Government Property

NOT FOR SALE

9
Filipino
Ikaapat na Markahan - Modyul 15
Mga Ekspresyon sa Pagpapahayag ng
Damdamin at Matinding Paninindigan

Department of Education ● Republic of the Philippines

Filipino- Grade 9
Alternative Delivery Mode
Quarter 4- Module 15: Mga Ekspresyon sa Pagpapahayag ng
Damdamin at Matinding Paninindigan
First Edition, 2020

Republic Act 8293, section 176 states that: No copyright shall subsist in any work of
the Government of the Philippines. However, prior approval of the government agency or
office wherein the work is created shall be necessary for exploitation of such work for
profit. Such agency or office may, among other things, impose as a condition the
payment of royalty.

Borrowed materials (i.e., songs, stories, poems, pictures, photos, brand names,
trademarks, etc.) included in this book are owned by their respective copyright holders.
Every effort has been exerted to locate and seek permission to use these materials from
their respective copyright owners. The publisher and authors do not represent nor claim
ownership over them.

Published by the Department of Education – Division of Cagayan de Oro

Schools Division Superintendent: Roy Angelo L. Gazo, PhD.,CESO V

Development Team of the Module

Author: Mae A. Flordeliza
Evaluators/Editors: Edarline E. Quiapo, Elizabeth T. Galit
Illustrator and Layout Artist: Irish Habagat

Management Team
Chairperson: Roy Angelo E. Gazo, PhD, CESO V
Schools Division Superintendent

Co-Chairpersons: Nimfa R. Lago, PhD, CESE

Assistant Schools Division Superintendent

Members: Henry B. Abueva, OIC-CID Chief

Levi M. Coronel, PhD., EPS-Filipino
Sherlita L. Daguisonan, EPS-LRMS
Meriam S. Otarra, PDO II
Charlotte D. Quidlat, Librarian II

Printed in the Philippines by

Department of Education – Division of Iligan City
Office Address: General Aguinaldo, St., Iligan City
Telefax: (063)221-6069
E-mail Address: iligan.city@deped.gov.ph

ii

9
 Filipino
Ikaapat na Markahan- Modyul 15
Mga Ekspresyon sa Pagpapahayag
ng Damdamin at Matinding
Paninindigan

This instructional material was collaboratively developed and reviewed by select

teachers, school heads, Education Program Supervisor in Filipino of the Department of
Education - Division of Iligan City. We encourage teachers and other education
stakeholders to email their feedback, comments, and recommendations to the
Department of Education-Iligan City Division at iligan.city@deped.gov.ph or Telefax:
(063)221-6069.
We value your feedback and recommendations

Department of Education ● Republic of the Philippines

iii
This page is intentionally blank
 Talaan ng Nilalaman

Mga Pahina

Pangkalahatang Ideya ……………………………… 1

Nilalaman ng Modyul ……………………………… 1
Alamin ……………………………… 1
Pangkalahatang Panuto ……………………………… 2
Subukin ……………………………… 3
Aralin 1 ……………………………… 5
Balikan ……………………………… 5
Tuklasin ……………………………… 6
Suriin ……………………………… 7
Pagyamanin ……………………………… 8
Isaisip ……………………………… 9
Isagawa ……………………………… 10
Buod ……………………………… 10
Tayahin ……………………………… 11
Susi ng Pagwawasto ……………………………… 13
Sanggunian ……………………………… 15

iv
This page is intentionally blan
 Modyul 15
Mga Ekspresyon sa Pagpapahayag ng
Damdamin at Matinding Paninindigan
Pangkalahatang Ideya

Bilang pagtugon sa tinatawag na New Normal sa panahon ngayon, sinadyang

dinisenyo ang modyul na ito upang matulungan kang patuloy na matuto kahit nasa
bahay. Ang pagkatuto ng mga makabagong kaalaman ay hindi natatapos sa banta
ng virus bagkus ito ay magiging hamon para sa katulad mong may pagpapahalaga
sa edukasyon. Kaya, ikaw ay inaasahang sasagot sa mga nakahandang gawain sa
modyul na lilinang sa iyong kakayahang mahabi ang tungkol sa mga angkop na
ekspresyon sa pagpapahayag ng damdamin at matinding paninindigan na makikita
sa ilang bahagi ng nobelang Noli Me Tangere.
Naglalayon din ang modyul na ito na palawakin ang kaalaman sa paggamit ng
mga angkop na mga salita sa pagpapahayag upang mas malinang pa ang
kakayahan sa pakikipagkomunikasyon na magagamit upang maging malinaw ang
paghahatid ng mensahe sa kausap. Sa pag-aaral ng mga ekspresyon ng
pagpapahayag, mas nagiging tiyak ang hinahatid na mensahe sa kausap kaya mas
kanais-nais ang magiging resulta ng pakikipagkomunikasyon.
Gagabayan ka rin ng modyul na ito upang ganap mong magamit ang angkop
na salita sa pagpapahayag ng ekspresyon sa ilang tiyak na sitwasyon o pangyayari.

Ngayon, handa ka na bang matuto?

Nilalaman ng Modyul
Ang modyul na ito ay may isang aralin:

 Aralin 1 - Mga Ekspresyon sa Pagpapahayag ng Damdamin, at

Matinding Paninindigan

Alamin

Ano ang Inaasahan Mo?

Pangkalahatang layunin ng modyul na ito ay nagagamit ang mga angkop na

ekspresyon sa pagpapahayag ng damdamin at matibay na paninindigan. Upang
maisakatuparan ang pangkalahatang layunin, makikita sa ibaba ang mga tiyak na
layunin na lilinang sa kasanayang pampagkatuto:
 Natutukoy ang mga angkop na ekspresyon sa pagpapahayag ng
damdamin at matinding paninindigan;
 Nauuri ang ekspresyong ginamit sa pagpapahayag ng damdamin

1
Pangkalahatang Panuto
Paano mo Matututunan?
Upang makamit ang mga inaasahan, gawin ang mga sumusunod:
 Basahin at unawain nang mabuti ang mga konseptong pangwika.
 Sundin ang bawat panutong ibinigay sa bawat gawain at pagsasanay.
 Sagutin ang lahat ng mga ibinigay na gawain at pagsasanay.

Icons na Ginagamit sa Modyul

Alamin Ito ay ang bahaging naglalahad ng mga layunin o
mithiing dapat matamo sa pag-aaral mo sa
modyul na ito.

Ito ay pagtatasa sa antas ng iyong kaalaman sa

Subukin tatalakaying aralin. Sa pamamagitan nito
masususuri kung ano na ang iyong natutunan
kaugnay sa bagong tatalakaying aralin.

Balikan Ito ay ang pagtatatag ng ugnayan sa

pamamagitan ng pagtatalakay sa mga
mahahalaga mong natutunan sa nagdaang aralin
na may koneksiyon sa tatalakaying bagong aralin.

Tuklasin Ito ay paglalahad sa bagong aralin sa

pamamagitan ng iba’t ibang gawain

Suriin Ito ay ang pagtatalakay sa mga mahahalaga at

nararapat mong matutunan upang malinang ang
pokus na kompetensi.

Pagyamanin Ito ay ang mga gawain na magpapalawak sa

iyong natutunan at magbibigay pagkakataong
mahasa ang kasanayang nililinang.

Isaisip Ito ay mga gawaing magpoproseso sa iyong

mahahalagang natutunan sa aralin.

Isagawa Ito ay ang mga gawain na gagawin mo upang

mailapat ang iyong mahahalagang natutunan sa
mga pangyayari o sitwasyon sa totoong buhay.

2
 Subukin

May paunang-pasulit ang modyul na ito upang masubok ang iyong nalalaman na
may kinalaman sa paksa na tatalakayin. Ganunpaman, ang iyong magiging sagot at iskor na
makukuha sa pagsubok na ito ay hindi makakaapekto sa magiging iskor sa kabuuan
matapos mong mapagtagumpayan ang lahat ng mga gawain.
Handa ka na bang sagutan ang paunang-pasulit?

Panuto: Basahing mabuti ang mga pahayag na nasa ibaba. Isulat lamang ang titik ng
tamang sagot sa patlang bago ang bilang.

_______1. Ano tawag sa mga ekspresyon sa pagpapahayag ng emosyon?

a. mga ekspresyon sa pagpapahayag ng matinding paninindigan
b. mga ekspresyon sa pagpapahayag ng damdamin
c. mga ekspresyon sa pagpapahayag ng pananaw o opinyon
d. mga ekspresyon sa pagpapahayag ng kaisipan
_______2. Ano ang tawag sa mga ekspresyon sa pagpapahayag ng paninindigan?
a. mga ekspresyon sa pagpapahayag ng matinding paninindigan
b. mga ekspresyon sa pagpapahayag ng damdamin
c. mga ekspresyon sa pagpapahayag ng pananaw o opinyon
d. mga ekspresyon sa pagpapahayag ng kaisipan
_______3. Anong uri ng ekspresyon ang nagpapahayag ng matinding damdamin gaya ng
pagkatuwa, pagka-awa, pagkalungkot at iba pa, at gumagamit ng tandang
padamdam?
a. pangungusap na padamdam
b. pangungusap na patanong
c. pangungusap na nagsasaad ng tiyak na damdamin
d. pangungusap na nagpapahiwatig ng damdamin sa hindi tuwirang paraan
_______4. Anong uri ng ekspresyon sa pagpapahayag ng damdamin ang pangungusap na
nagtatanong o nag-uusisa?
a. pangungusap na padamdam
b. pangungusap na patanong
c. pangungusap na nagsasaad ng tiyak na damdamin
d. pangungusap na nagpapahiwatig ng damdamin sa hindi tuwirang paraan
_______5. Anong uri ng ekspresyon sa pagpapahayag ng damdamin ang pangungusap na
nagsasaad ng iba’t ibang emosyon na nagkakaroon ng iba’t ibang kahulugan
batay sa tono ng pagbigkas ng nagsasalita?
a. pangungusap na padamdam
b. pangungusap na patanong
c. pangungusap na nagsasaad ng tiyak na damdamin
d. pangungusap na nagpapahiwatig ng damdamin sa hindi tuwirang paraan
_______6. Anong uri ng ekspresyon sa pagpapahayag ng damdamin ang mga
pangungusap na nasa anyong pasalaysay, pautos o pakiusap?
a. pangungusap na padamdam
b. pangungusap na patanong
c. pangungusap na nagsasaad ng tiyak na damdamin
d. pangungusap na nagpapahiwatig ng damdamin sa hindi tuwirang paraan
_______7. Anu-anong salita ang ginagamit sa pagpapahayag ng matinding paninindigan?
a. kong, sakali, pag, pagka, kapag, nang, at upang
b. kung, sakali, pag, pagka, kapag, ng, at upang
c. kung, sakali, marahil, ayon, at nais
d. kung, sakali, pag, pagka, kapag, nang, at upang

3
.
“Ang mamatay na ay hindi nangangailangan ng gamot, higit iyang kailangan ng
mga maiiwan. Ipaalam mo kay Don Crisostomo na nais ko siyang makita bukas nang
maipaalam ko sa kanya ang aking mga habilin. Maaaring mamamatay na ako ilang araw
mula ngayon.”

_______8. Batay sa teskto sa itaas, anong damdamin ang nanaig sa tauhan?

a. natutuwa b. nalulungkot c. natatakot d. nadidismaya
_______9. Anong uri ng ekspresyon sa pagpapahayag ng damdamin ang ginamit sa
sinalungguhitang bahagi ng teksto?
a. pangungusap na padamdam
b. pangungusap na patanong
c. pangungusap na nagsasaad ng tiyak na damdamin
d. pangungusap na nagpapahiwatig ng damdamin sa hindi tuwirang paraan
_______10. Anong salita ang ginamit sa teksto na nagpapahayag ng matinding
paninindigan?
a. kailangan b. nais c. nang d. higit

“Sabi ninyo’y hindi tutol sa progreso ang mga Heswita, pero bakit nila kinakalaban
ang Europa?” tanong ng humahangang si Don Filipo
“Sasagutin ko kayo,” wika ng iskolar na sumandal at muling ngumiti nang kakatwa.
“Ayon sa pilosopiya ng eskolatisismo, may tatlong paraan ng pagtataguyod ng pag-unlad:
ang lider, ang nakikiisa at ang mga nagpapahila. Ang lider ang nagbibigay ng patnubay
tungo sa pag-unlad; ang ikalawang pangkat ay ang sumusunod sa pag-unlad at ang huli ay
nagpapakaladkad sa pag-unlad, kabilang dito ang mga Heswita. Kung ayaw nilang maiwan
sa karimlan , kailangan nilang sumang-ayon na lang.

______11. Batay sa tekstong binasa, anong damdamin ang nanaig kay Don Filipo?
a. pagseselos b. paghanga c. pagkainis d. pagkadismaya
______12. Anong uri ng ekspresyon sa pagpapahayag ng damdamin ang nanaig sa
sinalungguhitang bahagi ng teskto?
a. pangungusap na padamdam
b. pangungusap na patanong
c. pangungusap na nagsasaad ng tiyak na damdamin
d. pangungusap na nagpapahiwatig ng damdamin sa hindi tuwirang paraan
______13. Anong salita ang ginamit sa teksto na nagpapahayag ng matinding
paninindigan?
a. kung b. kailangan c. nang d. ayon
______14. Kung ihahambing ang mga Heswita sa mga Filipino, ano ang pagkakatulad nila
batay sa teksto?
a. Parehong nagnanais ng kalayaan ang mga Heswita at Filipino.
b. Parehong nagnanais ng kaunlaran ang mga Heswita at Filipino.
c. Wala, dahil magkataliwas ang kanilang pinaniniwalaan.
d. Wala, dahil magkalaban sila sa pagkamit ng kaunlaran.

_______15. Batay sa mga kaisipang inilahad ng tauhang kausap ni Don Filipo, Anong
mahihinuha mo sa kanya?
a. Isang taong maprinsipyo at matatag.
b. Isang taong may malawak na kaalaman at karansan sa buhay.
c. Isang taong mapanghusga at dominante.
d. Isang taong matalino at mapanuri.

4
 Pamagat ng Aralin
Mga Ekspresyon sa Pagpapahayag ng
Aralin Damdamin at Matinding Paninindigan

1
Balikan

Alam kong kilala mo na at may kaalaman ka na sa mga nangyari sa mga

tauhan sa Noli Me Tangere dahil napag-aralan mo na ito. Ikaw ay aking binabati
dahil napagtagumpayan mong linangin ang iyong mga kasanayan sa pagkilala at
panunuri ng mga tauhan sa akdang nabanggit.
Sa bahaging ito, aasahan mong ikaw ay magiging mapanuri sa panibagong
kaalamang may kaugnayan sa mga ekspresyon sa pagpapahayag ng damdamin at
matinding paninindigan. Nasisiyahan ka bang malaman ang panibagong aralin na
iyong matutunan sa modyul na ito? Ngayon, gusto ko munang sagutan mo ang
nakasisiyang gawain na nasa ibaba:

A. Hanapin at kulayan ang mga salitang tumutukoy sa mga tunggalian ng tauhan

sa nobelang Noli Me Tangere mula sa crossword puzzle na nasa ibaba.
t s d u s a k l r t g k d f
a h j l h a m p a s t g f b
y a n a b a s a g U l a y o
o m r t h j k h f r d s r a
n t v h m d e y s o e u a f
g a y f h n m a e u h u q w
B. k m c g h j t 5 d f s g n l a
l a e t a m a l s a r a d n
j y f a y t d a m a r k l a
t o s a n o a p a h f u a l
h t h a w m p a s d a l w a
u h l y e a a d a h m o a m
l a m h n e t r t l i n t a
n a p a g b i n t a n g a n
Itala sa unang kolum ng talahanayan ang mga natukoy na mga tunggalian ng
mga tauhan. Isulat naman sa ikalawang kolum ang mga tauhan na nakaranas
ng mga tunggaliang natukoy sa crossword puzzle. Piliin sa mga icons na nasa
ibaba ang maaaring naramdaman ng mga tauhan nang maranasan nila ang
 mga tunggaliang natukoy sa crossword puzzle, iguhit ito sa ikatlong kolum.
Sinagutan ang unang bilang upang magsilbing halimbawa.

TUNGGALIAN TAUHAN Icon ng ekspresyon

1.Nakulong Don Crisostomo Ibarra

2.
3.
4.
5.

Binabati kita sa iyong galing na ipinakita! Matagumpay mong nasagutan ang

gawaing isinagawa. Madali mong natukoy ang mga tunggalian ng mga tauhan sa
nobela. Malinaw nitong naipakita na maaari ka nang magpatuloy sa isang
panibagong aralin.

Tuklasin

Game ka na ba ? Alam kong masisiyahan ka sa mga matutuklasan mong

kaaalaman sa araling ito. Madali mong mapipili ang angkop na mga ekspresyon sa
pagpapahayag ng damdamin at matinding paninindigan kung alam mo ang tamang
gamit ng mga ito.
Sa ilang taon na paninirahan mo sa mundo ay natitiyak kong naranasan mo
nang umiyak, tumawa, magalit, magselos at ang manindigan sa kung anong gusto
mong makuha o mangyari sa buhay mo. Sa iba’t ibang sitwasyon ay may sari-saring
emosyon ang nararamdaman natin na idinidikta ng puso at hindi ng isip.

Gawain 1 A. Tingnan at suriin ang mga larawan na nasa ibaba. Bumuo ng sariling
dayalogo batay sa nakikita mo sa larawan gamit ang mga sitwasyon sa kasalukuyan.

6
Gawain 1 B. Batay sa larawan at ginawang dayalogo, sagutin ang sumusunod na
tanong:

1. Anong damdamin ang makikita sa bawat larawan?

2. Naramdaman mo na ba ang mga damdaming makikita sa bawat larawan?
3. May magkatulad na katangian ba ang bawat larawan? Ipaliwanag.
4. Sa bawat sitwasyon, maaari bang lapatan ng magkakatulad na
eskpresyon? magkakatulad na pananalita? Ipaliwanag.

Suriin

Napakagaling! Naisagawa mo nang mahusay ang unang gawain.

Sa tingin ko’y nais mo pang matuto pa ng mga bagong kaalaman hinggil
sa mga ekpresyon sa pagpapahayag ng damdamin at matinding
paninindigan. Huwag na nating patagalin pa’t simulan na natin!
Gaano nga ba kahalaga ang paggamit ng angkop na mga ekspresyon sa
pagpapahayag ng damdamin at matinding paninindigan? Sapat na bang gumamit
lang ng mga panandang pandamdam upang maipakitang may ekpresyon o
damdamin ang nais na ipahiwatig na pahayag?
Ang mga ekspresyon sa pagpapahayag ng damdamin ay iba-iba. Sa bawat
sitwasyon ay may mga angkop na salitang ginagamit upang malinaw na maipahayag
ang emosyong nais ilahad o ipakita, maaaring ito ay tuwa, lungkot, galit, inis, awa at
pagkabigla.
May apat na ekspresyon sa pagpapahayag ng damdamin:
1. Mga Pangungusap na Padamdam - Ito ay pangungusap na
nagpapahayag ng matinding damdamin gaya ng pagkatuwa, pagka-awa,
pagkalungkot at iba pa. Ginagamitan ito ng bantas na tandang padamdam
(!).
Halimbawa: Tama na!
Sumusobra ka na!
Yehey! Dumating na si papa!

2. Pangungusap na 7 Patanong – Ito ay mga pangungusap

na nagtatanong o nag- uusisa. Ginagamit rin ito sa
 pagpapahayag ng masidhing damdamin na hindi naman nangangailangan
ng sagot. Ginagamitan ito ng tandang pananong (?).
Halimbawa: Ganoon ba?
Paano na ngayon?
Siya, siya ba talaga?
3. Mga Pangungusap na Nagsasaad ng Tiyak na Damdamin – Kadalasan
ang mga pangungusap na ito ay nasa anyong pasalaysay, pautos o
pakiusap. Ginagamitan ito ng bantas na tuldok (.).
Halimbawa: Lubos akong nagpapasalamat sa iyong pagdalo.
(Pasasalamat)
Ikinalulungkot ko ang kanyang pag-alis. (Pagkalungkot)
Galit ako sa nagyari kanina. (Pagkagalit)
4. Pangungusap na Nagpapahiwatig ng Damdamin sa Hindi Tuwirang
Paraan – may mga pangungusap na nagsasaad ng iba’t ibang emosyon
na nagkakaroon ng iba’t ibang kahulugan batay sa tono ng pagbigkas ng
nagsasalita.
Halimbawa: Sana ay payapa na ang kaniyang kaluluwa sa kabilang buhay.
Sumaya ang buhay niya dahil sa pamamangka sa dalawang ilog.

Sa pagbibigay naman ng matinding paninindigan, magagamit ang mga salitang:

-Kung -sakali -pag -pagka -kapag -nang -upang

Halimbawa: Kung hindi mo susundin ang payo ko, umalis ka na lang.

Sakali mang mamatay ako sa labanang ito, ipagpatuloy ninyo ang
magandang nasimulan ng pamilya natin.

Pagyamanin

Pag-ibayuhin mo pa! Mas nagiging kalugod-lugod ang iyong sipag at tiyaga

sa pag-unawa hinggil sa mga ekspresyon sa pagpapahayag ng damdamin at
matinding paninindigan. Upang mas mapalalim pa ang iyong kaalaman, narito ang
ilang mga pahayag sa ibaba.

Gawain 2 . Tukuyin ang damdamin ng tauhan batay sa kaniyang pahayag. Piliin sa

kahon ang angkop na damdaming inihahayag sa bawat bilang. Uriin kung anong
ekspresyon sa pagpapahayag ng damdamin ang bawat bilang. Isulat ang sagot sa
sagutang papel. Sinagutan ang unang bilang upang magsilbing halimbawa.

nalulungkot nagagalit humahanga

natutuwa natatakot nadidismaya

1. “Mas marunong ka pa ba sa puno ng Confraternidad at sa mga manang,

ikaw na isang mason at erehe?” Sagot: nagagalit-pangungusap na
patanong
2. “Ano ang magagawa ko?
3. “Ssshhh! Huwag kayong maingay!”
4. “Panalo ako’t talo ka na!”
8
 5. “Ang kabataan ay walang makitang huwaran, pagkat ang matatandang
walang pinagkatandaan ay siya pang nakapagpapahamak sa kabataang
ito dahil sa masasama nilang halimbawa.”
6. “Ang mamamatay na ay hindi nangangailangan ng gamut; higit iyang
kailangan ng mga maiiwan.”
Gawain 3. Punan nang angkop na salita sa pagpapahayag ng matinding
paninindigan ang mga pahayag na nasa ibaba. Piliin ang sagot sa mga salitang
nasa kahon. Isulat ang sagot sa sagutang papel. Sinagutan ang unang bilang upang
magsilbing halimbawa.
kung upang pagka
sakali kapag nang

1. “Sakali mang hindi matuloy ang iyong plano, ipagpatuloy mo pa ring

ipaglaban ang kalayaan natin.”
2. “Matatahimik lamang ako _______ natapos ko na ang aking plano.”
3. “Sinindihan ko lamang ang mga ilawang langis _______ higit na pag-
ebayuhin ang dilim ng gabi.”
4. “Magiging mas mapagmatyag ako _______ hindi ako matulad sa aking
ama.
5. _______ hindi kayo magtagumpay, marami ang masasawi.

Katangi-tangi ang iyong ipinakitang galing sa pagsagot ng gawain. Alam kong

nahirapan ka sa pag-aanalisa sa bawat pahayag, ngunit napagtagumpayan mong
matutunan ang mga mahahalagang konseptong nakapaloob sa aralin.

Isaisip
Natutuwa ako sa ipinakita mong kahusayan. Alam kong handa ka nang
linangin pa ang kakailanganing pang-unawa sa tulong ng mga inilaang gawain.
Ngayong nauunawaan mo na ang mga ekspresyon sa pagpapahayag ng damdamin
at matinding paninindigan, ilipat mo naman sa isang kapaki-pakinabang na gawain
ang iyong natutuhan.
Gawain 4. Basahin at unawain ang sumusunod na mga pahayag na hinalaw mula
sa akdang Noli Me Tangere. Ipaliwanag ang kaisipang nais ilahad ng bawat bilang.
Magpahayag ng iyong sariling kaisipan gamit ang mga ekspresyon sa
pagpapahayag ng damdamin at matinding paninindigan. Isulat ang sagot sa
sagutang papel.
1. Mas mahaba pa ang panahong ginugugol nila sa panlilinlang at pagdurungis
sa karangalan ng isang babae kaysa sa pagbabalak ng mabuti para sa
bayan.
____________________________________________________________.
2. Pwedeng mapatay ng ugat ng puno ang mga dapong halaman niya, ngunit
hindi niya mapapatay ang iba pang buhay gaya ng mga ibong nakalilipad sa
himpapawid.
_____________________________________________________________.

3. Pansinin ninyo ang kasiglahan ngayon ng ating mga makata; natutuklasan na

ang yaman ng kalikasan at unti-unting nagkakabunga ang ating mga
 pagpapagod. Kinakitaan na ng mga unang bunga ang
pagsubok sa siyensiya.
_____________________________________________________________.

9
Isagawa

Binabati kita at narating mo na ang bahaging ito ng aralin, alam kong

nananabik ka nang gamitin ang lahat ng iyong natutuhan para sa pangwakas na
gawain.
Gawain 5. Sa loob ng kahon sa ibaba, gumawa ng isang poster na kung saan ang
paksa ay tungkol sa kalagayan sa panahon ng pandemya. Makikita sa iyong poster
ang iba’t ibang damdamin na at mga ekspresyon na nagpapahayag ng matinding
paninindigan. Nasa ibaba ang pamantayan sa paggawa.

Buod

Ang mga ekspresyon sa pagpapahayag ng damdamin ay nahahati sa apat

na uri. Ito ay ang mga pangungusap na padamdam, mga pangungusap na
patanong, mga pangungusap na nagsasaad ng tiyak na damdamin at pangungusap
na nagpapahiwatig ng damdamin sa hindi tuwirang paraan.
Ang mga ekspresyon sa pagpapahayag ng matinding paninindigan naman ay
gumagamit ng salitang kung sakali, pag, pagka, kapag, nang, at upang.
Napakahusay! Napagtagumpayan mong gawin ang lahat ng inaasahang
gawain sa modyul na ito. Isa na namang makabuluhang kaalaman ang iyong
natutunan. Gayundin, tahasan mong nagamit ang mga angkop na mga ekspresyon
sa pagpapahayag ng damdamin at matinding paninindigan.
 10

Tayahin

Panuto: Basahing mabuti ang mga pahayag na nasa ibaba. Isulat lamang ang titik
ng tamang sagot sa patlang bago ang bilang.

_______1. Ano tawag sa mga ekspresyon sa pagpapahayag ng emosyon?

a. mga ekspresyon sa pagpapahayag ng matinding paninindigan
b. mga ekspresyon sa pagpapahayag ng damdamin
c. mga ekspresyon sa pagpapahayag ng pananaw o opinyon
d. mga ekspresyon sa pagpapahayag ng kaisipan
_______2. Ano ang tawag sa mga ekspresyon sa pagpapahayag ng paninindigan?
a. mga ekspresyon sa pagpapahayag ng matinding paninindigan
b. mga ekspresyon sa pagpapahayag ng damdamin
c. mga ekspresyon sa pagpapahayag ng pananaw o opinyon
d. mga ekspresyon sa pagpapahayag ng kaisipan
_______3. Anong uri ng ekspresyon ang nagpapahayag ng matinding damdamin gaya ng
pagkatuwa, pagka-awa, pagkalungkot at iba pa, at gumagamit ng tandang
padamdam?
a. pangungusap na padamdam
b. pangungusap na patanong
c. pangungusap na nagsasaad ng tiyak na damdamin
d. pangungusap na nagpapahiwatig ng damdamin sa hindi tuwirang paraan
_______4. Anong uri ng ekspresyon sa pagpapahayag ng damdamin ang pangungusap na
nagtatanong o nag-uusisa?
a. pangungusap na padamdam
b. pangungusap na patanong
c. pangungusap na nagsasaad ng tiyak na damdamin
d. pangungusap na nagpapahiwatig ng damdamin sa hindi tuwirang paraan
_______5. Anong uri ng ekspresyon sa pagpapahayag ng damdamin ang pangungusap na
nagsasaad ng iba’t ibang emosyon na nagkakaroon ng iba’t ibang kahulugan
batay sa tono ng pagbigkas ng nagsasalita?
a. pangungusap na padamdam
b. pangungusap na patanong
c. pangungusap na nagsasaad ng tiyak na damdamin
d. pangungusap na nagpapahiwatig ng damdamin sa hindi tuwirang paraan
_______6. Anong uri ng ekspresyon sa pagpapahayag ng damdamin ang mga
pangungusap na nasa anyong pasalaysay, pautos o pakiusap?
a. pangungusap na padamdam
b. pangungusap na patanong
c. pangungusap na nagsasaad ng tiyak na damdamin
d. pangungusap na nagpapahiwatig ng damdamin sa hindi tuwirang paraan
_______7. Anu-anong salita ang ginagamit sa pagpapahayag ng matinding paninindigan?
a. kong, sakali, pag, pagka, kapag, nang, at upang
b. kung, sakali, pag, pagka, kapag, ng, at upang
c. kung, sakali, marahil, ayon, at nais
d. kung, sakali, pag, pagka, kapag, nang, at upang
.
“Ang mamatay na ay hindi nangangailangan ng gamot, higit iyang kailangan ng
mga maiiwan. Ipaalam mo kay Don Crisostomo na nais ko siyang makita bukas nang
maipaalam ko sa kanya ang aking mga habilin. Maaaring mamamatay na ako ilang araw
mula ngayon.”
 11
_______8. Batay sa teskto sa itaas, anong damdamin ang nanaig sa tauhan?
b. natutuwa b. nalulungkot c. natatakot d. nadidismaya
_______9. Anong uri ng ekspresyon sa pagpapahayag ng damdamin ang ginamit sa
sinalungguhitang bahagi ng teksto?
a. pangungusap na padamdam
b. pangungusap na patanong
c. pangungusap na nagsasaad ng tiyak na damdamin
d. pangungusap na nagpapahiwatig ng damdamin sa hindi tuwirang paraan
_______10. Anong salita ang ginamit sa teksto na nagpapahayag ng matinding
paninindigan?
a. kailangan b. nais c. nang d. higit

“Sabi ninyo’y hindi tutol sa progreso ang mga Heswita, pero bakit nila kinakalaban
ang Europa?” tanong ng humahangang si Don Filipo
“Sasagutin ko kayo,” wika ng iskolar na sumandal at muling ngumiti nang kakatwa.
“Ayon sa pilosopiya ng eskolatisismo, may tatlong paraan ng pagtataguyod ng pag-unlad:
ang lider, ang nakikiisa at ang mga nagpapahila. Ang lider ang nagbibigay ng patnubay
tungo sa pag-unlad; ang ikalawang pangkat ay ang sumusunod sa pag-unlad at ang huli ay
nagpapakaladkad sa pag-unlad, kabilang dito ang mga Heswita. Kung ayaw nilang maiwan
sa karimlan , kailangan nilang sumang-ayon na lang.

______11. Batay sa tekstong binasa, anong damdamin ang nanaig kay Don Filipo?
a. pagseselos b. paghanga c. pagkainis d. pagkadismaya
______12. Anong uri ng ekspresyon sa pagpapahayag ng damdamin ang nanaig sa
sinalungguhitang bahagi ng teskto?
a. pangungusap na padamdam
b. pangungusap na patanong
c. pangungusap na nagsasaad ng tiyak na damdamin
d. pangungusap na nagpapahiwatig ng damdamin sa hindi tuwirang paraan
______13. Anong salita ang ginamit sa teksto na nagpapahayag ng matinding
paninindigan?
a. kung b. kailangan c. nang d. ayon
______14. Kung ihahambing ang mga Heswita sa mga Filipino, ano ang pagkakatulad nila
batay sa teksto?
a. Parehong nagnanais ng kalayaan ang mga Heswita at Filipino.
b. Parehong nagnanais ng kaunlaran ang mga Heswita at Filipino.
c. Wala, dahil magkataliwas ang kanilang pinaniniwalaan.
d. Wala, dahil magkalaban sila sa pagkamit ng kaunlaran.

_______15. Batay sa mga kaisipang inilahad ng tauhang kausap ni Don Filipo, Anong
mahihinuha mo sa kanya?
a. Isang taong maprinsipyo at matatag
b. Isang taong may malawak na kaalaman at karansan sa buhay.
c. Isang taong mapanghusga at dominante.
d. Isang taong matalino at mapanuri.
 12

Susi sa Pagwawasto

Susi ng Pagwawasto sa Panimula/Pangwakas na Pagsusulit

1. B 6.C 11. B
2. A 7.D 12. C
3. A 8.D 13. A
4. B 9.D 14. B
5. D 10.D 15. D

Balik-aral

A. Sagot:
t s d u s a k l r t g k d f
a h j l h a m p a s t g f b
y a n a b a s a g U l a y o
o m r t h j k h f r d s r a
n t v h m d e y s o e u a f
g a y f h n m a e u h u q w
k m c g h j t d f s g n l a
l a e t a m a l s a r a d n
j y f a y t d a m a r k l a
t o s a n o a p a h f u a l
h t h a w m p a s d a l w a
u h l y e a a d a h m o a m
l a m h n e t r t l i n t a
n a p a g b i n t a n g a n

B. Sagot:
TUNGGALIAN TAUHAN Icon ng ekspresyon
 1.Nakulong Don Crisostomo
Ibarra/Don Rafael Ibarra

2.nabasa Maria Clara

3.napagbintangan DonRafael
Ibarra/Crisostomo Ibarra

4.nalaman Elias

5.nalantad Don Crisostomo Ibarra

13
Gawain 1.A. Sagot: Nasa guro ang pagpapasya kung tama.

Gawain 1.B. Sagot: Nasa guro ang pagpapasya kung tama.

Gawain 2. Sagot:
1. nagagalit- pangungusap na patanong
2. nalulungkot - pangungusap na patanong
3. natatakot - pangungusap na padamdam
4.natutuwa - pangungusap na padamdam
5.nalulungkot -pangungusap na nagpapahiwatig ng damdamin sa hindi tuwirang paraan
6. nadidismaya - pangungusap na nagpapahiwatig ng damdamin sa hindi tuwirang paraan

Gawain 3. Sagot:
1. sakali
2. kapag
3. upang
4. nang
5. kung

Gawain 4
Sagot: Nasa guro ang pagpapasya kung tama

Gawain 5
Sagot: Depende na sa guro ang pagpapasya kung tama
Mga Sanggunian

Baisa-Julian, Ailene G. at del Rosario, Mary Grace. Pinagyamang Pluma 9 (K to 12)

Aklat 1 Kabanata 1 Hanggang 3. 927 Quezon Avenue, Quezon City:
Phoenix Publishing House, 2016.

Peralta, Romulo N., et al. Panitikang Asyano Modyul ng Mag-aaral sa Filipino 9.5 th
Floor Mabini Building, DepEd Complex Meralco Avenue, Pasig City:Vibal
Group, Inc.2014.

For inquiries and feedback, please write or call:

DepEd Division of Iligan City

Office Address: General Aguinaldo, St., Iligan City
Telefax: (063)221-6069
E-mail Address: iligan.city@deped.gov.ph

15