ü⁄
>±+BÛ #˚dæq #·≥º+˝ÀqT+#˚ \‹|òt >±s¡T #·{≤º˝À¢ Væ≤+<äTe⁄ ˇø£ÿs¡T dü+bÕ~+∫Hê ÄdæÔ
‘·q yê<äqqT ì]à+#ês¡T. Ä #·≥+º Á|üø±s¡+ n‘·ì ‘·<äq+‘·s¡+ |æ\¢\øÏ yêfi¯fl |æ\¢\øÏ
nsTTHê $&Ü≈£î*∫Ãq uÛÑs¡Ô Ä uÛ≤s¡´ ≈£î n˝≤ #Ó+<äT‘·T+~. ˇø£ y˚fi¯ M\THêe÷ sêùdÔ
Hê´j·TyÓTÆq |ü]Vü‰s¡+ Ç<䛑Y ø±\+ eT÷&ÉT n~ me]øÏ ø±yê\+fÒ yê]øÏ sêdæ
HÓ\\ ø±\+˝Àù| #Ó*¢+#ê\˙, <ëìì \r|òt Ç#˚Ãj·T#·TÃ. eTTdæ¢+ #·{≤º˝À¢ Bìø£+fÒ ø±düÔ
eT‘·∫#·TÃ πs|ü&Üìπø j·TTdædæ Hê≥ø£+ e÷]ÿ ‡düTº
MTs¡+<äs÷¡ j·TTdædæ |ü]~Û˝ÀøÏ ekÕÔsì¡ #Ó|Œæ

ªª ∫qï |æ\¢\øÏ ej·TdüT‡ ì+&É≈£î+&ÜH˚ ô|[fl #˚ùddüTÔ

Hêïs¡T. Ç|ü&ÉT uÛ≤s¡‘·<˚X¯+˝À »]π> ô|[flfi¯fl˝À 10
XÊ‘·+ ø£Hêï m≈£îÿe 18 @fi¯fl ˝À|ü⁄ yêfi¯fly˚ »s¡T>∑T‘·T
HêïsTT. yÓ÷&û >±s¡T M≥ìï+{Ï˙ <˚X¯+ yÓTT‘·Ô+ MT<ä
@ø£s÷¡ |ü dæ‹ú øÏ ‘˚>\∑ sê? ø±|t |ü+#êsTTr\T Ç#˚à rs¡TŒ
#Ó|æŒ yê]ì m<äTs=ÿ >∑\sê?
\T #Ó\¢e⁄, MTs¡T Ç˝≤+{Ï rs¡TŒ\T #Ó|üŒ&ÜìøÏ M˝Ò¢<äì
qj·T+. yÓTT‘·+Ô ‘·q Ädæ˝Ô À Ä s¡ø+£ >± ‘·q≈£î
‘√∫q yêfi¯fløÏ eT÷&√ e+‘·T ÄdæÔ e÷Á‘·y˚T
sêdæ Çe«>∑\&ÉT. eT÷&ç+≥ ¬s+&√+‘·T\T
yês¡d‘ü «· +>± øÏ+<ä yêfi¯fløÏ yÓfi≤fl*‡+<˚. Çwü+º
e∫Ãq≥T¢ me]øÏ |ü&ç‘˚ yêfi¯fløÏ sêj·T&ÜìøÏ
M˝Ò¢<äT.
»s¡T>∑T‘·Tqï~ #·÷ùdÔ Á|üdüTÔ‘·+ ∫qï
|æ \ ¢ \ øÏ ej· T dü T ‡ ì+&É ≈ £ î +&ÜH˚ ô|[fl
#˚ùddüTÔHêïs¡T. ø£s√Hê ø±\+˝À Ç~ Ç+ø±
u≤>± ô|]–b˛sTT+~. ‘·sê«‘· |ü]dæú‹
@$T{À nì ∫qï |æ \ ¢ \ ≈£ î ô|[flfi¯ ó fl
#˚ùdXÊs¡T. Ç|ü&ÉT uÛ≤s¡‘·<˚X¯+˝À »]π>
ô|[flfi¯fl˝À 10 XÊ‘·+ ø£Hêï m≈£îÿe 18 @fi¯fl
˝À|ü⁄ yêfi¯fly˚ »s¡T>∑T‘·THêïsTT. sê»kÕúHé
˝≤+{Ï sêh+˝À nsTT‘˚ 25% u≤\´
$yêVü‰\T »s¡T>∑T‘·THêïsTT. yÓ÷&û >±s¡T
M≥ìï+{Ï˙ <˚X¯+ yÓTT‘·Ô+ MT<ä @ø£s¡÷|ü
dæú‹øÏ ‘˚>∑\sê? ø±|t |ü+#êsTTr\T Ç#˚Ã
rs¡TŒ\T #Ó\¢e⁄, MTs¡T Ç˝≤+{Ï rs¡TŒ\T
#Ó|üŒ&ÜìøÏ M˝Ò¢<äì #Ó|æŒ yê]ì m<äTs=ÿ
>∑\sê? j·T÷dædæ <ë«sê eTVæ≤fi¯\≈£î »s¡T>∑T
‘·Tqï nHê´j·÷ìï m<äTs=ÿ+{≤qì #ÓãT‘·Tqï
yÓ÷&û n+≥sêì‘·q+ m<äTs=ÿ+≥Tqï yê]øÏ
@+ Hê´j·T+ #˚j·T>∑\>∑T‘·THêïs¡T. Ç|ü&ÉT
#·≥º Á|üø±s¡+ n+≥sêì‘·q+ H˚s+¡ . u…sTT\T
˝Òì •ø£å\T ñHêïsTT. ø±˙ me&çøÏ •ø£å\T
|ü&É≥+ ˝Ò<äT. n+fÒ #·≥º+ #˚dæHê nHê´
j·T+ n˝≤π> ø√qkÕ>∑T‘√+~. <ëìï dü]#˚jT·
&É+ yÓ÷&ûç >±] mC…+&Ü˝À m+<äT≈£î ˝Ò<äT.
n+<äTe\¢ Ç<ä+‘ê j·TTdædæ ù|s¡T‘√ Ä&ÉT
‘·Tqï Hê≥ø£+.
>√yê˝À @ø£s¡÷|ü bÂs¡düàè‹ ñ+<ë?
Ç|üŒ{Ïπø >√yê˝À j·T÷ìbòÕs¡yéT dæ$˝Ÿø√&é
ñ+<äì yê] yê<äq˝À eTs√ n+X¯+. n~
‘·|ü . >√yê˝À ñqï~ 1867 Hê{Ï b˛s¡TÃ^dt
#·≥º+. n+<äT˝À @ø£s¡÷|ü‘· @MT ˝Ò<äT.
n+<äT˝À ø±´<∏*ä ø˘ ÁøÏdj ºæ T· Hé\øÏ ˇø£ $yêVü≤
#·≥º+, $T>∑‘ê ÁøÏdæºj·Tq¢øÏ Ç+ø√ #·≥º+
Ä>∑düTº ` 2023
ªª
ñ+~. Væ≤+<ä÷ |ü⁄s¡Twüß&ÉT ô|[fl #˚dTü ≈£îHêïø£
n‘·ì uÛ≤s¡´øÏ 25@fi¯¢ ej·TdüT‡ e#˚Ã˝À|ü⁄
ÄyÓT _&ɶ*ï ø£q˝Òø£b˛sTTHê, 30 @fi¯fl˝À|ü⁄
ˇø£¬s’Hê eT>∑ _&ɶqT ø£q˝Òø£ b˛sTTHê Ä
uÛÑs¡Ô Ç+ø√ ô|[fl #˚düTø√e#·TÃ nì ñ+~.
Ç~ m+‘· <äTsêàs¡+Z ? n+fÒ ãVüAuÛ≤s¡´‘·«+
>√yê j·TTdæd˝æ À ñ+~. n~ @ø£s÷¡ |ü‘· ø±<äT.
Væ≤+<äTe⁄\øÏ ôdŒwü˝Ÿ |ü]àwüHé ñ+~. Ç|ü&ÉT
_C… | æ yêfi¯ ó fl <ëìï m≈£ î ÿe Á|ü # ês¡ +
#˚düTÔHêïs¡T. n+fÒ eT÷&ÉT Hê\T>∑T ô|[flfi¯ófl
#˚dTü ø√H˚+<äT≈£î »Hê\ì ‘·j÷· s¡T #˚<ë›eTHê
Mfi¯fl ñ<˚›X¯´+?
–]»q ÁbÕ+‘·+˝À
–]»q ÁbÕ+‘·+˝À 6e ôw&É÷´˝Ÿ˝À
ø=ìï ÁbÕ+‘ê\T, 5e ôw&É÷´˝Ÿ˝À ø=ìï
ÁbÕ+‘ê\T ñHêïsTT. eTq Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ˝À
ñqï –]»q ÁbÕ+‘ê\T ø=ìï 5e
ôw&É÷´˝Ÿ˝ÀøÏ ekÕÔsTT. nsTT‘˚, eT] ø=+‘·
eT+~ –]»qT\ì 5 ôw&É÷´˝Ÿ˝ÀøÏ yÓ\T|ü\
≈£L&Ü ñHêïs¡T. mø£ÿ&É ñHêï –]»qT\
ø£+<ä]ø° yêfi¯fl kÕ+Á|ü<ëj·T #·{≤º˝Ò e]ÔkÕÔ
sTT. yêfi¯fl uÛÑ÷$T MT<ä, Ç‘·s¡ $wüj·÷\
MT<ä @+ #˚dæHê yêfi¯fl nôd+;¢\T yê{Ïì
nyÓ÷~ùdÔ ‘·|Œü neT\T ø±e⁄. 5e ôw&É÷´˝Ÿ,
6e ôw&É÷´˝ŸøÏ dü+ã+~Û+∫ ≈£L&Ü eTq
nôd+;¢ ˇø£ #·≥º+ #˚dæqfÒ¢sTT‘˚ á #·{≤ºìï
‹]– >∑es¡ïsY Á|ü‘˚´ø£+>± ÄyÓ÷~+#ê*.
ôw&É÷´˝Ÿ¶ @]j·÷\øÏ dü+ã+~Û+∫ Áf…Æã˝Ÿ
m&Ó’«»] øöì‡˝Ÿ ≈£Ls¡TÃì yêfi¯ófl ÄyÓ÷~+∫
‘· s ê«‘· >∑ e s¡ ï s¡ T nyÓ ÷ ~ùdÔ ‘· | ü Œ á
nôd+;¢˝À #˚dæq #·{≤¢\T –]»q ÁbÕ+‘·+
˝À neT\T ø±e⁄. ø=ìï s¡ø±˝…’q Ä<˚XÊ\T
Á>±eT |ü+#êsTT‹ ÄyÓ÷~ùdÔ ‘·|üŒ neT\T
ø±e⁄. –]»qT\ s¡ø£åDøÏ ø=ìï Á|ü‘˚´ø£yÓTÆq
#·{≤º\T ñHêïsTT. á #·{≤º\T ñHêï yêfi¯fl
MT<ä <ë&ÉT\T #˚dTü HÔ êïs¡T. eTTK´+>± Ç|ü&ÉT
n≥$ dü+s¡øDå£ #·≥+º ˝À e÷s¡TŒ\T #˚dæ ô|<ä›
m‘·TÔq <ë&ç #˚düTÔHêïs¡T. ¬Ç~ #ê\<äqï≥Tº
yêfi¯fl˝À¢ ñqï ãVüQuÛ≤s¡´‘ê«ì ìùw~ÛkÕÔsê?
Ç|üŒ{Ïø° –]»qT\˝À q÷{ÏøÏ 7 ˝Òø£ 8
eT+~ Ç<ä›s¡T ˝Òø£ eTT>∑TZs¡T uÛ≤s¡´\T ø£*–
ñHêïs¡T. <˚X+¯ yÓTT‘·+Ô MT<ä #·÷ùdÔ ãVüQuÛ≤s¡´
‘·«+ ô|<ä› düeTdü´>± ˝Ò<äT. 1965 Hê{ÏøÏ
<˚X¯+ yÓTT‘·Ô+ MT<ä 6 XÊ‘·+ eT+~ ãVüQ
uÛ≤s¡´‘·«+ ø£*– ñ+&˚yês¡T. 1974 Hê{ÏøÏ
<ë<ë|ü⁄ 5 XÊ‘êìøÏ, 2010 Hê{ÏøÏ ˇø£ÿ
XÊ‘·+ ø£+fÒ ~>∑Te≈£î ‘·–Zb˛sTT+~. á
$wüj·T+˝À Væ≤+<äTe⁄\T, eTTdæ¢+\ eT<Ûä´
ô|<ä› ‘˚&Ü ˝Ò<Tä . nsTTHê @ø£s÷¡ |ü bÂs¡dàü è‹
˝Ò<äT ø±ã{Ϻ yêfi¯ó¢ m≈£îÿe eT+~ uÛ≤s¡´\qT
ø£*– ñ+≥THêïs¡T ø±ã{Ϻ yêfi¯fl »HêuÛ≤
ô|]–b˛‘√+~ nì yê~düTHÔ êïs¡T. Ç~ ns¡+ú
|üs¡ú+ ˝Òì yê<äq. _&ɶ≈£î »qàì#˚Ã~ ‘·*¢.
‘·\T¢\ dü+K´ ã{Ϻ »HêuÛ≤ ô|s¡T>∑T<ä\
ñ+≥T+~ ø±ì, uÛsÑ \Ô¡ dü+K´ m+‘· nH˚<ëì
‘√ ì$T‘·Ô+ @$T{Ï? ìC≤ìøÏ m≈£îÿe ãVüQ
uÛ≤s¡´‘·«+ Ç|ü&ÉT –]»q ÁbÕ+‘ê˝À¢H˚
ñqï~. nø£ÿ&É j·T÷dædæ #˚kÕÔsê ? $TqVü‰sTT
kÕÔsê? $TqVü‰sTT+ |ü⁄\T Çdü÷Ô ñ+fÒ Ç+ø£
j·T÷ìbòÕs¡yTé dæ$˝Ÿø√&é m$T{Ï?
ô|≥Tº ã &ç < ës¡ T \ ø√D+ qT+∫
#·÷dæq|ü&ÉT Væ≤+<ä÷ n$uÛÑø£Ô ≈£î≥T+ã+
nH˚<ëìøÏ eTq ÇHéø+£ {≤ø˘‡ #·{≤º\˝À #ê˝≤
$TqVü‰sTT+|ü⁄\T ñHêïsTT. y˚\ø√≥¢ s¡÷bÕ
j· T \ |ü q Tï\qT á Væ ≤ +<ä ÷ n$uÛ Ñ ø £ Ô
≈£î≥T+ã+ ù|s¡T #Ó|æŒ m>√ZfÒºdüTÔHêïs¡T.
ô|<ä›ô|<ä› ô|≥Tºã&ç<ës¡T\T, uÛÑ÷kÕ«eTT\T,
u≤>± &ÉãT“ ñqï yêfi¯¢+‘ê n<ëj·÷\qT
Væ≤+<ä÷ n$uÛÑø£Ô ≈£î≥T+ã+ øÏ+<ä #·÷|æ+∫
<ëì øÏ+<ä e#˚Ã sêsTTr\ìï{Ï˙ b˛+<äT
‘·THêïs¡T. Væ≤+<ä÷ n$uÛÑø£Ô ≈£î≥T+u≤ìøÏ
ñqï sêsTTr\T j·T÷dædæ˝À ñ+#·T‘êsê
rùdkÕÔsê #ÓbÕŒ*. rùdkÕÔeTT n+fÒ Væ≤+<ä÷
n$uÛÑø£Ô ≈£î≥T+u≤\T>± ñqï yêfi¯fl+<äs¡÷
e´‹πsøÏkÕÔs¡T. ñ+#·T‘êeTT n+fÒ eTTdæ¢+
\≈£L, Ç‘·s¡T\+<ä]ø° Bìï $düÔ]+#ê*‡
edüTÔ+~. <ëìøÏ düe÷<Ûëq+ yêfi¯fl <ä>∑Zs¡
˝Ò<äT. n˝≤π> –]»q ÁbÕ+‘ê\≈£î M{Ïì
e]Ô+|ü #˚kÕÔsê ? á ÁbÕ+‘ê\≈£î dü+ã+
~Û+∫ eT÷&ÉT s¡ø±\T>± ñHêïsTT. ø=+<äs¡T
–]»q ÁbÕ+‘ê\≈£î yÓ\T|ü\ ñHêïs¡T. eT]
ø=+<äsT¡ 5e ôw&É÷´˝Ÿ˝À ñHêïs¡T,‘·øÿÏ qyês¡T
6e ôw&É÷´˝Ÿ˝À ñHêïs¡T, me]øÏ m˝≤
e]ÔdTü +Ô ~. Ç˝≤+{Ï nH˚øy£ TÓ qÆ Á|üXï¯ \øÏ yêfi¯ó
fl düe÷<Ûëq+ #ÓbÕŒ*.
($T>∑‘ê 13e ù|J˝À)
10
 e÷]ÿ
nqTuÛ‡düTÑyº ê\T ` >∑TDbÕsƒê\T
‘Ó\+>±D˝À Ç+&ÉT¢,
Ç+&É¢düú˝≤\ b˛sê≥+
mdt Ms¡j·T#
´ s¡#·sTT‘· dæ|æ◊(m+) ‘Ó\+D≤ sêh
Ç+&ÉT¢, Ç+&É¢düú˝≤\ düeTdü´ MT<ä
‘Ó\+>±D Á|üC≤dü+|òü÷\ b˛sê≥ y˚~ø£
Ä<Ûä«s¡´+˝À ãdüT‡j·÷Á‘· »]–+~. ù|<ä\≈£î
Ç+&É¢ düeTdü´ #ê˝≤ rÁe+>± ñqï~. y˚>+∑ >±
»s¡ T >∑ T ‘· T qï |ü ≥ º D ° ø £ s ¡ D ‘√ dü e Tdü ´
eTT~]+~. ø£˙dü y˚‘·Hê\T ≈£L&Ü ˝Òì
ù|<ä\T Ç+{Ï øÏsêsTT ø£≥Tº≈î£ H˚ |ü]dæ‹ú ˝Ò<Tä .
eTs√yÓ’|ü⁄ πø+Á<äÁ|üuÛÑT‘·«+ >∑‘· &çôd+ãsY 31
Hê{Ïπø Á|ü<ÛëqeT+Á‹ ÄyêdtjÓ÷»q øÏ+<ä
n+<ä]ø° Ç+{Ï kÂø£s´¡ + ø£*ŒkÕÔqqï yê>±›q+
neT\T#˚j·TH˚˝Ò<äT. ‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«+
ìs¡ « Væ ≤ +∫q dü e TÁ>∑ ≈£ î ≥T+ã dü π s «˝À
düTe÷s¡T 30 \ø£å\ eT+~øÏ Ç+&ÉT¢ ˝Òeì
‘˚*+~. n+<ä]ø° &ÉãT˝Ÿ u…&és¡÷yéT Ç+&ÉT¢
ì]à+∫ ÇkÕÔeTì sêh Á|üuÛÑT‘·«+ yê>±∆q+
#˚d+æ ~. yÓTT<ä{Ï $&É‘˝· À 5,60,000 Ç+&ÉT¢
¬s+&˚+&É¢˝À ì]à+∫ ÇkÕÔqqï~. ø±˙ <äXÊ_›
ñ‘·‡yê\T ìs¡«Væ≤düTÔqï düeTj·÷ìøÏ ≈£L&Ü
πøe\+ 3 \ø£å\ Ç+&ÉT¢ ì]à+#·>± πø{≤sTT+
∫+~ 33 y˚\T e÷Á‘·y˚T. <äs¡U≤ düTÔ\T
ô|≥Tº ≈ £ î qï 13 \ø£ å \ eT+~ ù|<ä \ T
m<äTs¡T#·÷düTÔHêïs¡T. eTs√yÓ’|ü⁄ Á|üuÛÑT‘·«
ÄdüTÔ\qT q>∑Bø£s¡D (yÓ÷ìf…ÆCÒwüHé) ù|s¡T‘√
ã&Üu≤ãT\ |ü s ¡ + #˚ ù d+<ä T ≈£ î π ø +Á<ä +
Á|ü j · T ‹ïdü T Ô q ï~. Á|ü u Û Ñ T ‘· « uÛ Ñ ÷ eTT\T
neTàø±\≈£ î ô|{Ï º ì<Û ä T \T dü e T≈£ L s¡ T Ã
≈£îH˚+<äT≈£î sêh Á|üuÛÑT‘·«+ Á|üj·T‹ïdüTÔqï~.
Ç+πøe÷Á‘·+ Ä\dü´+ #˚dæHê ù|<ä\≈£î
C≤HÓ&ÉT C≤>± $T–˝Ò neø±X¯+ ˝Ò<äqï
Ä+<√fi¯q yÓTT<ä˝…’+~. n+<äTπø >∑‘· 15
e÷kÕ\T>± Á|üuÛÑT‘·«, $T>∑T\T uÛÑ÷eTT\T,
e´ekÕj·T+ n&ÉT>∑+{Ïq •K+ uÛÑ÷eTT\˝À
ù|<ä\T >∑T&çôd\T y˚düT≈£îì Vü≤≈£îÿ\ ø√dü+
b˛sê&ÉT‘·THêïs¡T. á b˛sê≥+ 19 õ˝≤¢\≈£î
$dü Ô ] +∫+~. 64 b˛sê≥ π ø +Á<ë\˝À
50y˚\≈£î ô|’>± ≈£î≥T+u≤\T >∑T&çôd\T
y˚düT≈£îì ìedædüTÔHêïs¡T. n+<äTπø Á|üC≤
11
ndü‘ê´\ Á|ü#ês¡+ô|’ Ä<Ûës¡|ü&çq ÄsY mdt mdt
dü + |ò ü ÷ \ Hêj· T ≈£ î \ ãdü T ‡j· ÷ Á‘· ≈ £ î
ù|<ä \ qT+∫ eT+∫ dü Œ +<ä q e∫Ã+~.
b˛sê&ÉT‘·Tqï ù|<ä\≈£î <ÛÓ’s¡´+ ì+|æ n+&É>±
ñHêïeTqï $XÊ«dü + ø£ * Œ+#˚ + <ä T ≈£ î ,
dü+|òTü {Ï‘+· #˚ùd+<äT≈£î á j·÷Á‘· »]–+~.
sêh+˝À U≤∞ düú˝≤\T ˝Òø£ ø±<äT.
s¡ø£s¡ø±\ ù|s¡¢‘√ düTe÷s¡T 6\ø£å\ mø£sê\
U≤∞ düú˝≤\T ñHêïsTT. ¬syÓq÷´, b˛©düT,
eTTì‡|ü˝Ÿ n~Ûø±s¡T\T, ø=+‘·eT+~ kÕúìø£
sê»ø° j · T Hêj· T ≈£ î \‘√ ≈£ î eTଠø ’ ÿ
uÛÑ÷ø£u≤®<ës¡T\T, ]j·T˝…ùdº{Ÿ yê´bÕs¡T\T
y˚˝≤~ mø£sê\ uÛÑ÷$T nÁø£eT+>± ø£u≤®
#˚düTÔHêïs¡T. ãVüQfi¯ n+‘·düTÔ\ uÛÑeHê\T,
ô|<ä › ô |<ä › yê´bÕs¡ π ø +Á<ë\T @sêŒ≥T
#˚düT≈£î+≥THêïs¡T. Äj·÷ õ˝≤¢\˝À ˇø£yÓ’|ü⁄
dæ|æ◊(m+) Hêj·Tø£‘·«+, eTs√yÓ’|ü⁄ Á|üC≤
dü + |ò ü ÷ \ Hêj· T ≈£ î \T á ã+&Üs¡ +
ãj· T ≥ô|&É T ‘· T Hêïs¡ T . nsTTHê M]ì
|ü{Ϻ+#·Tø√ì b˛©düT n~Ûø±s¡T\T ø=ìï
ÁbÕ+‘ê\˝À >∑T&çôd\T y˚düT≈£îqï ù|<ä\ô|’q
e÷Á‘·+ <ë&ÉT\T #˚düTÔHêïs¡T. 530eT+~
MT<ä πødüT\T ô|{≤ºs¡T. 35 eT+~ MT<ä md”‡,
md”º nÁ{≤dæ{° πødüT qyÓ÷<äT #˚kÕs¡T. M]˝À
n‘·´~Û≈£î\T ã&ÉT>∑T ã\V”≤q esêZ\yês¡T
ø±e≥+ >∑eTHês¡Ω+. 212 eT+~ì ‘·Vü≤
o˝≤›sY <ä>∑Zs¡ u…’+&√esY #˚kÕs¡T. eTVæ≤fi¯\‘√
düV‰ü 54 eT+~ì C…\’ T≈£î |ü+bÕs¡T. Ä~yêd”
j·TTe≈£î&ç MT<ä |”&û #·≥º+ Á|üjÓ÷–+#ês¡T.
b˛©düT <ë&ÉT\˝À 248 eT+~ >±j·T|ü&ܶsT¡ .
j·÷Á‘· ãè+<ä+ >∑T&çôd\ πø+Á<ë\˝ÀH˚
yês¡T ô|{Ϻ+~ ‹+≥÷, sêÁ‘·T\T nø£ÿ&˚ ãdü
#˚kÕs¡T. Ç~ >∑T&çôdyêdüT\ MT<ä, bÕغ,
Á|üC≤dü+|òü÷\ ÁX‚DT\ MT<ä eT+∫ Á|üuÛ≤e+
#·÷|æ+~. sêh Hêj·T≈£î\T >∑T&çôd\ πø+Á<ë
\˝À ãdü #˚j·T≥+, yê]‘√ bÕ≥T ‹q≥+,
yê]‘√ >∑&|É ≥ü + yê¬s|ü⁄Œ&É÷ }Væ≤+#·˝<Ò Tä .
n+<ä T π ø á j· ÷ Á‘· yê]ì u≤>±
ø±s¡´<ä]Ùes¡Z düuÛÑT´\T
Äø£≥Tº≈£îqï~. >∑T&çôd\ πø+Á<ë\˝À ñqï
|ü ] dæ ú ‘ · T \T #· ÷ dæ q ‘· s ê«‘· ãè+<ä +
Hêj·T≈£î\T Á|ü‘ê´e÷ïj·T @sêŒ≥T¢ ø√s¡T‘ês¡ì
uÛ≤$+∫qyê]øÏ ÄX¯Ãs¡´+ ø£*–+∫+~.
$\Te\ |ü≥¢ $XÊ«dü+ ô|+∫+~. >∑T&çôd\
ÁbÕ+‘·+˝À düeTdü´\T, <äèXÊ´\T n‘·´+‘·
düìïVæ≤‘·+>± |ü]o*+#˚+<äT≈£î j·÷Á‘·
ãè+<ëìøÏ Ç<√ø£ eT+∫ neø±X¯ + >±
ñ|üj÷Ó >∑|&ü +ç ~. >∑T&çôd\ øπ +Á<ë\˙ï |ü≥Dº
•yês¡T ÁbÕ+‘ê\T ø±e&É+‘√ #Ó≥T¢ #˚eT\T,
#Ó‘êÔ#<Ó ës¡+ eT<Û´ä >∑T&çôd\T y˚kÕs¡T. ø£s¬ +≥T,
˙s¡T, s√&É¢ kÂø£sê´\T ˝Òe⁄. nH˚ø£ øπ +Á<ë\˝À
‘ê#· T bÕeTT\T, ø=+&É ∫ \Te\‘√ dü V ü ‰
>∑T&çôd˝À¢øÏ edüTHÔ êïsTT. Çø£ ‘˚fifl¯ ≈£î ˝…øπ ÿ˝Ò<Tä .
ˇø£#√≥ >∑T&çôd\ eT<Û´ä »s¡T>∑T‘·Tqï düu˝ÑÛ Àπø
bÕeTT e∫Ã+~. Ç˝≤+{Ï |ü]dæú‘·T˝À¢ ≈£L&Ü
ù|<ä \ T nø£ ÿ &˚ ìedæ d ü T Ô H êïs¡ T . eTs√
Á|ü ‘ ê´e÷ïj· T + ˝Ò ø £ H ˚ Ç+<ä T ≈£ î
dæ<ä∆|ü&ÉT‘·THêïs¡T.
nìï b˛sê{ πø+Á<ë˝À¢q÷ eTVæ≤fi¯˝Ò
eTT+<äT+≥THêïs¡T. düeTs¡o\+>± ‘Ó–+∫
b˛sê&ÉT‘·THêïs¡T. eTVæ≤fi¯ ‘·\<ë#·T≈£îH˚+<äT≈£î
>∑÷&ÉT ø±yê*. ã≥º\T e÷s¡TÃø√e&É+,
Ä&É|æ\¢\ ô|+|üø£+, ãVæ≤s¡÷“¤$T, kÕïq+
˝≤+{Ï düeTdü´\T #ê˝≤ düTìï‘·yÓTÆq$.
eTVæ≤fi¯\ Ä‘·à>ös¡yêìøÏ dü+ã+~Û+∫+~
≈£L&Ü. ô|’>± M]˝À ñqï‘· $<ë´e+‘·T˝…’q
j·TTe‘·T\T >∑D˙j·T+>± ñHêïs¡T. n+<äTπø
b˛©düT\T y˚~Û+∫Hê, ˝≤؃#ÛêØ®\T #˚dæHê,
b˛©düT ùdºwüq¢˝À¢ ∫Á‘·Væ≤+dü\T ô|{ϺHê,
Äs¡∆sêÁ‘·T\T <ë&ç #˚dæ nee÷ì+∫Hê
yÓqTø£≈î£ ‘·>&Z∑ +É ˝Ò<Tä . s¬ +&ÉT b˛sê≥ øπ +Á<ë\
|üP]Ô u≤<Û´ä ‘· eTVæ≤fi≤ ø±s¡´ø£s˝Ô¡ Ò rdüTø√e&É+
>∑eTHês¡Ω+. sêÁr|ü>∑\÷ á ø±s¡´ø£s¡Ô\T
>∑T&çôdyêdüT\‘√H˚ ñ+≥THêïs¡T. Á|ü‹ b˛sê≥
πø+Á<ä+˝À eTVæ≤fi¯\T ◊<ë« ø£$T{°\T>±
@s¡Œ&ÉT‘·THêïs¡T. ø√s¡T≥¢ uÛ÷Ñ b˛sê≥ øπ +Á<ä+˝À
Ä>∑düTº ` 2023
‘Ó\+>±D˝À Ç+&ÉT¢, Ç+&É¢düú˝≤\ b˛sê≥+
ªª ˇø£yÓ’|ü⁄ ù|<ä\T Ç+{Ï kÂø£sê´ìï Jeqàs¡D düeTdü´>±
|ü]>∑DdÏ Tü HÔ êïs¡T. eTs√yÓ|’ ⁄ü uÛ÷Ñ ø£u≤®ø√s¡T\T, n~Ûø±s¡T\T $+‘·
yê<ä q \T #˚ d ü T Ô H êïs¡ T . $\TyÓ ’ q uÛ Ñ ÷ eTT\T ù | <ä \ ≈£ î
m+<äTøÏyê«* n+≥THêïs¡T. ã&Üu≤ãT\T ø£u≤® ô|&ç‘˚ e÷Á‘·+
e÷{≤¢&És¡T. Ç\T¢ ˝Òø£b˛‘˚ ø=qTø√ÿyê* >±ì, Á|üuÛÑT‘·«
uÛÑ÷$Tì ÄÁø£$T+#·&É+ #·≥º $s¡T<ä∆+ ø±<ë n+≥THêïs¡T.
#˚dæq|ü⁄Œ&ÉT #·≥º+ M]øÏ >∑Ts¡TÔ≈£î sê<äT.
ø=+<äs¡T ]j·T˝Ÿ mùdº{Ÿ >∑<ä›\T, sê»ø°j·T Hêj·T≈£î\T ø£u≤®
dü>∑+ eT+~ eTTdæ¢+ eTVæ≤fi¯\T ñ+&É&É+
Á|ü‘˚´ø£‘·. b˛©düT\T >∑T&çôd\T |”πødæq
dü+<äs¡“¤+>± eTVæ≤fi¯\+‘ê Ä uÛÑ÷$T MT<äH˚
sêÁ‘·T\T ≈£L&Ü ìÁ~+#ês¡T. ø=+‘· eT+~
M] eT<Ûä´ ∫#·TÃô|fÒº+<äT≈£î eTTdæ¢+ eT‘·
>∑Ts¡Te⁄\qT s¬ #·Ã>={≤ºsT¡ . eTTdæ+¢ eTVæ≤fi¯\T
uÛÑs¡Ô≈£î <ä÷s¡+>± ãVæ≤s¡+>∑ Á|ü<˚X¯+˝À
ìÁ~+#·&É+ KTsêHé Ä<˚XÊ\≈£î $s¡T<ä∆eTì
#·s¡Ã≈£î ô|{≤ºs¡T. Ä eTTdæ¢+ eTVæ≤fi¯˝Ò BìøÏ
düe÷<Ûëq+ #ÓbÕŒs¡T. nø£ÿ&É >∑T&çôd\T
y˚ùd+<äT≈£î nqTeT‹ùdÔ KTsêHé Ä<˚XÊ\≈£î
nqT>∑TD+>± >∑T&çôd˝À¢H˚ ñ+{≤+ ø£<ë
nHêïs¡T. n+‘˚ø±<äT, nø£ÿ&É uÛÑ÷b˛sê≥
ø£$T{°˝À eTTdæ¢+ eTVæ≤fi¯ ≈£L&Ü ñHêïs¡T.
Çe˙ï eTVæ≤fi¯≈£î ‘·&ç¬ø#ê≥T ÁbÕ<Ûëq´‘·qT
#ê{Ï#ãÓ T‘·THêïsTT. n+<äTøπ á ñ<ä´eT+˝À
eTVæ≤fi¯\T ø°\ø£ bÕÁ‘· b˛wædüTÔHêïs¡T.
eT+∫˙s¡T, ø£¬s+{Ÿ, s√&ÉT¢ e+{Ï kÂø£
sê´\T ˝Òe⁄. nH˚ø£ düeTdü´\‘√ dü‘·eT‘·
eTe⁄‘·THêïs¡T. nsTTHê Ms¡+‘ê ÁXÊ$T≈£î
˝Ò ø £ < ë, dü « j· T +>± yêπ s u≤e⁄\T
Á‘·e⁄«≈£î+≥THêïs¡T. ˇø£ πø+Á<ä+˝À ˇø£ ô|<ä›
ø±\Te <ë≥&ÜìøÏ ø£f…º\‘√ e+‘Óq ≈£L&Ü
ì]à+#·T≈£îHêïs¡T. >±*øÏ, esê¸ìøÏ Çã“+~
sêì |ü<䛑·T˝À¢ >∑T&çôd\T ì]àdüTÔHêïs¡T. á
$wüj·T+˝À kÕ«qTuÛÑey˚T yê]øÏ ~≈£L‡∫.
ˇø£ πø+Á<ä+˝À eTVæ≤fi¯\ ø√dü+ Á|ü‘˚´ø£+>±
eTs¡T>∑T<=&ÉT¢, kÕïHê\ >∑<äT\T ì]à+#ês¡T.
kÕúìø£ n~Ûø±s¡T\ MT<ä ˇ‹Ô&ç ‘Ó∫à ø£¬s+≥T
kÂø£s¡´+ bı+~qyês¡T ø=+<ä¬s’‘˚, ˇø£
øπ +Á<ä+˝À $sêfi≤\‘√ kÂs¡ $<äT´‘Y kÂø£s´¡ +
bı+<ës¡T. nH˚ø£ øπ +Á<ë˝À¢ ø£s¬ +≥T dü+Ô uÛ≤\
qT+&ç dü«j·T+>± yêπs @sêŒ≥T #˚dTü ≈£îHêïs¡T.
ø=ìï øπ +Á<ë˝À¢ ‘Ó\+>±D kÕj·TT<Ûä s¬ ‘’ ê+>∑
b˛sê≥ jÓ÷<ÛäT\T, dü+|òüT dü+düÿs¡Ô\ ù|s¡T‘√
$C≤„qπø+Á<ë\T ì]à+#·T≈£îHêïs¡T. ˇø£
π ø +Á<ä + ˝À yÓ ’ < ä ´ kÂø£ s ¡ ´ +, |æ \ ¢ \ ≈£ î
Ä>∑düTº ` 2023
ªª
¬s+&ÉT|üP≥˝≤ ≥÷´wüHé ôd+≥s¡T¢ @sêŒ≥T
#˚kÕs¡T.
ˇø£yÓ’|ü⁄ ù|<ä\T Ç+{Ï kÂø£sê´ìï
Jeqàs¡D düeTdü´>± |ü]>∑DÏdüTÔHêïs¡T.
eTs√yÓ|’ ⁄ü uÛ÷Ñ ø£u≤®ø√s¡T\T, n~Ûø±s¡T\T $+‘·
yê<äq\T #˚düTÔHêïs¡T. $\TyÓ’q uÛÑ÷eTT\T
ù|<ä \ ≈£ î m+<ä T øÏ y ê«* n+≥THêïs¡ T .
ã&Üu≤ãT\T ø£u≤® ô|&ç‘˚ e÷Á‘·+ e÷{≤¢&sÉ T¡ .
M] <äèwæº˝À uÛÑ÷$TøÏ $\Te ñqï~ ø±˙,
ù|<ä, ã&ÉT>∑T, ã\V”≤qesêZ\ eTqTwüß\≈£î
$\Te ˝Ò<äT. Ç\T¢ ˝Òø£b˛‘˚ ø=qTø√ÿyê*
>±ì, Á|üuÛÑT‘·« uÛÑ÷$Tì ÄÁø£$T+#·&É+ #·≥º
$s¡T<ä+∆ ø±<ë n+≥THêïs¡T. ø=+<äsT¡ ]j·T˝Ÿ
mùdº { Ÿ >∑ < ä › \ T, sê»ø° j · T Hêj· T ≈£ î \T
ø£u≤®#˚dæq|ü⁄Œ&ÉT #·≥º+ M]øÏ >∑Ts¡TÔ≈£î sê<äT.
ô|’>± ndü+|òüT{Ï‘· ø±]à≈£î\≈£î, e´ekÕj·T
≈£ L ©\≈£ î s√E≈£ î |ü H Ó ï +&É T >∑ + ≥\T
|üì#˚dæHê ø£˙dü y˚‘·Hê\T mø£ÿ&Ü neT\T
ø±e&É+ ˝Ò<äT. yÓ÷&û Á|üuÛÑT‘·«+ πøåÁ‘·kÕúsTT
ø£ ˙ dü y ˚ ‘ · q + s√E≈£ î s¡ T .178/` >±
ìs¡ísTT+∫+~. á H˚|ü<∏ä´+˝À ù|<ä\T
J$‘·ø±\+ ø£wüº|ü&ܶ bı≥º ì+|ü⁄ø√e&Éy˚T
ø£wüº+. Ç+{Ï kÂø£s¡´+ nkÕ<Ûä´+. n+<äTπø
ù|<ä\≈£î Ç+{Ï kÂø£s´¡ + ø£*Œ+#·&+É Á|üuTÑÛ ‘·«
u≤<Ûä´‘·. n+‘˚ø±<äT, sêC≤´+>∑+ J$+#˚
Vü≤≈£îÿ Ç∫Ã+~. >ös¡e Á|ü<äyÓTÆq Ç+{Ï
kÂø£s¡´+ J$+#˚ Vü≤≈£îÿ˝À uÛ≤>∑eTì &Ûç©¢
ôV’≤ø√s¡Tº #Ó|æŒ+~. Á|üuÛÑT‘·«+ Ç+{Ï kÂø£s¡´+
ø£*Œ+#·&É+˝À $|òü\yÓTÆq|ü⁄Œ&ÉT Á|üuÛÑT‘·«
uÛÑ÷$T˝À >∑T&çôd\T y˚düTø√e&Éy˚T ‘·|üŒ,
Á|ü‘ê´e÷ïj·T+ ˝Ò<Tä ø£<ë! Ç|üŒ{Ï<ëø± H√s¡T
yÓT<ä|üì n~Ûø±s¡T\T, ù|<ä\T >∑T&çôd\T
y˚dTü ≈£îqï #√≥ n_Ûeè~∆ nedüsê\THêïj·Tì
n&ÉT¶≈£î+≥THêïs¡T. Á|ü»\≈£î Ç+{Ï kÂø£s¡´+
≈£L&Ü n_Ûeè~∆˝À uÛ≤>∑y˚Tqqï düèŒVü≤ ˝Ò<äT.
Ç|üŒ{Ïøπ |ü{≤º\T bı+~ ìedædTü qÔ ï ù|<ä\qT
≈£L&Ü #Ó‘·Ô &É+|æ+>¥ j·÷sY¶ ø√dü+ Ä
ÁbÕ+‘êìï U≤∞ #˚dæ bıeTà+≥THêïs¡T. #Ó‘≈Ô· î£
e÷]ÿ ‡düTº
ñqï $\Te eTìwæøÏ ˝Ò<Tä . Çìï n&É+¶ ≈£î\qT
n~Û>∑$T+∫ >∑T&çôd\T y˚düT≈£îì ìedædüTÔqï
#√≥ kÕúì≈£î\πø neø±X¯+ Çyê«\H˚ ù|s¡T‘√
Á>±e÷\ qT+∫ e∫à |üqT\T #˚düT≈£î+
≥Tqïyê]øÏ ìsêø£]+#ê\ì ∫#·TÃô|&ÉT
‘·THêïs¡T. |ü≥ºD°ø£s¡D y˚>∑+>± »s¡T>∑T‘·Tqï
H˚|ü<∏ä´+˝À e\dü\T nìyês¡´+. M]øÏ
kÂø£sê´\T ìsêø£]+#·&+É sêC≤´+>∑ $s¡T<ä+∆ .
ô|’ > ± |ü ø £ ÿ õ˝≤¢ qT+∫ e∫à XÊdü q
düuÛÑT´˝…’qyês¡T, |üø£ÿ yês¡T¶ qT+∫ e∫Ã
øöì‡\sY>± ¬>*∫qyês¡T, Á>±e÷\ qT+∫
e∫à |ü ≥ º D +˝À dæ ú s ¡ | ü & ç øöì‡\s¡ T ¢
nsTTqyês¡T Ç˝≤+{Ï yê<äq\T ô|≥º&É+
#ê˝≤ ÄX¯Ãs¡´+. á ‘·|ü⁄Œ&ÉT yê<äq\ìï+
{Ï˙ ù|<ä\T düeTs¡úe+‘·+>± ‹|æŒø=&ÉT
‘·THêïs¡T.
j·÷Á‘· ÁbÕs¡+uÛÑ+ ø±>±H˚ b˛©düT\T
Ä≥+ø±\T düèwæº+#ês¡T. eTVü≤ã÷u≤u≤<é
b˛sê≥ πø+Á<ä+˝À b˛©düT <ë&ÉT\≈£î >∑T¬s’q
yê]ì |ü s êeT]Ù+#˚ + <ä T ≈£ î b˛sê≥
πø+Á<ä+yÓ’|ü⁄ b˛‘·Tqï j·÷Á‘· ãè+<ëìï
n&ÉT≈¶ î£ H˚+<äT≈£î Á|üjT· ‹ï+#ês¡T. ãè+<ä+˝Àì
ˇø£ Hêj·T≈£î&çï n¬sdüTº #˚XÊs¡T. ãdüT‡qT
kÕ«BÛq+ #˚dTü ≈£îHêïs¡T. eTVæ≤fi¯\T ‹s¡>ã∑ &çq
‘·sê«‘·H˚ j·÷Á‘·qT eTT+<äT≈£î kÕ>∑ì#êÃs¡T.
ˇø£ πø+Á<ä+˝À b˛sê≥ ø£$T{° Hêj·T≈£î&ç
MT<ä kÕ∆ìø£ øöì‡\s¡T¢ uÛÖ‹ø£<ë&ç #˚kÕs¡T.
eTs√ πø+Á<ä+˝À j·÷Á‘· ãè+<ä+ e∫Ãq
dü+<äs“¡ +¤ >± ãVæ≤s¡>d∑ uü ≈ÑÛ î£ Vü‰˝Ÿ Çe«≈£î+&Ü
Á>±e÷_Ûeè~∆ ø£$T{°\ ù|s¡T‘√ ô|‘·+Ô <ës¡T\T
n&ÉT¶≈£îHêïs¡T. es¡¸+˝ÀH˚ düuÛÑ »]–+~.
ù|<ä\+‘ê #Ó≈î£ ÿ#Ó<sä ˝¡ <Ò Tä . Ç+ø√ øπ +Á<ä+˝À
j· ÷ Á‘· ãè+<ëìøÏ m˝≤+{Ï kÂø£ s ¡ ´ +
ø£ * Œ+∫Hê yê]ì ≈£ î \+ qT+∫
ãVæ≤wüÿ]kÕÔeTì, Á>±eT+˝À, yê]øÏ m˝≤+{Ï
kÂø£sê´\T ñ+&Éeì Á>±e÷_Ûeè~∆ ø£$T{°
Hêj·T≈£î\ ù|s¡T‘√ ô|‘·Ô+<ës¡T¢ ôV≤#·Ã]ø£\T
#˚kÕs¡T. j·÷Á‘· ãè+<ä+ b˛sê≥ øπ +Á<ä+˝ÀH˚
‹ì, nø£ÿ&˚ ãdü #˚j·T&É+‘√ M] m‘·TÔ>∑&É\T
|òü*+#·˝Ò<äT (‘Ó\+>±D˝Àì ø=ìï õ˝≤¢˝À¢
Á>±eT|ü+#êj·Tr\≈£î düe÷+‘·s¡+>± Á>±eT
ô|‘·Ô+<ës¡T\T ≈£î\ dü+|òü÷\ Hêj·T≈£î\‘√
ø£ * |æ ø£ $ T{° \ T y˚ d ü T Ô H êïs¡ T . <ëìøÏ
Á>±e÷_Ûeè~∆ ø£$T{° nì ù|s¡Tô|{Ϻ nÁ>∑≈£î\
ô|‘·Ô+<ës¡T˝Ò Hêj·T≈£î\T>± e´eVü≤]düTÔ
Hêïs¡T.) ˇø£ πø+Á<ä+˝À Væ≤+<ä÷, eTTdæ¢+\
eT<Û´ä ∫#·Tà ô|≥º&ÜìøÏ Á|üjT· ‹ï+#ês¡T. n<˚
πø+Á<ä+˝À j·÷Á‘· ãè+<ä+ Hêj·T≈£î\≈£î
kÕ«>∑‘+· |ü*øÏq Væ≤+<ä÷, eTTdæ+¢ eTVæ≤fi¯\T
12
e÷]ÿ ‡düTº
ãè+<ä düuÛÑT´\≈£î ˇø£yÓ’|ü⁄ ã‘·Tø£eTà\T
n+~+#·>±, eTs√yÓ’|ü⁄ eTTdæ¢+ dü+Á|ü<ëj·T
{À|”\T Ç∫à mÁs¡ø£+&ÉTyê\T ø£bÕŒs¡T. á
<äèX¯´+ n+<ä]˙ Äø£≥Tº≈£îqï~.
Çìï nes√<Ûë\qT n~Û>$∑ Tdü÷Ô ù|<ä\T
ì\<=≈£îÿ≈£î+≥THêïs¡T. Ç+<äT≈£î ø±s¡D+
Hêj·T≈£î\ eTT+<ädüTÔ |ü]o\q, @sêŒ≥T¢,
ø±s¡´ø£s¡Ô\ ìã<ä∆‘·. uÛÑ÷$TøÏ dü+ã+~Û+∫q
˝À‘·TbÕ‘·T\˙ï Hêj·T≈£î\T eTT+<äT>±H˚
n<Ûä´j·Tq+ #˚dæ ‘·–q ôVAyéTes¡Tÿ‘√
s¡ + >∑ + ˝ÀøÏ ~–q #√≥ n~Û ø ±s¡ T \,
uÛÑ÷ø£u≤®ø√s¡T\ yê<äq\T ‘˚*b˛‘·THêïsTT.
ù|<ä\≈£î |ü≥Tº <=s¡T≈£î‘·Tqï~. BìøÏ ‘√&ÉT
b˛sê≥ πø+Á<ëìï ‘·–q kÕeTs¡ú´+ ñqï
ø±s¡ ´ ø£ s ¡ Ô 24 >∑ + ≥\T n+{Ï ô |≥Tº ≈ £ î ì
ñqï#√≥ >∑T&çôd\T ì\ã&ܶsTT. Ç˝≤+{Ï
‘· > ∑ T @sêŒ≥T¢ ˝Ò ≈ £ î +&ÜH˚ ~–q #√≥
Çã“+<äT\T m<äTs¡sTTHêsTT.
>∑T&çôd\T y˚j·T&É+ ÁbÕs¡+_Û+∫q|ü⁄Œ&˚
Á|ü‹ 25 eT+~ qT+∫ 50eT+~øÏ ˇø£s¡T
#=|ü⁄Œq >∑T&çôdyêdüT˝Ò Hêj·T≈£î\T>± u≤<Û´ä ‘·
rdü T ≈£ î Hêïs¡ T . ‘· e T |ü ] ~Û ˝ Àì yê]ì
Áø£eT•ø£Då >± ì\u…fºÒ u≤<Û´ä ‘· yê]~. >∑T&çôd\
πø+Á<ë˝À¢ ‘ê– n\¢] #˚j·T≈£î+&Ü, Ç‘·s¡
nÁø£eT e´eVü‰sê\T q&Ée≈£î+&Ü #·÷ùd
u≤<Û ä ´ ‘· yê]<˚ . M]øÏ ÁbÕs¡ + uÛ Ñ + ˝ÀH˚
‘Ó\+>±D˝À Ç+&ÉT¢, Ç+&É¢düú˝≤\ b˛sê≥+
ªª >∑T&çôd\T y˚j·T&É+ ÁbÕs¡+_Û+∫q|ü⁄Œ&˚ Á|ü‹ 25 eT+~
qT+∫ 50eT+~øÏ ˇø£s¡T #=|ü⁄Œq >∑T&çôdyêdüT˝Ò Hêj·T≈£î\T
>± u≤<Ûä´‘· rdüT≈£îHêïs¡T. ‘·eT |ü]~Û˝Àì yê]ì Áø£eT•ø£åD>±
ì\u…fÒº u≤<Ûä´‘· yê]~. M]øÏ ÁbÕs¡+uÛÑ+˝ÀH˚ dü+|òüT{Ï‘·+
ø±e&ÜìøÏ nedüs¡yÓTÆq #Ó’‘·q´+ ø£*Œ+#˚ ‘·s¡>∑‘·T\T ìs¡«Væ≤+
#ês¡T. b˛sê≥ øπ +Á<ë˝À¢ eTVæ≤fi¯\T ◊<ë«˝À, j·TTe‘· &çym’Ó |ò◊t
˝À e´ekÕj·T ≈£L©\T, ù|<ä ¬s’‘·T\T dü+|òüT+˝À düuÛÑT´\T>±
#˚sT¡ ‘·THêïs¡T. dü+|ò÷ü \≈£î ø£$T{°\T @sêŒ≥T #˚dTü ≈£î+≥THêïs¡T.
ªª
dü+|òTü {Ï‘+· ø±e&ÜìøÏ nedüsy¡ TÓ qÆ #Ó‘’ q· ´+ @sêŒ≥T#˚düTÔHêïs¡T. dü÷ú\+>± ãdüT‡j·÷Á‘·
ø£*Œ+#˚ ‘·s¡>∑‘·T\T ìs¡«Væ≤+#ês¡T. b˛sê≥ düø±\+˝À #˚|ü{Ϻq dü¬s’q ø±s¡´Áø£eT+ nì
πø+Á<ë˝À¢ eTVæ≤fi¯\T ◊<ë«˝À düuÛÑT´\T>± ‘˚ * +~. dü T Bs¡ È ø ±\+>± kÕ>∑ T ‘· T qï
#˚sT¡ ‘·THêïs¡T. j·TTer j·TTe≈£î\T &çym’Ó |ò◊t >∑ T &ç ô dyêdü T \ b˛sê≥+ >±˙, yê]øÏ
düuTÑÛ ´\T>± #˚sT¡ ‘·THêïs¡T. e´ekÕj·T ≈£L©\T, uÛsÑ √kÕì∫Ãq ãdüT‡j·÷Á‘· ø±˙, mÁs¡C+… &Ü
ù|<ä ¬s’‘·T\T dü+|òüT+˝À #˚s¡T‘·THêïs¡T. MT<ä »s¡ T >∑ T ‘· T qï sê»ø° j · T <ë&ç ø Ï
Äj· ÷ dü + |ò ü ÷ \≈£ î ø£ $ T{° \ T @sêŒ≥T #Ó+|üô|≥Tº. <äTÁwüŒ#êsê\T #˚düTÔqï ;CÒ|”,
#˚düT≈£î+≥THêïs¡T. á ù|<ä˝À¢ Á{≤Hé‡b˛sYº ø±+Á¬>dt Hêj·T≈£î˝…e«s¡÷ Ç+&ÉT,¢ Ç+&É¢ dü˝ú ≤\
ø±]à≈£ î \T, Vü ≤ e÷©\T, uÛ Ñ e q ìsêàD ø√dü+ >±˙, ù|<ä\ düeTdü´\ |ü]cÕÿs¡+
ø±]à≈£î\T, Ç+{Ï |üìyês¡\T, Ç‘·s¡ ø±+Á{≤ø˘º ø√dü+>±˙ b˛sê{≤\T #˚dæq <ëK˝≤\T
‘·~‘·s¡ s¡+>±\ ø±]à≈£î\T >∑D˙j·T+>± ñ ˝Òe⁄. |üs¡düŒs¡ ì+<ä\T, e´øÏÔ>∑‘· <ä÷wüD\T
Hêïs¡T. Ms¡+<äs¡÷ ‘·eT‘·eT s¡+>±\≈£î ‘·|üŒ Á|ü»\ düeTdü´\T M]øÏ |ü≥ºe⁄. ù|<ä
j·T÷ìj·TqT¢ @sêŒ≥T #˚dTü ≈£îH˚ Á|üjT· ‘·ï+˝À Á|ü»\ düeTdü´\ |ü]cÕÿs¡+ ø√dü+ ìs¡+‘·s+¡
ñHêïs¡ T . bÕغ kÕqTuÛ Ñ ÷ ‹|ü s ¡ T \T>± b˛sê&É T ‘· T qï~ mÁs¡ C … + &ÜH˚ ø±e&É +
e÷]qyê]‘√ Ä–® \ Ø Á>∑ ÷ |ü ⁄ \T >∑eTHês¡Ω+. j

eT‘·∫#·Tà πs|ü&Üìπø j·TTdædæ Hê≥ø£+ #·{≤º\T e+<ä\ s¡ø±\T ekÕÔsTT. n+<äTe\¢

(10e ù|J ‘·s¡TyêsTT)
n+<äTe\¢ j·T÷dædæ #·s¡Ã yÓqø£ ñqï~
ˇø£fÒ sê»ø°j·T+. >∑‘· á |ü<˚fi¯fl ø±\+˝À
@+#êXÊyÓ÷ #Ó|ü ø√&ÜìøÏ _C…|æ <ä>sZ∑ ¡ @$T
˝Ò<Tä ø±ã{Ϻ á mìïø£˝À¢ Ä $wüj÷· \T #·sá ≈£î
sê≈£î+&Ü ñ+&Ü\+fÒ j·TTdædìæ eTT+<äT≈£î
rdüT≈£îe∫à s¡#·Ã #˚j·÷´*, Væ≤+<äTe⁄\,
eTTdæ¢+\T eT<Ûä´ |òüTs¡¸D>± <ëìï e÷sêÃ*.
á s¡#·Ã #˚j·T´&ÜìøÏ _C…|æøÏ 21e ˝≤
ø£$TwüHé dæbòÕs¡T‡ n&ɶ+ ø±ã{Ϻ yê{Ïì
‘=øÏ ÿ ô|{Ï º eT∞¢ 22e ˝≤ ø£ $ Twü H é
rdüT≈£îe#êÃs¡T. Mfi¯ófl ≈£L&Ü Çã“+~ø£sy¡ TÓ qÆ
dæbÕò s¡T‡\T #ÓjT· ´≈£î+&Ü yêfi¯fl f…+Æ mìïø£\T
nsTTb˛j˚ T <ëø± bı&ç – +#ês¡ T . n+fÒ
düeTdü´qT |ü]wüÿ]+#·&+É ø±<äT. ∫#·TÃ s¡–*Ã
Ä eT+≥˝À #·* ø±#·Tø√e&É+ yê] ñ<˚X› +¯ .
j·TT dæ dæ ` ˇø£ ˝ÖøÏø£ düeTdü´
≈£î≥T+ã#·{≤º\T ñeTà&ç #·{≤º\T>±
rdüT≈£îsêyê\+fÒ düTÁ|”+ ø√s¡Tº #Ó|æŒq≥Tº
13
yê{Ï ì ˝ÖøÏ ø £ dü « uÛ ≤ e+ ÁbÕ‹|ü ~ ø£ > ±
rdüT≈£îsêyê*. ô|[fløÏ`eT‘êìøÏ, $&Ü≈£î
\≈£î`eT‘êìøÏ, <ä‘‘Ô· ≈· î£ `eT‘êìøÏ dü+ã+<Û+ä
˝Ò<äì ˇ|üø√yê*, Çeìï ˇ|üø√e&É+
n+fÒ ôd≈£î´\]C≤ìï ˇ|üø√e&ÉeTqï e÷≥.
ø±˙ yÓ÷&û Á|üuTÑÛ ‘ê«ìøÏ ˝ÖøÏøy£ ê<ä+ n+fÒH˚
|ü&É<äT. ˝ÖøÏø£ dü«uÛ≤e+ ˝Ò≈£î+&Ü j·T÷dædæ
nH˚~ kÕ<Ûä´e÷? ˝ÖøÏø£ <äèø£Œ<∏ä+ ˝Ò≈£î+&Ü
j·T÷dædæì rdüT≈£îsê˝Òs¡T. yÓ÷&û, _C…|æ `
ÄsYmdtmdt |ü]yês¡+ ˝ÖøÏø£ $<ÛëHêìï
e´‹πsøÏkÕÔsT¡ . eTq <˚X+¯ n+‘ê Ä<Ûë´‹àø£+
n+{≤s¡T. n<Ûë´‹àø£+ nq>±H˚ eT‘·+
edüT+Ô ~. eT‘·+ nq>±H˚ eT‘· ùd«#·Ã¤ edüT+Ô ~.
mìï eT‘ê\T ñHêïjÓ÷ nìï+{Ïø° ùd«#·Ã¤
edüT+Ô ~. sêC≤´+>∑+ 25e n~Ûøs£ D¡ +, 26e
n~Ûø£s¡D+ Á|üø±s¡+ eT‘· ùd«#·Ã¤ Ç∫Ã+~.
ø±ã{Ϻ n+<ä]øÏ eT‘· ùd«#·Ã¤ ñ+≥T+~.
<ëìe\¢ me]øÏ q∫Ãq e´øÏÔ>∑‘· #·{≤º\T
yêfi¯ófl #˚düT≈£î+≥÷ yÓfi¯‘ês¡T. ≈£î≥T+ã
eT‘· + qT+∫ á n+XÊ\ìï+{Ï ˙
$&É>√≥º≈î£ +&Ü j·T÷dæd˝æ À ˇø£ÿ n&ÉT>∑T ≈£L&Ü
eTT+<äT≈£î yÓjT· ´˝ÒsT¡ .
j·T÷dædæ ø±yê\+fÒ ôd≈£L´\]»+
ñ+&Ü\ì ˇ|ü  ø√yê*.ôd≈£ L ´\]C≤ìï
ˇ|ü≈£î+fÒH˚ j·T÷dædæ >∑T]+∫ e÷{≤¢&eÉ Tì
#Ó b ÕŒ*. ôd≈£ L ´\]»+ ø±<ä T e÷~
Væ≤+<ä÷‘·« yê<ä+ n+fÒ eTqTyê<äT\
Ä~Û|ü‘·´+ ø√dü+ Ç<ä+‘ê #˚düTÔHêïs¡ì
nqTø√yê*. n+fÒ Ád”ÔøÏ ùd«#·Ã¤ ˝Ò≈£î+&Ü
#˚jT· &ÜìøÏ #˚ùd Á|üjT· ‘·ï+ nqTø√yê*. á
Væ≤+<ä÷ nÁ>∑es¡í Ä˝À#·q*ï <˚X¯+ n+‘·{Ï
MT<ä ô|‘· Ô q +>± s¡ T <ë› \ ì #· ÷ dü T Ô
Hêïs¡qTø√yê*. Ç~ ˇø£ ô|<ä› ≈£îÁ≥. Ç~
≈£î<äs<¡ ìä eTq+ düŒwü+º >± #ÓbÕŒ*. j·T÷dædæ
nH˚~ |üP]Ô>± ôd≈£L´\]»+, ˝ÖøÏøy£ ê<ä+‘√
eTT&ç|ü&ç ñqï n+X¯+. á ¬s+&ç+{Ïì
$&É>={Ϻ #·÷&Ü\qTø√e≥+ nkÕ<Û´ä +.
j
Ä>∑düTº ` 2023
 #·]‘Á ·
eT‘· e´edü\ú ˝À |ü]D≤e÷\T
øÁ .° |üP.200 qT+&ç øÁ .° X¯.300 eT<Û´ä
m+.$.mdt.X¯sà¡ #
uÖ<ä∆+
nXÀ≈£î&ç ø±\+˝À $dü]Ô +∫q uÖ<ä+∆
Ä ‘· s ê«‘· Áø° . X¯ . 300 es¡ ≈ £ î eTq
ñ|üK+&É+˝À Á|ü<Ûëq eT‘·+>± ñ+&˚<äì
eTq≈£î \_ÛdTü qÔ ï XÊdüHê\qT ã{Ï,º #ê]Á‹ø£
ø£≥&º Ü\ •~Û˝≤\qT ã{Ϻ s¡÷&Û>ç ± #Ó|Œü e#·TÃ.
á #ê]Á‹ø£ yêdüÔyêìï dü+|òüT|ü]yês¡+
eÁø°ø]£ k˛Ô+~. á eÁø°øs£ D¡ s¬ +&ÉT s¡ø±\T>±
ñ+~. yÓTT<ä{~Ï : nHê~>± uÛ≤s¡‘<· X˚ +¯ ˝À
Væ≤+<ä÷ eT‘·yT˚ Á|ü<ëÛ qeT‘·+ nì #Ó|Œü &É+.
s¬ +&√~: uÖ<ä+∆ n+fÒ Væ≤+<ä÷ eT‘·+˝À
uÛ≤>∑yT˚ nì #Ó|Œü &É+.
ãT<ä T ∆ & É T ìØX¯ « s¡ y ê~. Áu≤Vü ≤ àD≤
~Û|ü‘ê´ìï, j·TC≤„\T Ç‘·s¡ ø£s¡àø±+&É\qT
rÁe+>± e´‹π s øÏ + ∫qyê&É T . á ˇø£ ÿ
yêdü Ô y êìï ã{Ï º Ĭ s ôd‡dt Á|ü # ês¡ ≈ £ î \T
#Ó|ü ≈£î+≥Tqï~ |üP]Ô>± ‘·|⁄ü Œ nì ‘˚≥‘Ó\+¢
W‘√+~. n+‘˚>±ø£, Áø°.|üP. 6e X¯‘êã›+˝À
|ü⁄{Ïqº dæ<ë∆sT¡ &∆ TÉ ãT<äT&∆ >ç ± e÷] uÖ<ë∆ìï
Á|ü‹bÕ~+#êø£ <ë<ë|ü⁄ 800 qT+&ç 1000
dü+e‘·‡sê\bÕ≥T uÖ<ä+∆ eTq ñ|üK+&É+˝À
Á|ü<Ûëq eT‘·+>± ñ+~ nì #Ó|üŒ&ÜìøÏ
#ê]Á‹ø£ Ä<Ûësê\T düŒwü+º >± ñHêïsTT.
nsTT‘˚ nXÀ≈£î&ç nq+‘·s¡ ø±\+˝À
uÖ<ä+∆ |ü\T e÷s¡TŒ\≈£î ˝ÀHÓ+’ ~. ãT<äT&∆ TÉ
Á|ü‹bÕ~+∫q eTÚ*ø£ dü÷Á‘ê\‘√ düV‰ü |ü\T
$XÊ«kÕ\≈£î, kÕ+Á|ü<ëj·÷\≈£î dü+ã+~Û+
∫q e÷s¡TŒ\T »]>±sTT. yê{Ï˝À eTTK
´yÓTqÆ ~ uÖ<ä+∆ ‘˚sy¡ ê<ä+, eTVü‰j·÷q+ nH˚
s¬ +&ÉT XÊK\T>± $&çb˛e&É+.
‘˚sy¡ ê<ä+ ãT<äT&∆ ç eT÷\ Á|ü‹bÕ<äq\πø
ø£≥Tºã&çe⁄+&Ü\qï n_ÛÁbÕj·÷ìï ã\+>±
eTT+<äT≈£î ‘Ó∫Ã+~. bÕ∞ uÛ≤wü˝À sêdæq
ª$T[+<ä|üqΩμ Á>∑+<Ûä+˝À Hê>∑ùdqT&ÉT nH˚
uÖ<ä ∆ _ Û ≈ £ å î e⁄ $T[+<ä T &É T (Á^ø˘ sêE
$Tj·÷+&ÉsY) n&ç–q Á|üX¯ï\≈£î dü÷{Ï>±
#Ó|Œæ q düe÷<ÛëHê\T ‘˚sy¡ ê<äT\ yê<äq\qT
Ä>∑düTº ` 2023
düŒwü+º >± $e]kÕÔsTT. Ä‘·à nH˚~ ˝Ò<Tä nì,
|ü⁄≥º&É+, eTs¡DÏ+#·&É+, |ü⁄qs¡®qà (eT∞fl
|ü⁄≥º&É+) nH˚ Á|üÁøÏj·T˝À |òü˝≤Hê e´øÏÔ~
|ò˝ü ≤Hê Ä‘·à nH˚ >∑T]Ô+|ü⁄ @B ñ+&É<ìä ,
eT∞fl eT∞fl |ü⁄≥º&+É nH˚ Jeq #·Áø£+ qT+&ç
$eTTøÏÔ (BìH˚ ìsê«D+ nì nHêïs¡T)
bı+<ë\+fÒ á »qà˝À #˚ùd ø£sà¡ \qT ã{Ϻ
n~ ñ+≥T+<äì, me] <äjT· ‘√q÷ <ëìøÏ
dü+ã+<Û+ä ˝Ò<ìä Hê>∑ùdqT&ç düe÷<ÛëHê\T
$e]+#êsTT. nVæ≤+dü, <äjT· nH˚ $\Te\≈£î
n‘·´+‘· ÁbÕeTTK´‘·qT ‘˚sy¡ ê<ä+ Ç∫Ã+~.
<äeTà|ü<+ä nH˚ Á>∑+<Û+ä (s¡#s· TT‘· mes√
‘Ó*j·T<äT)˝À ãT<äT∆&ÉT dü«j·T+>± #˚dæq
uÀ<Ûqä \qT ˇø£ |ü<‹∆ä Á|üø±s¡+ @sêŒ≥T #˚dæ
ÁbÕø£è‘·+˝À sêXÊs¡T. Ç~ Áø°.X¯. yÓTT<ä{Ï
X¯‘êã›+ Hê{Ï~. ‘·sê«‘· <ëìì bÕ∞ uÛ≤wü˝À
‹]– sêXÊs¡T. Ç|ü&ÉT n<˚ \uÛ´Ñ eTÚ‘√+~.
Ä ‘·sê«‘· <ëìH˚ ñ<äqes¡Z nH˚ ù|s¡T‘√
dü+düÿè‘·+˝À sêXÊs¡T.
Áø°.X¯. yÓTT<ä{Ï X¯‘êã›+ Hê{Ïøπ uÖ<ä+∆ ˝À
N*ø£\T düŒwü+º >± #·]Á‘·˝À qyÓ÷<äj÷· ´sTT.
eT<ÛäTs¡˝À kÕú|æ+∫q Á|üeTTKyÓTÆq nXÀø£
dü+Ô uÛ+Ñ (Hê\T>∑T dæ+Vü‰\ dü÷|Ô +ü ) MT<ä #ÓøÿÏ q
düe÷#ês¡+˝À ªdüsê«dæyÔ ê<ä+μ, ªeTVü‰dü+|òTæ μ
nH˚ s¬ +&ÉT eTTø£ÿ\T>± uÖ<ä+∆ N*b˛sTTq≥Tº
ñ+~. düsê«dæyÔ ê<ä+ ãT<äT&∆ TÉ ˇø£ eTìwæ>±
|ü⁄{Ϻ á H˚\MT<ä ‹s¡T>±&çq≥Tº H=øÏÿ
#Ó|Œæ +~. <ëìøÏ _Ûqï+>± eTVü‰dü+|òT” j·TT\T
ãT<äT∆&çì dü+|üPs¡Tí&Ó’q e´øÏÔ>±, <Ó’e‘·«+
ø£*–qyê&ç>± yê~+#ês¡T. düsê«dæÔyê<ä+
nH˚~ ‘˚s¡yê<ä+ nsTT+~. eTVü‰dü+|ò”T
j·TT\T eTVü‰j·÷q uÖ<ë∆ìï eTT+<äT≈£î
‘Ó#êÃs¡T. Ä ‘·sê«‘· ø±\+˝À Ç+ø± N*ø£\T
@s¡Œ&ܶsTT. ø±ì n˙ï Á|ü<ëÛ q+>± ‘˚sy¡ ê<ä+
>±H√, eTVü‰j·÷q+ >±H√ |ü]>∑D+Ï #·ã&ÉT
‘·THêïsTT. ãT<äT&∆ TÉ ˇø£ #ê]Á‘·ø£ e´øÏÔ nì
n+^ø£]+∫qyês¡T ‘˚s¡yê<äT\T. ãT<äT∆&çøÏ
e÷]ÿ ‡düTº
s¡#·sTT‘· Á|üC≤X¯øÏÔ e÷J m&ç≥sY
<Ó’e‘ê«ìï ÄbÕ~+ ∫qyês¡T eTVü‰j·÷q
yê<äT\T. eTVü‰j·÷q+ n+fÒ eTVü‰ s¡<+äÛ
nì ns¡ ú + . ãT<ä T ∆ & ç ø Ï <Ó ’ e ‘ê«ìï
ÄbÕ~+∫qyês¡T ‘·eT yê<ëìøÏ ô|≥Tº≈î£ qï
ù|s¡T n~. ‘·eT‘√ $uÛ~Ò +∫qyê] yê<ëìï
Mfi¯ ó fl ªV” ≤ qj· ÷ q+μ nHêïs¡ T . n+fÒ
ªn\ŒyÓTÆq s¡<Ûä+μ nì ns¡ú+. ‘˚s¡yê<ëH˚ï
#ê˝≤eT+~ V”≤qj·÷q+ nì Á|ükÕÔ$kÕÔsT¡ .
ø£ìwüßÿ&ç ø±˝≤ìøÏ #Ó+~q nX¯«|òTü Àwüß&ÉT
ãT<ä∆#·]Á‘·, kÂ+<äsêq+<ä nH˚ Á>∑+<Ûë\
s¡#·sTT‘·. eTVü‰j·÷q uÖ<ë∆ìï $X‚wü+>±
ã\|ü ] ∫qyê&É T . ø£ \ ŒqeT+&ç ø £ nH˚
Á>∑+<Ûëìï s¡∫+∫q ≈£îe÷s¡\‘· nX¯«|òTü Àwüß&ç
nq+‘·s¡ ø±\|ü⁄ e´øÏÔ. á ø£\ŒqeT+&çø£
Á>∑+<Ûä+ eTs√ n&ÉT>∑T eTT+<äTπødæ ãT<ä∆
HêeTy˚T eTTøÏÔøÏ e÷s¡Z+ nqï+‘·es¡≈£L
b˛sTT+~. ãT<äT&∆ TÉ ìsê´D+ #Ó+<˚ <äX˝¯ À
(n‘· & ç eTs¡ D dü e Tj· T +˝À) n‘· & ç ì
uÀ~Ûd‘ü T· «Ô &ÉT nì ‘˚sy¡ ê<äT\T nHêïs¡T. n<˚
eTVü‰j·÷q uÖ<ä∆+˝À uÀ~Ûdü‘·TÔ«&ÉT nH˚ø£
kÕs¡T¢ $$<Ûä »+‘·Te⁄\ s¡÷bÕ\‘√u≤≥T
e÷qe s¡÷|ü+˝À ôd‘’ +· $$<Ûä »qà˝…‹qÔ ≥Tº,
‘·qqT ‘êqT $eTTøÏÔ #˚düTø√e&Éy˚T >±ø£
Ç‘·s¡T\≈£î ≈£L&Ü $eTTøÏÔ ˝Ò<ë ìsê´D+
Á|ükÕ~+#·>∑*–q≥Tº #Ó|ü⁄Œ≈£îHêïs¡T. Ä
$<Û+ä >± ãT<äT&∆ øç Ï <Óe’ ‘·«+ ÄbÕ~+#ês¡T.
Ç~ ∫e]øÏ uÀ~Ûd‘ü T· «Ô &çì <Óe’ +>± Äsê~Û+#˚
dæ‹ú øÏ #˚]+~.
Ç+<ä T ≈£ î nedü s ¡ y Ó T Æ q ‘ê‹«ø£
ÁbÕ‹|ü~ø£qT ø£*Œ+∫qyê&ÉT Hê>±s¡Tq® T&ÉT.
Ç‘·qT XÊ‘·yêVü≤qsêE >ö‘·MT|ü⁄Á‘· XÊ‘·ø]£ í
ø±\+yê&ÉT nì #ÓbÕÔs¡T ø±ì Áø°.X¯.3e
X¯‘êu≤›ìøÏ #Ó+~qyê&Ó’e⁄+&Ü*. Ç‘·ì
s¡#·q\T dü+düèÿ‘·+˝À ñHêïsTT. Ç‘·&ÉT
Á|ü‹bÕ~+∫q<˚ X¯Sq´yê<ä+. eTq ø£+{ÏøÏ
14
e÷]ÿ ‡düTº
ø£ ì |æ + #˚ Á|ü | ü + #· + , n+<ä T ˝À »]π >
|ü ] D≤e÷\T n˙ï nyêdü Ô e + nì
Hê>±s¡T®qT&ÉT #ÓbÕŒ&ÉT. nsTT‘˚ $eTTøÏÔøÏ
dü+ã+~Û+∫q C≤„q+ ‘Ó*j·Tì yê]øÏ Ç~
yêdü Ô e Á|ü | ü + #· + >±H˚ >√#· ] dü T Ô + <ä ì
nHêï&ÉT. ãT<äT&∆ TÉ #Ó|Œæ q <ëìøÏ Ç~ _Ûqï+.
nsTT‘˚ ø=+<ä]øÏ ($eTTøÏÔ C≤„q+ ˝Òìyê]øÏ)
Ç~ yêdüÔe Á|ü|ü+#·+ nì eT]ø=+<ä]øÏ
($eTTøÏÔ C≤„q+ bı+~qyê]øÏ) Ç~ yêdüeÔ
Á|ü|+ü #·+ ø±<äì #Ó|Œü &É+ e\q Hê>±s¡Tq® T&ç
yê<ëìøÏ e÷<Ûä´$Tø£ yê<ä+ nqï ù|s¡T
e∫Ã+~. Çø£ÿ&É $eTTøÏÔ C≤„q+ n+fÒ á
Á|ü|+ü #·+ $T<Û´ä nì ‘Ó\TdüTø√>∑\>∑&yÉ T˚ .
uÀ~Ûd‘ü T· «Ô &ç ø£è|ü bı+<ä>*∑ –‘˚ á Á|ü|+ü #·+
qT+&ç eTTøÏÔ \_ÛdTü +Ô ~. n+fÒ eT∞fl |ü⁄qs¡q® à
ñ+&É<Tä . n<˚ ìsê´D+. ìsê´D+ n+fÒ
á Á|ü|+ü #·+ qT+&ç $eTTøÏÔ bı+~ X¯Sq´+
˝ÀøÏ Á|üy•˚ +#·&+É .
bòÕVæ≤j·÷Hé, j·TTyêHé#ê«+>¥ ‘·~‘·s¡
#Ó ’ H ê <˚ X ¯ | ü ⁄ j· ÷ Á‹≈£ î \T Á>∑ + <Û ä d ü Ô +
#˚dæq<ëìì ã{Ϻ <ë<ë|ü⁄ 7e X¯‘êã›+
es¡≈L£ <˚X+¯ ˝Àì n‘·´~Ûø£ uÖ<ä∆ Äsêe÷\T
‘˚s¡yê<ëìøÏ ø£≥Tºã&ç e´eVü≤]+∫q≥Tº
ìsê∆]+#·e#·TÃ.
uÖ<ë∆ìï $dü]Ô +|üCj Ò T· &É+˝À, Á|ü#ês¡+
#˚j·T&É+˝À uÖ<ä∆ Äsêe÷\~ eTTK´yÓTÆq
bÕÁ‘·. uÖ<ä∆ _Û≈îå£ e⁄\T>±, _Û≈îå£ DÏ\T>± e÷]q
|ü ⁄ s¡ T wü ß \T, Ád” Ô \ T dü + |ò ü T Äsêe÷˝À¢
J$+#˚ y ês¡ T . á Äsêe÷\≈£ î e#˚ Ã
<ëHê\T, Á>±+≥T¢ sêqT sêqT ô|s¡T>∑T‘·÷
e#êÃsTT. n|ü&ÉT á Äsêe÷\T ô|<ä› ô|<ä›
ìsêàD≤\‘√ n_Ûeè~∆ #Ó+<ësTT. ãT<äT∆&ç
neX‚cÕ\≈£î >±˙, $Á>∑V‰ü \≈£î >±˙ |üP»\T
»]π> Á|ü<˚XÊìï #Ó’‘·´+ nì n+{≤s¡T.
Ç+<äT˝À ãT<äT∆&ç neX‚cÕ\qT ñ+∫q
Á|ü<X˚ +¯ MT<ä m‘ÓqÔ’ , >∑T+Á&Éì ìsêàD≤ìï
ì]àkÕÔs¡T. <ëìH˚ dü÷Ô|ü+ n+{≤s¡T. á
dü÷ÔbÕ\e<ä›≈£î uÖ<ä∆ <Ûäsêàìï nqTdü]+#˚
yês¡ + ‘ê e∫à ‘· e T $eTTøÏ Ô ø√dü +
y˚&ÉT≈£î+{≤s¡T. Çø£ÿ&˚ _Û≈£åîe⁄\T ‘·øÏÿq
uÖ<äT∆\qT ø£\TdüT≈£î+{≤s¡T. á uÖ<ä∆
$Vü‰sê\T m≈£îÿe>± n+<äs÷¡ Á|üj÷· DÏ+#˚
s¡V≤ü <ës¡T\ yÓ+ã&ç ì]à+#·ã&ܶsTT. |ü•ÃeT
ø£qTeT\ e<ä› ø£HΩ˚], EHêïsY ÁbÕ+‘ê\˝À
<ë<ë|ü⁄ 80 >∑TVü≤\T uÖ<ä∆ $Vü‰sê\T>±
eT\#·ã&çe⁄qï≥Tº |ü⁄sêedüTÔ XÊÁdüÔy˚‘·Ô\T
ø£qT>=Hêïs¡T. Ä ÁbÕ+‘·+ n+‘·sê®rj·T
yêDÏ » ´+ kÕπ > s¡ V ü ≤ <ë]øÏ dü M TbÕq
ñ+~. yês¡D≤dæ, $~X¯ |ü≥Dº ≤\ düMT|ü+˝À
15
eT‘· e´edüú\˝À |ü]D≤e÷\T
ªª uÖ<ä+∆ ˝≤π> C…q’ + ≈£L&Ü uÁ ≤Vü≤àD≤ ~Û|‘ü ê´ìï e´‹πs
øÏ+∫q eT‘·+. uÖ<ä+∆ ˝≤π> C…q’ + ≈£L&Ü düHê´kÕìï bÁ ˛‘·‡
Væ≤+∫+~. á ¬s+&ç+{Ï˝Àq÷ |ü\T ñeTà&ç \ø£åD≤\T ñ
HêïsTT. øÁ .° |üP.3e X¯‘êã›+˝À #·+<Á >ä T∑ |üÔ eTÚs¡T´&ç bÕ\q
∫e] s√E˝À¢ e∫Ãq n‹ |ô <ä› ø£sT¡ e⁄ |ò*ü ‘·+>± |ô <ä› dü+K´˝À
C…q’ düHê´düT\T <äøDåÏ ≤~øÏ e\dü\T b˛j·÷s¡T. Mfi¯ófl ‘·eT
ø=qkÕ>±s¡T.
ªª
ÁbÕNq kÕ+Á|ü<ëj·÷ìï nqTdü]+∫ ~>∑+ãs¡T\T >±H˚
ñqï kÕs¡Hê<Ûé, kÕ+N dü÷ÔbÕ\T Á|üdæ~∆ ù|s¡ ù|s=ÿHêïs¡T. n+>∑$»® nqï Ç+ø√ Á>∑+<Û+ä
ø¬ ø±ÿsTT. yê{Ï‘√u≤≥T <äøÿ£ qT ÁbÕ+‘·+˝À ≈£L&Ü ñ+~. C…’q düHê´düT\≈£î ‘·øÏÿq
Hê>±s¡ T ® q ø=+&É , neTsêe‹ ≈£ L &Ü Á|ü|+ü #·+‘√ @$<Ûyä TÓ qÆ dü+ã+<Û+ä ñ+&Ü˝À
Á|üd~æ #∆ +Ó ~q uÖ<ä$∆ Vü‰sê\T ø£*–e⁄HêïsTT. Ç~ $e]düT+Ô ~. Áø°.|üP. ˇø£≥e X¯‘êu≤›ìøÏ
Á|ür Á|ü<ëÛ q dü÷|Ô +ü düMT|ü Á|ü<X˚ Ê\˝À |ü\T #Ó+~q U≤s¡y\˚ T&ÉT nH˚ ø£[+>∑sêE ø±\+˝À
#√≥¢ Äsêe÷\T ñ+&˚$. C…’qT\qT u≤>± Ä<ä]+∫q≥Tº ‘Ó\Tk˛Ô+~.
‘˚sy¡ ê<ä, eTVü‰j·÷q uÖ<ë∆\T s¬ +&É÷ ‘·$Tfi¯`Áu≤V”≤à *|æ˝À <äøÏåHê~q \_Û+∫q
ãT<äT&∆ ç Á|ü‹eT\qT >±ì, n‘·&ç neX‚cÕ\qT sê‹ XÊdüHê\qT ã{Ϻ <äøD åÏ ≤~ sêC≤´\˝À
>±ì |üPõ+#·&É+ nH˚ kÕ+Á|ü<ëj·÷ìï C… ’ q dü H ê´dü T \qT u≤>± Ä<ä ] +∫q≥Tº
nqTeT‹+#êsTT. á Äsê<Û ä H ê |ü < ä ∆ ‹ ‘Ó\Tk˛Ô+~. C…q’ T\T eTVü‰Ms¡T&ç $Á>∑V‰ü \qT
uÖ<ë∆ ì øÏ kÕe÷õø£ |ü ⁄ Hê~ y˚ > ∑ + >± Äsê~Û+#ês¡T. ñ‘·sÔ ê~˝À eT<∏Tä s¡ düMT|ü+˝À
ô|s¡>&∑ ÜìøÏ <√Vü≤<ä+ #˚d+æ <äì #Ó|Œü e#·TÃ. ø£+ø±[`‹\ nH˚ #√≥ ô|<ä› C…’q dü÷Ô|ü+
C…’q+ ñ+~. uÖ<äT∆\ e÷~]>± C…’qT\T mø£ÿ&Ü
uÖ<ä∆+ ˝≤π> C…’q+ ≈£L&Ü Áu≤Vü≤àD≤ dü÷bÔ Õ\qT ì]à+#·˝<Ò Tä . n+<äT#˚‘· eT<∏Tä s¡˝À
~Û|‘ü ê´ìï e´‹πsøÏ+∫q eT‘·+. uÖ<ä+∆ ˝≤π> ñqï dü÷|Ô +ü #ê˝≤ Á|ü‘´˚ ø£yTÓ qÆ ~. Çø£ÿ&É #ê˝≤
C…’q+ ≈£L&Ü düHê´kÕìï Áb˛‘·‡Væ≤+∫+~. $\TyÓ’q Ä<Ûësê\T \_Û+#êsTT. C…’qeT‘·
á s¬ +&ç+{Ï˝Àq÷ |ü\T ñeTà&ç \ø£D å ≤\T kÕú|≈ü î£ \qT rs¡+ú ø£sT¡ \T n+{≤s¡T. yê]˝À
ñHêïsTT. Áø°.|üP.3e X¯‘êã›+˝À #·+Á<ä>T∑ |üÔ es¡∆e÷q eTVü‰Ms¡T&ÉT 24e rs¡ú+ø£s¡T&ÉT.
eTÚs¡T´&ç bÕ\q ∫e] s√E˝À¢ e∫Ãq n‹ Ç‘·&TÉ ãT<äT&∆ øç Ï düeTø±©≈£î&ÉT. n+fÒ C…q’ +
ô|<ä› ø£sT¡ e⁄ |ò*ü ‘·+>± ô|<ä› dü+K´˝À C…q’ uÖ<ä∆+ ø£Hêï eTT+<˚ ÁbÕs¡+uÛÑ+ nsTT+~.
düHê´düT\T <äøÏåD≤~øÏ e\dü\T b˛j·÷s¡T. n<∏äs¡«Dy˚<ä+˝À ≈£L&Ü C…’q rs¡ú+ø£s¡T\
Mfi¯ ó fl ‘· e T ÁbÕNq kÕ+Á|ü < ëj· ÷ ìï Á|ükÕÔeq ñ+~.
nqTdü]+∫ ~>∑+ãs¡T\T >±H˚ ø=qkÕ>±s¡T. nõ$≈£î\T
ñ‘· Ô s ê~q ~>∑ ã &ç b ˛sTTqyês¡ T bÕ≥© nXÀ≈£î&ç ø±\+˝À ˇø£ Á|ü<ÛëqyÓTÆq
|ü⁄Á‘·+˝À »]–q ˇø£ ô|<ä› ≈£L≥$T˝À 12 eT‘·+>± ñqï nõ$ø£ eT‘·+ ‘·sê«‘· <ë<ë|ü⁄
uÛ ≤ >±\Tqï ˇø£ kÕ+Á|ü < ëj· ÷ ìï ø£qTeTs¡T>¬ b’ ˛sTT+~. Áø°.|üP.200`Áø°.X¯.300
s¡÷bı+~+#·T≈£îHêïs¡T. n+<äT˝À uÛ≤>∑+>± eT<Û´ä ø±\+˝À \_Û+∫q #ê]Á‹ø£ Ä<Ûësê\˝À
C…’q düHê´düT\T ‘Ó\¢ eÁkÕÔ\T <Ûä]+#ê\ì mø£ÿ&Ü M] Á|ükÕÔeq ø£ì|æ+ #·<Tä . nõ$≈£î\T
ìs¡sí TT+#ês¡T. Ä $<Û+ä >± <äøD åÏ ≤~øÏ e\dü ≈£L&Ü Áu≤Vü≤àD eT‘êìï ø±<äì y˚sπ |ü<‹∆ä ì
e∫Ãq yês¡T ~>∑+ãs¡T\T>±. ñ‘·Ôsê~q nqTdü]+∫q yêπs.
ñqïyês¡T X‚«‘ê+ãs¡T\T>± C…’q+ ¬s+&ÉT Áu≤Vü≤àDeT‘·+
XÊK\T>± $&çb˛sTT+~. q>∑ï+>± dü+#·]+#˚ eTÚs¡ ´ bÕ\q nq+‘· s ¡ ø±\+˝À
Ä#ês¡+ ~>∑+ãs¡ C…’qT\˝À #ê˝≤ø±\+ Áu≤Vü ≤ àD eT‘· + ˝À ¬ s +&É T Á|ü < Û ë qyÓ T Æ q
ø=qkÕ–+~. nXÀ≈£î&ç dü÷ÔbÕ\˝À M]ì <Û√s¡DT\T e´ø£Ô+ nj·÷´sTT. yÓTT<ä{Ï~:
ì>∑+‘·T\T nì ù|s=ÿHêïs¡T. n+fÒ nìï Á|ü»\+<ä]ø° e]Ô+#˚ kÕe÷õø£ Á|ües¡ÔHê
ã+<Ûë\q÷ ‘Ó+#·T≈£îqïyês¡ì, e+{ÏMT<ä ìj·Te÷\qT ‘êy˚T n+~+#·>\∑ eTqï <Û√s¡D.Ï
<ä T dü T Ô \ T ˝Ò ì yês¡ ì ns¡ ∆ + . C… ’ q T\ ¬s+&Ée~: yÓ’~ø£ Áø£‘·Te⁄\T düe÷»+˝À
kÕ+Á|ü<ëj·÷\qT uÛ>Ñ e∑ ‹ dü÷Á‘ê\T nqï ø=~›eT+~øÏ e÷Á‘·yT˚ neø±X¯+ ø£*ŒkÕÔsTT.
Ä>∑düTº ` 2023
eT‘· e´edüú\˝À |ü]D≤e÷\T e÷]ÿ ‡düTº
sêe÷e‘ês¡+, mì$T<äe~ ø£ècÕíe‘ês¡+.

ªª uÖ<ä+∆ >±ì, C…q’ + >±ì ìπs•› +∫q ìj·Te÷efi¯ó\T |Á <ü ëÛ

q+>± Ä eT‘ê\≈£î #Ó+~q düHê´düT\≈£î, |Á # ü ês¡≈î£ \≈£î e]Ô
kÕÔsTT. kÕe÷q´ |Á Cü ≤˙ø±ìøÏ n$ øπ e\+ ˇø£ HÓ‹’ ø£ |Á eü s¡HÔ ê
ne‘êsê\ es¡dÁü ø£eT+˝À sêeTT&ç ‘·sê«‘˚
ø£èwüßí&ÉT ñqï|üŒ{Ïø° ø£èwüßí&çì Äsê~Û+#˚
Ä#êsê\T eTT+<äT e#êÃsTT. ø£èwüß&í øç Ï ñqï
eTs√ù|s¡T yêdüT<˚e⁄&ÉT. Áø°.|üP.350 Hê{ÏøÏ
ìj·Te÷e[ì e÷Á‘y· T˚ n+~+#êsTT. á X¯SHê´ìï uÁ ≤Vü≤àD #Ó+~q bÕDÏì ‘·q Á>∑+<Û+ä ˝À yêdüT<˚e⁄&ÉT
eT‘·+ |üP]Ô #˚d+æ ~. |Á »ü \+<ä]ø° e]Ô+#˚ $<Û+ä >± eT‘êsê ˇø£ <Ó’e+>± ù|s=ÿHêï&ÉT ø±˙ n+<äT˝À
<Ûäq, e´øÏÔ>∑‘·, bÂs¡, H˚s¡ ìj·Te÷e[‘√ ≈£L&çq ˇø£ eT‘· sêeTT&ç Á|ü k ÕÔ e q ˝Ò < ä T . yÓ T >∑ d ü ú ˙ dt

j·÷\T ≈£L&Ü Ç$T&çe⁄HêïsTT.

ªª
e´edüqú T n~ n+~+∫+~. n+<äT˝À ≈£î\ ø£≥Tºu≤≥T¢, kÕ+Á|<ü ë
n+<ä T #˚ ‘ · nìï ≈£ î ˝≤\yê]ø° e]Ô + #˚
<Óy’ êsê<Ûqä |ü<‘∆ä T· \qT Á|üyX˚ ô¯ |≥º&+É s¬ +&Ée
<Û√s¡D>Ï ± e∫Ã+~. á s¬ +&ÉT <Û√s¡DT\÷
#ê˝≤ eTTK´yÓTqÆ Á|üu≤Û yêìï ø±\Áø£eT+˝À
ø£*–+#·>∑*>±sTT.
uÖ<ä∆+ >±ì, C…’q+ >±ì ìπs›•+∫q
ìj·Te÷efi¯ó\T Á|ü<Ûëq+>± Ä eT‘ê\≈£î
#Ó+~q düHê´düT\≈£î, Á|ü#ês¡≈î£ \≈£î e]ÔkÕÔsTT.
kÕe÷q´ Á|üC≤˙ø±ìøÏ n$ øπ e\+ ˇø£ HÓ‹’ ø£
Á|ü e s¡ Ô H ê ìj· T e÷e[ì e÷Á‘· y ˚ T
n+~+#êsTT. á X¯SHê´ìï Áu≤Vü≤àD eT‘·+
|üP]Ô #˚d+æ ~. Á|ü»\+<ä]ø° e]Ô+#˚ $<Û+ä >±
eT‘êsê<Û ä q , e´øÏ Ô > ∑ ‘ · , bÂs¡ , H˚ s ¡
ìj·Te÷e[‘√ ≈£L&çq ˇø£ eT‘· e´edüqú T
n~ n+~+∫+~. n+<äT˝À ≈£î\ ø£≥Tºu≤≥T¢,
kÕ+Á|ü<ëj·÷\T ≈£L&Ü Ç$T&çe⁄HêïsTT.
n+‘·es¡≈£î ñìøÏ˝À ñqï <Ûäs¡àdü÷Á‘ê\T
øπ e\+ eT‘·, j·T»„ Áø£‘T· e⁄\ $~Û$<ÛëHê\qT
ìπs›•+#·&Éy˚T Á|ü<Ûëq+>± s¡÷bı+<ësTT.
ø±˙ eTqT<Ûäs¡àXÊÁdüÔ+‘√ yÓTT<ä˝…’ nq+‘·s¡
ø±\+˝À e∫Ãq <Ûäs¡àXÊÁkÕÔ\˙ï düe÷»,
e´øÏ Ô > ∑ ‘ · J$‘· | ü ⁄ nìï bÕsêÙ«\q÷
dü茕+#êsTT. Ä $<Û+ä >± s¬ +&√ X¯‘êã›|⁄ü
Á|ü<eä∏ T uÛ≤>∑+˝À sêj·Tã&çq eTqT<Ûsä à¡ XÊÁdü+Ô
|ü⁄s√Væ≤‘·T\ ø£s¡àø±+&É\ >∑T]+#˚ >±ø£,
Hê´j·Tdü÷Á‘ê\qT ≈£L&Ü s¡÷bı+~+∫+~.
>∑ ‘ · HÓ \ yê´dü + ˝À eTqT<Û ä s ¡ à XÊÁdü Ô +
X¯SÁ<ä≈î£ ˝≤\qT, <ä[‘·T\qT nD>∑<=ø£ÿ&ÜìøÏ
ø±e\dæ q ìj· T e÷\qT @ $<Û ä + >±
ìπs•› +∫+<√ $e]+#êqT.
eTqT<Ûäs¡àXÊÁdüÔ+ ‘·sê«‘· j·÷»„e\ÿ´
<Ûsä à¡ XÊÁdü+Ô s¡÷bı+~+~. Ç~ Áø°.X¯. s¬ +&√
X¯‘êã›|ü⁄ ∫e] uÛ≤>∑+˝À >±ì eT÷&√
X¯‘êã›+˝À >±ì e∫Ãe⁄+&Ü*. Ä ‘·sê«‘·
Hês¡<ä düèà‹ e+{Ï$ Ç+ø± #ê˝≤ e#êÃsTT
ø±ì nìï+{ÏøH£ êï eTqT<Ûsä à¡ XÊÁdüyÔ T˚ m≈£îÿe
Á|üu≤Û e+ #·÷|ü>*∑ –+~. ô|[fl, yês¡d‘ü «· +,
s¡TD+, •ø£\å T e+{Ï $wüj÷· ˝À¢ uÖ<ä+∆ >±˙,
Ä>∑düTº ` 2023
C…’q+ >±˙ @MT ù|s=ÿqq+<äTq nìï
$XÊ«kÕ\yês¡÷ Áu≤Vü≤àDeT‘·|⁄ü <Ûsä à¡ XÊÁdü+Ô
ìj· T e÷\H˚ nqTdü ] +#ês¡ T . Ç~
Áu≤Vü≤àDeT‘·+ ô|’#˚sTT kÕ~Û+#·&ÜìøÏ
<√Vü≤<ä+ #˚d+æ ~. uÖ<ä+∆ #ê˝≤ ñ#·Ã¤ <äX˝¯ À
ñqï ø±\+˝À ôd’‘·+ Á|ü»\T, Á|üuÛÑTe⁄\T
Áu≤Vü≤àDeT‘·|ü⁄ <Ûäs¡àXÊÁkÕÔH˚ï kÕe÷õø£
J$‘·+˝À bÕ{Ï+#ê*‡e∫Ã+~.
uÛøÑ ÔÏ uÛ≤eq ã\+>± eTT+<äT≈£î sêe&É+
¬s+&√ |ü]D≤eT+. n+‘·es¡≈£L Á|ü<Ûëq
<˚e‘·\T>± ñ+&çq ÁãVü≤à, Ç+Á<äT&ÉT yÓTT<ä˝q’…
yÓ~’ ø£ <˚e‘·\ ÁbÕ<Ûëq´‘· uÖ<ä+∆ ‘êøÏ&‘ç √
ã\V”≤q|ü&+ç ~. á yÓ~’ ø£ <˚e‘·\qT Á|üdqü ï+
#˚düTø√yê\+fÒ #ê˝≤ dü+øÏ¢wüº+>± ñ+&˚
j· T C≤„ \ T ‘· ~ ‘· s ¡ yÓ ’ ~ ø£ Áø£ ‘ · T e⁄\T
ìs¡«Væ≤+#·e\dæe#˚Ã~. n+<ä]ø° yê{Ïì
ìs¡«Væ≤+#·&+É kÕ<Û´ä + nj˚T $wüjT· + ø±<äT.
<ëìøÏ ‘√&ÉT uÖ<ä∆+, C…’q+ j·TC≤„\qT
e´‹π s øÏ + ∫ #˚ d æ q Á|ü # ês¡ + Ä yÓ ’ ~ ø£
<˚e‘·\qT ã\V”≤qT\T>± düe÷»+ eTT+<äT
ì\u…{Ϻ+~.n+<äs¡÷ Äsê~Û+#·>∑*π> ø=‘·Ô
<˚ e ‘· \ T Áu≤Vü ≤ àD eT‘êìøÏ nedü s ¡ +
nj·÷s¡T. Ä $<Û+ä >± ÁbÕ<Ûëq´‘· dü+‘·]+#·T
≈£îqï <˚e‘·\T $wüßeí ⁄, •e⁄&ÉT. á •e⁄&ÉT
y˚<ë\˝À Á|ükÕÔ$+#·ã&çq s¡TÁ<äT&˚. á
Ç<ä]› ø° dü+|üPs¡+í >± uÛøÑ |ÔÏ Pü s¡«ø£+>± ˝Àã&ç
yê]ì Äsê~Û+#˚ $<ÛëHê\qT bÕ{Ï+∫q
yê]øÏ Ä <˚e‘·\ ø£s¡TD \_ÛdüTÔ+<äqï
$XÊ«kÕìï Áu≤Vü≤àD eT‘·+ ø£*–+∫+~.
á Áø£eT+˝À Áu≤Vü≤àDeT‘·+ XË’eeT‘·+,
yÓw’ eíü eT‘·+>± N*b˛sTT+~.
Ç+<äT˝À $wüßíe⁄ Á|ü‘˚´ø£‘· Äj·÷
ø±˝≤˝À¢ y˚πs y˚πs ne‘êsê\T <Ûä]+∫
uÛÑ÷$TMT<ä ne‘·]+#·&É+. á e÷~]
ne‘êsê˝ÒM •e⁄&çøÏ ˝Òe⁄. $wüßeí ⁄ Ç|üŒ{ÏøÏ
9 kÕs¡ T ¢ ne‘· ] +∫q≥Tº |ü < √kÕ]
ne‘· ] +#· u À‘· T qï≥Tº Á|ü # ês¡ + #˚ ù d
|ü⁄sêD≤\T ñHêïsTT. á ne‘êsê˝À¢ @&Ée~
(Áø°.|üP.300) ‘·q Á>∑+<Û+ä ˝À Á^ø˘ <˚e‘·
nsTTq Væ≤sêøÏ˝Ÿ‡ >±<Û\ä ‘√ b˛\Ã<ä>Z∑ <˚e‘·
uÛ≤s¡‘· ñ|üK+&É+˝À Äsê~Û+#·ã&ÉT‘·Tqï≥Tº
sêXÊ&ÉT. Væ≤sêøÏ¢dt ≈£îe÷¬sÔ bÕ+&Ó’j·÷
eTT‘ê´\ kÕ>∑T˝À ù|s¡Tbı+~q sêC≤´ìøÏ
sêDÏ>± ñqï≥Tº nø£ÿ&É >±<Û\ä T ñHêïsTT.
nXÀ≈£î&ç XÊdüHê\˝À ≈£L&Ü bÕ+&Ó’j·÷
Á|ükÕÔeq, bÕ+&É´ sê»´ Á|ükÕÔeq ñHêïsTT.
bÕ+&ÉT´\ sê»<Ûëì eT<äT¬s’. ø£èwüßí&ÉT
»ìà+∫q~ eT<ÛTä s¡˝À. s¬ +&ÉT ù|s¡÷¢ <ä>sZ∑ >¡ ±
ñHêïsTT. ≈£î+‹ ø£èwüß&í øç Ï y˚Tq‘·Ô ne⁄‘·T+~.
≈£î+‹ dü+‘êq+ bÕ+&Ée⁄\T. ø£èwüß&í TÉ ˇø£
|üXó¯ e⁄\ ø±|ü]>±, kÕ<Ûës¡D e÷qe⁄\T #˚ùd
n\¢ ] ∫\¢ ] |ü q T\˙ï #˚ d æ q yê&ç > ±
e]í+#·ã&ÉT‘·÷H˚ <Óy’ êì≈£î+&˚ X¯øj ÔÏ T· T≈£î\Ô ˙ï
ñqïyê&ç>± eTqøÏ ø£q|ü&‘É ê&ÉT. uÖ<ä∆ C≤‘·ø£
ø£<˝ä∏ À¢ ˇø£fqÆ… |òTü ≥ C≤‘·ø£ ø£<˝ä∏ À ø£èwüß&í ç
>±<Ûä ñ+~. yêj·Te´ÁbÕ+‘·+˝À ø=+‘·
uÛ÷Ñ uÛ≤>±ìï bÕ*+∫q Á^≈£î sêE n>±<∏√øÏd¢ t
(Áø°.|üP.150) eTTÁ~+∫q HêDÒ˝À¢ #·Áø£+
<Û]ä +∫q ø£èwüß&í ç u§eTà‘√, Hê>∑* <Û]ä +∫q
ã\sêeTT&ç u§eTà‘√ ñqï$ \_Û+#êsTT.
‘·ø•å£ \ qT+&ç $~X¯ (eT<Û´ä Á|ü<X˚ Ÿ) ≈£î e∫Ãq
Á^≈£î sêj·Tu≤] nø£ÿ&É ˇø£ <Û«ä »dü+Ô uÛ≤ìï
kÕú|æ+#ê&ÉT.(Áø°.|üP. 2e X¯‘êã›+ ∫e]
ø±\+˝À) <ëìMT<ä <˚e<˚e⁄&ÉT yêdüT<˚e⁄&ÉT
nì, ‘êqT n‘·&øç Ï uÛ≤>∑e‘·T&çqì (uÛ≈Ñ î£ &Ô qç ì)
#ÓøÏÿ+#ê&ÉT. <ëì düMT|ü+˝À »]|æq
‘· e «ø±\˝À ˇø£ <˚ y ê\j· T + e+{Ï
ìsêàD|ü⁄ neX‚cÕ\T <=]ø±sTT. ãVüQXÊ
Áu≤Vü≤àDeT‘·|ü⁄ ‘=* <˚yê\j·÷˝À¢ n~
≈£L&Ü ˇø£{Ï nsTTe⁄+&Ü*.
eTVü ‰ uÛ ≤ s¡ ‘ · + ˝ÀøÏ ø£ è wü ß í & ç bÕÁ‘·
Á|üy•˚ +∫+~. n+fÒ |ü⁄s√Væ≤‘·es¡+Z ≈£L&Ü
ø£èwüß&í ç Äsê<Ûqä qT >∑T]Ô+∫ ø£èwüß&í TÉ <˚e⁄&TÉ >±
n+^ø£ ] +∫+<ä ì nqTø√yê*.
eTVü‰uÛ≤s¡‘·+˝À $$<Ûä uÛ≤>±\T y˚πs«s¡T
ø±˝≤˝À¢ sêj·Tã&çq$. <ëì ‘·T~s¡÷|ü+
Áø°.X¯.s¬ +&√ X¯‘êã›+˝À e∫Ã+~. <ëì >∑T]+∫
eTs√kÕ] eTT#·Ã{Ï<ë›+. Á|üdüTÔ‘·+ Çø£ÿ&É
uÛ>Ñ e∑ BZ‘· >∑T]+∫ ø=qï e÷≥\T #ÓbÕŒ*.
16
e÷]ÿ ‡düTº eT‘· e´edüú\˝À |ü]D≤e÷\T
^‘·˝À ns¡T®qT&ç Á|üX¯ï\≈£î ø£èwüßí&ÉT
düe÷<ÛëHê\T #Ó|Œæ q≥Tº #·÷|æ+#ês¡T. Væ≤+<ä÷
eT‘êìøÏ #Ó+~q ø=ìï Á|ü<ëÛ qyÓTqÆ uÛ≤yê\T
Ç+<äT˝À bı+<äT|ü]#ês¡T. yÓ~’ ø£ ø£sà¡ ø±+&É\T
ªª ø£èwüßí&ç Äsê<Ûäq ‘=\T‘· @ $<Ûä+>± ˇø£ kÕúìø£ kÕ+Á|ü
<ëj·T+>± yÓTT<ä˝+’… <√, sêeTT&ç Äsê<Ûqä ≈£L&Ü Ä$<Û+ä >±H˚
yÓTT<ä˝e’… ⁄+&Ü*. ãT<äT&∆ ç C≤‘·ø£ ø£<˝ä∏ À¢ <ëX¯s<¡ ä∏ C≤‘·ø£ ø£<∏ä ˇø£{.Ï
Á|ü<ëÛ qyÓTqÆ eì n+≥÷H˚ yê{ÏøÏ |ü]$T‘·yTÓ qÆ n+<äT˝À sêeTT&ÉT yês¡D≤dæøÏ #Ó+~qyê&ÉT. n‘·&ÉT eqyê
ÁbÕ<Ûëq´‘· e÷Á‘·y˚T ñ+<äì #Ó|æŒ+#ês¡T. kÕìøÏ yÓ[flq~ Væ≤e÷\j·÷\≈£î. <ä+&Éø±s¡D≤´ìøÏ ø±<äT. yê©àøÏ
m≥Te+{Ï Á|ü‹|ò˝ü ≤˙ï ø√s¡≈î£ +&Ü ø£èwüß&í øç Ï
sêe÷j·TD+˝À sêeTT&ÉT ns¡D´yêdü+ |üP]Ô #˚dTü ≈£îì ‹]–
<ëk˛Vü≤+ nq&É+ nìï+{ÏøH£ êï Á|ü<ëÛ q+ nì
^‘· ù|s=ÿ+~. uÖ<ä∆+˝À ñqï |ü⁄qs¡®qà
uÛ≤eqqT ^‘· d”«ø£]+∫+~. n<˚ e÷~]>± >±H˚ ∫Á‹+#·ã&ܶ&TÉ .
ªª
sêe&É+‘√ ø£<ä∏ eTT>∑TdüT+Ô ~. n+<äT‘√ sêeTT&ÉT ˇø£ e÷qe⁄&ç
jÓ ÷ >∑ X ÊÁdü Ô + (Ç~ ìØX¯ « s¡ y ê<ä + >±
yÓTT<ä˝…’+~), kÕ+K´+ (Ç~ ˇø£ ã\yÓTÆq ø±\ |ü{øºÏ £
ìØX¯«s¡yê<ëìï Á|ü‹bÕ~+∫+~) e+{Ï uÖ<äC∆ ≤‘·ø£ ø£<\ä∏ T (dü÷bú Õ\ô|’ \_Û+∫q$, ãs¡TΩ‘Y e<ä)› Áø°.|üP.150
‘ê‹«ø£ dæ<ë∆+‘ê\qT d”«ø£]+∫+~. ø£s¡à eT<∏Tä s¡˝À \_Û+∫q ø£èwüß&¶ ç eTTÁ<ä ñqï HêDÒ\T 100
dæ < ë∆ + ‘êìï ≈£ î \e´edü ú #· Á ≥+˝À U≤s¡y\˚ T&ÉT (C…q’ eT‘êìï Ä<ä]+∫q ø£[+>∑sêE) 50
düeTs¡e∆ +‘·+>± Ç$T&çà #Ó|Œæ +~. •e⁄&ç eTTÁ<ä‘√ ñqï HêDÒ\T (≈£îcÕqT #·Áø£es¡T\Ô T eTTÁ~+∫q$) Áø°.X¯. 140
ø£èwüßí&ç Äsê<Ûäq ‘=\T‘· @ $<Ûä+>± eTqTdüèà‹ s¡#q· 150
ˇø£ kÕúìø£ kÕ+Á|ü<ëj·T+>± yÓTT<ä˝…’+<√, ø£ìwüßÿ&ÉT sêE nsTTq ø±\+ 160
sêeTT&ç Äsê<Û ä q ≈£ L &Ü Ä$<Û ä + >±H˚ nX¯«|òTü Àwüß&ÉT (ãT<ä#∆ ]· Á‘· s¡#s· TT‘·) 175
yÓTT<ä˝…’e⁄+&Ü*. ãT<äT∆&ç C≤‘·ø£ ø£<∏ä˝À¢ j·÷»„´e\ÿ´ düèà‹ 200
<ëX¯s<¡ ä∏ C≤‘·ø£ ø£<ä∏ ˇø£{.Ï n+<äT˝À sêeTT&ÉT
Hê>±s¡Tq® T&ç ø±\+ 250
yês¡D≤dæøÏ #Ó+~qyê&ÉT. n‘·&TÉ eqyêkÕìøÏ eTVü‰uÛ≤s¡‘+· ‘·T~s¡÷|ü+ bı+~q~ 300
yÓ[flq~ Væ≤e÷\j·÷\≈£î. <ä+&Éø±s¡D≤´ìøÏ
ø±<äT. yê©àøÏ sêe÷j·TD+˝À sêeTT&ÉT (ã\sêeTT&çøÏ, ø£èwüßí&çøÏ) ‘·eT ÁbÕs¡∆q\T <˚e‘ê>∑èVü‰\˝À •e⁄&ÉT m<äTM› T<ä ≈£L#·Tì
ns¡D´yêdü+ |üP]Ô #˚dTü ≈£îì ‹]– sêe&É+‘√ $qï$+#·T≈£îHêïs¡T. n+<äT˝À sêeTT&ç Á|ükÕÔeq ñqï $Á>∑Vü‰\T, •e bÕs¡«‘·T\ $Á>∑Vü‰\T
ø£<∏ä eTT>∑TdüTÔ+~. n+<äT‘√ sêeTT&ÉT ˇø£ ˝Ò<Tä . n<˚ Ä ‘·sê«‘· >ö‘·MT|ü⁄Á‘· XÊ‘·ø]£ í ñ+&˚$. ‘·q uÛ≈Ñ î£ \Ô <äèwæ˝º À •e⁄&˚ düs«¡ X¯øÔÏ
e÷qe⁄&ç>±H˚ ∫Á‹+#·ã&ܶ&ÉT. Ä ‘·sê«‘· (ˇø£ X¯‘êã›+ ‘·sê«‘·) ˇø£ XÊdüq+ ˝À ‘·q≈£î dü+|üqTï&ÉT. ‘·H˚ düèwæøº s£ ,Ô¡ ‘êH˚ $<Û«ä +dü≈î£ &ÉT.
sêe÷j·TD+˝À #=|æŒ+∫q Á|üøÏåbÕÔ\˝À sêeTT&ç‘√, ø£èwüß&í ‘ç √, ns¡Tq® T&ç‘√ düe÷qyÓTqÆ *+>∑+ •e⁄&çøÏ Á|ü‹s¡÷|ü+ nsTT+~. Áø°.|üP.
sêeTT&ÉT $wüßeí ⁄ ne‘ês¡+ nsTTb˛j·÷&ÉT. X¯øÔÏ ñqï≥Tº #Ó|⁄ü Œ≈£îHêï&ÉT. yÓTT<ä{Ï X¯‘êã›|ü⁄ ñ»®sTTì HêDÒ\MT<ä
Áø°.X¯. s¬ +&Ée X¯‘êu≤›ìøÏ yê©àøÏ sêe÷j·TD+ $wüßíe⁄‘√ b˛*Ñ˚ •e⁄&ç Á|ükÕÔeq ˇø£y|’Ó ⁄ü m<äTM› T<ä ñqï •e⁄&ç u£eTà, s¬ +&√yÓ|’ ⁄ü
‘ê\÷≈£î ‘=* s¡÷|ü+ ñìøÏ˝À ñ+~. eTT+<äTqT+N ñ+~. s¡TÁ<äT&ÉT nì •e⁄&çì •e*+>∑+ u§eTà eTTÁ~+#·ã&çe⁄HêïsTT.
nX¯«|òTü Àwüß&ÉT á $wüj÷· ìï ‘·q s¡#q· ˝À¢Á|ükÕÔ$+#ês¡T. X¯óø£¢ j·TEπs«<ä+˝À s¡TÁ<äT&çøÏ •e⁄&ç‘√u≤≥T <äTs¡qZ T ≈£L&Ü Äsê~Û+#ês¡T.
dü+ã+~Û+∫ Á|ü‘´˚ ø£yTÓ qÆ ÁbÕs¡q∆ \T ñHêïsTT. eTVü‰uÛ≤s¡‘·+˝À, sêe÷j·TD+˝À •e⁄&çì
<Ûèä Mø£]+#ê&ÉT. eTVü‰sêÁwüº ˝Àì HêH˚|÷üò {Ÿ
ø£qTeT <ä>∑Zs¡ \_Û+∫q XÊ‘·yêVü≤qT\≈£î Áø°.|üP. s¬ +&Ée X¯‘êu≤›ìøÏ #Ó+~q |ü‘+· »* Äsê~Û+∫q Á|ükÕÔeq\T ñHêïsTT. eTVü‰
•euÛ≤>∑e‘·T\ >∑T]+∫ (•euÛ≈Ñ î£ \Ô >∑T]+∫) uÛ≤s¡‘+· ˝À <äTsêZk˛ÔÁ‘·+ ñ+~. nsTT‘˚ X¯øÔÏ |üP»
#Ó + ~q XÊdü H ê˝À¢ (Ç$ Áø° . X¯ . yÓ T T<ä { Ï
X¯‘êu≤›ìøÏ #Ó+~q$) yÓ~’ ø£ <˚e‘· nsTTq ù|s=ÿHêï&É T . yês¡ T ÇqT|ü X¯ S ˝≤\qT nH˚~ ˇø£ Á|ü‘´˚ ø£ Äsê<ÛHä ê $<Ûëq+>± n|üŒ{ÏøÏ
<Ûä]+∫e⁄+{≤s¡ì ‘Ó*bÕ&ÉT. ≈£îcÕqT\ ˝Ò<Tä . Ä ‘·sê«‘· ø±\+˝À ‘·˝‹… Ô e⁄+&Ü*.
Ç+Á<ä T &ç ø Ï , dü + ø£ s ¡ ¸ D`yêdü T <˚ e ⁄\øÏ
Hê>±s¡T®q ø=+&É ÁbÕ+‘·+˝À »]|æq
ªe÷]ÿ ‡düTºμ ô|’ MT n_ÛÁbÕj·÷\T ‘Ó\|ü+&ç! ‘·e«ø±\˝À Çs¡yÓ’øÏ ô|’>± •yê\j·÷\T
u…≥’ |ü&ܶsTT. Ç$ Áø°.X¯. 3,4 X¯‘êu≤›\Hê{Ï$.
ªe÷]ÿ‡düTºμ ôd’<ë∆+‹ø£ e÷dü|üÁ‹ø£ ô|’Hê, |üÁ‹ø£˝Àì ì]úwüº M{Ï˝À ˇø£{Ï yÓw’ yíü ê\j·T+. M{Ï˝À ø±]Ôøπ j·TT
yê´kÕ\ô|H’ ê MT n_ÛÁbÕj·÷\q÷, dü÷#·q\q÷ ÄVü‰«ìdüTHÔ êï+. &ÉT, >∑DXÒ ó¯ &ÉT ≈£L&Ü <˚e‘·\T>± ñHêïs¡T.
Äj·÷ yê´kÕ\ô|’ MTs¡T #·]Ã+#ê*‡q n+XÊ\THêï, n<äq|ü⁄ uÛøÑ ÔÏ kÕ+Á|ü<ëj·T+ Áu≤Vü≤àD eT‘êìï
|ü⁄s√Væ≤‘·T\πø |ü]$T‘·yÓTÆq eT‘·+ kÕúsTT
düe÷#ês¡eTTHêï ≈£î¢|üÔ+>± sêdæ |ü+|ü+&ç. qT+&ç Á|ü»˝À¢ |ü\T≈£îã&ç ø£\ eT‘·+>±
MT ˝ÒK\T n+<ë*‡q ∫s¡THêe÷! e÷s¡&ÜìøÏ <√Vü≤<ä+ #˚d+æ ~. nsTT‘˚ n<˚
Á|üC≤X¯øÏÔ uÛÑeq+, neTsê¬s&ç¶ ø±\˙, ns¡$+<ä dü÷ÿ˝Ÿ e<ä›, ‘ê&˚|ü*¢ , düeTj·T+˝À |ü⁄s√Væ≤‘· es¡+Z ‘·q Ä~Û|‘ü ê´ìï
ø√˝ÀŒ˝Ò<äT.
|æHé : 522501, >∑T+≥÷s¡T õ˝≤¢. ôd˝Ÿ: 9490098977 (düX‚wü+)
17 Ä>∑düTº ` 2023
 $<˚XÊ+>∑+
nyÓT]ø± dü+düú\
˝≤uÛ≤\ ø√düy˚T
ôd’ìø£ ˇ|üŒ+<ë\T
s¡|Tüò T#
s¡ ø£åD |ü]ø£sê\ düs¡|òüsê ø√dü+ á
eT<Ûä´ uÛ≤s¡‘Y, nyÓT]ø± eT<Ûä´ ¬s+&ÉT
ˇ|üŒ+<ë\T »]>±sTT. Ç{°e* nyÓT]ø±
|üs¡´≥q˝À Á|ü<ÛëqeT+Á‹ M{Ïô|’ dü+‘·ø±\T
#˚XÊs¡T. eTTô|’Œ ˇø£ÿ Ø|üsY myéT ≈£î´ - 9_
nH˚ e÷qe s¡Væ≤‘· kÕj·TT<Ûä Á&√Hé\qT
eTq<˚X¯ HÍø±<äfi≤ìøÏ 15, ôdq’ ´+, yÓe’ ÷ìø£
<äfi≤\øÏ #Ós√ mì$T~ #=|üq nyÓT]ø±
$Áø£ s TT+#· q T+~. uÛ ≤ s¡ ‘ · < ˚ X ¯ + m+‘√
ø±\+>± ø±yê\qT≈£î+≥Tqï á Á&√Hé\T ˇø£
n<ÛäTHê‘·q, n‹ $\TyÓ’q düe÷#ês¡+
ùdø£]+#˚ >∑÷&ÛÉ#·sê´ìøÏ M\T ø£*ŒkÕÔsTT.
ì|ò ü ÷ , >∑ ÷ &Û É # · s ¡ ´ +˝À X¯ Á ‘· T ÁbÕ+‘·
|ü]o\q≈£î (◊ mdt ÄsY) eT+∫ kÕeTsêú´ìï
Çe«≥y˚T ø±ø£ nedüs¡yÓTÆq|ü&ÉT uÛÑ÷$T,
düeTTÁ<ä - ñ|ü]‘·\+ ô|’q ˝Ò<ë düeTTÁ<ä+
øÏ+<ä ñqï \øå±´\qT #Û˚~+#˚ kÕeTsêú´ìï
≈£L&Ü ÇkÕÔsTT. á Ø|üsY Á&√q¢ jÓTTø£ÿ
$&çuÛ≤>±\qT uÛ≤s¡‘·<˚X¯+˝ÀH˚ ≈£Ls¡TŒ #˚dæ
‘·j·÷s¡T #˚j·T&Éy˚T ø±ø£, M{Ïì Ç‘·s¡
$ìjÓ÷>∑<ës¡T\≈£î düs|¡ süò ê #˚jT· ≥+ ø√dü+
Çø£ÿ&˚ ˇø£ n+‘·sê®rj·T (yÓTsTT+f…HHÓ ‡é , ]ù|sY,
zesYVü‰˝Ÿ) ìs¡«Vü≤D, eTs¡eTà‘·TÔ, ‘·ìF
dü<äTbÕj·÷\qT @sêŒ≥T #˚j·T&É+ e+{Ï$
≈£L&Ü á ˇ|üŒ+<ä+˝À ñHêïsTT. ø£˙dü+
8 qT+&ç 10 XÊ‘·+ $&çu≤Û >±\qT uÛ≤s¡‘˝Y ÀH˚
düeT≈£Ls¡TÃø√yê\ì, Bìì 15 qT+&ç 20
XÊ‘êìøÏ ô|+#·≥+ ø√dü+ Á|üj·T‹ï+#ê\ì
uÛ≤$düTqÔ ï≥T¢ ù|s=ÿHêïs¡T.
»qs¡˝Ÿ m\ÁøϺø£˝Ÿ (õ Ç) @s√ùdŒdtøÏ,
Væ≤+<ä÷kÕÔHé @s√Hê{Ïø˘‡ *$Tf…&é (ôV≤#Y m
m˝Ÿ) eT<Ûä´ »s¡>∑qTqï m+‘√ eTTK´yÓTÆq
ˇ|ü Œ +<ëìøÏ ≈£ L &Ü nyÓ T ]ø± n+^ø£
]+∫+~. Bì Á|üø±s¡+ n~Ûø£ kÕeTs¡ú´+
Ä>∑düTº ` 2023
nyÓT]ø± |üs¡´≥q˝À Á|ü<Ûëì yÓ÷&û‘√u≤≥T
nyÓT]ø± n<Ûä´≈£åî&ÉT CÀ u…’&ÓHé, Äj·Tq düreTDÏ
>∑\~>± ìs¡÷|æ+#·ã&çq m|òt -414 C…{Ÿ
Ç+õHéqT uÛ≤s¡‘·<˚X¯+˝À ‘·j·÷s¡Tø±uÀj˚T
dü«<˚o ˝…’{Ÿ ø£+u≤{Ÿ msTTsYÁø±|òtº≈£î (m˝Ÿ dæ
m) ‘˚C≤dt myéT ¬ø 2 øÏ yê&É‘ês¡T. BìøÏ
eTT+<äTqï m|òt - 404 Ç+õHé\T eTTqT|ü{Ï
m˝Ÿ dæ m ‘˚C≤dt yÓs¡¸Hé\T nsTTq myéT ¬ø
1 eT]j·TT myéT ¬ø 1m \˝À Ç|üŒ{Ïπø
ñ|üj÷Ó –düTHÔ êïs¡T. n~Ûø±]ø£+>± $TÁ‘·<X˚ +¯
ø±ì uÛ≤s¡‘·<˚X¯+˝À nyÓT]ø± eT÷\+ ñqï
ˇø£ Á|ü<Ûëq ôd’ìø£ y˚~ø£ M{Ïì ‘·j·÷s¡T
#˚j·T&É+ Ç<˚ yÓTT<ä{ÏkÕ]. Ç~ ì»+>±H˚
j·T÷ mdt #˚dæq ns¡T<Ó’q @sêŒ≥T.
C…{Ÿ Ç+»q¢˝À C…{Ÿ msTTsYÁø±|òºt (bÂs¡,
$T*≥Ø @<Ó ’ H ê) kÕ+π ø ‹ø£ ‘ · n‘· ´ +‘·
dü+øÏ¢wüºyÓTÆq<˚ ø±ø£ n<ÛäTHê‘·qyÓTÆq~ ≈£L&Ü.
Bìì j·T÷.mdt, j·T÷.¬ø, ÁbòÕHé‡, s¡cÕ´ e+{Ï
ø=ìï <˚ X Ê\T e÷Á‘· y ˚ T n_Û e ~∆ #˚ d æ
ñ|üjÓ÷–düTÔHêïsTT. »s¡à˙, <äøÏåD ø=]j·÷
e+{Ï <˚XÊ\˝À á kÕ+πø‹ø£‘q· T ø=ìï Á|ü‘´˚ ø£
s¡+>±\˝ÀH˚ yê&ÉT‘·THêïs¡T. #Ó’Hê m+‘√
Á|üj÷· dü‘√ á \øå±´ìï #˚s{¡ ≤ìøÏ Á|üjT· ‹ïdü÷,Ô
<ëìøÏ #˚sT¡ e ne⁄‘·Tqï≥T¢ ‘Ó\Tk˛Ô+~. ø±˙
d”«j·T - Ä<Ûë]‘· qeT÷Hê - n_Ûe~∆
kÕeTsêú´ìï Ç+ø± kÕ~Û+#·˝Ò<äT. á õ Ç
m|òt - 414 ˇ|üŒ+<ä+ Á|ü<ëÛ q+>± ªªkÕ+πø‹ø£
ã~©μμ ({Ï ˇ {°) ˇ|üŒ+<ä+>± uÛ≤s¡rj·T
MT&çj·÷˝À Á|ü#ês¡+ #˚düTÔHêïs¡T, n+fÒ á
ˇ|üŒ+<ä+ e\¢ uÛ≤s¡‘·<˚X¯+ Ç≥Te+{Ï
kÕ+πø‹ø£‘· ø£*–q <˚XÊ\ C≤_‘ê˝ÀøÏ
#˚s¡T‘·T+<äì ns¡ú+. Ç~ πøe\+ ˝…’ôdHé‡
e÷]ÿ ‡düTº
bı+~q ñ‘· Œ ‹Ô π ø +Á<ä + >±H˚
ñ+≥T+<ë ˝Ò<ë ì»+>±H˚ &çC…’Hé, &˚{≤,
j·÷»e÷q´ |ü]C≤„q+˝À ôV≤#Ymm˝ŸøÏ
uÛ≤>∑kÕ«$T>± ñ+≥T+<√ #·÷&Ü*‡ ñ+~.
Á&√q¢ ˇ|üŒ+<ä+
á 31 n‘· T ´‘· Ô e TyÓ T Æ q kÕj· T T<Û ä
Ø|üs¡¢ì ]yÓ÷{Ÿ© ô|’\{Ÿ yÓVæ≤ø£˝Ÿ‡ (ÄsY |æ
$) ˝Ò<ë Á&√Hé\T n+{≤s¡T. M{Ïì »qs¡˝Ÿ
Ä≥$Tø˘ ø£+ô|ì ‘·j÷· s¡T #˚d+æ ~. $<˚XÊ\≈£î
ôd’ìø£ |ü]ø£sê\qT ny˚Tà #·≥º+ (m|òt myéT
mdt) øÏ+<ä 300 ø√≥¢ &Ü\s¡¢ $\TyÓq’ Á&√q¢qT
uÛ≤s¡‘·<˚XÊìøÏ $Áø£sTT+#·&ÜìøÏ nyÓT]ø±
Á|üuÛÑT‘·«+ n+^ø£]+∫+~.
Ø|üsY (>±]¶jT· Hé nì ≈£L&Ü |æ\TkÕÔsT¡ )
nH˚ ~ ôV’ ≤ - Ä*º ≥ ÷´&é ˝≤+>¥ -
m+&É÷´¬sHé‡ (ôV≤#Y @ m˝Ÿ Ç) Á&√Hé ˝Ò<ë
e÷qes¡Væ≤‘· yÓ’e÷ìø£ yêVü≤q+ (j·T÷ @
$). Ç$ 50,000 n&ÉT>∑T\ ø£+fÒ m≈£îÿe
m‘·TÔ˝À, <ë<ë|ü⁄ 1800 øÏ.MT |ü]~Û, 40
>∑+≥\≈£î ô|’>± Á|üj·÷DÏ+#·>∑\ kÕeTs¡ú´+
ø£*– ñHêïsTT. ãj·T≥ qT+&ç ì+|üø£*–q
Ç+<Ûäq+ {≤´+≈£î\‘√, |üP]Ô>± ˝À&é
#˚ j · T ã&ç q Äj· T T<Û ë \‘√ m+#· T ≈£ î qï
\øå ± ´\ô|’ <ë<ë|ü ⁄ 24 >∑ + ≥\ bÕ≥T
‹s¡ > ∑ > ∑ \ e⁄. M{Ï e \q uÛ ≤ s¡ r j· T
>∑>∑q‘·\+˝À ñ+≥÷H˚ ôd’q´+, yÓ’e÷ìø£
<äfi≤\T m˝Ÿ z dæ, m˝Ÿ @ dæ ˝Ò<ë ‘·eT
n+‘·sê®rj·T uÛ÷Ñ dü]Vü≤<äT\› MT<äT>± nH˚ø£
e+<ä\ øÏ˝ÀMT≥s¡¢ <ä÷s¡+˝À »]π> yê{Ïô|’
ø£∫Ñ·yÓTÆq düe÷#êsêìï ùdø£]+#·>∑\
18
e÷]ÿ ‡düTº
kÕeTs¡ú´+ edüTÔ+~. n˝≤π> uÛ≤s¡‘·<˚X¯+
#·T≥÷º ñqï düeTTÁ<ë\ô|’ $düÔ ‘·yTÓ qÆ ì|ò÷ü qT
ñ+#·>\∑ e⁄. Bìe\¢ uÛ≤s¡‘<· X˚ ÊìøÏ nyÓT]ø±
<ë«sêH˚ düs¡|òüsê #˚j·Tã&çq, düeTTÁ<ä ì|òü÷
$e÷q+ uÀsTT+>¥ |æ8◊ ô|’ n~Ûø£uÛ≤s¡+
|ü&≈É î£ +&Ü ñ+≥T+~.
á ø=‘·Ô kÕj·TT<Ûä s¡ø£+ Á&√qT¢ $$<Ûä
s¡ø±\ Äj·TT<Ûë\T rdüT¬øfi¯fl≥+‘√ bÕ≥T
$düÔ‘· ÁX‚DÏ >∑\ ôdHê‡s¡T¢, sê&ÜsY, &˚˝…’{Ÿ
{°M dædüºyéT\‘√ ≈£L&çq ôdHê‡sY dü÷{Ÿ\T,
ÇHéÁbòÕ-¬s&é Çy˚Tõ+>¥ yÓTT<ä˝q’… yê{Ïì ø£*–
ñ+{≤sTT. d” >±]¶jT· Hé nì |æ\eã&˚ düeTTÁ<ä
dü + ã+<Û ä Ø|ü s Y s¡ ø £ + ˝À k˛H√uÀjY T
y˚TH˚CŸyÓT+{Ÿ eT]j·T ø£+Á{À˝Ÿ dædüºyéT‡ (mdt
myéT dæ mdt), n˝≤H˚ k˛H√uÀjYT (n+fÒ
<Ûä«ì‘√ ˝Ò<ë k˛HêsY‘√ |üì#˚ùd ˙{ÏMT<ä
‘˚˝Ò |ü]ø£s¡+) &çôdŒq‡sY dædüºyéT\T (mdt &ç
mdt) ñ+{≤sTT. Ç$ #ê˝≤ ø£∫Ñ·+>± j·TT<ä∆
kÕeTÁ–ì Á|üjÓ÷–+#·>∑*–, ∫qï ‘·s¡Vü‰˝À
<ë&ÉT\T #˚jT· >∑*>π Á&√Hé\T.
uÛ≤s¡‘·<˚X¯+ ø√s¡T≈£îH˚ ndü˝…’q Äj·TT<Ûä
e´edüú˝Ò$T{À Ç+ø± ãj·T≥øÏ #Ó|üŒ˝Ò<äT.
Ç|ü&ÉT sêuÀj˚T Ç+&çj·THé Ø|üsY‡≈£î
m\Áø±ºìø˘ yêsYù|òsY eT]j·TT j·÷+{°-
msTTsYÁø±|òtº dædüºyéT\qT eTT+<äT ì\ã&˚˝≤
s¡øDå£ ø£e#ê\T ø£*–q ñHêïjÓ÷ ˝Ò<√ ≈£L&Ü
‘Ó*j·T<äT. á Ø|üsY\qT $&ÉBdæ, ˇø£ ô|<ä›
s¡yêD≤ $e÷q+˝À düT\uÛ+Ñ >± n+&Ée÷Héø√,
eTs=ø£#√{Ïø√ s¡yêD≤ #˚dæ, Ç$ |üì #˚ùd
|ü]~Ûì eT]+‘· $düÔ]+#·e#·TÃ.
uÛ≤s¡‘·<˚X¯+ #ê˝≤ ø±\+>± $_Ûqï
kÕeTsêú´\‘√ ≈£L&çq e÷qes¡V≤æ ‘· yÓe’ ÷ìø£
yêVü≤Hê\ (j·T÷ @ $\T) |ü≥¢ ÄdüøÏÔ
#·÷|æk˛Ô+~. nsTT‘˚ eTq <ä>∑Zs¡ m|ü&É÷
»]π>≥fÒ,¢ yÓ+≥H˚ ø=ì ‘Ó#T· Ã≈£îì, nedüsêìøÏ
yê&É{≤ìø°, eT]j·TT m≈£îÿe düeTj·T+ |ü{HºÏ ê,
‘·≈î£ ÿe Ks¡TÑ√ ≈£L&ÉT≈£îqï <˚oj·T |ü]C≤„q+‘√
n_Ûe~∆ #˚j÷· \H˚ ø√]ø£≈î£ eT<Û´ä á düeTdü´
q\T>∑T‘·Tqï~.
dü«<˚o j·T÷ @ $ \T s¡Tk˛ÔyéT, ‘·|üdt
_ ôV≤#Y -201 \T (Äø±X¯+˝À yÓ’e÷ìø£
ì|ò ü ÷ ø√dü + eP´Vü ‰ ‘· à ø£ n<Û ä T Hê‘· q
bÕ¢{ŸbòÕs¡yéT) <ë<ë|ü⁄ 35,000 n&ÉT>∑T\
m‘·TÔ˝À m–πs $T&ç˝Ÿ n*º≥÷´&é ˝≤+>¥
m+&É÷´¬sHé‡ (myéT @ m˝Ÿ Ç) Á&√Hé\qT eTq+
n_Ûe~∆ #˚düTÔHêï+. Ç$ Ç+ø± n_Ûe~∆
<äX¯˝À ñHêïsTT. ˇø£ C…{Ÿ Ç+õHé‘√ |üì
#˚ùd ø=ìï Ç j·T÷ @ $ \qT ‘·j·÷s¡T
#˚j·T&É+ ø√dü+ ôV≤#Y@ m˝Ÿ ≈£î Ç+ø±
19
nyÓT]ø± dü+dü\ú ˝≤uÛ≤\ ø√düyT˚ dô ì’ ø£ ˇ|üŒ+<ë\T
ªª á ˇ|üŒ+<ä+˝À ¬s+&ÉT Á|ü<Ûëq Á|ü‹≈£L\‘·\T ñHêïsTT.
yÓTT<ä{Ï~, uÛ≤s¡‘·<˚X¯+ kÕj·TT<Ûä ôV≤#Y@ m˝Ÿ Ç Ø|üsY\qT
ø=qT>√\T #˚jT· &ÜìøÏ 300 ø√≥¢ &Ü\s¡q¢ T yÓ∫+à #·≥+‘√
j·T÷ @ $\ jÓTTø£ÿ <˚oj·T n_Ûe~∆øÏ m<äTs¡T<Óã“ ‘·–˝Ò
neø±X¯+ ñ+~. á $wüj·T+˝À Á|üuÛÑT‘·«+, kÕj·TT<Ûä
ÄsY &ç z ˇ‹Ô&ç #˚ùdÔ eT+∫~.
ªª
ã\>±\ qT+&ç ˇø£ düŒwüºyÓTÆq eP´Vü‰‘·àø£ <äø£Œ<∏ä+ ø√dü+ &ç
düeTj·T+ |ü&ÉT‘·T+~. Ç+‘·˝ÀH˚ ø£$Tø±CÒ ‘ÓsT¡ #·T≈£îHêïsTT.
Á&√Hé\T, myéT @ m˝Ÿ Ç ôV≤sêHé j·T÷ @ $ nDT $<äT´‘Y πø+Á<ë\T ˝Ò<ë yÓT>±
\qT uÛ≤s¡‘<· X˚ +¯ ÇÁC≤j·T˝Ÿ qT+&ç ø=qT>√\T ô|ò’≥sY-C…{Ÿ e+{Ï ô|<ä› ø±+Á{≤≈£îº\T <äø£ÿø£
#˚ d æ + ~. nsTT‘˚ M{Ï ˝ À XÊ{Ï ˝ … ’ { Ÿ b˛sTTHê nyÓT]ø± uÛ≤s¡‘<· X˚ +¯ ‘√ uÛ≤>∑kÕ«eT´+
ø£eT÷´ìπøwüHé |ü]$T‘·T\T ñ+&É≥+, Ç+ø± ≈£î<äTs¡TÃø√yê* nì |ü≥Tº<ä\ #·÷|ü{≤ìï
uÛ≤s¡‘·<˚X¯+˝ÀH˚ ôV≤sêHé myéT ¬ø 2ì uÛ≤s¡‘·<˚X¯+˝Àì ø=+‘·eT+~ yê´U≤´‘·\T
Äj· T TBÛ ø £ ] +#˚ $<Û ä + >± ˇ|ü Œ +<ä + Á|üX+¯ dædTü HÔ êïs¡T. Ç<˚ düeTj·T+˝À 2000 ø√≥¢
#˚dTü ø√e&É+˝ÀqT düeTdü´\T e#êÃsTT. &Ü\s¡¢ $\TyÓ’q uÛ≤Ø s¡yêD≤ kÕ<ÛäHê\sTTq
kÕj·TT<Ûä Á&√Hé\ ø√dü+ nyÓT]ø±‘√ ôV≤*ø±|üºs¡T¢, düeTTÁ<ä, uÛÑ÷ ì|òü÷ $e÷Hê\
ˇø£|ü&ÉT »]–q düTBs¡È #·s¡Ã\T Ä <˚X¯+ $Áø£jT· + >∑T]+∫ nyÓT]ø± #˚dqæ Á|ü‹bÕ<äq
jÓTTø£ÿ ìã+<Ûäq\T, sê»ø°j·T nqTe÷Hê\ eT+∫ yê´bÕs¡y˚T!
eT<Ûä´ Çs¡T≈£îÿb˛j·÷sTT, nsTT‘˚ >∑‘ · á ˇ|ü Œ +<ä + ˝À ¬ s +&É T Á|ü < Û ë q
<äXÊã›+˝À nyÓT]ø± eP´Vü≤+˝À e∫Ãq Á|ü ‹ ≈£ L \‘· \ T ñHêïsTT. yÓ T T<ä { Ï ~ ,
e÷s¡ T Œ‘√ uÛ ≤ s¡ ‘ · < ˚ X ¯ + ‘√ ‘· e TøÏ uÛ≤s¡‘<· X˚ +¯ kÕj·TT<Ûä ôV≤#Y@ m˝Ÿ Ç Ø|üs\Y qT
˝≤+#Û·qyÓTÆq $TÁ‘·‘·«+ ˝Òø£b˛sTTHê ‘·eT‘√ ø=qT>√\T #˚j·T&ÜìøÏ 300 ø√≥¢ &Ü\s¡¢qT
ø£*dæ e´eVü≤]+#˚˝≤ <ëìøÏ ˇø£ eTTK´yÓTqÆ yÓ∫Ã+#·≥+‘√ j·T÷ @ $\ jÓTTø£ÿ <˚oj·T
bÕÁ‘· ø£*Œ+#ê\ì nyÓT]ø± nqT≈£î+{À+~. n_Ûe~∆øÏ m<äTs¡T<Óã“ ‘·–˝Ò neø±X¯+
2017˝À &=Hê˝Ÿ¶ Á≥+|t Á|üuÛÑT‘·«+ ñ+~. á $wüj·T+˝À Á|üuÛÑT‘·«+, kÕj·TT<Ûä
ìsêj·TT<Ûä d” >±]¶j·THé (Ø|üsY) Á&√Hé ã\>±\ qT+&ç ˇø£ düŒwüºyÓTÆq eP´Vü‰‘·àø£
Á|ü‹bÕ<äqqT uÛ≤s¡‘·<˚XÊìøÏ |ü+|ü≥+ <äø£Œ<∏ä+ ø√dü+ &ç ÄsY &ç z ˇ‹Ô&ç #˚ùdÔ
ÄX¯Ãs¡´+ ø£*–+∫+~. $TÁ‘·sê»´+ ø±ì ˇø£ eT+∫~. ‘·≈£îÿe Ks¡TÑ√ ≈£L&çq myéT @
<˚XÊìøÏ Ç≥Te+{Ï Á|ü‹bÕ<äq |ü+|ü≥+ Ç<˚ m˝Ÿ Ç eT]j·TT ø£$Tø±C… Á&√Hé\ n_Ûe~∆øÏ
yÓTT<ä{ÏkÕ]. uÛ≤s¡rj·T Hê$ø±<äfi¯+ >∑‘· ‹]– ÁbÕ<Ûëq´‘· Çe«&É+ >∑T]+∫ ≈£L&Ü &ç
¬s+&˚fi¯ó¢>± Ç≥Te+{Ï ¬s+&ÉT Ø|üsY\qT ©E ÄsY &ç z rÁe+>± Ä˝À∫+#·e#·TÃ. s¬ +&Ée~,
ÁøÏ+<ä rdüT≈£îì ñ|üjÓ÷–düTÔqï~. n$ á Ø|üsY\T uÛ≤s¡‘·<˚XÊìï nyÓT]ø± ôd’ìø£
10,000 >∑ + ≥\≈£ î ô|’ > ± ì|ò ü ÷ e´edüú\‘√ eT]+‘·>± nqTdü+<Ûëq+ #˚dæ,
ñ+∫q+<äT≈£î Hê$ø±<äfi¯+ dü+‘·|æÔ>± yê{Ïô|’ Ä<Ûës¡|ü&˚˝≤ #˚kÕÔsTT. eTTK´+>±
ñ+<äì #ÓbÕŒs¡T. 2020˝À uÛ≤s¡‘·<˚X¯+ <äX¯´ÁX‚DøÏ Ï Äe\ ñqï Á&√Hé\ e÷s¡<Z sä Ù¡ ø±ìøÏ
Hê\Ze uÛÑ÷ dü+ã+<Ûä ì|òü÷ ø√dü+ uÒdæø˘ ÄeX¯´ø£yTÓ qÆ mHéÁøÏô|&º é XÊ{Ï˝{’… Ÿ ø£eT÷´ìπøwüHé
mπø‡Ã¤+CŸ n+&é ø√-Ä|üπswüHé nÁ–yÓT+{Ÿ dæ d ü º y é T \T nyÓ T ]ø± ôd’ ’ ì ø£ e´edü ú \ ‘√
(u…ø±) ˇ|üŒ+<ä+, dü]>±Z #ÓbÕŒ\+fÒ nìï nqTdü+<Ûëq+ #˚j·Tã&É‘êsTT. Bìe\¢ á
ˇ|üŒ+<ë\≈£î eT÷\+>± |æ\ã&˚≥Te+{Ï Ø|üsT¡ ¢ j·T÷ mdt düs|¡ süò ê #˚dqæ Ç‘·s¡ nbÕN
<ëìMT<ä uÛ≤s¡‘·<˚X¯+ dü+‘·ø£+ #˚dæ+~. á n{≤ø˘ ôV≤*ø±|üºsY\T, |æ 8◊ >∑÷&ÛÉ#ê]
ˇ|üŒ+<ä+ Á|üø±s¡+ nyÓT]ø± $TÁ‘·<˚XÊ\≈£î $e÷Hê\T yÓ T T<ä ˝ … ’ q yê{Ï ‘ √ Ç+ø±
≈£L&Ü düTìï‘·yÓTÆq ôd’ìø£ |ü]ø£sê\qT düT\uÛÑ+>± CÀ&ç+|üã&É≥+, nyÓT]ø± ôd’ìø£
düs¡|òüsê #˚düTÔ+~. Bì e\¢ m≥ºπø\≈£î e´edüú\‘√ nqTdü+<ÛëqeTj˚T´ kÕeTsêú´ìï
nyÓT]ø± uÛ≤s¡‘≈Y î£ kÕj·TT<Ûä Á&√Hé\qT düs|¡ süò ê >∑ T ]+∫ ø=+<ä s ¡ T yê´U≤´‘· \ T
#˚ùd n+XÊìï |ü]o*+#˚+<äT≈£î ‘·\T|ü⁄\T H=øÏÿ#ÓãT‘·THêïs¡T. ø±ì <ëì‘√ uÛ≤s¡‘·<˚X¯
Ä>∑düTº ` 2023
nyÓT]ø± dü+dü\ú ˝≤uÛ≤\ ø√düyT˚ dô ì’ ø£ ˇ|üŒ+<ë\T e÷]ÿ ‡düTº

ªª
n+#·Hê y˚XÊs¡T, á Äs¡¶sY˝À <ë<ë|ü⁄
Bs¡ È ø ±\+>± m<ä T s¡ T #· ÷ dü T Ô q ï eTs=ø£ ˇ|ü Œ +<ä ¬s+&ÉTe+<ä\ m|òt-414 Ç+»qT¢ düs¡|òüsê
y˚T$T≥+fÒ sêuÀj˚T dü«<˚o ‘˚C≤dt myéT ¬ø 2 j·TT<ä∆ $e÷ ñ+≥T+~.
‘·T~ ˇ|üŒ+<ä+ô|’ dü+‘·ø£+ #˚dæq
q+ ø√dü+ õ Ç m|òt-414 @s√-Ç+õHé\qT ø=qT>√\T eT÷&˚fi¯¢ ‘·sê«‘· m|òt-414 Ç+õq¢ jÓTTø£ÿ
#˚j·T≥+, eTq <˚X¯+˝ÀH˚ yê{Ïì ñ‘·Œ‹Ô #˚j·T≥eTT. düs|¡ süò ê ÁbÕs¡+uÛeÑ Te⁄‘·T+<äì #ÓbÕŒs¡T. @~
2024 ˝À s√˝Ÿ-ne⁄{Ÿ nsTT, 2027˝À |ô {¢’ò Ÿ f…d+ºæ >¥ nj˚T´
>∑+˝ÀøÏ edüTÔ+<äì uÛ≤$düTÔHêïs¡T.
ªª
ôw&É÷´˝Ÿ e\q á $e÷q+ á <äXÊã›+ ∫e]˝À $ìjÓ÷
@yÓTÆq|üŒ{Ïø°, m˝Ÿ dæ m myéT ¬ø2 jÓTTø£ÿ
ùde\T sêuÀj˚T <äXÊã›+˝À n+<äTu≤≥T˝ÀøÏ
ekÕÔj·Tì, Ç+ø± ôV≤#Y m m˝Ÿ ø=‘·Ô
ñ‘·Œ‹Ô kÂø£sê´ìï @sêŒ≥T #˚jT· &ÜìøÏ #ê˝≤
dü+e‘·‡sê\T |ü&TÉ ‘·T+<äì ‘Ó\Tk˛Ô+~. m|ò-t
eP´Vü‰‘·àø£ dü«j·T+Á|ü‹|ü‹Ô eT]+‘· ˇ‹Ô&øç Ï 414 sêø£ á <äXÊã›+ ∫e]˝À e÷Á‘·y˚T
˝Àqe⁄‘·T+~. Ä•+#ê\H˚~ yêdüÔe+.
õ Ç Ç+õqT¢ 2012˝À <ë<ë|ü ⁄ 58 XÊ‘· +
Bs¡Èø±\+>± m<äTs¡T #·÷düTÔqï eTs=ø£ ªªkÕ+π ø ‹ø£ ‘ · ã~©μμ ñ+≥T+<ä ì ,
ˇ|üŒ+<äy˚T$T≥+fÒ sêuÀj˚T dü«<˚o ‘˚C≤dt yÓTT<ä{ÏkÕ]>± m|òt-414 ì m˝Ÿ dæ m myéT
myéT ¬ø 2 j·TT<ä∆ $e÷q+ ø√dü+ õ Ç ¬ø2 ø√dü+ m+|æø£ #˚XÊs¡T. n+fÒ Ç+õHé
m|òt-414 @s√-Ç+õHé\qT ø=qT>√\T ‘·j·÷Ø <Ûäs¡˝À <ë<ë|ü⁄ 58 XÊ‘·+ kÕúìø£
#˚j·T≥+, eTq <˚X¯+˝ÀH˚ yê{Ïì ñ‘·Œ‹Ô uÛ ≤ >±\T, ˝Ò ã sY , Ç‘· s ¡ ùde\qT
#˚j·T≥eTT. 2024 ˝À s√˝Ÿ-ne⁄{Ÿ nsTT, ñ|üjÓ÷–kÕÔs¡T. j·TTmdt ôd’ìø£ |ü]ø£sê\
2027˝À ô|{¢’ò Ÿ f…d+ºæ >¥ nj˚T´ ôw&É÷´˝Ÿ e\q ñ‘·Œ‹Ôì ‘·eT <˚X+¯ ãj·T≥ #ê˝≤ ns¡T<äT>±
á $e÷q+ á <ä X Êã› + ∫e]˝À #˚düTÔ+~. ø±ã{Ϻ n≥Te+{Ï ‘·j·÷Øì
$ìjÓ÷>∑+˝ÀøÏ edüT+Ô <äì uÛ≤$düTHÔ êïs¡T. ªªkÕ+π ø ‹ø£ ã~©μμ>± |ü ] >∑ D Ï d ü T Ô + ~.
õ Ç m|ò t - 414 nH˚ ~ Á|ü d ü T Ô ‘ · + eTs√yÓ’|ü⁄ uÛ≤s¡‘·<˚X¯+ nH˚ø£ <äXÊu≤›\T>±
yê&ÉT‘·Tqï Ç+õH˚. n~ @ $<Û+ä >±q÷ ø=‘·~Ô k˛$j·T{Ÿ/s¡wü´Hé, Áô|ò+#Y eT]j·TT Á_{°wt
ø±<äT. Ç~ <ëì eTT+<äTqï m|òt-404 $e÷Hê\T, Ç+ø± Ç+õHé \ qT yê{Ï
bÕ¢{ŸbòÕs¡yéTô|’H˚ ì]à+#·ã&çHê Bì &çC…’Hé, ˝…’ôdH金√ ‘·j·÷s¡T #˚k˛Ô+~. nsTT‘˚ Bìì
yÓT{°]j·T˝Ÿ‡, ‘·j·÷Ø˝À yê&çq kÕ+πø‹ø£‘· kÕ+π ø ‹ø£ ã~©>± |ü ] >∑ D Ï + #· ˝ Ò e Tì
|üs¡+>± #·÷ùdÔ n_Ûe~∆ #˚j·Tã&çq~. 84 ÁbòÕHé‡ |üs¡´≥q˝À Ä <˚XÊ<Ûä´≈£åî&ÉT Çe÷àqT´j˚T˝Ÿ ‘Ó\TdüT. kÕ+πø‹ø£ ã~© n+fÒ πøe\+
¬ø mHé (øÏ˝À q÷´≥Hé\T) X¯øÏÔ >∑\ m|òt- e÷Áø±Hé‘√ Á|ü<Ûëì qπs+Á<ä yÓ÷&û ‘· j · ÷ Ø e÷Á‘· y ˚ T ø±≈£ î +&Ü &ç C … ’ H é -
404 Ç+»Hé dü«<˚o m˝Ÿ dæ m ‘˚C≤dt myéT &Óe\|tyÓT+{Ÿ ≈£L&Ü ñ+≥T+~.
ø¬ 1 ˝À ñ+~. á Ç+»Hé‘√ 40 $e÷Hê\T ñHêïsTT. m˝Ÿ dæ m myéT ¬ø2 $e÷q+ Á|üdüTÔ‘· ˇ|üŒ+<ä+ ñ‘·Œ‹Ô e´j·÷\˝À
Ç|üŒ{Ïπø ùde˝À ñHêïsTT. Ç+ø± 2024 m˝Ÿ dæ m myéT ¬ø 1, myéT ¬ø 1 @ \ <˚oj·T yê{≤ì 80 XÊ‘êìøÏ ô|+∫+~.
qT+&ç 2029 eT<Ûä´ dü+e‘·‡sêìøÏ 16 ø£+fÒ ãs¡Te⁄, ô|<ä~› ø±e≥+ e\¢ eT]+‘· Ç~ #ê˝≤ m≈£îÿe. nsTT‘˚ Çø£ÿ&É n+‘·≈£î
#=|üq 83 myéT ¬ø 1 A ô|ò’≥sY\T á X¯øeÔÏ +‘·yTÓ qÆ Ç+õHé nedüs+¡ , n+<äTe\¢ eTT+<äT ˝…ô’ dHé‡ bı+~q Á_{Ïwt ˝Ò<ë Áô|+ò #Y
Ç+»Hé \‘√ ôV≤#Y@m˝Ÿ <ë«sê &Ó*eØ m|òt-414 Ç+õHé ñ|üjÓ÷–+#·&ÜìøÏ $e÷Hê\, Ç+õq¢ ñ‘·Œ‹Ô jÓTTø£ÿ #·]Á‘·qT
#˚j·TqT+~. yÓTT‘·Ô+>± Ç$ es¡Tdü>± 75 m+|æø£ #˚kÕs¡T. ˇπø s¡ø£yÓTÆq Ç+õHé\ |ü]o*ùd,Ô Ä Ç+õHé\ì |üì#˚sTT+#˚ nH˚ø£
eT]j·TT 99 m|òt - 404 Ç+õHé\qT ø£*– ≈£î≥T+ã+˝À uÛ≤>∑+ ø±e&É+ e\¢, s¬ +&ÉT øÏ¢wüºyÓTÆq uÛ≤>±\T, Ç+ø± Ç‘·s¡ kÕeTÁ– õ
ñ+{≤sTT. $+‘Ó ’ q $wü j · T y˚ T $T≥+fÒ Ç+»q¢ ãj·T{Ï ø=\‘·\T ˇπø˝≤ ñ+&É≥+ Ç qT+&˚ e#˚Ã$. nsTTHê ôV≤#Y m m˝Ÿ
1970\˝À uÛ ≤ s¡ ‘ · < ˚ X ¯ + ø=qT>√\T e\¢, 98 ¬ø mHé X¯ø°Ô >∑\ m|òt-414 ì <ë«sê á Ç+»HéqT ‘·j·÷s¡T #˚j·T&É+
#˚j·÷\qT≈£îqï d”«&çwt kÕuŸ $¬>®Hé≈£î m|òt- m˝Ÿ dæ m myéT ¬ø2˝À ñ|üjÓ÷–+#·&É+ e\q ôV≤#Y m m˝Ÿ øÏ, Ç+ø± <ëì Á|üuTÑÛ ‘·«
404 Ç+õHé ñ+~, ø±˙ n|ü&ÉT j·TTmdt düVü≤»+>±H˚ »]–+~. ˝Ò<ë Áô|’y˚{Ÿ s¡+>∑ düuŸ - ø±+Á{≤ø£ºs¡¢,
nyÓT]ø£Hé Ç+õHé\ düs|¡ süò êqT ìùw~Û+∫+~! m˝Ÿ dæ m myéT ø¬ 2 jÓTTø£ÿ Áb˛{Àf…|Æ t dü s ¡ | ò ü s ê<ës¡ T \ kÕ+π ø ‹ø£ kÕeTs¡ ú ´ +
m|òt-404 qT+&ç m|òt - 414 eT<Ûä´ ñqï n_Û e ~∆ ø√dü + mì$T~ m|ò t - 414 >∑D˙j·T+>± ô|s¡T>∑T‘·T+~. n˝≤H˚ yê]øÏ
nìï 5600 Ç+»qT¢, 1600 m|ò-t 414\‘√ Ç+õHé\qT &çÄsY&çz ôV≤#Y m m˝Ÿ øÏ õ ø=‘·Ô kÕeTÁ–, ø=‘·Ô ‘·j·÷Ø |ü<ä∆‘·T\T,
düVü‰ n˙ï õ Ç <ë«sê düs¡|òüsê #˚j·Tã&ç, Ç Ç|üŒ{Ïπø düs¡|òüsê #˚dæ+~. ø£∫Ñ·+>± j·T+Á‘ê\‘√ |ü]#·j·T+ @s¡Œ&ÉT‘·T+~. á
Á|üdüTÔ‘·+ yê&Éø£+˝À ñHêïsTT. m|òt - 414 Çìï nì Ç+ø± Ksês¡T ø±q|üŒ{Ïø,° <ë<ë|ü⁄ kÕ+πø‹ø£‘·qT á s¡+>∑+, eT]j·TT Ç‘·s¡
Ç+»qT¢ nyÓT]ø± jÓTTø£ÿ Á|ò+ü {Ÿ˝H’… é uÀsTT+>¥ 120-130 <ëø± m˝Ÿ dæ m myéT ¬ø 2 s¡+>±\˝À uÛ≤s¡rj·T dü+düú\T, bÕ]ÁXÊ$Tø£
m|òt/m -18 j·TT<ä∆ $e÷Hê\≈£î ≈£L&Ü $e÷Hê\qT ◊@m|òt Äs¡¶sY #˚j·Te#·Ãì ($T>∑‘ê 28e ù|J˝À)
Ä>∑düTº ` 2023 20
e÷]ÿ
dæ<ë∆‡d+üTº ‘·+
e÷sYÿ‡ <äèwæº˝À
|üsêsTTø£sD¡
yÓ’ sêeTT#
e÷ sYÿ‡ ‘·q y˚T<Û√ Á|ükÕúHêìï j·T+>¥
ôV≤¬>*j·THé>± ÁbÕs¡+_Û+#ê&ÉT. ôV≤¬>˝Ÿ
‘ê‹«ø£ ‘ · q T |ü ] o*+∫ Á|ü • ï+#ê&É T .
nq+‘·s¡+ |òüP´j·TsY u≤ e÷qe‘êyê<ëìï
ì•‘· + >± n<Û ä ´ j· T q+ #˚ k Õ&É T . á
Áø£eT+˝ÀH˚ 1844 dü+e‘·‡s¡+˝À Ä]úø£
‘ê‹«ø£ sê‘·Á|ü‘·T\T (Ç.|æ.j·T+) sêkÕ&ÉT.
BìøÏ >=|üŒ Á|ü‘´˚ ø£‘· ñ+~. Ç~ sêùd Hê{ÏøÏ
e÷sYÿ‡ ej·TdüT‡ 26 dü+e‘·‡sê\T e÷Á‘·yT˚ .
Ä ej·TdüT‡˝ÀH˚ e÷qe dü«uÛ≤e+ >∑T]+∫
|üsêsTTø£s¡D s¡÷|ü+˝À ˝À‘Ó’q $X‚¢wüD
#˚ k Õ&É T . Ç~ ô|≥Tº ã &ç < ëØ $<Û ë Hêìï
$X‚ ¢ w æ + #· & ÜìøÏ e÷sY ÿ ‡ #˚ d æ q ‘=*
Á|üj·T‘·ï+>± #ÓbıŒ#·TÃ.
1844˝À Ä]∆ ø £ sê‘· Á |ü ‘ · T ˝À¢
(Ç.|æ.j·T+) dü«j·T+ qT+&ç $&ÉBj·T&É+ nH˚
ªªm+{Ÿ Áô|òyéT &É+>¥μμ dæ<ë›+‘êìï e´ø£Ô
|ü]#ê&ÉT. Ç~ |òüP´j·TsY u≤ s¡∫+∫q ªª~
môdHé‡ Ä|òt ÁøÏdæºj·÷ì{Ïμμ (1841) ô|’
Ä<Ûës¡|ü&ç ñ+≥T+~. Ç~ e÷qyêr‘·
<˚e⁄&ÉT nH˚ Ä˝À#·q e÷qe⁄ì düVü≤»
\ø£åD≤\qT <ä÷s¡+ #˚dæ+<äì ù|s=ÿ+~. á
sê‘· Á|ü‘·T\qT 1934˝À s¡cÕ´≈£î #Ó+~q
e÷sY ÿ ‡ @+¬ > ˝Ÿ ‡ Á|ü # · T s¡ D dü + dü ú \ T
eTTÁ~+#êsTT. n+fÒ e÷sYÿ‡ eTs¡D+Ï ∫q 51
@fi¯¢ nq+‘·s¡+ yÓ\T>∑T˝ÀøÏ e#êÃsTT. á
sê‘· Á|ü ‘ · T ˝À¢ e÷sY ÿ ‡ Á|ü k ÕÔ $ +∫q
ªª|üsêsTTø£s¡Dμμ uÛ≤eq $düèÔ‘· #·s¡Ã≈£î
<ë]rdæ+~. ªª|üsêsTTø£s¡Dμμ dü÷Árø£s¡Dô|’
nH˚ø£ yêU≤´Hê\T, $eTs¡Ù\T ‘·˝…‘êÔsTT.
|üsêsTTø£s¡D n+fÒ @$T{Ï ?
ø±s¡˝Ÿ e÷sYÿ‡ s¡#·q\T <ë<ë|ü⁄ nìï
XÊÁkÕÔ\qT Á|üuÛ≤$‘·+ #˚kÕsTT. n+<äT˝À
e÷qdæø£ XÊÁdüÔ+ ≈£L&Ü ˇø£{Ï. ôd’ø±\J˝À
|ü s êsTTø£ s ¡ D øÏ dü + ã+~Û + ∫ #ê˝≤
nsê∆\THêïsTT. ø±ì yê{ÏøÏ |ü]$T‘·T\÷
ñHêïsTT. e÷sYÁ‡ >∑Ts¡Te⁄ ôV≤¬>˝Ÿ uÛ≤eq˝À
21
|ü s êsTTø£ s ¡ D n+fÒ ªªÁ|ü ø £ è ‹˝Àq÷,
dü e ÷»+˝Àq÷ eTìwæ Je X¯ ≈ £ î Ô \ qT
u≤V”≤´ø£]+#·&Éy˚Tμμ. n+fÒ y˚s¡T |ü&É≥+
>±q÷, ˝Ò<ë bıdü>∑ì dü+ã+<Ûä+>±q÷
e]í + #ê&É T . yÓ T T‘· Ô + >± |ü s êsTTø£ s ¡ D
Á|üÁøÏj·TqT Ä‘·à≈£î dü+ã+~Û+∫q Á|ü|ü+#·
#ê]Á‘·ø£ n_Ûeè~∆>± uÛ≤$+#ê&ÉT. ôV≤¬>˝Ÿ
|üsêsTTø£s¡D uÛ≤e+ uÛ≤eyê<ä+>± ñ+<äì
|òPü ´j·TsY u≤ ‹s¡dÿü ]+#ê&ÉT. 1841˝À ‘êqT
s¡ ∫ +∫q ªªÁ¬ ø ’ d ü Ô e eT‘· kÕsê+X¯ + μμ˝À
e÷qe⁄\ |ü s êsTTø£ s ¡ D ≈£ î eT‘· +
ø±s¡ D eTHêï&É T . <Ó ’ e ndæ Ô ‘ · « +>±
uÛ≤$+#·ã&çq~ ìC≤ìøÏ e÷qe ndæÔ‘·«+
qT+&ç |ü⁄{Ϻq~. ‘·q C≤‹ ndæÔ‘·« uÛ≤eq≈£î
e÷qe⁄&ç∫Ãq s¡÷|ü+ nH˚~ |òüPj·TsY u≤
‘· ‘ · Ô « +˝Àì ø° \ ø±+X¯ + . ôV≤¬ > ˝Ÿ
|üsêsTTø£sD¡ ˝À uÛ≤eyê<ëìï ‹s¡dÿü ]+∫Hê,
|òüPj·TsY u≤ Á|ü‹bÕ~+∫q <ëì˝À Á|ü<Ûëq
˝À|ü+ kÕe÷õø£, sê»ø°j·T, n+XÊ\qT
e~˝Òj·T&É+‘√ düeTÁ>∑‘· #˚≈£Ls¡˝Ò<äT.
ôV≤¬ > ˝Ÿ $dü è Ô ‘ · + >± #· ] Ã+∫q
|üsêsTTø£sD¡ uÛ≤eqqT e÷sYÿ‡ ì»J$‘êìøÏ
e]Ô + |ü # ˚ d æ n_Û e è~∆ #˚ k Õ&É T . ôV≤¬ > ˝Ÿ
|üsêsTTø£s¡D uÛ≤eqqT eT‘·|üs¡+>± ns¡∆+
#˚düT≈£îqï |òüP´j·TsY u≤ n_ÛÁbÕj·÷\qT
e÷sYÿ‡ ‹s¡düÿ]+∫ Äj·Tq Á|ü‹bÕ~+∫q
uÛÖ‹ø£yê<ä Ä+XÊ\H˚ n_Ûeè~∆ #˚XÊ&ÉT.
|üsêsTTø£s¡D uÛ≤eq kÕe÷õø£ J$‘·+˝Àì
n‘· ´ +‘· eTTK´yÓ T Æ q Ä+XÊ\qT
Á|ü‹_+_düT+Ô <äì e÷sYÿ‡ >∑T]Ô+#ê&ÉT. ˝ÖøÏø,£
‘ê‹«Ôø£, sê»ø°j·T |üsêsTTø£s¡D ndü˝…’q
ø±s¡DuÛÑ÷‘·T˝…’q Ä]∆ø£ |üsêsTTø£s¡D >∑÷]Ã
e÷sY ÿ ‡ $e]+#ê&É T . BH˚ ï ÁX¯ e T `
|üsêsTTø£s¡D n+{≤+.
ªªÁX¯eT #˚jT· &É+ nH˚~ e÷qe⁄ì eTÚ[ø£
ø±s¡´ø£˝≤|ü+ ø±ã{Ϻ Ä]∆ø£ |üsêsTTø£s¡D
nH˚~ eTÚ*ø£yÓTÆq~. e÷qe⁄&ÉT Á|üø£è‹˝À
s¡#·sTT‘· &çyÓ’m|òt◊ sêh n<Ûä´≈£åî\T
bÕ˝ÀZH˚ ˇø£ Á|üÁøÏj·T ÁX¯eT. Bì˝À eTìwæ
‘·qø°, Á|üøè£ ‹ø° eT<Û´ä bÕ<ë]∆ø£ Á|ü‹ #·s´¡ \≈£î
‘·q+‘· ‘êqT >±H˚ ÁbÕs¡+_ÛkÕÔ&ÉT, Áø£eTã<ä∆+
#˚kÕÔ&ÉT, n<äT|ü⁄ #˚kÕÔ&ÉT, n‘·&ÉT Á|üø£è‹≈£îqï
kı+‘· X¯≈î£ ˝Ô À¢ ˇø£&TÉ >± <ëìï m<äTs=ÿ+{≤&ÉT.
‘·q ø=¬sÿ\≈£î nqT>∑TD+>± Á|üø£è‹ qT+&ç
e#˚à ñ‘êŒ~‘ê\qT kÕ«Bq+ #˚düTø=e&É+
ø√dü+ ‘·q düVü≤» XÊØs¡ø£ X¯≈£îÔ*ï #·\q+˝À
ô|&É ‘ ê&É T . n s¡ ø £ + >± n‘· q T ªªu≤Vü ≤ ´
Á|ü|ü+#·+ ô|’q |üì #˚dü÷Ô <ëìì e÷s¡Tdü÷Ô
n<˚ dü + <ä s ¡ “ ¤ + ˝À ‘· q dü « uÛ ≤ yêìï
e÷s¡ T Ã≈£ î +{≤&É T μμ. n+fÒ eTìwæ ‘· q
dü«uÛ≤yêìøÏ nedüsy¡ TÓ qÆ n+XÊìï ‘·q kı+‘·
ø±s¡´ø£\bÕ\ô|’ n<äT|ü⁄ ÄC≤„\T ‘êH˚ ø£*–
ñ+{≤&ÉT. ‘·H˚ #ê]Á‘·ø£ Ä$wüÿs¡>Ô ± ñ+&É≥+
#˚kÕÔ&ÉT. ø±ì Bìï eTπse]ø√ ø=˝ÀŒe&Éy˚T
|üsêsTTø£s¡D.
ø±]à≈£î&˚ düeTdüÔ uÛÖ‹ø£ dü+|ü<äqT
düèwækº ÕÔ&TÉ nsTT‘˚ n~ ‘·q~ ø±<äT. n+‘˚ø±ø£
á dü+|ü<qä T n‘·ì qT+&ç y˚sT¡ #˚dæ ô|≥Tºã&ç
s¡÷|ü+˝À n‘·ìï XÊdæ+#˚ |üsêsTT X¯øÏÔ>±
e÷s¡T‘·T+~. BH˚ï e÷sYÿ‡ |üsêsTTø£s¡D
nHêï&ÉT. e÷sYÿ‡ <äèwæº˝À Ä]∆ø£|üs¡yÓTÆq
|üsêsTTø£s¡DÒ n‹ eTTK´yÓTÆq |üsêsTTø£s¡D
s¡÷|ü+. $T–*q$ nìï Bìï nqTdü]+#˚
ñ+{≤sTT. e÷sYÿ‡ 1844 dü+ˆˆ˝À sêdæq
sê‘·Á|ü‘·T˝À¢ 4 s¡ø±\ |üsêsTTø£s¡D\qT
$e]+#ê&ÉT. n$,
1.ÁX¯eT ñ‘·Œ‹Ô qT+&ç |üsêsTTø£s¡D
2. ÁX¯eT qT+&ç |üsêsTTø£s¡D
3. C≤‹ dü«uÛ≤e+ qT+&ç |üsêsTTø£s¡D
4. Ç‘·s¡ eTqTwüß\ qT+&ç |üsêsTTø£sD¡
ÁX¯eT ñ‘·Œ‹Ô qT+&ç |üsêsTTø£s¡D :
ñ‘·Œ‹Ô jÓTTø£ÿ s¡÷|üø£\Œq nH˚~ n~
<˚ì ì$T‘·Ô+, @ nedüs¡+ ì$T‘·Ô+ ñ‘·Œ‹Ô
Ä>∑düTº ` 2023
e÷sYÿ‡ <äèwæº˝À |üsêsTTø£s¡D e÷]ÿ ‡düTº

ªª eTìwæ ‘·q J$‘·+ qT+&ç |üsêsTTyê&ÉT nj·÷´&É+fÒ

ns¡∆+ Á|ü‹ eTìwæ Ç‘·s¡T\≈£î |üsêsTTyê&ÉT nj·÷´&Éì ns¡∆+.
ô|≥Tºã&ç<ëØ Ä]∆ø£ e´edüú b˛{° düèwæºdüTÔ+~. á b˛{°˝À
y˚{ìÏ nsTT‘˚ n_Ûeè~∆ #˚kÕÔ&√ n$ Ç‘·sT¡ \
kı+‘· ÄdæÔ>± e÷]b˛‘êsTT. ªªÁX¯eT edüTÔe⁄
n+fÒ edü T Ô > ∑ ‘ · + #˚ d æ q eTìwæ C≤‹
J$‘· y ˚ T μμ nHêï&É T e÷sY ÿ ‡. nsTT‘˚
ø±]à≈î£ \≈£î e´‹πsø£+>± ø±]à≈î£ &çH˚ ì\u…&TÉ ‘·T+~. Ç≥Te+{Ï ô|≥Tºã&ç<ëØ ÁX¯eT ìs¡«Vü≤D˝À á ñ‘·Œ‹Ô
|ü]dæú‘·T˝À¢ nìyês¡´+>± yê] eT<Ûä´ ñqï dü+ã+<Ûë\T ø±s¡ ´ ø£ ˝ ≤|ü + |ü P ]Ô > ± _Û q ï+>±
|üsêsTT$, XÁ̄‘T· |üP]‘·+ ne⁄‘êsTT. |ô ≥Tºã&ç<ës¡T&ç #˚‘T· ˝À¢ e÷]bısTT+~. á e´edüú˝À |üìyê&ç ÁX¯eT

ñìøÏ eT]+‘· ~>∑C≤s¡T‘·T+~.

ªª
dü+|ü<ä eT]+‘· b˛>∑Tã&˚ ø=~› <ëìï düèwæº+∫q ø±]à≈£î&ç
#˚j·÷\H˚~ <ëìï ‘·j·÷s¡T#˚ùd ø±]à≈£î&ÉT
>±˙, <ëìï $ìjÓ÷–+#˚ $ìjÓ÷>∑<ës¡T&ÉT
>±˙ ìs¡ í s TT+#· & É T . ìs¡ í s TT+#˚ ~
ô|≥Tºã&ç<ës¡T&ÉT. ˝≤uÛÑy˚T |üs¡e÷e~>±
ô|≥Tºã&ç<ës¡T&ç Äø±+ø£å\ y˚Ts¡≈£î n~
s¡ ÷ |ü ⁄ ~<ä T › ≈ £ î +≥T+~. ô|≥Tº ã &ç < ë]
dü e ÷»+˝À ÁX¯ e T eTìwæ n_Û e è~∆ ø Ï
<√Vü≤<ä|ü&˚ ùd«#êäsTT‘·yÓTÆq~>± ø±≈£î+>±
>±qT¬><äT› |üì˝≤ e÷]b˛‘·T+~. ÁXÊ$T≈£î&ç
ÁX¯eTX¯øÏÔì düs¡T≈£î>± e÷πsà Áø£eT+˝À <ëì
$\TeqT e÷¬sÿ{Ÿ ìs¡ísTTdüTÔ+~. n+<äT˝À
ÁXÊ$T≈£î&ç ÇcÕºsTTcÕº\T nedüsê\‘√ |üì
˝Ò<äT. e÷¬sÿ{Ÿ e÷j·÷C≤\+˝À ÁX¯eTX¯øÏÔ
ã+B nsTTb˛sTT+~. $T–*q düs¡T≈£î\
dü«uÛ≤e+>±H˚ ÁX¯eTX¯øÔÏ ≈£L&Ü ˇ&ç<Tä &ÉT≈£î\T
m<äTs=ÿ+≥T+~. nìï s√E\T |üì <=s¡ø≥£ +
ø£wüºyÓTÆb˛‘·T+~. uÛÑ÷$T, Á|üø£è‹ eqs¡T\T
kı+‘· Ädæ Ô > ± Áô|’ y ˚ { Ÿ e´≈£ î Ô \
>∑T‘êÔ~|ü‘´· +˝ÀøÏ yÓ[b¢ ˛j·÷ø£ Á|üøè£ ‹ qT+&ç
ÁXÊ$T≈£î&ÉT y˚sT¡ |ü&ܶ&TÉ . ‘êqT ñ‘·Œ‹Ô m+‘·
ô|+∫Hê <ëì ˝≤uÛÑ+‘√ ‘·qπø$T ø=‘·Ô>± ñ
|üjÓ÷>∑+ ñ+&É<äT. ô|’ ô|#·Tà n~ø√‘·Œ‹Ô
»]– &çe÷+&é`düô|’¢ nqT>∑TD+>± ˝Òø£b˛‘˚
ñqï |üì ≈£L&Ü b˛j˚T |ü]dæ‹ú @s¡Œ&ÉT‘·T+~.
ñ‘· Œ ‹Ô m+‘· HêD´‘· > ± ñHêï m+‘·
Äø£s¡¸˙j·T+>± ñHêï n~ ‘·j·÷s¡T#˚dæq
ÁXÊ$T≈£î&ç~ ø±<äT, |üsêsTT~. á Áø£eT+˝ÀH˚
ÁXÊ$T≈£î&ÉT yÓTT‘·Ô+ ñ‘·Œ‹Ô Á|üÁøÏj·T qT+&˚
y˚s¡T|ü&çb˛‘ê&ÉT.
ÁX¯eT qT+&ç |üsêsTTø£s¡D :
ô|≥Tºã&ç<ë] e´edüú˝À ÁXÊ$T≈£î&ÉT
‘·j·÷s¡T #˚dæq edüTÔe⁄ ‘·q~ ø±<äT. <ëì‘√
dü+ã+<Ûyä T˚ ñ+&É<Tä . n~ n‘·ìøÏ ãj·T{Ï~,
|üsêsTT~. <ëìï ‘·q nedüsê\ ø√dü+
‘·j÷· s¡T #˚jT· ˝Ò~. ≈£L* ø√dü+, j·T»e÷ì
ø√dü+, e÷¬sÿ{Ÿ˝À neTàø£+ ø√dü+ ‘·j·÷s¡T
#˚XÊ&ÉT. n‘·ì nedüsê\øÏ, n‘·qT ‘·j÷· s¡T
#˚dæq edüTÔe⁄\øÏ Á|ü‘·´ø£å dü+ã+<Ûä+ ˝Ò<äT.
Ä>∑düTº ` 2023
ø±s¡˝Ÿ e÷sYÿ‡
n edüTeÔ ⁄ –sêøÏ, <Ûsä ,¡ e÷s¡T‘·Tqï f…ø±ï\J.
bòÕ´wüqT¢ yÓTT<ä˝…’q$ ÁXÊ$T≈£î&ç J$‘êìï
Á|üu≤Û $‘·+ #˚kÕÔsTT. n+<äT#˚‘· n‘·qT #˚dqæ
edüTÔe⁄ n‘·ìπø X¯Á‘·Te⁄>± ì\TdüTÔ+~.
n‘·ìøÏ n‘·ì ÁX¯eT ñ‘êŒ<ä~‘·+˝Àì #ê˝≤
dü«\‡ uÛ≤>∑+ y˚‘·q+>± n+<äT‘·T+~.
ÁXÊ$T≈£î&ÉT ‘·qTï ‘êqT $ìeTj·T+ #˚dü÷Ô
dü è wæ º + ∫q edü T Ô Á|ü | ü + #· + n‘· ì øÏ
e´‹πsø£+>± ì\TdüTÔ+~.
C≤‹ dü«uÛ≤e+ qT+&ç |üsêsTTø£s¡D
ô|≥Tºã&ç<ëØ e´edüú ÁXÊ$T≈£î\qT
C≤‹ nH˚ dü « uÛ ≤ e+ qT+&ç ≈£ L &Ü
|üsêsTTø£]düT+Ô ~. C≤‹ |üsêsTTø£sD¡ <ë«sê
eTìwæ ‘·q ndæÔ«‘ê«ìï ø√˝§Œ‘ê&ÉT. á
Áø£eT+˝À e÷sYÿ‡ eTqTwüß\≈£î, »+‘·Te⁄\≈£î
eT<Ûä´ ‘˚&Ü\T $e]kÕÔ&ÉT. »+‘·Te⁄\T
Á|ü ø £ è ‹‘√ nH˚ ø £ dü + ã+<Û ë \T ø£ * –
ñ+{≤sTT. e÷qe⁄&ÉT ‘·q dü+‘êq+, b˛wüD
$wüj·T+˝ÀH˚ ø±≈£î+&Ü uÛÑ$wü´‘Y ø√dü+,
Ç‘·sT¡ \ ø√dü+ ≈£L&Ü ñ‘·Œ‹Ô #˚kÕÔ&TÉ . uÛÖ‹ø£
nedüsê˝Ò ø±≈£î+&Ü dü+düèÿ‹, Hê>∑]ø£‘·
$wüjT· +˝À n_Ûeè~∆ #˚kÕÔ&TÉ . nsTT‘˚ eTìwæ
ªªC≤‹ J$‘·+μμ qT+&ç ªªe´øÏÔ J$‘·+μμ>±
e÷]bısTT+~. |üì nH˚~ J$‘·+˝À uÛ≤>∑+
ø±≈£î+>± J$+#·&ÜìøÏ |üì ˇø£ kÕ<Ûäq+>±
e÷]bısTT+~. n+fÒ J$+∫ ñ+&Ü\+fÒ
|üì #˚j·÷*‡+<˚.
Ç‘·s¡ eTqTwüß\ qT+&ç |üsêsTTø£s¡D
eTìwæ ‘·q J$‘·+ qT+&ç |üsêsTTyê&ÉT
nj·÷´&É+fÒ ns¡∆+ Á|ü‹ eTìwæ Ç‘·s¡T\≈£î
|ü s êsTTyê&É T nj· ÷ ´&É ì ns¡ ∆ + .
ô|≥Tºã&ç<ëØ Ä]∆ø£ e´edüú b˛{° düèwædº Tü +Ô ~.
á b˛{° ˝ À ø±]à≈£ î \≈£ î e´‹π s ø£ + >±
ø±]à≈£ î &ç H ˚ ì\u… & É T ‘· T +~. Ç≥Te+{Ï
|ü]dæú‘·T˝À¢ nìyês¡´+>± yê] eT<Ûä´ ñqï
dü + ã+<Û ë \T |ü s êsTT$, X¯ Á ‘· T |ü P ]‘· +
ne⁄‘êsTT. ô|≥Tºã&ç<ës¡T&ç #˚‘T· ˝À¢ dü+|ü<ä
eT]+‘· b˛>∑Tã&˚ ø=~› <ëìï düèwæº+∫q
ø±]à≈£î&ç ñìøÏ eT]+‘· ~>∑C≤s¡T‘·T+~.
n|ü Œ {Ï qT+&ç eTqTwü ß \ q&É T eT
dü + ã+<Û ë \T edü T Ô e ⁄\ dü + ã+<Û ë \T>±
e÷]b˛‘êsTT. b˛{Ï ø Ï e÷¬ s ÿ{Ÿ ø Ï
dü+ã+~Û+∫q ìj·Te÷\ y˚Ts¡≈£î πøe\+
edüTÔe⁄\T düs¡T≈£î\T>± n$ ø£*– e⁄+&˚
$\Te\T e÷Á‘·y˚T b˛*à #·÷&Éã&É‘êsTT.
|üsêsTTø£s¡D uÛ≤eqqT düèwæº+∫+~
ôV≤¬>˝Ÿ, nsTT‘˚ eT‘· ø√D+˝À $e]+#ê&ÉT.
e÷sYÿ‡ ì]∆wüº+>± |üsêsTTø£s¡Dì |üì, ÁX¯eT
$uÛÑ»q Ä<Ûës¡+>± $X‚¢wæ+#ê&ÉT. ø±ì
e÷sYÿ‡ ‘·q ‘·<Tä |ü] s¡#q· ˝À¢ |üsêsTTø£sD¡ qT
ñ|üjÓ÷–+#·˝Ò<äì, e÷sYÿ‡ ‘·q Ä˝À#·q\
n_Ûeè~∆ Áø£eT+˝À e<äT\T≈£îHêï&ÉH˚ yê<äq
ñ+~. <˚ì ÁbÕdü+–‘· nsTTHê Ä#·s¡D˝ÀH˚
‘˚\T‘·T+~. e÷sYÿ‡ ‘·q 26e @≥ s¡∫+∫q
|üsêsTTø£sD¡ Ä\dü´+>± yÓ\T>∑T˝ÀøÏ e∫ÃHê
Á|ü‘˚´ø£ #·s¡Ã≈£î, |ü]XÀ<Ûäq≈£î <ë] rdæ+~.
dü÷ú\+>± #ÓbÕŒ\+fÒ eTìwæ eTìwæ ø√dü+,
˝Ò<ë eTqTwüß\ ø√dü+ ø±ø£ e÷qy˚‘·s¡yÓTÆq
&ÉãT“, edüTÔe⁄\T, n~Ûø±s¡+, >∑T]Ô+|ü⁄, ø°]Ô
yÓ T T<ä ˝ … ’ q yê{Ï ø√dü + eTìwæ
Áã‘· T ≈£ î ‘· T Hêï&É T . Ç˝≤ eTìwæ eTìwæ
ø±≈£î+&Ü b˛e&Éy˚T |üsêsTTø£s¡D.....
j
22
 e÷]ÿ ‡düTqäº
|ü]XÀ<Û
Äs¡T´\ uÛ≤s¡rj·T eT÷˝≤\ô|’
Ä<Ûësê\T ˝Òe⁄
dæ+<ÛäT Hê>∑]ø£‘· yÓ’~ø£ Hê>∑]ø£‘·˝À
uÛ≤>∑+ ø±<äT. uÛ≤s¡‘·<˚X¯+˝À yÓ’~ø£ dü+düÿ‹
Á|üyX˚ ô¯ |{Ïqº rs¡T, Äs¡T´\ e\dü dæ<ë∆+‘·+˝À
$e]+#·ã&ç+~. |üPs¡«+ ø£»ø£kÕÔHé˝Àì
ñ‘·Ôs¡ ø£C≤ø˘ >∑&ç¶ yÓTÆ<ëHê\˝À Äs¡T´\T
ìedæ+#˚yês¡T. ‘·<äq+‘·s¡ ø±\+˝À <äøÏåD≤
ìøÏ e\dü\T e∫à uÛ≤s¡‘· ñ|üK+&É+˝À
dæús¡|ü&ܶs¡T.
>∑‘· nH˚ø£ dü+e‘·‡sê\T>± Äs¡T´\
#·]Á‘·qT >∑T]+∫ nH˚ø£ #·s¡Ã\T, yê<√|üyê
<ë\T »s¡T>∑T‘·THêïsTT. Ç|ü&É$ #·]Á‘·
bÕsƒê´+XÊ\ |ü]~Ûì <ë{Ï, $düÔ ‘· »qu≤VüQ
fi¯´+˝ÀøÏ n&ÉT>∑Tô|{≤ºsTT. dü+düÿ‘·T\T,
#ê]Á‹ø£ >±<Û\ä T, dæ<ë∆+‘ê\T ‘êeTT>=|üŒ+fÒ
‘êeTT>=|üŒì ìs¡÷|æ+#·Tø√&ÜìøÏ ˇø£ÿ<ëìô|’
ˇø£{Ï <ä÷wüD\î, ø={≤¢≥\≈£î ~>∑T‘·THêïsTT.
Væ≤+<ä÷ $T‘·yê<ä+ Ç+<äT˝À nÁ>∑uÛ≤>±q
ì*∫+~. ‘·q<=ø£ Á|ü‘˚´ø£, $\ø£åDyÓTÆq
dü+düÿ‘·ì, dæ<ë∆+‘·eTì, Ç~ Ç‘·s¡ nìï
dü+düÿ‘·T\ø£Hêï, eT‘ê\ ø£Hêï ñqï‘·yTÓ qÆ <äì
yê~düTÔqï~. uÛ≤s¡‘·<˚X¯ yês¡dü‘·« dü+|ü<ä≈£î
‘êqqT @¬øø’ £ Vü≤≈£îÿ<ës¡Tì>± dæsú ¡ |üs#¡ T· ≈£îH˚
Á|üj·T‘êï\T Ç|ü&ÉT eTTeTàs¡+ #˚düTÔqï~.
‘·|ü &ÉT ø£<Hä∏ ê\T nì Á|ü|+ü #· |ü]XÀ<Û≈ä î£ \T
s¡ T Ee⁄\‘√ dü V ü ‰ #· ÷ |æ H ê, dü ‘ ê´\qT
Væ≤+<ä÷ $T‘·yê<äT\T |üøÿ£ q |ü&X˚ Ês¡T. øπ e\+
Á|üC≤<äs¡D bı+~q kÕe÷õø£ e÷<Ûä´e÷\
<ë«sê ‘·eT uÛ≤yê\qT Á|ü»\˝À Á|ü#ês¡+
#˚düTÔHêïs¡T. Væ≤+<äT‘·« X¯≈£îÔ\T Á|ü#ês¡+˝À
ô|fÒº ø£<∏äHê\T ‘·|ü\ì s¡TEe⁄\‘√ düVü‰
#·÷|ü&ÜìøÏ q÷´dt øÏ¢ø˘ es¡Tdü>± yê´dü
|üs¡+|üs¡ Á|ü#·T]+#·uÀ‘·Tqï~.
>∑‘· ¬s+&ÉT <äXÊu≤›\T>± ªÄs¡T\μô|’
»s¡T>∑T‘·Tqï#·s¡Ã, á eT<Ûä´ ø±\+˝À eT∞fl
ÁbÕ<Ûëq´‘· dü+‘·]+#·T≈£îqï~. nH˚ø£ ø=‘·Ô
s¡TEe⁄\T <=s¡ø&£ +É , $es¡D\T n+<äTu≤≥T
˝ÀøÏ sêe&É+, b˛{° ø£<∏äHê\T ãj·T≥|ü&É&É+
BìøÏ ø±s¡D+. Ç|üŒ{Ï es¡≈£î |ü+&ç‘·T\
eT<Û̊´ »]–q #·s¡Ã\T Ç|ü&ÉT Á|ü»\ eT<Ûä´øÏ
e#˚ÃXÊsTT. <ëì‘√ á #·sá \T ø=‘·Ô s¡÷bÕìï
dü+‘·]+#·T≈£îHêïsTT. uÛ≤s¡rj·TT\T>± Ç~
eTq >∑T]Ô+|ü⁄≈£î dü+ã+~Û+∫q n+X¯+
ø±e&É+ Ç+<äT≈£î ø±s¡D+. n+<äTe\q Bì
23
m˝Ÿ◊dæ yê{≤\ neTàø£+ n‹ô|<ä› ≈£î+uÛÑø√D+
C≤|òsü Y Vü≤;uŸ#
Á|üuÛ≤e+ sê»ø°j·T+>± ˝À‘·T>± ñ+&É&Éy˚T
ø±ø£, Ç+<äT˝À uÛ≤yêy˚XÊìøÏ
ø£sD¡dü+Y <∏ã+~Û
ë|üs+Y ∫q
n+X¯+ ≈£L&Ü Ç$T&ç ñ+≥T+~.
ªÄs¡T´\Tμ uÛ≤s¡‘·<˚X¯ eT÷\yêdüT˝ÒHê,
yêπs Çø£ÿ&ç Hê>∑]ø£‘≈· î£ ø±s¡De÷, uÛ≤s¡rj·T
dü + dü ÿ ‹>± #Ó | ü  ≈£ î +≥Tqï dü + dü ÿ ‹øÏ
Ä<äT´\T yêπsHê nH˚$ ndü˝…’q Á|üX¯ï\T.
Äs¡T´\T uÛ≤s¡‘·<˚X¯ eT÷\yêdüT\ì Væ≤+<ä÷
$T‘·yê<äT\T qeTTà‘·THêïs¡T. Ä<ÛTä ìø£ Væ≤+<äT
e⁄\T yê] Á|ü‘´· ø£å yês¡dTü ˝Òqì, n+<äTe\q
uÛ≤s¡‘<· X˚ +¯ dü+Á|ü<ëj·Tã<ä+∆ >± ˇø£ Væ≤+<ä÷
<˚X¯eTì, n+<äTe\q á <˚X¯+ Væ≤+<äTe⁄\
Vü≤≈£îÿ nH˚ ‘·eT Ä˝À#·qøÏ #·≥ºã<ä∆‘· ≈£L&Ü
ñ+<äì Væ≤+<ä÷ $T‘·yê<äT\T n+≥THêïs¡T.
dæ+<ÛäT Hê>∑]ø£‘·≈£î, Äs¡T´\≈£î eT<Ûä´ ¬s+&ÉT
s¡ø±\ dü+ã+<Ûë\T ñ+&É>∑\ neø±XÊ\T
ñHêïj·÷ nqï~ Ç|ü&ÉT ndü˝…’q #·s¡Ã.
Äs¡T´\T dæ+<ÛäT Hê>∑]ø£‘·≈£î eTT+<˚ Çø£ÿ&É
ìedæ+∫qyêsê, <ëì Ä<äT´˝≤, ˝Òø£ dæ+<ÛäT
Hê>∑]ø£‘· n+‘·+ nsTTq ‘·s¡Tyê‘· Çø£ÿ&çøÏ
e#êÃsê? Äs¡T´\T á <˚X¯ eT÷\yêdüT\T
nì yê~+#˚ yês¡T dæ+<ÛäTHê>∑]ø£‘· yÓ’~ø£
ø±˝≤ìøÏ #Ó+~q~ nì ìs¡÷|æ+#·e\dæ
ñ+≥T+~. dæ+<ÛTä Hê>∑]ø£‘˝· À ø£ì|æ+#˚ ø=ìï
ÁbÕ+‘ê\T |òüT>∑ZsY-Vü≤Áø± ˝Àj·T bı&ÉT>∑THê
ñHêïsTT. Ç~ y˚<ë\˝Àì düsd¡ «ü ‹ q~ ˝≤π>
ñ+<ä ì ø=+<ä ] yê<ä q . ãTTπ > «<ä + ˝À
(Væ≤+<ä÷ düà‘·T\˝À) düsd¡ «ü ‹ q~øÏ n‘·´+‘·
ÁbÕ<Ûëq´‘· ñqï~.
ìC≤ìøÏ á ÁbÕ+‘·+ πø+Á<ä+ >±H˚
dæ+<ÛäT Hê>∑]ø£‘· |ü⁄{Ϻ, Ç‘·s¡ ÁbÕ+‘ê\≈£î
$düÔ]+∫q<äH˚ yê<äq ñ+~. Äs¡T´\T Ç‘·s¡
ÁbÕ+‘ê\ qT+&ç sêe&É y ˚ T ø±ø£ , á
ñ|ü K +&É + qT+#˚ Á|ü | ü + #· + ˝Àì
q\TeT÷\\øÏ $düÔ]+#ês¡ì n+≥THêïs¡T.
Çø£ÿ&É >∑eTì+#·e\dæq n+X¯+, ªÄs¡T´\Tμ
nqï~ ˇø£ C≤‹ì >∑T]+∫ dü÷∫+#˚~ ø±<äT.
Äs¡T´\+fÒ Ç+&√ j·T÷s√|æjT· Hé uÛ≤wü e÷{≤¢&˚
ˇø£ düeT÷Vü≤+. ‘·eT˝À ‘êeTT ˇø£]H=ø£s¡T
ªÄs¡´μ nì dü+uÛÀ~+#·T ≈£î+≥÷ ñ+&É&É+
e\q Ä |ü < ä + yê]ì >∑ T ]+∫
#Ó|ü≈£îH˚≥|ü&ÉT e∫Ã+~. nsTT‘˚ Äs¡T´\T
nH˚ |ü<ä+ ns¡ú+ y˚<ë\˝À nH˚ø£ kÕs¡T¢
dü‘´· bÕ˝Ÿ e÷*ø˘
e÷s¡TŒ\≈£î >∑Ts¡e⁄‘·÷ e∫Ã+~ nqï
$wüj·T+ ≈£L&Ü eTq+ >∑eTq+˝À ô|≥Tº
ø√yê*.
Vü≤s¡|Œü Hé Hê>∑]ø£‘>· ± ≈£L&Ü |æ\eã&˚
dæ+<ÛäT Hê>∑]ø£‘· 2600-1900 _ dæ @
\ eT<Û´ä ø±\+˝À ñ+&˚~. n~ $kÕÔsy¡ TÓ qÆ
ÁbÕ+‘·+˝À yê´|æ+∫ ñ+&˚~. |ü+C≤uŸ˝Àì
n‘·´~Ûø£ uÛ≤>∑+ (uÛ≤s¡‘<· X˚ +¯ , bÕøÏkÕúH\é ˝À
ñqï |ü+C≤uŸ), Vü≤sê´Hê, |ü•ÃeT ñ‘·Ôs¡
Á|ü<X˚ Ÿ, ‘·÷s¡TŒ sê»kÕúH,é dæ+<Û,é >∑T»sê‘Y˝À
nÁ>∑uÛ≤>∑+ áXÊq´ ÁbÕ+‘·+˝À ø=ìï
uÛ ≤ >±\÷, ã\÷∫kÕÔ H é <ä ø Ï å D uÛ ≤ >∑ +
Ç+<äT˝À ñ+&˚$.
á Hê>∑]ø£‘·qT |ü]o*+∫q|ü&ÉT
#·]Á‘·ø±s¡T\T ˇø£ $∫Á‘·yÓTÆq düeTdü´qT
m<äTs=ÿHêïs¡T. á Hê>∑]ø£‘· *|æì Ç|üŒ{Ïø°
#·<äe˝Òø£b˛j·÷s¡T. n+<äTe\q eTq+
|ü⁄sêedüTÔ XÊÁdü+ ô|’q, uÛÖ>√[ø£ Ä<Ûësê\
ô|’q, JeXÊÁdüÔ s¡TEe⁄\ ô|’q Ä<Ûës¡|ü&É
e\dæ ñ+≥T+~. á Hê>∑]ø£‘·˝Àì ø=ìï
Á|ü<ÛëqyÓTÆq dü«s¡÷bÕ\qT >∑T]Ô+#·&É+
»]–+~. yê{Ï Ä<Ûës¡+>± yês¡T ìedæ+
∫q ÁbÕ+‘ê\qT >∑T]Ô+#·&É+ »]–+~.
Ç+<äT˝À ø=ìï - dæ+<ÛäT*|æ, m+&É˝À
Äs¡ô|{Ϻq ˇø=ÿø£ÿ{Ï 1:2:4 ìwüŒ‹Ô‘√,
13.63 øÏ˝ÀÁ>±eTT\ ãs¡Te⁄qï Ç≥Tø£\T,
‹qïì s√&ÉT¢ ñqï |ü≥ºD, q>∑s¡ ìyêdü
øπ +Á<ë\T, eTTs¡T>∑T ˙{Ï bÕs¡T<ä\ edü‘T· \T,
uÛÑeHê\T, #·T≥÷º >√&É\T ø£{Ϻq u≤e⁄\T,
#Ós¡Te⁄\T, ≈£î+&É\T ‘·j·÷s¡T #˚j·T&ÜìøÏ
ñ|üjÓ÷–+#˚ Á|ü‘˚´ø£yÓTÆq #·Áø±\T, ñ‘·Ôs¡,
<ä ø Ï å D n_Û e TTK+>± |ü P &ç Ã ô|{Ï º q
düàXÊqyê{Ïø£\T e¬>’sê.
dæ+<ÛäT Hê>∑]ø£‘· n+‘·+ ne&ÜìøÏ
nH˚ø£ ø±s¡D≤\T #Ó|⁄ü ‘·THêïs¡T. n$ $yê<ë
düŒ<ä+>± ≈£L&Ü ñHêïsTT. Ä ø±s¡D≤\˝À
ø=ìï - |üsê´es¡D+˝À e÷s¡TŒ\T -
n‹ewæº nHêewæº e+{Ï$ -,|üsê´es¡D
$<Ûä«+dü+, Ç‘·s¡ Ädæj·÷ ÁbÕ+‘ê\‘√
ñqï $<˚o yêDÏ»´+˝À qcÕº\÷, sê»´+
$|ò\ü eTe&É+.
Çø£ Äs¡T´\ $wüj÷· ìøÏ eùd,Ô Ç+&√
j·T÷s√|æjT· Hé uÛ≤wüqT e÷{≤¢&y˚ ês¡T. y˚<ä
Ä>∑düTº ` 2023
Äs¡T´\ uÛ≤s¡rj·T eT÷˝≤\ô|’ Ä<Ûësê\T ˝Òe⁄ e÷]ÿ ‡düTº
yÓTT<ä{Ï uÛ≤s¡rj·TT\ (65000 dü+e‘·‡s¡

ªª Çø£ Äs¡T´\ $wüj·÷ìøÏ eùdÔ, Ç+&√ j·T÷s√|æj·THé

uÛ≤wüqT e÷{≤¢&˚yês¡T. y˚<ä Á>∑+<Ûë\T s¡∫+#ês¡T. ãTTπ>«
<ä+ ˝≤+{Ï y˚<ë\ Ä<Ûës¡+>± #·]‘Á ø· ±s¡T\T Ä Hê{Ï düe÷
øÏ+<ä≥ ÄÁ|òæø± qT+&ç ãj·T\T<˚] Ç‘·s¡
ÁbÕ+‘ê\≈£ î e∫Ãqyê]) qeT÷Hê\T
ñHêïsTT. yê]˝À Äs¡T´\‘√ dü+ã+<Ûë\Tqï
ôd|º Œ” \ yês¡d‘ü «· n+XÊ\T ˝Òe⁄. n+fÒ Äs¡T´\
»+˝À dü+düÿr, dü+Á|ü<ëj·÷\qT >∑T]Ô+#·>∑*>±s¡T. |üPØ«≈£î\ qeT÷Hê\T ˝Òe⁄. n+fÒ <ëqs¡∆+
nsTT‘˚ ªyÓ’~ø£ düe÷»+μ n+≥÷ ˇø£ düe÷»+ ˝Ò<äì dæ+<ÛäTHê>∑]ø£‘· ñ‘·ÿwüº kÕúsTT˝À ñqï á

n_Ûe~∆ #Ó+<äT‘·÷ e#êÃsTT.

>∑T]Ô+#ê*. yÓ’~ø£ Á>∑+<Ûë\T nH˚ø£ X¯‘êu≤›\˝À Áø£eT+>±
Á>∑+<Ûë\T s¡∫+#ês¡T. ãTTπ>«<ä+ ˝≤+{Ï
y˚<ë\ Ä<Ûës¡+>± #·]Á‘·ø±s¡T\T Ä Hê{Ï
düe÷»+˝À dü+düÿr, dü+Á|ü<ëj·÷\qT
>∑T]Ô+#·>∑*>±s¡T. nsTT‘˚ ªyÓ’~ø£ düe÷»+μ
n+≥÷ ˇø£ düe÷»+ ˝Ò<äì >∑T]Ô+#ê*.
yÓ’~ø£ Á>∑+<Ûë\T nH˚ø£ X¯‘êu≤›\˝À Áø£eT+>±
n_Ûe~∆ #Ó+<äT‘·÷ e#êÃsTT. #·]Á‘·ø±s¡T\T
á dü e ÷C≤\˝À Áø£ e T+>± »]–q
e÷s¡TŒ\qT >∑eTì+#ês¡T. n+‘˚ø±ì yÓ’~ø£
düe÷»+ nì ˇø£ dæús¡yÓTÆq ø±˝≤ìï ìsê∆
]+#·˝ÒeTì ‘Ó\TdüT≈£îHêïs¡T. BìøÏ ˇø£
ñ<ëVü≤s¡D <Ûëq´+, u≤Ø¢ e+{Ï yê{Ïì yÓ~’ ø£
Á>∑+<Ûë\˝À ñ|üjÓ÷–+#·&É+ Áø£eT+>±
ô|s¡>T∑ ‘·÷ ñ+&É&+É nì #Ó|ü ø√e#·TÃ. n+fÒ
ø±\Áø£ e T+>± e´ekÕj· T + n_Û e ~∆
#Ó+<äT‘·÷ e∫Ã+<äqïe÷≥.
dæ+<ÛäT Hê>∑]ø£‘·qT, Äs¡T´\ Hê>∑]
ø£‘q· T |ü]o*+∫q|ü⁄&ÉT #·]Á‘·ø±s¡T\T s¬ +&ÉT
$<Ûë\ sê»ø°j·T e´edüú\qT, kÕe÷õø£
ìsêàD≤\qT ø£qT>=Hêïs¡T. ¬s+&ç+{Ï˝À
eT‘ê#êsê\T, n\yê≥T¢ |üP]Ô>± _Ûqï+>±
ñHêïsTT. dæ+<ÛäT Hê>∑]ø£‘·˝À düTe´edæú‘·
q>∑s¡ düe÷»+, n+<äT˝À øπ +ÁBø£]+#·ã&çq
sêC≤´~Ûø±sê\T, $<˚o yê´bÕsê\T, dæsú y¡ TÓ qÆ
e´ekÕj·T ñ‘êŒ<äø£‘· ñqï≥Tº |ü⁄sê‘·‘·«
XÊÁdüÔy˚‘·Ô\≈£î kÕøå±´\T <=]ø±sTT.
kÕVæ≤‘·´+ Ä<Ûës¡+>± #·÷dæq|ü&ÉT,
yÓ’~ø£ (y˚<äø±\+ Hê{Ï düe÷»+) düe÷»+
|ü≥ºD°ø£]+#·ã&Éì |üX¯óbÕ\ø£ e´edüúøÏ
#Ó+~q~. Ç+<äT˝À >∑D≤~Û|ü‹ πø+Á<ä+>±
ñ+&É&+É , Áø£‘T· e⁄\‘√ ì+&çq eT‘ê#êsê\T
ñ+&É&É+ >∑eTì+#ês¡T. yÓ’~ø£ Á>∑+<∏ë\˝À
>∑TÁsê\qT >∑T]+∫q Á|ükÕÔeq |ü<˚|ü<˚
ø£ì|ædTü +Ô ~. ø±˙ dæ+<ÛTä Hê>∑]ø£‘˝· À >∑TÁsê\
Á|ükÕÔeq ndü\T+&É<äT. πøe\+ düTs¡Tø=+&É
˝À e÷Á‘·y˚T n&É$ >±&ç<ä\T ø£ì|ækÕÔsTT.
#·]Á‘·ø±s¡T\≈£î ¬s+&ÉT Hê>∑]ø£‘·\˝À
b˛*ø£ \ T ø£ ì |æ + #· ˝ Ò < ä T . ãTTπ > «<ä + ˝À
Á|ü<ÛëqyÓTÆq <˚e‘·\T, <˚e⁄fi¯ófl Ç+Á<äT&ÉT,
Ä>∑düTº ` 2023
ªª
n–ï, ˝Ò<ë es¡TDT&ÉT\ >∑T]+∫q Á|ükÕÔeq,
Ä<Ûësê\T dæ+<ÛäT Hê>∑]ø£‘·˝À ˝Òe⁄. á
¬s+&ÉT düe÷C≤\ ìsêàD+˝À, ìs¡«Vü≤D˝À
≈£L&Ü ø£∫Ñ·yÓTÆq uÒ<Ûë\T ñHêïsTT. n+fÒ
Ä ¬ s +&É ÷ ˇπ ø $<Û ä y Ó T Æ q eì uÛ ≤ $+#˚
neø±XÊ\T ˝Òe⁄.
|ü⁄sêedüTÔ kÕøå±´\ Ä<Ûës¡+>± ≈£L&Ü
|òüT>∑ZsY - Vü≤Áø± ˝Àj·T dæ+<ÛäT Hê>∑]ø£‘·≈£î
πø+Á<ä+>± ñ+&˚<äq&ÜìøÏ Ä<Ûësê\T ˝Òe⁄.
Çø£ÿ&ç ìyêdü ÁbÕ+‘ê\T ∫qï$>± ñHêïsTT.
πøe\+ ˇπø ˇø£ÿ ìyêdü ÁbÕ+‘·+ ô|<ä›~>±
ñ+~. BìH˚ Á|ü d ü T Ô ‘ · + >∑ + y˚ Ø yê˝≤
n+≥THêïeTT. |òüT>∑ZsY-Vü≤Áø± ÁbÕ+‘·y˚T
ãTTπ>«<ä+˝À e]í+∫q düsd¡ «ü ‹ q~ rs¡eTì
nq˝ÒeTT. ô|’>± Ä|òüÈìkÕúHé ˝Àì Vü≤sêø£‡
yê* qBrs¡+ düs¡dü«‹ qB‘√ b˛* ñ+~.
Äs¡T´\ e\dü dæ<ë∆+‘·+
dæ+<ÛäT Hê>∑]ø£‘· yÓ’~ø£ Hê>∑]ø£‘·˝À
uÛ≤>∑+ ø±<äì Ç|ü&ÉT düŒwüº+>± ‘Ó\TdüT
≈£îHêïeTT. uÛ≤s¡‘·<˚X¯+˝À yÓ’~ø£ dü+düÿ‹
yÓTT<ä˝…’q $<ÛëHêìï Äs¡T´\ e\dü dæ<ë∆+
‘·+‘√ $e]+#·e#·TÃ. Äs¡T´\T ñ‘·Ôs¡
K»øÏkÕúHé ˝Àì U≤C≤ø˘ >∑&ç¶ uÛÑ÷eTT\T ñqï
ÁbÕ+‘·+ qT+&û <äøÏåD+ yÓ’|ü⁄≈£î e\dü\T>±
e#êÃs¡ì, Áø£eT+>± uÛ≤s¡‘· ñ|üK+&ÜìøÏ
#˚sT¡ ≈£îHêïs¡ì á dæ<ë∆+‘·+ Á|ü‹bÕ~düT+Ô ~.
C…HÓ{Ïø˘ Ç+õ˙]+>¥ (»qT´|üs¡yÓTÆq XÊÁdüÔ
C≤„q+) ≈£L&Ü ‘·eT |ü]XÀ<Ûäq˝À¢ Äs¡T´\T
U≤C≤ø˘ ˝Àì >∑&ç¶ yÓTÆ<ëHê\ qT+&ç 2100
_dæ Ç ÁbÕ+‘ê\˝À e\dü \ T>± <ä ø Ï å D
Ädæ j · ÷ ÁbÕ+‘êìøÏ ãj· T \T <˚ s ês¡ ì
‘˚*Ã+~. n˝≤ Á|üj·÷DÏ+∫q yês¡T <äøÏåD
Ädæj·÷qT #˚s¡T≈£îH˚ dü]øÏ 1500 _dæÇ
nsTT+~.
sêF >∑]Ω qT+&ç ˇø£{Ï, ùw] øÏ k˛ø£º,
>√q÷sY \ ˝À <=]øÏ q ndæ Ô | ü + »sê\˝À
dæ+<ÛäT Hê>∑]ø£‘·≈£î #Ó+~q yê] qT+&ç 12
&ç mHé @ qeT÷Hê\˝À ùdø£]+#ês¡T. Ä
Ä<Ûësê\ Á|üø±s¡+ Äs¡T´\˝À Çsêìj·Tq¢,
ÁbÕ+‘·+˝À Äs¡T´\T ìyêdü+ ˝Òsq¡ ï~ düŒwü+º .
ø±˙ á s√E uÛ≤s¡‘·<˚X¯ yê´|üÔ+>± >∑&ç¶
yÓTÆ<ëqyêdüT\ &ç mHé @ \T ø£ì|ækÕÔsTT.
n+fÒ m<√ ˇø£ ì]›wüº ø±\+˝À Äs¡T´\T
uÛ≤s¡‘·<˚XÊìøÏ e\dü e#êÃs¡qï~ düŒwüº+.
áHê&ÉT ø£qT>=qã&çq »qT´|üsy¡ TÓ qÆ , uÛ≤cÕ
|üsy¡ TÓ qÆ Ä<Ûësê\T |üsd¡ Œü s¡ dü+ã+<Û+ä ø£*–
ñHêïsTT. $$<Ûä uÛ≤wü\T m˝≤ ˇø£ ÁbÕ+‘·+
qT+&ç y˚s=ø£ ÁbÕ+‘êìøÏ yê´|æ+#êjÓ÷,
|üs¡düŒs¡ dü+ã+<Ûë\T ø£*– ñHêïjÓ÷,
$ø£dæ+#êjÓ÷ á »qT´|üs¡yÓTÆq Ä<Ûësê\T
‘Ó*j·T#˚dTü HÔ êïsTT. á dü+<äs“¡ +¤ ˝ÀH˚ Ç+&√
- j·T÷s√|æj·THé uÛ≤wü yê´|æ+ ∫+~ nì
#Ó|üø√e#·TÃ. <ëì qT+&ç dü+düÿ‘·+, Á^ø˘,
˝≤{ÏHé uÛ≤wü ñ<䓤$+#êsTT. á e\dü\T
e∫Ãq yê] uÛ≤wü\T ≈£L&Ü ny˚.
{À˙ CÀôd|òt sêdæq ªÄ~eT uÛ≤s¡r
j·TT\Tμ ˝À dæ+<ÛäT Hê>∑]ø£‘· øÏåDÏ+∫q
‘·s¡Tyê‘· Ä Á|ü»\T n+‘·sê∆q+ nsTTb˛
˝Ò<äT. yês¡T uÛ≤s¡‘· ñ|üK+&É+ n+‘ê
yê´|æ+#ês¡T. kÕs¡e+‘·yTÓ qÆ ø=‘·Ô uÛ÷Ñ eTT\qT
yÓ‘·T≈£îÿ+≥÷ b˛j·÷s¡T. n<˚ ø±\+˝À
Äs¡T´\T á ñ|üK+&É+˝ÀøÏ Á|üy˚•+#ês¡T.
yê]‘√ bÕ≥T>± yê] Á|ü‘´˚ ø£yTÓ qÆ dü+düÿ‹ì
≈£L&Ü rdüTø=#êÃs¡T. ÄHê&ÉT Çø£ÿ&É Ä s¬ +&ÉT
dü+düÿ‘·T\T, Á|ü»\T |üs¡düŒs¡+ düVü≤ø£]+#·T
≈£îHêïs¡Tμ nì sêkÕs¡T.
øπ e\+ Äs¡T´˝Ò uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ ÁbÕNqT\T>±
yê~+#·&É+ n+fÒ, eTq eT÷˝≤\ düeTÁ>±
ø£‹ì ns¡∆+#˚düT≈£îH˚ neø±XÊìï e<äT\Tø√
e&ÉyT˚ . uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ yê´|ü+Ô >± kÕ+düÿ‹ø£+>±,
düe÷»|üs¡+>±, »qT´|üs¡+>± ≈£L&Ü ñqï
yÓ$’ <Ûë´\qT ìs¡ø¢ ´å£ + #˚jT· &ÉyT˚ . ø±˙ Væ≤+<ä÷
$T‘·yê<äT\T ‘·eT dü+düÿ‘˚ ñqï‘·yÓTÆq~>±,
Á|ü<ÛëqyÓTÆq~>± dæús¡|ü]#˚+<äT≈£î ø£<∏ä\T
n\T¢‘·THêïs¡T. á yê´kÕ\˝À Ç≥Te+{Ï
∫Á‘·DqT n+^ø£]+#·ø£, uÛ≤s¡‘·<˚X¯ #·]Á‘·
|ü≥¢ ˇø£ dü+|üPs¡í ne>±Vü≤q ø£*Œ+#˚
Á|üj·T‘·ï+ »s¡T>∑T‘·T+~.
ã÷≥ø£|ü⁄ #·]Á‘· ãVæ≤s¡Z‘· Áø£eT+ II
dü+düÿ‘·+ - ‘·˝≤¢ #Ó˝≤¢?
ªdü+düÿ‘·+ uÛ≤wü\ìï{Ïø° ‘·\ì¢ μ Væ≤+<ä÷
$T‘·yê<äT, nH˚ø£ Ç‘·s¡ dü+dü\ú T, e´≈£î\Ô T <ëyê
#˚düTÔ+{≤s¡T. dü+düÿ‘·+ qT+&ç ˝≤{ÏHé, Á^ø˘,
24
 e÷]ÿ ‡düTº Äs¡T´\ uÛ≤s¡rj·T eT÷˝≤\ô|’ Ä<Ûësê\T ˝Òe⁄
Ç+^¢wt ñ<ä“$¤ +#êj·Tì n+≥T+{≤s¡T. BìøÏ
ø=+‘· eT<äT‘·«+ CÀ&ç+∫, dü+düÿ‘·+
uÛ≤s¡‘<· X˚ ¯ uÛ≤wü\ìï{ÏøÏ e÷‘·uÛ≤wü nì eTs√
yê<ä q Á|ü # ês¡ + ˝À ô|{≤º s ¡ T . M≥ìï{Ï
|üs¡e÷s¡úyÓTTø£fÒ. Væ≤+<äT‘·« Ä~Û|ü‘ê´ìï
ªª dü+düÿ‘·+ <ëì ‘·ø£åD uÛÑ÷‘·ø±\+˝À Ç+&√` Äs¡´Hé
≈£î≥T+u≤ìøÏ #Ó+~q<˚. Ç~ Ç+&√ Çsêìj·THé ≈£î≥T+ã+˝À
uÛ≤>∑+. á Ç+&√ Çsêìj·THé uÛ≤wü, Ç+&√ j·T÷s√|æ j·THé
dæØú ø£]+#·&+É . C≤rj·T+>±, n+‘·sê®rj·T+>± ≈£î≥T+ã uÛ≤wü\˝À uÛ≤>∑+. ˇø£ uÛ≤wü ≈£î≥T+ã+ n+fÒ, yê{Ï
‘·q e÷s¡Tÿ Væ≤+<ä÷sTTC≤ìï yê´|æ+|ü nìï{ÏøÏ ˇø£ bÁ ÕNq uÛ≤wü eT÷˝≤\T ñ+{≤sTT. |Á ‘ü √ - Ç+&√
#˚j·T&É+. ‘êyÓTTø£ ñqï‘·yÓTÆq C≤‹øÏ,
dü+düÿ‹øÏ yês¡dTü \eTH˚ ‘·|ü &ÉT C≤‹ >∑sê«ìï
‘·q nqTj·÷j·TT\˝À bÕ<äT>=\Œ &É+. düsY dæ<ë∆+‘ê\T ñHêïsTT.
ªª
- j·T÷s√|æj·THé uÛ≤wü\ |ü⁄≥Tºø£≈£î dü+ã+~Û+∫q nH˚ø£

$*j· T + CÀHé ‡ 1786 |ò æ Á ãe] 2q

yÓ\Te]+∫q ª<∏sä ¶Y j·÷ìes¡‡Ø &çk˛ÿsY‡μ nH˚
|ü⁄düÔø£+ qT+&ç Ç∫Ãq ñ≥+øÏ+|ü⁄˝À, ªª<ëì
|üPsê«|üsê\T @esTTq|üŒ{Ïø°, dü+düÿ ‘·+
ˇø£ n<äT“¤‘y· TÓ qÆ uÛ≤wü. Á^ø˘ ø£Hêï düeTÁ>∑yTÓ qÆ ~.
˝≤{Ï H é ø£ H êï dü e T<ä ∆ e +‘· y Ó T Æ q ~. Ä
s¬ +&ç{øÏ H£ êï n<äT“¤‘y· TÓ qÆ #·eT‘êÿ s¡+ ø£\~...μμ
nì sêkÕs¡T.
á Á|üø£≥qì Ä<Ûës¡+>± #˚düT≈£îì
dü+düÿ‘·+ nìï uÛ≤wü\ø£Hêï ñqï‘·yÓTÆq~>±
Á|üø£{Ï+#·&É+ yÓTT<ä\sTT+~. ìC≤ìøÏ á
ñ≥+øÏ+|ü⁄ dü>∑y˚T. Ä ‘·s¡Tyê‹ e÷≥\T
...μμ dü+düÿ‘êìøÏ $T–*q Ä s¬ +&ÉT uÛ≤wü\‘√
(Á^ø˘, ˝≤{ÏHé) ã\yÓTÆq nqTã+<Ûä+ ñ+~.
yê{Ï ÁøÏj·T\˝À, yê´ø£s¡D $<ÛëHê\˝À
≈£L&Ü. Ç~ πøe\+ ø±ø£‘ê∞j·T+>± »]–
ñ+&Éøb£ ˛e#·TÃ. Ä ã+<Ûë\T <ä&ÛyÉ TÓ qÆ e+fÒ,
@ ‘ê‹«≈£î&É÷ Ä eT÷&ÉT uÛ≤wü\T ˇπø eT÷\+
qT+&ç e#êÃj·Tì uÛ≤$+#·≈£î+&Ü yê{Ïì
|ü]o*+#·˝Òs¡T. Ä eT÷&ÉT uÛ≤wü\ eT÷\
uÛ≤wü ãVüQXÊ Çø£ $T–* ñ+&Éø£ b˛e#·TÃ.μμ
Ç~ dü+düÿ‘·+ jÓTTø£ÿ dü«s¡÷bÕìï
n+#·Hê y˚j·T&É+˝À ˇø£ ø=‘·Ô <ë]ì dü÷∫
düTÔ+~. ˝≤{ÏHé, Á^ø˘ uÛ≤wü\‘√ dü+düÿ‘êìøÏ
kÕs¡÷|ü´‘· ñ+~ n+fÒ dü+düÿ‘·+ qT+&˚
n$ |ü⁄{≤ºj·Tì ø±<äT. eT÷&ç+{Ï eT÷˝≤\T
ˇø£fÒ nsTT ñ+&Ée#·Ãì, Ç+ø√ eTÚ*ø£ uÛ≤wü
ñ+&Ée#·Ãì <ëì ns¡∆+. n+fÒ dü+düÿ‘·+
nìï uÛ≤wü\≈£î eT÷\eTqï ne>±Vü≤qì Ç~
düyê\T #˚düTÔqï~. dü+düÿ‘·+ ≈£L&Ü Ç‘·s¡
ÁbÕ<∏ä$Tø£ uÛ≤wü\˝À ˇø£≥ì dü÷∫düTÔqï
<äqïe÷≥.
dü+düÿ‘·+ <ëì ‘·ø£åD uÛÑ÷‘·ø±\+˝À
Ç+&√` Äs¡´Hé ≈£î≥T+u≤ìøÏ #Ó+~q<˚. Ç~
Ç+&√ Çsêìj·THé ≈£î≥T+ã+˝À uÛ≤>∑+. á
Ç+&√ Çsêìj·THé uÛ≤wü, Ç+&√ j·T÷s√|æ
j·THé ≈£î≥T+ã uÛ≤wü\˝À uÛ≤>∑+. ˇø£ uÛ≤wü
≈£î≥T+ã+ n+fÒ, yê{Ï nìï{ÏøÏ ˇø£ ÁbÕNq
uÛ≤wü eT÷˝≤\T ñ+{≤sTT. Á|ü‘√ - Ç+&√
- j· T ÷s√|æ j · T Hé uÛ ≤ wü \ |ü ⁄ ≥Tº ø £ ≈ £ î
dü+ã+~Û+∫q nH˚ø£ dæ<ë∆+‘ê\T ñHêïsTT.
25
$.>√sê¶Hé ∫˝Ò¶ e+{Ï yês¡T Ç+&√ j·T÷s√|æ
j·THé uÛ≤wü, q\¢ düeTTÁ<ä+ ñ‘·Ôsêq ñqï
ø±dæŒj·THé >∑&ç¶ yÓTÆ<ëq ÁbÕ+‘ê\˝À ñ<䓤
$+∫+<äì n+{≤s¡T. ø=*Hé ¬sqŒ¤sY Ç~
nq{À˝≤, ‘·÷s¡TŒ ÁbÕ+‘·+ <ä>∑Zs¡˝À ñ<䓤
$+∫+<äì <ëyê #˚düTÔHêïs¡T.
á uÛ≤wü e÷{≤¢&y˚ ês¡T q\¢ düeTTÁ<ëìøÏ
#·T≥÷º ñqï ÁbÕ+‘ê\ qT+&ç e#êÃs¡ì Çø£ÿ&É
Á|ü<ÛëqyÓTÆq n+X¯+. Ä ‘·s¡Tyê‹ ø±\+˝À
j·T÷s¡|t, Çsêìj·THé |”sƒ¡uÛÑ÷$T, uÛ≤s¡‘·
ñ|üK+&É+ n+‘·{≤ yê´|æ+#ês¡T. dü+düÿ‘·+
πøe\+ uÛ≤s¡‘·<˚X¯+˝À e÷Á‘·y˚T s¡÷bı+<ä
˝Ò<äT. <ëì ÁbÕNq eT÷˝≤\T Äs¡T´\‘√
bÕ≥T>± uÛ≤s¡‘·<˚XÊìøÏ e#êÃsTT. 2000-
1500 _ dæ Ç eT<Ûä´ ø±\+˝À Äs¡T´\T>±
|æ\eã&˚ yês¡T uÛ≤s¡‘<· X˚ ÊìøÏ #˚sT¡ ≈£îHêïs¡T.
Ä ‘·s¡Tyê‘· uÛ≤s¡‘· ñ|üK+&É+˝À á C≤‹
ˇø£ kÕúsTTøÏ |ü]D≤eT+ #Ó+~+~. á e\dü
Áø£e÷ìï Ä<ÛäTìø£ ø±\ ≥Øÿ˝Àì ª$T‘êìïμ
sê»´+˝À #·÷&Ée#·TÃ. (dæ 1550-1260
_ dæ Ç). Çø£ÿ&ç kÕúìø£ VüQÁ]j·THé uÛ≤wü˝À
Ç+&√ Äs¡ ´ Hé uÛ ≤ wü |ü < ë\ eT÷˝≤\T
ø£ì|ækÕÔsTT. $T‘êìï Á>∑+<∏ë\˝À y˚<äø±\+
Hê{Ï <˚e‘·\T - $TÁ‘·, es¡TDT&ÉT, Ç+Á<äT&ÉT,
qdü‘·T´&ÉT\qT ÁbÕ]ú+#·&É+ #·÷kÕÔeTT. á
sê»´+˝Àì øÏ≈£îÿ* Á>∑+<∏ë\˝À ◊ø£, ‘˚sê,
|ü+C≤. dü‘êÔ (ˇø£{Ï, eT÷&ÉT, ◊<äT, @&ÉT)
e+{Ï |ü<ë\T ñHêïsTT.
uÛ≤s¡‘<· X˚ +¯ ˝À nH˚ø£ uÛ≤cÕ ≈£î≥T+u≤\T
eTqT>∑&É˝À ñHêïsTT - Ç+&√`Äs¡´Hé,
Á<ë$&É, ÄÁk˛º`Ädæj·÷{Ïø˘, {Ïu…{À` ãØàdt
e¬>’sê. Ç+&√`Äs¡´Hé uÛ≤wüqT Ç+&√`
j·T÷s√|æj·THé uÛ≤cÕ ≈£L≥$TøÏ #Ó+~q~>±
#Ó|üŒe#·TÃ. ñ‘·Ôs¡ uÛ≤s¡‘·<˚X¯+˝À #·<äe>∑\
uÛ≤wü\˝À yÓTT<ä{Ï ÁbÕNq uÛ≤wü Ç+&√`Äs¡´Hé
uÛ≤wü. á uÛ≤wü\˝À n‹ ÁbÕNqyÓTÆq~
dü+düÿ‘·+. Ä ‘·s¡Tyê‹ ø±\+˝À eT<Ûä´
Ç+&√`Äs¡´Hé <äX¯ qT+&ç ÁbÕø£‹, bÕ∞
uÛ≤wü\T ñ<䓤$+#êsTT. á ¬s+&ÉT uÛ≤wü\T
Ä Hê{Ï <˚oj·T uÛ≤wü\T. ÁbÕø£‹ uÛ≤wüqT Ä
Hê{Ï sêE\T, bÕ∞ uÛ≤wüqT uÖ<äT›\T b˛wæ+
#ês¡T. á ¬s+&ÉT uÛ≤wü\T dü+düÿ‘·+ ø£Hêï
_ÛqïyÓTÆq$>± uÛ≤$+#·ã&˚$. dü«‘·+Á‘·+>±
ñ<䓤$+∫q$>± |ü]>∑DÏ+#·ã&˚$.
á eT<Ûä´ ø±\+˝À á düeT÷Vü≤+
Ä<ÛäTìø£ ˝Ò<ë ø=‘·Ô Ç+&√ ` Äs¡´Hé Á>∑÷|t>±
|æ \ eã&É T ‘· T qï~. Ç+<ä T ˝À Væ ≤ +B,
ñs¡÷›, >∑T»sê‹, ø±oàØ uÛ≤wü\T ñHêïsTT.
Á<ë$&É uÛ≤wü\ ≈£î≥T+ã eT÷˝≤\T Ç<ä$T<ä+∆
>± #Ó|üŒã&É ˝Ò<äT. á düeT÷Vü≤+˝À ø£qï&É,
‘Ó\T>∑T, ‘·$Tfi¯, eT\j·÷fi¯ uÛ≤wü\T e÷{≤¢
&˚yêfi¯ó¢Hêïs¡T. yê] |ü<ë\˝À dü+düÿ‘êìøÏ
kÕs¡÷|ü´+>∑ ø=ìï |ü<ë\T ñ+&É&É+ e\q
dü+düÿ‘·+ Á<ë$&É uÛ≤wü\≈£î ‘·*¢>± ñ+&É&Ü
ìøÏ ø±s¡D+>± #Ó|ü≈£î+≥THêïs¡T. ÁbòÕ+øÏ¢Hé
dæ k‘·«sYú ø£wæì #·÷dæq≥¢sTT‘˚, Á<ë$&É
uÛ ≤ wü \ ˝Àì ø=ìï |ü < ë\T - ñfi¯ ¬ ø ’ ÿ
(s√ø£*ã+&É) dü+düÿ‘·+˝À ñ\÷K\ (s√\T),
≈£î≥Tº (<Óã“ y˚j·T&É+) ≈£î≥ (ø=j·T´ düT‹Ô),
qfi¯ófl (¬s\T¢>∑&ç¶), Hê&É /Hê˝≤ (¬s\T¢>∑&ç¶)
>∑T]Ô+#·e#·TÃ. n˝≤π> eTq+ dü+düÿ‘·+˝À
eT÷˝≤\Tqï Á<ä $ &É |ü < ë\qT ≈£ L &Ü
#·÷&Ée#·TÃ. |üø£å (>±*, yÓ’|ü⁄) ì Á<ë$&É
uÛ≤wü\˝À |üø£ÿ+ nì Á>∑<ä›ì >∑<ä› nì nø±‡ì
n≈£ î ÿ nì nq&É + #· ÷ kÕÔ e TT. Çe˙ï
n|ü‘Ó#T· Ã≈£îqï |ü<ë˝Ò. ˇø£ uÛ≤wü qT+&ç eTs√
uÛ≤wüøÏ ô|<ä>› ± e÷s¡TŒ\T ˝Ò≈î£ +&Ü e∫Ã#˚]q$.
ô|^Z yÓ÷Vü≤Hé sêdæq ªyê+&Éss¡ ‡Y , øÏ+>¥‡,
n+&é eTs¡ à +{Ÿ ‡ μ,nH˚ |ü ⁄ dü Ô ø £ + ˝À,μμ
n|ü‘Ó#T· Ã≈£îqï |ü<ë\qT u≤Vü≤´ eÁdü<Ô ëÛ s¡D>±
|ü ] >∑ D Ï + #ê*. yê{Ï ì y˚ d ü T ø√e#· T Ã.
y˚dTü ø√ø£b˛e#·Tà ≈£L&Ü. Ä |ü<ë\T ñ+&É&+É
e\q >±ì ˝Òø£b˛e&É+ e\q uÛ≤wü˝À ô|<ä›
‘˚&Ü @$T ñ+&É<äTμμ nì n+{≤s¡T. n+fÒ
dü + dü ÿ ‘· + qT+&ç ø=ìï |ü < ë\T n|ü 
‘Ó#·T≈£îqï+‘· e÷Á‘êq Ä uÛ≤wü\T dü+düÿ‘·+
qT+&ç |ü⁄{≤ºjT· ì |ü]>∑D+Ï #·e\dæq |üì˝Ò<Tä .
ìC≤ìøÏ n+<äT≈£î |üP]Ô _Ûqï+>± ne>±Vü≤q
#˚ d ü T ø√e\dæ ñ+≥T+~. m+<ä T ø£ + fÒ
($T>∑‘· 34e ù|J˝À)
Ä>∑düTº ` 2023
C≤rj·T |ü]D≤e÷\T
Væ≤+<äT‘·«, ø±s=Œπs{Ÿ
X¯≈£îÔ\T m>∑<√dæq
eTDÏ|üPsY eT+≥\T
m ø√{Ïs¬ &ç#
¶ Ä+<√fi¯q #Ó+<äT‘·THêïs¡T. Á|üuÛÑT‘·«+,
eT DÏ|Pü sY˝À eTVæ≤fi¯\qT <ës¡TD+>±
kÕeT÷Væ≤ø£ e÷quÛ+Ñ >∑+ #˚d,æ q>∑ï+>± M<ÛTä \
yÓ+≥‹|æŒHê $X¯«>∑Ts¡T>± dü+|òtT |ü]yêsY
ø°]ÔdüTÔqï yÓ÷&ç H√s¡T $|üŒ˝Ò<äT. eTVæ≤fi¯\qT
q>∑ï+>± }πs–+∫q M&çj÷Ó ãj·T{ÏøÏ e∫Ãq
‘·sê«‘· <˚X¯+, Á|ü|ü+#·+ n+‘ê Ä |òüT≥qqT
K+&ç+#·≥+‘√ yÓ÷&çøÏ H√s¡T $|üŒø£ ‘·|Œü ˝Ò<Tä .
n|ü ⁄ &É T ≈£ L &Ü eTDÏ | ü P sY |ò ü T ≥qqT
K+&ç+#·≈£î+&Ü eTDÏ|üPsY‘√ bÕ≥T Ç‘·s¡
sêÁcÕº\˝À ≈£L&Ü Ç≥Te+{Ï |òüT≥q\T
»s¡T>∑T‘·THêïj·Tì #Ó|æŒ, <ëìH=ø£ kÕ<Ûës¡D
dü + |ò ü T ≥q>± eTTÁ<ä y˚ j · T {≤ìøÏ
Á|üj·T‹ï+#ê&ÉT. Ç≥Te+{Ï yÓ’K] <ë&ÉT\≈£î
>∑ T s¡ e ⁄‘· T qï Á|ü » \T eT]+‘· > ±
uÛ Ñ j · T ø£ + |æ ‘ · T \T ø±e{≤ìøÏ , <ë&É T \≈£ î
bÕ\Œ&ÉT‘·Tqïyês¡T eT]+‘· <Ûs’Ó ´¡ +>± <ë&ÉT\T
#˚j·T{≤ìøÏ |ü⁄]ø=\TŒ‘·T+~. Á|üdüTÔ‘·+
»s¡ T >∑ T ‘· T qï esê¸ø±\ bÕs¡ ¢ y Ó T +≥T
düe÷y˚XÊ\˝À eTDÏ|üPsY e÷quÛÑ+>±\T,
Væ ≤ +kÕø±+&É ô |’ yÓ ÷ &ç ‘ √ Á|ü ø £ ≥ q
#˚sTT+#ê\ì Á|ü‹|üøå±\T #˚dæq Á|üj·T‘êï\T
$|ò ü \ yÓ T Æ H êsTT. <ëì‘√ yÓ ÷ &ç ‘ √
e÷{≤¢&ç+#·{≤ìøÏ, á Á|üuÛÑT‘·« yÓ’|òü˝≤´\qT
m‹Ô#·÷|ü{≤ìøÏ Á|ü‹|üø£å bÕ]º\T Á|üuÛÑT‘·«+ô|’
n$XÊ«dü rsêàHêìï Á|ü‹bÕ~+#êsTT.
Væ≤+<äT‘·«, ø±s=Œπs{Ÿ X¯≈£îÔ\T n~Ûø±s¡+
˝ÀøÏ eùdÔ yÓTHÆ ê]{°\T e÷Á‘·yT˚ ø±ø£ kÕe÷q´
Á|ü»\T, ¬s’‘·T\T, –]»qT\T m≥Te+{Ï
|ü]D≤e÷\qT m<äTs√ÿe\dæ edüT+Ô <√, XÊ+‹
uÛÑÁ<ä‘·\ |ü]dæú‘·T\T m˝≤ ~>∑C≤s¡‘êjÓ÷,
ø±s=Œπs≥T¢, ãVüQfi¯C≤‹ dü+düú\≈£î <˚XÊìï
neTà≥+ ø√dü+ @ $<Ûä+>± ø£˝À¢˝≤ìï
dü è wæ º k ÕÔ j · T qï n+XÊìï eTDÏ | ü P sY
|ü]D≤e÷\T düŒwüº+ #˚düTÔHêïsTT.
<˚X¯ áXÊq´ÁbÕ+‘·+˝À |üs¡«‘·eTj·T+
>± ñqï ∫qïsêÁwüº+ eTDÏ|üPsY. ã+>±¢<˚XŸ,
Ä>∑düTº ` 2023
m˝Ÿ◊dæ yê{≤\ neTàø£+ n‹ô|<ä› ≈£î+uÛÑøe÷]ÿ
ø£sD¡ Y <∏ë|üsY
eTj·THêàsY\‘√ dü]Vü≤<äT›qT ø£*–e⁄+~.
düTe÷s¡T 33 \ø£å\ eT+~ Á|ü»\T Ä
sêÁwüº+˝À ìedædüTÔHêïs¡T. yÓTT‘·Ô+ »HêuÛ≤˝À
dü>±ìøÏ ô|’>± yÓTsTT{° ‘Ó>∑yês¡T ñHêïs¡T.
≈£îøÏ, Hê>±\T 43 XÊ‘·+ ñHêïs¡T. yÓTsTT{°\T
Á|ü < Û ë q+>± Ç+bò Õ ˝Ÿ ˝Àj· T ˝À ìedæ
düTÔ+&É>±, ≈£îøÏ\T m≈£îÿe>± |üs¡«‘·ÁbÕ+‘ê
\˝À ìedædüTÔHêïs¡T. yÓTC≤]{°>± ñqï
yÓTsTT{°\T Á|üuÛÑT‘·«+, n~Ûø±s¡j·T+Á‘·+,
b˛©dü T \T \ô|’ |ü ≥ Tº ø £ * – ñHêïs¡ T .
Væ≤+kÕø±+&É≈£î bÕ\Œ&ÉT‘·Tqï yÓTsTT{°
>∑÷+&Ü >±´+>∑T\T ‘·s¡#·T>± b˛©düT\ e<ä›
qT+&ç Äj·TT<Ûë\qT \÷]ƒ #˚düTÔHêïs¡T.
yÓTÆHê]{°\T>± ñqï ≈£îø°\ô|’ <ë&ÉT\T
#˚j·T≥+, yê]ì Çfi¯fl qT+&ç, }fi¯fl qT+&ç
‘·]$Ty˚jT· ≥+ #˚dTü HÔ êïs¡T. nH˚ø£ Á>±e÷\qT
‘·>∑T\u…&ÉT‘·THêïs¡T. á Áø£eT+˝À 60
y˚\eT+~øÏ ô|>’ ± Çfi¯flqT+&ç ‘·]$Ty˚jT· ã&ç,
X¯s¡D≤]∆ •_sê\˝À ‘·\<ë#·T≈£î+≥THêïs¡T.
e+~˝≤~ eTVæ ≤ fi¯ \ qT e÷quÛ Ñ + >±\T
#˚XÊs¡T. e+<ä˝≤~ #·]Ã\qT <Û«ä +dü+ #˚XÊs¡T.
&É » qT≈£ î ô|’ > ± <˚ y ê\j· ÷ \T ≈£ L &Ü
<Óã“‹HêïsTT.
yÓ T sTT{° \ T, ≈£ î øÏ \ eT<Û ä ´ nH˚ ø £
dü+e‘·‡sê\ qT+&ç $uÒ<Ûë\T ø=qkÕ>∑T
‘·THêïsTT. ‘·eT≈£î –]»q ‘Ó>∑>± >∑T]Ô+|ü⁄
ø±yê\ì yÓTC≤]{°>± ñqï yÓTsTT{°\T
&çe÷+&é #˚düTÔHêïs¡T. yÓTÆHê]{°\T>± ñqï
≈£îøÏ\T á &çe÷+&éqT e´‹πsøÏdüTÔHêïs¡T.
yÓ T sTT{° \ ≈£ î –]»q ‘Ó > ∑ > ± >∑ T ]Ô + |ü ⁄
Ç∫Ãqf…Æ¢‘˚ yês¡T ≈£îøÏ\T ìedædüTÔqï |üs¡«‘·
ÁbÕ‘ê\˝À uÛÑ÷eTT\T ø=qT>√\T #˚kÕÔs¡ì,
Ä ÁbÕ+‘·+˝ÀH˚ dæús¡ ìyêkÕ\T @s¡Œs¡#·T
≈£ î +{≤s¡ ì , <ëì‘√ ‘êeTT ìedæ + #˚
ÁbÕ+‘· + ˝À ≈£ L &Ü ‘êeTT ùd«#· à ¤ > ±
J$+#·{≤ìøÏ neø±X¯+ ñ+&É<äì ≈£îøÏ\T
√D+ ‡düTº
dü‘´· bÕ˝Ÿ e÷*ø˘
s¡#·sTT‘· e÷]ÿ‡düTº |üÁ‹ø£ u≤<ÛäT´\T
düe÷»+ô|’ yê] |ü≥TºeT]+‘·>± ô|s¡T>∑T
‘·T+<äì uÛj Ñ T· |ü&TÉ ‘·THêïs¡T. |üs«¡ ‘·ÁbÕ+‘·+˝À
ñ+≥Tqï ‘·eTqT nø£ÿ&ç qT+&ç ‘·]$Ty˚jT· ≥+
ø√dü+ yÓTsTT{°\T yÓTC≤]{°>± ñqï Á|üuTÑÛ ‘·«+
e÷<äø£Á<äyê´\ô|’ j·TT<ä∆+ ù|s¡T‘√ ‘·eTô|’
nD∫y˚‘· #·s´¡ \qT ø=qkÕ–düTqÔ ï<äì ≈£îøÏ\T
uÛ≤$düTHÔ êïs¡T. eTj·THêàsY qT+&ç e∫Ãq yês¡T
Çø£ÿ&É dæús¡|ü&ÉT‘·THêïs¡ì, ≈£îø°\T yê]øÏ
eT<䛋düTÔHêïs¡ì Á|üuÛÑT‘·«+ Äs√|ædüTÔqï~.
yêdüeÔ +˝À sêÁwü+º ˝À ô|s¡T>∑T‘·Tqï »HêuÛ≤‘√
bÕ≥T Ä]ú ø £ nedü s ê\T, ìs¡ T <√´>∑ +
uÛ Ñ ÷ $Tø√dü + Ä+<√fi¯ q \T ô|s¡ > ∑ { ≤ìøÏ
ø±s¡D+>± ñHêïsTT. Ç≥Te+{Ï |ü]dæ‘ú T· \˝À
yÓTÆHê]{°\T>± ñqï ≈£îøÏ\ düeTdü´\qT
|ü ] wü ÿ ]+∫, yê]˝À ñqï uÛ Ñ j · ÷ \qT
‘=\–+#·{≤ìøÏ e÷s¡T>± Á|üuÛÑT‘·«+ yê]ì
eT]+‘·>± uÛj Ñ ÷· +<√fi¯q\≈£î >∑T]#˚ùd #·s´¡ \T
rdüT≈£îqï~. Kì»dü+|ü<ä |ü⁄wüÿ\+>± ñqï
|üs¡«‘·ÁbÕ+‘ê\ qT+&ç ≈£îøÏ\qT ‘·]$Ty˚dæ,
yê] ìyêdüÁbÕ+‘ê\T, kÕ>∑TuÛÑ÷eTT\T,
n&Ée⁄\qT ø±s=Œπs≥T¢, ãVüQfi¯C≤‹ dü+dü\ú ≈£î
Çe«≥+ Á|üuÛÑT‘·« \ø£å´+>± ñqï~.
sêÁwüº+˝À ñqï Á|ü<Ûëq‘Ó>∑\T yÓTsTT{Ï,
≈£ î øÏ , Hê>±\˝À kÕj· T T<Û ä rÁeyê<ä
>∑è≤|ü⁄\THêïsTT. ‘·eT ÁbÕ+‘ê\≈£î dü«j·T+
bÕ\q, uÛÑ÷eTT\T, Ç‘·s¡ düeTdü´\ô|’ á
>∑ è ≤|ü ⁄ \T Á|ü u Û Ñ T ‘· « +, s¡ ø £ å D ã\>±\ô|’
b˛sê&É≥+‘√ bÕ≥T ‘·eT˝À ‘êeTT ≈£L&Ü
b˛sê&É T ≈£ î +≥THêïsTT. M{Ï ‘ √ bÕ≥T
eT‘·|üs¡yÓTÆq e´‘ê´kÕ\T ≈£L&Ü ñHêïsTT.
yÓTC≤]{Ï>± ñqï yÓTsTT{°\T Á|ü<Ûëq+>±
Væ≤+<äTe⁄\T>± ñ+&É>±, yÓTÆHê]{Ï\T>±
ñqï ≈£îøÏ\T m≈£îÿe eT+~ Á¬ø’düÔe⁄\T>±
ñHêïs¡T. Bìì Ä<Ûës¡+>± #˚düTø=ì dü+|òtT
|ü]yêsY yÓTC≤]{°>± ñqï yÓTsTT{°\qT
yÓTÆHê]{°\T>± ñqï ≈£îøÏ\ô|’ <ë&ÉT\≈£î
¬s#·Ã>={Ϻ+~. yÓTsTT{°\qT –]»qT\T>±
26
 e÷]ÿ ‡düTº
>∑T]Ô+#ê\ì ôV≤’ ø√s¡Tº Ç∫Ãq rs¡TŒ, Á|üuTÑÛ ‘·«+
<ëìì yÓ + ≥H˚ neT\T »s¡ | ü { ≤ìøÏ
|üPqTø√e≥+ á Væ≤+kÕø±+&É≈£î ‘·ø£åD
ø±s¡D+>± ñHêïsTT.
Væ≤+kÕø±+&É≈î£ bÕ\Œ&ÉT‘·Tqï eT÷ø£\T
b˛©düT\ e<ä›qT+&ç Äj·TT<Ûë\qT <√#·T¬øfi¯ó
‘·THêïs¡ì #ÓãT‘·THêïs¡T. ì»+>±H˚ b˛©düT\
e<äq› T+&ç Äj·TT<Ûë\qT <√|æ&û #˚d,æ yê{Ï‘√
Vü≤‘ê´ø±+&ÉqT ø=qkÕ–düTÔ+fÒ n≥Te+{Ï
Væ≤+kÕ‘·àø£ eT÷ø£\ |ü≥¢ Á|üuÛÑT‘·«+ m+‘·
ø£]ƒq+>± e´eVü≤]+#ê*? ø±ì Á|üuÛÑT‘·«+
á >±´+>∑ T \ |ü ≥ ¢ ñ<ës¡ + >±
e´eVü≤]düTqÔ ï~. yê]øÏ düV≤ü ø£]+#˚ $<Û+ä >±
|üì#˚düTÔqï~. sêÁwüº+˝À Ç+‘· Væ≤+kÕø±+&É
»s¡T>∑T‘·T+fÒ, 130 eT+~øÏ ô|>’ ± ÁbÕD≤\qT
ø√˝ÀŒ‘˚, e+<ä˝≤~ eT+~ eTVæ≤fi¯\qT
e÷quÛÑ+>±\T #˚düTÔ+fÒ, y˚˝≤~ eT+~
eT÷&ÉT e÷kÕ\ qT+&ç X¯s¡D≤s¡∆ •_sê\˝À
>∑&ÉT|ü⁄‘·THêï Á|üuÛÑT‘ê«ìøÏ NeT≈£î{Ϻq≥T¢
≈£L&Ü˝Ò<äT. ‘·|ü⁄Œ&ÉT yês¡Ô\T, Á|ü#êsê\qT
ì\Te]+#·{≤ìøÏ, yêdüÔyê\qT Á|ü»\≈£î
#Ó | ü Œ {≤ìøÏ , Væ ≤ +dü , e÷quÛ Ñ + >±\≈£ î
bÕ\Œ&ÉT‘·Tqï yê]ì ì\Te]+#·{≤ìøÏ
≈£ L &Ü Á|ü u Û Ñ T ‘· « + |ü P qTø√˝Ò < ä T . <ëì
|òü*‘·+>±H˚ yÓTsTT{° eTVæ≤fi¯\qT ≈£îøÏ\T
e÷quÛÑ+>∑+ #˚XÊs¡ì ‘·|ü⁄Œ&ÉT yês¡Ô\T
Á|ü # ês¡ + ø±e≥+, ≈£ î øÏ eTVæ ≤ fi¯ \ qT
kÕeT÷Væ≤ø£ e÷quÛÑ+>±\T #˚j·T≥+ <ë«sê
M{ÏøÏ Á|ürø±s¡+ rs¡TÃø√yê\ì yÓTsTT{°\qT
¬ s #· à >={≤º s ¡ T . ≈£ î øÏ eTVæ ≤ fi¯ \ qT
kÕeT÷Væ≤ø£+>± e÷quÛÑ+>∑+ #˚j·T≥+,
$eÁdüÔ\qT #˚dæ M<ÛäT\ yÓ+≥ ‹|üŒ≥+
‘·~‘·sê\≈£î á |ü]D≤e÷\T <√Vü≤<ä+
#˚XÊsTT.
HÓ\\ ‘·s¡ã&ç Ç+‘·{Ï |òüTÀsê\T
»s¡T>∑T‘·THêï πø+Á<ä, sêÁwüº Á|üuÛÑT‘ê«\T
ìeTà≈£ î ˙¬ s ‹Ô q ≥T¢ > ± e´eVü ≤ ]+#êsTT.
Á|ü » \T e´‹π s øÏ d ü T Ô H êï, Á|ü | ü + #· e T+‘ê
<ä T yÓ T ‹Ô b ˛dü T Ô H êï ‘· e T \øå ± ´\qT
#˚s¡≥y˚T`eTDÏ|üPsY Á|ü»\qT eT‘·|üs¡+>±
$&ÉBj·T≥+, yÓTC≤]{° eT‘êìøÏ #Ó+~q
yês¡ T ‘· e T yÓ q Tø£ dü M Tø£ è ‘· e Tj˚ T ˝≤
#˚dTü ø√e≥+, yÓTHÆ ê]{°\qT uÛj Ñ T· ÁuÛ≤+‘·T\qT
#˚dæ, yês¡Tqï ÁbÕ+‘ê\ qT+&ç ‘·]$T
y˚j·T≥+, Ä uÛÑ÷eTT\qT ø±s=Œπs{Ÿ\T,
ãVü Q fi¯ C ≤‹ dü + dü ú \ ≈£ î ø£ ≥ º u … ≥ º ≥ +,
<˚X¯yê´|æ‘·+>± yÓTC≤]{° eT‘êìøÏ #Ó+~q
Á|ü»\T ‘·eT yÓqTø£#˚πs˝≤ #˚düTø√e{≤ìøÏ
eTDÏ | ü P sY |ò ü T ≥q\qT ñ|ü j Ó ÷ –+#· T
27
eTDÏ|üPsY e÷s¡Dø±+&É≈£î ø±s¡≈£î˝…es¡T?
ªª Væ≤+kÕø±+&É≈£î bÕ\Œ&ÉT‘·Tqï eT÷ø£\T b˛©düT\
e<ä›qT+&ç Äj·TT<Ûë\qT <√#·T¬øfi¯ó‘·THêïs¡ì #ÓãT‘·T
Hêïs¡T. ì»+>±H˚ b˛©düT\ e<ä›qT+&ç Äj·TT<Ûë\qT
<√|æ&û #˚dæ, yê{Ï‘√ Vü≤‘ê´ø±+&ÉqT ø=qkÕ–düTÔ+fÒ
n≥Te+{Ï Væ≤+kÕ‘·àø£ eT÷ø£\ |ü≥¢ Á|üuÛÑT‘·«+ m+‘·
|ü≥¢ ñ<ës¡+>± e´eVü≤]düTÔqï~.
ªª
ø£]ƒq+>± e´eVü≤]+#ê*? ø±ì Á|üuÛÑT‘·«+ á >±´+>∑T\
ø√e≥+`yê]øÏ eTTK´+. yÓTÆHê]{°\ô|’ dü e ÷y˚ X ¯ + ˝À 17 sê»ø° j · T bÕ]º \ T
<ë&ÉT\T #˚düTÔHêïs¡T ø±ã{Ϻ dü+|òtT |ü]yêsY, bÕ˝§Zq>±, u…+>∑fi¯Ss¡T düe÷y˚XÊìøÏ 26
<ëì sê»ø°j·T Á|ü‹ì~Û>± ñqï _C…|æ bÕ]º \ T Vü ‰ »s¡ j · ÷ sTT. u… + >∑ fi ¯ S s¡ T
yÓTC≤]{° eT‘êìøÏ Á|ü‹ì~Û>± ñ+<äqT≈£î+fÒ düe÷y˚X¯+˝À ≈£L≥$TøÏ ªuÛ≤s¡‘· C≤rj·T
bıs¡bÕ≥T |ü&f¶É .ºÒ yês¡T yÓTC≤]{° eT‘·+˝Àì Á|ü C ≤kÕ«eT´ dü $ Tà[‘· ≈£ L ≥$Tμ
Áu≤Vü≤àDyê<ëìøÏ e÷Á‘·y˚T Á|ü‹ì<ÛäT\T. `Ç+&çj·÷`nqï ù|s¡TqT Ksês¡T #˚XÊs¡T.
kÕe÷õø£+>±, Ä]úø£+>±, sê»ø°j·T+>± yÓ÷&ç Hêj·Tø£‘·«+˝Àì mHé&çm ≈£L≥$T
Áu≤Vü ≤ àDyê<ëìï nÁ>∑ k Õú q +˝À Á|ü u Û Ñ T ‘· « + nqTdü ] dü T Ô q ï $<Û ë Hê\≈£ î
ì\u… ≥ º { ≤ìøÏ , #ê‘· T s¡ « s¡ í e´edü ú q T Á|ü ‘ ê´e÷ïj· T $<Û ë Hê\qT eTT+<ä T ≈£ î
|ü⁄q:kÕú|+æ #·{≤ìøÏ ˇø£ÿ eTDÏ|Pü sY e÷Á‘·yT˚ rdüT≈£îsêe{≤ìøÏ Á|üj·T‘·ï+ #˚düTÔHêïsTT.
ø±<äT. uÛ≤s¡‘·<˚X¯+ n+‘·{Ï˙ eTDÏ|üPsY˝≤ ôd’<ë∆+‹ø£+>±, düeTdü´\ ÁbÕ‹|ü~ø£>±
e÷s¡Ã{≤ìøÏ yêπse÷Á‘·+ dü+<˚Væ≤+#·s¡T. _C… | æ ø Ï e´‹π s ø£ + >± Á|ü ‘ ê´e÷ïj· ÷ ìï
e+<ä\T ø±<äT. y˚\T, \ø£\å ÁbÕD≤\T b˛sTTHê s¡ ÷ bı+~+#ê\qï Á|ü ‹ bÕ<ä q ≈£ î
|ü{+ºÏ #·Tø√s¡T. eTVæ≤fi¯\+‘ê e÷qdæø£ øå√uÛ≈Ñ î£ n+^ø£]+#êsTT.
>∑T¬s’Hê ˝…ø£ÿ#˚j·Ts¡T. Á|ü‹|üø£å≈£L≥$Tì |ü{Ϻ+#·Tø√q≥T¢>±
eT‘√Hêà<ä+ ô|]–, yÓTHÆ ê]{° eT‘ê\≈£î e´eVü≤]düTÔqï|üŒ{Ïø°, Á|ü‹|üøå±\T ◊ø£´+>±
#Ó+~qyê]ô|’ <ë&ÉT\T #˚düTÔ+fÒ yÓTÆHê]{°\ düe÷y˚X+¯ ø±e≥+ _C…|øæ Ï m+‘·>± ø£\es¡+
|ü⁄{ϺdüTÔqï<√ Ä bÕ]º e´eVü≤]düTÔqïrs¡T
e÷q,ÁbÕD≤\T e÷Á‘· y ˚ T Á|ü e ÷<ä + ˝À düŒwü+º #˚dTü qÔ ï~. Á|ü‹|üøbå£ Õغ\ düe÷y˚XÊìøÏ
|ü&Ée⁄. yÓTC≤]{° eT‘êìøÏ #Ó+~q Á|ü»\T
b˛{°>± E˝…’ 18e ‘˚Bq _C…|æ ≈£L&Ü
≈£L&Ü á qcÕº\ qìï+{Ï˙ nqTuÛÑ$kÕÔs¡T. mHé&çm˝Àì bÕ]º\ düe÷y˚X¯+ »]|æ+~.
Á|üdüTÔ‘·+ eTDÏ|üPsY˝À ny˚ |ü]D≤e÷\qT
eTT+<äT düHêïVü‰\T ˝Ò≈£î+&Ü ø£*kı#˚Ã
#·÷düTÔHêï+. yÓTC≤]{° eT‘·+ ù|s¡T‘√ bÕ]º\‘√ _C…|æ Vü≤sƒê‘·TÔ>± düe÷y˚X¯+
e´eVü ≤ ]dü T Ô q ï dü + |ò t T |ü ] yêsY ‘· e T
»s¡|ü≥+ Á|ü‹|üø£å ≈£L≥$T‘√ Ä bÕ]º
Á|üjÓ÷»Hê\ ø√dü+ y˚\T, \ø£å\ eT+~ m+‘·>± ø£\es¡|ü&ÉT‘·Tqï<äqï $wüj·÷ìï
yÓ T C≤]{° eT‘êìøÏ #Ó + ~q Á|ü » \qT
yÓ\¢&çdüTÔqï~. _C…|æ &Ûç©¢˝À »]|æq mHé&çm
ã*#˚ j · T {≤ìøÏ , <˚ X Êìï eT‘· e÷s¡ D ≈£L≥$T˝Àì bÕغ\ düe÷y˚XÊìøÏ ∫qï ∫qï
ø±+&É ˝ À eTT+#· { ≤ìøÏ @ e÷Á‘· +
dü + <˚ V æ ≤ +#· < ä T . dü + |ò t T |ü ] yêsY bÕغ\T e÷Á‘·y˚T Vü≤»s¡j·÷sTT. >∑‘·+˝À
ì»dü«s¡÷bÕìï Á|ü»\T ns¡ú+ #˚düTø=ì, _C…|æ $T‘·è\T>± ñ+&ç, ‘·sê«‘· <ä÷s¡yÓTÆq
yÓTC≤]{°, yÓTÆHê]{°\qï $uÛÑ»qqT |üø£ÿq Á|ü<Ûëq ÁbÕ+rj·T bÕ]º\T {Ï&ç|æ, »q‘ê<äfiŸ
ô|{Ϻ, düyÓTÆø£´+>± á $∫äqïø£s¡ X¯≈£îÔ\qT (ôd≈£î´\sY), •s√eTDÏ nø±©<äfiŸ(u≤<ä˝Ÿ)
z&ç+∫q|ü⁄&˚ yÓTÆHê]{Ï‘√ bÕ≥T yÓTC≤]{° bÕ]º\T düe÷y˚XÊìøÏ Vü‰»s¡T ø±˝Ò<äT.
Á|ü » \ e÷qÁbÕD≤\≈£ î ≈£ L &Ü s¡ ø £ å D mHé&çm ≈£L≥$T‘√ ø£*dæ ñ+{≤eTì ≈£L&Ü
\_ÛdüTÔ+~. yês¡T Á|üø£{Ï+#·˝Ò<äT. <ëì‘√ _C…|æ $TqVü‰
düyÓTÆø£´+>± Á|ü‹|üø£å ≈£L≥$T ∫qï bÕغ \ T e÷Á‘· y ˚ T dü e ÷y˚ X ¯ + ˝À
E˝…’ 17, 18 ‘˚B\˝À u…+>∑fiS¯ s¡T˝À uÛ≤>∑kÕ«eTT\j·÷sTT. ‘·eT ≈£L≥$T˝À 38
Á|ü‹|üøå£ bÕغ\ ñeTà&ç düe÷y˚X+¯ »]–+~. bÕ]º\THêïj·Tì _C…|æ #Ó|ü⁄Œ≈£î+≥Tqï|üŒ{Ïø°
pHé 23e ‘˚Bq bÕ{≤ï˝À »]–q yÓTT<ä{Ï $$<Ûä sêÁcÕº\˝À ≈£î˝≤\ô|’ Ä<Ûës¡|&ü qç ∫qï
Ä>∑düTº ` 2023
eTDÏ|üPsY e÷s¡Dø±+&É≈£î ø±s¡≈£î˝…es¡T? e÷]ÿ ‡düTº

ªª Á|ü‹|üø£åbÕ]º\T ˝ÖøÏø£yê<ä+, Á|üC≤ kÕ«eT´+, sêC≤´+

>±\qT |ü]s¡øÏå+ #ê\qï n+XÊ\ ÁbÕ‹|ü~ø£>± ø£˙dü ñeTà&ç
ø±s¡´Áø£e÷ìï s¡÷bı+~+#·{≤ìøÏ Á|üj·T‹ï düTÔHêïsTT. <Ûäs¡\
n+^ø£]+∫+~. Ç<˚ $<Ûä+>± $T>∑‘ê ø=ìï
bÕ]º\ eT<Ûä´ qTqï yÓ’s¡T<Ûë´\T ø=+‘·y˚Ts¡≈£î
yÓqTø£|≥ü Tº |ü&‘É êj·Tì uÛ≤$+#·e#·TÃ. sêqTqï
ø±\+˝À eT]ìï bÕ]º \ T ≈£ L ≥$T˝À
ô|s¡T>∑T<ä\, n$˙‹, ô|s¡T>∑T‘·Tqï ìs¡T<√´>∑+ ‘·~‘·s¡ düeTdü´ uÛ≤>∑kÕ«eTT\j˚T neø±X¯+ ñ+<äì Hêj·T≈£î\T
\‘√ bÕ≥T ô|s¡T>∑T‘·Tqï ìs¡+≈£îX¯ $<ÛëHê\T, düe÷K´ $<Ûë Á|üø£{Ï+#ês¡T.
q+ô|’ <ë&ç, πø+Á<ä dü+düú\qT <äT]«ìjÓ÷>∑+ #˚j·T≥+ e+{Ï |ü ~ dü + e‘· ‡ sê\ _C… | æ <ä T wü º

{≤ìøÏ |üPqT≈£îHêïsTT.
ªª
n+XÊ\qT eTT+<äT≈£î ‘Ó∫à yÓ÷&ç |Á uü TÑÛ ‘·« yÓ|’ ˝üò ≤´\qT m+&É>≥∑ º
∫qï bÕ]º\T, áXÊq´sêÁcÕº\˝Àì ÁbÕ+rj·T
bÕ]º\T, •eùdq, mHéd|æ æ ˝≤+{Ï bÕ]º\ N*ø£
Á>∑÷|ü⁄\T e÷Á‘·y˚T ≈£L≥$T˝À ñHêïsTT.
◊ø£´eTe⁄‘·Tqï Á|ü‹|üø£åbÕ]º\ô|’ nø£ÿdüT‘√
ªÇ+&çj·÷ ù|s¡T ádæº+&çj·÷ ø£+ô|˙øÏ,
Áb˛Á¬>dæyé Á|òü+{Ÿ Ä|òt Ç+&çj·÷ e+{Ï
$∫äqïø£s¡ bÕ]º\ ù|s¡T˝Àq÷ ñ+<äì yÓ÷&ç
H√s¡T bÕπsdüT≈£îHêï&ÉT.
Á|ü‹|üø£åbÕ]º\T ˝ÖøÏø£yê<ä+, Á|üC≤
kÕ«eT´+, sêC≤´+>±\qT |ü]s¡øÏå+ #ê\qï
n+XÊ\ ÁbÕ‹|ü ~ ø£ > ± ø£ ˙ dü ñeTà&ç
ø±s¡´Áø£e÷ìï s¡÷bı+~+#·{≤ìøÏ Á|üj·T‹ï
düTÔHêïsTT. <Ûäs¡\ ô|s¡T>∑T<ä\, n$˙‹,
ô|s¡T>∑T‘·Tqï ìs¡T<√´>∑+ ‘·~‘·s¡ düeTdü´\‘√
bÕ≥T ô|s¡T>∑T‘·Tqï ìs¡+≈£îX¯ $<ÛëHê\T,
düe÷K´ $<Ûëq+ô|’ <ë&ç, πø+Á<ä dü+düú\qT
<äT]«ìjÓ÷>∑+ #˚j·T≥+ e+{Ï n+XÊ\qT
eTT+<äT≈£î ‘Ó∫à yÓ÷&ç Á|üuÛÑT‘·« yÓ’|òü˝≤´\qT
m+&É>≥∑ {º ≤ìøÏ |üPqT≈£îHêïsTT. á n+XÊ\ô|’
<˚X¯+, sêÁcÕº\ kÕúsTT˝À dü<ädüT‡\T, düuÛÑ\T
»]|æ, yÓ÷&ç Á|üuÛÑT‘·« Á|üC≤ e´‹πsø£, <˚X¯
e´‹π s ø£ $<Û ë Hê\qT m+&É > ∑ & É ‘ êeTì
Á|üø{£ +Ï #êsTT.
Ç+&ç j · ÷ ≈£ L ≥$T>± @s¡ Œ &ç q
Á|ü‹|üø£åbÕ]º\T ‘·eT eT<Ûä´ ñqï $uÒ<Ûë\qT
≈£L&Ü |ü]wüÿ]+#·Tø√e{≤ìøÏ Á|üj·T‘·ï+
#˚düTÔHêïsTT. eTTK´+>± ø±+Á¬>dt`ÄyéT Ä~à
bÕ]º \ eT<Û ä ´ ñqï yÓ ’ s ¡ T <Û ë ´\qT
|ü]wüÿ]+#·≥+˝À Á|ü‹|üø£åbÕ]º\ Hêj·T≈£î\T
ø=+‘·y˚Ts¡≈£î dü|òü\eTj·÷s¡T. &Ûç©¢ Á|üuÛÑT‘·«
bÕ\Hê~Ûø±sê\qT ˝≤ø√ÿe{≤ìøÏ πø+Á<ä+
rdüT≈£îe∫Ãq Ä]¶HÓHé‡qT e´‹πsøÏ+#·{≤ìøÏ
ø±+Á¬>dt n+^ø£]+∫+~. <ëì‘√ Á|ü‹|üø£å
≈£L≥$T˝À uÛ≤>∑kÕ«$T>± ñ+&É{≤ìøÏ mm|æ
bÕ\q‘√ $dæ–b˛sTTq Á|ü»\T Á|ü‹|üøbå£ Õ]º\
≈£L≥$T yÓqTø£ #˚s{¡ ≤ìøÏ m≈£îÿe neø±XÊ\T
ñHêïsTT. _C… | æ bÕ\q˝À ø±s=Œπ s ≥T¢ ,
ãVüQfi¯C≤‹ dü+düú\T, Á|ü»\ uÛÑ÷eTT\T,
Á|üuÛÑT‘·« ÄdüTÔ\qT ø£ã[+#˚yê]øÏ $TqVü‰
kÕe÷q´Á|ü»\≈£î #˚≈£L]q \_› X¯Sq´+.
_C…|æ Á|üuÛÑT‘·«+ dü+|òtT |ü]yêsY nC…+&ÜqT
neT\T#˚ùd Áø£eT+˝À Á|ü»\ Ä]úø,£ sê»ø°jT· ,
kÕe÷õø£, kÕ+düÿè‹ø£ Vü≤≈£îÿ\ô|’ <ë&çì rÁe+
#˚dæ+~. <˚X¯+˝À bÕ\q düÁø£eT>± »s¡>∑≥+
ø√dü+ @sêŒ≥T #˚dæq e´edüú\T, dü+düú\qT
~>∑C≤]Ã+~. sêC≤´+>∑+, Hê´j·Te´edüúô|’
|üP]ÔkÕúsTT˝À <ë&ç#˚düTÔqï~. _C…|æ ‹]–
πø+Á<ä+˝À n~Ûø±s¡+˝ÀøÏ sêe≥+ »]–‘˚
Ä<ÛäTìø£ uÛ≤s¡‘·<˚XÊìï |üP]Ô>± <Ûä«+dü+ #˚dæ,
Ä≥$ø£ , nHê>∑ ] ø£ ‘ · \ ˝À <˚ X Êìï
eTT+#· T ‘· T +~. _C… | æ Á|ü e ÷<ëìï
$e]+#· ≥ +, Á|ü » \qT #Ó ’ ‘ · q ´e+‘· +
#˚ j · T ≥+, Á|ü ‘ ê´e÷ïj· T $<Û ë Hê\qT
eTT+<ä T ≈£ î ‘˚ e ≥+˝À Á|ü ‹ |ü ø £ å ≈ £ L ≥$T
$»j·T+ kÕ~Û+#ê\ì Ä•<ë›+. j

nyÓT]ø± dü+düú\ ˝≤uÛ≤\ yÓs¡¸Hé≈£î m+|æø£e#·Tà nì ‘Ó\Tk˛Ô+~.

uÛ≤s¡‘· Hê$ø±<äfi¯+ ≈£L&Ü ‘·q ø=‘·Ô
$e÷q yêVü≤ø£ HÍø£\ ø√dü+ $e÷Hê\qT

ø√düy˚T ôd’ìø£ ˇ|üŒ+<ë\T M{Ïì s¡÷bı+~+∫, n_Ûe~∆ #˚jT· &É+ ø√dü+

(20e ù|J ‘·s¡TyêsTT)
e´edü\ú T m+‘· es¡≈î£ yê&ÉT≈£î+{≤sTT nH˚~
yê{Ï e+‘·T.
1989˝À ªø±y˚]μ Ç+»HéqT (1970\
ÁbÕs¡+uÛÑ+ qT+&ç Ç+‘·≈£îeTT+<äT #ê˝≤ |üì
#˚dæq|üŒ{Ïø°) ‘·j·÷s¡T #˚ùd Á|üj·T‘êï\T
ÁbÕs¡+uÛyÑ TÓ qÆ |üŒ{Ïø° dü«<˚o |ü]C≤„q+‘√ j·TT<ä∆
$e÷Hê\ n_Ûe~∆ #˚ùd Á|üjT· ‘·ï+ Çã“+<äT˝À¢
|ü & ç + ~. nqT≈£ î qï dü e Tj· T +˝À |ü P ]Ô
#˚ j · T ˝Ò ø £ b ˛&É + , ìsêàD Ks¡ T Ã\T
ô|]–b˛e&É+‘√ ∫e]øÏ á Á|üj·T‘êïìï
e~˝ÒXÊs¡T. <ëìøÏ ã<äT\T>± uÛ≤s¡‘·<˚X¯+˝À
Ä>∑düTº ` 2023
$<˚o Ç+õHé ‘·j·÷Ø<ës¡T\T õ Ç, Áô|ò+#Y
mdt mHé Ç dæ myéT m eT]j·TT Á_{Ïwt s√˝Ÿ‡
sêsTTdt\qT ÄVü‰«ì+#ês¡T. ãVüQXÊ ø±y˚Ø
Ç+õHé jÓTTø£ÿ ªø√sYμ ô|H’ ˚ ìsêàD+ »s¡>q∑ Tqï
110 ø¬ mHé X¯øÔÏ >∑\ Ç+»Hé‘√ ◊<äe ‘·sêìøÏ
#Ó+~q á n&Ü«Hé‡&é MT&çj·T+ ø£+u≤{Ÿ
msTTsY Á ø±|ò t º (m myé T dæ m) sêqTqï
<äXÊã›+˝À ‘·q ùde\T n+<äTu≤≥T˝ÀìøÏ
‘˚qT+~. á Á|ü‹bÕ<äq\T Á|üdTü ‘Ô +· ÁbÕ<∏$ä Tø£
<äX¯˝À ñ+&É>±, <˚oj·T ‘·j·÷Ø m˝Ÿ dæ m
myéT ¬ø 2 ø√dü+ õ Ç m|òt-414 Ç+»Héì
Ksês¡T #˚jT· &É+ n+fÒ düŒwü+º >± n~ n|t&f˚ &… é
|ü]o*k˛Ô+~. Çø£ eT∞fl õ Ç m|òt-414
Ç+õHé\‘√ ≈£L&çq uÀsTT+>¥ m|òt/m-18
Vü‰¬sï{Ÿ πsdüT˝À eTT+<äT+~. á Ç+»Hé
uÛ ≤ s¡ ‘ · < ˚ X ¯ + ˝ÀH˚ ‘· j · ÷ s¡ T
#˚j·Tã&ÉT‘·Tqï+<äTq, m|òt/m-18 øÏ ˇø£
düŒwüyº TÓ qÆ Ä~Ûø´£ ‘· ñ+<äì ‘Ó\Tdü÷HÔ ˚ ñ+~.
n+<äTe\¢ õ Ç C…{Ÿ Ç+»Hé ˇ|üŒ+<ä+
n+fÒ dü « <˚ o Ç+»Hé &Ó e \|t y Ó T +{Ÿ
Áb˛Á>±yéT≈£î ô|<ä› m<äTs¡T<Óã“ ne⁄‘·T+~.
sêuÀj˚T <äXÊã›ø±\+ ô|’>± eTTK´yÓTÆq
uÛ≤s¡rj·T j·TT<ä∆ $e÷Hê\øÏ m+|æø£ #˚ùd
|üesY bÕ¢+{Ÿ >± õ Ç m|òt - 414 Ç+»Hé
Ä~Û|ü‘·´ kÕúq+˝À ñ+≥T+~.
m+‘· u≤>± π>yéT Ä&Üe⁄ nyÓT]ø±!
(nqTyê<ä+: ¬ø |ü⁄wüŒe*¢)
j
28
e÷]ÿ
n+‘·s‡dê®üTºrj·T+
|ü•eà ÷dæj÷· ˝À
|ü≥Tºø√˝ÀŒ‘·Tqï
ÇkÕ¢$Tø˘ rÁeyê<ä+
sê »ø° j · T ÇkÕ¢ + <ëì $_Û q ï
e´ø°Ôø£s¡D˝…’q-kÂB nπs_j·÷˝Àì eVü‰;
sê»´+, eTTdæ+¢ Áã<äsVY Qü &é, õVü‰<é-Hê\T>∑T
<äXÊu≤›\ bÕ≥T |ü•Ãe÷dæj÷· sê»ø°j÷· ˝À¢
Ä~Û|ü‘·´+ #Ó˝≤sTT+∫+~.
1960\ ∫es¡˝À n+fÒ 1967˝À
áõ|æ¸jT· Hé, dæ]j·THé ôdH’ ê´\ z≥$T Á|üu≤Û
e+, ˝ÖøÏø£yê<ä ns¡uŸ ]|ü_¢ø˘\ qT+&ç kÂB
nπ s _j· ÷ H˚ ‘ · è ‘· « +˝Àì sê#· ] ø±\≈£ î
nqT≈£L\+>± e÷]Ãq|ü⁄&ÉT ÇkÕ¢+ sê»ø°jT·
Á|üu≤Û e+ yÓTT<ä≥>± nqTuÛeÑ +˝ÀøÏ e∫Ã+~.
1969˝À s¡u≤‘Y˝À ÇkÕ¢$Tø˘ <˚XÊ\ •KsêÁ>∑
düe÷y˚XÊìï @sêŒ≥T #˚dæ, 1972˝À C…<ë›
Ä<Ûë]‘· ÇkÕ¢$Tø˘ ø±qŒ¤¬sHé‡ (z◊dæ) <ë«sê
ÇkÕ¢$Tø˘ düy˚Tàfi¯Hêìï dü+kÕú>∑rø£]+#·&É+
<ë«sê ns¡ u Ÿ , ÇkÕ¢ $ Tø˘ Á|ü | ü + #ê\≈£ î
Hêj·Tø£‘·«+ eVæ≤+#·&É+˝À sê»´+ @e÷
Á‘·+ düeTj·÷ìï eè<Ûë #˚j·T˝Ò<äT.
Ä|òüÈìkÕÔHé˝À >√¢ã˝Ÿ õVü‰<é
1960\˝À ø=+‘·eT+~ ns¡uŸ y˚T<Ûë
e⁄\T ÇkÕ¢+ dü÷Á‘ê\qT ñ|üjÓ÷–+∫,
sê»´+ ìj·T+Á‘·D≈£î nr‘·+>± X¯Á‘·Te⁄\qT
m~]+#·&ÜìøÏ ˇø£ rÁeyÓTÆq uÛ≤eC≤˝≤ìï
n_Ûeè~∆ #˚XÊs¡T. ìs¡+≈£îX¯ bÕ\≈£î\T,
bÕXÊÑ·´X¯≈î£ \Ô T yê]øÏ sê»ø°jT· , Ä]›ø,£ ôdì’ ø£
eT<䛑·TqT n+~+#ês¡T. eTTdæ¢+ <˚XÊ˝À¢
HêdæÔø£‘·« uÛ≤eC≤˝≤ìï ø£*ŒdüTÔqï k˛$j·T{Ÿ
j·T÷ìj·THé≈î£ e´‹πsø£+>± >√¢ã˝Ÿ õVü‰<éqT
s¡÷bı+~+#˚+<äT≈£î 1979˝À sê»´+,
ÇkÕ¢+ #Ûê+<ädüyê<äT\T CÀ&û ø£{≤ºs¡T.
n+<äT≈£î yês¡T Ä|òìÈü kÕÔHqé T m+#·T≈£îHêïs¡T.
ˇ{§ºeTHé düT˝≤ÔHé 1914˝À yÓTT<ä≥ õVü‰
<éqT Á|üø£{Ï+#ê&ÉT. ‘·s¡Tyê‘· Á|ü#·Ã¤qï
j·TT<ä∆+˝À uÛ≤>∑kÕ«eTT˝…’q nyÓT]ø±, kÂB
nπs_j·÷, bÕøÏkÕÔHé <˚XÊ\ Ä<Ûä«s¡´+˝À
ø=qkÕ–+~. á <˚XÊ˝Ò <ë<ë|ü⁄ nìï
eTTdæ+¢ <˚XÊ\T, düeT÷Vü‰\≈£î #Ó+~q y˚˝≤~
29
m˝Ÿ◊dæ yê{≤\ neTàø£+ n‹ô|<ä› ≈£î+uÛÑø√D+
‘·MTCŸø£nVü ≤à<#
sD¡ Y <∏ë|üsY
é
eT+~ eTTdæ+¢ j·TTe‘·≈î£ Äj·TT<Ûë\T, j·TT<ä∆
HÓ|’ ⁄ü D´ •ø£Då , ì<ÛTä \T düeT≈£LsêÃsTT. |ü•ÃeT
Ädæj·÷˝Àì <˚XÊ\T ˇø£]ì $T+∫ ˇø£s¡T
b˛{°|ü&ç eTØ á |ü$Á‘· j·TT<ä∆Ms¡T\qT
HêdæÔ≈£î\‘√ b˛sê&˚ õVü‰<é˝À bÕ˝§Zq&ÜìøÏ
|ü+bÕs¡T. kÂB nπs_j·÷≈£î #Ó+~q ˇkÕe÷
_Hé ˝≤&ÓHé á õVü‰<é dü+düú e´eVü‰sê\qT
|üs´¡ y˚ø+åÏ #ê&ÉT. 1988˝À n‘·qT á dü+dü≈ú î£
n˝ŸU…’<ë nH˚ ù|s¡T ô|{≤º&ÉT.
Ä|òüÈìkÕÔHé˝À á õVü‰<é }Væ≤+#·ì
|ü]D≤e÷\≈£î <ë]rdæ+~. 1989˝À k˛$
j·T{Ÿ ôd’Hê´\ ñ|üdü+Vü≤s¡D <˚e⁄&ÉT Ç∫Ãq
¬>\T|ü⁄>±, bÕXÊÑ·´ X¯≈£îÔ\≈£î e´‹πsø£+>±
eTTdæ¢+\T kÕ~Û+∫q yÓTT<ä{Ï $»j·T+>±
õVü‰B\T uÛ≤$+#ês¡T. ‘·sT¡ yê‘· Ä|òìÈü kÕÔHé
sê»´+ õVü‰B\ $XÊ«kÕ\≈£î X¯Á‘·Te⁄\T>±
uÛ≤$+#˚ |ü•Ãe÷dæj·÷ bÕ\≈£î\T, yê]ì
b˛wædüTÔqï $<˚o eT<äT|ü⁄<ës¡T\≈£î e´‹πs
ø£+>± n+‘·sê®rj·T õVü‰<é bòÂ+&˚wüHéqT
HÓ\ø=*Œ+~. ‘·s¡Tyê‹ 40 dü+e‘·‡sê\T
|ü • Ãe÷dæ j · ÷ ˝À sê»ø° j · T ÇkÕ¢ + qT
ô|+∫b˛wæ+#ês¡T.
sê»ø°j·T ÇkÕ¢+ uÛ≤eq\T
ÇkÕ¢$Tø˘ sê»´ n~Ûø±sêìï @sêŒ≥T
#˚ùd Áø£eT+˝À á õVü‰B Á|üuÀ<Û≈ä î£ \T ‘êeTT
ÇkÕ¢+ dæ<ë∆+‘ê\T>± uÛ≤$düTÔqïyê{Ïì
Á|ü#ês¡+ #˚j·T&ÜìøÏ sê»ø°j·T ÇkÕ¢+,
ÇkÕ¢$T»+ nH˚ |ü<ë\qT ñ|üjÓ÷–+#ês¡T.
Á|üuÀ<Ûä≈£î\T á dæ<ë∆+‘ê\qT $XÊ«dü|ü⁄
dü«s¡íj·TT>∑+ qT+&ç ‘Ó∫Ãq$>± yê~kÕÔs¡T.
Ç~ eTTdæ¢+\ yÓTT<ä{Ï eT÷&ÉT ‘·sê\T>±
uÛ≤$+#˚ |ü$Á‘·yÓTÆq |üPØ«≈£î\T dü˝≤|òt n˝Ÿ
kÕ*Vt≤ ø±˝≤ìøÏ #Ó+~q~. á kÕ+Á|ü
<ëj·÷\qT bÕ{Ï+#·&É+ <ë«sê Ä<ÛäTìø£
eTTdæ¢+ düe÷C≤ìï ì]à+#·e#·Ãì ø=+<äs¡T
y˚T<Ûëe⁄\T, ÇkÕ¢$TdüT\º T qeTTà‘ês¡T. n+<äT
e\¢ ÇkÕ¢$T»+qT dü˝≤|òæ»+ nì ≈£L&Ü
|æ\TkÕÔs¡T. ÇkÕ¢$TdüTº\T ˇπø eT÷˝≤\T
dü‘´· bÕ˝Ÿ e÷*ø˘
s¡#·sTT‘· |ü•Ãe÷dæj·÷ e´eVü‰sê\ô|’
ì|ü⁄DT&ÉT, |üÁ‹ø± s¡#·sTT‘·
Á|ükÕÔ$+∫Hê, yê] n_ÛÁbÕj·÷\T e÷Á‘·+
y˚sT¡ y˚sT¡ >± ñ+{≤sTT. H˚&TÉ sê»ø°jT· ÇkÕ¢+
eT÷&ÉT s¡ø±\T>±, XÊ+‹j·TT‘· ÇkÕ¢$T»+,
j·÷øϺ$dtº ÇkÕ¢$T»+, n‹yê<ä ÇkÕ¢$T»+
\T>± eØZø£]+#·ã&ç+~. XÊ+‹j·TT‘·
ÇkÕ¢$T»+ X¯ó<ä∆yÓTÆq~. ÇkÕ¢+ jÓTTø£ÿ
ì»yÓTqÆ Á|üuÀ<Ûë\qT qy˚Tà~. sê»ø°jT· +>±
bÕ\≈£î\T ìs¡+≈£îX¯ó˝…H’ ê düsπ yê]øÏ ìã<äT˝∆ ’…
ñ+&Ü\ì #ÓãT‘·T+~. sêE≈£î e´‹πsø£yÓTÆq
Ä˝À#·q\qT ‹s¡dÿü ]düT+Ô ~. kÂB sê»´+˝À
Á|üC\ uÛÑÁ<ä‘·, dü+πøåeT+ ø√dü+ eVü‰;
dæ<ë∆+‘ê\qT bÕ{Ï+#˚+<äT≈£î Ç~ ñ|üjÓ÷
>∑|ü&ç+~. <ë+‘√ n‘·ìøÏ $XÊ«düã<äT∆\T>±
ñ+&çb˛j·÷s¡T.
j·÷øÏ$º dtº ÇkÕ¢$T»+ eTTdæ¢ Áã<äsVY Qü &é
jÓTTø£ÿ uÛ≤eC≤˝≤ìï Á|ü‹_+_düT+Ô ~. eTTdæ+¢
Á|ü|ü+#·+˝À bÕXÊÑ·´ dü+düÿè‹ì m<äTs=ÿ
q&ÜìøÏ 1928˝À Vü≤düHé n˝Ÿ ãHêï nH˚
$<ë´y˚‘Ô· Áã<äsVY Qü &é dü+düqú T HÓ\ø=˝≤Œ&ÉT.
ªÇkÕ¢$TC≤ìøÏ ‹]–s¡+&çμ nì n˝Ÿ ãHêï
|æ\T|ü⁄ì#êÃ&ÉT. n‘·ì ñ<˚∆X¯´+˝À ÇkÕ¢+
n+fÒ ªªˇø£ qeTàø£+ ` Ä#ês¡+, ˇø£ C≤‹
` C≤rj·T‘·, ˇø£ eT‘·+ ` ˇø£ sê»´+,
dü÷Œ]Ô, ` ˇ|üŒ+<ä+, |ü$Á‘· |ü<ä+, K&ÉZ+μμ.
áõ|ü⁄º˝À Áã<äsYVüQ&é dü+düú <ë«sê ô|<ä›
dü+K´˝À nqTj·÷j·TT*ï b˛>∑T #˚dTü ≈£îHêïs¡T.
nsTT‘˚ ìj· T +‘· ˝ … ’ q nø£ ÿ &ç ]|ü _ ¢ ø £ H é
Hêj·T≈£î\T >∑e÷˝Ÿ nãT∆˝Ÿ HêdüsY, nq«sY
kÕ<ä‘Y, ôVAdæï eTTu≤s¡ø˘\î Bìì sê»
ø° j · T Á|ü e ÷<ä + >± uÛ ≤ $+#ês¡ T . >∑ ‘ ·
X¯‘êã›+˝À #ê˝≤ ø±\+ Bìï ìùw~+#ês¡T.
<ëì düuTÑÛ ´\T nC≤„‘+· ˝À ñ+&ç |ü⁄Hê<äT\qT
ø±bÕ&É T ≈£ î Hêïs¡ T . áõ|ü ⁄ º ˝ À ùd«#êä
ø±s¡´ø£˝≤bÕ\T kÕ–dü÷Ô ø=ìï ns¡uŸ <˚XÊ˝À¢
nqTã+<Ûä dü+düú\qT @sêŒ≥T #˚düT≈£î+~.
Ä>∑düTº ` 2023
 |ü•Ãe÷dæj·÷˝À |ü≥Tºø√˝ÀŒ‘·Tqï ÇkÕ¢$Tø˘ rÁeyê<ä+ e÷]ÿ ‡düTº
eT‘êìï Á|ükÕÔ$+#·˝Ò<äT.

ªª 2018˝À j·TTesêE ‘·q <˚X¯+˝À *+>∑ $uÛÑ»q,

Væ≤C≤uŸ, eTVæ≤fi¯\ &Á $’Ó +>¥|ô ’ Ä+ø£\å qT ‘=\–+∫, dæìe÷,
dü+^‘·+, Ç‘·s¡ kÕ+düÿè‹ø£ ø±s¡´Áø£e÷\qT $TÁX¯eT Áù|ø£å
ªªkÕú|øü £ ~H√‘·‡e+μμ kÂB <˚X+¯ jÓTTø£ÿ
πø+Á<ä e´ekÕú|üø£ ø£<∏äHêìï ‘ês¡Te÷s¡T
#˚dæ+~: yÓTTVü≤eTà<é ÇuŸï kÂ<é, eT‘·
>∑Ts¡Te⁄ ùwø˘ yÓTTVü≤eTà<é ÇuŸï nãT›˝Ÿ eVü‰uŸ
≈£î\ ø√dü+ nqTeT‹+#·&É+‘√ eVü‰_»+ qT+&ç e÷s¡TŒ eT<Û´ä ªªˇ&É+ã&çøμ£ μ ‘·sT¡ yê‘· 1744˝À yÓTT<ä{Ï
ÁbÕs¡+uÛÑyÓTÆ+~. Ç+‘·≈£î eTT+<äT ÇkÕ¢+ ù|s¡T‘√ kÕe÷õø£ kÂB sê»´+ ñìøÏ˝ÀøÏ e∫Ã+<äì n|üŒ{Ï
Ä+ø£\å qT neT\T #˚dqæ ñ˝Òe÷\T Ç|ü⁄Œ&ÉT á sê#·]ø£|⁄ü
ªª es¡≈î£ ñqï C≤rj·T ø£<qä∏ + ù|s=ÿ+~. Ç|ü⁄Œ&ÉT
dü&É*+|ü⁄\T ÇkÕ¢$Tø˘ dæ<ë∆+‘ê\#˚ ìùw~Û+#· ã&É˝Ò<äì eVü‰_»+‘√ sê»´ nqTã+<Ûä+ jÓTTø£ÿ
H=øÏÿ#ÓbÕŒs¡T. ÁbÕeTTK´‘·qT C≤rj·T ø£<∏äq+ qT+&ç
$TqVü‰sTT+∫q|üŒ{Ïø°, sê»´+ |ü⁄Hê~ 27
1980\ qT+&ç $$<Ûä ns¡uŸ <˚XÊ˝À¢ì dü+≈£î∫‘·yTÓ qÆ ne>±Vü≤qqT Á|ü‹_+_kÕÔsTT. dü+e‘·‡sê\T yÓqTø£ã&˚ ñ+~. 2018˝À
Áã<äsVY Qü &é dü+düú j·TTe düuTÑÛ ´\T nø£ÿ&ç ÇkÕ¢+ Ä<ÛTä ìø£ kÂB sê»´+˝À $<ä´, Hê´j·T e´edü,ú j·TTesêE ‘·q <˚X¯+˝À *+>∑ $uÛÑ»q,
eT÷˝≤\ Ä<Ûës¡+>± ÇkÕ¢+ dæ<ë∆+‘ê\qT kÕe÷õø£, kÕ+düÿè‹ø£ n+XÊ\˝À eVü‰; Væ≤C≤uŸ, eTVæ≤fi¯\ Á&Ó’$+>¥ô|’ Ä+ø£å\qT
ns¡+∆ #˚dTü ≈£îì, bÕs¡y¢ TÓ +≥Ø Á|Cü ≤kÕ«eT´+‘√ eT‘· ô|<ä\› T n|ü]$T‘·yTÓ qÆ Á|üu≤Û yêìï ø£*– ‘=\–+∫, dæ ì e÷, dü + ^‘· + , Ç‘· s ¡
$T[‘·+ #˚dTü ø√e&É+ yÓTT<ä\Tô|{≤ºsT¡ . Á|üC≤ ñ+{≤s¡ T . bÕ\≈£ î \ sê»ø° j · T , Ä]ú ø £ kÕ+düÿè‹ø£ ø±s¡´Áø£e÷\qT $TÁX¯eT Áù|ø£≈å î£ \
dü+øπ eå ÷ìøÏ Á|<ü ëÛ q bÕÁ‘· Ç#êÃs¡T. eT‘· ùd«#·Ã,¤ $<ÛëHê\≈£î dæ<ë∆+‘·|üs¡yÓTÆq eT<䛑·TqT ø√dü+ nqTeT‹+#·&É+‘√ eVü‰_»+ qT+&ç
düe÷q‘·«+, ãVüQeTTK‘·«+, bÕ\≈£î\ u≤<Û´ä ‘·>± n+~kÕÔs¡T. á nkÕ<Ûës¡D @sêŒ≥T Á|ü»\ e÷s¡TŒ ÁbÕs¡+uÛÑyÓTÆ+~. Ç+‘·≈£î eTT+<äT
uÛ≤$+ #ês¡T. Á|ües¡qÔ ô|’ (ìsê&É+ãs¡ eÁdü<Ô ëÛ s¡D, ùd«#·Ãô¤ |’ ÇkÕ¢+ ù|s¡T‘√ kÕe÷õø£ Ä+ø£å\qT neT\T
uÛ≤s¡‘· y˚T<Ûë$, sê»ø°j·T Hêj·T≈£î&ÉT Ä+ø£å\T, yêVü≤Hê\T q&É|ü&É+ô|’ ìùw<Ûä+, #˚dæq ñ˝Òe÷\T Ç|ü⁄Œ&ÉT á sê#·]ø£|ü⁄
eTÚ˝≤Hê nãT˝Ÿ n˝≤ eTÚ<äT~, áõ|æj º T· Hé *+>∑ $uÛÑ»q ‘·~‘·sê\˝À eTVæ≤fi¯\ô|’ ) dü&*É +|ü⁄\T ÇkÕ¢$Tø˘ dæ<ë∆+‘ê\#˚ ìùw~Û+#·
$<ë´y˚‘·Ô düj·T´<é ≈£î‘·TuŸ JVü‰<éqT <˚e⁄ì ø£]ƒqyÓTÆq ìã+<Ûäq\qT neT\T #˚dæ+~. ã&É˝Ò<äì H=øÏÿ#ÓbÕŒs¡T. á ø=‘·Ô kÂB
Ä»„qT uÛÑ÷$Tô|’ HÓ\ø=\Œ&ÜìøÏ kÕ<Ûäq+>± ÇkÕ¢+ jÓTTø£ÿ Á|ü<Ûëq dæ<ë∆+‘ê\ qT+&ç $<Û ë q+ <ä « +<ä « Á|ü j Ó ÷ »HêìøÏ
uÛ≤$+#ês¡T. 20e X¯‘êã∆|⁄ü eT<Û´ä ø±\+˝À rdüT≈£îqï$>± düeT]∆+#·ã&çq|üŒ{Ïø° á ñ|üj÷Ó >∑|&ü TÉ ‘·T+~: ˇø£{,Ï ø=‘·Ô ñ<ës¡yê<ä
rÁeyê<ä ÇkÕ¢+ kÕúHêìï Ä<ÛTä ìø£ y˚T<Ûëe⁄\ $<Û ë Hê\T Á|ü » \qT nD∫y˚ j · T &ÜìøÏ yê‘êes¡D+˝À j·TTesêE≈£î ‘·q <˚X+¯ ˝Àì
Ä˝À#·q\T ÄÁø£$T+#·&+É yÓTT<ä\Tô|{≤ºsTT. bÕ\≈£î\≈£î ã\yÓTÆq kÕ<Ûäq+>± ñHêïsTT. j·TTe≈£î\‘√ dü+ã+<Ûë\qT eT]+‘·>±
<˚e⁄ì ≈£L≥$T ù|s¡T‘√ |üP]Ô $|ü¢e+ á ø±\+˝À kÂB nπs_j·÷ Á|ü|ü+#·+˝Àì ô|+#·T‘·T+~. ¬s+&ÉT, C≤rj·T $<ÛëHê\
n+≥÷ Væ≤+dü≈î£ bÕ\Œ&˚ $<ÛëHê\≈£î düjT· ´<é $$<Ûä ÁbÕ+‘ê\˝À ‘·q ÇkÕ¢+ Áu≤+&éqT qT+&ç eT‘· $XÊ«kÕ\qT ‘=\–+#·&É+
KT‘·TuŸ |æ\T|æ#êÃ&ÉT. <˚e⁄ì X¯Á‘·Te⁄\‘√ Á|ü#ês¡+ #˚j·T&É+˝À nÁ>∑>±$T>± ñ+~. Áã<äsVY Qü &éqT eT]+‘· ã\V”≤q|üsá &ÜìøÏ ñ
sêJ |ü&˚ neø±X¯+ ˝Ò<äT. á sê»ø°j·T eTd” < ä T \T, eT‘· >∑ T s¡ T e⁄\T, $<ä ´ , |ü j Ó ÷ >∑ |ü & É T ‘· T +~. kÂB ÇkÕ¢ $ Tø˘
ÇkÕ¢$TdüTº\ #·s¡´\T |ü•ÃeT Ädæj·÷ kÕÿ\sYwæ|t\T yÓTT<ä˝…’q yê{ÏøÏ ñ<ës¡+>± e´eVü‰sê\ eT+Á‹ á ø=‘·Ô ìã+<Ûäq\T
sê»ø° j · ÷ \ô|’ m˝≤+{Ï Á|ü u Û ≤ e+ ì<ÛäT\T düeT≈£L]Ã+~. Ç~ $$<Ûä <˚XÊ\˝À ªªñÁ>∑yê<ëìï ‹s¡dÿü ]+#˚ $T‘·yê<ä <˚X+¯ μμqT
#·÷bÕjÓ÷ |ü]o*<ë›+. sêC≤´ìøÏ ã\yÓTÆq eT<䛑·TqT n+~+∫+~. Á|ü‹_+_ düTHÔ êïj·Tì $e]+#ês¡T. j·÷dæàHé
kÂB˝À s¡÷|ü⁄~<äT›≈£îqï eVü‰_»+ eVü‰_C≤ìï $&ç∫ô|{Ϻq kÂB nπs_j·÷ |òsü ÷¡ ø˘, Hê<∏Hä é ÁuÖHé $e]+∫q≥T¢>± kÂB
eT<Ûä´ nπs_j·÷˝Àì qõ<é˝À 18e |òæÁãe] 22qT <˚X¯+ jÓTTø£ÿ ªªkÕú|üø£ <äø£Œ<∏+ä ˝À, ªªrÁeyê<ëìøÏ, |òsæ êsTT+|ü⁄\≈£î,
X¯‘êã∆+˝À yÓTT<ä{Ï kÂB <˚X+¯ @sêŒf…+Æ ~. ~H√‘·‡e+μμ>± Á|üø£{Ïdü÷Ô >∑‘· dü+e‘·‡s¡+ ñÁ>∑yê<ëìøÏ e´‹πsø£+>± b˛sê&É&+É eTTdæ+¢
eT‘·ô|<ä›\‘√ ≈£î~]q sêJ <Û√s¡DÏ‘√ »qe] 27q kÂB bÕ\≈£î&ÉT øÏ+>¥ dü˝≤àHé Áã<äsVY Qü &éô|’ b˛sê≥+‘√ düe÷q+μμ.
~Á]j· ÷ bÕ\≈£ î &Ó ’ q eT‘· ô |<ä › ùwø˘ _Hé nãT›˝Ÿ nJCŸ sê» ñ‘·Ôs¡T«qT C≤Ø eTTdæ¢+ Áã<äsYVüQ&é n~Ûø±s¡+
yÓTTVü≤eTà<é nãT∆˝Ÿ eVü‰uŸ <ëì e´ekÕú|üø£ #˚XÊs¡T. n+fÒ n‘·ì |üPØ«≈£î&ÉT eTVü≤eTà<é Áã<äsYVüQ&é uÛ≤eC≤\+‘√ nqTã+<Ûä+
Á|üeø£Ô>± #˚dæq Á|üuÛÀ<ë\ Ä<Ûës¡+>± Ç~ ÇuŸï kÂ<é yÓTT<ä{Ï kÂB <˚XÊìï kÕú|æ+∫q >± ñqï ÇkÕ¢$Tdtº bÕغ\T yÓTT<ä{À¢ ns¡uŸ
@sêŒf…Æ+~. sêC≤´ìøÏ Á|üeø£Ô\≈£î eT<Ûä´ s√E. Ä s√E C≤„|üø±s¡ú+ ˇø£ ˝À>√ ≈£L&Ü $»j·T>±<∏>ä ± e]í+#·ã&ܶsTT. ≥T´˙wæj÷· ˝À
nqTã+<Û+ä 20e X¯‘êã∆+˝À ≈£L&Ü, n+fÒ Á|ü#·T]+#·ã&ç+~. <ëìøÏ Hê\T>∑T ∫Vü‰ï\T 2010 &çôd+ãs¡T˝À ‹s¡T>∑Tu≤≥T¢ ÁbÕs¡+uÛÑ
1932˝À sêE nãT›˝Ÿ nJCŸ eT÷&Ée kÂB ñHêïsTT: Ks¡ ÷ ® s ê\T ` ô|s¡ T >∑ T <ä \ , yÓTqÆ ‘·sê«‘· ìùw~Û+#·ã&çq ÇkÕ¢$Tdtº mqïVü‰∆
nπs_j·÷ <˚XÊìï @s¡Œs¡∫q düeTj·T+˝À <ë‘·‘ê«ìï dü÷∫kÕÔsTT. eTõ¢dt øöì‡˝Ÿ ` bÕغ, ãVæ≤wüÿ]+#·ã&çq <ëì Hêj·T≈£î\T
≈£L&Ü ø=qkÕ–+~. á nqTã+<Û+ä bÕ\q≈£î ◊ø£´‘·, kÕe÷õø£, kÕ+düÿ‹ø£ kÕeTs¡kÕ´ìï 2011˝À »]–q mìïø£\˝À 37 XÊ‘·+
$XÊ«dü Ä<Ûë]‘· #·≥㺠<ä‘∆ q· T n+~+∫+~. dü÷∫düTÔ+~. nπs_j·÷ >∑TÁs¡+ ` <ÛÓ’s¡´+, z≥¢qT bı+~ Á|üuÛÑT‘ê«ìï @sêŒ≥T #˚XÊs¡T.
eTVü≤à<é nãT›˝Ÿ eVü‰uŸ <ë«sê Á|ü#ês¡+ XÖsê´ìï dü÷∫düTÔ+~. ˇø£ e÷¬sÿ{Ÿ ` Ä]úø£ ‘·s¡Tyê‘· 2016˝À mHêïVü‰¶ ‘·q ÇkÕ¢$Tø˘
#˚j·Tã&çq ÇkÕ¢+ dæ<ë∆+‘ê\T (eVü‰_»+ ø±s¡´ø£˝≤bÕ\T, bÕs¡<äs¡Ùø£‘·, yÓ’$<Ûë´ìï >∑T]Ô+|ü⁄qT ‘=\–+∫+~. ◊s√bÕ˝Àì ÁøÏdæº
nì |æ\TkÕÔs¡T) ÇkÕ¢+ jÓTTø£ÿ n‘·´+‘· Á|ü‹_+_düTÔ+~. á C≤rj·T ∫Vü≤ï+˝À j·THé &ÓyÓ÷Áø£{Ïø˘ bÕغ\ ‘·s¡Vü‰˝À ‘·qqT
Ä>∑düTº ` 2023 30
 e÷]ÿ ‡düTº
‘êqT ªÇkÕ¢ $ Tø˘ &Ó y Ó ÷ Áø£ { Ï ø ˘ μ bÕغ > ±
Á|üø{£ +Ï #·T≈£î+~.
@~ @yÓTÆq|üŒ{Ïø° >∑‘· X¯‘êã›+ ∫es¡˝À
ù|s=ÿqï $<Û+ä >± 2000 <äXø¯ +£ ÁbÕs¡+uÛ+Ñ ˝À
áõ|ü⁄˝º À Áã<äsVY Qü &é y˚T<Ûëe⁄\T ‘·eT dü+düqú T
Ä<ÛäTìø£ Á|üC≤kÕ«$Tø£ Ä˝À#·q \‘√
ì+|ü&ÜìøÏ Á|üj·T‹ï+∫q≥T¢>± ndü+ ‘·|üÔ
Áã<äsYVüQ&é düuÛÑT´ì yê´K´\‘√ yÓ\¢&Ó’+~.
ªªªbÕ‘·ø±\+ Hê{Ï <ä&ÛÉyÓTÆq, ìkÕ‡s¡yÓTÆq,
e÷s¡TŒ˝Òì uÛ≤eC≤˝≤ìøÏμ ø£≥Tºã&ç ñqï
kÕ+Á|ü<ëj·T |ü+&ç‘·T\≈£î dü+düú˝À yêdüÔe
n~Ûø±s¡+ Çe«ã&ç+~μμ.
2011 |òæÁãe]˝À áõ|tº˝À ns¡uŸ
ÁdæŒ+>¥ ‹s¡T>∑Tu≤≥T¢, ùd«#êä mìïø£\T, bÕ\Hê
düyêfi¯¢≈£î yês¡T dü+dæ<ä∆+>± ñ+&Éø£b˛e≥+
ôVAd”ï eTTu≤s¡ø˘ |ü‘·HêìøÏ <ë]rdæ+~.
‹s¡T>∑Tu≤≥¢ H˚|ü<∏ä´+˝À Áã<äsYVüQ&é dü+düú
#·≥ºã<ä∆+ #˚j·Tã&ç Á|ò”&ÉyéT n+&é »dæºdt
bÕغì kÕú|æ+∫+~. <˚X¯+˝À n‘·T´‘·ÔeT
e´ed”øú £ ‘· sê»ø°jT· ñ<ä´eT+>± bÕغ 2011-
12 mìïø£\˝À 42 XÊ‘·+ nôd+;¢ kÕúHê\qT
¬>\T#·T≈£î+~. Äô|’ <ëì nuÛÑ´]ú eTVü≤eTà<é
yÓ÷؇ n<Ûä´ø£å mìïø£\˝À dü«\Œ ‘˚&Ü‘√
$»j·T+ kÕ~Û+ #ês¡T. nsTT‘˚ 2012-13˝À
n~Ûø±s¡+˝À ñqï Áã<äsVY Qü &é ‘·q |ü<Mä ø±\+
n+‘ê sê»ø° j · T nqTuÛ Ñ e sêVæ ≤ ‘ê´ìï
Á|ü<ä]Ù+#·&É+ ‘√ n|üU≤´‹ì eT÷≥ø£≥Tº
≈£î+~. ¬s+&ÉT >∑˝ŸŒ¤ <˚XÊ\T kÂB nπs_j·÷,
j·TTHÓf’ &… é ns¡uŸ m$Tπs{Ÿ‡ (j·TTmá), áõ|tº
n+‘· { ≤ $dü Ô  ‘· + >± yÓ ÷ ؇ e´‹π s ø£
Á|ü<sä Ù¡ q\≈£î ì<ÛTä \T düeT≈£LsêÃsTT, Ç~ p˝…’
3, 2013q e÷J s¡øDå£ eT+Á‹ »qs¡˝Ÿ nu…˝› Ÿ
|òü‘êVt≤ m˝Ÿdædæ H˚‘·è‘·«+˝À ôd’ìø£ <äfi≤\T
n~Û ø ±sêìï kÕ«BÛ q + #˚ d ü T ≈£ î H˚ + <ä T ≈£ î
<ë]rdæ+~. Ä>∑d˝ºt À ø¬ s’ √˝Àì s¡u≤ ùdÿ«sY˝À
nH˚ø£ e+<ä\ eT+~ Áã<äsYVüQ&é düuÛÑT´\qT
Vü ≤ ‘· e ÷s¡ Ã &É + <ë«sê ‘êeTT m˝≤+{Ï
ndüeTà‹ì düVæ≤+#·uÀeTì kÕj·TT<Ûä <äfi≤\T
düŒwüº+ #˚XÊsTT. 60,000 eT+~ e´≈£îÔ\T,
m≈£îÿe>± Áã<äsVY Qü &é düuTÑÛ ´\T U…<’ Tä #˚jT· ã&ܶsT¡ .
e÷J n<Û´ä ≈£îå &ÉT yÓ÷؇ pHé 2019˝À C…\’ T˝À
eTs¡D+Ï #ês¡T. ªªáõ|tº H˚&TÉ ôVAd”ï eTTu≤s¡ø˘
H˚‘·‘·«+˝Àì ìj·T+‘·‘·« bÕ\q Nø£{Ï
s√E\qT $T+∫b˛sTT+~μμ nì Hê<äsY Vü≤ùwMT
ÁyêXÊs¡T.
j·÷øϺ$dtº ÇkÕ¢$TC≤ìøÏ e´‹πsø£+>±
>∑˝ŸŒ¤ sê#·]ø±\T
¬ s +&É T >∑ ˝ Ÿ Œ ¤ sê#· ] ø±\T Ä<Û ä T ìø£
Á|ü C ≤kÕ«eT´+‘√ ÇkÕ¢ $ Tø˘ dü ÷ Á‘ê\qT
31
|ü•Ãe÷dæj·÷˝À |ü≥Tºø√˝ÀŒ‘·Tqï ÇkÕ¢$Tø˘ rÁeyê<ä+
ªª kÂB nπs_j·÷, j·TTmá ≈£L&Ü ≥T´˙wæj·÷˝À Á|üC≤
kÕ«eT´ Á|üjÓ÷>±ìï nD>∑<=ø£ÿ&É+˝À Á|ü<Ûëq bÕÁ‘· b˛wæ+
#êsTT. Çø£ÿ&É ;{Ÿ H√sTTsY ÇkÕ¢$Tdtº mHêïVü‰¶ bÕغ ‘·q
uÛ≤eC≤\+˝Àì ÇkÕ¢$Tø˘ uÛ≤>±ìï ≈£î~+#·&Üìï áõ|ü⁄º nqT
uÛÑe+ qT+&ç H˚s¡TÃ≈£îqï~. kÂB, j·TT@á\T mHêïVü‰¶qT m<äT
s√ÿe&ÜìøÏ 2014 qT+&ç ˝ÖøÏø£, C≤rj·Tyê<ä, ÇkÕ¢+
#êsTT.
ªª
e´‹πsø£ ì<ë{ÀHé‡ bÕغøÏ ì<ÛäT\T düeT≈£Ls¡Ã&É+ ÁbÕs¡+_Û+
nqTdü+<Ûëì+#˚ uÛ≤eC≤˝≤ìï düeT]ú+#˚ bı+<äT|üs#¡ &· ÜìøÏ 2022 Ä>∑wßü ˝º À @ø£+>±
Áã<äsYVüQ&éqT ‘·eT ªªìX¯Ùã›μμ sê»ø°j·T sêC≤´+>±ìï düe]+#ê&ÉT. >∑˝ŸŒ,¤ áõ|æ¸jT· Hé
ndæÔ‘ê«ìøÏ eTT|ü⁄Œ>± |ü]>∑DÏ+#êsTT. yÓ÷؇ MT&çj·÷ düsT÷<é sêC≤´+>∑ ‹s¡T>∑Tu≤≥TqT
Á|üuÛÑT‘ê«ìøÏ sê»ø°j·T+>± nqTuÛÑe+ ˝Òø£ sê»ø°j·T ÇkÕ¢+ z≥$T>± Á|ü#ês¡+ #˚dæ+~.
‘·|⁄ü Œ\T #˚jT· &É+‘√ Á|ü»\qT <ä÷s¡+ #˚jT· ≥+ m+<äTø£+fÒ kÕsê jÓTsYÿ‡ >∑T]Ô+∫q≥T¢>±,
sê#·]ø±\≈£î düT\uÛÑyÓTÆ+~. Á|üuÛÑT ‘·«+ ªªsê»ø°j·T ÇkÕ¢+ Á|üC≤kÕ«e÷´ìøÏ nqT≈£L
eTs√ ¬s+&˚fi¯ó¢ n~Ûø±s¡+˝À ø=qkÕ–‘˚, \+>± ñ+≥T+<äì mHêïVü‰¶ ìs¡÷|æ+∫+~μμ.
bÕ\Hê|üs¡yÓTÆq düeTdü´\ô|’ |ü≥Tº kÕ~ÛdüTÔ+ áõ|tº ¬s+&ÉT >∑˝ŸŒ¤ sê#·]ø£ <˚XÊ\‘√
<äì, dæ<ë∆+‘·|sü +¡ >± düsfi¡ ‘¯ ê«ìøÏ e÷], kı+‘· ø£*dæ dü÷&ÜHé˝À n‘·´+‘· rÁe+>± CÀø£´+
|ü⁄Hê~ì ì]à+#·Tø√e#·Ãì uÛj Ñ T· |ü&ܶsT¡ . #˚dTü ≈£î+~. 1989 qT+&ç düT&ÜHé Áô|dæ&+Ó {Ÿ>±
kÂB nπs_j·÷, j·TTmá ≈£L&Ü ñqï ˇeTsY n˝Ÿ-ãw”sY `sê»ø°j·T ÇkÕ¢+
≥T´˙wæj·÷˝À Á|üC≤kÕ«eT´ Á|üjÓ÷>±ìï yÓ|’ ⁄ü yÓTT>∑TZ ø£*– ñHêï&Éì qeTTà‘ês¡T. kÂB
nD>∑<=ø£ÿ&É+˝À Á|ü<Ûëq bÕÁ‘· b˛wæ+#êsTT. nπ s _j· ÷ , j· T T@á
Çø£ÿ&É ;{Ÿ H√sTTsY ÇkÕ¢$Tdtº mHêïVü‰¶ bÕغ ñ<ës¡+>± n_Ûe~∆øÏ düVü‰j·T|ü&˚ ù|s¡T‘√
‘· q uÛ ≤ eC≤\+˝Àì ÇkÕ¢ $ Tø˘ uÛ ≤ >±ìï n‘·ìì >¬ \e&ÜìøÏ Á|üjT· ‹ï+#êsTT. s¬ +&ÉT
≈£î~+#·&Üìï áõ|ü⁄º nqTuÛÑe+ qT+&ç <˚ X Ê\T 2017 pHé qT+&ç K‘êsY ô |’
H˚s¡TÃ≈£îqï~. kÂB, j·TT@á\T mHêïVü‰¶qT ~>∑“+<ÛHä êìï ÁbÕs¡+_Û+∫q|ü⁄Œ&ÉT, n˝Ÿ-ãw”sY
m<äTs√ÿe&ÜìøÏ 2014 qT+&ç ˝ÖøÏø£, K‘êsY‘√ ‘·q dü+ã+<Ûë\qT dü+ú _Û+|ü CÒdqæ ≥T¢
C≤rj·Tyê<ä, ÇkÕ¢+ e´‹πsø£ ì<ë{ÀHé‡ nì|æ+∫+~.
bÕغøÏ ì<ÛTä \T düeT≈£Ls¡Ã&É+ ÁbÕs¡+_Û+ #êsTT. n+<äTe\¢ 2019 @Á|æ˝Ÿ˝À n˝Ÿ ãw”sqY T
2014 mìïø£\˝À n~ bı+~q z≥T¢ mHêïVü‰¶ |ü<ä$˝À qT+&ç ~+∫q ôd’ìø£ n~Ûø±s¡T\≈£î
z≥T |ü⁄Hê~ì <Óã“ø=≥º{≤ìøÏ, mHêïVü‰¶‘√ ÄØà N|òt »qs¡˝Ÿ nu…›˝Ÿ |òü‘êÔ n˝Ÿ-ãTsêΩHé,
ø£*dæ dü+ø°sí¡ Á|üuTÑÛ ‘ê«ìï @sêŒ≥T #˚jT· &ÜìøÏ bÕsê$T*≥Ø sê|æ&é düb˛sYº bò˛¬s‡dt n~Û|ü‹
M\T ø£*Œ+#êsTT. nsTTq|üŒ{Ïø° ÇkÕ¢$Tdtº, »qs¡˝Ÿ yÓTTVü≤eTà<é Vü≤e÷›Hé <ä>±˝À≈£î eT<ä‘› T·
ñ<ës¡yê<ä bÕغ\ eT<Ûä´ @ø±_ÛÁbÕj·T+ Ç#êÃs¡T. ‹s¡T>∑Tu≤≥T ‘·sT¡ yê‘· Áã<äsVY Qü &é‘√
dü+düÿs¡D\≈£î <ë]rj·T˝Ò<Tä . dü+ã+<Û+ä ñqï nH˚ø£ eT+~ e´≈£î\Ô qT n¬sdüTº
2019 n<Ûä´ø£å mìïø£\˝À m≥Te+{Ï #˚XÊs¡T. ‘·s¡Tyê‘· ¬s+&ÉT sê#·]ø£ <˚XÊ\T
sê»ø°jT· H˚|<ü ´ä∏ + ˝Òì $<ë´y˚‘Ô· ø¬ d’ t düsT÷<éqT 2021 nø√ºãsY˝À Á|ü<ëÛ qeT+Á‹øÏ e´‹πsø£+>±
n<Ûä´≈£åî&ç>± n~Ûø±s¡+˝ÀøÏ rdüT≈£îe#êÃsTT. ôdì’ ø£ ‹s¡T>∑Tu≤≥T≈£î eT<ä‘› T· Çe«&É+ <ë«sê
n‘·qT yÓ+≥H˚ düÔ+_Û+∫ b˛sTTq sê»ø°j·T düT&ÜHé Á|üC≤kÕ«eT´ Á|üjÓ÷>±ìï eTT–+#·
e´edüú |ü≥¢ ‘·q ndü+‘·|æìÔ , C≤rj·T nôd+;¢ &É+˝À düV‰ü j·T|ü&ܶsTT.
dü u Û Ñ T ´\˝À $dü Ô  ‘· y Ó T Æ q n$˙‹ô|’ ‘· q ø±˙ yês¡T nqT≈£îqï≥T¢>± |ü]D≤ e÷\T
ªªndüV‰ü ´ìïμμ e´ø£+Ô #˚XÊ&ÉT. yê]ì ªªsêø£då Tü \Tμμ »s¡>∑˝Ò<äT: Ç<ä›s¡T ôd’ìø£ s¡ø£å≈£î\T 2023
eT]j·TT ªªy˚≥ |ü≈îå£ \Tμμ nì ù|s=ÿHêï&ÉT. p˝…’ @Á|æ˝Ÿ˝À z≥$T bÕ˝…’ dü÷&ÜHéqT s¡ø£ÔbÕ‘·,
2021˝À nôd+;¢ì s¡<äT› #˚dæ, n<Ûä´≈£åî&ÉT $<Ûä«+düø£ bÂs¡ dü+|òüTs¡¸D˝À eTT+#ês¡T.
|üP]Ô n~Ûø± sê\qT d”«ø£]+#·&É+ <ë«sê *_j·÷˝À Á|ü»\ eT<Ûä´ |òüTs¡¸D\T
≥T´˙wæj·÷ Á|üC≤kÕ«eT´ Áø£e÷ìøÏ eTT–+|ü⁄ ô|+bı+~+#·&É+˝À j·TT@á, áõ|ü⁄º\T
|ü * ø±s¡ T . sêÁwü º | ü ‹ n~Û ø ±sê\qT #· T s¡ T ≈£ î >± bÕ˝§Z H êïsTT. Á{Ï b ˛©˝À
Ä>∑düTº ` 2023
|ü•Ãe÷dæj·÷˝À |ü≥Tºø√˝ÀŒ‘·Tqï ÇkÕ¢$Tø˘ rÁeyê<ä+ e÷]ÿ ‡düTº

ªª
dü+düú ◊dæd.t $uÛõÑ +∫ bÕ*+#˚ $<ÛëHê\˝À
*_j·÷˝À Á|ü»\ eT<Ûä´ |òüTs¡¸D\T ô|+bı+~+#·&É+˝À uÛ≤>∑+>± Çsêø˘ ˝Àì wæj·÷ ‘Ó>∑≈£î Á|ü‘˚´ø£
j·TT@á, áõ|ü⁄º\T #·Ts¡T≈£î>± bÕ˝§ZHêïsTT. Á{Ïb˛©˝À Vü ≤ ≈£ î ÿ\T ø£ * Œ+#· & É + e\¢ <˚ X ¯ + ˝À
|ü]bÕ\qô|’ Ä~Û|ü‘·´+ #Ó˝≤sTT+#˚ ÇkÕ¢$Tdtº ã\>±\T eT‘√Hêà<ä nã÷ eTTkÕuŸ »sêÿM
<˚XÊìï kÕ«BÛq+ #˚düTø√≈£î+&Ü {ÀÁã÷ø˘˝À n~Ûø±s¡ Ä<Ûä«s¡´+˝À ªÇsêø˘ n˝Ÿ U…’<ëμ nH˚ yÓTT<ä{Ï
j·T+Á‘ê+>±ìøÏ eT<䛑·T Ç#êÃsTT. 2019˝À Á{Ïb˛©˝À õVü‰B dü+düú @s¡Œ&ç+~. 2007˝À Ç~
ÇkÕ¢$Tø˘ ùdº{Ÿ Ä|òt Çsêø˘>± e÷]+~.
|ü]bÕ\qqT ôd’q´+ kÕ«BÛq+ #˚düT≈£îH˚+<äT≈£î eT<䛑·T
sê»ø°j·T Á|ü‹wüº+uÛÑq ø=qkÕ>∑T‘√+~.
ªª
Ç#êÃs¡T. n~ $|òü\yÓTÆq ‘·sê«‘· qT+&ç Ç|üŒ{Ï es¡≈£î <˚X¯+˝À
2013˝À Çsêø˘˝Àì õVü‰B\T dü]Vü≤<äT›
<ë{Ï nkÕ‡<é e´‹πsø£ |òTü s¡¸D\˝À #˚s&¡ +É ‘√
ÇkÕ¢$Tø˘ ùdº{Ÿ Ä|òt Çsêø˘, dæ]j·÷>±
(◊dædt) |ü]D≤eT+ #Ó+~+~,
|ü]bÕ\qô|’ Ä~Û|‘ü ´· + #Ó˝≤sTT+#˚ ÇkÕ¢$Tdtº ¬s+&ÉT n+‘·sê®rj·T dü+düú\ nHê˝À∫‘· 2014 ` 2016 eT<Ûä´ nã÷ ãø£sY
ã\>±\T <˚XÊìï kÕ«BÛq+ #˚düTø√≈£î+&Ü Væ≤+dü, Á≈£Ls¡‘ê«\qT >∑‘· ø=ìï dü+e‘·‡sê n˝Ÿ-u≤>±›B Ä<Ûä«s¡´+˝À 60 qT+&ç 90
{ÀÁã÷ø˘˝À n~Ûø±s¡ j·T+Á‘ê+>±ìøÏ eT<ä‘› T· \T>± Á|ü|ü+#·yê´|üÔ+>± Á|ü»\T f…*$»Hé \ø£\å »HêuÛ≤, 2,00,000 eT+~ ôdq’ ´+‘√
Ç#êÃsTT. 2019˝À Á{Ïb˛©˝À |ü]bÕ\qqT Ád”ÿHé\ô|’ #·÷düTÔHêïs¡T. õVü‰B Væ≤+dü Á_≥Hé |ü]e÷D+˝À ˇø£ Áb˛{À-ùdº{ŸqT
ôdq’ ´+ kÕ«BÛq+ #˚dTü ≈£îH˚+<äT≈£î eT<ä‘› T· Ç#êÃs¡T. sê»ø°j·T ÇkÕ¢+‘√ nH˚ø£ <˚XÊ\˝À ñHêà<ä s¡ ÷ bı+~+#· & É + ˝À dü V ü ‰ j· T |ü & ç q
n~ $|ò\ü yÓTqÆ ‘·sê«‘· qT+&ç Ç|üŒ{Ï es¡≈î£ yÓTqÆ ÇkÕ¢y÷Ó bò˛_j·÷qT ô|+∫ b˛wæ+∫+~. uÛÑj·T+ø£s¡yÓTÆq Væ≤+kÕ‘·àø£ $<ÛëHê\ <ë«sê
<˚X+¯ ˝À sê»ø°jT· Á|ü‹wü+º uÛqÑ ø=qkÕ>∑T‘√+~. 1989˝À k˛$j·T{Ÿ j·T÷ìj·THé Ä|òìÈü ◊dædt Çsêø˘, dæ]j·÷ n+‘·{≤ ªø±*ù|ò{Ÿμì
eTTdæ+¢ Áã<äsVY Qü &é ÁbÕ‹ì<Û´ä + eVæ≤düTÔ kÕÔHé qT+&ç yÓ’<=*–q|ü⁄Œ&ÉT nyÓT]ø±‘√ @sêŒ≥T #˚dæ+~. Ç~ #·eTTs¡T neTàø±\T,
qï sê»ø°jT· ÇkÕ¢+ Ç|ü⁄Œ&ÉT n‘·´\Œ kÕúsTTøÏ |òüTs¡¸D ‘·q≈£î <˚e⁄&ÉT Ç∫Ãq es¡+>± ‘·eT ÄBÛq+˝Àì ÁbÕ+‘·+˝À edü÷fi¯fl
#˚sT¡ ≈£îqï≥T¢ ø£ì|æk˛Ô+~. áõ|ü⁄˝º À ñ<ä´eT+ ˇkÕe÷ _Hé ˝≤&ÓHé uÛ≤$+#ê&ÉT. 2001, <ë«sê \ø£å˝≤~ &Ü\s¡¢ KC≤HêqT ø£*–,
|üP]Ô>± ≈£L*b˛sTT+~. ˇø£ |ü]o\≈£î&ÉT ôdô|º + ãs¡ T 11q nyÓ T ]ø±ô|’ <ë&É T \T Á|ü|ü+#·+˝ÀH˚ n‘·´+‘· dü+|üqï rÁeyê<ä
Bìï >∑T]+∫ ªª#ê˝≤ n+‘·sê j·T+ ø£*–+~, »]bÕs¡T. ‘·sê«‘· nyÓT]ø± m<äTs¡T<ë&ÉT\ dü + dü ú > ± e÷]+~. ¬ > ¬ s ® d t e÷≥˝À¢
m≥Te+{Ï e´ed”úø£‘· ø±s¡´ø£˝≤bÕ\T ˝Òe⁄μμ H˚|ü<∏ä´+˝À n˝ŸU…’<ë, yê] ‘ê*u≤Hé uÛ≤>∑ #ÓbÕŒ\+fÒ, ªªJ$‘·+˝À ˇø£ >=|üŒ ñ<˚›X¯´+:
nì yê´U≤´ì+#ê&ÉT. ‘·eT Hêj·T≈£î\T kÕ«eTT\T bÕøÏkÕúHé˝Àì $$<Ûä ÁbÕ+‘ê˝À¢ ÇkÕ¢$Tø˘ ◊ø£´‘·qT |ü⁄qs¡T<ä∆]+#·&ÜìøÏ,
|æ&yç ê<ä+, ‘·|⁄ü Œ\ qT+&ç bÕsƒ+¡ H˚sT¡ Ã≈£îH˚+ ÄÁX¯j·T+ bı+<ës¡T. bÕøÏkÕÔHé˝À n+‘·≈£î $eTTøÏ,Ô yÓ÷øå±ìï rdüT≈£îsêe&É+˝À düV‰ü j·T
<äT≈£î dæ<ä∆+>± ˝Òq+<äTq <ëì˝Àì #ê˝≤ eTT+<äT |ü{Ïwüº+>± ìj·T+Á‹+#·ã&çq πø+ÁB |ü&˚ #ê]Á‘·ø£ $TwüHé˝À uÛ≤>∑+μμ nì ◊dædt
eT+~ j·TTe düuTÑÛ ´\T rÁe $eTs¡Ù≈£î\T>± ø£‘· dü+düú n˝ŸU…’<ë ‘·qqT ‘êqT |ü⁄q]ï y˚˝≤~ eT+~ eTTdæ¢+ j·TTe≈£î\qT Äø£]¸+
e÷sês¡T. n˝Ÿ U…<’ ë ˝Ò<ë ÇkÕ¢$Tø˘ ùd{º Ÿ Ä|òt ]à+#·T≈£î+~. Ç~ Ç|ü⁄Œ&ÉT |ü•Ãe÷dæj·÷, ∫+~. Ç~ Ä‘êàVü Q ‹ u≤+ãs¡ ¢ q T
Çsêø˘ n+&é dæ]j·÷ (◊dæd)t #˚ ÁbÕ‹ ì<Û´ä + ñ‘·sÔ ¡ ÄÁ|òøæ ±˝Àì $$<Ûä ÁbÕ+‘ê\˝À-Çsêø˘, n+~+∫+~, M]˝À e+<ä\ eT+~ ªªã*<ë
eVæ≤düTqÔ ï sê&çø*£ »+ yÓ|’ ⁄ü yÓTT>∑TZ #·÷bÕs¡T. jÓTyÓTHé, k˛e÷*j·÷, <äøÏåD n©®]j·÷, Hê\ ø±s¡´ø£˝≤bÕ\Tμμ ìs¡«Væ≤+#ês¡T.
` sê»ø°j·T ÇkÕ¢+ ˝Ò<ë ÇkÕ¢$T»+ e÷*, HÓJ’ ]j·÷` kÕúìø£+>± dü+ã+<Ûë\qT ◊dædt uÛ≤eC≤\+, ø±s¡´ø£˝≤bÕ\
nH˚~ ÇkÕ¢$Tø˘ sê»ø°j·T Áø£e÷ìï s¡÷bı+ ø£*– ñ+~. yês¡T 2000\˝À Á|ü|+ü #·+˝Àì |üs¡+>± n˝Ÿ U…’<ë≈£î Á|ü‘·´]ú>± ‘·qqT ‘êqT
~+#·&ÜìøÏ yê] Á|üuÀ<Ûä≈£î\T ñ|üjÓ÷–+#˚ $$<Ûä ÁbÕ+‘ê˝À¢ nH˚ø£ ùV≤j·TyÓTÆq <ë&ÉT\T n+#·Hê y˚düT≈£î+~. eTTK´+>± n˝Ÿ U…’<ë
ÇkÕ¢+ dæ<ë∆+‘ê\T, dæ<ë∆+‘ê \qT $e]+ ìs¡«Væ≤+#ês¡T. ª<ä÷s¡ X¯Á‘·Te⁄μô|’ <äwæº kÕ]düTÔ+&É>±, n˝Ÿ-
#·&ÜìøÏ ñ|üjÓ÷–+#˚ |ü<ë\T. ˇkÕe÷ _Hé ˝≤&ÓHéqT y˚T 2011˝À u≤>±›B Ç|ü⁄Œ&ÉT ªdüMT|ü X¯Á‘·Te⁄μô|’ <äwæº
` sê»ø°jT· ÇkÕ¢+ <ëì $_Ûqï e´ø°øÔ s£ nyÓT]ø± Á|ü‘˚´ø£ <äfi≤\ ã+<ä+ Vü≤‘· kÕ]+#ê&ÉT. >∑T]Ô+|ü⁄ sê»ø°j·÷\≈£î,
¡D\T-kÂB nπs_j·÷˝Àì eVü‰;, eTTdæ¢+ e÷]Ã+~. n˝ŸU…’<ë Hêj·Tø£‘·«+ n‘·ì Á|ü ‘ ˚ ´ øÏ + ∫ ‘· q ≈£ L ≥$T >∑ T ]Ô + |ü ⁄ ≈£ î
Áã<äsYVüQ&é, õVü‰<é-Hê\T>∑T <äXÊu≤›\T>± Bs¡Èø±\ düVü≤#·s¡T&ÉT, dü+düú jÓTTø£ÿ Á|ü<Ûëq ÁbÕ<Ûëq´‘· Ç#êÃ&ÉT. Çsêø˘˝Àì wæj·÷\ô|’
|ü • Ãe÷dæ j · ÷ sê»ø° j · ÷ ˝À¢ Ä~Û | ü ‘ · ´ + dæ<ë∆+‘·ø£s¡Ô ≈£L&Ü nsTTq ◊e÷Hé n˝Ÿ- nkÕ<Ûës¡D Væ≤+düqT düwæº+#·&É+ <ë«sê
#Ó˝≤sTT+#êsTT. »eVü≤] #˚|ü{≤º&ÉT. ø±˙ n˝ŸU…’<ë nq‹ n˝Ÿ - u≤>±› B »sêÿM n&É T >∑ T C≤&É \ qT
` ô|’ q ù|s=ÿqï eT÷&É T X¯ ≈ £ î Ô \ T ø±\+˝ÀH˚ $<Ûä«+dü ◊dædt‘√ eTs¡T>∑Tq nqTdü]+#ê&ÉT.
|ü•Ãe÷dæj÷· ˝À ‹s√>∑eTq+˝À ñqï+<äTq, |ü&çb˛sTT+~. 2015˝À n<Ûä´≈£åî&ÉT ˇu≤e÷ ‹s√>∑eTq+˝À õVü‰<é
eTq+ á ÁbÕ+‘·+˝À ÇkÕ¢$TdüTº nq+‘·s¡ ªª◊dædt eTq Çsêø˘ <ä+&Éj·÷Á‘· (2003) 2022, p˝… ’ 31q ø±ã÷˝Ÿ ˝ Àì
Áø£e÷ìï #·÷düTÔHêïe÷? qT+&ç ô|]–+~, }Væ≤+#·ì |ü]D≤e÷\≈£î ìyêdü+ô|’ nyÓT]ø± »]|æq øÏå|üDÏ <ë&ç˝À
õVü‰<é $<Ûä«+dü+ Ç~ ñ<ëVü≤s¡Dμμ nì #ÓbÕŒ&ÉT. ◊eTHé n˝Ÿ-»eVü≤] eTs¡DÏ+#ê&ÉT. n‘·ì
sê»ø° j · T ÇkÕ¢ + jÓ T Tø£ ÿ n‘· ´ +‘· 2003˝À nyÓT]ø± ôd’ìø£ <ë&ç‘√ <äXÊã›ø±\ Hêj·Tø£‘«· +˝À n˝ŸU<’… ë Áø£eT+>±
Hê≥ø°j·T, n‘·´+‘· $yê<ëdüŒ<ä e´ø°Ôø£s¡D <˚XÊìï ÄÁø£$T+#·&É+ |òü*‘·+>± Çsêø˘ ø°Då +Ï ∫+~. &˚ìj·T˝Ÿ u…e’ ÷Hé >∑T]Ô+∫q≥T¢>±
õVü‰<é. n˝Ÿ U…’<ë, ÇkÕ¢$Tø˘ ùdº{Ÿ nH˚ <ëì sê»ø°j·T |ü]D≤e÷\ Áø£eT+˝À @s¡Œ&çq ø=ìï nqTã+<Ûä dü+düú\#˚ #Ó<äTs¡TeT<äTs¡T
Ä>∑düTº ` 2023 32
e÷]ÿ ‡düTº
<ë&ÉT\T »]–q|üŒ{Ïø°, Á|ü<Ûëq <äfi≤\T
bÕXÊÑ·´ \øå±´\ô|’ m≥Te+{Ï n<äT“¤‘·yÓTÆq
<ë&ÉT\qT ìs¡«Væ≤+#·˝Ò<äT. ø√˝Ÿ ã+C…˝Ÿ
e÷{≤¢&ÉT‘·÷ »eVü≤] ªªnjÓ÷eTj·T dæú‹˝À
ñqï dü+düμú μì $&ç∫ô|{≤º&TÉ .
◊dædt ≈£L&Ü yÓTs¡T¬>’q |òü*‘ê\T
kÕ~Û+#·˝<Ò Tä . ◊dædt 2015-17 düeTj·T+˝À
nyÓT]ø± e÷s¡Z<äs¡Ùø£‘·«+˝À düT•øÏå‘·T˝…’q
Çsêø° kÕj· T T<Û ä <ä fi ≤\≈£ î Çsêø˘ ˝ Àì
uÛÑ÷uÛ≤>±ìï Áø£eT+>± ø√˝ÀŒsTT+~. p˝…’
2017˝À yÓ÷düT˝ŸqT ‹]– kÕ«BÛq+ #˚düT
≈£î+~. Çsêø˘ Á|ü<ÛëqeT+Á‹ ôV’≤<äsY n˝Ÿ-
nu≤~ &çôd+ãsY 2017˝À j·TT<ä∆+ eTT–dæ
q≥T¢ Á|üø{£ +Ï #ês¡T.
dæ]j·÷˝Àì ≈£î]›wt dæ]j·THé &çô|òHé‡
bò˛¬s‡dt (mdt&çm|òt)ì düMTø£]+∫ ◊dædt
ìj·T+Á‘·D˝À ñqï Á|ü<Ûëq |ü≥ºD≤\qT
nyÓ T ]ø± ‹]– kÕ«BÛ q + #˚ d ü T ≈£ î +~.
2016˝À eTHé _ CŸ , 2017˝À s¡ ø ±ÿ,
2019˝À ∫e] ã\yÓTÆq ø√≥ ã>öCŸ\qT
kÕ«BÛq+ #˚düT≈£î+~. 2019 nø√ºãsY˝À
dæ]j·÷˝Àì Ç&é*uŸ ÁbÕ$H釽Àì ã]cÕ e<ä›
nyÓT]ø± ã\>±\T n˝Ÿ ã>±›Bì U…’<äT
#˚jT· >± Ä‘êàVüQ‹ #˚dTü ≈£îHêï&ÉT.
n+‘·sê®rj·T õVü‰<é <äø£Œ<∏ä+ ndüŒ
wüº+>± ñ+~. »eVü≤] ø±ã÷˝Ÿ˝À ìedæ
düTÔqï|üŒ{Ïø° n˝ŸU…’<ëqT <˚X¯+˝À $düÔ]+#·
&ÜìøÏ |ü]$T‘·yÓTÆq Á|üj·T‘·ïy˚T »]–+~.
E˝… ’ 2022˝À nyÓ T ]ø± ã+<ëìï
ñ≥+øÏd÷ü Ô ã+C…˝Ÿ ªªÄ|òHÈü é H˚\ qT+&ç u≤Vü≤´
<ë&ÉT\≈£î ≈£îÁ≥ |üqï≈£î+&Ü n˝ŸU…’<ëqT
‘ê*u≤Hé ì\Te]+∫+~.μμ nì yê´U≤´
ì+#ê&ÉT. n˝ŸU…’<ë≈£î Ä|òüÈìkÕÔHé˝À Á|ü<Ûëq
düuÛÑT´\T &É»qT eT+~ e÷Á‘·y˚T ñHêïs¡ì
>∑‘· @&Ü~ Ä>∑dTü ˝º À ˇø£ nyÓT]ø£Hé n~Ûø±]
#ÓbÕŒs¡T.
Çsêø˘, dæ]j·÷\˝À n&ÉbÕ<ä&ÉbÕ
Væ≤+kÕ‘·àø£ #·s¡´\≈£î bÕ\Œ&˚ ø=~›eT+~øÏ
◊dædt ≈£î~+#·ã&ç+~. s¬ +&ÉT bıs¡T>∑T <˚XÊ\
yÓ\T|ü\ m≥Te+{Ï ø±s¡´ø£˝≤bÕ\T ˝Òe⁄.
Ä|òìÈü kÕÔH˝é Àì ªÇkÕ¢$Tø˘ ùd{º -Ÿ U§sêdüHμé ù|s¡T
ñqï|üŒ{Ïø,° Ä|òìÈü kÕÔH,é bÕøÏkÕÔH\é qT+&ç
<ëì düuÛÑT´\˝À m≈£îÿe eT+~ Äø£]¸‘·T
\j·÷s¡T. yês¡T Ä|òüÈìkÕÔHé˝Àì $$<Ûä
ÁbÕ+‘ê\˝À <ë&É T \T #˚ k ÕÔ s ¡ T . ø±˙
‘ê*u≤Hé \≈£î X¯Á‘·Te⁄\T>±, yê] eT<Ûä´
‘· s ¡ # · ÷ b˛sê {≤\T »s¡ T >∑ T ‘· T qï≥T¢
ìy˚~ø£\T ñHêïsTT.
bÕXÊÑ·´ <˚XÊ\˝À õVü‰B Væ≤+dü≈£î
33
|ü•Ãe÷dæj·÷˝À |ü≥Tºø√˝ÀŒ‘·Tqï ÇkÕ¢$Tø˘ rÁeyê<ä+
ªª ◊dædt ≈£L&Ü yÓTs¡T¬>’q |òü*‘ê\T kÕ~Û+#·˝Ò<äT. ◊dædt
2015-17 düeTj·T+˝À nyÓT]ø± e÷s¡Z<äs¡Ùø£‘·«+˝À
düT•øÏå‘·T˝…’q Çsêø° kÕj·TT<Ûä <äfi≤\≈£î Çsêø˘˝Àì
uÛÑ÷uÛ≤>±ìï Áø£eT+>± ø√˝ÀŒsTT+~. p˝…’ 2017˝À
yÓ÷düT˝ŸqT ‹]– kÕ«BÛq+ #˚düT ≈£î+~. Çsêø˘ Á|ü<Ûëq
eTT–d æq≥T¢ Á|üø£{Ï+#ês¡T.
ªª
eT+Á‹ ôV’≤<äsY n˝Ÿ-nu≤~ &çôd+ãsY 2017˝À j·TT<ä∆+
Á|ü<ëÛ q ø±s¡D+ rÁeyê<ä dü+dü\ú ‘√ m˝≤+{Ï Á|üj·T‘êïìøÏ <ë] rdüTÔ+~. $<ÛäT\≈£î
dü+ã+<Ûë\T ˝Òì d”«j·T-sê&çø£˝…’CŸ¶ e´≈£îÔ\ ã<äT\T>± Vü≤≈£îÿ\qT, @ø£e#·q n~Ûø±s¡
ªªˇ+≥] ‘√&˚\Tμμ <ë&ÉT\T. Ç{°e* ø±\+˝À dü « s¡ + kÕú q +˝À ãVü Q fi¯ ‘ ê«ìï, dæ ú s ¡
\+&ÉHé˝À ø£‹Ôb˛≥T¢, j·TTHÓ’f…&é øÏ+>¥&ÉyéT, Á>∑+<∏ë\≈£î ã<äT\T>± #ê]Á‘ê‘·àø£‘·qT,
ÁbòÕH釽Àì bÕ]dt, ø±HꌤHé‡-ôdsTT+{Ÿ- >∑ ‘ êìøÏ ã<ä T \T>± uÛ Ñ $ wü ´ ‘· T Ô q T H=øÏ ÿ
Vü‰H√]Hé, HÓ’dt, »s¡à˙˝À Á&Óôd¶Hé, nyÓT]ø± #ÓãT‘·T+~. Ç~ e´øÏÔ>∑‘· m+|æø£, ùd«#·Ã¤,
˝Àì $$<Ûä ÁbÕ+‘ê˝À¢ ÇkÕ¢$Tø˘ rÁeyê<äT\T Ä<ÛTä ìø£‘‘· √ ÇkÕ¢+qT n+‘·Øq¢ + #˚dTü ø√yê
ø±\TŒ\T »]bÕs¡T. \qT≈£î+{À+~....μμ
H˚&ÉT e´ed”úø£‘· õVü‰B ø±s¡´ø£˝≤bÕ\ |ü•Ãe÷dæj·÷ sê»ø°j·÷˝À¢ eTq+
jÓTTø£ÿ Á|ü<ëÛ q ÁbÕ+‘·+ düuŸ-düV‰ü sê ÄÁ|òøæ ±. Ç|ü⁄Œ&ÉT ªªÇkÕ¢$T»+ nq+‘·s¡μμ <äX¯˝À
k˛e÷*j·÷, e÷*, HÓ’»sY, ãT]ÿHê bòÕk˛ ñHêïeTì #Ó|Œü &É+ dü+<˚V‰ü düŒ<äyT˚ . sê»ø°jT·
\qT ø£*ù| uÛÑ÷uÛ≤>∑+, ˝Òø˘ #ê&é, áXÊq´ ÇkÕ¢+ ‹s√>∑eTq+˝À ñ+&É>±, ñ<ës¡yê<ä
HÓ ’ J ]j· ÷ #· T ≥÷º ñqï ÁbÕ+‘ê\˝À sêC≤´ìï @sêŒ≥T #˚j·T&ÜìøÏ »]–q nH˚ø£
ø±s¡´ø£˝≤bÕ\qT ø=qkÕ–düTÔHêïsTT. á Á|üj·T‘êï\T $|òü\eTj·÷´sTT.
uÛÑ÷uÛ≤>±˝À¢ì $T*f…+{Ÿ Á>∑÷|ü⁄\T ÇkÕ¢+ 2010 qT+&ç ns¡ u Ÿ Ádæ Œ +>¥
ù|s¡T‘√ |üì#˚düTÔ+&É>±, ñìøÏ˝À ˝Òì ‹s¡T>∑Tu≤≥T¢ ªªùd«#·Ã,¤ Hê´j·T+, >ös¡e+μμ nH˚
bÕ\q≈£î dü+ã+~Û+∫q kÕúìø£ |òæsê´<äT\T, ìHê<ë\ <ë«sê Áù|sπ |æ+#·ã&ܶsTT, ÇkÕ¢$Tø˘
ùde\T, Ä]úø£ neø±XÊ\qT n+~+#·&É+˝À Áù|s¡D ˝Ò≈£îHêï Ä düeTj·T+˝À e´ed”ú
Á|üuÛÑT‘ê«\ yÓ’|òü\´+ ‘·~‘·sê\ e\q yê]øÏ ø£‘·yÓTÆq á ‹s¡T>∑Tu≤≥¢ e\q eTT+<ädüTÔ
eT<䛑·T \_ÛdüTÔqï~. yê]˝À me]ø° yê] mìïø£\˝À ÇkÕ¢$Tø˘ bÕغ\T \_∆ bı+<ësTT.
kÕúesê\ yÓ\T|ü\≈£î <ë&ÉT\qT $düÔ]+#˚ 2018-20˝À ¬s+&Ée <äX¯ ‹s¡T>∑Tu≤≥T¢
kÕeTs¡ú´+, ÄdüøÏÔ ˝Òe⁄. dü÷&ÜHé, n©®]j·÷, ˝…ãHêHé, Çsêø˘\˝À
eTTU≤´+XÊ\T eTs√ q\T>∑Ts¡T Hêj·T≈£î\qT |ü&É>={≤ºsTT.
b˛dtº-ÇkÕ¢$T»+: <äø£Œ<∏ä+`n<Ûä´j·Tq+ nsTT‘˚ n|üŒ{Ïπø ˇ‹Ô&ç˝À ñqï ÇkÕ¢$T»+
1996˝À nyÓT]ø± Ä<Ûë]‘· Çsêì bÕÁ‘· Ä ñ<ä´e÷\˝À ˝Ò<äT.
j·THé |ü+&ç‘·T&ÉT nôd|òt ãjÓT‘Y, ªªb˛dtº- á uÛ≤Ø n\»&ÉT\T ñqï|üŒ{Ïø° á
ÇkÕ¢$T»+μμ` ÇkÕ¢$T»+ ‘·sê«‘·` nH˚ ÁbÕ+‘·+ m≥Te+{Ï sê»ø°j·T e÷s¡TŒqT
|ü<ëìï ñ|üj÷Ó –+#ê&ÉT, Bìì ªªsê»ø°jT· , #·÷&É˝Ò<äT. $|ü¢e Á|ür|òü÷‘·X¯≈£îÔ\T #ê˝≤
kÕe÷õø£ dæú‹>± n_Ûe]í+#ê&ÉT. Çø£ÿ&É ˇø£ ã\+>± ì\ã&ܶ s TT. ns¡ u Ÿ Ádæ Œ +>¥
<ä X ¯ Á|ü j Ó ÷ >±\ ‘· s ¡ T yê‘· ÇkÕ¢ $ T»+ ‹s¡T>∑Tu≤≥¢≈£î Á|ü‹düŒ+<äq>± #·eTTs¡T-
Äø£s¡¸D, X¯øÏÔ, #·≥ºã<ä∆‘· ‘·>∑TZ‘·THêïsTT. dü+|üqïyÓTÆq >∑˝ŸŒ¤ <˚XÊ\T ‘·eT bÂs¡T\˝À
ˇø£|⁄ü Œ&ÉT rÁe+>± eT<ä‘› T· ì∫Ãq yês¡T ≈£L&Ü e÷s¡TŒø√dü+ Á|üj·T‹ï+#ê\qï ñ‘ê‡Vü‰ìï
n\dæb˛j·÷s¡Tμμ. #·\¢ãs¡#·&ÜìøÏ e+<ä\ ø√≥¢ &Ü\s¡¢qT
b˛dtº ÇkÕ¢$TdüTº\T <˚X¯+, düe÷»+˝À n+~+#·≥+‘√ bÕ≥T nD∫y˚‘· $<ÛëHê\qT
$XÊ«kÕ\ bÕÁ‘·qT $&ç∫ô|≥ºs¡T. ø±˙ ≈£L&Ü $düÔ‘·+>± ñ|üjÓ÷–+#ês¡T. ªªns¡uŸ
<ëìì ‹]– ns¡ú+ #˚düTø√e&ÜìøÏ Á|üj·T‹ï sê»´+ ã\V”≤q+>± ñqï+<äTq ‘·s¡#·T>±
kÕÔs¡T. Ç~ ªªÇkÕ¢+ eT‘·+ jÓTTø£ÿ n+‘·Ø¢q Væ≤+kÕ‘·àø£+>± ñ+≥T+~μμ nì >=|üŒ
dü ÷ Á‘ê\qT ‘· e T e÷s¡ Z + ˝ÀøÏ e÷π s Ã
Ä>∑düTº ` 2023
|ü•Ãe÷dæj·÷˝À |ü≥Tºø√˝ÀŒ‘·Tqï ÇkÕ¢$Tø˘ rÁeyê<ä+ e÷]ÿ ‡düTº
ø±sê´#·sD¡ ‘√ ≈£L&çq, rÁeyê<ä ÇkÕ¢$T»+

ªª dü+düÿs¡D\ &çe÷+&É¢≈£î Á|ü‹düŒ+<äq>± #ê˝≤ >∑˝ŸŒ¤

<˚XÊ\T #·eTTs¡T ñ‘·Œ‹Ô nq+‘·s¡ uÛÑ$wü´‘·TÔ ø√dü+ ‘·eT
<˚XÊ\qT dæ<ä∆+ #˚j·T&ÜìøÏ ªª$»Héμμ |üÁ‘ê\qT s¡÷bı+~+
s¬ +&É÷ Ä|òìÈü kÕÔH,é Çsêø˘\˝À $<˚o ÄÁø£eT
D≈£î e´‹πsø£+>± b˛sê≥+ »]bÕsTT. ns¡uŸ
ÁdæŒ+>¥ ‹s¡T>∑Tu≤≥¢ H˚|ü<∏ä´+˝À Á|üuÛÑT‘·«
bÕ\q˝À ˝ÀbÕ\qT dü ] #˚ j · T &ÜìøÏ ,
#êsTT. n‘ê´<Û ä T ìø£ kÕ+π ø ‹ø£ ‘ · ô | ’ kÕú | æ + #· ã&ç q Á|üC≤kÕ«eT´ $<ÛëHê\ ø√dü+ »s¡T>∑T‘·Tqï
dü»Hê‘·àø£‘· ø√dü+, sê»ø° j·÷\qT X¯øÏÔe+‘·+>±, ñ‘˚Ô» Á|ü‹|òüT≥q e´ø°Ôø£s¡D\T. n+‘·≈£îeTT+<äT
ø£s¡+>± e÷s¡Ã&É+ ø√dü+ yês¡T ‘·eT j·TTe‘·qT uÛ≤>∑kÕ« ªª ø±\+˝À e\düyê<ä e´‹πsø£ ‹s¡T>∑Tu≤≥T¢,
eTT\qT #˚j·T&ÜìøÏ Á|üj·T‹ïkÕÔs¡T. n~ ‘·eT <˚XÊ\qT >∑D‘·+Á‘· $|ü¢yê\T #˚dæq≥T¢>± C≤rj·T
Á|ü|ü+#· Hêj·Tø£‘ê«ìøÏ rdüT≈£îyÓfi¯ó‘·T+~. >ös¡yêìï ø±bÕ&É{≤ìøÏ ˝Ò<ë sê»ø°j·T
Áø£eT+˝À dü+düÿs¡D\qT kÕ~Û+#·{≤ìøÏ
sê»ø°j·T ÇkÕ¢+ Áù|s¡D X¯øÏÔì n+~+∫+~.
|ü+&ç‘·T&ÉT qJVü‰j·T÷; Hê\T>∑T <äXÊu≤›\ #˚jT· &ÜìøÏ Á|üjT· ‹ïkÕÔsT¡ . n~ ‘·eT <˚XÊ\qT sê»ø°j·T ÇkÕ¢+ e÷s¡TŒqT Á|üuÛ≤$‘·+
ÁøÏ‘·+ e÷≈£î #ÓbÕŒs¡T. dü+düÿs¡D\ ø√dü+ Á|ü|ü+#· Hêj·Tø£‘ê«ìøÏ rdüT≈£îyÓfi¯ó‘·T+~. #˚j·T>∑\ kÕeTsêú´ìï ø√˝ÀŒsTT, ìs¡+≈£îX¯
ø£èwæ #˚dæqyês¡T >∑˝ŸŒ¤ sê#·]ø±\˝À U…’<äT »HêuÛ ≤ ˝À 25 @fi¯ ¢ ˝ À|ü ⁄ yês¡ T bÕ\q bÕ‘·T≈£îb˛sTTq≥T¢ ø£ì|ædTü qÔ ï|üŒ{Ïø,°
#˚ j · T ã&ܶ s ¡ T . ‘· s ¡ T yê‘· nH˚ ø £ ns¡ u Ÿ n‘·´~Ûø£+>± ñqï+<äTq Ç~ kÕ<Ûä´yÓTÆ+~. |ü•Ãe÷dæj·÷ sê»ø°j·÷\˝À dæús¡‘·«+
<˚ X Ê\˝À qeC≤‘· Á|ü C ≤kÕ«e÷´\qT @<˚ y Ó T Æ q |ü Œ {Ï ø ° @ $<Û ä y Ó T Æ q sê»ø° j · T yÓqTø£, ‹s¡T>∑Tu≤≥¢ yÓ|’ \üò ´+‘√ j·TTe≈£î\˝À
‘ês¡Te÷s¡T #˚jT· &ÜìøÏ, ‘·eT Á|üuTÑÛ ‘ê«\qT dü + dü ÿ s¡ D \T ˝Ò < ë bÕ\q˝À Á|ü » \ $|üØ‘·yÓTÆq ø√|ü+ ñ+~. ªªø=‘·Ô X¯≈£îÔ\T,
mqTï≈£ î H˚ , yê{Ï ì ø±˝≤qT>∑ T D+>± uÛ≤>∑kÕ«e÷´ìøÏ á ªª$»Hé‡μμ˝À #√≥T ‹s¡T>∑Tu≤≥T¢μμ ‘·|üŒ≈£î+&Ü ñ+{≤sTT, <˚X¯
e÷s¡TÃ≈£îH˚ bÂs¡T\ Vü≤≈£îÿqT düeT]∆+#˚ ˝Ò<äT. ªªkÂB nπs_j·÷ >=|üŒ~μμ ˝Ò<ë ªªkÂB ìs¡+≈£îX¯ bÕ\≈£î\T $XÊ«dü+, $<Ûj ˚ T· ‘·\qT
j·÷øϺ$dtº ÇkÕ¢$T»+qT ‘·T&ç∫ô|≥º&ÜìøÏ nπs_j·÷ ø√dü+ kÂB nπs_j·÷μμ e+{Ï kÕ≈£î>± #·÷|æ yê{Ïì nD#·˝Òs¡ì áõ|ü⁄º
düV‰ü j·T|ü&+ç ~. ìHê<ë\ <ë«sê nìï düyêfi¯ófl, _ÛHêï_ÛÁbÕ |ü+&ç‘·T&ÉT ‘ê¬sø˘ ñkÕàHé 2016˝À ôV≤#·Ã
Á|ü‹|òTü ≥q jÓTTø£ÿ ì\ø£&É j·÷\ H√s¡TeT÷sTT+#˚+<äT≈£î ñ<˚•∆ ´+∫+~. ]+#ê&ÉT.
dü+düÿs¡D\ &çe÷+&É≈¢ î£ Á|ü‹düŒ+<äq>± Ç~ ø=qkÕ>∑T‘·T+<ë? nj·TT_ #Ó|æŒq≥T¢>± |ü•Ãe÷dæj·÷
#ê˝≤ >∑˝ŸŒ¤ <˚XÊ\T #·eTTs¡T ñ‘·Œ‹Ô nq+‘·s¡ á s¡#·sTT‘· >∑‘· X¯‘êu≤›qïs¡ ø±\+>± #· ] Á‘· Á|ü ø ±s¡ + ªªìs¡ + ≈£ î X¯ bÕ\≈£ î \
uÛÑ$wü´‘·TÔ ø√dü+ ‘·eT <˚XÊ\qT dæ<ä∆+ |ü•Ãe÷dæj·÷ sê»ø°j·÷\ô|’ #˚dæq n<Ûä´ nD∫y˚‘≈· î£ m<äTs¡T‹]π> X¯≈î£ \Ô T ñ‘·ŒqïeTe
#˚j·T&ÜìøÏ ªª$»Héμμ |üÁ‘ê\qT s¡÷bı+~+ j·Tq+, n‘·ì |ü⁄düÔø£+ ªyÓdtº Ädæj·÷ m{Ÿ ⁄‘êsTT. #·]Á‘· mqï&√ ø£|Œæ ô|fÒdº +æ <äqT≈£îqï
#êsTT. n‘ê´<ÛäTìø£ kÕ+πø‹ø£‘·ô|’ kÕú|æ+#· yêsYμ ˝À ø£qã&ÉT‘·T+~. ns¡uŸ <˚XÊ˝À¢ >√&É\qT ã<ä›\T ø=≥Tº≈£îì uÛÑj·T+ø£s¡yÓTÆq
ã&çq dü»Hê‘·àø£‘· ø√dü+, sê»ø°j÷· \qT <˚oj·T <Ís¡q® ´+, u≤Vü≤´ CÀø±´\≈£î ìs¡+‘·s¡ sêø£ådüT\qT ãVæ≤s¡Z‘·+ #˚ùd düeTj·T+
X¯øeÔÏ +‘·+>±, ñ‘˚»Ô ø£s+¡ >± e÷s¡Ã&É+ ø√dü+ Á|ü‹|òTü ≥q Áø£e÷ìï yÓ\&¢ +ç ∫+~. n+<äTe\¢ edüTÔ+~.
yês¡T ‘·eT j·TTe‘·qT uÛ≤>∑kÕ«eTT\qT (nqTyê<ä+: e\¢uÛÑH˚ì ^‘·)

Äs¡T´\ uÛ≤s¡rj·T eT÷˝≤\ô|’ Ä<Ûësê\T ˝Òe⁄

(25e ù|J ‘·s¡TyêsTT)
dü+düÿ‘·+˝À ≈£L&Ü Ç‘·s¡ Á<ë$&É uÛ≤wü\ qT+&ç n|ü‘Ó#·TÃ≈£îqï
|ü<ë\T nH˚ø£+ ñHêïsTT. ø=ìï Ä+>∑¢ |ü<ë\T dü+düÿ‘·+˝À ñ
HêïsTT ø±ã{Ϻ Ä+>∑¢uÛ≤wü dü+düÿ‘·+ qT+&ç ñ<䓤$+∫q<äì
nq˝ÒeTTø£<ë. ¬s+&ÉT uÛ≤wü\ eT<Ûä´ dü+|üs¡ÿ+ »]–+~ ø±ã{Ϻ
ˇø£uÛ≤wü˝Àì |ü<ë\T y˚s=ø£ uÛ≤wü˝ÀøÏ #˚sêj·Tì ns¡∆+ #˚düTø√e\dæ
ñ+≥T+~. uÛ≤wü\T ìs¡+‘·s+¡ >± n_Ûe~∆ #Ó+<äT‘·T+{≤j·Tq&ÜìøÏ
Ç~ ‘êsêÿD+. düJeyÓTÆq uÛ≤wü düÔãT›>± ì*∫b˛<äT. uÛ≤wüøÏ ∫e]
n+ø£+ ñ+&É<Tä . n~ Ç‘·s¡ nH˚ø£ düeT÷Vü‰\‘√ |üsd¡ Œü s¡ dü+ã+<Ûë\
<ë«sê ìs¡+‘·s¡+>± e~∆ #Ó+<äT‘·÷, $düÔ]dü÷Ô ñ+≥T+~.
dü+düÿ‘· uÛ≤wüøÏ #·]Á‘·˝À Á|ü‘˚´ø£yÓTÆq kÕúq+ ñ+<äq&É+˝À
m≥Te+{Ï dü+<˚Vü≤+ nedüs¡+ ˝Ò<äT. uÛ≤s¡‘· düe÷»+˝À <ëì
Á|ü‘´˚ ø£‘· <ëì ≈£î+~. Ç‘·s¡ uÛ≤wü\ eT˝ÒH¢ ˚ <ëì n+<ë\T, Äø£≥Tº≈î£ H˚
\ø£åD≤\T <ëì≈£îHêïsTT. ø±˙ eTq+ <ëìHÓ˝≤ #·÷kÕÔeTT, m˝≤
ns¡+ú #˚dTü ≈£î+{≤eTqï $wüjT· +˝À H˚\$&ç∫ kÕeTT #˚jT· ≈£L&É<Tä .
Ä<ÛTä ìø£ düe÷C≤ìøÏ dü+ã+~Û+∫q es¡≈î£ ø=+‘·eT+~ dü+düÿ‘êìï
Ä>∑düTº ` 2023
‘Ó>∑ bı–&ç‘˚ eT]ø=+‘· eT+~ ‘Ó>∑&ÉT‘·THêïs¡T. ø=+<äs¡T
dü+≈£î∫‘·+>± dü+düÿ‘êìøÏ |ü$Á‘·‘·qT ÄbÕ~+∫ Ç‘·s¡ nìï
uÛ≤wü\ø£Hêï ñqï‘·+>± ì\bÕ\ì uÛ≤$ùd,Ô eT]ø=+<äsT¡ dü+düÿ‘·+
#·]Á‘· eT÷˝≤\T ‘·e⁄«‘·THêïs¡T. ÄK]øÏ ≈£î\ eT÷˝≤\T ≈£L&Ü
yÓ<äT≈£î‘·THêïs¡T. n<√ ÁbÕNq uÛ≤wü nH˚ Ä˝À#·qqT ≈£L&Ü
ìsêø£]düTÔHêïs¡T. dü+düÿ‘·+ uÛ≤wü |ü≥¢ Ç≥Te+{Ï $<ÛëHê\T,
eTTK´+>± ≈£î\ eT÷˝≤\T yÓ<äø£&É+ e\q Ä uÛ≤wü $düÔ‹øÏ,
JyêìøÏ ≈£L&Ü |ü]$T‘·T\T @s¡Œ&É‘êsTT. dü+düÿ‘·+ $T–*q
nìï uÛ≤wü\≈£î ‘·*¢e+{Ï~ nq&É+ e\q Ä uÛ≤wü dü+≈£î∫‘·+>±
ñ+&ç b ˛‘· T +~, ≈£ î ~+∫y˚ j · T ã&É T ‘· T +~. n+<ä T eT÷\+>±
ì\«|ü&çb˛‘·T+~. ÄK]øÏ #·ìb˛‘·T+~. n+<äT≈£î _Ûqï+>±
dü+düÿ‘êìøÏ ø=‘·Ô nq«sTT+|ü⁄\T #˚jT· &É+, ˝À‘·T\˝ÀøÏ #·÷&É&+É ,
Ä<ÛäTìø£ uÛ≤s¡‘·<˚X¯+˝À ˇø£ kÕúHêìï ø£*Œ+#·&É+ »]–‘˚ Ä uÛ≤wü
≈£L&Ü düJe+>± ñ+≥T+~.
(nqTyê<ä+: ¬ø ñcÕsêDÏ)
j
34
 e÷]ÿ ‡düTº
C≤rj·T $|ü¢eø±s¡T&ÉT
uÛÑ>∑‘Y dæ+>¥
(2e ù|J ‘·sT¡ yêsTT)
y˚XÊ&ÉT. ªªkÕÿ{Ÿμμ qT >∑T]Ô+∫q C…b’ Õ˝Ÿ Äj·TqTï
ø±\ÃeT+≥÷ uÛÑ>∑‘Y dæ+>¥≈£î dü+πø‘ê\T
Ç#êÃ&É T . nsTT‘˚ bıs¡ b Õ≥T >∑ T ]Ô + |ü ⁄
ø±s¡D+>± ªªkÕÿ{Ÿμμ≈£î ã<äT\T C…|æ kÕ+&És‡Y
Vü≤‘·eTj·÷´&ÉT. b˛©düT\ ø£+≥|ü&É≈£î+&Ü
˝≤Vü≤√sYøÏ yÓ[¢ nC≤„‘· J$‘·+ >∑&bç Õ&ÉT uÛ>Ñ ‘∑ Y
dæ+>¥. ‘·qT >∑Ts¡TÔ |ü≥º≈£î+&Ü ñ+&É{≤ìøÏ
>∑&+¶É rùddæ, ‘·\yÓ+Á≥Tø£\qT ø£‹]Ô +#·Tø=ì
dæ ≈ £ î ÿ kÕ+Á|ü < ëj· ÷ \qT ôd’ ‘ · + |ü ø £ ÿ q
ô|≥º&ÜìøÏ yÓqTø±&É˝Ò<äT.
$|ü ¢ e ø±s¡ T \ #· s ¡ ´ \qT ø£ s ¡ ÿ X¯ + >±
nDÏ∫y˚j·T&ÜìøÏ Á_{Ïwt Á|üuÛÑT‘·«+ ˇø£ ø=‘·Ô
#·≥º+ rdüT≈£îe∫Ã+~. uÛÑ>∑‘Y dæ+>¥ ˝≤+{Ï
$|ü¢eø±s¡T\qT nD∫y˚j·T&É+ Ä #·≥º+
eTTK´ ñ<˚X› +¯ . á #·{≤ºìï e´‹πsøÏd÷ü Ô øπ +Á<ä
XÊdüq düuÛÑô|’ u≤+ãT y˚j·÷\ì kÕeT´yê<ä
>∑D‘·+Á‘· j·TTe»q dü+|òüT+ eP´Vü≤s¡#·q
#˚dæ+~. uÛÑ>∑‘Y dæ+>¥‘√ bÕ≥T düVü≤$|ü¢e
ø±s¡T&ÉT ªª<ä‘Y ªª8 @Á|æ˝Ÿ 1929 q XÊdüq
düuÛÑ ekÕsêô|’ u≤+ãT $dæ] ªªÇ+øÏ«˝≤uŸ
õ+<ëu≤<éμμ ($|ü¢e+ e]∆˝≤¢*) nì >=+‘Ó‹Ô
ìq~+#ês¡T. MT MT (Á_{Ïwt) $ìøÏ&ç X¯øÏÔ
ø√˝ÀŒj˚T˝≤ Ç˝≤H˚ >=+‘Ó‹Ô ns¡TkÕÔeT˙,
yês¡T eTTÁ~+∫q |ü\Ts¡ø±\ ø£s¡|üÁ‘ê\qT
yÓ<»ä ˝≤¢sT¡ . $dæ]q u≤+ãT øπ e\+ ˇø£ bı>∑
u≤+ãT e÷Á‘·yT˚ . mes¡÷ eTs¡D+Ï #·≥+ >±˙,
>±j· T |ü & É ≥ + >±˙ »s¡ > ∑ ˝ Ò < ä T . Á_{Ï w t
Á|üuTÑÛ ‘ê«ìï nedüsy¡ TÓ ‘Æ ˚ Væ≤+kÕ‘·àø£+>±HÓH’ ê
Á|ü‹|òüT{ÏkÕÔeTì ôV≤#·Ã]ø£ #˚j·T&É+ ø√düy˚T
ñ<˚›X¯´|üPs¡«ø£+>± &ÉMTà u≤+ãT‘√ <ë&ç
#˚XÊeTì uÛÑ>∑‘Y dæ+>¥, <ä‘Y\T #ÓbÕŒs¡T. á
<ë&ç nq+‘·s¡+ Ç<ä›s¡÷ dü«#·Ã¤+<ä+>±
b˛©düT\≈£î ˝§+–b˛j·÷s¡T.
kÕ+&ÉsY‡ Vü≤‘·´ πødüT˝À uÛÑ>∑‘Y dæ+>¥,
sêCŸ >∑Ts¡T, düTK <˚yé\qT n¬sdüTº #˚dæ Á_{Ïwt
Á|ü u Û Ñ T ‘· « + C… ’ ˝ À¢ ô|{Ï º + ~. $#ês¡ D ˝À
uÛ≤>∑+>± <˚X¯ kÕ«‘·+Á‘·+ ø√dü+ ‘·q >∑fi≤ìï
$ì|æ+#·&ÜìøÏ Hê´j·TkÕúHêìï ˇø£ Á|ü#ês¡
y˚~ø£>± eT\T#·T≈£îHêï&ÉT uÛ>Ñ ‘∑ Y dæ+>¥. Vü≤‘ê´
H˚sêìï n+^ø£]+∫q uÛÑ>∑‘Y dæ+>¥ Á_{Ïwt
Á|üuÛÑT‘·«+ ‘·q <˚XÊìï, <˚X¯ Á|ü»\qT m˝≤
35
<√#·T≈£î+≥Tqï<√, kÕe÷q´ Á|üC≤˙ø£|⁄ü ìs¡dqü
>∑fi≤\qT m˝≤ ìsê›øÏåD´+>± nD∫ y˚k˛Ô+<√
#ÓãT‘·÷ Hê´j·TkÕúq+˝À |ü\T Á|üø£≥q\T
#˚XÊ&ÉT. Hê´j·TkÕúq+ Ä eTT>∑TZ]øÏ ñ]•ø£å
Ksês¡T #˚dæ+~.
C…\’ T˝À ñ+&É>± uÛ>Ñ ‘∑ Y dæ+>¥ Ç‘·s¡ U…B’ \
Vü≤≈£îÿ\ >∑T]+∫ b˛sê&Ü&ÉT. uÛ≤s¡‘· sê»ø°jT·
U…’B\ ø£+fÒ, Vü≤+‘·≈£î\T, <=+>∑\T nsTTq
Á_{Ïwt U…’B\≈£î n~Ûø£ ÁbÕ<Ûëq´‘· ˙j·T≥+
Äj·TqqT ìsêVü‰s¡ Bø£å≈£î |ü⁄]>=*Œ+~.
n+‘˚ø±≈£î+&Ü sê»ø°j·T U…’B\+<ä]ø° dü¬s’q
ÄVü‰s¡+, |ü⁄düøÔ ±\T, ~q|üÁ‹ø£\ dü<Tä bÕj·T+,
eT+∫ ã≥º\T, dü¬s’q eTs¡T>∑T <=&ÉT¢. Ç‘·s¡
<Ó ’ q +~q dü < ä T bÕj· ÷ \T ø£ * Œ+#ê\qï
&çe÷+&É¢‘√ Bø£åqT #˚|ü{≤º&ÉT. ns¡yÓ’ eT÷&ÉT
s√E\ bÕ≥T ø=qkÕ–q ìsêVü‰s¡ Bø£å‘√
Á_{Ïwt Á|üuTÑÛ ‘·«+ ˝§+– sêø£ ‘·|Œü ˝Ò<Tä . Bì‘√
dæ+>¥≈£î kÕ<Ûës¡D uÛ≤s¡rj·TT˝À¢ eT]+‘·
Ä<äs¡D ô|]–+~.
ñ]•ø£å U≤j·T+ nqï dü+>∑‹ ‘Ó*dæq
‘·sê«‘·H˚ ø±<äT n+‘·≈î£ eTT+<äT qT+&ç C…\’ T˝À
ñqï|ü  &É T ≈£ L &Ü uÛ Ñ > ∑ ‘ Y dæ + >¥ ì‘· ´
n<Û´ä j·Tqo*>± ñ+&˚yê&ÉT. s¡cÕ´˝À uÀ˝…¸$ø˘
$|üe¢ + »j·TÁ|ü<+ä ne«≥+‘√ <ëì yÓ\T>∑T˝À
j·T÷s¡|t ñ<ä´e÷\ #·]Á‘·qT n<Ûä´j·Tq+
#˚XÊ&ÉT. C…’˝À¢ ñ+&É>±H˚ e÷sYÿ‡, m+–˝Ÿ‡,
˝…ìHé\T s¡∫+∫q nH˚ø£ Á>∑+<∏ë\qT, yê{Ï‘√
bÕ≥T sê»˙‹ XÊÁdüÔ+, ns¡úXÊÁdüÔ+ kÕe÷õø£
XÊÁkÕÔ \ qT #· < ä T e kÕ>±&É T . Áø£ e T+>±
kÕeT´yê<ä+ yÓ’|ü⁄ eTfi≤¢&ÉT. C…’\T n~Ûø±s¡T\T
˙ ÄK] ø√]ø£ @$T{Ï? nì n&ç–q|ü&ÉT
H˚qT ˝…ìHé J$‘· #·]Á‘· #·<äTe⁄‘·THêïqì,
H˚qT #·ìb˛j˚T˝À>± <ëìì |üP]Ô #˚j·÷\ì
ø√s¡T≈£î+≥THêï nì #ÓbÕŒ&ÉT. Çe˙ï ‘·q
*œ‘· |üÁ‘ê˝À¢ ù|s=ÿHêï&ÉT.
e÷]ÿ‡»+ n<Ûä´j·Tq+‘√ uÛÑ>∑‘Y dæ+>¥
m≈£îÿe>± Á|üuÛ≤$‘·T&Éj·÷´&ÉT. uÛ≤s¡‘·<˚X¯+˝À
Á|ü<∏äeT e÷]ÿ‡düTº\˝À uÛÑ>∑‹‡+>¥ ˇø£]ì
Á|üeTTK uÛ≤s¡‘· #·]Á‘·ø±s¡T&ÉT ¬ømHé |òüDÏø£ÿsY
n_Ûe]í+#ê&ÉT. 1931˝À C…’\T˝À ñ+&É>±
HêdæÔø£yê<ä ‘·‘ê«ìï $e]dü÷Ô ªªH˚HÓ+<äT≈£î
HêdæÔ≈£î&Éqj·÷´qTμμ nH˚ o]¸ø£‘√ ˇø£ yê´dü+
sêXÊ&É T . dü s ¡ « X¯ ø Ï Ô dü + |ü q Tï&É T nì
|æ\eã&ÉT‘·Tqï <˚e⁄&ç |ü≥¢ ‘·q≈£î $XÊ«dü+
˝Ò<ìä Á|üø{£ +Ï #ê&ÉT. Ç‘·sT¡ \ Vü≤<äj÷· \≈£î
<ä>∑Zs¡>± ñ+&˚ ø£*Œ‘· >±<Ûä\T, eT÷&ÛÉ
$XÊ«kÕ\qT qy˚ T à dæ ú ‹ øÏ ‘êqT
~>∑C≤s¡uÀqì düŒwüº+ #˚XÊ&ÉT. eT‘·+
#êe⁄qT düT\uÛ‘Ñ s· +¡ #˚dTü +Ô ~ nH˚ yêdüyÔ êìï
>∑T]Ô+#êqì, nsTT‘˚ ìs¡÷|æ‘·+ ø±ì
<Ó’e‘·«+ πøe\+ e÷qe ã\V”≤q‘·≈£î
dü+πø‘·eTì ‘·q yê´dü+˝À ù|s=ÿHêï&ÉT.
‘·q≈£î |ü&çq ñ]•ø£å neT\T >∑T]+∫
uÛÑ>∑‘Y dæ+>¥ eTs√ Ç<ä›s¡T ‘·eTqT j·TT<ä∆
U…B’ \T>± >∑T]Ô+#ês¡T >∑qTø£ ñ] rj·T≈£î+&Ü
ø±\TŒ\ ã+<ä+ #˚‘· Vü≤‘·e÷sêÃ\ì
yÓ ’ Á kÕjY T øÏ ˝Ò K sêXÊs¡ T . ‘· q qT ñ]
rj·T&ÜìøÏ Hê\T>∑T s√E\ eTT+<äT ‘·q
$TÁ‘·T&Ó’q Á|üdüqï yÓTVü≤‘ê C…’\T˝À uÛÑ>∑‘Y
dæ+>¥qT ø£*dæ ø£åe÷_Ûø£å eTTkÕsTT<ëô|’
dü+‘·ø£+ #˚j·TeTì ø√sê&ÉT. uÛÑ>∑‘Y dæ+>¥
ø£åD+ ≈£L&Ü Ä˝À∫+#·≈£î+&ÜH˚ dü+‘·ø£+
#˚jT· &ÜìøÏ ìsêø£]+#ê&ÉT. u≤<Û‘ä √ Á|üdqü ï
yÓTVü≤‘ê uÛÑ>∑‘Y dæ+>¥ |ü≥Tº<ä\qT #·÷dæ
yÓqT~]– yÓ[¢b˛j·÷&ÉT.
23 e÷]à 1931q uÛÑ>∑‘Y dæ+>¥‘√
bÕ≥T Äj·Tq düV≤ü #·sT¡ \T sêCŸ >∑Ts¡T, düTK
<˚ y é \ qT ˝≤Vü ≤ √sY C… ’ ˝ À¢ ñ]rXÊs¡ T .
kÕ<Ûës¡D+>± ñ<äj·T+ mì$T~ >∑+≥\≈£î
ñ] rkÕÔs¡T. @$T »s¡T>∑T‘·T+<√ Á|ü»\T
‘Ó \ Tdü T ≈£ î H˚ ˝ Àù| sêÁ‹ 7 >∑ + ≥\
düeTj·T+˝À uÛÑ>∑‘Y dæ+>¥qT ñ] rXÊs¡T.
Ä C… ’ \ T ˝À|ü \ qT+&ç Ç+øÏ « ˝≤uŸ
õ+<ëu≤<é nH˚ ìHê<ë\T _>∑ Z s ¡ > ±
$ì|æ + #êsTT. J$‘êìøÏ ∫es¡ > ±
‘Ós¡~+#·uÀ‘·THêïs¡T nqï <ëìøÏ Ç~
dü+πø‘·+ nsTT+~. >=|üŒ $|ü¢e jÓ÷<ÛäT&ç
>=+‘·Tø£ eT÷>∑uÀsTT+~. >=|üŒ Á<äTe‘ês¡
sê*b˛sTT+~. <˚X¯kÕ«‘·+Á‘·´+ ø√dü+ ‘·q
ã* <ëq+ <ë«sê neTs¡ M s¡ T &É T >±
uÛÑ>∑‘Ydæ+>¥ >∑T]Ô+|ü⁄ bı+<ë&ÉT. #·]Á‘·˝À
∫s¡+J$>± ì*∫b˛j·÷s¡T. e´≈£îÔ\qT
#· + |ü ≥ + dü T \uÛ Ñ y Ó T Æ q |ü Œ {Ï ø ° yê]
ÄX¯j·÷\qT, Ä<äsêÙ\qT, dæ<ë∆+‘ê\qT
düe÷~Û #˚j·T˝Òs¡T nqï~ q>∑ïdü‘·´+.
J$‘êìï Áù|$TkÕÔ + . eTs¡ D ≤ìï
Áù|$TkÕÔ+, y˚T+ eTs¡DÏ+∫ mÁs¡|üP\
eq+˝À |ü P ˝… ’ |ü P kÕÔ + . ñ]ø£ + u≤ìï
m>∑ ‘ ê[ #˚ k ÕÔ + , ì|ü  s¡ e «\ MT<ä
ì<äT]kÕÔ+ nqï Ä eTVü‰ jÓ÷<ÛTä \≈£î, uÛsÑ ‘¡ ·
e÷‘· ø£qï eTT<äT› _&ɶ\≈£î CÀVü‰s¡T¢.
j
Ä>∑düTº ` 2023
 Date of Publication : 30th of every month. Date of Posting : 5th & 7th of every month. e÷]ÿ ‡düTº
Postal Regd. No. D/VJ/172/2021-23, Marxistu Monthly Magazine, Volume 19, issue: 3 Vijayawada
RNI Reg. No. APTEL/2006/17554 - Rs. 15/- Total Pages : 36

‘·\dü] õ&ç|æ˝À 136e

kÕúq+˝À uÛ≤s¡‘Y
uÛ≤s¡‘· <˚X¯ dü÷ú\ C≤rjÓ÷‘·Œ‹Ô (õ&ç|æ) á @&Ü~
3.75 \ø£å\ ø√≥¢ (Á{Ï*j·THé) &Ü\s¡T¢ #˚s¡T≈£î+≥T+<äì πø+Á<ä
Ä]úø£ XÊU≤ eT+Á‹ ìs¡à˝≤ d”‘êsêeTHé >∑‘· HÓ\ Á|üø£{Ï+#ês¡T.
eTq~ Á|üdüTÔ‘·+ Á|ü|ü+#·+˝ÀH˚ 5e n‹ ô|<ä› Ä]úø£ e´edüú>±
ñ+<äì ÄyÓT #ÓbÕŒs¡T. sêqTqï ¬s+&˚fi¯¢ ø±\+˝À n+fÒ 2025
Hê{ÏøÏ eTq Ä]úø£ e´edüú 5 Á{Ï*j·THé &Ü\s¡¢≈£î #˚s¡T‘·T+<ä˙, Á|ü |ü+#·+˝À eT÷&√ n‹ ô|<ä› Ä]úø£ e´edüú>± Ä$s¡“¤$düTÔ+<äì Á|ü<Ûëì
qπs+Á<ä yÓ÷&û, bÕ\ø£ bÕغ Hêj·T≈£î\T ‘·s¡#·÷ #ÓãT‘·T+{≤s¡T. <ëìï ‘êeTT kÕ~Û+∫q >=|üŒ |òüTq‘·>± ù|s=ÿ+≥T+{≤s¡T.
ø±˙ yêdüÔes>± ‘·\dü] õ&ç|æ>± #·÷dæq|ü&ÉT uÛ≤s¡‘· <˚X¯+ Á|ü|ü+#·+˝Àì 192 <˚XÊ˝À¢ 132e kÕúq+˝À ñ+~. yÓTT‘·Ô+
C≤rjÓ÷‘·Œ‹Ôì »HêuÛ≤‘√ uÛ≤–ùdÔ e#˚Ã<˚ ‘·\dü] õ&ç|æ. á @&Ü~ ◊m+m|òt dü]ø=‘·Ô>± Ç∫Ãq ˝…ø£ÿ\ Á|üø±s¡+ uÛ≤s¡‘· <˚X¯ yê]¸ø£
‘·\dü] õ&ç|æ 3,497 &Ü\s¡T¢. Á|ü|ü+#·+˝À õ&ç|æ˝À 30.5 \ø£å\ ø√≥¢ &Ü\s¡¢‘√ yÓTT<ä{Ï kÕúq+˝À ñqï nyÓT]ø± ‘·\dü] õ&ç|æ
$wüj·T+˝À e÷Á‘·+ 80,034 &Ü\s¡¢‘√ @&Ée kÕúq+˝À ñ+~. nsTTq|üŒ{Ïø° uÛ≤s¡‘· <˚X¯ ‘·\dü] õ&ç|æ‘√ b˛*ùdÔ n~ 23 ¬s≥T¢
n~Ûø£+>± ñ+~. 18.8 \ø£å\ ø√≥¢ &Ü\s¡¢‘√ Á|ü#·+˝À ¬s+&Ée n‹ ô|<ä› Ä]úø£ e´edüú>± m~–q #Ó’Hê ‘·\dü] õ&ç|æ 13,721 &Ü\s¡T¢
ñ+~. Á|ü|ü+#· <˚XÊ˝À¢ <ëì sê´+≈£î 64. #Ó’Hê ‘·\dü] õ&ç|æ ø£Hêï nyÓT]ø± õ&ç|æ Äs¡T ¬s≥Tº m≈£îÿe ø±>± uÛ≤s¡‘· ‘·\dü] õ&ç|æ
ø£Hêï #Ó’Hê ‘·\dü] õ&ç|æ nsTT<äT ¬s≥T¢ m≈£îÿe. »HêuÛ≤ m≈£îÿe ñ+fÒ ‘·\dü] õ&ç|æ kÕù|ø£å+>± ‘·>∑TZ‘·T+~. ø±˙ uÛ≤s¡‘Y, #Ó’Hê\T
»HêuÛ≤˝À <ë<ë|ü⁄ düe÷q+>± ñqï $wüj·T+ >∑Ts¡TÔô|≥Tºø√yê*. eTs√ $X‚wü+ @eT+fÒ ‘·\dü] Ä<ëj·T+˝À Á|ü|ü+#· 18e sê´+≈£î˝À
ñqï Vü‰+>¥ø±+>¥ õ&ç|æì ø£\|ü≈£î+&ÜH˚ #Ó’Hê õ&ç|æì ˝…øÏÿ+#·&É+ »]–+~.
4.4 \ø£å\ ø√≥¢ &Ü\s¡¢‘√ eT÷&Ée n‹ ô|<ä› Ä]úø£ e´edüú nsTTq »bÕHé ‘·\dü] õ&ç|æ˝À 35,385 &Ü\s¡¢‘√ 28e
sê´+≈£î˝À ñ+~. 4.3 \ø£å\ ø√≥¢‘√ Hê\Ze n‹ô|<ä› Ä]úø£ e´edüú ø£*–q »s¡à˙ ‘·\dü] õ&ç|æ 51.383 &Ü\s¡¢‘√ »bÕHé ø£Hêï
yÓTs¡T¬>’q 19e sê´+≈£î˝À ñ+~. 1,32,372 &Ü\s¡¢ ‘·\dü] õ&ç|æ‘√ \¬ø®+ãsYZ Á|ü+#·+˝À yÓTT<ä{Ï sê´+≈£î˝À ñ+~.
‘·\dü] õ&ç|æ Ø‘ê´ #·÷ùdÔ k˛wü*düTº <˚XÊ\T ‘·eT $•wüº‘·qT #ê≥T≈£ îHêïsTT. 1975 es¡≈£î j·TT<ä∆+˝À ∫‹øÏb˛sTTq
$j·T‘êï+ 4,475 &Ü\s¡¢ ‘·\dü] õ&ç|æ‘√ Á|ü|ü+#·+˝À 116 e sê´+≈£î˝À ñ+~. 7,510 &Ü\s¡¢‘√ ≈£L´u≤ 75e sê´+≈£î˝À ñ+~.
1,858 &Ü\s¡¢‘√ ˝≤y√dt 152 kÕúq+˝À ñ+~. ñ‘·Ôs¡ ø=]j·÷ $esê\T \uÛÑ´+ ø±˝Ò<äT.
<äøÏåD≤dæj·÷˝À ‘·\dü] õ&ç|æ˝À uÛ≤s¡‘Y ø£Hêï Áo\+ø£, uÛÑ÷{≤Hé yÓ Ts¡T>±Z ñHêïsTT. 3,497 &Ü\s¡¢ ‘·\dü] õ&ç|æ‘√
uÛÑ÷{≤Hé 132e kÕúq+˝Àq÷, 3,362 &Ü\s¡¢‘√ Áo\+ø£ 133e kÕúq+˝Àq÷ ñHêïsTT. ã+>±¢<˚XŸ (2,469 &Ü.) 144e kÕúq+˝À,
bÕøÏkÕúHé (1,658 &Ü.) 157e kÕúq+˝Àq÷ ñHêïsTT. 1,377 &Ü\s¡¢‘√ H˚bÕ˝Ÿ 163 sê´+≈£î˝À ñ+~.
∫s¡THêe÷ #·+<ë<ës¡Tì ∫s¡THêe÷ b˛düTº kÕº+|ü⁄
y˚TH˚»sY,
e÷]ÿ‡düTº (ôd’<ëú+‹ø£ e÷dü|üÁ‹ø£), Á|üC≤X¯øÏÔ uÛÑeq+, neTsê¬s&ç¶
ø±\˙, ns¡$+<ä dü÷ÿ˝Ÿ e<ä›, ‘ê&˚|ü*¢ , |æHé : 522501, Ç+{Ï HÓ+ãs¡T ......................................................
>∑T+≥÷s¡T õ˝≤¢. ôd˝Ÿ: 94900 99422 M~Û ..........................................................................
Á>±eT+ ...................................................................
#·+<ë $esê\T eT+&É\+ ˝Ò<ë |ü≥ºD+ .......................................
$&ç|üÁ‹ø£: s¡÷.15, dü+e‘·‡s¡ #·+<ë:s¡÷.150, b˛düTº <ë«sê s¡÷. 180
b˛düTº <ë«sê ˝Ò<ë @C…+≥T <ë«sê ‘Ó|æŒ+#·Tø√e#·TÃ. ˝Ò<ë MT õ˝≤¢ .........................................................................
kÕúìø£ bÕغ ø±sê´\j·T+˝À dü+Á|ü~+#·+&ç. Á|üC≤X¯øÏÔ ãTø˘Vü≤Ödt
nìï Áu≤+N\˝Àq÷ \_ÛkÕÔsTT.
marxistap@gmail.com
e m a i l : venkataraosankarapu@gmail.com
Printed and Published by B.V. Raghavulu on behalf of CPIM AP Committee. Printed at Prajasakti Printers & Publishers
Private Ltd. D .No 14-12-19, Krishna Nagar, Tadepalli (M) Guntur Dt. 94900 99422.
Editor : S. Venkatarao.

Ä>∑düTº ` 2023 36