Zadania Maturalne Z Biologii

Zadania maturalne z biologii
Matura
1 Matura
Matura Maj
Maj
Matura Maj 2023,
2023,
Maj 2023, Poziom
Poziom
2023, Poziom rozszerzony
rozszerzony
Poziom rozszerzony (Formuła
(Formuła
rozszerzony (Formuła 2023)
2023) Zadanie
2023) - Zadanie
(Formuła 2023) Zadanie 7.
7.
Zadanie 7. (3
(3
7. (3 pkt)
pkt)
(3 pkt)
pkt)
7.1. (0–2)
Zasady oceniania
2 pkt – za poprawne wyjaśnienie, uwzględniające różnice:
w budowie płuc – płuca płazów są workowate / słabo pofałdowane / nie mają pęcherzyków, a więc mają mniejszą powierzchnię w porównaniu do
pęcherzykowatych / silnie pofałdowanych / mających pęcherzyki płuc ssaków ORAZ
w mechanizmie wentylacji płuc – zmiany objętości klatki piersiowej u ssaków zapewniają bardziej wydajną wentylację w porównaniu z płazami, które nie mają
klatki piersiowej / wentylują płuca za pomocą ruchów dna jamy gębowo-gardzielowej.
1 pkt – za poprawne wyjaśnienie, uwzględniające różnice:
w budowie płuc – płuca płazów są workowate / słabo pofałdowane / nie mają pęcherzyków, a więc mają mniejszą powierzchnię w porównaniu do
pęcherzykowatych / silnie pofałdowanych / mających pęcherzyki płuc ssaków ALBO
w mechanizmie wentylacji płuc – zmiany objętości klatki piersiowej u ssaków zapewniają bardziej wydajną wentylację w porównaniu z płazami, które nie mają
klatki piersiowej / wentylują płuca za pomocą ruchów dna jamy gębowo-gardzielowej.
Matura Maj 2023, Poziom rozszerzony (Formuła 2023) Zadanie 7. (3 pkt)
0 pkt – za odpowiedź niespełniającą wymagań na 1 pkt albo za brak odpowiedzi.
Przykładowe rozwiązania
Płazy mają płuca workowe, o mniejszym stosunku powierzchni do objętości niż ssaki, które mają pęcherzykowate płuca. Płazy nie mają klatki piersiowej, którą
mają ssaki, a której ruchy umożliwiają efektywne przeprowadzanie wdechu i wydechu.
Płazy mają workowate płuca o mniejszej powierzchni, a ssaki mają płuca o budowie pęcherzykowej i mają większą powierzchnię wymiany gazowej. Płazy prowadzą
wentylację za pomocą ruchów dna jamy gębowej, a ssaki – za pomocą mięśni międzyżebrowych wymuszających ruchy klatki piersiowej, i dlatego ssaki wymieniają
więcej powietrza niż płazy.
Płuca płazów są słabiej pofałdowane niż płuca ssaków i dlatego mają mniejszą powierzchnię. Płazy, w przeciwieństwie do ssaków, nie mają klatki piersiowej,
dlatego wentylację płuc zapewniają ruchy dna jamy gębowo-gardzielowej, które są mniej wydajne niż zmiany objętości klatki piersiowej.
Płazy mają workowate płuca, a wentylacja odbywa się przy udziale ruchów jamy gębowo-gardzielowej, co jest mniej efektywne niż pęcherzykowate płuca ssaków o
dużej powierzchni oraz ruchy klatki piersiowej i przepony.
Uwagi:
Uznaje się odpowiedzi odnoszące się do różnicy w mechanizmie wentylacji w postaci tłoczenia powietrza do płuc u płazów i zasysania powietrza do płuc przez ssaki, np. „Płazy
wentylują płuca poprzez wtłaczanie powietrza, a ssaki zasysają powietrze”.
Nie uznaje się odpowiedzi odnoszących się do mieszania się powietrza wdychanego i wydychanego, np. „U ssaków w mniejszym stopniu niż u płazów miesza się powietrze
wdychane i wydychane”.
7.2. (0–1)
Zasady oceniania
1 pkt – za poprawne określenie gromadzenia mocznika w pobieraniu wody, uwzględniające zapewnienie hiperosmotyczności płynów ustrojowych względem środowiska
zewnętrznego LUB zapewnienie wydajnego (osmotycznego) napływu wody.
Osocze jest hipertoniczne.

Dzięki temu osocze płaza jest silnie hipertoniczne w stosunku do otaczającej go wody.
Dzięki temu ich płyny ustrojowe są hiperosmotyczne względem słodkiej wody, w której płazy przebywają.
Płyny ustrojowe zawierające dużo mocznika mają większą osmolarność niż woda w środowisku życia płazów.
Umożliwia to osmotyczny napływ wody do ciała płaza.
Zapewnia to odpowiednio wysoki przepływ wody przez skórę do płynów ustrojowych płaza.
2 Matura
Matura
Matura Czerwiec
Matura Czerwiec
Czerwiec 2023,
2023,
2023, Poziom
Poziom
Poziom rozszerzony
rozszerzony
rozszerzony (Formuła
(Formuła
(Formuła 2023)
2023)
2023) - Zadanie
Zadanie
Zadanie 11.
11.
11. (2
(2
(2 pkt)
pkt)
pkt)
11.1. (0–1)
Zasady oceniania
1 pkt – za poprawne wykazanie związku między emitowaniem i odbieraniem ultradźwięków a nocnym trybem życia, odnoszące się do umiejętności echolokacji.
Nietoperze wykorzystują ultradźwięki do echolokacji, dzięki czemu mogą ustalić odległość, wielkość i prędkość przeszkód podczas lotu w nocy.
Nietoperze korzystają z tego zjawiska, żeby czerpać informację o otoczeniu w warunkach złej widoczności, ponieważ prowadzą nocny tryb życia.
11.2. (0–1)
Zasady oceniania
1 pkt – za wybór dwóch poprawnych odpowiedzi.
Matura Czerwiec 2023, Poziom rozszerzony (Formuła 2023) Zadanie 11. (2 pkt)
https://biologhelp.pl/matura?kategoria[0]=28&kategoria[1]=599&kategoria[2]=594&kategoria[3]=595&kategoria[4]=596&kategoria[5]=597&kategoria[6]=598&reddup=1&sort=name%20DESC&items_per_page=10 10.10.2023, 18 38
Strona 1 z 32
:
Rozwiązanie
B, E
Matura
3 Matura
Matura Czerwiec
Czerwiec
Matura Czerwiec 2022,
2022,
Czerwiec 2022, Poziom
Poziom
rozszerzony
(Formuła
2015) Zadanie
2015) - Zadanie
8.
Zadanie 8. (6
(6
8. (6 pkt)
pkt)
(6 pkt)
pkt)
8.1. (0–1)
Zasady oceniania
1 pkt – za poprawną ocenę dwóch stwierdzeń.
0 pkt – za odpowiedź niespełniającą wymagań za 1 pkt albo za brak odpowiedzi.
Rozwiązanie
1. – P, 2. – F.
8.2. (0–2)
Zasady oceniania
2 pkt – za podkreślenie czterech poprawnych określeń.
1 pkt – za podkreślenie trzech poprawnych określeń.
Matura
Rozwiązanie Czerwiec 2022, Poziom rozszerzony (Formuła 2015) Zadanie 8. (6 pkt)
Wraz ze wzrostem głębokości zanurzenia weddelki (wzrasta
wzrasta / maleje) ciśnienie zewnętrzne, co jest przyczyną zapadania się jej płuc. Zmniejszenie pojemności płuc
(zmniejsza
zmniejsza / zwiększa) siłę wyporu działającą na ciało weddelki, co ułatwia nurkowanie.
Gdy weddelka rozpoczyna nurkowanie, przepływ krwi przez poszczególne narządy (zmienia
zmienia się / pozostaje niezmieniony), a magazynowanie tlenu w mięśniach jest
możliwe dzięki obecności w nich białka (mioglobiny
mioglobiny / hemoglobiny).
8.3. (0–1)
Zasady oceniania
1 pkt – za prawidłową odpowiedź, uwzględniającą wolniejsze zużycie tlenu podczas nurkowania.
Występowanie odruchu nurkowania pozwala na zmniejszenie tempa zużycia tlenu, co warunkuje wydłużenie okresu przebywania weddelki pod wodą.
Może to wydłużyć czas nurkowania weddelki, ponieważ dzięki temu takie narządy jak trzustka, wątroba, czy mięśnie szkieletowe, zużywają mniej tlenu, który jest
konieczny do prawidłowego działania mózgu.
8.4. (0–1)
Zasady oceniania
1 pkt – za poprawne wykazanie, że duża śledziona ułatwia weddelce antarktycznej nurkowanie, uwzględniające magazynowanie natlenowanej krwi.
Weddelka antarktyczna ma bardzo dużą śledzionę, która magazynuje natlenowaną krew, uwalnianą do krwiobiegu podczas nurkowania.
Duża śledziona pozwala weddelce na zmagazynowanie dużej ilości natlenowanej krwi, która podczas nurkowania dostarcza dużą ilość tlenu do tkanek zwierzęcia.
Śledziona jest magazynem krwi, która może zostać wprowadzona do krwiobiegu w celu uniknięcia niedotlenienia.
8.5. (0–1)
Zasady oceniania
1 pkt – za prawidłowe określenie przyczyny ograniczonego przepływu krwi do przepony, uwzględniające jej rolę w wentylacji płuc, która jest zahamowana podczas
nurkowania.
Przepona u ssaków umożliwia wentylację płuc. Weddelka antarktyczna podczas nurkowania nie wykonuje wdechów i wydechów, a więc przepona nie wykonuje
wtedy pracy, i dlatego dostarczanie dużej ilości krwi do tego narządu nie jest konieczne.
Przepona jest niezbędna do wentylacji płuc i nie jest używana pod powierzchnią wody, przez co zapotrzebowanie na tlen z krwi w tym narządzie spada praktycznie
do zera.
Przepona służy do wentylacji płuc, a to nie jest potrzebne pod wodą.
Test
4 Test
Test diagnostyczny
diagnostyczny
Test diagnostyczny CKE
CKE
diagnostyczny CKE Grudzień
Grudzień
CKE Grudzień 2022,
2022,
Grudzień 2022, Poziom
Poziom
rozszerzony
(Formuła
2023) Zadanie
2023) - Zadanie
8.
Zadanie 8. (2
(2
8. (2 pkt)
pkt)
(2 pkt)
pkt)
Zasady oceniania
2 pkt – za prawidłową ocenę trzech stwierdzeń.
1 pkt – za prawidłową ocenę dwóch stwierdzeń.
Strona 2 z 32
:
Rozwiązanie
1. – P, 2. – F, 3. – P.
Arkusz
5 Arkusz
Arkusz pokazowy
pokazowy
Arkusz pokazowy CKE
CKE
pokazowy CKE Marzec
Marzec
CKE Marzec 2022,
2022,
Marzec 2022, Poziom
Poziom
rozszerzony
(Formuła
2023) Zadanie
2023) - Zadanie
10.
Zadanie 10. (4
(4
10. (4 pkt)
pkt)
(4 pkt)
pkt)
10.1. (0–1)
Zasady oceniania
1 pkt – za prawidłową odpowiedź, odnoszącą się do większej rozpuszczalności tlenu w wodzie o niskiej temperaturze lub obniżonego tempa metabolizmu w niskiej
temperaturze.
W takich wodach jest relatywnie wysoka zawartość tlenu, gdyż gazy lepiej rozpuszczają się w wodzie o niskiej temperaturze.
Te wody są bardzo zimne, a tlen lepiej rozpuszcza się w wodzie o niskiej temperaturze.
Te ryby w niskich temperaturach mają obniżony poziom metabolizmu, więc zużywają mniej tlenu.
10.2. (0–1)
Zasady oceniania
Arkusz pokazowy CKE Marzec 2022, Poziom rozszerzony (Formuła 2023) Zadanie 10. (4 pkt)
1 pkt – za prawidłową odpowiedź, uwzględniającą konieczność obecności dużej objętości krwi, umożliwiającej rozpuszczenie odpowiedniej ilości tlenu w jej osoczu.
Przykładowe rozwiązanie
Krew bielankowatych nie zawiera hemoglobiny, która wiąże tlen i ułatwia jego transport, a więc objętość krwi jest duża, aby mogła się w jej osoczu rozpuścić większa
ilość tlenu.
10.3. (0–1)
Zasady oceniania
1 pkt – za poprawne uzasadnienie, odnoszące się do lepszej dyfuzji tlenu przez nagą skórę oraz do zwiększenia powierzchni wymiany gazowej przez gęstą sieć naczyń
włosowatych w skórze.
Przez pozbawioną łusek cienką skórę tlen łatwiej ulega dyfuzji, a duża ilość naczyń włosowatych w skórze zwiększa powierzchnię wymiany gazowej.
10.4. (0–1)
Zasady oceniania
1 pkt – za poprawne uzasadnienie, odnoszące się do obecności żelaza w hemoglobinie i mniejszego zapotrzebowania na ten pierwiastek, gdy organizm jej nie wytwarza.
Żelazo jest niezbędne do działania hemoglobiny. Gdy organizm nie wytwarza hemoglobiny ma mniejsze zapotrzebowanie na ten pierwiastek, którego w środowisku jest
bardzo mało.
Arkusz
6 Arkusz
Arkusz pokazowy
pokazowy
Arkusz pokazowy CKE
CKE
pokazowy CKE Marzec
Marzec
CKE Marzec 2022,
2022,
Marzec 2022, Poziom
Poziom
rozszerzony
(Formuła
2023) Zadanie
2023) - Zadanie
11.
Zadanie 11. (4
(4
11. (4 pkt)
pkt)
(4 pkt)
pkt)
11.1. (0–1)
Zasady oceniania
1 pkt – za określenie, że rodzina szopowatych w starym ujęciu nie była taksonem mono,letycznym, oraz za poprawne uzasadnienie zawierające: 1) de,nicję grupy
mono,letycznej oraz 2) przykład relacji pokrewieństwa wykluczający mono,letyczny charakter omawianego taksonu.
Grupa mono,letyczna obejmuje wszystkich potomków ostatniego wspólnego przodka. Od ostatniego wspólnego przodka pandy wielkiej i pandki rudej pochodzi
m.in. niedźwiedź polarny, który nigdy nie był włączany do szopowatych, a więc szopowate w starym ujęciu nie były mono,letyczne.
Rodzina szopowatych w starym ujęciu nie stanowiła grupy mono,letycznej, ponieważ nie zawierała wszystkich potomków wspólnego przodka, jakim był przodek
drapieżnych.
Uwaga:
Uznaje się odpowiedzi odnoszące się do de%nicji grupy para%letycznej, zamiast do de%nicji grupy mono%letycznej, o ile jest ona w pełni poprawna merytorycznie.
Arkusz pokazowy CKE Marzec 2022, Poziom rozszerzony (Formuła 2023) Zadanie 11. (4 pkt)
11.2. (0–2)
Zasady oceniania
2 pkt – za trzy poprawne odpowiedzi.
1 pkt – za dwie poprawne odpowiedzi.
Rozwiązanie
1. – P, 2. – F, 3. – F.
Strona 3 z 32
:
11.3. (0–1)
Zasady oceniania
1 pkt – za poprawne uporządkowanie rang taksonomicznych.
Rozwiązanie
Ranga Takson Kolejność
rodzaj niedźwiedź (Ursus) 6
gromada ssaki (Mammalia) 1
podrodzina niedźwiedzie właściwe (Ursinae) 5
podgromada łożyskowce (Eutheria) 2
rząd drapieżne (Carnivora) 3
rodzina niedźwiedziowate (Ursidae) 4
gatunek niedźwiedź brunatny (Ursus arctos) 7
Matura
7 Matura
Matura Maj
Maj
Matura Maj 2022,
2022,
Maj 2022, Poziom
Poziom
rozszerzony
(Formuła
2015) Zadanie
2015) - Zadanie
12.
Zadanie 12. (4
(4
12. (4 pkt)
pkt)
(4 pkt)
pkt)
12.1. (0–1)
Zasady oceniania
1 pkt – za poprawne określenie, że wiewiórki czerwona i szara są klasy,kowane w dwóch rodzajach, oraz poprawne uzasadnienie, uwzględniające różne nazwy
rodzajowe tych wiewiórek (po łacinie).
Wiewiórka czerwona i wiewiórka szara nie należą do tego samego rodzaju, ponieważ wiewiórka czerwona należy do rodzaju Tamiasciurus, a wiewiórka szara – do
rodzaju Sciurus.
Są klasy,kowane w dwóch rodzajach, na co wskazują ich nazwy rodzajowe w języku łacińskim, które są inne.
Należą do dwóch rodzajów, gdyż mają odmienne pierwsze człony nazw łacińskich.
Nie, bo ich nazwy rodzajowe się różnią.
Matura
12.2. (0–2) Maj 2022, Poziom rozszerzony (Formuła 2015) Zadanie 12. (4 pkt)
Zasady oceniania
2 pkt – za podanie dwóch różnych (niezależnych) cech morfologicznych widocznych na zdjęciu charakterystycznych dla ssaków.
1 pkt – za podanie jednej cechy.
1. włosy, 2. nos.
1. sierść, 2. małżowina uszna.
1. sutki, 2. wibrysy.
Uwagi:
Dopuszcza się odpowiedź „ucho zewnętrzne”.
Nie uznaje się odpowiedzi:
zbyt ogólnych, np. „ucho”, ponieważ wszystkie czworonogi mają narząd słuchu, ale tylko ssaki mają małżowiny uszne
odnoszących się do heterodontyzmu, np. „Obecność siekaczy”, ponieważ na zdjęciu nie widać zróżnicowania w budowie zębów.
12.3. (0–1)
Zasady oceniania
1 pkt – za prawidłowe dokończenie zdania.
Rozwiązanie
A3
Matura
8 Matura
Matura Maj
Maj
Matura Maj 2022,
2022,
Maj 2022, Poziom
Poziom
rozszerzony
(Formuła
2015) Zadanie
2015) - Zadanie
13.
Zadanie 13. (1
(1
13. (1 pkt)
pkt)
(1 pkt)
pkt)
Strona 4 z 32
:
Zasady oceniania
1 pkt – za poprawne przyporządkowanie wzorów zębowych do trzech przedstawicieli ssaków.
Rozwiązanie
szympans B
wiewiórka C
krowa A
Zadania
9 Zadania
Zadania autorskie
autorskie
Zadania autorskie BiologHelp
BiologHelp
autorskie BiologHelp 2022,
2022,
BiologHelp 2022, Poziom
Poziom
rozszerzony
(Formuła
2023) Zadanie
2023) - Zadanie
18.
Zadanie 18. (3
(3
18. (3 pkt)
pkt)
(3 pkt)
pkt)
18.1. (0–1)
Zasady oceniania
1 pkt – za prawidłowe wyjaśnienie uwzględniające przeciwny kierunek przepływu wody i krwi oraz wynikający z niego utrzymujący się korzystny gradient ciśnień
parcjalnych gazów oddechowych na przebiegu naczyń włosowatych skrzeli.
Przykład prawidłowej odpowiedzi
Mechanizm przeciwprądowy w skrzelach opiera się na przeciwnym kierunku przepływu krwi w naczyniach włosowatych oraz wody między blaszkami skrzelowymi.
Dzięki takiej organizacji przepływu możliwe jest utrzymanie optymalnego gradientu ciśnień parcjalnych gazów oddechowych (O2 i CO2) na całym przebiegu naczyń
włosowatych, co poprawia efektywność wymiany gazowej.
18.2. (0–1)
Zasady oceniania
Zadania
1 pkt autorskie
– za prawidłowe BiologHelp
uzupełnienie 2022,
tabeli przy Poziom
pomocy rozszerzony
podanych (Formuła
w niej wyrażeń. 2023) Zadanie 18. (3 pkt)
Prawidłowa odpowiedź
Picie wody Funkcja komórek solnych Ilość wydalanego moczu

Środowisko życia
(tak/nie) (wydalanie/pobieranie soli) (duża/mała)
Słonowodne tak wydalanie soli mała
Słodkowodne nie pobieranie soli duża
18.3. (0–1)
Zasady oceniania
1 pkt – za podkreślenie mitochondriów oraz prawidłowe uzasadnienie odnoszące się do wydatków energetycznych komórek solnych w związku z prowadzonym przez
nie transportem aktywnym jonów.
Prawidłowa odpowiedź
chloroplasty mitochondria lizosomy aparaty Golgiego peroksysomy
Przykładowe uzasadnienie:
Zwiększona liczba mitochondriów potrzebna jest komórkom solnym do wydajnej produkcji ATP wykorzystywanego w energochłonnym procesie aktywnego transportu
jonów, który jest głównym zadaniem tych komórek.
10 Test
Test diagnostyczny
Test
Test diagnostyczny CKE
diagnostyczny
diagnostyczny CKE Grudzień
CKE
CKE Grudzień 2022,
Grudzień
Grudzień 2022, Poziom
2022,
Poziom
rozszerzony
(Formuła
(Formuła 2023) - Zadanie
2023)
2023) Zadanie 18.
Zadanie
Zadanie 18. (4
18.
18. (4 pkt)
(4
(4 pkt)
pkt)
pkt)
18.1. (0–1)
Zasady oceniania
1 pkt – za poprawne wyjaśnienie, uwzględniające 1) brak mieszania się w sercu krwi natlenowanej z odtlenowaną i większą ilość tlenu dostarczanego do komórek
organizmu oraz 2) tego efekt – wysokie tempo metabolizmu w komórkach i uwalnianie dużych ilości ciepła.
Pełna przegroda w sercu sprawia, że nie miesza się krew natlenowana z odtlenowaną, a przez to jest większa efektywność dostarczania tlenu do tkanek. Duża ilość
tlenu docierającego do komórek ciała umożliwia wytworzenie dużej ilości ciepła na drodze oddychania tlenowego.
Dzięki występowaniu pełnej przegrody w sercu krew natlenowana nie miesza się z odtlenowaną, dlatego tlen wydajnie transportowany jest do komórek w
organizmie, gdzie zapewnia wysokie tempo metabolizmu i oddawania dużej ilości ciepła.
18.2. (0–3)
Test
Zasady diagnostyczny
oceniania CKE Grudzień 2022, Poziom rozszerzony (Formuła 2023) Zadanie 18. (4 pkt)
3 pkt – za narysowanie poprawnej topologii drzewa ,logenetycznego z zaznaczonym ostatnim wspólnym przodkiem archozaurów oraz ze wskazanym momentem, w
którym doszło do utraty stałocieplności.
Strona 5 z 32
:
2 pkt – za narysowanie poprawnej topologii drzewa ,logenetycznego z zaznaczonym ostatnim wspólnym przodkiem archozaurów albo ze wskazanym momentem, w
którym doszło do utraty stałocieplności.
1 pkt – za narysowanie poprawnej topologii drzewa ,logenetycznego.
Przykład 1.
Przykład 2.
Matura
11 Matura
Matura Czerwiec
Czerwiec
2022,
Poziom
rozszerzony
(Formuła
2015) Zadanie
2015) - Zadanie
21.
Zadanie 21. (2
(2
21. (2 pkt)
pkt)
(2 pkt)
pkt)
21.1. (0–1)
Zasady oceniania
1 pkt – za poprawne dokończenie zdania.
Rozwiązanie
A1
21.2. (0–1)
Zasady oceniania
1 pkt – za poprawne przyporządkowanie wszystkich sześciu cech do właściwych kategorii.
Rozwiązanie
Strona 6 z 32
:
Cechy Oznaczenia literowe cech
wspólne dla łożyskowców i torbaczy A, B, D, E
występujące tylko u łożyskowców C
występujące tylko u torbaczy F
Matura
12 Matura
Matura Marzec
Marzec
Matura Marzec 2021,
2021,
Marzec 2021, Poziom
Poziom
rozszerzony
(Formuła
2015) Zadanie
2015) - Zadanie
11.
Zadanie 11. (4
(4
11. (4 pkt)
pkt)
(4 pkt)
pkt)
11.1. (0–2)
Zasady oceniania
2 pkt – za poprawne zapisanie w wyznaczonym miejscu jednego problemu badawczego i jednej hipotezy.
1 pkt – za poprawne zapisanie w wyznaczonym miejscu tylko jednego problemu badawczego lub tylko jednej hipotezy.
0 pkt – za odpowiedź niespełniającą powyższych wymagań albo za brak odpowiedzi.
Rozwiązanie
Problem badawczy: E
Hipoteza: C
11.2. (0–1)
Zasady oceniania
1 pkt – za wybór grupy 1. oraz prawidłowe uzasadnienie, odnoszące się do naturalnej obecności u tych owiec symbiotycznych mikroorganizmów.
Matura Marzec 2021, Poziom rozszerzony (Formuła 2015) Zadanie 11. (4 pkt)
Grupa 1., ponieważ
owce w naturalnych warunkach mają symbiotyczne mikroorganizmy w żołądku, a więc nie wprowadzano w tej grupie żadnych zmian.
jagnięta bardzo szybko po urodzeniu nabywają symbiotyczne pierwotniaki – wyniki w tej grupie odzwierciedlają to, w jaki sposób funkcjonują zdrowe zwierzęta.
u tych owiec nie zmieniano naturalnego mikrobiomu żwacza.
nie usuwano pierwotniaków naturalnie występujących w ich żołądku.
Uwagi:
Nie uznaje się odpowiedzi odnoszących się jedynie do de%nicji próby kontrolnej np. „Grupa 1., ponieważ nie były wprowadzone żadne zmiany”.
Nie uznaje się odpowiedzi, w których zdający odnosi się do badania wpływu symbiotycznych pierwotniaków na wydajność trawienia, ułatwianie wchłaniania lub ilość
przyswajalnego pokarmu, ponieważ tych zjawisk nie badano w przedstawionym doświadczeniu.
11.3. (0–1)
Zasady oceniania
1 pkt – za określenie prawidłowej funkcji symbiotycznych pierwotniaków polegającej na trawieniu celulozy.
Pierwotniaki mają odpowiednie enzymy trawienne pozwalające na rozkład celulozy znajdującej się w komórkach roślin zjadanych przez owce.
Umożliwiają trawienie celulozy wchodzącej w skład pokarmu owcy.
Trawią celulozę.
Uwagi:
Nie uznaje się odpowiedzi, że pierwotniaki są źródłem białka dla owiec np. „Pierwotniaki w żwaczach owiec stanowią źródło białka dla owcy, gdyż rozmnażają się tam a
następnie są transportowane do innych części żołądka, gdzie są trawione”.
Nie uznaje się odpowiedzi z których wynika, że pierwotniaki dostarczają jagniętom enzymów potrzebnych do strawienia celulozy.
Nie uznaje się odpowiedzi zbyt ogólnych „biorą udział w trawieniu pokarmu”, „rozkładają niestrawione związki”.
13 Matura
Matura Czerwiec
Matura
Czerwiec
2021,
Poziom
rozszerzony
(Formuła
2015)
2015) Zadanie 11.
Zadanie
Zadanie 11. (3
11.
11. (3 pkt)
(3
(3 pkt)
pkt)
pkt)
11.1. (0–2)
Zasady oceniania
2 pkt – za określenie, że układ pokarmowy roślinożerców przedstawiono na rysunku B oraz podanie dwóch właściwych, widocznych na rysunku cech budowy wraz z ich
znaczeniem adaptacyjnym w roślinożerności.
1 pkt – za określenie, że układ pokarmowy roślinożerców przedstawiono na rysunku B oraz podanie tylko jednej właściwej, widocznej na rysunku cechy budowy wraz z
jej znaczeniem adaptacyjnym w roślinożerności.
Układ pokarmowy ssaka roślinożernego przedstawiono na rysunku: B.
Cechy stanowiące adaptację do odżywiania się roślinami:
Ten układ pokarmowy jest znacznie dłuższy od układu przedstawionego na rysunku A, dlatego że obróbka i trawienie pokarmu roślinnego jest trudniejsze ze
Strona 7 z 32
:
względu na obecność ścian komórkowych w komórkach roślin.
Jelito ślepe (kątnica) tego ssaka jest dobrze rozwinięte, ponieważ u wielu roślinożerców w tej części układu pokarmowego bytują symbiotyczne mikroorganizmy,
rozkładające niestrawione resztki roślinne.
Jelito tego ssaka jest długie, co umożliwia roślinożercom przez bardzo długi czas zatrzymywać pokarm w jelitach, dzięki czemu mogą rozkładać materiał roślinny
poprzez fermentację i degradację enzymatyczną.
Uwaga:
Nie uznaje się odpowiedzi odwołujących się do wielokomorowego żołądka, ponieważ koala nie ma takiego żołądka.
11.2. (0–1)
Zasady oceniania
1 pkt – za podanie składnika pokarmowego trawionego przez symbionty układu pokarmowego.
Rozwiązanie
celuloza
Uwaga:
Dopuszcza się odpowiedzi: „błonnik (pokarmowy)” oraz „ włókno pokarmowe”.
14 Matura
Matura
Matura Maj
Matura Maj
Maj 2021,
2021,
2021, Poziom
Poziom
Poziom rozszerzony
rozszerzony
(Formuła
(Formuła 2015)
2015)
2015) - Zadanie
Zadanie
Zadanie 12.
12.
12. (3
(3
(3 pkt)
pkt)
pkt)
12.1. (0–1)
Zasady oceniania
1 pkt – za poprawne podanie obydwu dni eksperymentu.
Rozwiązania
Dzień, w którym ptakom ograniczono dostęp do wody: 4
Dzień, w którym ptaki zostały napojone: 12
12.2. (0–1)
Zasady oceniania
1 pkt – za poprawne wyjaśnienie, uwzględniające: 1) przyczynę – ograniczenie dostępu do wody oraz 2) mechanizm – wzrost ilości wody zatrzymywanej w organizmie
(wzrost resorpcji wody w kanalikach nerkowych).
Zwiększona osmolalność moczu świadczy o mniejszej zawartości wody, której wydalanie struś ogranicza ze względu na jej niedobory.
Wzrost badanego parametru nastąpił na skutek tego, że struś nie pił wystarczająco dużo i w konsekwencji jego nerki zagęściły mocz, aby nie dopuścić do
odwodnienia.
Ptaki miały w wydalanym moczu mniej wody z powodu jej zwiększonej resorpcji do organizmu, bo miały ograniczony dostęp do wody, dlatego zwiększył się
stosunek liczby moli substancji osmotycznie czynnych do 1 kg wody.
12.3. (0–1)
Zasady oceniania
1 pkt – za poprawne wyjaśnienie, uwzględniające: 1) konieczność rozdrabniania pokarmu przez kamienie ze względu na brak zębów albo 2) zwiększanie powierzchni
trawienia przez obróbkę mechaniczną pokarmu.
Ponieważ strusie nie mają zębów, połykają kamienie, dzięki którym w ich żołądku może nastąpić rozdrobnienie pokarmu.
Połykane kamienie umożliwiają roztarcie zjadanej twardej i suchej roślinności, dzięki czemu zwiększa się powierzchnia dostępna dla enzymów trawiennych.
Uwaga:
Uznaje się odpowiedzi odnoszące się do dodatkowej funkcji kamieni w żołądku ptaków, jaką jest ułatwianie mieszania się treści pokarmowej, np. „Kamienie ułatwiają mieszanie
się pokarmu w żołądku, co u strusi, żywiących się trawą, zabezpiecza przed śmiercią z powodu niedrożności przewodu pokarmowego, w którym mogłyby utkwić %tobezoary (kulki
z trawy)”.
15 Biomedica
Biomedica 2022,
Biomedica
Biomedica 2022, Poziom
2022,
Poziom
rozszerzony
(Formuła
2015)
2015) Zadanie 13.
Zadanie
Zadanie 13. (1
13.
13. (1 pkt)
(1
(1 pkt)
pkt)
pkt)
Układ krwionośny u ryb jest układem zamkniętym / otwartym i dwuobiegowym / jednoobiegowym
jednoobiegowym. Przez serce ryb płynie krew odtlenowana / utlenowana. Serce
zbudowane jest z zatoki żylnej przedsionka i komory (u ryb chrzęstnoszkieletowych występuje jeszcze stożek tętniczy). Po przejściu przez serce krew pompowana jest w
kierunku naczyń włosowatych skrzeli, gdzie następuje wymiana gazowa. Utlenowana / Odtlenowana w skrzelach krew tra,a następnie tętnicami / żyłami do tkanek i
narządów całego organizmu.
Biomedica
16 Biomedica
Biomedica 2022,
2022,
Biomedica 2022, Poziom
Poziom
rozszerzony
(Formuła
2015) Zadanie
2015) - Zadanie
14.
Zadanie 14. (3
(3
14. (3 pkt)
pkt)
(3 pkt)
pkt)
Strona 8 z 32
Biomedica 2022, Poziom rozszerzony (Formuła 2015) Zadanie 13. (1 pkt)

:
14.1. (0–1)
d -> b -> c
14.2. (0–1)
Wymiana gazowa przez bogato unaczynioną skórę.
14.3. (0–1)
Wymiana gazowa przez skórę u płazów jest możliwa tylko w przypadku, gdy jest ona wilgotna, co umożliwia rozpuszczanie się gazów oddechowych i ich dyfuzję przez
skórę i ściany naczyń krwionośnych. Spadek wilgotności środowiska skutkuje wysychaniem skóry płazów, co obniża intensywność dyfuzji gazów oddechowych. Zatem w
miarę spadku wilgotności środowiska zmniejsza się intensywność wymiany gazowej prowadzonej przez żabę.
Informator
17 Informator
Informator CKE,
CKE,
Informator CKE, Poziom
Poziom
CKE, Poziom rozszerzony
rozszerzony
(Formuła
2023) Zadanie
2023) - Zadanie
16.
Zadanie 16. (2
(2
16. (2 pkt)
pkt)
(2 pkt)
pkt)
16.1. (0–1)
Zasady oceniania
1 pkt – za poprawne narysowanie drzewa ,logenetycznego.
Rozwiązanie
Informator CKE, Poziom rozszerzony (Formuła 2023) Zadanie 16. (2 pkt)
16.2. (0–1)
Zasady oceniania
1 pkt – za wybór prawidłowej cechy.
Rozwiązanie
A
Matura
18 Matura
Matura Maj
Maj
Matura Maj 2020,
2020,
Maj 2020, Poziom
Poziom
rozszerzony
(Formuła
2015) Zadanie
2015) - Zadanie
10.
Zadanie 10. (3
(3
10. (3 pkt)
pkt)
(3 pkt)
pkt)
10.1. (0–1)
Zasady oceniania
1 p. – za wybranie właściwej nazwy opisanego w tekście zjawiska.
0 p. – za odpowiedź niespełniającą powyższych wymagań albo za brak odpowiedzi.
Rozwiązanie
C
10.2. (0–1)
Zasady oceniania
1 p. – za określenie, że ohary są zagniazdownikami wraz z prawidłowym uzasadnieniem, odnoszącym się do informacji z tekstu i uwzględniającym zdolność piskląt do
przemieszczania się w kierunku zbiorników wodnych.
Matura
Przykładowe Maj 2020,
rozwiązania Poziom rozszerzony (Formuła 2015) Zadanie 10. (3 pkt)
Ohary są zagniazdownikami, ponieważ zaraz po wykluciu ich pisklęta są zdolne do wędrówki z rodzicami do zbiornika wodnego.
Ohary są zagniazdownikami, ponieważ po wykluciu ich pisklęta są zdolne do przemieszczania się w kierunku wody.
Pisklęta zaraz po wykluciu przemieszczają się w kierunku wody, a więc są zagniazdownikami.
Po wykluciu pisklęta oharów pływają, a więc są zagniazdownikami.
Są to zagniazdowniki, bo po wykluciu są wodzone przez rodziców do wody.
Uwaga:
Nie uznaje się uzasadnienia odnoszącego się wyłącznie do de%nicji ptaków zagniazdowników, np. „Ohary to zagniazdowniki, ponieważ pisklęta po wykluciu potra%ą chodzić” oraz
do cech zagniazdowników, które nie zostały przedstawione w tekście.
Strona 9 z 32
:
10.3. (0–1)
Zasady oceniania
1 p. – za określenie właściwego czynnika – liczby miejsc do gniazdowania.
Czynnikiem ograniczającym liczebność par lęgowych ohara nad Zatoką Pucką jest brak odpowiedniej liczby miejsc do gniazdowania.
Dostępność nor lęgowych.
Liczba nor.
Matura
19 Matura
Matura Lipiec
Lipiec
Matura Lipiec 2020,
2020,
Lipiec 2020, Poziom
Poziom
rozszerzony
(Formuła
2015) Zadanie
2015) - Zadanie
11.
Zadanie 11. (2
(2
11. (2 pkt)
pkt)
(2 pkt)
pkt)
11.1. (0–1)
Schemat punktowania
1 p. – za poprawne wyjaśnienie odnoszące się do wymiany gazowej płazów przez skórę, której powierzchnia jest większa w stosunku do objętości ciała przy małych
rozmiarach ciała, co zapewnia wydajną wymianę gazową / co zaspakaja potrzeby organizmu.
0 p. – za odpowiedź niespełniającą powyższych wymagań lub za brak odpowiedzi.
Płazy oddychają przez skórę i aby zapewnić efektywną wymianę gazową ważne jest, aby jej powierzchnia była jak największa w stosunku do objętości ciała, a jest
to możliwe gdy zwierzę jest małych rozmiarów.
Im mniejszych rozmiarów organizm, tym większy stosunek powierzchni ciała w stosunku do objętości, co jest korzystne dla płazów i zaspakaja potrzeby
organizmów, które prowadzą wymianę gazową przez skórę, co zaspakaja potrzeby organizmu.
11.2. (0–1)
Matura
Schemat Lipiec
punktowania 2020, Poziom rozszerzony (Formuła 2015) Zadanie 11. (2 pkt)
1 p. – za wyjaśnienie uwzględniające cechę budowy pokrycia ciała płazów, jak: mały stopień zrogowacenia, brak pokrycia strukturami ochronnymi, która nie chroni
przed osmotycznym odpływem wody w środowisku hipertonicznym, jakim dla płazów jest słona woda.
Ponieważ skóra płazów nie jest pokryta łuskami / żadnymi strukturami ochronnymi dlatego w wodzie słonej, stanowiącej środowisko hipertoniczne, płazy
narażone byłyby na ciągły osmotyczny odpływ wody.
Ponieważ skóra płazów nie jest zrogowaciała, dlatego w środowisku o większym stężeniu / hipertonicznym zwierzęta te narażone byłyby na odwodnienie.
Naga skóra uniemożliwia utrzymanie równowagi osmotycznej w środowisku hipertonicznym, w którym woda wypływałaby z organizmu.
20 Matura
Matura Maj
Matura
Matura Maj 2020,
Maj
Maj 2020, Poziom
2020,
Poziom
rozszerzony
(Formuła
2007)
2007) Zadanie 14.
Zadanie
Zadanie 14. (1
14.
14. (1 pkt)
(1
(1 pkt)
pkt)
pkt)
Zasady oceniania
1 p. – za poprawne wykazanie związku między budową jelita ślepego królika a sposobem jego odżywiania się, uwzględniające odżywianie się królika pokarmem
roślinnym, wymagającym dłuższej obróbki pokarmu i udziału symbiontów.
Przykładowe odpowiedzi
U królika występuje relatywnie długie jelito ślepe, ponieważ pokarm roślinny wymaga długiego trawienia z udziałem symbiontów.
Królik ma dobrze rozwinięte jelito ślepe, w którym występują bakterie trawiące celulozę zawartą w dużych ilościach w pokarmie roślinnym.
21 Matura
Matura
Matura Maj
Matura Maj
Maj 2020,
2020,
2020, Poziom
Poziom
Poziom rozszerzony
rozszerzony
(Formuła
(Formuła 2007)
2007)
2007) - Zadanie
Zadanie
Zadanie 15.
15.
15. (2
(2
(2 pkt)
pkt)
pkt)
a) (0-1)
Zasady oceniania
1Matura Maj 2020,
p. – za stwierdzenie, że Poziom rozszerzony
wniosek jest (Formuła
nieuprawniony, 2007) uzasadnieniem
wraz z poprawnym Zadanie 14. odnoszącym
(1 pkt) się do przedstawionych wyników badań.
Wniosek jest nieuprawniony, ponieważ ilość jonów sodu wydalana przez nos jest około dziewięć razy większa niż ilość wydalana przez kloakę.
Wniosek jest nieuprawniony, ponieważ w usuwaniu nadmiaru soli z organizmu uczestniczą głównie gruczoły nosowe, a nie kloaka.
Wniosek jest nieuprawniony, ponieważ nadmiar soli / jonów sodu z organizmu usuwają gruczoły nosowe ptaków, a nie kloaka.
b) (0-1)
Zasady oceniania
1 p. – za poprawne wyjaśnienie uwzględniające informacje o większej zawartości soli / jonów Na+ w pokarmie ptaków morskich w porównaniu z ptakami lądowymi.
0Matura Maj 2020,
p. – za odpowiedź Poziom powyższych
niespełniającą rozszerzony (Formuła
wymagań albo za2007) Zadanie
brak odpowiedzi. 15. (2 pkt)
Strona 10 z 32
:
Pokarm, którym żywią się ptaki morskie, zawiera duże ilości jonów sodu, które muszą być usunięte z organizmu, co jest warunkiem zachowania homeostazy
organizmu.
Ptaki morskie piją wodę morską, dlatego muszą wydalać nadmiar soli, natomiast ptaki lądowe mają dostęp do wody słodkiej.
Matura
22 Matura
Matura Maj
Maj
Matura Maj 2020,
2020,
Maj 2020, Poziom
Poziom
rozszerzony
(Formuła
2007) Zadanie
2007) - Zadanie
17.
Zadanie 17. (1
(1
17. (1 pkt)
pkt)
(1 pkt)
pkt)
Zasady oceniania
1 p. – za poprawną ocenę wszystkich trzech informacji.
Poprawna odpowiedź
1. – F, 2. – P, 3. – F
Matura
23 Matura
Matura Maj
Maj
Matura Maj 2020,
2020,
Maj 2020, Poziom
Poziom
rozszerzony
(Formuła
2015) Zadanie
2015) - Zadanie
22.
Zadanie 22. (4
(4
22. (4 pkt)
pkt)
(4 pkt)
pkt)
22.1. (0–1)
Zasady oceniania
1 p. – za poprawną ocenę wszystkich trzech stwierdzeń.
Rozwiązanie
1. – T, 2. – T, 3. – N.
22.2. (0–1)
Zasady oceniania
1 p. – za poprawne wyjaśnienie, odnoszące się do zawężenia puli genowej żbika.
Dopływ genów kota domowego do puli genowej żbika europejskiego sprzyja utrwalaniu się cech kota domowego w populacji żbika i tym samym może zagrozić
jego przetrwaniu.
Krzyżowanie się żbików z kotami domowymi mogło spowodować zanikanie genów odpowiadających za cechy żbika i w efekcie zagrażać jego przetrwaniu.
Krzyżowanie się żbików z kotami domowymi mogło spowodować zawężenie puli genowej żbika.
Uwaga:
Nie uznaje się odpowiedzi, w których zdający klasy%kuje żbika europejskiego, kota domowego lub kotożbika do różnych gatunków.
22.3. (0–2)
Zasady oceniania
2 p. – za wyjaśnienie wpływu rozbudowy sieci drogowej na obie cechy populacji:
liczebność – zwiększona śmiertelność, ograniczenie możliwości rozmnażania i krzyżowania się lub utrudnione zdobywanie pokarmu,
różnorodność genetyczną – wzmożony dryf genetyczny, izolacja subpopulacji lub chów wsobny.
1 p. – za prawidłowe wyjaśnienie wpływu badanego czynnika na tylko jedną cechę populacji.

1. Zagrożenie dla ich liczebności:
Im więcej dróg, tym więcej żbików będzie ginąć pod kołami samochodów.
Niszczone są ich naturalne siedliska, w których żbiki mogą występować i swobodnie się rozmnażać.
Fragmentacja ich siedlisk sprawia, że żbikom trudniej upolować o,arę.
2. Zagrożenie dla ich różnorodności genetycznej:
W wyniku fragmentacji siedlisk żbika powstają małe populacje, w których silniej działa dryf genetyczny sprzyjający utracie alleli.
Poszczególne grupy żbików zostają odizolowane, a więc przepływ genów między odizolowanymi populacjami jest utrudniony, co zmniejsza różnorodność
genetyczną.
W małych subpopulacjach żbika częściej dochodzi do chowu wsobnego, co pogłębia zubożenie puli genowej żbika.
Matura
24 Matura
Matura Maj
Maj
Matura Maj 2020,
2020,
Maj 2020, Poziom
Poziom
2020, Poziom podstawowy
podstawowy
Poziom podstawowy (Formuła
(Formuła
podstawowy (Formuła 2007)
2007) Zadanie
2007) - Zadanie
23.
Zadanie 23. (2
(2
23. (2 pkt)
pkt)
(2 pkt)
pkt)
Zasady oceniania
2 p. – za poprawne wskazanie obu właściwych cech.
1 p. – za poprawne wskazanie tylko jednej cechy.
Strona 11 z 32
:
Poprawne odpowiedzi
a) 6. b) 3.
25 Matura
Matura Czerwiec
Matura
Czerwiec
2019,
Poziom
rozszerzony
(Formuła
2015)
2015) Zadanie 8.
Zadanie
Zadanie 8. (3
8.
8. (3 pkt)
(3
(3 pkt)
pkt)
pkt)
8.1. (0–1)
Schemat punktowania
1 p. – za poprawne podanie trzech nazw azotowych produktów przemiany materii wydalanych przez wskazane gady.
Rozwiązanie
amoniak mocznik kwas moczowy
8.2. (0–1)
Schemat punktowania
1 p. – za poprawne podanie nazwy błony płodowej.
0 p. – Matura Czerwiec
za odpowiedź 2019,powyższych
niespełniającą Poziom rozszerzony
wymagań lub za(Formuła 2015)
brak odpowiedzi. Zadanie 8. (3 pkt)
Rozwiązanie
omocznia
8.3. (0–1)
Schemat punktowania
1 p. – za poprawne wyjaśnienie, uwzględniające mniejszą dostępność wody w środowisku życia żółwia pustynnego, w porównaniu do środowiska życia żółwia błotnego,
oraz konieczność oszczędnej gospodarki wodnej u żółwia pustynnego i w konsekwencji wydalanie głównie kwasu moczowego.
Wydalanie kwasu moczowego w mniejszym stopniu niż wydalanie mocznika, przyczynia się do utraty wody z organizmu, dlatego żółw pustynny, żyjący w
środowisku ubogim w wodę, wydala głównie kwas moczowy, a żółw błotny żyjący w środowisku o większej dostępności wody – mocznik.
Żółw pustynny żyje w środowisku o mniejszej dostępności wody niż żółw błotny, dlatego, wydalając przede wszystkim kwas moczowy, nie zużywa wody na
rozcieńczanie mocznika, jak w przypadku żółwia błotnego.
Żółw błotny żyje w środowisku o większej dostępności wody niż żółw pustynny i nie ma potrzeby prowadzenia tak oszczędnej gospodarki wodnej jak żółwie
pustynne. Dlatego wydala przede wszystkim mocznik, wraz z którym tracone są większe ilości wody, a jednocześnie jest to proces bardziej oszczędny
energetycznie.
26 Matura
Matura Czerwiec
Matura
Czerwiec
2019,
Poziom
rozszerzony
(Formuła
2015)
2015) Zadanie 9.
Zadanie
Zadanie 9. (5
9.
9. (5 pkt)
(5
(5 pkt)
pkt)
pkt)
9.1. (0–1)
Schemat punktowania
1 p. – za poprawne zapisanie genotypów osobników rodzicielskich uwzględniające sprzężenie z płcią oraz podanie oznaczenia chromosomów i alleli.
Rozwiązanie
Genotyp samicy: ZbW
Genotyp samca: ZBZb
Uwagi:
Uznaje się zapis genotypów: Genotyp samicy: b/W i Genotyp samca: B/b
B/b.
Nie uznaje się:
zapisów nieuwzględniających sprzężenia z płcią lub użycie innych symboli na oznaczenie alleli bez legendy.
zapisów genotypów: ZWbb i ZZBb
ZZBb, ZbW
ZbW, i ZBZb
ZBZb. Z b W , i Z B Z b .
genotypów z zapisem chromosomów X i Y zamiast Z i W .
Wb ).
genotypów z zapisem obrazującym obecność allelu b na chromosomie W (W
9.2. (0–2)
Schemat punktowania
2 p. – za podanie właściwego prawdopodobieństwa (25%), że będzie to samiec odmiany polskiej, określonego na podstawie poprawnie wykonanej krzyżówki.
1 p. – za poprawnie wykonaną krzyżówkę i błędnie określone prawdopodobieństwo lub jego brak.
Rozwiązanie
Strona 12 z 32
:
Krzyżówka:
♂
♀ ZB Zb
Zb ZBZ b Zb Zb
W ZB W Z bW
Prawdopodobieństwo: 25%
Uwagi:
Uznaje się:
2 p. – jeżeli zdający zapisał niepoprawnie genotypy w zadaniu 9.1, ale zapis wskazuje na rozumienie sprzężenia z płcią, np. ZWb
ZWb, ZZbB
ZZbB; Z b W , Z b Z B ; poprawnie rozwiązał i
zinterpretował krzyżówkę, pod warunkiem, że zapisy w obu zadaniach są spójne.
2 p. – jeżeli zdający w zadaniu 9.1 użył innych oznaczeń literowych alleli, np. A oraz a i konsekwentnie stosuje je w poprawnie zapisanej i zinterpretowanej krzyżówce.
1 p. – za odwrotne (niezgodne z przyjętymi oznaczeniami w szachownicy) zapisanie genotypów płci i poprawną interpretację wyniku.
1 p. – jeżeli zdający poprawnie zapisał krzyżówkę i określił prawdopodobieństwo 25%
25%, ale zapisał informację: „1 samiec formy typowej, 1 samiec odmiany polskiej, 1 samica
formy typowej, 1 samica odmiany polskiej”.
Nie uznaje się:
rozwiązania z zapisem nieuwzględniającym sprzężenia z płcią lub takie, w którym użyto symboli X i Y na zapis chromosomów płci.
rozwiązania z zapisem uwzględniającym obecność allelu b na chromosomie W(W b ) .
odpowiedzi w innej formie, niż wskazana w %, np. 1⁄2, 0,25 – chyba, że zdający skreśli symbol %.
9.3. (0–1)
Schemat punktowania
1 p. – za określenie, że łabędzie są zagniazdownikami i uzasadnienie odnoszące się do właściwej informacji z tekstu, dotyczącej stopnia samodzielności piskląt / młodych
łabędzi.
Łabędzie są zagniazdownikami, ponieważ pisklęta towarzyszą rodzicom podczas żerowania.

Łabędzie są zagniazdownikami, ponieważ młode bezpośrednio po wykluciu samodzielnie pływają.
Uwagi:
Nie uznaje się odpowiedzi zbyt ogólnych nieodnoszących się do stopnia samodzielności piskląt, np.
Łabędzie są zagniazdownikami, ponieważ dobrze pływają i towarzyszą rodzicom podczas żerowania.

Są zagniazdownikami, ponieważ ich pisklęta nie są zdane na opiekę rodziców.
Zagniazdownikami, ponieważ potra%ą same funkcjonować bez opieki rodziców.
9.4. (0–1)
Schemat punktowania
1 p. – za wyjaśnienie uwzględniające zapobieganie namakaniu piór poprzez ich natłuszczanie i znaczenie tego procesu dla życia w środowisku wodnym, jak: możliwość
poruszania się w wodzie lub latania, albo ograniczenie utraty ciepła.
Gruczoł kuprowy wydziela tłustą wydzielinę służącą do natłuszczania piór w celu ochrony przed zawilgoceniem, co utrudniałoby poruszanie się w wodzie.
Gruczoł kuprowy wydziela tłustą wydzielinę służącą do natłuszczania piór w celu ochrony przed zamoknięciem w wodzie, co utrudniałoby latanie.
Dzięki wydzielinie gruczołu kuprowego, natłuszczone z zewnątrz, ściśle przylegające, pióra konturowe tworzą warstwę izolującą wypełnioną od środka ogrzanym
przez ciało powietrzem, co sprawia, że ptaki nie wychładzają się w wodzie, w której pływają.
Uwaga:
Nie uznaje się odpowiedzi, w której zdający odnosi się jedynie do nieprzepuszczalności natłuszczonych piór dla wody lub nienamakania piór natłuszczonych wydzieliną gruczołu
kuprowego bez określenia, jakie to ma znaczenie dla życia w środowisku wodnym.
27 Matura
Matura
Matura Czerwiec
Matura Czerwiec
Czerwiec 2019,
2019,
2019, Poziom
Poziom
Poziom rozszerzony
rozszerzony
(Formuła
(Formuła 2015)
2015)
2015) - Zadanie
Zadanie
Zadanie 10.
10.
10. (2
(2
(2 pkt)
pkt)
pkt)
10.1. (0–1)
Schemat punktowania
1 p. – za podanie dwóch właściwych cech świadczących o pochodzeniu waleni od ssaków lądowych.
obecność szczątkowego szkieletu kończyn tylnych,

oddychanie płucami,
przekształcenie kończyn przednich w płetwy.
Strona 13 z 32
:
Uwaga:
Uznaje się odpowiedź odnoszącą się do informacji z tekstu o pochodzeniu waleni, np. „pochodzenie od lądowych parzystokopytnych”.
10.2. (0–1)
Schemat punktowania
1 p. – za poprawne określenie znaczenia dużej ilości tłuszczu pod skórą i w jamach kości dla funkcjonowania waleni w środowisku wodnym, polegającego na
zmniejszaniu ciężaru właściwego ich ciała
lub
za poprawne określenie znaczenia dużej ilości tłuszczu podskórnego, odnoszącego się do funkcji termoizolacyjnej lub energetycznej tłuszczu.
Dzięki dużej ilości tłuszczu zgromadzonego w warstwie podskórnej oraz w jamach kości zwierzęta te (mające duże rozmiary) zmniejszają ciężar właściwy swojego
ciała / zwiększają swoją wyporność, co ułatwia im pływanie.
Gruba warstwa tłuszczu pod skórą chroni walenie przed nadmiernym oziębieniem organizmu / przed utratą ciepła w zimnych wodach oceanu.
Gruba warstwa tłuszczu pod skórą stanowi zapas energetyczny wykorzystywany podczas poruszania się waleni.
28 Matura
Matura
Matura Maj
Matura Maj
Maj 2019,
2019,
2019, Poziom
Poziom
Poziom rozszerzony
rozszerzony
(Formuła
(Formuła 2007)
2007)
2007) - Zadanie
Zadanie
Zadanie 13.
13.
13. (3
(3
(3 pkt)
pkt)
pkt)
a) (0–1)
Schemat punktowania
1 p. – za podanie dwóch różnych cech budowy zewnętrznej dorosłej salamandry, które odróżniają salamandrę od gadów.
skóra naga – niepokryta łuskami

skóra pokryta śluzem / wilgotna skóra / skóra z gruczołami śluzowymi lub jadowymi
przednie kończyny z czterema palcami
palce bez pazurów
krótszy odcinek szyjny / słabo wyodrębniona szyja
kończyny rozstawione na boki szerzej, niż u gadów
Matura
Uwaga: Maj 2019, Poziom rozszerzony (Formuła 2007) Zadanie 13. (3 pkt)
Do uznania odpowiedzi: brak zrogowaciałej skóry / zrogowaciałego naskórka.
b) (0–1)
Schemat punktowania
1 p. – za podkreślenie właściwych określeń we wszystkich trzech nawiasach.
Poprawna odpowiedź
Rozwój salamandry jest (prosty / złożony
złożony). Zapłodnienie jest (zewnętrzne / wewnętrzne
wewnętrzne). Salamandra jest płazem (jajorodnym / jajożyworodnym
jajożyworodnym).
c) (0–1)
Schemat punktowania
1 p. – za podanie dwóch widocznych na rysunku cech budowy larwy salamandry będących przystosowaniem do życia w wodzie.
skrzela (zewnętrzne)
płetwa na ogonie / fałdy ogonowe / bocznie spłaszczony ogon / ogon przekształcony w płetwę
opływowy / hydrodynamiczny / wrzecionowaty / obły kształt ciała
29 Matura
Matura
Matura Czerwiec
Matura Czerwiec
Czerwiec 2019,
2019,
2019, Poziom
Poziom
Poziom rozszerzony
rozszerzony
(Formuła
(Formuła 2015)
2015)
2015) - Zadanie
Zadanie
Zadanie 21.
21.
21. (2
(2
(2 pkt)
pkt)
pkt)
21.1. (0–1)
Schemat punktowania
1 p. – za podkreślenie wszystkich trzech właściwych cech dziobaka, które nie występują u ssaków łożyskowych, a są obecne u gadów.
Rozwiązanie
przepona ciało pokryte sierścią gruczoły mleczne jajorodność kość krucza w obręczy barkowej kloaka
21.2. (0–1)
Strona 14 z 32
:
Schemat punktowania
1 p. – za poprawne określenie, że czynnikiem decydującym o odmienności fauny Australii była długotrwała izolacja geogra,czna tego kontynentu.
Długotrwała izolacja geogra,czna.

Fauna Australii powstała przy bardzo długiej geologicznej izolacji kontynentu.
Australia bardzo dawno oddzieliła się od pozostałych kontynentów i jej fauna rozwijała się w izolacji.
Matura
30 Matura
Matura Czerwiec
Czerwiec
2019,
Poziom
rozszerzony
(Formuła
2015) Zadanie
2015) - Zadanie
22.
Zadanie 22. (3
(3
22. (3 pkt)
pkt)
(3 pkt)
pkt)
22.1. (0–1)
Schemat punktowania
1 p. – za zaznaczenie właściwego biomu.
Rozwiązanie
D.
22.2. (0–2)
Schemat punktowania
2 p. – za poprawnie podanie obu cech zwierząt (wielkość – stałocieplnych i czarną barwę – zmiennocieplnych) oraz poprawne określenie znaczenia adaptacyjnego
każdej z nich.
1 p – za podanie tylko jednej cechy z wykazaniem jej znaczenia adaptacyjnego
lub
za wypisanie obu właściwych cech, ale niepełne, jednak poprawne merytorycznie, określenie ich znaczenia adaptacyjnego, np. ciemne ciało pochłania więcej promieni
słonecznych, korzystny stosunek powierzchni ciała do jego objętości pomaga w utrzymaniu ciepła.
1. Zwierzęta zmiennocieplne: ciemny kolor ciała pochłania większą ilość promieni niż kolor jasny, co powoduje efektywniejsze pochłanianie ciepła z promieni
słonecznych.
2. Zwierzęta stałocieplne: mają mniejszy stosunek powierzchni ciała do jego objętości, co ogranicza straty ciepła / zapobiega nadmiernemu wypromieniowywaniu
(endogennego) ciepła i spadkowi temperatury ich ciała.
Matura
31 Matura
Matura Maj
Maj
Matura Maj 2018,
2018,
Maj 2018, Poziom
Poziom
rozszerzony
(Formuła
2015) Zadanie
2015) - Zadanie
4.
Zadanie 4. (5
(5
4. (5 pkt)
pkt)
(5 pkt)
pkt)
4.1. (0–1)
Schemat punktowania
1 p. – za poprawne wyjaśnienie, odnoszące się do wykorzystywania gradientu protonowego zarówno przez białko rozprzęgające, jak i syntazę ATP.
Białko rozprzęgające do wytwarzania ciepła wykorzystuje gradient protonowy, który jest także wykorzystywany przez syntazę ATP, a więc synteza ATP jest mniej
wydajna.
Ponieważ część protonów przepłynie przez kanały jonowe białek rozprzęgających, a nie przez kanał syntazy ATP.
Uwagi:
Alternatywna nazwa białka rozprzęgającego to termogenina.
Nie uznaje się odpowiedzi odnoszących się do całkowitego braku syntezy ATP.
4.2. (0–1)
Schemat punktowania
1 p. – za odpowiedź uwzględniającą udział mitochondriów w wytwarzaniu ciepła oraz udział krwi w dostarczaniu tlenu do brunatnej tkanki tłuszczowej lub
rozprowadzaniu ciepła w organizmie.
Krew płynąca w naczyniach krwionośnych brunatnej tkanki tłuszczowej dostarcza tlen konieczny do zachodzącego w mitochondriach oddychania, podczas którego
powstaje ciepło.
Krew płynąca w naczyniach krwionośnych brunatnej tkanki tłuszczowej odbiera z komórek ciepło wytwarzane przez mitochondria i rozprowadza je po organizmie.
Uwagi:
Uznaje się odpowiedzi, w których zdający odnosi się do dostarczania do brunatnej tkanki tłuszczowej substratów oddechowych lub tlenu i glukozy.
Nie uznaje się odpowiedzi, w których zdający odnosi się do wytwarzania energii, a nie przetwarzania jednej postaci w inną. W szczególności nie uznaje się odpowiedzi
Strona 15 z 32
:
stwierdzających, że w mitochondriach energia powstaje lub energia jest produkowana, wytwarzana, lub generowana.
4.3. (0–1)
Schemat punktowania
1 p. – za poprawne uzasadnienie, uwzględniające dużą powierzchnię ciała nowo narodzonych ssaków w stosunku do ich objętości i konieczność równoważenia dużych
strat ciepła.
U nowo narodzonych ssaków stosunek powierzchni ciała do jego objętości jest duży i przez powierzchnię ciała tracona jest duża ilość ciepła. Aby zrównoważyć
ilość traconego ciepła, w organizmie noworodka musi być wytwarzana duża ilość ciepła.
Ponieważ u noworodków ssaków stosunek powierzchni ciała do jego objętości jest większy niż u dorosłych ssaków, tempo utraty ciepła na jednostkę masy ciała
jest większe.
Uwaga:
Nie uznaje się odpowiedzi zbyt ogólnych, np. „U noworodków ssaków stosunek powierzchni ciała do jego objętości jest niekorzystny, przez co tracą więcej ciepła niż osobniki
dorosłe”.
4.4. (0–1)
Schemat punktowania
1 p. – za poprawne wyjaśnienie, uwzględniające przywabianie owadów zapylających skupnię.

Wytwarzanie ciepła przez skupnię cuchnącą w czasie kwitnienia sprawia, że możliwe staje się wydzielanie substancji zapachowych przywabiających muchówki,
które roznosząc pyłek między roślinami umożliwiają ich zapylenie.
Kwiaty skupni cuchnącej są zapylane przez owady przywabiane przez substancje zapachowe wydzielane dzięki temu, że podczas kwitnienia wytwarzane jest
ciepło.
Dzięki wytwarzanemu ciepłu uwalnia się zapach przywabiający zapylaczy.
4.5. (0–1)
Schemat punktowania
1 p. – za poprawne zaznaczenie narządu, który oprócz swojej podstawowej funkcji może pełnić funkcję termogeniczną (generującą ciepło).
0 p. – za każdą inną odpowiedź lub za brak odpowiedzi.
Rozwiązanie
A.
32 Matura
Matura Czerwiec
Matura
Czerwiec
2018,
Poziom
rozszerzony
(Formuła
2015)
2015) Zadanie 7.
Zadanie
Zadanie 7. (3
7.
7. (3 pkt)
(3
(3 pkt)
pkt)
pkt)
7.1. (0–2)
Schemat punktowania
2 p. – za prawidłowe podkreślenie w zdaniach wszystkich sześciu określeń.

1 p. – za prawidłowe podkreślenie w zdaniach pięciu określeń.
Rozwiązanie
Węgorze przebywające w wodzie słodkiej mają płyny ustrojowe o (wyższej / niższej) osmolalności niż otaczająca je woda, dlatego (stale piją wodę / nie piją wody). Ich
komórki solne znajdujące się w skrzelach stale (wychwytują / wydalają) sole mineralne. W wodzie słonej u węgorzy (zmienia się / pozostaje bez zmian) działanie komórek
solnych, które muszą stale (wychwytywać / wydalać) sole mineralne, aby utrzymać stężenie płynów ustrojowych na właściwym poziomie, natomiast woda musi być stale
(wydalana / uzupełniana).
7.2. (0–1)
Schemat punktowania
1 p. – za prawidłowe wyjaśnienie uwzględniające właściwości trucizny, czyli denaturację ichtiotoksyny w temperaturze powyżej 58°C oraz spożywanie przez człowieka
mięsa poddanego obróbce termicznej.
Mięso węgorza może być spożywane przez człowieka, ponieważ człowiek spożywa mięso wędzone / gotowane / smażone / poddane obróbce termicznej, a w
temperaturze powyżej 58°C ichtiotoksyna, która jest białkiem, ulega denaturacji i nie jest toksyczna.
Matura
Matura
Matura Maj
Maj
Matura Maj 2018,
2018,
Maj 2018, Poziom
Poziom
rozszerzony
(Formuła
2015) Zadanie
2015) - Zadanie
10.
Zadanie 10. (3
(3
10. (3 pkt)
pkt)
(3 pkt)
pkt)
Strona 16 z 32
:
33 Matura
Matura Maj
Matura
Matura Maj 2018,
Maj
Maj 2018, Poziom
2018,
Poziom
rozszerzony
(Formuła
2015)
2015) Zadanie 10.
Zadanie
Zadanie 10. (3
10.
10. (3 pkt)
(3
(3 pkt)
pkt)
pkt)
10.1. (0–1)
Schemat punktowania
1 p. – za podanie prawidłowej nazwy gromady wraz z poprawnym uzasadnieniem, odnoszącym się do obecności gruczołów śluzowych.
Płazy, ponieważ (w skórze) są obecne liczne gruczoły śluzowe.
Uwagi:
Uznaje się odpowiedzi dotyczące obecności ukrwionego naskórka.
Nie uznaje się odpowiedzi odnoszących się do cienkiego naskórka.
10.2. (0–1)
Schemat
Matura Maj 2018,
punktowania
1 p. – za podanie poprawnych nazw listków zarodkowych dla obu warstw skóry.

Rozwiązanie
1. Skóra właściwa: mezoderma.

2. Naskórek: ektoderma.
10.3. (0–1)
Schemat punktowania
1 p. – za poprawną odpowiedź, uwzględniającą rolę gruczołów jadowych w obronie przed drapieżnikami.

Wydzielają one na powierzchnię skóry substancje toksyczne, które służą do obrony przed drapieżnikami.
Gruczoły jadowe chronią przed pożarciem przez drapieżnika.
Jad może być trujący dla drapieżnika, który chciałby zjeść takiego płaza, dlatego chroni go przed pożarciem.
Uwaga
Nie uznaje się odpowiedzi zbyt ogólnych, np. „pełnią funkcję ochronną”.
Matura
34 Matura
Matura Maj
Maj
Matura Maj 2018,
2018,
Maj 2018, Poziom
Poziom
rozszerzony
(Formuła
2015) Zadanie
2015) - Zadanie
11.
Zadanie 11. (1
(1
11. (1 pkt)
pkt)
(1 pkt)
pkt)
Schemat punktowania
1 p. – za poprawne wyjaśnienie, uwzględniające zmiany objętości klatki piersiowej, a w konsekwencji worków powietrznych, co umożliwia wentylację płuc ptaków
podczas spoczynku.
Dwuczęściowa budowa żeber umożliwia zmiany objętości klatki piersiowej, co powoduje zmiany objętości worków powietrznych i w konsekwencji wentylację płuc.
Połączenie obu części żeber za pomocą ruchomego stawu umożliwia zmiany objętości klatki piersiowej, wywołując zmiany objętości worków powietrznych, co
powoduje naprzemienne powstawanie podciśnienia i nadciśnienia wymuszających wentylację płuc.
Dzięki temu, że żebra mostkowe ptaków składają się z dwóch części, mogą następować zmiany w położeniu mostka i kręgosłupa względem siebie, co wywołuje
zmiany objętości worków powietrznych, skutkiem czego jest przepływ powietrza przez płuca.
Uwaga:
Nie uznaje się odpowiedzi
Matura Maj 2018,dotyczących
Poziom zmiany objętości płuc.
Matura
35 Matura
Matura Czerwiec
Czerwiec
2018,
Poziom
rozszerzony
(Formuła
2015) Zadanie
2015) - Zadanie
12.
Zadanie 12. (2
(2
12. (2 pkt)
pkt)
(2 pkt)
pkt)
12.1 (0–1)
Schemat punktowania
1 p. – za podanie prawidłowej cechy budowy płuc człowieka.

Rozwiązanie
płuca zbudowane z pęcherzyków płucnych / budowa pęcherzykowa

obecność opłucnej
Strona 17 z 32
:
12.2 (0–1)
Schemat punktowania
1 p. – za prawidłowe wyjaśnienie sposobu wymiany gazowej u płodu uwzględniającego udział łożyska w wymianie gazowej oraz stwierdzenie, że płuca wypełniają się
powietrzem podczas pierwszego kontaktu dziecka ze środowiskiem zewnętrznym.
Płód, rozwijając się wewnątrz owodni ma płuca wypełnione płynem i nie ma kontaktu z powietrzem atmosferycznym, a tlen otrzymuje poprzez łożysko
bezpośrednio od matki, dzięki pępowinie. Płuca płodu wypełniają się powietrzem zaraz po porodzie / po pierwszym kontakcie dziecka ze środowiskiem
zewnętrznym.
Płód człowieka oddycha dzięki krążeniu płodowemu, tzn. krew płodu ulega utlenowaniu przepływając przez łożysko. Płuca płodu wypełniają się powietrzem zaraz
po urodzeniu się dziecka / podczas pierwszego krzyku dziecka / podczas jego zachłyśnięcia się powietrzem.
Matura
36 Matura
Matura Maj
Maj
Matura Maj 2018,
2018,
Maj 2018, Poziom
Poziom
rozszerzony
(Formuła
2007) Zadanie
2007) - Zadanie
15.
Zadanie 15. (2
(2
15. (2 pkt)
pkt)
(2 pkt)
pkt)
a) (0–1)
Schemat punktowania
1 p. – za poprawne rozpoznanie i podanie nazw wskazanych części serca.

Poprawna odpowiedź
A. komora, B. przedsionek.
b) (0–1)
Schemat punktowania
1 p. – za poprawne określenie funkcji naczyń włosowatych, uwzględniające wymianę gazową lub dostarczanie substancji odżywczych do powłok ciała.
Naczynia włosowate w powłoce ciała dżdżownicy:
pobierają tlen dyfundujący z powietrza i oddają do otoczenia CO2.

uczestniczą w dostarczaniu substancji odżywczych do mięśni w powłokach ciała.
umożliwiają wymianę gazową.
Uwaga:
Uznaje się odpowiedzi odnoszące się tylko do pobierania tlenu lub tylko do oddawania CO2 .
Matura
37 Matura
Matura Maj
Maj
Matura Maj 2018,
2018,
Maj 2018, Poziom
Poziom
rozszerzony
(Formuła
2007) Zadanie
2007) - Zadanie
17.
Zadanie 17. (1
(1
17. (1 pkt)
pkt)
(1 pkt)
pkt)
Schemat punktowania
1 p. – za zaznaczenie właściwego dokończenia zdania.

Poprawna odpowiedź
B.
38 Matura
Matura Maj
Matura
Matura Maj 2018,
Maj
Maj 2018, Poziom
2018,
Poziom
rozszerzony
(Formuła
2007)
2007) Zadanie 18.
Zadanie
Zadanie 18. (2
18.
18. (2 pkt)
(2
(2 pkt)
pkt)
pkt)
a) (0-1)
Schemat punktowania
1 p. – za zaznaczenie prawidłowego dokończenia zdania.

Poprawna odpowiedź
D.
b) (0–1)
Schemat punktowania
1 p. – za prawidłowy opis uwzględniający skurcz naczyń i mniejszy przepływ krwi.

Strona 18 z 32
:
Przykładowa odpowiedź
Gdy jest chłodno, naczynia krwionośne kurczą się, przez co ograniczona jest utrata ciepła poprzez skórę, ponieważ dopływa do niej mniej krwi.
Uwaga:
Nie uznaje się odpowiedzi odnoszących się do zmniejszenia powierzchni, przez którą tracone jest ciepło.
39 Matura
Matura
Matura Maj
Matura Maj
Maj 2017,
2017,
2017, Poziom
Poziom
Poziom rozszerzony
rozszerzony
(Formuła
(Formuła 2015)
2015)
2015) - Zadanie
Zadanie
Zadanie 7.
7.
7. (3
(3
(3 pkt)
pkt)
pkt)
7.1. (0–1)
Schemat punktowania
1 p. – za poprawną ocenę wszystkich trzech informacji opisujących budowę skóry płazów.

Rozwiązanie
1. – F, 2. – P, 3. – P
7.2. (0–2)
Schemat punktowania
2 p. – za poprawne wyjaśnienie, w jaki sposób oba elementy budowy skóry płazów umożliwiają wymianę gazową, uwzględniające w przypadku:
gruczołów śluzowych – utrzymywanie wilgotnego naskórka zapewniającego wydajną dyfuzję tlenu lub obu gazów pomiędzy powietrzem a skórą;
naczyń
Matura Maj 2017,
krwionośnych Poziom
– zapewnienie rozszerzony
wystarczająco dużej(Formuła
powierzchni2015) Zadanie 7.sprawnej
w celu umożliwienia (3 pkt)dyfuzji gazów pomiędzy skórą a krwią lub zapewnienie przepływu
krwi ułatwiającego odbiór tlenu i dostarczanie CO2.
1 p. – za poprawne wyjaśnienie, w jaki sposób tylko jeden z wymienionych elementów budowy skóry płazów umożliwia wymianę gazową.
0 p. – za odpowiedź, która nie spełnia powyższych wymagań, lub za brak odpowiedzi.
1. Gruczoły śluzowe – w śluzie rozpuszcza się tlen, co ułatwia jego dyfuzję.

2. Naczynia krwionośne – krew transportuje dwutlenek węgla do skóry, a tlen transportuje – ze skóry.
1. Gruczoły śluzowe – wytwarzany przez nie śluz utrzymuje wilgotność naskórka, co ułatwia dyfuzję tlenu z powietrza w głąb skóry.
2. Naczynia krwionośne – ich gęsta sieć zwiększa powierzchnię dyfuzji tlenu do krwi i CO2 z krwi, co zwiększa intensywność wymiany gazowej.
1. Gruczoły śluzowe – wytwarzany przez nie śluz ułatwia przenikanie gazów przez skórę dzięki rozpuszczaniu się ich w wodzie.
2. Naczynia krwionośne – płynąca nimi krew odbiera tlen i oddaje dwutlenek węgla, co zwiększa intensywność wymiany gazowej.
Uwaga:
Uznaje się odpowiedzi odnoszące się do lokalizacji naczyń krwionośnych blisko powierzchni skóry, dzięki czemu droga dyfuzji gazów przez skórę jest krótsza.
Nie uznaje się odniesienia wyłącznie do dwutlenku węgla z pominięciem tlenu jako gazu oddechowego.
40 Matura
Matura Czerwiec
Matura
Czerwiec
2017,
Poziom
rozszerzony
(Formuła
2015)
2015) Zadanie 9.
Zadanie
Zadanie 9. (2
9.
9. (2 pkt)
(2
(2 pkt)
pkt)
pkt)
9.1. (0-1)
Schemat punktowania
1 p. – za zaznaczenie wszystkich trzech prawidłowych odpowiedzi na pytania badawcze przedstawione w tabeli.

Rozwiązanie
1. – T, 2. – T, 3. – N
9.2. (0–1)
Schemat punktowania
1 p. – za poprawne zaznaczenie dokończenia stwierdzenia wynikającego z przeprowadzonego doświadczenia.

Rozwiązanie
C. / dzięki temu wchłaniają wodę z otoczenia.
41 Matura
Matura Czerwiec
Matura
Czerwiec
2017,
Poziom
rozszerzony
(Formuła
2007)
2007) Zadanie 13.
Zadanie
Zadanie 13. (2
13.
13. (2 pkt)
(2
(2 pkt)
pkt)
pkt)
a) (0−1)
Strona 19 z 32
:
Schemat punktowania
1 p. – za wskazanie oznaczenia literowego rysunku przedstawiającego mózgowie płazów.

0 p. – za każdą inna odpowiedź, lub za brak odpowiedzi.
Poprawna odpowiedź
rysunek: D.
b) (0–1)
Schemat punktowania
1 p. – za wykazanie związku wzrostu wielkości móżdżku ze zdolnością do lotu uwzględniającego funkcję tej części mózgu.
0 p.– za odpowiedź, która nie spełnia powyższych wymagań, lub za brak odpowiedzi.
Wzrost wielkości móżdżku/powiększenie móżdżku, który odpowiada za koordynację ruchów w przestrzeni/ułatwia lot.
Móżdżek odpowiada za koordynację ruchów, dlatego jego powiększenie ułatwia lot ptaków/poruszanie się w powietrzu.
42 Matura
Matura
Matura Maj
Matura Maj
Maj 2016,
2016,
2016, Poziom
Poziom
Poziom rozszerzony
rozszerzony
(Formuła
(Formuła 2015)
2015)
2015) - Zadanie
Zadanie
Zadanie 9.
9.
9. (3
(3
(3 pkt)
pkt)
pkt)
9.1. (0–1)
Schemat punktowania
1 p. – za poprawne wyjaśnienie, uwzględniające jednocześnie przyczynę, czyli zmienność warunków życia karasia dziko żyjącego i stałe warunki życia karasia
hodowanego w akwarium, mechanizm, czyli powstawanie pierścieni przyrostu w warunkach słabego wzrostu podczas zimy, i skutek, czyli obecność linii przyrostu na
łuskach lub ich brak w zależności od warunków środowiska / temperatury / pory roku.
Karaś żyjący w stawie rośnie wolniej zimą, więc linie przyrostu na jego łuskach są w tym okresie bardziej zagęszczone, co ułatwia identy,kację przyrostów rocznych
i obliczenie wieku, natomiast w akwarium ryby mają przez cały czas takie same warunki i linie przyrostu są równomierne, co uniemożliwia obliczenie wieku ryby.
Można określić przybliżony wiek karasia żyjącego w stawie, gdyż zimą obniża się tempo jego metabolizmu i na łuskach zagęszczają się pierścienie przyrostu,
natomiast karaś żyjący w akwarium ma stałe warunki i na jego łuskach nie ma takich zagęszczeń pierścieni, umożliwiających obliczenie jego wieku.
9.2. (0–1)
Schemat punktowania
1 p. – za wskazanie rysunku A i właściwe uzasadnienie uwzględniające pochodzenie łusek jako wytworów skóry właściwej.
Budowę skóry ryb przedstawiono na rysunku A, ponieważ łuski ryb są wytworem skóry właściwej.
9.3. (0–1)
Schemat punktowania
1 p. – za znaczenie właściwego dokończenia zdania (B) i poprawnego jego uzasadnienia (3).
Rozwiązanie
B3
Matura
43 Matura
Matura Maj
Maj
Matura Maj 2016,
2016,
Maj 2016, Poziom
Poziom
rozszerzony
(Formuła
2015) Zadanie
2015) - Zadanie
10.
Zadanie 10. (2
(2
10. (2 pkt)
pkt)
(2 pkt)
pkt)
10.1. (0–1)
Schemat punktowania
1 p. – za podanie właściwej wspólnej i widocznej na rysunkach cechy budowy ciała ryby i ptaka, będącej przystosowaniem do zmniejszania oporu ośrodka podczas
poruszania się tych zwierząt.
opływowy kształt ciała (dopuszczalne: obły kształt ciała lub hydrodynamiczny u ryby a aerodynamiczny u ptaka)
wrzecionowaty kształt ciała
dachówkowato ułożone łuski i pióra
zaostrzony przód ciała
10.2. (0–1)
Schemat punktowania
1 p. – za poprawne wyjaśnienie przyczyny zatrzymywania się ryb się przed ścianami akwarium, uwzględniające obecność linii nabocznej i jej funkcję związaną z
Strona 20 z 32
:
odbiorem zmiany ruchów wody spowodowanych przeszkodą lub fal odbitych od przeszkody.
Ryby mają linię naboczną, która odbiera informacje ze środowiska dotyczące ruchów wody i pozwala im wyczuć niewidzialną przeszkodę ze względu na odbitą od
niej falę.
Linia naboczna ryb odbiera informacje o zmieniającym się w pobliżu szyby ciśnieniu wody, dlatego ryby ją omijają.
44 Matura
Matura Czerwiec
Matura
Czerwiec
2016,
Poziom
rozszerzony
(Formuła
2015)
2015) Zadanie 10.
Zadanie
Zadanie 10. (5
10.
10. (5 pkt)
(5
(5 pkt)
pkt)
pkt)
10.1. (0–1)
Schemat punktowania
1 p. – za podkreślenie obu prawidłowych określeń w zdaniu.
Rozwiązanie
Z jaj, po zapłodnieniu (zewnętrznym / wewnętrznym) rozwijają się kijanki, które przechodzą rozwój (prosty / z przeobrażeniem), aby ostatecznie przybrać formę dorosłą.
10.2. (0–1)
Schemat punktowania
1 p. – za podanie dwóch prawidłowych cech będących przystosowaniem kijanki do życia w wodzie.
Rozwiązanie
obecność płetwy ogonowej / ogona
obecność skrzeli (zewnętrznych)
linia naboczna
opływowy kształt ciała
10.3. (0–2)
Schemat punktowania
2 p. – za zapisanie obu prawidłowych łańcuchów pokarmowych.
1 p. – za zapisanie tylko jednego prawidłowego łańcucha pokarmowego.
Rozwiązanie
konsument I-rzędu:
szczątki organiczne roślinne / glony → kijanka → wodne drapieżniki
konsument II-rzędu:
rośliny → ślimak / owady → (dorosła) żaba → ssaki / ptaki drapieżne

glony → zooplankton → kijanka → wodne drapieżniki
10.4. (0–1)
Schemat punktowania:
1 p. – za prawidłowe wyjaśnienie odnoszące się do składu chemicznego hormonów tarczycy koniecznych do zapoczątkowania metamorfozy.
Jod jest potrzebny do prawidłowego funkcjonowania tarczycy i wytworzenia jej obu hormonów, które biorą bezpośredni udział w inicjacji metamorfozy.
Jod jest składnikiem hormonów tarczycy, jego brak w pożywieniu spowoduje niedobór T3 i T4, bez których metamorfoza się nie rozpocznie.
Do zajścia metamorfozy płazów konieczne są hormony tarczycy, których istotnym składnikiem jest jod.
45 Matura
Matura Maj
Matura
Matura Maj 2016,
Maj
Maj 2016, Poziom
2016,
Poziom
rozszerzony
(Formuła
2015)
2015) Zadanie 11.
Zadanie
Zadanie 11. (3
11.
11. (3 pkt)
(3
(3 pkt)
pkt)
pkt)
11.1. (0–1)
Schemat punktowania
1 p. – za podanie mocznika jako głównego produktu azotowej przemiany materii wydalanego z organizmu człowieka.
Rozwiązanie
mocznik
Uwaga:
Uznaje się następujące alternatywne nazwy mocznika: diaminometanal, diamid kwasu węglowego, karbamid.
Strona 21 z 32
:
11.2. (0–1)
Schemat punktowania
1 p. – za prawidłowe wyjaśnienie, odnoszące się do toksyczności amoniaku i lokalizacji w wątrobie procesu (cyklu mocznikowego / ornitynowego), w którym powstaje z
amoniaku mocznik, co minimalizuje szkodliwy wpływ amoniaku na organizm.
Amoniak jest związkiem bardzo toksycznym dla organizmu, dlatego odłączanie grup amidowych od glutaminy zachodzi dopiero w wątrobie, ponieważ tam zachodzi
proces przekształcania amoniaku w mniej toksyczny mocznik.
11.3. (0–1)
Schemat punktowania
1 p. – za prawidłowe wyjaśnienie, odnoszące się do możliwości wydalania (na bieżąco) amoniaku wraz z usuwaną z organizmu wodą, napływającą (w dużej ilości) do
ciała ryb słodkowodnych ze środowiska na drodze osmozy.
W organizmach ryb słodkowodnych toksyczny amoniak nie osiąga wysokich stężeń, ponieważ jest wydalany z organizmu wraz z wodą osmotycznie napływającą ze
środowiska.
Ryby słodkowodne wydalają amoniak jako ostateczny produkt azotowej przemiany materii, ponieważ mogą go na bieżąco usuwać z organizmu razem z
nadmiarem wody, która napływa nieustannie do ich organizmu z hipotonicznego środowiska.
Ryby słodkowodne żyją w środowisku hipotonicznym w stosunku do płynów ustrojowych ich organizmu, więc woda stale napływa do ich ciała. Nadmiar wody
usuwany jest z organizmu, a wraz z nią amoniak.
Uwaga:
Nie uznaje się odpowiedzi odnoszącej się jedynie do rozpuszczania się amoniaku w wodzie.
Matura
46 Matura
Matura Czerwiec
Czerwiec
2016,
Poziom
rozszerzony
(Formuła
2015) Zadanie
2015) - Zadanie
11.
Zadanie 11. (2
(2
11. (2 pkt)
pkt)
(2 pkt)
pkt)
11.1. (0–1)
Schemat punktowania
1 p. – za prawidłowe rozpoznanie, że rekin wielorybi to nr I, oraz w uzasadnieniu odniesienie się do jednej z prawidłowych cech ryb.
Rozwiązanie
Rekin wielorybi to nr I, ponieważ:
posiada skrzela / szpary skrzelowe występujące tylko u ryb (chrzęstnoszkieletowych).

ma płetwę ogonową skierowaną do góry (cecha rekinów) oraz płetwy: grzbietową i brzuszne – też cecha ryb (chrzęstnoszkieletowych).
11.2. (0–1)
Schemat punktowania
1 p. – za prawidłowe podkreślenie nazwy wraz z uzasadnieniem wynikającym z de,nicji konwergencji.
0 p. – Matura Czerwiec
za odpowiedź, 2016,
która nie Poziom
spełnia rozszerzony
powyższych (Formuła
wymagań, lub 2015) Zadanie
za brak odpowiedzi. 11. (2 pkt)
Rozwiązanie
Opływowy kształt ciała kręgowców oceanicznych przedstawionych na rysunku jest przykładem (dywergencji / konwergencji), ponieważ są to organizmy należące do
różnych grup systematycznych (ryby i ssaki), ale upodobniły się kształtem ze względu na życie w tym samym środowisku.
Matura
47 Matura
Matura Czerwiec
Czerwiec
2016,
Poziom
rozszerzony
(Formuła
2007) Zadanie
2007) - Zadanie
13.
Zadanie 13. (2
(2
13. (2 pkt)
pkt)
(2 pkt)
pkt)
a) (0–1)
Schemat punktowania
1 p. – za podanie prawidłowej nazwy wskazanej w poleceniu gromady kręgowców.
Poprawna odpowiedź
płazy
b) (0–1)
Schemat punktowania
1 p. – za uporządkowanie we właściwej kolejności wszystkich rysunków serca kręgowców.
Poprawna odpowiedź
kolejność: C, D, A, B
Uwaga: kolejność ma znaczenie.
Strona 22 z 32
:
Matura
48 Matura
Matura Maj
Maj
Matura Maj 2016,
2016,
Maj 2016, Poziom
Poziom
rozszerzony
(Formuła
2007) Zadanie
2007) - Zadanie
17.
Zadanie 17. (1
(1
17. (1 pkt)
pkt)
(1 pkt)
pkt)
Schemat punktowania
1 p. – za poprawne przedstawienie współdziałania gruczołów wydzielania wewnętrznego w metamorfozie kijanki, uwzględniające zarówno tarczycę, jak i korę nadnerczy
oraz wydzielane przez nie hormony.
Nadnercza produkują kortykosteroidy, które stymulują przemianę wydzielanej przez tarczycę tyroksyny w trójjodotyroninę, niezbędną do indukcji metamorfozy
kijanki.
Tarczyca wydziela tyroksynę, która pod wpływem enzymów stymulowanych przez kortykosteroidy wydzielane przez korę nadnerczy, przekształca się w
trójjodotyroninę, która pobudza metamorfozę kijanki.
49 Matura
Matura
Matura Maj
Matura Maj
Maj 2016,
2016,
2016, Poziom
Poziom
Poziom rozszerzony
rozszerzony
(Formuła
(Formuła 2007)
2007)
2007) - Zadanie
Zadanie
Zadanie 18.
18.
18. (2
(2
(2 pkt)
pkt)
pkt)
Matura
Schemat Maj 2016,
punktowania Poziom rozszerzony (Formuła 2007) Zadanie 17. (1 pkt)
2 p. – za poprawne uzasadnienie konieczności uzupełniania wody przez ryby morskie uwzględniające straty wody w drodze osmozy, oraz elektrolitów przez ryby
słodkowodne uwzględniające ich straty spowodowane wydalaniem dużej ilości moczu.
1 p. – za poprawne uzasadnienie konieczności uzupełniania wody przez ryby morskie albo tylko elektrolitów przez ryby słodkowodne.
1. Uzupełnianie wody u ryb morskich kostnoszkieletowych jest konieczne, ponieważ, ryby tracą wodę na drodze osmozy (przez skrzela).
2. Uzupełnienie elektrolitów u ryb słodkowodnych jest konieczne, ponieważ są one tracone z dużą ilością moczu / elektrolity są wypłukiwane w związku z
koniecznością usuwania nadmiaru wody, która osmotycznie napływa do organizmu.
Matura
50 Matura
Matura Maj
Maj
Matura Maj 2015,
2015,
Maj 2015, Poziom
Poziom
rozszerzony
(Formuła
2015) Zadanie
2015) - Zadanie
1.
Zadanie 1. (3
(3
1. (3 pkt)
pkt)
(3 pkt)
pkt)
Matura
1.1. (0–1) Maj 2016, Poziom rozszerzony (Formuła 2007) Zadanie 18. (2 pkt)
Rozwiązanie
Grupa C – rekin, tuńczyk (kolejność nie ma znaczenia)

Grupa E – żółw
Schemat punktowania
1 p. – za podanie dwóch nazw przedstawicieli strunowców należących do grupy C i jednego przedstawiciela strunowców należącego do grupy E.
1.2. (0–1)
Rozwiązanie
D, E, FMatura
(kolejnośćMaj
nie ma znaczenia)
2015, Poziom
Schemat punktowania
1 p. – za podanie trzech oznaczeń literowych grup kręgowców, których wspólny przodek miał cztery kończyny kroczne.
1.3. (0–1)
Rozwiązanie
Schemat punktowania
1 p. – za zaznaczenie wyłącznie odpowiedzi D.
0 p. – za każde inne rozwiązanie lub za brak odpowiedzi.
Matura
51 Matura
Matura Czerwiec
Czerwiec
2015,
Poziom
rozszerzony
(Formuła
2015) Zadanie
2015) - Zadanie
11.
Zadanie 11. (2
(2
11. (2 pkt)
pkt)
(2 pkt)
pkt)
11.1. (0-1)
Rozwiązanie:
dyfuzja
1 pkt – za podanie poprawnej nazwy procesu
0 pkt – za odpowiedź niepoprawną lub brak odpowiedzi
11.2. (0-1)
Strona 23 z 32
:
Rozwiązanie 1. – P, 2. – P, 3. – F
1 pkt – za poprawną ocenę trzech informacji
0 pkt – za poprawną ocenę mniej niż trzech informacji lub za odpowiedź niepoprawną, lub brak odpowiedzi
Matura
52 Matura
Matura Czerwiec
Czerwiec
2015,
Poziom
rozszerzony
(Formuła
2015) Zadanie
2015) - Zadanie
12.
Zadanie 12. (4
(4
12. (4 pkt)
pkt)
(4 pkt)
pkt)
12.1. (0–2)
Rozwiązanie:
Jajożyworodność, ponieważ umożliwia rozwój jaj (w ciele samicy) niezależnie od czynników atmosferycznych/warunków pogodowych.
Zdolność do hibernacji, ponieważ zwiększona jest tolerancja na niskie temperatury, co pozwala uniknąć (energochłonnego) wysokiego tempa metabolizmu
niezbędnego do utrzymania właściwej temperatury ciała (w okresie chłodów).
2 pkt – za poprawne podanie dwóch cech wraz z poprawnymi uzasadnieniami
1 pkt – za poprawne podanie jednej cechy wraz z poprawnym uzasadnieniem
0 pkt – za odpowiedzi niepoprawne, niepełne, np. podanie tylko cechy bez uzasadnienia lub brak odpowiedzi
12.2. (0–1)
Rozwiązanie:
Matura
Surowica Czerwiec
zawiera 2015, Poziom
gotowe przeciwciała, które wrozszerzony (Formuła 2015) Zadanie
krótkim czasie neutralizują/unieszkodliwiają 12. (4 pkt) zawarte w jadzie żmii.
toksyny/antygeny
1 pkt – za poprawne wyjaśnienie uwzględniające obecność przeciwciał w surowicy i neutralizację toksyn
0 pkt – za odpowiedź niepełną, np. podanie tylko obecności przeciwciał bez odniesienia się do ich działania lub odpowiedź niepoprawną, lub brak odpowiedzi
12.3. (0–1)
Rozwiązanie:
bierna, nabyta, sztuczna, swoista
1 pkt – za wypisanie czterech poprawnych określeń charakteryzujących odporność po podaniu surowicy
0 pkt – za poprawne wypisanie mniej niż czterech określeń odporności lub odpowiedź niepoprawną, lub brak odpowiedzi
53 Matura
Matura Czerwiec
Matura
Czerwiec
2015,
Poziom
rozszerzony
(Formuła
2015)
2015) Zadanie 13.
Zadanie
Zadanie 13. (2
13.
13. (2 pkt)
(2
(2 pkt)
pkt)
pkt)
13.1. (0–1)
Rozwiązanie:
Głównym powodem gromadzenia białka przez pingwiny przed ich pierzeniem się jest przygotowanie zapasów białka do budowy piór/nagromadzone białko pingwiny
zużywają do budowy piór.
1 pkt – za prawidłowe określenie znaczenia gromadzenia białka w mięśniach uwzględniające wykorzystanie białka do budowy piór
0 pkt – za odpowiedź niepoprawną, która nie uwzględnia wykorzystania białka do budowy piór lub brak odpowiedzi.
13.2. (0–1)
Rozwiązanie:
Podczas pierzenia pingwin ten nie może pływać, więc nie zdobywa pożywienia i nagromadzony tłuszcz pozwala mu przetrwać czas głodówki.
Nagromadzony tłuszcz stanowi warstwę termoizolacyjną niezbędną przy braku upierzenia/która chroni przed nadmierną utratą ciepła spowodowaną brakiem
upierzenia.
1 pkt – za prawidłowe określenie znaczenia gromadzenia tłuszczu odnoszące się do wykorzystania tłuszczu jako materiału zapasowego wykorzystywanego podczas
głodówki lub do termoizolacyjnej funkcji tłuszczu
0 pkt – za odpowiedź, która nie odnosi się do jednej z powyższych funkcji tłuszczu lub odpowiedź merytorycznie niepoprawną, lub brak odpowiedzi.
Matura
54 Matura
Matura Czerwiec
Czerwiec
2015,
Poziom
rozszerzony
(Formuła
2015) Zadanie
2015) - Zadanie
14.
Zadanie 14. (2
(2
14. (2 pkt)
pkt)
(2 pkt)
pkt)
14.1. (0–1)
Rozwiązanie
Przykładem głównego pokarmu karibu, który nie jest pokarmem roślinnym są porosty, ponieważ:
ich plechy zbudowane są ze strzępek grzybów.

istnieją dzięki symbiozie grzybów i jednokomórkowych glonów/ sinic.
Strona 24 z 32
:
1 pkt – za wybór porostów i poprawne uzasadnienie uwzględniające budowę plechy porostów lub symbiozę organizmów
0 pkt – za odpowiedź niepełną np. nie zawierającą uzasadnienia lub odpowiedź niepoprawną, lub brak odpowiedzi
14.2. (0–1)
Rozwiązanie:
W ten sposób renifery:
uzupełniają niedobory składników pokarmowych, gdyż odżywiają się pokarmem ubogim w składniki pokarmowe
[odpowiedź niepełna wg. oryginalnego schematu punktowania - patrz uwaga niżej]
uzupełniają w ten sposób braki składników pokarmowych w pokarmie zjadanym na tych obszarach.
[odpowiedź niepełna wg. oryginalnego schematu punktowania - patrz uwaga niżej]
1 pkt – za wyjaśnienie uwzględniające brak/niedobór związków mineralnych w glebie i w związku z tym, ich brak/niedobór w pokarmie roślinnym karibu
0 pkt – za odpowiedź niepełną, np. odnoszącą się tylko do braku/niedoboru związków mineralnych w glebie lub tylko braku/niedoboru związków mineralnych w
pokarmie, lub odpowiedź niepoprawną, lub brak odpowiedzi
Uwagi od BiologHelp
BiologHelp:
Podane przez CKE propozycje odpowiedzi oraz schemat punktowania są niespójne. Zgodnie ze schematem punktowania odpowiedzi zaproponowane przez CKE są niepełne i nie
powinny zostać punktowane. Aby bowiem otrzymać 1 pkt należy w odpowiedzi uwzględnić zarówno niedobór związków mineralnych w glebie jak i będący jego następstwem
niedobór tych składników w pokarmie roślinnym karibu. W proponowanych odpowiedziach autor odniósł się tylko do niedoboru składników mineralnych w pokarmie, za co
powinno być przyznane 0 pkt. Co do zasady w pytaniach typu "wyjaśnij" należałoby spróbować odtworzyć ciąg przyczynowo-skutkowy (w tym wypadku w uproszczeniu
wyglądałby on tak:
uboga w minerały gleba -> ubogi w minerały pokarm roślinny -> potrzeba uzupełnienia składników mineralnych przez karibu z innego źródła. Poniżej podaję moją autorską
propozycję odpowiedzi, która powinna lepiej oddać wymagania ze schematu punktowania:
Na obszarach o glebach ubogich w niektóre składniki mineralne rośliny i porosty mogą zgromadzić (uzyskać) mniejszą ilość składników mineralnych. Dlatego renifery żyjące
na takich obszarach włączają do swojej diety oprócz ubogiego w składniki mineralne pokarmu roślinnego i porostów również zasobne w te składniki poroża innych
osobników, aby uzupełnić niedobory.
55 Matura
Matura Czerwiec
Matura
Czerwiec
2015,
Poziom
rozszerzony
(Formuła
2007)
2007) Zadanie 25.
Zadanie
Zadanie 25. (2
25.
25. (2 pkt)
(2
(2 pkt)
pkt)
pkt)
a) Przykład poprawnej odpowiedzi:
Biczogon jest zmiennocieplny, w nocy jego ciało się wychładza i dlatego, żeby móc sprawnie przeprowadzać procesy życiowe w ciągu dnia ogrzewa ciało,
przebywając w miejscach nasłonecznionych.
Za poprawne wyjaśnienie uwzględniające konieczność ogrzania ciała dla przeprowadzania procesów życiowych na właściwym poziomie – 1 pkt
b) Przykłady poprawnej odpowiedzi:
Na początku ogrzewania ciemna barwa powierzchni ciała umożliwia pochłanianie ciepła, później barwa jasna ciała nie dopuszcza do przegrzania organizmu /
utrudnia przegrzanie się organizmu.
Zmiana barwy powierzchni ciała umożliwia biczogonowi pochłanianie odpowiedniej ilości promieniowania słonecznego / podczerwonego, co umożliwia
utrzymanie odpowiedniej temperatury ciała / zabezpiecza organizm przed przegrzaniem.
Za poprawne wyjaśnienie uwzględniające zmianę barwy ciała jako adaptację służącą do utrzymania właściwej temperatury ciała – 1 pkt
Matura
56 Matura
Matura Maj
Maj
Matura Maj 2015,
2015,
Maj 2015, Poziom
Poziom
rozszerzony
(Formuła
2007) Zadanie
2007) - Zadanie
30.
Zadanie 30. (2
(2
30. (2 pkt)
pkt)
(2 pkt)
pkt)
a) (0−1)
Poprawna odpowiedź
dobór naturalny/selekcja naturalna
Schemat punktowania
1 p. – za podanie poprawnej nazwy rodzaju doboru, który doprowadził do utrwalenia się zdolności widzenia ultra,oletu przez renifery (dopuszcza się podanie
nazwy: dobór kierunkowy).
b) (0−1)
Cecha ta pozwala reniferom odnaleźć pożywienie/unikać terenu, na którym bytują drapieżniki (wilki).
Renifery, które mają zdolność do widzenia ultra,oletu są lepiej przystosowane do dostrzegania porostów, które stanowią ich pożywienie i dzięki temu mają
większą szansę na przeżycie.
Renifery, które mają zdolność do widzenia ultra,oletu widzą mocz wilków i mają większą szansę, aby uniknąć zagrożenia z ich strony, co z kolei zwiększa ich
szanse na przeżycie.
Schemat punktowania
1 p. – za określenie znaczenia adaptacyjnego zdolności widzenia ultra,oletu przez renifery uwzględniającego zdobywanie pokarmu lub unikanie drapieżnika.
Strona 25 z 32
:
Matura
57 Matura
Matura Czerwiec
Czerwiec
2015,
Poziom
rozszerzony
(Formuła
2007) Zadanie
2007) - Zadanie
32.
Zadanie 32. (2
(2
32. (2 pkt)
pkt)
(2 pkt)
pkt)
Przykłady poprawnych odpowiedzi:
płuca
nozdrza wewnętrzne
mały / płucny układ krwionośny / dwuobiegowy układ krwionośny
ucho środkowe ze strzemiączkiem
cztery kończyny kroczne
pas miednicowy połączony z kręgosłupem
Za poprawne podanie dwóch przykładów cech adaptacyjnych, jakie pojawiły się u przodków płazów – 2 pkt
Za podanie jednego przykładu cech adaptacyjnych, jakie pojawiły się u przodków płazów – 1 pkt
58 Zbiór
Zbiór zadań
Zbiór
Zbiór zadań CKE,
zadań
zadań CKE, Poziom
CKE,
Poziom
rozszerzony
(Formuła
2015)
2015) Zadanie 37.
Zadanie
Zadanie 37. (3
37.
37. (3 pkt)
(3
(3 pkt)
pkt)
pkt)
a) (0-1)
Podczas skurczu mięśni grzbieto-brzusznych następuje opuszczenie (obniżenie) płytki grzbietowej, co powoduje unoszenie się (podnoszenie) skrzydeł.
Natomiast podczas skurczu mięśni podłużnych następuje podniesienie (uniesienie się) płytki grzbietowej, co powoduje opuszczenie (obniżenie) skrzydeł.
b) (0-1)
A. 6.
B. 1.
C. 3.
D. 5.
E. 4.
c) (0-1)
Przykład poprawnej odpowiedzi.

Zbiór zadań CKE, Poziom rozszerzony (Formuła 2015) Zadanie 37. (3 pkt)
Mięśnie poruszające skrzydłami (mięśnie piersiowe) są przymocowane do grzebienia mostka.
Zbiór
59 Zbiór
Zbiór zadań
zadań
Zbiór zadań CKE,
CKE,
zadań CKE, Poziom
Poziom
rozszerzony
(Formuła
2015) Zadanie
2015) - Zadanie
59.
Zadanie 59. (2
(2
59. (2 pkt)
pkt)
(2 pkt)
pkt)
a) (0-1)
Dwie cechy spośród: (grzbietowo położona) cewka nerwowa, szpary skrzelowe w gardzieli, ogon.
b) (0-1)
Przykłady poprawnych odpowiedzi
W rozwoju zarodkowym (organogeneza) pojawia się struna grzbietowa, która następnie zostaje zastąpiona przez kręgosłup.
Człowiek dorosły ma galaretowate krążki międzykręgowe (dyski), które są pozostałością struny grzbietowej.
60 Zbiór
Zbiór zadań
Zbiór
Zbiór zadań CKE,
zadań
zadań CKE, Poziom
CKE,
Poziom
rozszerzony
(Formuła
2015)
2015) Zadanie 60.
Zadanie
Zadanie 60. (3
60.
60. (3 pkt)
(3
(3 pkt)
pkt)
pkt)
a) (0-1)
2 pary palczastych kończyn (kończyny kroczne), umożliwiające poruszanie się na lądzie.
Błona bębenkowa (jako część ucha środkowego), służąca do odbierania fali dźwiękowej przenoszonej przez powietrze.
Powieki chroniące oczy przed wysychaniem w środowisku lądowym.
b) (0-1)
Żaba przebywa (przemieszcza się / szuka miejsca) w środowisku, które ma niższą temperaturę od temperatury jej ciała oraz odznacza się dużą wilgotnością, np.
staw, kałuża, strumień, wilgotne kamienie w cienistym, wilgotnym miejscu.
c) (0-1)
1. do wnętrza
2. na zewnątrz.
61 Zbiór
Zbiór zadań
Zbiór
Zbiór zadań CKE,
zadań
zadań CKE, Poziom
CKE,
Poziom
rozszerzony
(Formuła
2015)
2015) Zadanie 61.
Zadanie
Zadanie 61. (3
61.
61. (3 pkt)
(3
(3 pkt)
pkt)
pkt)
a) (0-1)
Strona 26 z 32
:
B, ponieważ u gadów:
występuje kloaka (mocz jest odprowadzany do jelita),

brak pętli Henlego,
resorpcja zachodzi w kloace (i moczowodzie).
b) (0-1)
Proces X polega na ,ltrowaniu krwi (w wyniku czego powstaje mocz pierwotny).
c) (0-1)
Następuje wchłanianie zwrotne wody z moczu (zagęszczanie moczu).
Zbiór
62 Zbiór
Zbiór zadań
zadań
Zbiór zadań CKE,
CKE,
zadań CKE, Poziom
Poziom
rozszerzony
(Formuła
2015) Zadanie
2015) - Zadanie
63.
Zadanie 63. (4
(4
63. (4 pkt)
pkt)
(4 pkt)
pkt)
a) (0-1)
I. Bruzdkowanie.
II. Gastrulacja.
III. Organogeneza.
b) (0-1)
Etap II (gastrulacja), listki zarodkowe: ektoderma, endoderma i mezoderma.
c) (0-1)
Przykład poprawnej odpowiedzi

Aksolotl jest w stadium larwalnym, gdyż ma charakterystyczne dla tego stadium skrzela zewnętrzne, funkcjonujące w środowisku wodnym, w którym rozwijają się i
żyją formy larwalne płazów.
d) (0-1)
C
Zbiór
63 Zbiór
Zbiór zadań
zadań
Zbiór zadań CKE,
CKE,
zadań CKE, Poziom
Poziom
rozszerzony
(Formuła
2015) Zadanie
2015) - Zadanie
131.
Zadanie 131. (3
(3
131. (3 pkt)
pkt)
(3 pkt)
pkt)
a) (0-1)
Kości te (przedramienia) wydłużają kończyny przednie oraz zwiększają liczbę połączeń stawowych (liczbę dźwigni) w tych kończynach. Potencjalnie zwiększa to
zakres ruchów wykonywanych dzięki tym kończynom (zwiększa liczbę mięśni uczestniczących w ruchu kończyn / zwiększa możliwość przenoszenia siły skurczów
mięśni kończyn / zwiększa sprawność ruchową kończyn).
b) (0-1)
Kończyna przednia wieloryba służy do pływania. W porównaniu z dłonią jaszczurki, w dłoni wieloryba występuje zwiększona liczba paliczków (kości palców), co
powoduje wydłużenie palców, a dzięki temu całej dłoni. W ten sposób powiększona zostaje powierzchnia płetwy.
c) (0-1)
Przedstawione rysunki ilustrują dywergencję (ewolucję rozbieżną / rozchodzenie się cech), gdyż przedstawiają narząd o tym samym pochodzeniu u wszystkich
przedstawionych kręgowców, czyli o wspólnym planie budowy, ale w różny sposób przekształcony w związku z różnymi funkcjami ruchowymi (z różnymi sposobami
Zbiór zadań
poruszania CKE,
się tych Poziom
kręgowców). rozszerzony (Formuła 2015) Zadanie 131. (3 pkt)
64 Matura
Matura
Matura Maj
Matura Maj
Maj 2014,
2014,
2014, Poziom
Poziom
Poziom rozszerzony
rozszerzony
(Formuła
(Formuła 2007)
2007)
2007) - Zadanie
Zadanie
Zadanie 17.
17.
17. (2
(2
(2 pkt)
pkt)
pkt)
a) (0−1)
Poprawna odpowiedź:
owodniowce: 1, 4, 6, 7
1 p. – za poprawne podanie numerów wszystkich przedstawicieli kręgowców, które są owodniowcami

0 p. – za odpowiedź niepełną, np. brak nawet jednego przedstawiciela, lub odpowiedź niepoprawną, lub brak odpowiedzi
b) (0−1)
stałocieplne: 4, 6
1 p. – za poprawne podanie numerów wszystkich przedstawicieli kręgowców, które są stałocieplne

0 p. – za odpowiedź niepełną, np. brak jednego przedstawiciela, lub odpowiedź niepoprawną, lub brak odpowiedzi
Matura
Matura
Matura Maj
Maj
Matura Maj 2014,
2014,
Maj 2014, Poziom
Poziom
rozszerzony
(Formuła
2007) Zadanie
2007) - Zadanie
18.
Zadanie 18. (1
(1
18. (1 pkt)
pkt)
(1 pkt)
pkt)
Strona 27 z 32
:
65 Matura
Matura Maj
Matura
Matura Maj 2014,
Maj
Maj 2014, Poziom
2014,
Poziom
rozszerzony
(Formuła
2007)
2007) Zadanie 18.
Zadanie
Zadanie 18. (1
18.
18. (1 pkt)
(1
(1 pkt)
pkt)
pkt)
Przykłady poprawnej odpowiedzi:
Duża ilość mioglobiny, której funkcją jest magazynowanie tlenu, umożliwia ssakom wodnym, okresowo pobierającym powietrze, długotrwałe pływanie i
nurkowanie.
Większa ilość mioglobiny w mięśniach ssaków wodnych umożliwia zmagazynowanie rezerwy tlenu potrzebnego do aktywnego pływania i nurkowania (w okresach
pomiędzy wypływaniem na powierzchnię wody w celu pobrania powietrza).
1 p. – za poprawne wyjaśnienie uwzględniające rolę mioglobiny w mięśniach jako magazynu tlenu dla intensywnie pracujących mięśni u ssaków o dużej aktywności i
okresowo pobierających powietrze
0 p. – za odpowiedź niepełną, która nie uwzględnia roli mioglobiny lub znaczenia jej dużej ilości w mięśniach dla zwierząt wodnych, które są bardzo aktywne i okresowo
pobierają powietrze, ale odnosi się tylko do środowiska lub trybu życia, lub odpowiedź merytorycznie niepoprawną, np. transportuje tlen, lub brak odpowiedzi
Matura
66 Matura
Matura Czerwiec
Czerwiec
2014,
Poziom
rozszerzony
(Formuła
2007) Zadanie
2007) - Zadanie
22.
Zadanie 22. (2
(2
22. (2 pkt)
pkt)
(2 pkt)
pkt)
a) (0-1)
Za poprawne wskazanie płuc charakterystycznych dla obu wymienionych grup płazów – 1 pkt
Płazy:
żyjące głównie w wodzie: I

żyjące niemal wyłącznie na lądzie: III
b) (0-1)
Za poprawne określenie zmiany budowy płuc w adaptacji płazów do środowiska lądowego – 1 pkt

Przejście do prawie wyłącznie lądowego trybu życia płazów polegało na:
Matura Czerwiec
zwiększeniu 2014,płuc
powierzchni Poziom rozszerzony
przez jej pofałdowanie, (Formuła 2007) Zadanie 22. (2 pkt)
zmniejszenie udziału skóry w wymianie gazowej na rzecz wymiany gazowej przez płuca poprzez zwiększenie powierzchni płuc.
67 Matura
Matura Czerwiec
Matura
Czerwiec
2013,
Poziom
rozszerzony
(Formuła
2007)
2007) Zadanie 12.
Zadanie
Zadanie 12. (1
12.
12. (1 pkt)
(1
(1 pkt)
pkt)
pkt)
Przykład poprawnej odpowiedzi:
Niedoczynność tarczycy u bydła może być wywołana brakiem możliwości wytwarzania przez tarczycę hormonów (trójjodotyroniny, tyroksyny), co spowodowane jest
niedoborem jodu w pobieranym pożywieniu (kłosówce wełnistej).
Za poprawne wyjaśnienie zagrożenia wystąpienia u zwierząt niedoczynności tarczycy – 1 pkt
68 Matura
Matura
Matura Czerwiec
Matura Czerwiec
Czerwiec 2013,
2013,
2013, Poziom
Poziom
Poziom rozszerzony
rozszerzony
(Formuła
(Formuła 2007)
2007)
2007) - Zadanie
Zadanie
Zadanie 15.
15.
15. (2
(2
(2 pkt)
pkt)
pkt)
a) (0-1)
serce ma tylko 1 przedsionek i 1 komorę

oprócz przedsionka i komory są widoczne w sercu: stożek tętniczy / i zatoka żylna
Matura Czerwiec
serce w 2013, ułożone
układzie krążenia Poziom rozszerzony
jest liniowo (przed (Formuła
skrzelami 2007) Zadanie 12. (1 pkt)
Przykład uzupełnienia rysunku:
Za podanie właściwej cechy przedstawionego na schemacie serca i poprawne narysowanie strzałki wskazującej kierunek przepływu krwi – 1 pkt
Uwagi:
Strzałka może być narysowana w innym miejscu układu niż serce, ale w dobrym kierunku.
b) (0-1)
B. / odtlenowana, ponieważ:
Strona 28 z 32
:
krew wędruje do serca z tkanek ciała, czyli nie zawiera już tlenu
serce znajduje się w układzie przed skrzelami, gdzie następuje wymiana gazowa.
Za podkreślenie właściwego rodzaju krwi wraz z poprawnym uzasadnieniem – 1 pkt
69 Matura
Matura Czerwiec
Matura
Czerwiec
2013,
Poziom
rozszerzony
(Formuła
2007)
2007) Zadanie 16.
Zadanie
Zadanie 16. (1
16.
16. (1 pkt)
(1
(1 pkt)
pkt)
pkt)
Hemoglobina krwi lamy wykazuje większe powinowactwo do tlenu, co umożliwia wiązanie większej ilości tlenu przy niższych wartościach jego ciśnienia parcjalnego na
dużych wysokościach, w przeciwieństwie do ssaków żyjących na nizinach, gdzie ciśnienie parcjalne tlenu w powietrzu jest wysokie.
Za poprawne wyjaśnienie lepszego przystosowania organizmu lamy do życia na dużych wysokościach – 1 pkt
70 Matura
Matura
Matura Czerwiec
Matura Czerwiec
Czerwiec 2013,
2013,
2013, Poziom
Poziom
Poziom rozszerzony
rozszerzony
(Formuła
(Formuła 2007)
2007)
2007) - Zadanie
Zadanie
Zadanie 18.
18.
18. (1
(1
(1 pkt)
pkt)
pkt)
A / przepony.
Za poprawne zaznaczenie dokończenia zdania – 1 pkt
Matura
71 Matura
Matura Czerwiec
Czerwiec
2013,
Poziom
2013, Poziom podstawowy
podstawowy
Poziom podstawowy (Formuła
(Formuła
podstawowy (Formuła 2007)
2007) Zadanie
2007) - Zadanie
23.
Zadanie 23. (2
(2
23. (2 pkt)
pkt)
(2 pkt)
pkt)
Poprawne odpowiedzi:
B / wysklepiona stopa,
D / obecność bródki w części twarzowej czaszki
Za poprawne zaznaczenie każdej z dwóch cech człowieka – po 1 pkt
Matura
72 Matura
Matura Maj
Maj
Matura Maj 2013,
2013,
Maj 2013, Poziom
Poziom
rozszerzony
(Formuła
2007) Zadanie
2007) - Zadanie
24.
Zadanie 24. (3
(3
24. (3 pkt)
pkt)
(3 pkt)
pkt)
a) (0−2)
Skóra płazów ma cienki naskórek / nabłonek, który umożliwia / ułatwia dyfuzję gazów.
W skórze płazów występują liczne gruczoły śluzowe, których wydzielina zapewnia jej wilgotność umożliwiającą wymianę gazową.
Matura Czerwiec
Skóra jest 2013, Poziom
silnie ukrwiona, podstawowy
co zwiększa (Formuła
efektywność wymiany 2007) Zadanie 23. (2 pkt)
gazowej.
2 p. – za poprawne podanie dwóch cech skóry wraz z poprawnym wyjaśnieniem związku z wymianą gazową każdej z nich
1 p. – za poprawne podanie jednej cechy skóry wraz z poprawnym wyjaśnieniem jej związku z wymianą gazową
0 p. – za odpowiedź niepełną, np. podanie tylko cechy skóry bez wykazania jej związku z wymianą gazową (np. uwzględnienie tylko nagiej skóry) lub błędne
wskazanie jej związku z wymianą gazową, lub odpowiedź niepoprawną merytorycznie, np. odnoszącą się do występowania jednowarstwowego nabłonka w skórze
płazów / obecności porów w skórze / braku łusek, lub brak odpowiedzi
b) (0−1)
Matura
Przykład Maj 2013,
poprawnej Poziom
odpowiedzi: rozszerzony (Formuła 2007) Zadanie 24. (3 pkt)
Ponieważ wymiana gazowa u salamander bezpłucnych odbywa się tylko przez skórę, musi ona mieć odpowiednio dużą powierzchnię w stosunku do jego masy /
objętości, aby zapewnić zaopatrzenie w tlen.
1 p. – za poprawne wyjaśnienie, uwzględniające korzystny stosunek powierzchni ciała zwierzęcia do jego objętości / masy
0 p. – za odpowiedź, która nie uwzględnia stosunku dużej powierzchni ciała do jego małej masy / objętości lub odpowiedź merytorycznie niepoprawną, lub brak
odpowiedzi
Matura
73 Matura
Matura Maj
Maj
Matura Maj 2013,
2013,
Maj 2013, Poziom
Poziom
rozszerzony
(Formuła
2007) Zadanie
2007) - Zadanie
25.
Zadanie 25. (1
(1
25. (1 pkt)
pkt)
(1 pkt)
pkt)
Gatunek A, ponieważ amoniak musi być wydalany w postaci silnie rozcieńczonej (jest toksyczny), a tylko
w środowisku słodkowodnym zwierzęta mogą wydalać tak silnie rozcieńczony mocz.

u zwierząt żyjących w wodach słodkich może być usuwany razem z nadmiarem wody, która osmotycznie napływa do jego organizmu.
1 p. – za poprawne wskazanie gatunku A i poprawne uzasadnienie uwzględniające konieczność silnego rozcieńczenia amoniaku przy równoczesnej dostępności wody w
środowisku ich życia
0 p. – za wybór gatunku innego niż gatunek A, niezależnie od uzasadnienia, lub za odpowiedź niepełną, np. poprawne wskazanie tylko gatunku kręgowca bez
uzasadnienia, lub uzasadnienie odnoszące się wyłącznie do właściwości amoniaku, np. ponieważ amoniak jest silnie toksyczny, a więc musi być wydalany w dużym
rozcieńczeniu, lub odpowiedź merytorycznie niepoprawną, lub brak odpowiedzi
Strona 29 z 32
:
Matura
74 Matura
Matura Maj
Maj
Matura Maj 2012,
2012,
Maj 2012, Poziom
Poziom
rozszerzony
(Formuła
2007) Zadanie
2007) - Zadanie
18.
Zadanie 18. (2
(2
18. (2 pkt)
pkt)
(2 pkt)
pkt)
a) (0−1)
1. / opływowy kształt ciała

3. / wydzielanie śluzu przez gruczoły śluzowe
1 p. – za podanie obu oznaczeń cyfrowych poprawnie wybranych cech, które stanowią przystosowanie ryb do pokonywania dużego oporu wody
0 p. – za podanie oznaczenia tylko jednej cechy lub dwóch cech niepoprawnych, lub podanie więcej niż dwóch cech
b) (0−1)
6. / obecność pęcherza pławnego
1 p. – za podanie oznaczenia cechy, która ułatwia rybom regulowanie głębokości zanurzenia w wodzie
0Matura Maj 2012,
p. – za podanie Poziom
oznaczenia cechy rozszerzony (Formuła
wybranej niepoprawnie 2007) oznaczeń
lub podanie Zadanie 18.niż
więcej (2 jednej
pkt) cechy
Matura
75 Matura
Matura Maj
Maj
Matura Maj 2012,
2012,
Maj 2012, Poziom
Poziom
rozszerzony
(Formuła
2007) Zadanie
2007) - Zadanie
19.
Zadanie 19. (2
(2
19. (2 pkt)
pkt)
(2 pkt)
pkt)
Grzebień na mostku zachowały:
pingwin – grzebień służy jako miejsce przyczepu mięśni skrzydeł, których pingwiny używają do pływania w wodzie
myszołów – grzebień służy jako miejsce przyczepu mięśni skrzydeł, których myszołowy używają do latania.
2 p. – za podanie nazw dwóch ptaków spośród przedstawionych na rysunkach, które mają grzebień na mostku i określenie roli tej struktury w sposobie poruszania się
każdego z nich
1 p. – za podanie nazwy jednego ptaka spośród przedstawionych na rysunkach, który ma grzebień na mostku i określenie roli tej struktury w sposobie jego poruszania
się
0 p. – za podanie tylko nazw ptaków bez określenia roli grzebienia na mostku u każdego z nich lub uzasadnienie ogólne bez wskazania roli mięśni w poruszaniu się
(pływanie / latanie), np. grzebień stanowi miejsce przyczepu skrzydeł, lub odpowiedź merytorycznie niepoprawną
Matura
Matura
76 Matura
Matura Maj
Matura Maj
Maj 2012,
2012,
2012,
Maj 2012, Poziom
Poziom
Poziom
rozszerzony
rozszerzony
(Formuła
(Formuła
2007)
2007) Zadanie
Zadanie
2007) - Zadanie
20.
20.
Zadanie 20. (2
(2
(2
20. (2 pkt)
pkt)
pkt)
(2 pkt)
pkt)
a) (0−1)
Australia (i Tasmania)
1 p. – za podanie poprawnej nazwy kontynentu, na którym żyją dziobak i kolczatka

0 p. – za odpowiedź niepoprawną
b) (0−1)
Przykłady poprawnych odpowiedzi (jedna spośród):
jajorodność / jajożyworodność
obecność steku
obecność kości kruczej
1Matura Maj 2012,

p. – za podanie Poziom
poprawnej rozszerzony
cechy występującej (Formuła
tylko 2007)
u stekowców Zadanie
i odróżniającej 20. (2 i pkt)
dziobaka kolczatkę od wszystkich pozostałych ssaków
0 p. – za podanie cechy ssaków, która nie jest swoistą cechą stekowców, np. są owłosione, nie mają zębów, lub podanie więcej niż jednej cechy ssaków (w tym cechy
swoistej), lub odpowiedź merytorycznie niepoprawną
Matura
77 Matura
Matura Czerwiec
Czerwiec
2012,
Poziom
rozszerzony
(Formuła
2007) Zadanie
2007) - Zadanie
24.
Zadanie 24. (2
(2
24. (2 pkt)
pkt)
(2 pkt)
pkt)
Długie pętle nefronów występują:
u szczuroskoczków (ssaków pustynnych), które ze względu na brak wody w środowisku muszą oszczędzać wodę / muszą zatrzymywać wodę w organizmie.
u saków morskich, które zabezpieczają się przed nadmierną utratą wody z organizmu, spowodowaną wyższym stężeniem soli w środowisku niż w organizmie.
2 p. – za poprawny wybór wszystkich podanych zwierząt mających długie pętle nefronu: szczuroskoczków (ssaków pustynnych) i ssaków morskich oraz poprawne
wyjaśnienie przystosowawczego znaczenia tej cechy dla każdego z nich
1 p. – za poprawny wybór jednego z podanych zwierząt mających długie pętle nefronu szczuroskoczków (ssaków pustynnych) albo ssaków morskich oraz poprawne
wyjaśnienie znaczenia tej cechy dla tego zwierzęcia
0 p. – za odpowiedź niepełną, np. wybór ssaka mającego długie pętle nefronu bez wyjaśnienia ich znaczenia lub odpowiedź całkowicie niepoprawną
Matura
Matura
Matura Czerwiec
Czerwiec
2012,
Poziom
rozszerzony
(Formuła
2007) Zadanie
2007) - Zadanie
25.
Zadanie 25. (2
(2
25. (2 pkt)
pkt)
(2 pkt)
pkt)
Strona 30 z 32
:
Matura
Matura
78 Matura Czerwiec
Czerwiec
2012,
Poziom
rozszerzony
(Formuła
2007) - Zadanie
2007)
Zadanie
Zadanie 25.
25. (2
(2
25. (2
(2 pkt)
pkt)
(2 pkt)
pkt)
pkt)
a) (0−1)
B. / Pas barkowy składa się z trzech par kości: kruczej, łopatki i obojczyka.
E. / Jaja charakteryzują się dużą ilością żółtka i mocną skorupką.
G. / Podczas rozwoju zarodka wytwarzane są błony płodowe: owodnia, omocznia, kosmówka.
1 p. – za poprawne podanie oznaczeń literowych trzech cech wspólnych dla ptaków i gadów
0 p. – za podanie poprawnych oznaczeń literowych dwóch lub jednej cechy wspólnej dla ptaków i gadów, lub więcej niż trzech cech, lub odpowiedź całkowicie
niepoprawną
b) (0−1)
A. / W szkielecie większości występują kości pneumatyczne – wypełnione powietrzem.

Matura Czerwiec 2012, Poziom rozszerzony (Formuła 2007) Zadanie 25. (2 (2 pkt)
pkt)
C. / Płuca są rureczkowate (kapilarne) o dużej powierzchni wymiany gazowej.
I. / Mają wysokie tempo przemian metabolicznych.
H. / Brak pęcherza moczowego.
1 p. – za poprawne podanie oznaczeń literowych trzech cech stanowiących przystosowanie ptaków do lotu
0 p. – za podanie poprawnych oznaczeń literowych dwóch lub jednej cechy stanowiącej przystosowanie ptaków do lotu, lub więcej niż trzech cech, lub odpowiedź
całkowicie niepoprawną
79 Matura
Matura
Matura Maj
Maj
Maj 2011,
2011,
2011, Poziom
Poziom
Poziom rozszerzony
rozszerzony
(Formuła 2007)
2007) Zadanie 16.
Zadanie
Zadanie 16.
16. (1
16. (1
(1 pkt)
pkt)
pkt)
Karasie są zmiennocieplne, dlatego wraz ze spadkiem temperatury wody zmniejsza się tempo ich metabolizmu, co jest powodem mniejszego zapotrzebowania na
pokarm.
Wraz ze spadkiem temperatury wody spada intensywność przemiany materii i dlatego karasie mają mniejsze zapotrzebowanie na pokarm.
1 p. – za poprawne wyjaśnienie wskazujące na związek spadku ilości pokarmu pobieranego przez karasie ze zmniejszeniem tempa ich metabolizmu w niższej
temperaturze
0 p. – za wyjaśnienie, które nie uwzględnia wpływu temperatury na tempo metabolizmu tych ryb
Matura
80 Matura
Matura Czerwiec
Czerwiec
2011,
Poziom
rozszerzony
(Formuła
2007) - Zadanie
2007)
Zadanie
Zadanie 17.
17. (1
(1
17. (1 pkt)
pkt)
(1 pkt)
pkt)
Przykłady odpowiedzi:
Im większaMaj
Matura masa2011,
ciała / Poziom
im większerozszerzony
zwierzę, tym niższe jest zużycie
(Formuła tlenu na
2007) jednostkę
Zadanie masy
16. (1 ciała.
(1 pkt)
pkt)
Im większa masa organizmu / im większe zwierzę, tym niższy poziom metabolizmu.
Poziom metabolizmu jest odwrotnie proporcjonalny do masy ciała / wielkości zwierząt.
Zużycie tlenu na jednostkę masy ciała jest odwrotnie proporcjonalne do masy ciała / wielkości zwierząt
Za poprawne określenie zależności przedstawionej na schemacie – 1 pkt
Matura
81 Matura
Matura Maj
Maj
Matura Maj 2011,
2011,
Maj 2011, Poziom
Poziom
rozszerzony
(Formuła
2007) - Zadanie
2007)
Zadanie
Zadanie 18.
18. (2
(2
18. (2 pkt)
pkt)
(2 pkt)
pkt)
Przez płuca ptaków zarówno podczas wdechu jak i wydechu przepływa jednokierunkowo powietrze bogate w tlen lub jest ciągły przepływ powietrza bogatego w
Matura Czerwiec 2011, Poziom rozszerzony (Formuła 2007) Zadanie 17. (1
tlen. (1 pkt)
pkt)
Do płuc ssaków powietrze bogate w tlen napływa podczas wdechu, a podczas wydechu usuwane jest powietrze zużyte lub ich płuca wentylowane są na zasadzie
„miecha”.
albo
Wentylacja płuc ptaków podczas lotu zachodzi przy udziale worków powietrznych oraz ruchów skrzydeł.
Wentylacja płuc ssaków zachodzi przy udziale przepony i mięśni międzyżebrowych lub mięśni oddechowych.
2 p. – za poprawne wyjaśnienie sposobu wentylacji płuc tych zwierząt, uwzględniające wdech i wydech lub uwzględniające udział odpowiednich narządów w wentylacji
płuc
1 p. – za poprawne wyjaśnienie sposobu wentylacji płuc tylko u ptaków lub tylko u ssaków
0 p. – Matura
za niepoprawne wyjaśnienie,
Maj 2011, Poziom np. odnoszące się do(Formuła
rozszerzony wymiany gazowej
2007)lubZadanie
niepełne wyjaśnienie
18. (2
(2 pkt)sposobu wentylacji płuc u każdej z grup
pkt)
Matura
82 Matura
Matura Sierpień
Sierpień
Matura Sierpień 2011,
2011,
Sierpień 2011, Poziom
Poziom
rozszerzony
(Formuła
2007) - Zadanie
2007)
Zadanie
Zadanie 21. (2
21.
21. (2
(2 pkt)
(2
(2 pkt)
pkt)
pkt)
pkt)
Za poprawne zaznaczenie dwóch cech typowych dla ssaków i dwóch cech gadzich – po 1 pkt
Strona 31 z 32
:
Poprawne odpowiedzi
– cechy ssaków: A. / owłosione ciało, C. / obecność gruczołów mlekowych
– cechy gadów: D. / jajorodność, E. / obecność kloaki (steku)
Matura
83 Matura
Matura Sierpień
Sierpień
2011,
Poziom
rozszerzony
(Formuła
2007) - Zadanie
2007)
Zadanie
Zadanie 24. (1
24.
24. (1
(1 pkt)
(1
(1 pkt)
pkt)
pkt)
pkt)
Za poprawne wskazanie gatunku i poprawne wyjaśnienie – 1 pkt
Przykłady poprawnej odpowiedzi

– Najlepiej przystosowany do życia w środowisku suchym i gorącym jest gatunek A, ponieważ wytwarza najbardziej stężony mocz, oszczędzając w ten sposób wodę.
– Gatunek A – wytwarza najbardziej stężony mocz, a ograniczenie strat wody wraz z moczem jest przystosowaniem do życia w środowisku suchym, gorącym.
Matura
84 Matura
Matura Maj
Maj
Matura Maj 2011,
2011,
Maj 2011, Poziom
Poziom
rozszerzony
(Formuła
2007) - Zadanie
2007)
Zadanie
Zadanie 33.
33. (2
(2
33. (2 pkt)
pkt)
(2 pkt)
pkt)
1. Pingwiny lepiej pływają niż chodzą, więc drogą wodną szybciej dotrą do celu. lub lepiej poruszają się w wodzie niż na lądzie.
2. W wodzie pingwiny mają większą szansę ucieczki przed drapieżnikiem niż na lądzie.
2 p. – za poprawne podanie dwóch różnych przyczyn częstszego wyboru przez pingwiny drogi wodnej niż lądowej
1 p. – Matura
za podanieSierpień
tylko jednej poprawnej
2011, przyczyny
Poziom takiego zachowania
rozszerzony (Formułasię 2007)
pingwinów lub dwóch
Zadanie odpowiedzi
24. (1 pkt) dotyczących tej samej przyczyny
(1 pkt)
0 p. – za podanie dwóch przyczyn niepoprawnych
Matura
85 Matura
Matura Czerwiec
Czerwiec
2010,
Poziom
rozszerzony
(Formuła
2007) - Zadanie
2007)
Zadanie
Zadanie 14.
14. (2
(2
14. (2 pkt)
pkt)
(2 pkt)
pkt)
a) Za poprawne zaznaczenie opisu błon płodowych – 1 pkt.
Poprawna odpowiedź: C
b) Matura
Za Maj 2011,
uwzględnienie Poziom
w odpowiedzi rozszerzony
przystosowania (Formuła
w rozwoju 2007) Zadanie
do środowiska lądowego, 33. (2 pkt)
(2
głównie pkt)
de,cytu wody – 1 pkt.
Przykłady odpowiedzi:
zapewniają zarodkowi środowisko wodne lub/i wymianę gazową lub/i wydalanie zbędnych produktów przemiany materii w czasie rozwoju (na lądzie),
uniezależniają rozwój gadów /rozwój jaja gadów od wodnego środowiska życia / umożliwiają rozwój zarodka /rozwój jaja poza wodnym środowiskiem życia.
86 Matura
Matura
Matura Czerwiec
Czerwiec
Czerwiec 2010,
2010,
2010, Poziom
Poziom
Poziom rozszerzony
rozszerzony
(Formuła 2007)
2007) Zadanie 15.
Zadanie
Zadanie 15.
15. (2
15. (2
(2 pkt)
pkt)
pkt)
Za podanie właściwych numerów każdych dwóch cech ssaków lub zaznaczenie ich w tekście – po 1 pkt.
Poprawne odpowiedzi: 2, 5, 2010,

6, 8.
Matura Czerwiec 2010, Poziom rozszerzony (Formuła 2007) Zadanie 14. (2
Matura Czerwiec (2 pkt)
pkt)
Matura
87 Matura
Matura Sierpień
Sierpień
2010,
Poziom
rozszerzony
(Formuła
2007) - Zadanie
2007)
Zadanie
Zadanie 31. (2
31.
31. (2
(2 pkt)
(2
(2 pkt)
pkt)
pkt)
pkt)
Za każdy poprawny argument – po 1 pkt.
1.
Ptaki wędrowne muszą ograniczać masę swojego ciała, dlatego magazynują lekki tłuszcz, (który dostarcza więcej energii).
Tłuszcz dostarcza dużo / więcej energii, a ptaki migrujące muszą jej mieć duży / większy zapas
2.
Matura
Ptaki mają Czerwiec 2010, Poziom
bardzo sprawny/wydajny rozszerzony
układ (Formuła
oddechowy, więc 2007) Zadanie
nie mają problemu 15.odpowiedniej
z uzyskaniem (2 pkt)
(2 pkt) ilości tlenu koniecznego do utleniania/spalania
tłuszczy.
Podczas utleniania tłuszczy powstaje dużo / więcej wody metabolicznej, dzięki czemu podczas długiego lotu ptaki nie muszą tak często pić.
Matura Sierpień 2010, Poziom rozszerzony (Formuła 2007) Zadanie 31. (2

(2 pkt)
pkt)
Strona 32 z 32
:

Zadania Maturalne Z Biologii - BiologHelp 2

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Zadania Maturalne Z Biologii - BiologHelp 2

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

1 pkt – za poprawne wyjaśnienie, uwzględniające różnice:

Osocze jest hipertoniczne.

Ranga Takson Kolejność

rodzaj niedźwiedź (Ursus) 6

gromada ssaki (Mammalia) 1

podrodzina niedźwiedzie właściwe (Ursinae) 5

podgromada łożyskowce (Eutheria) 2

rząd drapieżne (Carnivora) 3

rodzina niedźwiedziowate (Ursidae) 4

gatunek niedźwiedź brunatny (Ursus arctos) 7

1. sierść, 2. małżowina uszna.

Przykład prawidłowej odpowiedzi

Picie wody Funkcja komórek solnych Ilość wydalanego moczu

Słonowodne tak wydalanie soli mała

Słodkowodne nie pobieranie soli duża

chloroplasty mitochondria lizosomy aparaty Golgiego peroksysomy

wspólne dla łożyskowców i torbaczy A, B, D, E

występujące tylko u łożyskowców C

występujące tylko u torbaczy F

Cechy stanowiące adaptację do odżywiania się roślinami:

Biomedica 2022, Poziom rozszerzony (Formuła 2015) Zadanie 13. (1 pkt)

Wymiana gazowa przez bogato unaczynioną skórę.

Informator CKE, Poziom rozszerzony (Formuła 2023) Zadanie 16. (2 pkt)

1 p. – za prawidłowe wyjaśnienie wpływu badanego czynnika na tylko jedną cechę populacji.

2. Zagrożenie dla ich różnorodności genetycznej:

amoniak mocznik kwas moczowy

Nie uznaje się:

Łabędzie są zagniazdownikami, ponieważ pisklęta towarzyszą rodzicom podczas żerowania.

Łabędzie są zagniazdownikami, ponieważ dobrze pływają i towarzyszą rodzicom podczas żerowania.

obecność szczątkowego szkieletu kończyn tylnych,

skóra naga – niepokryta łuskami

Długotrwała izolacja geogra,czna.

1 p. – za poprawne wyjaśnienie, uwzględniające przywabianie owadów zapylających skupnię.

2 p. – za prawidłowe podkreślenie w zdaniach wszystkich sześciu określeń.

Płazy, ponieważ (w skórze) są obecne liczne gruczoły śluzowe.

1 p. – za podanie poprawnych nazw listków zarodkowych dla obu warstw skóry.

1. Skóra właściwa: mezoderma.

1 p. – za poprawną odpowiedź, uwzględniającą rolę gruczołów jadowych w obronie przed drapieżnikami.

1 p. – za podanie prawidłowej cechy budowy płuc człowieka.

płuca zbudowane z pęcherzyków płucnych / budowa pęcherzykowa

1 p. – za poprawne rozpoznanie i podanie nazw wskazanych części serca.

Naczynia włosowate w powłoce ciała dżdżownicy:

pobierają tlen dyfundujący z powietrza i oddają do otoczenia CO2.

1 p. – za zaznaczenie właściwego dokończenia zdania.

1 p. – za zaznaczenie prawidłowego dokończenia zdania.

1 p. – za prawidłowy opis uwzględniający skurcz naczyń i mniejszy przepływ krwi.

1 p. – za poprawną ocenę wszystkich trzech informacji opisujących budowę skóry płazów.

1. Gruczoły śluzowe – w śluzie rozpuszcza się tlen, co ułatwia jego dyfuzję.

1 p. – za zaznaczenie wszystkich trzech prawidłowych odpowiedzi na pytania badawcze przedstawione w tabeli.

1 p. – za poprawne zaznaczenie dokończenia stwierdzenia wynikającego z przeprowadzonego doświadczenia.

C. / dzięki temu wchłaniają wodę z otoczenia.

1 p. – za wskazanie oznaczenia literowego rysunku przedstawiającego mózgowie płazów.

szczątki organiczne roślinne / glony → kijanka → wodne drapieżniki

rośliny → ślimak / owady → (dorosła) żaba → ssaki / ptaki drapieżne

posiada skrzela / szpary skrzelowe występujące tylko u ryb (chrzęstnoszkieletowych).

Grupa C – rekin, tuńczyk (kolejność nie ma znaczenia)

ich plechy zbudowane są ze strzępek grzybów.

b) Przykłady poprawnej odpowiedzi:

dobór naturalny/selekcja naturalna

Przykład poprawnej odpowiedzi.

Przykłady poprawnych odpowiedzi

występuje kloaka (mocz jest odprowadzany do jelita),