Professional Documents
Culture Documents
کوانتوم
کوانتوم
Uploaded by
negin.sherzavani18Copyright
Available Formats
Share this document
Did you find this document useful?
Is this content inappropriate?
Report this DocumentCopyright:
Available Formats
کوانتوم
کوانتوم
Uploaded by
negin.sherzavani18Copyright:
Available Formats
ﮐﻮﺍﻧﺘﺶ ﻣﯿﺪﺍﻥ ﻫﺎ ﺩﺭ ﺗﺼﻮﯾﺮ ﺷﺮ ﻭﺩﯾﻨﮕﺮ
ﻭﺣﯿﺪﮐﺮ ﯾﻤﯽ ﭘﻮﺭ -ﺩﺍﻧﺸﮑﺪﻩ ﻓﯿﺰﯾﮏ -ﺩﺍﻧﺸﮕﺎﻩ ﺻﻨﻌﺘﯽ ﺷﺮ ﯾﻒ
۱۵ﺁﺫﺭ ۱۳۹۴
ﻣﻘﺪﻣﻪ ۱
ﻫﺪﻑ ﻣﺎ ﺩﺭ ﺍﯾﻦ ﺩﺭﺱ ﺍﯾﻦ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻔﻬﻮﻡ ﮐﻮﺍﻧﺘﻮﻡ ﻣﯿﺪﺍﻥ ﺭﺍ ﺑﻔﻬﻤﯿﻢ .ﺧﻮﺍﻫﯿﻢ ﺩﯾﺪ ﮐﻪ ﮐﻮﺍﻧﺘﺶ ﯾﮏ ﻣﯿﺪﺍﻥ ﮐﻼﺳﯿﮏ ﮐﻪ ﯾﮏ ﺳﯿﺴﺘﻢ
ﭘﯿﻮﺳﺘﺎﺭﯼ ﺍﺳﺖ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﻇﻬﻮﺭ ﺣﺎﻟﺖ ﻫﺎﯼ ﮐﻮﺍﻧﺘﻮﻣﯽ ﺍﯼ ﻣﯽ ﺷﻮﺩ ﮐﻪ ﺧﺎﺻﯿﺖ ﻫﺎﯼ ﺫﺭﻩ ﮔﻮﻧﻪ ﺩﺍﺭﻧﺪ .ﺍﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﻫﺎ ﻫﻤﺎﻥ ﻫﺎﯾﯽ
ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﮐﻮﺍﻧﺘﻮﻡ ﻫﺎﯼ ﻣﯿﺪﺍﻥ ﻧﺎﻣﯿﺪﻩ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ ﻭ ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﻧﻮﻉ ﻣﯿﺪﺍﻥ ﻧﺎﻡ ﻫﺎﯾﯽ ﺍﺯ ﻗﺒﯿﻞ ﻓﻮﺗﻮﻥ ﯾﺎ ﻓﻮﻧﻮﻥ ﯾﺎ ﻧﻈﺎﯾﺮ ﺁﻥ ﺩﺍﺭﻧﺪ .ﺧﻮﺍﻫﯿﻢ
ﺩﯾﺪ ﮐﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺧﻮﺍﺹ ﻣﯿﺪﺍﻥ ﻧﻈﯿﺮ ﺗﻌﺪﺍﺩ ﺩﺭﺟﺎﺕ ﺁﺯﺍﺩﯼ ﺍﺵ ،ﺣﻘﯿﻘﯽ ﯾﺎ ﻣﺨﺘﻠﻂ ﺑﻮﺩﻥ ﺍﺵ ﻭ ﺗﻘﺎﺭﻥ ﻫﺎﯾﺶ ﺩﺭ ﺧﻮﺍﺹ ﺍﯾﻦ ﺫﺭﺍﺕ ﯾﺎ
ﮐﻮﺍﻧﺘﻢ ﻫﺎﯼ ﺗﺼﻮﯾﺮ ﻣﯽ ﺷﻮﺩ.
ﮐﻮﺍﻧﺘﺶ ﮐﺎﻧﻮﻧﯿﮏ ﯾﮏ ﻣﯿﺪﺍﻥ -ﺗﺼﻮﯾﺮ ﺷﺮ ﻭﺩﯾﻨﮕﺮ ۲
ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺁﻧﭽﻪ ﮐﻪ ﺍﺯ ﻣﮑﺎﻧﯿﮏ ﮐﻮﺍﻧﺘﻮﻣﯽ ﻣﯽ ﺩﺍﻧﯿﻢ ﻣﯽ ﺗﻮﺍﻧﯿﻢ ﺗﺼﻮﺭ ﮐﻨﯿﻢ ﮐﻪ ﮐﻮﺍﻧﺘﺶ ﯾﮏ ﻣﯿﺪﺍﻥ ﻧﯿﺰ ﺗﻌﻤﯿﻢ ﺳﺮ ﺭﺍﺳﺖ ﮐﻮﺍﻧﺘﺶ ِ
ﯾﮏ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻌﺪﺍﺩ ﻣﺘﻐﯿﺮﻫﺎﯼ ﺩﯾﻨﺎﻣﯿﮑﯽ ﺁﻥ ﺁﻧﻘﺪﺭ ﺯﯾﺎﺩ ﺷﺪﻩ ﮐﻪ ﻣﯽ ﺗﻮﺍﻥ ﺁﻧﻬﺎ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺕ ﯾﮏ ﭘﯿﻮﺳﺘﺎﺭ ﺩﺭ ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺖ.
ﺧﻮﺏ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺁﻧﭽﻪ ﺭﺍ ﺍﺯ ﻣﮑﺎﻧﯿﮏ ﮐﻮﺍﻧﺘﻮﻣﯽ ﺁﻣﻮﺧﺘﻪ ﺍﯾﻢ ﺑﻪ ﯾﺎﺩ ﺑﯿﺎﻭﺭ ﯾﻢ .ﯾﮏ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻣﮑﺎﻧﯿﮏ ﮐﻼﺳﯿﮏ ﺑﺎ ﻣﺘﻐﯿﺮﻫﺎﯼ ﺩﯾﻨﺎﻣﯿﮑﯽ
۱
{pn ,ﺩﺭ ﻧﻈﺮ ﻣﯽ ﮔﯿﺮ ﯾﻢ .ﺑﻪ ﻋﻨﻮﺍﻥ ﻣﺜﺎﻝ qiﻣﯽ ﺗﻮﺍﻧﺪ ﺍﻧﺪﺍﺯﻩ ﺟﺎﺑﺠﺎﯾﯽ ﺟﺮﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺩﺭ {qn ,ﻭ } i = 1, · · · N } i = 1, · · · N
ﻧﻘﻄﻪ ﺍﯼ ﺑﺎ ﻣﺨﺘﺼﺎﺕ xn = naﺭ ﻭﯼ ﯾﮏ ﺧﻂ ﻗﺮﺍﺭ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺍﻧﺪ ،ﺷﮑﻞ )؟؟( .ﺩﺭ ﻣﮑﺎﻧﯿﮏ ﮐﻼﺳﯿﮏ ﻣﯽ ﺩﺍﻧﯿﻢ ﮐﻪ ﺳﯿﻨﻤﺎﺗﯿﮏ ﺍﯾﻦ
ﺳﯿﺴﺘﻢ ﺑﺎ ﺭ ﻭﺍﺑﻂ ﮐﺮ ﻭﺷﻪ ﭘﻮﺁﺳﻮﻥ ﺯﯾﺮ ﺗﻮﺻﯿﻒ ﻣﯽ ﺷﻮﺩ:
{qi , qj } = {pi , pj } = 0, {qi , pj } = δij . )(۱
ﺑﺮﺍﯼ ﮐﻮﺍﻧﺘﺶ ﭼﻨﯿﻦ ﺳﯿﺴﺘﻤﯽ ﮐﺎﻓﯽ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺭ ﻭﺍﺑﻂ ﻓﻮﻕ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺭ ﻭﺍﺑﻂ ﺟﺎﺑﺠﺎﯾﯽ ﺯﯾﺮ ﺑﯿﻦ ﻋﻤﻠﮕﺮﻫﺎﯼ ﻫﺮﻣﯿﺘﯽ qˆiﻭ pˆjﺗﺒﺪﯾﻞ ﮐﻨﯿﻢ:
[qˆi , qˆj ] = [pˆi , pˆj ] = 0, [qˆi , pˆj ] = iℏδij . )(۲
ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻥ ﺭ ﯾﺎﺿﯽ ﻣﮑﺎﻧﯿﮏ ﮐﻮﺍﻧﺘﻮﻣﯽ ﺑﺎ ﺳﺎﺧﺘﻦ ﻓﻀﺎﯼ ﻫﯿﻠﺒﺮﺗﯽ ﺷﺮ ﻭﻉ ﻣﯽ ﺷﻮﺩ ﮐﻪ ﺍﯾﻦ ﺭ ﻭﺍﺑﻂ ﺩﺭ ﺁﻥ ﻧﻤﺎﯾﺶ ﺩﺍﺩﻩ ﺷﻮﻧﺪ.
۱
ﯾﻌﻨﯽ ﻓﻀﺎﯼ ﺗﻮﺍﺑﻌﯽ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺷﺮﻁ ﺯﯾﺮ ﺻﺪﻕ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ: ﺍﯾﻦ ﻓﻀﺎ ﻓﻀﺎﯼ ﺗﻮﺍﺑﻊ ﻣﺠﺬﻭﺭﻣﺮﺑﻌﯽ
∫
Dq|ψ(q1 , q2 , · · · qN )|2 < ∞. )(۳
ﺍﯾﻦ ﻓﻀﺎ ﺑﻪ ﺿﺮﺏ ﺩﺍﺧﻠﯽ ﺯﯾﺮ ﻧﯿﺰ ﻣﺠﻬﺰ ﺍﺳﺖ:
∫
=⟨ψ1 , ψ2 ⟩ : ψ1∗ (q1 , · · · qN )ψ2 (q1 , · · · qN )Dq. )(۴
ﺩﺭ ﻫﺮ ﺩﻭﯼ ﺍﯾﻦ ﺭﺍﺑﻄﻪ ﻫﺎ Dqﻋﺒﺎﺭﺕ ﺍﺳﺖ ﺍﺯ:
∏
N
=Dq : dqi . )(۵
i=1
ﺑﺮﺍﯼ ﺍﯾﻦ ﻓﻀﺎ ﻣﯽ ﺗﻮﺍﻥ ﯾﮏ ﭘﺎﯾﻪ ﺍﺯ ﺗﻮﺯﯾﻊ ﻫﺎﯼ ﺣﺪﯼ ﺩﺭ ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺖ ﮐﻪ ﺍﮔﺮ ﭼﻪ ﺧﻮﺩ ﺩﺭ ﻓﻀﺎﯼ ﺗﻮﺍﺑﻊ ﻣﺠﺬﻭﺭ ﻣﺮﺑﻌﯽ ﻗﺮﺍﺭ ﻧﺪﺍﺭﻧﺪ
ﻭﻟﯽ ﮐﺎﺭ ﺑﺎ ﺁﻥ ﻫﺎ ﺭﺍﺣﺖ ﺍﺳﺖ .ﺍﯾﻦ ﭘﺎﯾﻪ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺷﺪﻩ ﺍﺯ ﻭﯾﮋﻩ ﺑﺮﺩﺍﺭﻫﺎﯼ ﻣﺸﺘﺮﮎ ﺗﻤﺎﻡ ﻋﻤﻠﮕﺮﻫﺎﯼ qˆiﯾﻌﻨﯽ:
qˆi |q⟩ = qi |q⟩. )(۶
ﻫﺮﮔﺎﻩ ﮐﻪ ﻻﺯﻡ ﺑﺎﺷﺪ ﺣﺎﻟﺖ ِ ⟩ |qﺭﺍ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﻣﻔﺼﻞ ﺗﺮ ِ ⟩ |q⟩ = |q1 , · · · qNﻣﯽ ﻧﻮﯾﺴﯿﻢ .ﺍﯾﻦ ﭘﺎﯾﻪ ﻣﺘﻌﺎﻣﺪِ ﯾﮑﻪ ﻭ ﮐﺎﻣﻞ ﺍﺳﺖ ﺑﻪ ﺍﯾﻦ
ﻣﻌﻨﺎ ﮐﻪ :
∏
N
=⟨q|q ′ ⟩ = δ(q − q ′ ) : δ(qi − qi′ ), )(۷
i=1
Square Integrable۱
۲
ﻭ
∫
Dq|q⟩⟨q| = I. )(۸
ﺁﻧﭽﻪ ﺭﺍ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺑﺎﺭﻩ ﺳﯿﻨﻤﺎﺗﯿﮏ ﮐﻮﺍﻧﺘﻮﻣﯽ ﻣﯽ ﺩﺍﻧﯿﻢ ﺑﺪﻭﻥ ﺍﺛﺒﺎﺕ ﻣﯽ ﺗﻮﺍﻧﯿﻢ ﺑﻨﻮﯾﺴﯿﻢ ﭼﺮﺍ ﮐﻪ ﺧﻮﺍﻧﻨﺪﻩ ﺍﺯ ﺩﺭﺱ ﻫﺎﯼ ﻣﮑﺎﻧﯿﮏ ﮐﻮﺍﻧﺘﻮﻣﯽ
ﺑﺎ ﻧﺤﻮﻩ ﺍﺳﺘﺨﺮﺍﺝ ﺍﯾﻦ ﺭ ﻭﺍﺑﻂ ﺁﺷﻨﺎﺳﺖ .ﻣﯽ ﺩﺍﻧﯿﻢ ﮐﻪ ﯾﮏ ﭘﺎﯾﻪ ﺩﯾﮕﺮ ﺑﺮﺍﯼ ﻫﻤﺎﻥ ﻓﻀﺎﯼ ﻫﯿﻠﺒﺮﺕ ﺍﺯ ﻭﯾﮋﻩ ﺑﺮﺩﺍﺭﻫﺎﯼ ﻣﺸﺘﺮﮎ ﺗﻤﺎﻡ
ﻋﻤﻠﮕﺮﻫﺎﯼ } {pˆiﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﯽ ﺷﻮﺩ ﮐﻪ ﺩﺍﺭﺍﯼ ﺧﻮﺍﺹ ﺯﯾﺮ ﻫﺴﺘﻨﺪ:
pˆj |p⟩ = pj |p⟩, )(۹
∏
N ∫
=⟨p|p′ ⟩ = δ(p − p′ ) : δ(pj − p′j ), Dp|p⟩⟨p| = I )(۱۰
j=1
1 i
∑N
√ = ⟩⟨q|p eℏ j=1 qj pj
. )(۱۱
(2πℏ)N
∂ ℏ
= ⟩ ⟨q|pˆi |q ′ δ(q − q ′ ). )(۱۲
i ∂qi
ﯾﮏ ﺑﺮﺩﺍﺭ ﺩﻟﺨﻮﺍﻩ ﺩﺭ ﻓﻀﺎﯼ ﻫﯿﻠﺒﺮﺕ ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺕ ﺯﯾﺮ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮﺩ:
∫ ∫
= ⟩|ψ ≡ ⟩Dq|q⟩⟨q|ψ Dq|q⟩ψ(q). )(۱۳
ﺩﺭ ﭘﺎﯾﻪ ﻣﺨﺘﺼﺎﺕ ﻧﯿﺰ ﺩﺍﺭ ﯾﻢ:
∂ ℏ
qˆi ψ(q) = qi ψ(q), = )pˆi ψ(q ψ(q). )(۱۴
i ∂qi
ﺗﺎ ﺍﯾﻨﺠﺎ ﺳﺎﺧﺘﺎﺭ ﻓﻀﺎﯼ ﻫﯿﻠﺒﺮﺕ ﻭ ﻣﺸﺎﻫﺪﻩ ﭘﺬﯾﺮﻫﺎ ﻭ ﺗﻌﺎﺑﯿﺮ ﺗﺎﺑﻊ ﻣﻮﺝ ﺭﺍ ﺑﺮ ﺭﺳﯽ ﮐﺮﺩﯾﻢ .ﺩﯾﻨﺎﻣﯿﮏ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﮐﻮﺍﻧﺘﻮﻣﯽ ﺍﻟﺒﺘﻪ ﺑﺎ ﻫﺎﻣﯿﻠﺘﻮﻧﯽ
ﻣﺸﺨﺺ ﻣﯽ ﺷﻮﺩ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺕ ﻣﻌﺎﺩﻟﻪ ﺷﺮ ﻭﺩﯾﻨﮕﺮ ﺑﯿﺎﻥ ﻣﯽ ﺷﻮﺩ:
( )
∂ ℏ d
{ H {qi }, } ψt (q) = iℏ ψt (q). )(۱۵
i ∂qi dt
۳
ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ )؟؟( ﻣﯽ ﺗﻮﺍﻧﯿﻢ ﺑﺮﺍﺣﺘﯽ ﺗﻌﻤﯿﻢ ﻫﺎﯼ ﺭ ﻭﺍﺑﻂ ﻓﻮﻕ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ ﯾﻌﻨﯽ ﺑﻪ ﻣﯿﺪﺍﻥ ﻫﺎ ﺑﻨﻮﯾﺴﯿﻢ .ﺩﺭ ﺍﯾﻦ ﺗﻌﻤﯿﻢ
ﺗﻐﯿﯿﺮﺍﺕ ﺯﯾﺮ ﺍﺗﻔﺎﻕ ﻣﯽ ﺍﻓﺘﺪ:
i −→ x
qˆi ˆ
)−→ ϕ(x
pˆi ˆ
)−→ π(x
∂ ℏ ℏ δ
→−
i ∂qi )i δϕ(x
) ψ(q1 , q2 , · · · qN −→ Ψ[ϕ]. )(۱۶
ﺑﻪ ﺍﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ) ϕ̂(xﯾﮏ ﻣﯿﺪﺍﻥ ﮐﻮﺍﻧﺘﻮﻣﯽ ﻣﯽ ﺷﻮﺩ ﺑﻪ ﺍﯾﻦ ﻣﻌﻨﺎ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻫﺮ ﻧﻘﻄﻪ ﺍﺯ ﻓﻀﺎ ﯾﮏ ﻋﻤﻠﮕﺮ ﮐﻮﺍﻧﺘﻮﻣﯽ ) ϕ̂(xﻭﺟﻮﺩ ﺩﺍﺭﺩ .ﺩﻗﺖ
ﮐﻨﯿﺪ ﮐﻪ xﺩﯾﮕﺮ ﯾﮏ ﻣﺘﻐﯿﺮ ﺩﯾﻨﺎﻣﯿﮑﯽ ﻧﯿﺴﺖ ﺑﻠﮑﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﯾﮏ ﭘﺎﺭﺍﻣﺘﺮ ﻭ ﺑﺮﭼﺴﺐ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﻘﺎﻁ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻓﻀﺎ ﺭﺍ ﻣﺸﺨﺺ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ.
ﺣﺎﻝ ﺑﻪ ﯾﺎﺩ ﻣﯽ ﺁﻭﺭ ﯾﻢ ﮐﻪ ﺭ ﻭﺍﺑﻂ ﮐﺮ ﻭﺷﻪ ﭘﻮﺁﺳﻮﻥ ﺑﺮﺍﯼ ﻣﯿﺪﺍﻥ ﻫﺎﯼ ﮐﻼﺳﯿﮏ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﺯﯾﺮ ﺍﺳﺖ:
{ϕ(x), ϕ(y)} = {π(x), π(y)} = 0
){ϕ(x), π(y)} = δ(x − y )(۱۷
ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺍﺻﻮﻝ ﻣﻮﺿﻮﻉ ﻣﮑﺎﻧﯿﮏ ﮐﻮﺍﻧﺘﻮﻣﯽ ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﻗﺪﻡ ﺩﺭﮐﻮﺍﻧﺘﺶ ﺁﻥ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺘﻐﯿﺮ ﻫﺎﯼ ﺩﯾﻨﺎﻣﯿﮑﯽ ﮐﻼﺳﯿﮏ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻋﻤﻠﮕﺮﻫﺎﯾﯽ
ﺑﺎ ﺭ ﻭﺍﺑﻂ ﺟﺎﺑﺠﺎﯾﯽ ﮐﺎﻧﻮﻧﯿﮏ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﺯﯾﺮ ﺟﺎﯾﮕﺰﯾﻦ ﻣﯽ ﮐﻨﯿﻢ:
[ϕ̂(x), ϕ̂(y)] = [π̂(x), π̂(y)] = 0
)[ϕ̂(x), π̂(y)] = iℏδ(x − y )(۱۸
ﺑﺎﯾﺪ ﺩﻗﺖ ﮐﻨﯿﻢ ﮐﻪ ﺩﺭﺍﯾﻦ ﺭ ﻭﺍﺑﻂ xﻓﻘﻂ ﺑﻪ ﻣﺨﺘﺼﺎﺕ ﻓﻀﺎﯾﯽ ﺍﺷﺎﺭﻩ ﺩﺍﺭﺩ ﻭ ﻧﻪ ﻣﺨﺘﺼﺎﺕ ﻓﻀﺎﺯﻣﺎﻧﯽ .ﯾﺎﺩﺁﻭﺭﯼ ﻣﯽ ﮐﻨﯿﻢ ﮐﻪ
ﺩﺭﺗﺼﻮﯾﺮ ﺷﺮ ﻭﺩﯾﻨﮕﺮ ﻋﻤﻠﮕﺮﻫﺎ ﻫﯿﭻ ﮔﻮﻧﻪ ﺑﺴﺘﮕﯽ ﺯﻣﺎﻧﯽ ﻧﺪﺍﺭﻧﺪ ﻭ ﺗﻤﺎﻡ ﺑﺴﺘﮕﯽ ﺯﻣﺎﻧﯽ ﺩﺭ ﺣﺎﻟﺖ ﻫﺎ ﻧﻬﻔﺘﻪ ﺍﺳﺖ.
ﻗﺪﻡ ﺑﻌﺪﯼ ﺁﻥ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﻀﺎﯼ ﻫﯿﻠﺒﺮﺗﯽ ﺑﺴﺎﺯﯾﻢ ﮐﻪ ﻋﻤﻠﮕﺮﻫﺎﯼ ) ϕ̂(xﻭ ) π̂(xﻭ ﺭ ﻭﺍﺑﻂ ﺟﺎﺑﺠﺎﯾﯽ ﻓﻮﻕ ﺩﺭﺁﻥ ﻧﻤﺎﯾﺶ ﭘﯿﺪﺍ ﮐﻨﻨﺪ.
ﺩﺭﺗﺸﺎﺑﻪ ﺑﺎ ﻣﮑﺎﻧﯿﮏ ﮐﻮﺍﻧﺘﻮﻣﯽ ﺍﯾﻦ ﻓﻀﺎ ﺭﺍ ﻓﻀﺎﯼ ﻫﯿﻠﺒﺮﺕ ﺗﺎﺑﻌﯽ ﻫﺎﯼ ﺍﻧﺘﮕﺮﺍﻝ ﻣﺠﺬﻭﺭﯼ ﭘﺬﯾﺮ ﺭ ﻭﯼ ﻣﯿﺪﺍﻥ ﻫﺎﯼ ϕﮐﻪ ﺩﺭﺍﯾﻨﺠﺎ ﻧﻘﺶ
ﻣﺨﺘﺼﺎﺕ ﺭﺍ ﺍﯾﻔﺎ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﻣﯽ ﮔﯿﺮ ﯾﻢ .ﺩﺭ ﻭﺍﻗﻊ ﺍﮔﺮ ﺍﯾﻦ ﻓﻀﺎﯼ ﻫﯿﻠﺒﺮﺕ ﺭﺍ ﺑﺎ L2ﻧﻤﺎﯾﺶ ﺩﻫﯿﻢ ﺩﺍﺭ ﯾﻢ :
۴
qn )φ (x
na x
na → x
)qn → φ (x
)pn → π (x
ﺷﮑﻞ :۱ﯾﮏ ﻣﯿﺪﺍﻥ ﮐﻮﺍﻧﺘﻮﻣﯽ ﺭﺍ ﻣﯽ ﺗﻮﺍﻥ ﺑﻪ ﻋﻨﻮﺍﻥ ﺣﺪ ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ ﯾﮏ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﮐﻮﺍﻧﺘﻮﻣﯽ ﺑﺎ ﺗﻌﺪﺍﺩ ﺯﯾﺎﺩﯼ ﺩﺭﺟﻪ ﺁﺯﺍﺩﯼ ﺩﺭ ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺖ.
∫
→F ∈ L −
2
∞ < ]DϕF ∗ [ϕ]F [ϕ )(۱۹
ﮐﻪ ﺩﺭﺁﻥ Fﯾﮏ ﺗﺎﺑﻌﯽ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻫﺮ ﻣﯿﺪﺍﻥ ،ϕﻣﻘﺪﺍﺭ ] F [ϕﺭﺍ ﻧﺴﺒﺖ ﻣﯽ ﺩﻫﺪ ﻭ ﺭﺍﺑﻄﻪ ﺑﺎﻻ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎﯼ ﺁﻥ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺍﻧﺘﮕﺮﺍﻝ
F ∗ Fﯾﮏ ﻣﻘﺪﺍﺭ ﻣﺤﺪﻭﺩ ﺍﺳﺖ .ﺩﺭ ﺭﺍﺑﻄﻪ ﺑﺎﻻ ﻣﯽ ﺑﺎﯾﺴﺖ ﻣﻌﻨﺎﯼ Dϕﺭﺍ ﺭ ﻭﺷﻦ ﮐﻨﯿﻢ .ﺩﺭﺍﯾﻦ ﺑﺎﺭﻩ ﻣﺎ ﺗﻨﻬﺎ ﻣﯽ ﺗﻮﺍﻧﯿﻢ ﺁﻥ ﺍﻧﺪﺍﺯﻩ ﺩﻗﺖ
ﺑﺨﺮﺝ ﺑﺪﻫﯿﻢ ﮐﻪ ﺩﺭﻓﯿﺰﯾﮏ ﻣﻘﺒﻮﻟﯿﺖ ﯾﺎﻓﺘﻪ ﺍﺳﺖ .ﻣﺴﻠﻢ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺍﺯ ﺩﯾﺪﮔﺎﻩ ﺭ ﯾﺎﺿﯿﺎﺕ ﺩﻗﯿﻖ ﻣﻄﺎﻟﺐ ﺯﯾﺮ ﺩﺍﺭﺍﯼ ﺍﺷﮑﺎﻝ ﺍﺳﺖ .ﻭﻟﯽ
ﺗﺠﺮﺑﻪ ﻧﺸﺎﻥ ﺩﺍﺩﻩ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺳﺮﺍﻧﺠﺎﻡ ﺑﺮﺍﯼ ﺍﯾﻦ ﻣﻔﺎﻫﯿﻢ ﯾﮏ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﺭ ﯾﺎﺿﯽ ﺩﻗﯿﻖ ﯾﺎﻓﺘﻪ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺷﺪ .ﺑﺎ ﺍﯾﻦ ﻣﻘﺪﻣﻪ ﻣﯽ ﺗﻮﺍﻥ ﮔﻔﺖ ﮐﻪ
ﯾﮏ ﺭﺍﻩ ﺑﺮﺍﯼ ﻣﻌﻨﺎ ﺩﺍﺩﻥ ﺑﻪ Dϕﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎﯼ ﺍﻧﺪﺍﺯﻩ ﺍﻧﺘﮕﺮﺍﻝ ﺭ ﻭﯼ ﺗﻤﺎﻡ ﻫﯿﺌﺖ ﻫﺎﯼ ﻣﯿﺪﺍﻥ ﺍﺳﺖ ﻋﺒﺎﺭﺕ ﺯﯾﺮ ﺍﺳﺖ:
∏
Dϕ := lim )dϕ(x )(۲۰
a−→0
x
ﺩﺭﺍﯾﻨﺠﺎ ﻣﻨﻈﻮﺭ ﺁﻥ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﻀﺎ ﺭﺍ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺑﻪ ﯾﮏ ﺷﺒﮑﻪ ﮔﺴﺴﺘﻪ ﺑﺎ ﻃﻮﻝ ﺛﺎﺑﺖ aﻣﯽ ﮐﻨﯿﻢ ﻭ ﭘﺲ ﺍﺯﺍﻧﺠﺎﻡ ﺗﻤﺎﻡ ﻣﺤﺎﺳﺒﺎﺕ ﺩﺭﻧﻬﺎﯾﺖ
ﻃﻮﻝ ﺛﺎﺑﺖ ﺷﺒﮑﻪ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺻﻔﺮ ﻣﯿﻞ ﻣﯽ ﺩﻫﯿﻢ.
ﯾﮏ ﺭﺍﻩ ﺩﯾﮕﺮ ﺁﻥ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﺮﺽ ﮐﻨﯿﻢ ﺗﻤﺎﻡ ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﻣﺎ ﺩﺭ ﺣﺠﻤﯽ ﺑﺎﺍﺑﻌﺎﺩ ﻣﺤﺪﻭﺩ Lﻗﺮﺍﺭ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺍﺳﺖ ﻭ ﻣﯿﺪﺍﻥ ﻫﺎ ﺷﺮﺍﯾﻂ ﻣﺮ ﺯﯼ
۵
ﭘﺮ ﯾﻮﺩﯾﮏ ﺭﺍ ﺍﺭﺿﺎ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ .ﺍﺯ ﺁﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﻣﯿﺪﺍﻥ ﻫﺎﯼ ) ϕ̂(xﻫﻤﻪ ﺑﺎ ﻫﻢ ﺟﺎﺑﺠﺎ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ ﻣﯽ ﺗﻮﺍﻥ ﻭﯾﮋﻩ ﺑﺮﺩﺍﺭ ﻫﺎﯼ ﻣﺸﺘﺮﮎ ﻫﻤﻪ ﺁﻧﻬﺎ
ﺭﺍ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﺮﺩ .ﺍﯾﻦ ﻭﯾﮋﻩ ﺑﺮﺩﺍﺭ ﻫﺎ ﺭﺍ ﮐﻪ ﺿﻤﻨﺎً ﯾﮏ ﭘﺎﯾﻪ ﺑﺮﺍﯼ ﻓﻀﺎﯼ ﻫﯿﻠﺒﺮﺕ ﻧﯿﺰ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﯽ ﺩﻫﻨﺪ ﺑﺎ
}⟩{|ϕ )(۲۱
ﻧﻤﺎﯾﺶ ﻣﯽ ﺩﻫﯿﻢ ﮐﻪ ﺩﺍﺭﺍﯼ ﻭﯾﮋﮔﯽ ﺯﯾﺮ ﻫﺴﺘﻨﺪ:
⟩ϕ̂(x)|ϕ⟩ = ϕ(x)|ϕ )(۲۲
ﺑﺎﺯﻫﻢ ﻣﯽ ﺗﻮﺍﻧﯿﻢ ﻣﺜﻞ ﻣﮑﺎﻧﯿﮏ ﮐﻮﺍﻧﺘﻮﻣﯽ ﺑﺮﺍﯼ ﺫﺭﺍﺕ ﺑﺎ ﺗﺴﺎﻣﺢ )ﺍﯾﻦ ﺑﺎﺭﮐﻤﯽ ﺑﯿﺸﺘﺮ( ﭘﺎﯾﻪ ﻫﺎﯼ ﻣﺘﻌﺎﻣﺪﯼ ﺑﺮﺍﯼ ﻓﻀﺎﯼ ﻫﯿﻠﺒﺮﺕ
ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﺯﯾﺮ ﺗﻌﺮ ﯾﻒ ﮐﻨﯿﻢ :ﮐﻪ ﺩﺭﺁﻥ ϕﺗﻤﺎﻡ ﻫﯿﺌﺖ ﻫﺎﯼ ﻣﯿﺪﺍﻥ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺧﻮﺩ ﻣﯽ ﮔﯿﺮﺩ .ﻓﺮﺽ ﻣﯽ ﮐﻨﯿﻢ ﮐﻪ ﺍﯾﻦ ﻣﯿﺪﺍﻥ ﻫﺎ ﺭ ﻭﺍﺑﻂ ﺗﻌﺎﻣﺪ
ﻭ ﮐﺎﻣﻞ ﺑﻮﺩﻥ ﺯﯾﺮ ﺭﺍ ﺍﺭﺿﺎ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ:
∫
) ⟨ϕ|ϕ′ ⟩ = δ(ϕ − ϕ′ Dϕ|ϕ⟩⟨ϕ| = I )(۲۳
ﮐﻪ ﺩﺭﺁﻥ ﺗﺎﺑﻊ ﺩﻟﺘﺎﯼ ) δ(ϕ − ϕ′ﯾﮏ ﺗﺎﺑﻊ ﺩﯾﺮﺍﮎ ﺭ ﻭﯼ ﻓﻀﺎﯼ ﻫﯿﺌﺖ ﻫﺎﺳﺖ ﻭ ﺩﺭﺷﺮﻁ ﺯﯾﺮ ﺻﺪﻕ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ:
∫
]Dϕ′ δ(ϕ − ϕ′ )F [ϕ′ ] = F [ϕ )(۲۴
ﻣﯽ ﺗﻮﺍﻥ ﻫﺮ ﺣﺎﻟﺖ ﺍﺯ ﻣﯿﺪﺍﻥ ﻣﺜﻞ ⟩ |Ψﺭﺍ ﺑﺮﺣﺴﺐ ﺍﯾﻦ ﭘﺎﯾﻪ ﺑﺴﻂ ﺩﺍﺩ ﻭ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺕ ﺯﯾﺮ ﻧﻮﺷﺖ :
∫
= ⟩|Ψ ⟩|ϕ⟩⟨ϕ|Ψ )(۲۵
ﮐﻪ ﺩﺭﺁﻥ ﺑﻨﺎﺑﺮﺍﺻﻮﻝ ﻣﻮﺿﻮﻉ ﻣﮑﺎﻧﯿﮏ ﮐﻮﺍﻧﺘﻮﻣﯽ |⟨ϕ|Ψ⟩|2ﭼﮕﺎﻟﯽ ﺍﺣﺘﻤﺎﻝ ﯾﺎﻓﺘﻦ ﻣﯿﺪﺍﻥ ﺩﺭﻫﯿﺌﺖ ﻫﺎﯼ ﻧﺰﺩﯾﮏ ϕﺍﺳﺖ .ﺑﻪ ﻋﺒﺎﺭﺕ
ﺩﻗﯿﻘﺘﺮ |⟨ϕ|Ψ⟩|2 Dϕﺍﺣﺘﻤﺎﻝ ﯾﺎﻓﺘﻦ ﻣﯿﺪﺍﻥ ﺩﺭﺣﺠﻢ Dϕﻭ ﺣﻮﻝ ﻧﻘﻄﻪ ϕﺍﺳﺖ .ﺗﺎﺑﻌﯽ ⟩ Ψ[ϕ] := ⟨ϕ|Ψﺩﺭﺣﻘﯿﻘﺖ ﺗﺎﺑﻊ ﻣﻮﺝ ﻣﯿﺪﺍﻥ
۶
ﺍﺳﺖ .
ﺗﻤﺎﻡ ﺁﻧﭽﻪ ﮐﻪ ﺭﺍ ﮐﻪ ﺩﺭﺑﺎﻻ ﺑﺮﺍﯼ ﻭﯾﮋﻩ ﭘﺎﯾﻪ ﻣﺸﺘﺮﮎ ﻋﻤﻠﮕﺮﻫﺎﯼ ﻣﯿﺪﺍﻥ ) ϕ̂(xﮔﻔﺘﯿﻢ ﻣﯽ ﺗﻮﺍﻥ ﺑﺪﻭﻥ ﮐﻢ ﻭ ﮐﺎﺳﺖ ﺑﺮﺍﯼ ﻭﯾﮋﻩ ﭘﺎﯾﻪ
ﻣﺸﺘﺮﮎ ﻋﻤﻠﮕﺮﻫﺎﯼ ) π̂(xﻧﯿﺰ ﮔﻔﺖ ﻭ ﺭ ﻭﺍﺑﻂ ﺯﯾﺮ ﺭﺍﻧﻮﺷﺖ :
⟩π̂(x)|π⟩ = π(x)|π )(۲۶
∫
) ⟨π|π ′ ⟩ = δ(π − π ′ |π⟩⟨π|Dπ = I )(۲۷
∫
⟩Dϕ|ϕ⟩⟨ϕ|Ψ⟩ = |Ψ )(۲۸
ﺑﺎ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﺍﺯ ﺭ ﻭﺍﺑﻂ ﺟﺎﺑﺠﺎﯾﯽ ﺍﭘﺮﺍﺗﻮﺭﻫﺎﯼ ﻣﯿﺪﺍﻥ ﯾﻌﻨﯽ ﺭ ﻭﺍﺑﻂ ) (18ﻣﯽ ﺗﻮﺍﻥ ﺭ ﻭﺍﺑﻂ ﺯﯾﺮ ﺭﺍ ﺑﺎ ﺍﺳﺘﺪﻻﻝ ﻫﺎﯾﯽ ﮐﺎﻣﻼ ﻣﺸﺎﺑﻪ ﺁﻧﭽﻪ
ﮐﻪ ﺩﺭﻣﮑﺎﻧﯿﮏ ﮐﻮﺍﻧﺘﻮﻣﯽ ﺩﯾﺪﻩ ﺍﯾﻢ ،ﺑﺪﺳﺖ ﺁﻭﺭﺩ.
i
∫
⟨ϕ|π⟩ = Ae ℏ )dxϕ(x)π(x
)(۲۹
ℏ δ
= ⟩ ⟨ϕ|π̂(x)|ϕ′ ) δ(ϕ − ϕ′ )(۳۰
)i δϕ(x
δ
ﻣﺸﺘﻖ ﮔﯿﺮﯼ ﺗﺎﺑﻌﯽ ﺍﺳﺖ. )δϕ(x ﮐﻪ ﺩﺭﺁﻧﻬﺎ Aﯾﮏ ﻋﺪﺩ ﺛﺎﺑﺖ ﺍﺳﺖ ﻭ
ﺭﺍﺑﻄﻪ ﺑﺎﻻ ﺭﺍ ﻣﯽ ﺗﻮﺍﻥ ﺑﻪ ﺍﯾﻦ ﺷﮑﻞ ﻧﯿﺰ ﺑﯿﺎﻥ ﮐﺮﺩ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻧﻤﺎﯾﺶ ﻣﺨﺘﺼﺎﺕ ﻋﻤﻠﮕﺮ ﻫﺎﯼ ) ϕ̂(xﻭ ) π̂(xﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺷﮑﻞ ﻫﺎﯼ ﺯﯾﺮ ﺭﺍ
ﭘﯿﺪﺍ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ:
ℏ δ
)ϕ̂(x) −→ ϕ(x = )π̂(x )(۳۱
)i δϕ(x
۷
∫ ( )
= Hﺁﻥ ﺩﺍﺩﻩ ﻣﯽ ﺷﻮﺩ ﺩﺭﻧﻤﺎﯾﺶ ﻣﺨﺘﺼﺎﺕ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﻭ ﺩﺭﻧﯿﺘﺠﻪ ﻣﻌﺎﺩﻟﻪ ﺗﺤﻮﻝ ﻣﯿﺪﺍﻥ ﮐﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﻫﺎﻣﯿﻠﺘﻮﻧﯽ H ϕ̂(x), π̂(x) dx
ﺯﯾﺮ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮﺩ:
∫ ( )
ℏ δ d
dxH ϕ(x), ]Ψ[ϕ] = iℏ Ψ[ϕ )(۳۲
)i δϕ(x dt
ﺍﮔﺮ ﭼﻪ ﺍﯾﻦ ﻧﻮﻉ ﻧﮕﺎﻩ ﺑﻪ ﮐﻮﺍﻧﺘﺶ ﻣﯿﺪﺍﻥ ﻫﺎ ﺍﺯ ﻧﻈﺮ ﻣﻔﻬﻮﻣﯽ ﻭ ﺗﺸﺎﺑﻪ ﮐﺎﻣﻠﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻣﮑﺎﻧﯿﮏ ﮐﻮﺍﻧﺘﻮﻣﯽ ﺩﺍﺭﺩ ﺍﺯ ﻧﻈﺮ ﻣﻔﻬﻮﻣﯽ ﺷﻔﺎﻑ
ﻭ ﺭ ﻭﺷﻦ ﺍﺳﺖ ﻭﻟﯽ ﺑﻪ ﭼﻨﺪ ﺩﻟﯿﻞ ﻧﮕﺎﻫﯽ ﻣﻔﯿﺪ ﻭ ﻣﻮﺛﺮ ﻧﯿﺴﺖ .ﻧﺨﺴﺖ ﺁﻧﮑﻪ ﺧﯿﻠﯽ ﺍﺯ ﻋﻨﺎﺻﺮ ﺭ ﯾﺎﺿﯽ ﺍﯼ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺍﯾﻦ ﺭ ﻭﺵ ﺗﻌﺮ ﯾﻒ
ﻣﯽ ﺷﻮﺩ ﻣﺜﻞ ﻣﺸﺘﻖ ﻫﺎﯼ ﺗﺎﺑﻌﯽ ،ﺍﻧﺘﮕﺮﺍﻝ ﺭ ﻭﯼ ﻣﯿﺪﺍﻥ ﻫﺎ ،ﺣﺎﻟﺖ ﻫﺎﯼ ⟩ |ϕﻭ ﺿﺮﺏ ﺩﺍﺧﻠﯽ ﺁﻧﻬﺎ ﻭ ﺑﺴﯿﺎﺭﯼ ﺍﺯ ﻋﻨﺎﺻﺮ ﺩﯾﮕﺮ ﺍﺯ ﻧﻈﺮ
ﺭ ﯾﺎﺿﯽ ﺧﻮﺵ ﺗﻌﺮ ﯾﻒ ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ .ﺩﺭﺳﺖ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻣﮑﺎﻧﯿﮏ ﮐﻮﺍﻧﺘﻮﻣﯽ ﻧﯿﺰ ﺑﺎ ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻧﻪ ﭼﻨﺪﺍﻥ ﺧﻮﺵ ﺗﻌﺮ ﯾﻔﯽ ﻣﺜﻞ ﺑﺮﺩﺍﺭﻫﺎﯼ ﺗﮑﯿﻦِ
⟩ |qﺑﺮ ﻣﯽ ﺧﻮﺭ ﯾﻢ ﻭﻟﯽ ﺩﺭ ﻧﻈﺮ ﯾﻪ ﻣﯿﺪﺍﻥ ﺍﯾﻦ ﻋﻨﺎﺻﺮ ﺑﻪ ﭼﯿﺰﻫﺎﯾﯽ ﺗﻌﻤﯿﻢ ﻣﯽ ﯾﺎﺑﻨﺪ ،ﻣﺜﻞ ⟩ |ϕﮐﻪ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺷﺎﻥ ﺍﺯ ﻋﻨﺎﺻﺮ ﺧﻮﺵ ﺗﻌﺮ ﯾﻒ
ﺭ ﯾﺎﺿﯽ ﺑﺴﯿﺎﺭ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﯽ ﺷﻮﺩ .ﻫﻢ ﭼﻨﯿﻦ ﻣﻌﻠﻮﻡ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﯽ ﺑﺎﯾﺴﺖ ﺑﯿﻦ ﭼﯿﺰﻫﺎﯾﯽ ﻣﺜﻞ ] Ψ[ϕﮐﻪ ﺗﺎﺑﻌﯽ ﻣﻮﺝ ﻣﯿﺪﺍﻥ ﺍﺳﺖ
ﻭ ﮐﻮﺍﻧﺘﺎﻫﺎﯼ ﻣﯿﺪﺍﻥ )ﻣﺜﻞ ﻓﻮﺗﻮﻥ ﻫﺎ ﯾﺎ ﻓﻮﻧﻮﻥ ﻫﺎ( ﺭﺍﺑﻄﻪ ﺍﯾﺠﺎﺩ ﮐﺮﺩ ﻭ ﺳﺮﺍﻧﺠﺎﻡ ﺍﯾﻦ ﮐﻪ ﺁﻥ ﺳﻮﺍﻻﺗﯽ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺍﯾﻦ ﺭﻫﯿﺎﻓﺖ ﺑﻪ ﻣﯿﺪﺍﻥ
ﻫﺎﯼ ﮐﻮﺍﻧﺘﻮﻣﯽ ﻣﯽ ﭘﺮﺳﯿﻢ ،ﻣﺜﻞ ﺍﺣﺘﻤﺎﻝ ﺑﻮﺩﻥ ﻣﯿﺪﺍﻥ ﺩﺭ ﯾﮏ ﺣﻮﺯﻩ ﻣﻌﯿﻦ ﮐﻪ ﺗﻮﺳﻂ |Ψ[ϕ]|D ϕﺩﺍﺩﻩ ﻣﯽ ﺷﻮﺩ ،ﺳﻮﺍﻻﺗﯽ ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺩﺭ
ﺁﺯﻣﺎﯾﺸﮕﺎﻩ ﭘﺮﺳﯿﺪﻩ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ .ﺩﺭ ﻭﺍﻗﻊ ﺳﻮﺍﻻﺗﯽ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺁﺯﻣﺎﯾﺸﮕﺎﻩ ﻣﯽ ﭘﺮﺳﯿﻢ ﺍﯾﻦ ﻫﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﭼﻪ ﻧﻮﻉ ﺑﺮﺧﻮﺭﺩﻫﺎﯾﯽ ﺑﯿﻦ ﺫﺭﺍﺕ ﺭﺥ
ﻣﯽ ﺩﻫﺪ ،ﺳﻄﺢ ﭘﺮﺍﮐﻨﺪﮔﯽ ﺍﯾﻦ ﺑﺮﺧﻮﺭﺩﻫﺎ ﭼﻘﺪﺭ ﺍﺳﺖ ﻭ ﻃﻮﻝ ﻋﻤﺮ ﺫﺭﺍﺕ ﭼﻘﺪﺭ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺍﯾﻦ ﻫﺎ ﺳﻮﺍﻻﺗﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺍﯾﻦ ﺭﻫﯿﺎﻓﺖ
ﭘﺎﺳﺨﮕﻮﯾﯽ ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﺁﺳﺎﻥ ﻧﯿﺴﺖ .
ﺍﻧﺘﺨﺎﺏ ﯾﮏ ﭘﺎﯾﻪ ﺑﻬﺘﺮ ۳
ﺣﺎﻝ ﻧﺸﺎﻥ ﻣﯽ ﺩﻫﯿﻢ ﮐﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺍﺷﮑﺎﻻﺕ ﺑﺎﻻ ﺭﺍ ﺑﺎ ﺍﻧﺘﺨﺎﺏ ﯾﮏ ﭘﺎﯾﻪ ﺑﻬﺘﺮ ﺑﺮﺍﯼ ﻓﻀﺎﯼ ﻫﯿﻠﺒﺮﺕ ﺑﺮﻃﺮﻑ ﮐﺮﺩ .ﻧﺨﺴﺖ ﺳﻌﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﯿﻢ
ﮐﻪ ﻣﯿﺪﺍﻥ ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ ̂ ϕﺭﺍ ﺑﺎ ﮐﻤﯿﺖ ﻫﺎﯼ ﮔﺴﺴﺘﻪ ﺟﺎﯾﮕﺰﯾﻦ ﮐﻨﯿﻢ .ﺑﺮﺍﯼ ﺍﯾﻦ ﮐﺎﺭ ﻓﺮﺽ ﻣﯽ ﮐﻨﯿﻢ ﮐﻪ ﺣﺠﻤﯽ ﮐﻪ ﻣﯿﺪﺍﻥ ﺩﺭ ﺁﻥ ﻣﺤﺼﻮﺭ
ﯾﺎ ﺗﻌﺮ ﯾﻒ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ ﯾﮏ ﺣﺠﻢ ﻣﺘﻨﺎﻫﯽ ﺍﺳﺖ .ﺑﻪ ﺍﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﻣﯽ ﺗﻮﺍﻧﯿﻢ ﺑﺮﺍﯼ ﺁﻥ ﯾﮏ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﻓﻮﺭ ﯾﻪ ﺷﻤﺎﺭﺵ ﭘﺬﯾﺮ ﻭ ﮔﺴﺴﺘﻪ ﺑﮑﺎﺭ
۸
ﺑﺒﺮ ﯾﻢ .ﺑﺮﺍﯼ ﺳﺎﺩﮔﯽ ﻧﺨﺴﺖ ﻓﺮﺽ ﻣﯽ ﮐﻨﯿﻢ ﮐﻪ ﻣﯿﺪﺍﻥ ﺩﺭ ﯾﮏ ﺑﻌﺪ ﻭ ﺩﺭ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﯼ ] [0, Lﺗﻌﺮ ﯾﻒ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ .ﺩﺭ ﺍﺩﺍﻣﻪ ﺑﺮﺍﺣﺘﯽ ﻣﯽ
ﺗﻮﺍﻧﯿﻢ ﻣﯿﺪﺍﻥ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻓﻀﺎﯼ dﺑﻌﺪﯼ ﻧﯿﺰ ﺩﺭ ﻧﻈﺮ ﺑﮕﯿﺮ ﯾﻢ .ﺗﺒﺪﯾﻞ ﻓﻮﺭ ﯾﻪ ﻣﯿﺪﺍﻥ ﻫﺎﯼ ) ϕ̂(xﻭ ) π̂(xﺭﺍ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﺯﯾﺮ ﺩﺭ ﻧﻈﺮ ﻣﯽ ﮔﯿﺮ ﯾﻢ:
∑ 1
)ϕ̂(x = √ ϕ̂k eikx
L k
∑ 1
)π̂(x = √ π̂k e−ikx . )(۳۳
L k
ﺑﻪ ﭼﻨﺪ ﻧﮑﺘﻪ ﻣﻬﻢ ﺩﺭ ﺍﯾﻦ ﺟﺎ ﺑﺎﯾﺪ ﺍﺷﺎﺭﻩ ﮐﻨﯿﻢ:
ﯾﮏ -ﻣﯿﺪﺍﻥ ﻫﺎﯼ ) ϕ(xﻭ ) π(xﺗﻨﻬﺎ ﺗﺎﺑﻊ ﻣﺨﺘﺼﺎﺕ ﻓﻀﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻭ ﻫﯿﭻ ﮔﻮﻧﻪ ﺑﺴﺘﮕﯽ ﺯﻣﺎﻧﯽ ﻧﺪﺍﺭﻧﺪ .ﺍﯾﻦ ﻫﺎ ﺩﺭ ﻭﺍﻗﻊ ﻣﺨﺘﺼﺎﺕ
ﻭ ﺗﮑﺎﻧﻪ ﻫﺎﯼ ﺗﻌﻤﯿﻢ ﯾﺎﻓﺘﻪ ﺍﯼ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻣﺨﺘﺼﻪ ﻓﻀﺎﯾﯽ xﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪﻩ ﺍﻧﺪ .ﺑﻨﺎﺑﺮﺍﯾﻦ ﺍﯾﻦ ﻣﯿﺪﺍﻥ ﻫﺎ ﮐﺎﻣﻼ ﺍﺯ ﻫﻢ ﻣﺴﺘﻘﻞ ﻫﺴﺘﻨﺪ
ﻭ ﯾﮑﯽ ﺍﺯ ﺩﯾﮕﺮﯼ ﺑﺪﺳﺖ ﻧﻤﯽ ﺁﯾﺪ.
ﺩﻭ -ﺷﺮﺍﯾﻂ ﻣﺮ ﺯﯼ ﺭﺍ ﺗﻨﺎﻭﺑﯽ ﺩﺭ ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺍﯾﻢ ﺑﻪ ﺍﯾﻦ ﻣﻌﻨﺎ ﮐﻪ
ϕ̂(L) = ϕ̂(0), π̂(L) = π̂(0), )(۳۴
ﺩﺭ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﭘﺎﺭﺍﻣﺘﺮ kﺩﺭ ﺷﺮﻁ kL = 2πn,ﺻﺪﻕ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺁﻥ nﯾﮏ ﻋﺪﺩ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺜﺒﺖ ﯾﺎ ﻣﻨﻔﯽ ﺍﺳﺖ.
ﺳﻪ -ﺍﯾﻦ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺭﺍﺑﻄﻪ ﺩﻭﻡ ﺍﺯ e−ikxﺑﺠﺎﯼ eikxﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﮐﺮﺩﻩ ﺍﯾﻢ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺍﯾﻨﮑﻪ kﻫﻤﻪ ﻣﻘﺎﺩﯾﺮ ﻣﺜﺒﺖ ﻭ ﻣﻨﻔﯽ ﺭﺍ ﺍﺧﺘﯿﺎﺭ ﻣﯽ
ﮐﻨﺪ ﺍﺯ ﮐﻠﯿﺖ ﺍﯾﻦ ﺑﺴﻂ ﻧﻤﯽ ﮐﺎﻫﺪ ﻭ ﻓﻘﻂ ﺑﺮﺍﯼ ﺭﺍﺣﺘﯽ ﺑﻌﺪﯼ ﺍﯾﻦ ﺍﻧﺘﺨﺎﺏ ﺍﻧﺠﺎﻡ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ.
ﺍﺯ ﻫﺮﻣﯿﺘﯽ ﺑﻮﺩﻥ ﻣﯿﺪﺍﻥ ﻫﺎ ﯾﻌﻨﯽ ﺷﺮﻁ ﻫﺎﯼ
ϕ̂(x) = ϕ̂† (x), π̂(x) = π̂ † (x), )(۳۵
ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣﯽ ﮔﯿﺮ ﯾﻢ ﮐﻪ
ϕ̂†k = ϕ̂−k , π̂k† = π̂−k . )(۳۶
۹
ﺍﺯ ﺭ ﻭﺍﺑﻂ ) (۳۳ﺑﺪﺳﺖ ﻣﯽ ﺁﻭﺭ ﯾﻢ ﮐﻪ
∫ L
1
ϕ̂k = √ dxϕ̂(x)e−ikx
L ∫0
L
1
π̂k = √ dxπ̂(x)eikx . )(۳۷
L 0
nﺗﻤﺮ ﯾﻦ :ﺍﺯ ﺭ ﻭﺍﺑﻂ ﺟﺎﺑﺠﺎﯾﯽ ﺑﯿﻦ ﻣﯿﺪﺍﻥ ﻫﺎ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﮐﻨﯿﺪ ﻭ ﻧﺸﺎﻥ ﺩﻫﯿﺪ ﮐﻪ ﺭ ﻭﺍﺑﻂ ﺯﯾﺮ ﺑﺮﻗﺮﺍﺭﻧﺪ:
[ϕ̂k , ϕ̂k′ ] = 0, [π̂k , π̂k′ ] = 0, [ϕ̂k , π̂k′ ] = iℏδk,k′ . )(۳۸
ﺑﻪ ﺍﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺑﺎ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﺍﺯ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﻓﻮﺭ ﯾﻪ ﻣﯿﺪﺍﻥ ﻫﺎﯼ ﮐﻮﺍﻧﺘﻮﻣﯽ ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﺑﯽ ﻧﻬﺎﯾﺖ ﻭ ﺷﻤﺎﺭﺵ ﭘﺬﯾﺮﯼ ﺍﺯ ﻋﻤﻠﮕﺮﻫﺎﯼ
ﮐﻮﺍﻧﺘﻮﻣﯽ ﺟﺎﯾﮕﺰﯾﻦ ﮐﺮﺩﻩ ﺍﯾﻢ .ﺗﺎ ﻫﻤﯿﻨﺠﺎ ﻫﻢ ﻣﯽ ﺗﻮﺍﻥ ﮔﻔﺖ ﮐﻪ ﮐﻤﯽ ﺍﺯ ﻣﺸﮑﻼﺗﯽ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻣﻮﺭﺩ ﺧﻮﺵ ﺗﻌﺮ ﯾﻒ ﺑﻮﺩﻥ ﻣﻔﺎﻫﯿﻢ ﻭ ﻋﻨﺎﺻﺮ
ﺭ ﯾﺎﺿﯽ ﺩﺍﺷﺘﯿﻢ ﺑﺮﻃﺮﻑ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ .ﺍﮔﺮ ﺍﺯ ﺍﯾﻦ ﺑﻪ ﺑﻌﺪ ﻫﻤﺎﻥ ﺭ ﻭﺵ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺭﺍ ﺩﺭ ﭘﯿﺶ ﺑﮕﯿﺮ ﯾﻢ ﺑﻪ ﺍﯾﻦ ﻣﻌﻨﺎ ﮐﻪ ﭘﺎﯾﻪ ﺍﯼ ﺑﺮﺍﯼ ﻓﻀﺎﯼ
ﻫﯿﻠﺒﺮﺕ ﺍﻧﺘﺨﺎﺏ ﮐﻨﯿﻢ ﮐﻪ ﻭﯾﮋﻩ ﺣﺎﻟﺖ ﻣﺸﺘﺮﮎ ﻫﻤﻪ ﻋﻤﻠﮕﺮﻫﺎﯼ ϕ̂kﯾﺎ π̂kﺑﺎﺷﺪ ،ﺭﻫﯿﺎﻓﺖ ﻣﺎ ،ﺑﺨﺼﻮﺹ ﺑﺮﺍﯼ ﻭﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﻣﯽ ﺧﻮﺍﻫﯿﻢ
ﺑﺎ ﺗﺼﻮﯾﺮ ﺫﺭﻩ ﺍﯼ ﺍﺭﺗﺒﺎﻁ ﺑﺮﻗﺮﺍﺭ ﮐﻨﯿﻢ ﮐﺎﻣﻞ ﻧﺨﻮﺍﻫﺪ ﺑﻮﺩ .ﺑﺮﺍﯼ ﺍﯾﻦ ﮐﻪ ﭼﻨﯿﻦ ﺍﺭﺗﺒﺎﻃﯽ ﺑﺮﻗﺮﺍﺭ ﮐﻨﯿﻢ ﻣﯽ ﺑﺎﯾﺴﺖ ﯾﮏ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻣﺸﺨﺺ
ﺭﺍ ﺩﺭ ﻧﻈﺮ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﯿﻢ ﭼﺮﺍ ﮐﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺎ ﺩﺍﺷﺘﻦ ﯾﮏ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻣﺸﺨﺺ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯽ ﺗﻮﺍﻧﯿﻢ ﺍﺯ ﺍﻧﺮ ﮊﯼ ﻭ ﺗﮑﺎﻧﻪ ﻭ ﺩﯾﮕﺮ ﻣﺸﺎﻫﺪﻩ ﭘﺬﯾﺮﻫﺎ
ﺻﺤﺒﺖ ﮐﻨﯿﻢ ﻭ ﺑﺒﯿﻨﯿﻢ ﮐﻪ ﺁﯾﺎ ﺣﺎﻟﺖ ﻫﺎﯼ ﻓﻀﺎﯼ ﻫﯿﻠﺒﺮﺕ ﺭﺍ ﻣﯽ ﺗﻮﺍﻥ ﺑﻪ ﺍﯾﻦ ﺻﻮﺭﺕ ﺗﻌﺒﯿﺮ ﻭ ﺗﻔﺴﯿﺮ ﮐﺮﺩ ﮐﻪ ﻧﺸﺎﻥ ﺩﻫﻨﺪﻩ ﺫﺭﺍﺗﯽ ﺑﺎ
ﺍﻧﺮ ﮊﯼ ﻭ ﺗﮑﺎﻧﻪ ﻣﺸﺨﺺ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﯾﺎ ﺧﯿﺮ؟ ﺩﺭ ﻏﯿﺎﺏ ﺍﯾﻦ ﻣﺸﺎﻫﺪﻩ ﭘﺬﯾﺮﻫﺎ ﻫﺮ ﻧﻮﻉ ﺗﻼﺷﯽ ﺑﺮﺍﯼ ﺗﻔﺴﯿﺮ ﺫﺭﻩ ﺍﯼ ﺑﯽ ﺣﺎﺻﻞ ﺍﺳﺖ .ﺩﺭ
ﺿﻤﻦ ﻣﯽ ﺑﺎﯾﺴﺖ ﯾﮏ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﺑﺪﻭﻥ ﺑﺮﻫﻢ ﮐﻨﺶ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻧﻈﺮ ﺑﮕﯿﺮ ﯾﻢ ﺯﯾﺮﺍ ﺗﻨﻬﺎ ﺩﺭ ﺍﯾﻦ ﺻﻮﺭﺕ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯽ ﺗﻮﺍﻧﯿﻢ ﻭﯾﮋﻩ ﺣﺎﻟﺖ ﻫﺎﯼ
ﺍﻧﺮ ﮊﯼ ﺭﺍ ﺣﺴﺎﺏ ﮐﻨﯿﻢ ﻭ ﺍﻧﺮ ﮊﯼ ﻭ ﺗﮑﺎﻧﻪ ﮐﻞ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺕ ﻣﺠﻤﻮﻉ ﺍﻧﺮ ﮊﯼ ﻭ ﺗﮑﺎﻧﻪ ﺗﮏ ﺗﮏ ﺫﺭﺍﺕ ﺗﻔﺴﯿﺮ ﻭ ﺗﻌﺒﯿﺮ ﮐﻨﯿﻢ.
ﻣﯿﺪﺍﻥ ﺍﺳﮑﺎﻟﺮ ﺣﻘﯿﻘﯽ ۴
ﺑﺮﺍﯼ ﻓﻬﻢ ﺍﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮﻉ ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺕ ﺩﻗﯿﻖ ﺗﺮ ﻻﮔﺮﺍﻧﮋﯼ ﺯﯾﺮ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻧﻈﺮ ﻣﯽ ﮔﯿﺮ ﯾﻢ ﮐﻪ ﺳﺎﺩﻩ ﺗﺮ ﯾﻦ ﻣﯿﺪﺍﻥ ﯾﻌﻨﯽ ﯾﮏ ﻣﯿﺪﺍﻥ ﺍﺳﮑﺎﻟﺮ ﺣﻘﯿﻘﯽ
ﺭﺍ ﺩﺭ ﯾﮏ ﺑﻌﺪ ﻧﺸﺎﻥ ﻣﯽ ﺩﻫﺪ: .
∫
1 1
=L dx ∂µ ϕ∂ µ ϕ − m2 ϕ2 . )(۳۹
2 2
۱۰
ﻫﺎﻣﯿﻠﺘﻮﻧﯽ ﺍﯾﻦ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﺍﺳﺖ ﺑﺎ :
∫
1 1 dϕ 2 1 2 2
=H dx π 2 + + m ϕ . )(۴۰
2 2 dx 2
nﺗﻤﺮ ﯾﻦ :ﺑﺎ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﺍﺯ ﺭﺍﺑﻄﻪ ) (۳۳ﻧﺸﺎﻥ ﺩﻫﯿﺪ ﮐﻪ ﻫﺎﻣﯿﻠﺘﻮﻧﯽ ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺕ ﺯﯾﺮ ﻗﺎﺑﻞ ﻧﻮﺷﺘﻦ ﺍﺳﺖ:
∑1
=H πk π−k + (k 2 + m2 )ϕk ϕ−k . )(۴۱
2
k
ﺑﺎ ﺗﻌﺮ ﯾﻒ ﮐﻤﯿﺖ ﺯﯾﺮ ﺭﺍ ﮐﻪ ﺑﻌﺪ ﺍﻧﺮ ﮊﯼ ﺩﺍﺭﺩ
√
ϵk := k 2 + m2
ﻫﺎﻣﯿﻠﺘﻮﻧﯽ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﮐﺎﻣﻼ ﺁﺷﻨﺎﯾﯽ ﺩﺭ ﻣﯽ ﺁﯾﺪ ﮐﻪ ﯾﺎﺩﺁﻭﺭ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﺍﯼ ﺍﺯ ﻧﻮﺳﺎﻧﮕﺮﻫﺎﯼ ﺑﺪﻭﻥ ﺑﺮﻫﻢ ﮐﻨﺶ ﺍﺳﺖ:
∑1
=H πk π−k + ϵ2k ϕk ϕ−k . )(۴۲
2
k
ﺑﻨﺎﺑﺮﺍﯾﻦ ﺑﺎ ﺩﺍﻧﺸﯽ ﮐﻪ ﺍﺯ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻧﻮﺳﺎﻧﮕﺮﻫﺎﯼ ﻫﺎﺭﻣﻮﻧﯿﮏ ﮐﺴﺐ ﮐﺮﺩﻩ ﺍﯾﻢ ﻋﻤﻠﮕﺮﻫﺎﯼ ﺯﯾﺮ ﺭﺍ ﺗﻌﺮ ﯾﻒ ﻣﯽ ﮐﻨﯿﻢ:
1
âk =: √ ) (πk − iϵk ϕ−k
2ϵk
1
â†k =: √ (π−k + iϵk ϕk ). )(۴۳
2ϵk
nﺗﻤﺮ ﯾﻦ :ﺍﻟﻒ :ﻧﺸﺎﻥ ﺩﻫﯿﺪ ﮐﻪ ﺭ ﻭﺍﺑﻂ ﺯﯾﺮ ﺑﺮﻗﺮﺍﺭﻧﺪ:
[âk , âk′ ] = 0, [â†k , â†k′ ] = 0, [âk , â†k′ ] = δk,k′ . )(۴۴
ﺏ :ﺑﺎ ﺗﻌﺮ ﯾﻒ n̂k := â†k âk ,ﻧﺸﺎﻥ ﺩﻫﯿﺪ ﮐﻪ ﺭ ﻭﺍﺑﻂ ﺯﯾﺮ ﺑﺮﻗﺮﺍﺭﻧﺪ:
[n̂k , âk′ ] = δk,k′ âk , [n̂k , â†k′ ] = δk,k′ â†k , [n̂k , n̂k′ ] = 0. )(۴۵
ﺍﺯ ﺭ ﻭﺍﺑﻂ ) (۹۵ﻣﯽ ﺗﻮﺍﻧﯿﻢ ﺳﺎﺧﺘﺎﺭ ﻓﻀﺎﯼ ﻫﯿﻠﺒﺮﺕ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻃﻮﺭ ﮐﺎﻣﻞ ﺑﻔﻬﻤﯿﻢ .ﺍﯾﻦ ﻓﻀﺎ ﺍﺯ ﻭﯾﮋﻩ ﺑﺮﺩﺍﺭﻫﺎﯼ ﻣﺸﺘﺮﮎ ﺗﻤﺎﻡ ﻋﻤﻠﮕﺮﻫﺎﯼ
n̂kﮐﻪ ﺑﺎﻫﻢ ﺟﺎﺑﺠﺎ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮﺩ .ﻭﯾﮋﻩ ﻣﻘﺪﺍﺭﻫﺎﯼ ﺍﯾﻦ ﻋﻤﻠﮕﺮﻫﺎ ﻫﻢ ﺍﻋﺪﺍﺩ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺜﺒﺖ ﻫﺴﺘﻨﺪ .ﺑﻨﺎﺑﺮﺍﯾﻦ ﻓﻀﺎﯼ
ﻫﯿﻠﺒﺮﺕ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﺯﯾﺮ ﺍﺳﺖ:
F := Span{|n1 , n2 , · · · nk , · · ·⟩, }· · · ni = 0, 1, 2, )(۴۶
۱۱
۳ ۲
ﻣﯽ ﮔﻮﯾﯿﻢ .ﺭ ﻭﯼ ﺍﯾﻦ ﻓﻀﺎ ﻋﻤﻠﮕﺮﻫﺎ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﻓﻀﺎﯼ ﻓﻮﮎ ﺍﯾﻦ ﻓﻀﺎ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻧﺎﻡ ﺭ ﻓﯿﺰﯾﮑﺪﺍﻥ ﺭ ﻭﺱ ﻭﻻﺩﯾﻤﯿﺮ ﺍﻟﮑﺴﺎﻧﺪﺭ ﻭﯾﭻ ﻓﻮﮎ
ﺯﯾﺮ ﻋﻤﻞ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ:
⟩· · · n̂k |n1 , n2 , · · · nk , = nk |n1 , n2 , · · · nk , · · ·⟩,
√
⟩· · · âk |n1 , n2 , · · · nk , = nk |n1 , n2 , · · · nk − 1, · · ·⟩,
√
⟩· · · â†k |n1 , n2 , · · · nk , = nk + 1|n1 , n2 , · · · nk + 1, · · ·⟩. )(۴۷
ﯾﺎﺩﺁﻭﺭﯼ ﻣﯽ ﮐﻨﯿﻢ ﮐﻪ ﺍﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﻫﺎ ﺑﻬﻨﺠﺎﺭ ﻭ ﮐﺎﻣﻞ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﺑﻪ ﺍﯾﻦ ﻣﻌﻨﺎ ﮐﻪ
· · · ⟨n1 , n2 , · · · nk , · · · |n′1 , n′2 , · · · n′k , · · ·⟩ = δn1 ,n′1 δn2 ,n′2 · · · δnk ,n′k
∑ ∞
∑ ∞ ∑ ∞
··· · · · |n1 , n2 , · · · nk , · · ·⟩⟨n1 , n2 , · · · nk , · · · | = IF . )(۴۸
n1 =0 n2 =0 nk =0
ﺍﻣﺎ ﻣﻌﻨﺎﯼ ﻓﯿﺰﯾﮑﯽ ﺍﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﻫﺎ ﭼﯿﺴﺖ؟ ﺁﯾﺎ ﻣﺠﺎﺯ ﻫﺴﺘﯿﻢ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﺍﯾﻦ ﺩﻟﯿﻞ ﮐﻪ ﻋﻤﻠﮕﺮﻫﺎﯼ âkﻭ â†kﺍﻋﺪﺍﺩ nkﺭﺍ ﯾﮑﯽ ﯾﮑﯽ
ﮐﻢ ﯾﺎ ﺯﯾﺎﺩ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﻋﻤﻠﮕﺮ ﻓﻨﺎ ﻭ ﺧﻠﻖ ﺑﮕﻮﯾﯿﻢ ﻭ nkﻫﺎ ﺭﺍ ﻧﯿﺰ ﺗﻌﺪﺍﺩ ﺫﺭﺍﺕ ﺗﻠﻘﯽ ﮐﻨﯿﻢ؟ ﻣﺴﻠﻤﺎ ﺑﺪﺳﺖ ﺁﻭﺭﺩﻥ ﭼﻨﯿﻦ ﺗﺼﻮﯾﺮﯼ
ﻧﯿﺎﺯﻣﻨﺪ ﺍﺳﺘﺪﻻﻝ ﻫﺎﯼ ﻓﯿﺰﯾﮑﯽ ﺧﯿﻠﯽ ﺑﯿﺸﺘﺮﯼ ﺍﺳﺖ .ﺍﯾﻦ ﺍﺳﺘﺪﻻﻝ ﻫﺎ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺑﺨﺶ ﺑﻌﺪﯼ ﻣﯽ ﺁﻭﺭ ﯾﻢ.
ﮐﻮﺍﻧﺘﻮﻡ ﻫﺎﯼ ﻣﯿﺪﺍﻥ ۵
ﭘﺎﺳﺦ ﺑﻪ ﺍﯾﻦ ﺳﻮﺍﻻﺕ ﻓﯿﺰﯾﮑﯽ ﺗﻨﻬﺎ ﻭﻗﺘﯽ ﻣﻤﮑﻦ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺎ ﺍﻃﻼﻋﺎﺗﯽ ﺩﺭ ﺑﺎﺭﻩ ﮐﻤﯿﺖ ﻫﺎﯼ ﻓﯿﺰﯾﮑﯽ ﻧﻈﯿﺮ ﺍﻧﺮ ﮊﯼ ،ﺗﮑﺎﻧﻪ ﻭ ﻧﻈﺎﯾﺮ ﺁﻧﻬﺎ
ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﯿﻢ.
nﺗﻤﺮ ﯾﻦ :ﻧﺸﺎﻥ ﺩﻫﯿﺪ ﮐﻪ ﻫﺎﻣﯿﻠﺘﻮﻧﯽ ) (۴۲ﺭﺍ ﻣﯽ ﺗﻮﺍﻥ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﺯﯾﺮ ﻧﻮﺷﺖ:
∑ ( )
† 1
=H ϵk aˆk aˆk + )(۴۹
2
k
Vladimir Alexandrovich Fock, December 22, 1898 – December 27, 1974۲
Fock Space۳
۱۲
∑ 1
ﺻﺮﻑ ﻧﻈﺮ ﮐﻨﯿﻢ ﯾﺎ ﺍﯾﻨﮑﻪ ﻫﻤﻪ ﺍﻧﺮ ﮊﯼ ﻫﺎ ﺭﺍ ﺑﺎ ﺗﻔﺎﻭﺕ ﺷﺎﻥ ﺑﺎ ﺍﯾﻦ ﻣﻘﺪﺍﺭ ﺑﺴﻨﺠﯿﻢ ﺁﻧﮕﺎﻩ ﺑﻪ ﺍﯾﻦ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣﯽ k 2 ﺍﮔﺮ ﺍﺯ ﻣﻘﺪﺍﺭ ﺛﺎﺑﺖ
ﺭﺳﯿﻢ ﮐﻪ ﺍﻧﺮ ﮊﯼ ﻫﺮ ﺣﺎﻟﺖ ﻣﺜﻞ ⟩· · · |n1 , n2 ,ﺑﺮﺍﺑﺮ ﺍﺳﺖ ﺑﺎ
∑
= · · · E(n1 , n2 , · · ·) = n1 ϵ1 + n2 ϵ2 + nk ϵ k . )(۵۰
k
ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺍﯾﻦ ﺭﺍﺑﻄﻪ ﻣﯽ ﺗﻮﺍﻧﯿﻢ ﺑﮕﻮﯾﯿﻢ ﮐﻪ ﻭﺍﻗﻌﺎ nkﺗﻌﺪﺍﺩ ﺫﺭﺍﺕ ﺑﺎ ﺍﻧﺮ ﮊﯼ ϵkﺭﺍ ﻣﯽ ﺷﻤﺎﺭﺩ ﻭ ﺩﺭ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺩﺭﺳﺖ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺑﻮﺩ ﮐﻪ ﺑﮕﻮﯾﯿﻢ
nˆkﻋﻤﻠﮕﺮ ﺷﻤﺎﺭﺵِ ﺫﺭﺍﺕ ﺍﺯ ﻧﻮﻉ kﺑﺎ ﺍﻧﺮ ﮊﯼ ϵkﺍﺳﺖ ﻭ ﻋﻤﻠﮕﺮﻫﺎﯼ † aˆkﻭ aˆkﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﻋﻤﻠﮕﺮﻫﺎﯼ ﺧﻠﻖ ﻭ ﻓﻨﺎﯼ ﺍﯾﻦ ﻧﻮﻉ ﺫﺭﺍﺕ ﻫﺴﺘﻨﺪ.
ﺑﺮﺍﯼ ﺁﻧﮑﻪ ﻣﻌﻨﺎﯼ ﺍﯾﻦ ﺗﺼﻮﯾﺮ ﺫﺭﻩ ﺍﯼ ﺭﺍ ﺑﻬﺘﺮ ﺑﻔﻬﻤﯿﻢ ﺗﮑﺎﻧﻪ ﻣﯿﺪﺍﻥ ﺭﺍ ﺣﺴﺎﺏ ﻣﯽ ﮐﻨﯿﻢ .ﻣﯽ ﺩﺍﻧﯿﻢ ﮐﻪ ﻫﺎﻣﯿﻠﺘﻮﻧﯽ )( ﺩﺍﺭﺍﯼ ﯾﮏ
ﺗﻔﺎﺭﻥ ﺍﻧﺘﻘﺎﻟﯽ ﺍﺳﺖ .ﺑﻨﺎﺑﺮ ﻗﻀﯿﻪ ﻧﻮﺗﺮ ﺍﯾﻦ ﺗﻘﺎﺭﻥ ﺩﺭ ﺑﻌﺪ 1 + 1ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ 2ﮐﻤﯿﺖ ﭘﺎﯾﺴﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮﺩ.
nﺗﻤﺮ ﯾﻦ :ﺑﺎ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﺍﺯ ﻗﻀﯿﻪ ﻧﻮﺗﺮ ﻭ ﺗﻘﺎﺭﻥ ﺗﺤﺖ ﺍﻧﺘﻘﺎﻝ
xµ −→ x′µ = xµ + ϵµ
)ϕ(x −→ ϕ′ (x′ ) = ϕ(x), )(۵۱
ﻧﺸﺎﻥ ﺩﻫﯿﺪ ﮐﻪ ﮐﻤﯿﺖ ﻫﺎﯼ ﺯﯾﺮ ﺟﺮ ﯾﺎﻥ ﭘﺎﯾﺴﺘﻪ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﯽ ﺩﻫﻨﺪ:
∂L µ
= (Jν )µ ∂ ϕ − Lδνµ . )(۵۲
∂ϕ,ν
ﺩﻗﺖ ﮐﻨﯿﺪ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺍﯾﻨﺠﺎ ﺍﻧﺪﯾﺲ νﻧﻮﻉ ﺟﺮ ﯾﺎﻥ ﭘﺎﯾﺴﺘﻪ ﺭﺍ ﻧﺸﺎﻥ ﻣﯽ ﺩﻫﺪ .ﺩﺭ ﺍﯾﻦ ﺟﺎ ﺑﻪ ﺗﻌﺪﺍﺩ ﺑﻌﺪ ﻓﻀﺎﺯﻣﺎﻥ ﺟﺮ ﯾﺎﻥ ﻫﺎﯼ ﭘﺎﯾﺴﺘﻪ ﺩﺍﺭ ﯾﻢ
µ
J0µ , J1µ , J2µ , · · · JD+1 ﮐﻪ ﻋﺒﺎﺭﺗﻨﺪ ﺍﺯ .
ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﺗﻌﺪﺍﺩ ﻧﯿﺰ ﮐﻤﯿﺖ ﭘﺎﯾﺴﺘﻪ ﺩﺍﺭ ﯾﻢ ﮐﻪ ﻋﺒﺎﺭﺗﻨﺪ ﺍﺯ :
∫
=Qν : Jν0 dD x. )(۵۳
ﺍﺯ ﺍﯾﻦ ﮐﻤﯿﺖ ﻫﺎ Q0ﻫﻤﺎﻥ ﺍﻧﺮ ﮊﯼ ﯾﺎ ﻫﺎﻣﯿﻠﺘﻮﻧﯽ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺑﻘﯿﻪ ﮐﻤﯿﺖ ﻫﺎ ﻣﻮﻟﻔﻪ ﻫﺎﯼ ﺗﮑﺎﻧﻪ ﻣﯿﺪﺍﻥ ﻫﺴﺘﻨﺪ .ﮐﻪ ﻣﯽ ﺗﻮﺍﻧﯿﻢ ﺁﻧﻬﺎ ﺭﺍ ﺑﻪ
ﺷﮑﻞ ﺯﯾﺮ ﺑﻨﻮﯾﺴﯿﻢ:
( ∫ )
∂L
H = ϕ̇ − L dD x
̇∂ ϕ
۱۳
( ∫ ) ∫
∂L
P = ∇ϕ dD x = (π(x)∇ϕ(x)) dD x. )(۵۴
̇∂ ϕ
nﺗﻤﺮ ﯾﻦ :ﺗﮑﺎﻧﻪ ﯼ ﻣﯿﺪﺍﻥ ﯾﻌﻨﯽ Pﺭﺍ ﺑﺮﺣﺴﺐ ﻋﻤﻠﮕﺮﻫﺎﯼ âkﻭ â†kﺑﻨﻮﯾﺴﯿﺪ ﻭ ﻧﺸﺎﻥ ﺩﻫﯿﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﺯﯾﺮ ﺩﺭ ﻣﯽ ﺁﯾﺪ:
∑
=P kâ†k âk . )(۵۵
k
ﻣﻌﻨﺎﯼ ﺍﯾﻦ ﺭﺍﺑﻄﻪ ﺍﯾﻦ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ
P|n1 , n2 , · · · nj , · · ·⟩ = (n1 k1 + n2 k2 + · · · nj kj + · · ·) |n1 , n2 , · · · nj , · · ·⟩. )(۵۶
ﺭﺍﺑﻄﻪ ﻫﺎﯼ ) (۵۰ﻭ ) (۵۶ﻣﺠﻤﻮﻋﺎ ﺑﻪ ﺍﯾﻦ ﻣﻌﻨﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ njﺗﻌﺪﺍﺩ ﺫﺭﺍﺕ ﺑﺎ ﺗﮑﺎﻧﻪ ﯼ kjﻭ ﺍﻧﺮ ﮊﯼ ϵjﺍﺳﺖ ﻭ ﻧﮑﺘﻪ ﻣﻬﻢ ﺍﯾﻦ ﺍﺳﺖ
ﮐﻪ ﺭﺍﺑﻄﻪ ﺗﮑﺎﻧﻪ ﻭ ﺍﻧﺮ ﮊﯼ ﺍﯾﻦ ﺫﺭﺍﺕ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ϵj − kj2 = m2ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺸﺎﻥ ﻣﯽ ﺩﻫﺪ ﺟﺮﻡ ﺍﯾﻦ ﺫﺭﺍﺕ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﺑﺎ mﺍﺳﺖ.
ﺑﻪ ﺍﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﻣﯽ ﺗﻮﺍﻧﯿﻢ ﺳﺎﺧﺘﺎﺭ ﻓﻀﺎﯼ ﻫﯿﻠﺒﺮﺕ ﺭﺍ ﺑﻬﺘﺮ ﺑﻔﻬﻤﯿﻢ .ﺍﺯ ﺍﯾﻦ ﺑﻪ ﺑﻌﺪ ﻣﯽ ﺗﻮﺍﻧﯿﻢ ﺑﺮﺍﺣﺘﯽ ﺍﺯ ﺗﻌﺪﺍﺩ ﺫﺭﺍﺕ ﺻﺤﺒﺖ ﮐﻨﯿﻢ.
ﺣﺎﻟﺖ ﺧﻼء ﺣﺎﻟﺘﯽ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻤﺎﻡ njﻫﺎ ﺻﻔﺮ ﻫﺴﺘﻨﺪ .ﺍﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﯾﮏ ﺯﯾﺮﻓﻀﺎﯼ ﯾﮏ ﺑﻌﺪﯼ ﺩﺭﺳﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺑﺎ F0ﻧﻤﺎﯾﺶ
ﻣﯽ ﺩﻫﯿﻢ .ﺯﯾﺮ ﻓﻀﺎﯼ ﺗﮏ ﺫﺭﻩ ﺍﯼ ﺯﯾﺮﻓﻀﺎﯼ ﺣﺎﻟﺖ ﻫﺎﯾﯽ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺁﻥ ﻫﺎ ﺗﻨﻬﺎ ﯾﮏ ﺫﺭﻩ ﻭﺟﻮﺩ ﺩﺍﺭﺩ .ﺍﯾﻦ ﺯﯾﺮ ﻓﻀﺎ ﺭﺍ ﺑﺎ F1
ﻧﺸﺎﻥ ﻣﯽ ﺩﻫﯿﻢ :
}· · · F1 := Span{|1, 0, 0, · · ·⟩, |0, 1, 0, 0, · · ·⟩, )(۵۷
ﺯﯾﺮ ﻓﻀﺎﯼ ﺩﻭ ﺫﺭﻩ ﺍﯼ ﺍﺯ ﺣﺎﻟﺖ ﻫﺎﯾﯽ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﯽ ﺷﻮﺩ ﮐﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺩﻭ ﺫﺭﻩ ﺩﺍﺭﻧﺪ .ﺍﯾﻦ ﺩﻭ ﺫﺭﻩ ﻣﯽ ﺗﻮﺍﻧﻨﺪ ﺩﻭ ﺫﺭﻩ ﺑﺎ ﯾﮏ ﺗﮑﺎﻧﻪ ﯾﮑﺴﺎﻥ ﯾﺎ
ﺩﻭ ﺫﺭﻩ ﻣﺘﻔﺎﻭﺕ ﺑﺎﺷﻨﺪ:
}· · · F2 := Span{|2, 0, 0, · · ·⟩, |1, 1, 0, 0, · · ·⟩, )(۵۸
ﻓﻀﺎﯼ ﻓﻮﮎ ﻋﺒﺎﺭﺕ ﺍﺳﺖ ﺍﺯ
· · · ⊕ F = F0 ⊕ F1 ⊕ F2 )(۵۹
ﺍﺯ ﻫﻤﻪ ﺍﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﻫﺎ ﺑﻪ ﻋﻨﻮﺍﻥ ﺣﺎﻟﺖ ﻫﺎﯼ ﻣﯿﺪﺍﻥ ﺣﺮﻑ ﻣﯽ ﺯﻧﯿﻢ .ﻭﻗﺘﯽ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﯿﻢ ﮐﻪ ﻣﯿﺪﺍﻥ ﺩﺭ ﺣﺎﻟﺖ ِ ⟩· · · |nj = 1, 0, 0, 0
ﺍﺳﺖ ﯾﻌﻨﯽ ﯾﮏ ﺫﺭﻩ ﺍﺯ ﻧﻮﻉ jﺩﺭ ﻓﻀﺎ ﻭﺟﻮﺩ ﺩﺍﺭﺩ ﯾﺎ ﯾﮏ ﮐﻮﺍﻧﺘﻮﻡ ﻣﯿﺪﺍﻥ ﺑﺎ ﻣﺸﺨﺼﺎﺕ kjﻭ ϵjﺩﺭ ﻓﻀﺎ ﻭﺟﻮﺩ ﺩﺍﺭﺩ.
۱۴
ﻣﯿﺪﺍﻥ ﺍﺳﮑﺎﻟﺮ ﻣﺨﺘﻠﻂ ۶
ﻣﻔﻬﻮﻡ ﮐﻮﺍﻧﺘﻮﻡ ﻣﯿﺪﺍﻥ ﺭﺍ ﻣﯽ ﺗﻮﺍﻥ ﺑﺎ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻣﯿﺪﺍﻥ ﻫﺎﯼ ﭘﯿﭽﯿﺪﻩ ﺗﺮ ﮔﺴﺘﺮﺵ ﺩﺍﺩ ﻭ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺑﻬﺘﺮ ﻓﻬﻤﯿﺪ .ﺗﺎ ﮐﻨﻮﻥ ﯾﮏ ﻣﯿﺪﺍﻥ ﺍﺳﮑﺎﻟﺮ
ﺣﻘﯿﻘﯽ ﺭﺍ ﺑﺮ ﺭﺳﯽ ﮐﺮﺩﯾﻢ .ﻣﯽ ﺗﻮﺍﻧﯿﻢ ﯾﮏ ﻣﯿﺪﺍﻥ ﮐﻤﯽ ﭘﯿﭽﯿﺪﻩ ﺗﺮ ﺩﺭ ﻧﻈﺮ ﺑﮕﯿﺮ ﯾﻢ ﻭ ﮐﻮﺍﻧﺘﻮﻡ ﻫﺎﯼ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺑﺮ ﺭﺳﯽ ﮐﻨﯿﻢ .ﺍﯾﻦ ﺑﺎﺭ ﻣﯿﺪﺍﻥ
ﺍﺳﮑﺎﻟﺮ ﻣﺨﺘﻠﻂ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻧﻈﺮ ﻣﯽ ﮔﯿﺮ ﯾﻢ .ﺍﺯ ﺁﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﺩﯾﺪﯾﻢ ﮐﻮﺍﻧﺘﻮﻡ ﻫﺎﯼ ﻣﯿﺪﺍﻥ ﺭﺍ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺮﺍﯼ ﻣﯿﺪﺍﻥ ﺁﺯﺍﺩ ﻣﯽ ﺗﻮﺍﻥ ﺩﯾﺪ ﺍﺯ ﻫﻤﺎﻥ ﺍﺑﺘﺪﺍ
ﻻﮔﺮﺍﻧﮋﯼ ﻣﯿﺪﺍﻥ ﺁﺯﺍﺩ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻧﻈﺮ ﻣﯽ ﮔﯿﺮ ﯾﻢ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﺯﯾﺮ ﺍﺳﺖ:
L = ∂µ ϕ∗ ∂ µ ϕ − m2 ϕ∗ ϕ. )(۶۰
ﺩﻗﺖ ﮐﻨﯿﺪ ﮐﻪ ﺩﻭ ﻣﯿﺪﺍﻥ ϕﻭ ∗ ϕﺭﺍ ﺑﺎﯾﺪ ﻣﺴﺘﻘﻞ ﺍﺯ ﻫﻢ ﺩﺭ ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺖ .ﺍﯾﻦ ﺍﻣﺮ ﻣﻌﺎﺩﻝ ﺍﯾﻦ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯿﺪﺍﻥ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺕ ϕ = ϕ1 + iϕ2
ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻭ ﺩﻭ ﻣﯿﺪﺍﻥ ﺣﻘﯿﻘﯽ ϕ1ﻭ ϕ2ﺭﺍ ﻣﺴﺘﻘﻞ ﺑﮕﯿﺮ ﯾﻢ .ﺑﻨﺎﺑﺮﺍﯾﻦ ﺩﺍﺭ ﯾﻢ:
∂L
π =: ∗˙= ϕ
̇∂ ϕ
∂L
∗π =: = ϕ̇. )(۶۱
∗˙∂ ϕ
ﺑﻨﺎﺑﺮﺍﯾﻦ ﻫﺎﻣﯿﻠﺘﻮﻧﯽ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﺯﯾﺮ ﺍﺳﺖ:
∫ ( ∫ ) ( )
∂ϕ∗ ∂ϕ
=H dx π ϕ̇ + π ∗ ϕ˙∗ − L = dx π ∗ π + + m2 ϕ ∗ ϕ . )(۶۲
∂x ∂x
nﯾﮏ ﻧﮑﺘﻪ ﺩﺭ ﺑﺎﺭﻩ ﻧﻤﺎﺩﮔﺬﺍﺭﯼ :ﺍﺯ ﻧﻤﺎﺩ ∗ ﻫﻢ ﺑﺮﺍﯼ ﻧﺸﺎﻥ ﺩﺍﺩﻥ ﻣﺰﺩﻭﺝ ﻣﺨﺘﻠﻂ ِ ﯾﮏ ﻋﺪﺩ ﻭ ﻫﻢ ﺑﺮﺍﯼ ﻧﺸﺎﻥ ﺩﺍﺩﻥ ﺍﻟﺤﺎﻗﯽ ﯾﮏ
ﻋﻤﻠﮕﺮ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﻣﯽ ﮐﻨﯿﻢ .ﺑﻨﺎﺑﺮﺍﯾﻦ ﺑﺮﺍﯼ ﯾﮏ ﻋﺪﺩ c∗ cﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎﯼ ﻣﺰﺩﻭﺝ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻭ ﺑﺮﺍﯼ ﯾﮏ ﻋﻤﻠﮕﺮ C ∗ Cﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎﯼ † C
ﺍﺳﺖ.
ﻣﻄﺎﺑﻖ ﻣﻌﻤﻮﻝ ﮐﺮ ﻭﺷﻪ ﻫﺎﯼ ﭘﻮﺁﺳﻮﻥ ﺑﻪ ﺟﺎﺑﺠﺎﮔﺮ ﻋﻤﻠﮕﺮﻫﺎﯼ ﮐﻮﺍﻧﺘﻮﻣﯽ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ ﯾﻌﻨﯽ ﭘﺲ ﺍﺯ ﮐﻮﺍﻧﺘﺶ ﺩﺍﺭ ﯾﻢ:
[ϕ̂(x), π̂(y)] = iδ(x − y), [ϕ̂∗ (x), π̂ ∗ (y)] = iδ(x − y). )(۶۳
ﺑﻘﯿﻪ ﺟﺎﺑﺠﺎﮔﺮﻫﺎ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﺑﺎ ﺻﻔﺮ ﻫﺴﺘﻨﺪ .ﺍﺯ ﺟﻤﻠﻪ ﺩﻗﺖ ﮐﻨﯿﺪ ﮐﻪ
[ϕ̂(x), ϕ̂∗ (y)] = [ϕ̂∗ (x), π̂(y)] = [π̂(x), π̂ ∗ (y)] = · · · = 0. )(۶۴
۱۵
ﺩﺭ ﺍﯾﻦ ﺭ ﻭﺍﺑﻂ ﺑﺎﺯﻫﻢ ﺩﻗﺖ ﮐﺮﺩﻩ ﺍﯾﻢ ﮐﻪ ﺩﻭ ﻣﯿﺪﺍﻥ ̂ ϕﻭ ̂ ϕﻣﺴﺘﻘﻞ ﺍﺯ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮﻧﺪ.
ﺍﺯ ﺁﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﺩﯾﮕﺮ ﻧﯿﺎﺯ ﺑﻪ ﺍﻋﻤﺎﻟﯽ ﻣﺜﻞ ﻣﺸﺘﻖ ﮔﯿﺮﯼ ﻧﺪﺍﺭ ﯾﻢ ﻭ ﻫﻢ ﭼﻨﯿﻦ ﺍﺯ ﺁﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﺍﯾﻦ ﺩﻭ ﺭﺍﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﺍﯾﻦ ﮐﻪ ∗ ϕﻭﺍﻗﻌﺎ ﻋﻤﻠﮕﺮﺍﻟﺤﺎﻗﯽ
ϕﺑﺎﺷﺪ ﺳﺎﺯﮔﺎﺭ ﻫﺴﺘﻨﺪ ،ﺍﺯ ﺍﯾﻦ ﺑﻪ ﺑﻌﺪ ﺗﻨﻬﺎ ﯾﮑﯽ ﺍﺯ ﺍﯾﻦ ﺩﻭ ﺭﺍﺑﻄﻪ ﺭﺍ ﻣﯽ ﻧﻮﯾﺴﯿﻢ .ﺗﺒﺪﯾﻞ ﻓﻮﺭ ﯾﻪ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺕ ﺯﯾﺮ ﻣﯽ ﻧﻮﯾﺴﯿﻢ:
1 ∑ ikx
)ϕ̂(x = √ e ϕ̂k
L k
1 ∑ −ikx
= )π̂(x √ e π̂k , )(۶۵
L k
ﻭ ﺩﺭ ﻧﺘﯿﺠﻪ
∫
1
ϕ̂k = √ )dx e−ikx ϕ̂(x
∫L
1
π̂k = √ dx eikx π̂(x). )(۶۶
L
ﺩﻗﺖ ﮐﻨﯿﺪ ﮐﻪ ﺍﺯ ﺁﻧﺠﺎ ﮐﻪ ) ϕ(x) ̸= ϕ∗ (xﺩﯾﮕﺮ ﻫﯿﭻ ﺭﺍﺑﻄﻪ ﺍﯼ ﺑﯿﻦ ϕkﻭ ϕ−kﻭﺟﻮﺩ ﻧﺪﺍﺭﺩ .ﺍﯾﻦ ﺍﻣﺮ ﺑﺮﺍﯼ πkﻭ π−kﻫﻢ ﺻﺪﻕ
ﻣﯽ ﮐﻨﺪ.
ﺍﺯ ﺭ ﻭﺍﺑﻂ ) (۸۸ﺑﺪﺳﺖ ﻣﯽ ﺁﻭﺭ ﯾﻢ:
[ϕ̂k , π̂k′ ] = iδk.k′ , [ϕ̂∗k , π̂k∗′ ] = iδk.k′ . )(۶۷
ﺑﻘﯿﻪ ﺭ ﻭﺍﺑﻂ ﺟﺎﺑﺠﺎﯾﯽ ﺻﻔﺮ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮﺍﻥ ﻣﺜﺎﻝ ﺩﺍﺭ ﯾﻢ:
[ϕ̂k , π̂k∗′ ] = [ϕ̂∗k , π̂k′ ] = 0. )(۶۸
nﺣﺎﻝ :ﻧﺸﺎﻥ ﺩﻫﯿﺪ ﮐﻪ ﻫﺎﻣﯿﻠﺘﻮﻧﯽ ﺑﺮﺣﺴﺐ ﻣﻮﺩﻫﺎﯼ ﻓﻮﺭ ﯾﻪ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﺯﯾﺮ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮﺩ:
∑
=H πk∗ πk + ϵ2k ϕ∗k ϕk , )(۶۹
k
√
=.ϵk : ﮐﻪ ﺩﺭ ﺁﻥ m2 + k 2
ﺣﺎﻝ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺍﺳﺘﻘﻼﻝ ϕkﻭ ϕ∗kﻭ ﻫﻢ ﭼﻨﯿﻦ ﻣﻮﺩﻫﺎﯼ ﺗﮑﺎﻧﻪ ﻋﻤﻠﮕﺮﻫﺎﯼ ﺯﯾﺮ ﺭﺍ ﺗﻌﺮ ﯾﻒ ﮐﻨﯿﻢ:
1 1
âk =: √ ) (πk − iϵk ϕ∗k √ =b̂−k : ) (πk + iϵk ϕ∗k
2ϵk 2ϵk
۱۶
1 1
â∗k =: √ ) (π ∗ + iϵk ϕk √ =b̂−k : (π ∗ − iϵk ϕk ). )(۷۰
2ϵk k 2ϵk k
nﺗﻤﺮ ﯾﻦ :ﺍﻟﻒ :ﻧﺸﺎﻥ ﺩﻫﯿﺪ ﮐﻪ ﺭ ﻭﺍﺑﻂ ﺯﯾﺮ ﺑﺮﻗﺮﺍﺭﻧﺪ:
[âk , b̂k′ ] = [âk , b̂∗k′ ] = [â∗k , b̂k′ ] = [â∗k , b̂∗k′ ] = 0 )(۷۱
ﺏ :ﻧﺸﺎﻥ ﺩﻫﯿﺪ ﮐﻪ ﺭ ﻭﺍﺑﻂ ﺯﯾﺮ ﺑﺮﻗﺮﺍﺭﻧﺪ:
[âk , â∗k′ ] = δk,k′ , [b̂k , b̂∗k′ ] = δk,k′ . )(۷۲
ﭖ :ﺑﺎ ﺗﻌﺮ ﯾﻒ n̂k := â∗k âk ,ﻧﺸﺎﻥ ﺩﻫﯿﺪ ﮐﻪ ﺭ ﻭﺍﺑﻂ ﺯﯾﺮ ﺑﺮﻗﺮﺍﺭﻧﺪ:
[n̂k , âk′ ] = δk,k′ âk , [n̂k , â∗k′ ] = δk,k′ â∗k , [n̂k , n̂k′ ] = 0. )(۷۳
nﺗﻤﺮ ﯾﻦ :ﻫﺎﻣﯿﻠﺘﻮﻧﯽ ﺭﺍ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﻋﻤﻠﮕﺮﻫﺎﯼ ﺗﻌﺮ ﯾﻒ ﺷﺪﻩ ﺩﺭ ﺑﺎﻻ ﺑﻨﻮﯾﺴﯿﺪ ﻭ ﻧﺸﺎﻥ ﺩﻫﯿﺪ ﮐﻪ ﺷﮑﻞ ﺯﯾﺮ ﺭﺍ ﭘﯿﺪﺍ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ:
∑
=H )ϵk (a∗k ak + b∗k bk + 1 )(۷۴
k
nﻣﺴﺌﻠﻪ :ﻻﮔﺮﺍﻧﮋﯼ ﻣﯿﺪﺍﻥ ﺍﺳﮑﺎﻟﺮ ﻣﺨﺘﻠﻂ ﺗﺤﺖ ﺍﻧﺘﻘﺎﻝ ﻣﺘﻘﺎﺭﻥ ﺍﺳﺖ .ﺟﺮ ﯾﺎﻥ ﻫﺎﯼ ﻧﺎﺷﯽ ﺍﺯ ﺍﯾﻦ ﺗﻘﺎﺭﻥ ﺭﺍ ﺑﺪﺳﺖ ﺁﻭﺭ ﯾﺪ .ﺳﭙﺲ
ﺗﮑﺎﻧﻪ ﻣﯿﺪﺍﻥ ﺭﺍ ﻣﺸﺨﺺ ﮐﻨﯿﺪ ﻭ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺑﺮﺣﺴﺐ ﻋﻤﻠﮕﺮﻫﺎﯼ akﻭ bkﻭ ﺗﺮﺍﻧﻬﺎﺩﻩ ﻫﺎﯼ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﻨﻮﯾﺴﯿﺪ ﻭ ﻧﺸﺎﻥ ﺩﻫﯿﺪ ﮐﻪ ﻓﺮﻡ ﺯﯾﺮ
ﺭﺍ ﭘﯿﺪﺍ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ:
∑
= P k(a∗k ak + b∗k bk + 1). )(۷۵
k
ﺍﺯ ﺁﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﻋﻤﻠﮕﺮﻫﺎﯼ a∗k akﻭ b∗k bkﻫﻤﻪ ﺑﺎ ﻫﻢ ﺟﺎﺑﺠﺎ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ ،ﺣﺎﻟﺖ ﻫﺎﯼ ﻓﻀﺎﯼ ﻫﯿﻠﺒﺮﺕ ﯾﻌﻨﯽ ﺣﺎﻟﺖ ﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻭﯾﮋﻩ ﺑﺮﺩﺍﺭ
ﺗﻤﺎﻡ ﻋﻤﻠﮕﺮ ﻫﺎﯼ ﺟﺎﺑﺠﺎ ﺷﻮﻧﺪﻩ ﻫﺴﺘﻨﺪ ،ﺍﮐﻨﻮﻥ ﻋﺒﺎﺭﺕ ﺍﻧﺪ ﺍﺯ:
}⟩· · · F := Span{|n1 , n2 , · · · ; n′1 , n′2 , )(۷۶
ﺭ ﻭﺍﺑﻂ ﺯﯾﺮ ﺑﺮﺍﯼ ﺍﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﻫﺎ ﺻﺤﯿﺢ ﻫﺴﺘﻨﺪ:
⟩· · · a∗k ak |n1 , n2 , · · · ; n′1 , n′2 , · · ·⟩ = nk |n1 , n2 , · · · ; n′1 , n′2 ,
۱۷
b∗k ak |n1 , n2 , · · · ; n′1 , n′2 , · · ·⟩ = n′k |n1 , n2 , · · · ; n′1 , n′2 , · · ·⟩. )(۷۷
ﺑﻨﺎﺑﺮﺍﯾﻦ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽ ﺭﺳﺪ ﮐﻪ ﺩﻭ ﻧﻮﻉ ﺫﺭﻩ ﺩﺭ ﺍﯾﻦ ﻓﻀﺎﯼ ﻫﯿﻠﺒﺮﺕ ﻭﺟﻮﺩ ﺩﺍﺭﻧﺪ ﯾﮏ ﻧﻮﻉ ﺁﻧﻬﺎﯾﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﻋﻤﻠﮕﺮﻫﺎﯼ a∗kﻭ
akﺧﻠﻖ ﻭ ﻧﺎﺑﻮﺩ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ ﻭ ﻧﻮﻉ ﺩﯾﮕﺮ ﺁﻧﻬﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﻋﻤﻠﮕﺮﻫﺎﯼ b∗kﻭ bkﺧﻠﻖ ﻭ ﻧﺎﺑﻮﺩ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ .ﺍﺯ ﺧﻮﺩ ﻣﯽ ﭘﺮﺳﯿﻢ ﮐﻪ ﻓﺮ ﻕ
ﺍﯾﻦ ﺩﻭ ﻧﻮﻉ ﺫﺭﻩ ﭼﯿﺴﺖ؟ ﺑﺮﺍﯼ ﭘﺎﺳﺦ ﺑﻪ ﺍﯾﻦ ﺳﻮﺍﻝ ﺍﻧﺮ ﮊﻱ ﻭ ﺗﮑﺎﻧﻪ ﺍﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﻫﺎ ﺭﺍ ﺣﺴﺎﺏ ﻣﯽ ﮐﻨﯿﻢ .ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ )( ﻭ )( ﺑﺪﺳﺖ
ﻣﯽ ﺁﻭﺭ ﯾﻢ:
∑
= ⟩· · · H|n1 , n2 , · · · ; n′1 , n′2 , )ϵk (nk + n′k + 1
∑
k
= ⟩· · · P |n1 , n2 , · · · ; n′1 , n′2 , ) k(nk + n′k )(۷۸
k
ﺑﻨﺎﺑﺮﺍﯾﻦ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽ ﺭﺳﺪ ﮐﻪ ﺍﯾﻦ ﺩﻭ ﻧﻮﻉ ﺫﺭﻩ ﻫﯿﭻ ﻓﺮﻗﯽ ﺑﺎ ﻫﻢ ﻧﺪﺍﺭﻧﺪ ﻭ ﺭﺍﺑﻄﻪ ﺗﮑﺎﻧﻪ ﻭ ﺍﻧﺮ ﮊﯼ ﻫﺮ ﺩﻭﯼ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﺍﺳﺖ ﺑﺎ
√
ϵk = k 2 + m2ﮐﻪ ﺑﻪ ﺍﯾﻦ ﻣﻌﻨﺎﺳﺖ ﮐﻪ ﺍﯾﻦ ﺩﻭ ﻧﻮﻉ ﺫﺭﻩ ﻫﺮ ﺩﻭ ﯾﮏ ﺟﺮﻡ ﺩﺍﺭﻧﺪ .ﺳﻮﺍﻝ ﻣﻬﻤﯽ ﮐﻪ ﭘﯿﺶ ﻣﯽ ﺁﯾﺪ ﺍﯾﻦ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﺲ
ﺗﻔﺎﻭﺕ ﺍﯾﻦ ﺩﻭ ﻧﻮﻉ ﺫﺭﻩ ﺩﺭ ﭼﯿﺴﺖ؟ ﺍﮔﺮ ﻫﺮ ﺩﻭ ﻋﻤﻠﮕﺮ a∗kﻭ b∗kﺧﻠﻖ ﮐﻨﻨﺪﻩ ﺫﺭﺍﺗﯽ ﺑﺎ ﺟﺮﻡ mﻫﺴﺘﻨﺪ ﭘﺲ ﭼﻪ ﺗﻔﺎﻭﺗﯽ ﺑﯿﻦ ﺍﯾﻦ ﺫﺭﺍﺕ
ﻫﺴﺖ ﻭ ﺍﺻﻮﻻ ﭼﺮﺍ ﻣﯽ ﺑﺎﯾﺴﺖ ﺍﺯ ﺍﺑﺘﺪﺍ ﺑﯿﻦ ﺍﯾﻦ ﻋﻤﻠﮕﺮﻫﺎ ﺗﻔﺎﻭﺗﯽ ﻗﺎﯾﻞ ﺷﺪ؟
ﺑﺮﺍﯼ ﭘﺎﺳﺦ ﺑﻪ ﺍﯾﻦ ﺳﻮﺍﻝ ﻣﯽ ﺑﺎﯾﺴﺖ ﺑﻪ ﯾﮏ ﺗﻘﺎﺭﻥ ﻣﻬﻢ ﺩﯾﮕﺮ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻣﯿﺪﺍﻥ ﺍﺳﮑﺎﻟﺮ ﺣﻘﯿﻘﯽ ﻭﺟﻮﺩ ﻧﺪﺍﺭﺩ ﺗﻮﺟﻪ ﮐﻨﯿﻢ .ﺍﯾﻦ ﺗﻘﺎﺭﻥ،
ﺗﻘﺎﺭﻥ ﺯﯾﺮ ﺍﺳﺖ:
ϕ(x) −→ eiα ϕ(x). )(۷۹
ﺑﻪ ﻋﺒﺎﺭﺕ ﺩﯾﮕﺮ ﺍﯾﻦ ﻣﯿﺪﺍﻥ ﺍﺳﮑﺎﻟﺮ ﻣﺨﺘﻠﻂ ﺩﺍﺭﺍﯼ ﯾﮏ ﺗﻘﺎﺭﻥ ) U (1ﺍﺳﺖ .ﺍﯾﻦ ﺗﻘﺎﺭﻥ ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﯾﮏ ﮐﻤﯿﺖ ﭘﺎﯾﺴﺘﻪ ﺟﺪﯾﺪ ﻣﯽ
ﺷﻮﺩ.
nﻣﺴﺌﻠﻪ :ﺍﻟﻒ :ﻧﺸﺎﻥ ﺩﻫﯿﺪ ﮐﻪ ﮐﻤﯿﺖ ﭘﺎﯾﺴﺘﻪ ﻣﺮﺑﻮﻁ ﺑﻪ ﺍﯾﻦ ﺗﻘﺎﺭﻥ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﺍﺳﺖ ﺑﺎ:
∫
Q := i ))dx(π(x)ϕ(x) − π ∗ (x)ϕ∗ (x )(۸۰
ﺏ :ﺳﭙﺲ ﺍﯾﻦ ﮐﻤﯿﺖ ﺭﺍ ﺑﺮﺣﺴﺐ ﻋﻤﻠﮕﺮﻫﺎﯼ ﺧﻠﻖ ﻭ ﻓﻨﺎ ﺑﻨﻮﯾﺴﯿﺪ ﻭ ﻧﺸﺎﻥ ﺩﻫﯿﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻓﺮﻡ ﺯﯾﺮ ﺩﺭ ﻣﯽ ﺁﯾﺪ:
∑
=Q (a∗k ak − b∗k bk ). )(۸۱
k
۱۸
ﺍﮔﺮ ﮐﻤﯿﺖ Qﭘﺎﯾﺴﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ،ﻫﺮ ﺿﺮ ﯾﺒﯽ ﺍﺯ ﺁﻥ ﻣﺜﻞ eQﮐﻪ ﺩﺭ ﺁﻥ eﯾﮏ ﻋﺪﺩ ﻣﺸﺨﺺ ﻣﺜﻼ ﺑﺎﺭ ﺍﻟﮑﺘﺮ ﻭﻥ ﺍﺳﺖ ،ﻧﯿﺰ ﯾﮏ ﮐﻤﯿﺖ
ﭘﺎﯾﺴﺘﻪ ﺍﺳﺖ .ﺍﻟﺒﺘﻪ ﻣﺎ ﺑﻌﺪﺍ ﺩﺭ ﺑﺎﺭﻩ ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺗﺎﺑﻊ ﻣﻮﺝ ﺍﻟﮑﺘﺮ ﻭﻥ ﺻﺤﺒﺖ ﺧﻮﺍﻫﯿﻢ ﮐﺮﺩ ﭼﺮﺍ ﮐﻪ ﺍﻟﮑﺘﺮ ﻭﻥ ﮐﻮﺍﻧﺘﻮﻡ ﯾﮏ ﻣﯿﺪﺍﻥ
ﻣﺨﺼﻮﺹ ﺑﻪ ﺧﻮﺩ ﺍﺳﺖ ﻭﻟﯽ ﻓﻌﻼ ﺑﺮﺍﯼ ﺍﯾﻦ ﮐﻪ ﻧﺘﺎﯾﺞ ﻣﺨﺘﻠﻂ ﺑﻮﺩﻥ ﯾﮏ ﻣﯿﺪﺍﻥ ﺭﺍ ﺑﻔﻬﻤﯿﻢ ﺑﻪ ﺍﯾﻦ ﺑﺤﺚ ﺳﺎﺩﻩ ﺑﺴﻨﺪﻩ ﻣﯽ ﮐﻨﯿﻢ .ﺣﺎﻝ
ﺍﮔﺮ ﺑﺎﺭ ﯾﮏ ﺣﺎﻟﺖ ﺭﺍ ﺣﺴﺎﺏ ﮐﻨﯿﻢ ﺧﻮﺍﻫﯿﻢ ﺩﺍﺷﺖ:
∑
= ⟩· · · eQ|n1 , n2 , · · · ; n′1 , n′2 , ) e(nk − n′k )(۸۲
k
ﮐﻪ ﺑﻪ ﺍﯾﻦ ﻣﻌﻨﺎﺳﺖ ﮐﻪ ﺍﮔﺮ ﭼﻪ ﻫﺮ ﺩﻭ ﻧﻮﻉ ﺫﺭﻩ ﯾﮏ ﺟﺮﻡ ﺩﺍﺭﻧﺪ ﻭﻟﯽ ﺑﺎﺭ ﺍﻟﮑﺘﺮ ﯾﮑﯽ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﺎ ﻫﻢ ﻣﺘﻔﺎﻭﺕ ﺍﺳﺖ .ﺑﻪ ﻋﺒﺎﺭﺕ ﺩﯾﮕﺮ ﺍﯾﻦ ﺩﻭ
ﺫﺭﻩ ﭘﺎﺩﺫﺭﻩ ﯾﮏ ﺩﯾﮕﺮ ﻫﺴﺘﻨﺪ .ﺑﻪ ﺍﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﻣﯿﺪﺍﻥ ﻣﺨﺘﻠﻂ ﺑﻪ ﺩﻟﯿﻞ ﺗﻘﺎﺭﻥ ) U (1ﺍﯼ ﮐﻪ ﺩﺍﺭﺩ ،ﺫﺭﺍﺕ ﻭ ﮐﻮﺍﻧﺘﻮﻡ ﻫﺎﯾﺶ ﯾﮏ ﻧﻮﻉ ﺑﺎﺭ
ﻣﻮﺳﻮﻡ ﺑﻪ ﺑﺎﺭ ) U (1ﺩﺍﺭﺩ ﮐﻪ ﻣﺎ ﺑﺮﺍﯼ ﺭﺍﺣﺘﯽ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺑﺎﺭ ﺍﻟﮑﺘﺮ ﯾﮑﯽ ﻣﯽ ﻧﺎﻣﯿﻢ ﻭ ﺍﯾﻦ ﺑﺎﺭ ﺍﻟﮑﺘﺮ ﯾﮑﯽ ﺫﺭﺍﺕ ﺭﺍ ﺍﺯ ﻫﻢ ﻣﺘﻤﺎﯾﺰ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ .ﺩﺭ
ﻗﺴﻤﺖ ﺑﻌﺪﯼ ﻣﯿﺪﺍﻥ ﺑﺎﺯﻫﻢ ﭘﯿﭽﯿﺪﻩ ﺗﺮﯼ ﺩﺭ ﻧﻈﺮ ﻣﯽ ﮔﯿﺮ ﯾﻢ .ﺍﯾﻦ ﻣﯿﺪﺍﻥ ﯾﮏ ﻣﯿﺪﺍﻥ ﺳﻪ ﻣﻮﻟﻔﻪ ﺍﯼ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺗﺤﺖ ﺗﺒﺪﯾﻼﺕ ﮔﺮ ﻭﻩ ﻏﯿﺮ
ﺁﺑﻠﯽ ) SO(3ﻣﺘﻘﺎﺭﻥ ﺍﺳﺖ.
ﻣﯿﺪﺍﻥ ﺍﺳﮑﺎﻟﺮ ﺳﻪ ﻣﻮﻟﻔﻪ ﺍﯼ ﺣﻘﯿﻘﯽ ﺑﺎ ﺗﻘﺎﺭﻥ )SO(3 ۷
ﻣﻔﻬﻮﻡ ﮐﻮﺍﻧﺘﻮﻡ ﻣﯿﺪﺍﻥ ﺭﺍ ﻣﯽ ﺗﻮﺍﻥ ﺑﺎ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻣﯿﺪﺍﻥ ﻫﺎﯼ ﭘﯿﭽﯿﺪﻩ ﺗﺮ ﮔﺴﺘﺮﺵ ﺩﺍﺩ ﻭ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺑﻬﺘﺮ ﻓﻬﻤﯿﺪ .ﺗﺎ ﮐﻨﻮﻥ ﯾﮏ ﻣﯿﺪﺍﻥ ﺍﺳﮑﺎﻟﺮ
ﺣﻘﯿﻘﯽ ﻭ ﯾﮏ ﻣﯿﺪﺍﻥ ﺍﺳﮑﺎﻟﺮ ﻣﺨﺘﻠﻂ ﺭﺍ ﺑﺮ ﺭﺳﯽ ﮐﺮﺩﯾﻢ .ﻣﯽ ﺗﻮﺍﻧﯿﻢ ﯾﮏ ﻣﯿﺪﺍﻥ ﮐﻤﯽ ﭘﯿﭽﯿﺪﻩ ﺗﺮ ﺩﺭ ﻧﻈﺮ ﺑﮕﯿﺮ ﯾﻢ ﻭ ﮐﻮﺍﻧﺘﻮﻡ ﻫﺎﯼ ﺁﻥ ﺭﺍ
ϕ1
ﺑﺮ ﺭﺳﯽ ﮐﻨﯿﻢ .ﺍﯾﻦ ﺑﺎﺭ ﻣﯿﺪﺍﻥ ﺍﺳﮑﺎﻟﺮ ﺳﻪ ﻣﻮﻟﻔﻪ ﺍﯼ Φ = ϕ2 ﺭﺍ ﺩﺭ ﻧﻈﺮ ﻣﯽ ﮔﯿﺮ ﯾﻢ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺁﻥ ﻫﺮﮐﺪﺍﻡ ﺍﺯ ﻣﯿﺪﺍﻥ ﻫﺎﯼ ϕ2 ، ϕ1
ϕ3
ﻭ ϕ3ﯾﮏ ﻣﯿﺪﺍﻥ ﺍﺳﮑﺎﻟﺮ ﺣﻘﯿﻘﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ .ﻻﮔﺮﺍﻧﮋﯼ ﺍﯾﻦ ﻣﯿﺪﺍﻥ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﺍﺳﺖ ﺑﺎ:
1 1
=L ∂µ ΦT ∂ µ Φ − m2 ΦT Φ. )(۸۳
2 2
۱۹
( )
= .ΦTﻣﯽ ﺗﻮﺍﻧﯿﻢ ﻻﮔﺮﺍﻧﮋﯼ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺕ ﻣﻌﺎﺩﻝ ﺯﯾﺮ ﻧﯿﺰ ﺑﻨﻮﯾﺴﯿﻢ: ϕ1 ϕ2 ϕ3 ﮐﻪ ﺩﺭ ﺁﻥ
1 1
=L ∂µ ϕa ∂ µ ϕa − m2 ϕa ϕa , )(۸۴
2 2
ﮐﻪ ﺩﺭ ﺁﻥ ﺭ ﻭﯼ ﺍﻧﺪﯾﺲ aﺟﻤﻊ ﺯﺩﻩ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ .ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺍﯾﻦ ﺷﮑﻞ ﻣﯽ ﺗﻮﺍﻥ ﺗﮑﺎﻧﻪ ﻫﺎﯼ ﻣﺰﺩﻭﺝ ﺭﺍ ﺣﺴﺎﺏ ﮐﺮﺩ:
∂L
=πa : = ϕ˙a . )(۸۵
∂ ϕ̇a
ﺑﻨﺎﺑﺮﺍﯾﻦ ﻫﺎﻣﯿﻠﺘﻮﻧﯽ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﺯﯾﺮ ﺍﺳﺖ:
∫ ( ∫) 1 ( )
∂ϕ ∂ϕa
=H = dx πa ϕ˙a − L dx πa πa + + m2 ϕ a ϕ a , )(۸۶
2 ∂x ∂x
ﻭ ﯾﺎ ﺑﻪ ﻃﻮﺭ ﻓﺸﺮﺩﻩ ﺗﺮ
∫ ( )
1 ∂ΦT ∂Φ
=H dx ΠT Π + + m2 ΦT Φ , )(۸۷
2 ∂x ∂x
π1
ﮐﻪ ﺩﺭ ﺁﻥ .Π = π2 ﭘﺲ ﺍﺯ ﮐﻮﺍﻧﺘﺶ ﺩﺍﺭ ﯾﻢ:
π3
[ϕ̂a (x), π̂b (y)] = iδa,b δ(x − y), )(۸۸
ﺑﻘﯿﻪ ﺟﺎﺑﺠﺎﮔﺮﻫﺎ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﺑﺎ ﺻﻔﺮ ﻫﺴﺘﻨﺪ.
ﺗﺒﺪﯾﻞ ﻓﻮﺭ ﯾﻪ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺕ ﻣﺎﺗﺮ ﯾﺴﯽ ﺯﯾﺮ ﻣﯽ ﻧﻮﯾﺴﯿﻢ:
1 ∑ ikx
)Φ̂(x = √ e Φ̂k
L k
1 ∑ −ikx
= )Π̂(x √ e Π̂k , )(۸۹
L k
ﻭ ﺩﺭ ﻧﺘﯿﺠﻪ
∫
1
Φ̂k = √ )dxe−ikx Φ̂(x
L
۲۰
∫
1
Π̂k = √ dxeikx Π̂(x). )(۹۰
L
ﺑﺪﻟﯿﻞ ﺣﻘﯿﻘﯽ ﺑﻮﺩﻥ ﻣﯿﺪﺍﻥ ﻫﺎ ﺑﺎﺯﻫﻢ ﺷﺮﻁ ﻫﺎﯼ Φ∗k = Φ−kﻭ Π∗k = Π−kﺑﺮﻗﺮﺍﺭ ﻫﺴﺘﻨﺪ .ﺍﺯ ﺭ ﻭﺍﺑﻂ ) (۸۸ﺑﺪﺳﺖ ﻣﯽ ﺁﻭﺭ ﯾﻢ:
[ϕ̂a,k , π̂b,k′ ] = iδa,b δk.k′ . )(۹۱
nﺗﻤﺮ ﯾﻦ :ﻧﺸﺎﻥ ﺩﻫﯿﺪ ﮐﻪ ﻫﺎﻣﯿﻠﺘﻮﻧﯽ ﺑﺮﺣﺴﺐ ﻣﻮﺩﻫﺎﯼ ﻓﻮﺭ ﯾﻪ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﺯﯾﺮ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮﺩ:
∑
=H Π†k Πk + ϵ2k Φ†k Φk , )(۹۲
k
√
=.ϵk : ﮐﻪ ﺩﺭ ﺁﻥ m2 + k 2
ﻫﻢ ﭼﻨﯿﻦ ﻣﯽ ﺗﻮﺍﻥ ﻋﻤﻠﮕﺮﻫﺎﯼ ﺧﻠﻖ ﻭ ﻓﻨﺎ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺕ ﺯﯾﺮ ﻧﻮﺷﺖ .ﺩﻗﺖ ﮐﻨﯿﺪ ﮐﻪ ﺍﯾﻦ ﺭ ﻭﺍﺑﻂ ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺕ ﻓﺸﺮﺩﻩ ﻭ ﻣﺎﺗﺮ ﯾﺴﯽ ﻧﻮﺷﺘﻪ
ﺷﺪﻩ ﺍﻧﺪ:
1 1
Âk =: √ ) (Πk − iϵk Φ−k √ =†k : ) (Π−k + iϵk Φk )(۹۳
2ϵk 2ϵk
a
1,k
ﮐﻪ ﺩﺭ ﺁﻥ .Ak := a2,k
a3,k
nﺗﻤﺮ ﯾﻦ :ﺍﻟﻒ :ﻧﺸﺎﻥ ﺩﻫﯿﺪ ﮐﻪ ﺭ ﻭﺍﺑﻂ ﺯﯾﺮ ﺑﺮﻗﺮﺍﺭﻧﺪ:
[âα,k , â†β,k′ ] = δα,β δk,k′ , )(۹۴
ﭖ :ﺑﺎ ﺗﻌﺮ ﯾﻒ n̂α,k := â†α,k âα,k ,ﻧﺸﺎﻥ ﺩﻫﯿﺪ ﮐﻪ ﺭ ﻭﺍﺑﻂ ﺯﯾﺮ ﺑﺮﻗﺮﺍﺭﻧﺪ:
[n̂α,k , âβ,k′ ] = −δα,β δk,k′ âα,k , [n̂α,k , â†β,k′ ] = δα,β δk,k′ â†α,k , [n̂α,k , n̂β,k′ ] = 0. )(۹۵
nﺗﻤﺮ ﯾﻦ :ﻫﺎﻣﯿﻠﺘﻮﻧﯽ ﺭﺍ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﻋﻤﻠﮕﺮﻫﺎﯼ ﺗﻌﺮ ﯾﻒ ﺷﺪﻩ ﺩﺭ ﺑﺎﻻ ﺑﻨﻮﯾﺴﯿﺪ ﻭ ﻧﺸﺎﻥ ﺩﻫﯿﺪ ﮐﻪ ﺷﮑﻞ ﺯﯾﺮ ﺭﺍ ﭘﯿﺪﺍ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ:
∑ 3
=H ) ϵk (ATk Ak + )(۹۶
2
k
۲۱
nﻣﺴﺌﻠﻪ :ﻻﮔﺮﺍﻧﮋﯼ ﻣﯿﺪﺍﻥ ﺍﺳﮑﺎﻟﺮ ﻣﺨﺘﻠﻂ ﺗﺤﺖ ﺍﻧﺘﻘﺎﻝ ﻣﺘﻘﺎﺭﻥ ﺍﺳﺖ .ﺟﺮ ﯾﺎﻥ ﻫﺎﯼ ﻧﺎﺷﯽ ﺍﺯ ﺍﯾﻦ ﺗﻘﺎﺭﻥ ﺭﺍ ﺑﺪﺳﺖ ﺁﻭﺭ ﯾﺪ .ﺳﭙﺲ
ﺗﮑﺎﻧﻪ ﻣﯿﺪﺍﻥ ﺭﺍ ﻣﺸﺨﺺ ﮐﻨﯿﺪ ﻭ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺑﺮﺣﺴﺐ ﻋﻤﻠﮕﺮﻫﺎﯼ ﺧﻠﻖ ﻭ ﻓﻨﺎ ﺑﻨﻮﯾﺴﯿﺪ ﻭ ﻧﺸﺎﻥ ﺩﻫﯿﺪ ﮐﻪ ﻓﺮﻡ ﺯﯾﺮ ﺭﺍ ﭘﯿﺪﺍ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ:
∑
=H kATk Ak . )(۹۷
k
ﺑﻪ ﺍﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺩﺭﺳﺖ ﻣﺜﻞ ﻣﯿﺪﺍﻥ ﺍﺳﮑﺎﻟﺮ ﺣﻘﯿﻘﯽ ﻣﻌﻠﻮﻡ ﻣﯽ ﺷﻮﺩ ﮐﻪ ﮐﻮﺍﻧﺘﻮﻡ ﻫﺎﯼ ﺍﯾﻦ ﻣﯿﺪﺍﻥ ﻧﯿﺰ ﺳﻪ ﻧﻮﻉ ﺫﺭﻩ ﯼ 1, 2ﻭ 3ﻫﺴﺘﻨﺪ
ﮐﻪ ﻫﻤﮕﯽ ﺟﺮﻡ mﺩﺍﺭﻧﺪ .ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﻫﺎﯼ ﺗﮏ ﺫﺭﻩ ﺍﯼ ﺗﻮﺟﻪ ﻣﯽ ﮐﻨﯿﻢ .ﺍﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﻫﺎ ﻋﺒﺎﺭﺗﻨﺪ ﺍﺯ:
a1 † (k)|Ω⟩, a2 † (k)|Ω⟩, a3 † (k)|Ω⟩, )(۹۸
ﮐﻪ ﺩﺭ ﺁﻥ ⟩ |Ωﺣﺎﻟﺖ ﺧﻼء ﺍﺳﺖ .ﺍﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﻫﺎ ﻫﻤﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﯾﮏ ﺫﺭﻩ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺩﺍﺭﯼ ﺗﮑﺎﻧﻪ kﺍﺳﺖ ﺍﻣﺎ ﺍﯾﻦ ﺫﺭﻩ ﺩﺭ ﺳﻪ ﺣﺎﻟﺖ
ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺩﺍﺧﻠﯽ ﻣﯽ ﺗﻮﺍﻧﺪ ﻗﺮﺍﺭ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ .ﺑﺮﺍﯼ ﺩﺭﮎ ﺗﻔﺎﻭﺕ ﺍﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﻫﺎ ﻭ ﺍﯾﻦ ﮐﻪ ﭼﻪ ﻣﺸﺎﻫﺪﻩ ﭘﺬﯾﺮﯼ ﺍﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﻫﺎ ﺭﺍ ﺍﺯ ﻫﻢ
ﻣﺘﻤﺎﯾﺰ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﻣﯽ ﺑﺎﯾﺴﺖ ﺑﻪ ﯾﮏ ﺗﻘﺎﺭﻥ ﻣﻬﻢ ﺩﯾﮕﺮ ﯾﻌﻨﯽ ﯾﮏ ﺗﻘﺎﺭﻥ ﺩﺍﺧﻠﯽ ﮐﻪ ﻣﯿﺪﺍﻥ ﻫﺎ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻫﻢ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﺗﻮﺟﻪ ﮐﻨﯿﻢ .ﺍﯾﻦ
ﺗﻘﺎﺭﻥ ،ﺗﻘﺎﺭﻥ ﺯﯾﺮ ﺍﺳﺖ:
Φ(x) −→ gΦ(x), )g ∈ SO(3 )(۹۹
ﺍﯾﻦ ﺗﻘﺎﺭﻥ ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﯾﮏ ﮐﻤﯿﺖ ﭘﺎﯾﺴﺘﻪ ﺟﺪﯾﺪ ﻣﯽ ﺷﻮﺩ .ﺑﺮﺍﯼ ﭘﯿﺪﺍ ﮐﺮﺩﻥ ﺍﯾﻦ ﮐﻤﯿﺖ ﭘﺎﯾﺴﺘﻪ ﺗﺒﺪﯾﻼﺕ ﺑﯽ ﻧﻬﺎﯾﺖ ﮐﻮﭼﮏ
) SO(3ﺭﺍ ﺩﺭ ﻧﻈﺮ ﻣﯽ ﮔﯿﺮ ﯾﻢ:
Φ −→ (I + θa Ta )Φ, )(۱۰۰
ﮐﻪ ﺩﺭ ﺁﻥ a = 1 , 2 , 3 θiﻫﺎ ﭘﺎﺭﺍﻣﺘﺮﻫﺎﯼ ) g ∈ SO(3ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻭ Tiﻫﺎ ﻣﻮﻟﺪﻫﺎﯼ ﺍﯾﻦ ﮔﺮ ﻭﻩ ﻫﺴﺘﻨﺪ.
ﻣﯽ ﺩﺍﻧﯿﻢ ﮐﻪ ﺍﯾﻦ ﻣﻮﻟﺪﻫﺎ ﻣﺎﺗﺮ ﯾﺲ ﻫﺎﯼ ﭘﺎﺩﻣﺘﻘﺎﺭﻥ ﻫﺴﺘﻨﺪ .ﺑﻨﺎﺑﺮﺍﯾﻦ :
)(۱۰۱
−1 1
T1 = 1 , T2 = , T3 = −1 ,
−1 1
۲۲
ﯾﺎ ﺑﻪ ﻃﻮﺭ ﻓﺸﺮﺩﻩ ﺗﺮ
(Ta )b,c = ϵa,b,c . )(۱۰۲
ﺑﻨﺎﺑﺮﺍﯾﻦ ﺗﺒﺪﯾﻼﺕ ﺑﯽ ﻧﻬﺎﯾﺖ ﮐﻮﭼﮏ ﺭﺍ ﻣﯽ ﺗﻮﺍﻥ ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺕ ﺯﯾﺮ ﻧﻮﺷﺖ:
ϕm −→ ϕm + θa (Ta Φ)m = ϕm + θa ϵa,m,n ϕn )(۱۰۳
ﺑﻨﺎﺑﺮﺍﯾﻦ ﺧﻮﺍﻫﯿﻢ ﺩﺍﺷﺖ:
ϕm −→ ϕm + δϕm )(۱۰۴
ﮐﻪ ﺩﺭ ﺁﻥ
δϕm = θa ϵa,m,n ϕn . )(۱۰۵
ﺍﯾﻦ ﺭﺍﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻗﻀﯿﻪ ﻧﻮﺗﺮ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﮐﻤﯿﺖ ﭘﺎﯾﺴﺘﻪ ﺯﯾﺮ ﻣﯽ ﺷﻮﺩ:
∂L
= Jµ δϕm = ∂ µ ϕm θa ϵa,m,n ϕn . )(۱۰۶
) ∂(∂µ ϕm
ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺩﻟﺨﻮﺍﻩ ﺑﻮﺩﻥ ﭘﺎﺭﺍﻣﺘﺮﻫﺎﯼ θaﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣﯽ ﮔﯿﺮ ﯾﻢ ﮐﻪ ﺳﻪ ﺟﺮ ﯾﺎﻥ ﭘﺎﯾﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﺯﯾﺮ ﺩﺍﺭ ﯾﻢ:
∂µ Jaµ = 0, Jaµ := ϵa,m,n ∂ µ ϕm ϕn )(۱۰۷
ﻭ ﯾﺎ ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺕ ﻓﺸﺮﺩﻩ
Jµ := ∂ µ Φ × Φ )(۱۰۸
ﮐﻪ ﺩﺭ ﺁﻥ ﺍﺯ ﻧﻤﺎﺩ ﺑﺮﺩﺍﺭﯼ ﺑﺮﺍﯼ ﻣﯿﺪﺍﻥ ﺳﻪ ﻣﻮﻟﻔﻪ ﺍﯼ Φﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﮐﺮﺩﻩ ﺍﯾﻢ .ﺑﻨﺎﺑﺮﺍﯾﻦ ﺳﻪ ﻧﻮﻉ ﺑﺎﺭ ﭘﺎﯾﺴﺘﻪ ﺩﺍﺭ ﯾﻢ ﮐﻪ ﻋﺒﺎﺭﺗﻨﺪ ﺍﺯ:
∫ ∫
0
=Qm : dx Jm = dx ϵm,i,j πi ϕj )(۱۰۹
ﻭ ﯾﺎ ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺕ ﻓﺸﺮﺩﻩ
∫ ∫
=Q : = dx J0
dx Π × Φ. )(۱۱۰
۲۳
ﺑﻪ ﺑﯿﺎﻥ ﺩﯾﮕﺮ ﺑﺎﺭﻫﺎﯼ ﭘﺎﯾﺴﺘﻪ ﺍﯾﻦ ﻫﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ:
∫ ∫ ∫
=Q1 : dx (π2 ϕ3 − π3 ϕ2 ) , =Q2 : ) dx (π3 ϕ1 − π1 ϕ3 =Q3 : dx (π1 ϕ2 − π2 ϕ1 ) . )(۱۱۱
nﻣﺴﺌﻠﻪ :ﺍﻟﻒ :ﺭ ﻭﺍﺑﻂ ﺟﺎﺑﺠﺎﯾﯽ ﺍﯾﻦ ﺑﺎﺭﻫﺎ ﺭﺍ ﭘﯿﺪﺍ ﮐﻨﯿﺪ.
ﺏ :ﻧﺸﺎﻥ ﺩﻫﯿﺪ ﮐﻪ ﺍﯾﻦ ﺑﺎﺭﻫﺎ ﺑﺎ ﻫﺎﻣﯿﻠﺘﻮﻧﯽ ﺟﺎﺑﺠﺎ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ.
ﭖ :ﻧﺸﺎﻥ ﺩﻫﯿﺪ ﮐﻪ ﺍﯾﻦ ﺑﺎﺭﻫﺎ ﺑﺎ ﺗﮑﺎﻧﻪ ﻧﯿﺰ ﺟﺎﺑﺠﺎ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ.
ﺑﻨﺎﺑﺮﺍﯾﻦ ﻣﯽ ﺗﻮﺍﻥ ﻭﯾﮋﻩ ﺣﺎﻟﺖ ﻫﺎﯼ ﻣﺸﺘﺮﮎ ﺍﻧﺮ ﮊﯼ ،ﺗﮑﺎﻧﻪ ﻭ ﯾﮑﯽ ﺍﺯ ﺍﯾﻦ ﺑﺎﺭﻫﺎ ﮐﻪ ﺁﻥ ﺭﺍ Q3ﻣﯽ ﮔﯿﺮ ﯾﻢ ﭘﯿﺪﺍ ﮐﻨﯿﻢ.
nﻣﺴﺌﻠﻪ :ﺑﺎﺭﻫﺎﯼ Q1 , Q2ﻭ Q3ﺭﺍ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﻋﻤﻠﮕﺮﻫﺎﯼ ﺧﻠﻖ ﻭ ﻓﻨﺎ ﺑﻨﻮﯾﺴﯿﺪ.
ﺍﮔﺮ ﺗﻤﺮ ﯾﻦ ﻗﺒﻠﯽ ﺭﺍ ﺩﺭﺳﺖ ﺍﻧﺠﺎﻡ ﺩﺍﺩﻩ ﺑﺎﺷﯿﺪ ﺑﻪ ﺍﯾﻦ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺭﺳﯿﺪﻩ ﺍﯾﺪ ﮐﻪ :
∑ ∑ ∑
Q1 = i b†k ck − c†k bk , Q2 = i c†k ak − a†k ck , Q3 = i a†k bk − b†k ak , )(۱۱۲
k k k
ﮐﻪ ﺩﺭ ﺁﻥ ﺑﺮﺍﯼ ﺳﺎﺩﮔﯽ ﺍﺯ ﻧﻤﺎﺩﻫﺎﯼ ) (a, b, cﺑﺠﺎﯼ ) (a1 , a2 , a3ﻭ ﻧﻈﺎﯾﺮ ﺁﻥ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﮐﺮﺩﻩ ﺍﯾﻢ .ﺩﻗﺖ ﮐﻨﯿﺪ ﮐﻪ ﻋﻤﻠﮕﺮﻫﺎﯼ ﺑﺎﻻ
ﻫﻤﮕﯽ ﻫﺮﻣﯿﺘﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ.
nﺗﻤﺮ ﯾﻦ :ﺑﺎ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﺍﺯ ﻧﻤﺎﯾﺶ ﺍﯾﻦ ﻋﻤﻠﮕﺮﻫﺎ ﺑﺮﺣﺴﺐ ﻋﻤﻠﮕﺮﻫﺎﯼ ﺧﻠﻖ ﻭ ﻓﻨﺎ ﻧﺸﺎﻥ ﺩﻫﯿﺪ ﮐﻪ :
[Qi , Qj ] = ϵijk Qk . )(۱۱۳
ﺑﺮﺍﯼ ﺳﺎﺩﮔﯽ ﺳﻪ ﻋﻤﻠﮕﺮ ﺯﯾﺮ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻧﻈﺮ ﻣﯽ ﮔﯿﺮ ﯾﻢ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺁﻥ ﻫﺎ ﺍﺯ ﺟﻤﻊ ﺭ ﻭﯼ ﺗﮑﺎﻧﻪ ﺻﺮﻑ ﻧﻈﺮ ﮐﺮﺩﻩ ﺍﯾﻢ ﻭ ﻓﻘﻂ ﺑﻪ ﺧﻮﺍﺹ
ﺟﺒﺮﯼ ﻋﻤﻠﮕﺮﻫﺎﯼ ﻧﻮﺳﺎﻧﮕﺮ ﺗﻮﺟﻪ ﮐﺮﺩﻩ ﺍﯾﻢ:
Q1 = i(b† c − b c† ), Q2 = i(c† a − c a† ), Q3 = i(a† b − a b† ). )(۱۱۴
ﺣﺎﻝ ﺣﺎﻟﺖ ﻫﺎﯼ ﺗﮏ ﺫﺭﻩ ﺍﯼ ﺯﯾﺮ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻧﻈﺮ ﻣﯽ ﮔﯿﺮ ﯾﻢ.
|1⟩ := a† |Ω⟩, |2⟩ := b† |Ω⟩, |1⟩ := c† |Ω⟩, )(۱۱۵
ﮐﻪ ﺩﺭ ﺁﻥ ⟩ |Ωﺣﺎﻟﺖ ﺧﻼء ﺍﺳﺖ ﻭ ﺗﻮﺳﻂ ﻫﻤﻪ ﻋﻤﻠﮕﺮﻫﺎﯼ ﻓﻨﺎ ﺑﻪ ﺻﻔﺮ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﻣﯽ ﺷﻮﺩ:
a|Ω⟩ = b|Ω⟩ = c|Ω⟩ = 0. )(۱۱۶
۲۴
ﺑﺮﺍﯼ ﺳﺎﺩﮔﯽ ﺍﺯ ﺗﮑﺎﻧﻪ ﯼ kﺻﺮﻑ ﻧﻈﺮ ﮐﺮﺩﻩ ﺍﯾﻢ .ﺑﺪﺳﺖ ﻣﯽ ﺁﻭﺭ ﯾﻢ ﮐﻪ:
Q3 |1⟩ = −i|2⟩, Q3 |2⟩ := i|1⟩, Q3 |3⟩ = 0. )(۱۱۷
ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺍﮔﺮ ﻋﻤﻞ Q2ﻭ Q3ﺭﺍ ﺭ ﻭﯼ ﺍﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﻫﺎ ﺭﺍ ﺑﺪﺳﺖ ﺑﯿﺎﻭﺭ ﯾﻢ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﻣﯽ ﺷﻮﯾﻢ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺍﯾﻦ ﭘﺎﯾﻪ ﻫﯿﭻ ﮐﺪﺍﻡ ﺍﺯ ﺍﯾﻦ
ﻋﻤﻠﮕﺮﻫﺎ ﻗﻄﺮﯼ ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ .ﻣﻌﻨﺎﯼ ﺍﯾﻦ ﺣﺮﻑ ﺍﯾﻦ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﯿﭻ ﮐﺪﺍﻡ ﺍﺯ ﺍﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﻫﺎ ﻭﯾﮋﻩ ﻣﻘﺪﺍﺭ ﯾﺎ ﻫﻤﺎﻥ ﺑﺎﺭ ﭘﺎﯾﺴﺘﻪ ﻣﺸﺨﺼﯽ ﻧﺪﺍﺭﻧﺪ.
ﺍﻣﺎ ﻣﯽ ﺗﻮﺍﻧﯿﻢ ﺣﺎﻟﺖ ﻫﺎﯼ ﺟﺪﯾﺪﯼ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺩﻫﯿﻢ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺁﻥ ﯾﮑﯽ ﺍﺯ ﻋﻤﻠﮕﺮﻫﺎ ﻗﻄﺮﯼ ﺑﺎﺷﺪ .ﺍﯾﻦ ﺍﻣﺮ ﻣﯽ ﺑﺎﯾﺴﺖ ﻫﻤﻮﺍﺭﻩ ﺍﻣﮑﺎﻥ ﭘﺬﯾﺮ ﺑﺎﺷﺪ.
ﺍﺯ ﺗﺮﮐﯿﺐ ﺣﺎﻟﺖ ﻫﺎﯼ ⟩ |1⟩, |2⟩, |3ﺣﺎﻟﺖ ﻫﺎﯼ ﺟﺪﯾﺪﯼ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺯﯾﺮ ﻣﯽ ﺳﺎﺯﯾﻢ:
1 1
|1⟩⟩ := √ (|1⟩ − i|2⟩), |0⟩⟩ := |3⟩, | − 1⟩⟩ := √ (|1⟩ + i|2⟩). )(۱۱۸
2 2
ﺑﺮﺍﺣﺘﯽ ﻣﻌﻠﻮﻡ ﻣﯽ ﺷﻮﺩ ﮐﻪ
Q3 |1⟩⟩ = |1⟩, Q3 |0⟩⟩ = 0, Q3 | − 1⟩⟩ = −| − 1⟩⟩. )(۱۱۹
ﺑﻪ ﺍﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺣﺎﻟﺖ ﻫﺎﯼ ﺟﺪﯾﺪ ﺣﺎﻟﺖ ﻫﺎﯾﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﯾﮏ ﺑﺎﺭ ﻣﺸﺨﺺ ﺑﺮﺍﯼ ﻋﻤﻠﮕﺮ Q3ﺩﺍﺭﻧﺪ .ﺩﻗﺖ ﮐﻨﯿﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺍﯾﻦ
ﮐﻪ ﻋﻤﻠﮕﺮﻫﺎﯼ Q1 , Q2 , Q3ﻫﻤﻪ ﺑﺎﻫﻢ ﺟﺎﺑﺠﺎ ﻧﻤﯽ ﺷﻮﻧﺪ ،ﺗﻨﻬﺎ ﻣﯽ ﺗﻮﺍﻧﯿﻢ ﯾﮑﯽ ﺍﺯ ﺍﯾﻦ ﻋﻤﻠﮕﺮﻫﺎ ﺭﺍ ﻗﻄﺮﯼ ﮐﻨﯿﻢ .ﺑﻨﺎﺑﺮﺍﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ
ﻫﺎﯼ ﺟﺪﯾﺪﯼ ﮐﻪ ﻣﯽ ﺳﺎﺯﯾﻢ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺎﺭ ﻣﺸﺨﺼﯽ ﺑﺮﺍﯼ Q3ﺩﺍﺭﻧﺪ ﻭ ﺩﻭ ﻋﻤﻠﮕﺮ ﺩﯾﮕﺮ ﺍﯾﻦ ﺑﺎﺭﻫﺎ ﺭﺍ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﯽ ﺩﻫﻨﺪ.
nﺗﻤﺮ ﯾﻦ :ﺍﺯ ﺗﺮﮐﯿﺐ ﻋﻤﻠﮕﺮﻫﺎﯼ Q1ﻭ Q2ﻋﻤﻠﮕﺮﻫﺎﯼ ﺟﺪﯾﺪﯼ ﺑﺴﺎﺯﯾﺪ ﮐﻪ ﺑﺎﺭ ﺣﺎﻟﺖ ﻫﺎ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺍﻧﺪﺍﺯﻩ ﯾﮏ ﻭﺍﺣﺪ ﮐﻢ ﯾﺎ ﺯﯾﺎﺩ ﮐﻨﺪ.
ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺍﯾﻦ ﺭﺍﺑﻄﻪ ﺁﺧﺮ ﻣﯽ ﺗﻮﺍﻧﯿﻢ ﺍﺯ ﻋﻤﻠﮕﺮﻫﺎﯼ ﺧﻠﻖ ﮐﻨﻨﺪﻩ ﻗﺪﯾﻤﯽ ﻋﻤﻠﮕﺮﻫﺎﯼ ﺧﻠﻖ ﮐﻨﻨﺪﻩ ﺟﺪﯾﺪﯼ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺯﯾﺮ ﺑﺴﺎﺯﯾﻢ:
1 1
a†1 := √ (a† − i b† ), a†0 := c† , a†−1 := √ (a† + i b† ). )(۱۲۰
2 2
ﺍﺯ ﺁﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﻋﻤﻠﮕﺮﻫﺎﯼ a†k , b†k , c†kﻫﻤﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﻫﺎﯾﯽ ﺧﻠﻖ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﺗﮑﺎﻧﻪ kﻭ ﺍﻧﺮ ﮊﯼ ϵkﺩﺍﺭﻧﺪ ،ﻋﻤﻠﮕﺮﻫﺎﯼ a† 1,k , a† 0,k , a† −1, k k
ﺣﺎﻟﺖ ﻫﺎﯾﯽ ﻣﯽ ﺳﺎﺯﻧﺪ ﮐﻪ ﻫﻤﺎﻥ ﺗﮑﺎﻧﻪ ﻭ ﻫﻤﺎﻥ ﺍﻧﺮ ﮊﯼ ﺭﺍ ﺩﺍﺭﻧﺪ ﻭﻟﯽ ﺑﺎﺭﻫﺎﯼ ﻣﺸﺨﺺ 1, 0, −1ﺩﺍﺭﻧﺪ.
۲۵
ﻣﯿﺪﺍﻥ ﺍﻟﮑﺘﺮ ﻭﻣﻐﻨﺎﻃﯿﺲ ۸
ﺗﺎ ﮐﻨﻮﻥ ﺩﯾﺪﻩ ﺍﯾﻢ ﮐﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺧﻮﺍﺹ ﮐﻮﺍﻧﺘﻮﻡ ﻫﺎﯼ ﻣﯿﺪﺍﻥ ﺗﻮﺳﻂ ﺧﻮﺍﺹ ﻣﯿﺪﺍﻥ ﻭ ﻻﮔﺮﺍﻧﮋﯼ ﺁﻥ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﯽ ﺷﻮﺩ .ﺑﻪ ﻋﻨﻮﺍﻥ ﯾﮏ ﻣﺜﺎﻝ
ﺩﯾﮕﺮ ﻣﯿﺪﺍﻥ ﺍﻟﮑﺘﺮ ﻭﻣﻐﻨﺎﻃﯿﺴﯽ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻧﻈﺮ ﻣﯽ ﮔﯿﺮ ﯾﻢ .ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻣﺎ ﺩﺭ ﺍﯾﻦ ﻣﻮﺭﺩ ﯾﮏ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻣﻘﺪﻣﺎﺗﯽ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺩﺭ ﺁﻥ ﮐﻤﯽ ﺳﺎﺩﻩ
ﺳﺎﺯﯼ ﻭﺟﻮﺩ ﺩﺍﺭﺩ ،ﺑﺪﻭﻥ ﺍﯾﻨﮑﻪ ﺩﻗﺖ ﺭﺍ ﮐﻨﺎﺭﮔﺬﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﯿﻢ .ﺍﯾﻦ ﻣﯿﺪﺍﻥ ﯾﮏ ﭼﻬﺎﺭﺑﺮﺩﺍﺭ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺑﺎ Aµﻧﺸﺎﻥ ﻣﯽ ﺩﻫﯿﻢ .ﻣﻮﻟﻔﻪ
ﺻﻔﺮﻡ ﺍﯾﻦ ﻣﯿﺪﺍﻥ ﻫﻤﺎﻥ ﭘﺘﺎﻧﺴﯿﻞ ﺍﺳﮑﺎﻟﺮ ﻭ ﺳﻪ ﻣﻮﻟﻔﻪ ﺩﯾﮕﺮ ﺁﻥ ﭘﺘﺎﻧﺴﯿﻞ ﺑﺮﺩﺍﺭﯼ ﻫﺴﺘﻨﺪ .ﺑﻨﺎﺑﺮﺍﯾﻦ ﺩﺍﺭ ﯾﻢ:
Aµ ≡ (ϕ, A), Aµ ≡ (ϕ, −A). )(۱۲۱
ﻻﮔﺮﺍﻧﮋﯼ ﺍﯾﻦ ﻣﯿﺪﺍﻥ ﺩﺭ ﺧﻼء ،ﺩﺭ ﻏﯿﺎﺏ ﻣﺎﺩﻩ ،ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺕ ﺯﯾﺮ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮﺩ:
1
L0 = − Fµ,ν F µ,ν , )(۱۲۲
4
ﮐﻪ ﺩﺭ ﺁﻥ
Fµ,ν = ∂µ Aν − ∂ν Aµ . )(۱۲۳
ﺩﺭ ﺣﻀﻮﺭ ﻣﺎﺩﻩ ﺍﯾﻦ ﻻﮔﺮﺍﻧﮋﯼ ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺕ ﺯﯾﺮ ﺗﻌﻤﯿﻢ ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ:
1
L = − Fµ,ν F µ,ν + J µ Aµ . )(۱۲۴
4
nﺗﻤﺮ ﯾﻦ :ﺍﻟﻒ :ﻣﻮﻟﻔﻪ ﻫﺎﯼ ﺗﺎﻧﺴﻮﺭ Fµ,νﺭﺍ ﺑﺮﺣﺴﺐ ﻣﯿﺪﺍﻥ ﻫﺎﯼ ﺍﻟﮑﺘﺮ ﯾﮑﯽ ﻭ ﻣﻐﻨﺎﻃﯿﺲ ﺑﻨﻮﯾﺴﯿﺪ.
ﺏ :ﻣﻌﺎﺩﻻﺕ ﺍﻭﯾﻠﺮ -ﻻﮔﺮﺍﻧﮋ ﺭﺍ ﺑﺮﺍﯼ ﻻﮔﺮﺍﻧﮋﯼ Lﺑﻨﻮﯾﺴﯿﺪ ﻭ ﻧﺸﺎﻥ ﺩﻫﯿﺪ ﮐﻪ ﺍﯾﻦ ﻣﻌﺎﺩﻻﺕ ﺑﻪ ﻣﻌﺎﺩﻻﺕ ﻣﺎﮐﺴﻮﻝ ﻣﻨﺠﺮ ﻣﯽ
ﺷﻮﻧﺪ .ﺩﻗﺖ ﮐﻨﯿﺪ ﮐﻪ ﺩﻭ ﺗﺎ ﺍﺯ ﻣﻌﺎﺩﻻﺕ ﻣﺎﮐﺴﻮﻝ ﻧﺎﺷﯽ ﺍﺯ ﺍﺗﺤﺎﺩﻫﺎﯼ ﺣﺎﮐﻢ ﺑﺮ ﺗﺎﻧﺴﻮﺭ Fµ,νﻫﺴﺘﻨﺪ ﻭ ﺭﺑﻄﯽ ﺑﻪ ﻻﮔﺮﺍﻧﮋﯼ ﻧﺪﺍﺭﻧﺪ.
ﭖ :ﻻﮔﺮﺍﻧﮋﯼ ﺭﺍ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﻣﯿﺪﺍﻥ ﻫﺎﯼ ﺍﻟﮑﺘﺮ ﯾﮑﯽ ﻭ ﻣﻐﻨﺎﻃﯿﺴﯽ ﺑﻨﻮﯾﺴﯿﺪ.
۲۶
ﻧﮑﺘﻪ ﺍﯼ ﮐﻪ ﺩﺭ ﻣﻮﺭﺩ ﺍﯾﻦ ﻣﯿﺪﺍﻥ ﻭﺟﻮﺩ ﺩﺍﺭﺩ ﻭ ﺩﺭ ﻭﺍﻗﻊ ﻣﻨﺸﺎء ﭘﯿﭽﯿﺪﮔﯽ ﻫﺎﯼ ﺁﻥ ﻣﻮﻗﻊ ﮐﻮﺍﻧﺘﺶ ﺁﻥ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻭﺟﻮﺩ ﯾﮏ ﺗﻘﺎﺭﻥ
ﻣﻮﺳﻮﻡ ﺑﻪ ﺗﻘﺎﺭﻥ ﭘﯿﻤﺎﻧﻪ ﺍﯼ ﺍﺳﺖ .ﺩﺭ ﻭﺍﻗﻊ ﻣﯽ ﺩﺍﻧﯿﻢ ﮐﻪ ﺍﮔﺮ ﻣﯿﺪﺍﻥ Aµﺭﺍ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﺯﯾﺮ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﮐﻨﯿﻢ:
Aµ −→ A′µ = Aµ + ∂µ χ )(۱۲۵
ﮐﻪ ﺩﺭ ﺁﻥ χﯾﮏ ﻣﯿﺪﺍﻥ ﺍﺳﮑﺎﻟﺮ ﺩﻟﺨﻮﺍﻩ ﺍﺳﺖ ،ﺁﻧﮕﺎﻩ Fµ,νﻭ ﺩﺭ ﻧﺘﯿﺠﻪ Lﺗﻐﯿﯿﺮ ﻧﻤﯽ ﮐﻨﺪ .ﺗﻘﺎﺭﻥ ﭘﯿﻤﺎﻧﻪ ﺍﯼ ﻫﻢ ﻣﻨﺸﺎء ﺑﺴﯿﺎﺭﯼ ﺍﺯ
ﺧﻮﺍﺹ ﻋﻤﯿﻖ ﻭ ﺯﯾﺒﺎﯼ ﺍﻟﮑﺘﺮ ﻭﻣﻐﻨﺎﻃﯿﺲ ﺍﺳﺖ ﻭ ﻫﻢ ﻭﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﻧﻮﺑﺖ ﺑﻪ ﮐﻮﺍﻧﺘﺶ ﻣﯽ ﺭﺳﺪ ﻣﻨﺸﺎء ﻣﺸﮑﻼﺕ ﺁﻥ ﺍﺳﺖ .ﺑﺮﺍﯼ ﺩﯾﺪﻥ ﺍﯾﻦ
ﻣﺸﮑﻼﺕ ﺗﮑﺎﻧﻪ ﻫﺎﯼ ﻣﺰﺩﻭﺝ ﺭﺍ ﭘﯿﺪﺍ ﻣﯽ ﮐﻨﯿﻢ .ﺗﮑﺎﻧﻪ ﯼ ﻣﺰﺩﻭﺝ ﺑﺎ Aµﺭﺍ ﺑﺎ π µﻧﺸﺎﻥ ﻣﯽ ﺩﻫﯿﻢ .ﺑﻨﺎﺑﺮ ﺗﻌﺮ ﯾﻒ ﺩﺍﺭ ﯾﻢ:
∂L
=π µ : . )(۱۲۶
) ∂(∂0 Aµ
ﺍﻣﺎ ﻣﯽ ﺩﺍﻧﯿﻢ ﮐﻪ ﻻﮔﺮﺍﻧﮋﯼ ﺷﺎﻣﻞ ﺟﻤﻠﻪ ﺍﯼ ﻣﺜﻞ ∂0 A0ﻧﯿﺴﺖ ﻭ ﺩﺭ ﻧﺘﯿﺠﻪ π 0ﺑﺮﺍﺑﺮ ﺑﺎ ﺻﻔﺮ ﺍﺳﺖ .ﺍﻣﺎ ﺍﯾﻦ ﺑﻪ ﺍﯾﻦ ﻣﻌﻨﺎﺳﺖ ﮐﻪ ﺭﺍﺑﻄﻪ
ﮐﺮ ﻭﺷﻪ ﭘﻮﺁﺳﻮﻥ ِ ) {π 0 (x), A0 (y)} = δ(x − yﻫﺮﮔﺰ ﻧﻤﯽ ﺗﻮﺍﻧﺪ ﺑﺮﻗﺮﺍﺭ ﺷﻮﺩ ﭼﺮﺍ ﮐﻪ ) π 0 (xﻫﻤﻮﺍﺭﻩ ﻣﺘﺤﺪ ﺑﺎ ﺻﻔﺮ ﺍﺳﺖ .ﺍﯾﻦ ﻣﺸﮑﻞ
ﺩﺭ ﻭﺍﻗﻊ ﻧﺎﺷﯽ ﺍﺯ ﺍﯾﻦ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﻤﻪ ﺩﺭﺟﺎﺕ ﺁﺯﺍﺩﯼ Aµﯾﻌﻨﯽ ﻫﻤﻪ ﻣﻮﻟﻔﻪ ﻫﺎﯼ ﻣﯿﺪﺍﻥِ Aﻣﻮﻟﻔﻪ ﻫﺎﯼ ﻓﯿﺰﯾﮑﯽ ﻭ ﻭﺍﻗﻌﯽ ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ ﭼﺮﺍ
ﮐﻪ ﺑﺎ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﭘﯿﻤﺎﻧﻪ ﺍﯼ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﺑﺪﻭﻥ ﺍﯾﻨﮑﻪ ﻫﯿﭻ ﮐﺪﺍﻡ ﺍﺯ ﻣﯿﺪﺍﻥ ﻫﺎﯼ ﻓﯿﺰﯾﮑﯽ ﺍﻟﮑﺘﺮ ﯾﮑﯽ ﻭ ﻣﻐﻨﺎﻃﯿﺲ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﮐﻨﻨﺪ .ﻣﯽ ﺗﻮﺍﻥ
ﺭﺍ ﺍﺯ ﺑﯿﻦ ﺑﺮﺩ ﻭ ﺑﻪ ﺍﺻﻄﻼﺡ ﭘﯿﻤﺎﻧﻪ ﺭﺍ ﻣﻘﯿﺪ ﯾﺎ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﺮﺩ .۵ﭘﯿﻤﺎﻧﻪ ﻫﺎﯼ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻫﺮ ﮐﺪﺍﻡ ۴
ﺑﺎ ﺍﻋﻤﺎﻝ ﻗﯿﺪﻫﺎﯾﯽ ﺍﯾﻦ ﺁﺯﺍﺩﯼ ﭘﯿﻤﺎﻧﻪ
ﻣﺰﯾﺖ ﻫﺎﯼ ﻣﺨﺼﻮﺹ ﺑﻪ ﺧﻮﺩ ﺩﺍﺭﻧﺪ ﻭ ﺩﺭ ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ ﻫﺎﯼ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﻪ ﮐﺎﺭ ﻣﯽ ﺭ ﻭﻧﺪ .ﯾﮑﯽ ﺍﺯ ﺍﯾﻦ ﭘﯿﻤﺎﻧﻪ ﻫﺎ ﺑﺎ ﺷﺮﻁ ﺯﯾﺮ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﯽ
ﺷﻮﺩ:
∇ · A = 0. )(۱۲۷
ﯾﻌﻨﯽ ﺑﺎ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﭘﯿﻤﺎﻧﻪ ﺍﯼ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﮐﺎﺭﯼ ﻣﯽ ﮐﻨﯿﻢ ﮐﻪ ﺍﯾﻦ ﺷﺮﻁ ﺑﺮﻗﺮﺍﺭ ﺷﻮﺩ .ﺍﯾﻦ ﮐﺎﺭ ﺑﻪ ﺍﯾﻦ ﻣﻌﻨﺎﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯿﺪﺍﻥ ) χ(x, tﺭﺍ ﭼﻨﺎﻥ
ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﯽ ﮐﻨﯿﻢ ﮐﻪ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﯿﻢ:
∇ · A′ ≡ ∇ · A + ∇2 χ = 0 )(۱۲۸
ﻭ ﯾﺎ
∇2 χ(x, t) = −∇ · A. )(۱۲۹
Gauge Freedom۴
Gauge Fixing۵
۲۷
ﻫﻤﻮﺍﺭﻩ ﻣﯽ ﺗﻮﺍﻥ ﺩﺭ ﺻﻮﺭﺕ ﻟﺰ ﻭﻡ ﭼﻨﯿﻦ ﺗﺎﺑﻊ χﺍﯼ ﺭﺍ ﭘﯿﺪﺍﮐﺮﺩ .ﻭﻟﯽ ﻣﻌﻤﻮﻻ ﺍﻟﺰﺍﻣﯽ ﺑﻪ ﭘﯿﺪﺍﮐﺮﺩﻥ ﻓﺮﻡ ﺻﺮ ﯾﺢ ﭼﻨﯿﻦ ﺗﺎﺑﻌﯽ ﻧﯿﺴﺖ ﻭ
ﻓﻘﻂ ﺍﯾﻦ ﻧﮑﺘﻪ ﻣﻬﻢ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﻤﻮﺍﺭﻩ ﻣﯽ ﺗﻮﺍﻥ ﭼﻨﯿﻦ ﺗﺎﺑﻌﯽ ﺭﺍ ﯾﺎﻓﺖ ﻭ ﭘﯿﻤﺎﻧﻪ ﺭﺍ ﭼﻨﺎﻥ ﺍﻧﺘﺨﺎﺏ ﮐﺮﺩ ﮐﻪ ﺷﺮﻁ ∇ · A = 0ﺑﺮﻗﺮﺍﺭ ﺑﺎﺷﺪ.
۶
ﻣﯽ ﻧﺎﻣﻨﺪ.ﺑﺪﯾﻬﯽ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺍﯾﻦ ﭘﯿﻤﺎﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﭘﯿﻤﺎﻧﻪ ﻣﻤﮑﻦ ﻧﯿﺴﺖ ﻭ ﭼﻨﺪﯾﻦ ﭘﯿﻤﺎﻧﻪ ﺩﯾﮕﺮ ﻧﯿﺰ ﻣﻌﻤﻮﻻ ﺍﯾﻦ ﭘﯿﻤﺎﻧﻪ ﺭﺍ ﭘﯿﻤﺎﻧﻪ ﮐﻮﻟﻮﻣﺐ
۷
ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﺷﺮﺍﯾﻂ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ.
nﺗﻤﺮ ﯾﻦ :ﺍﻟﻒ :ﻣﻌﺎﺩﻻﺕ ﻻﮔﺮﺍﻧﮋ ﻭ ﺍﻭﯾﻠﺮ ﺭﺍ ﺑﺮﺣﺴﺐ ﻣﯿﺪﺍﻥ ﭘﯿﻤﺎﻧﻪ ﺍﯼ ) Aµ = (ϕ, Aﺑﻨﻮﯾﺴﯿﺪ .ﺩﺭ ﭘﯿﻤﺎﻧﻪ ﯼ ﮐﻮﻟﻮﻣﺐ ﺍﯾﻦ
ﻣﻌﺎﺩﻻﺕ ﺑﻪ ﭼﻪ ﺷﮑﻠﯽ ﺩﺭ ﻣﯽ ﺁﯾﻨﺪ.
ﺏ :ﻫﺮﮔﺎﻩ ﺑﺎ ﻣﯿﺪﺍﻥ ﺍﻟﮑﺘﺮ ﻭﻣﻐﻨﺎﻃﯿﺴﯽ ﺩﺭ ﺧﻼء ﺳﺮ ﻭ ﮐﺎﺭ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﯿﻢ ،ﺑﺎ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﺍﺯ ﺍﯾﻦ ﻣﻌﺎﺩﻻﺕ ﻧﺸﺎﻥ ﺩﻫﯿﺪ ﮐﻪ ﻣﯽ ﺗﻮﺍﻥ ϕ
ﺭﺍ ﻧﯿﺰ ﻣﺴﺎﻭﯼ ﺻﻔﺮ ﮔﺮﻓﺖ .ﺑﻪ ﻋﺒﺎﺭﺕ ﺩﯾﮕﺮ ϕ(x, t) ≡ 0ﯾﮏ ﺣﻞ ﻣﻌﺎﺩﻻﺕ ﺣﺮﮐﺖ ﺍﺳﺖ.
ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺍﯾﻦ ﺗﻤﺮ ﯾﻦ ﻣﯽ ﺗﻮﺍﻥ ﺍﺯ ﻫﻤﺎﻥ ﺍﺑﺘﺪﺍ ϕﺭﺍ ﻣﺴﺎﻭﯼ ﺻﻔﺮ ﮔﺮﻓﺖ ﻭ ﺩﺭ ﻭﺍﻗﻊ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺩﺭﺟﺎﺕ ﺁﺯﺍﺩﯼ ﺣﺬﻑ ﮐﺮﺩ .ﺗﺤﺖ ﺍﯾﻦ
ﺷﺮﺍﯾﻂ ﺩﯾﮕﺮ π 0ﻧﯿﺰ ﻭﺟﻮﺩ ﻧﺨﻮﺍﻫﺪ ﺩﺍﺷﺖ .ﺑﻨﺎﺑﺮﺍﯾﻦ ﻻﮔﺮﺍﻧﮋﯼ ﺗﻨﻬﺎ ﺷﺎﻣﻞ ﻣﯿﺪﺍﻥ ﺑﺮﺩﺍﺭﯼ Aﺧﻮﺍﻫﺪ ﺑﻮﺩ .ﺩﺭ ﭘﯿﻤﺎﻧﻪ ﮐﻮﻟﻮﻣﺐ ﺷﺮﻁِ
∇ · A = 0ﻧﯿﺰ ﺑﺮ ﺍﯾﻦ ﻣﻌﺎﺩﻻﺕ ﺣﺎﮐﻢ ﺍﺳﺖ .ﺗﺎ ﺍﯾﻦ ﺟﺎﯼ ﺑﺤﺚ ﻣﺎ ﮐﺎﻣﻞ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ .ﺍﻣﺎ ﺍﺯ ﺍﯾﻦ ﺟﺎ ﺑﻪ ﺑﻌﺪ ﺑﻪ ﺩﻻﯾﻞ ﺳﺎﺩﮔﯽ ﺑﺤﺚ
ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﮐﻮﺗﺎﻩ ﻣﯽ ﮐﻨﯿﻢ .ﺧﻮﺍﻧﻨﺪﻩ ﻣﯽ ﺗﻮﺍﻧﺪ ﺑﺮﺍﯼ ﺑﺤﺚ ﮐﺎﻣﻞ ﺗﺮ ﺩﺭ ﺑﺎﺭﻩ ﮐﻮﺍﻧﺘﺶ ﻣﯿﺪﺍﻥ ﺍﻟﮑﺘﺮ ﻭﻣﻐﻨﺎﻃﯿﺲ ﺑﻪ ﯾﮏ ﮐﺘﺎﺏ ﻧﻈﺮ ﯾﻪ ﻣﯿﺪﺍﻥ
ﻣﺮﺍﺟﻌﻪ ﮐﻨﺪ .ﺑﻪ ﻃﻮﺭ ﻣﻌﻤﻮﻝ ﺍﻧﺘﻈﺎﺭ ﺩﺍﺭ ﯾﻢ ﮐﻪ ﭼﻮﻥ ﻣﯿﺪﺍﻥ Aﯾﮏ ﻣﯿﺪﺍﻥ ﺑﺮﺩﺍﺭﯼ ﺳﻪ ﻣﻮﻟﻔﻪ ﺍﯼ
Ax
A(x) = Ay )(۱۳۰
Az
ﺍﺳﺖ ،ﮐﻮﺍﻧﺘﻮﻡ ﻫﺎﯼ ﺍﻥ ﻧﯿﺰ ﻋﻼﻭﻩ ﺑﺮ ﺗﮑﺎﻧﻪ ﯾﮏ ﻣﻮﻟﻔﻪ ﺩﯾﮕﺮ ﻧﯿﺰ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ .ﺑﻪ ﻋﺒﺎﺭﺕ ﺩﯾﮕﺮ ﺍﻧﺘﻈﺎﺭ ﺩﺍﺭ ﯾﻢ ﮐﻪ ﻋﻤﻠﮕﺮﻫﺎﯼ ﺧﻠﻖ ﻭ
ﻓﻨﺎﯼ ﮐﻮﺍﻧﺘﻮﻡ ﻫﺎ ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺕ ﺯﯾﺮ ﺑﺎﺷﻨﺪ:
âx,k , â†x,k , ây,k , â†y,k , âz,k , â†z,k . )(۱۳۱
Coulomb Gauge۶
۷ﻣﺜﻼ ﺩﺭ ﭘﯿﻤﺎﻧﻪ ﻟﻮﺭﻧﺘﺰ ﺷﺮﻁ ∂µ Aµ = 0ﺑﺮﻗﺮﺍﺭ ﺍﺳﺖ.
۲۸
e2
e1
k
ﺷﮑﻞ :۲ﺟﻬﺖ ﺍﻧﺘﺸﺎﺭ ﻓﻮﺗﻮﻥ ﻭ ﺩﻭ ﺟﻬﺖ ﻗﻄﺒﺶ ﻓﻮﺗﻮﻥ ﻫﺎ ﮐﻪ ﻫﺮ ﺩﻭ ﺑﺮ ﺟﻬﺖ ﺍﻧﺘﺸﺎﺭ ﻋﻤﻮﺩﻧﺪ .ﺣﺎﻟﺖ ﻓﻮﺗﻮﻥ ﺩﺭ ﻫﺮ ﻗﻄﺒﺶ ﺩﯾﮕﺮﯼ
ﺗﺮﮐﯿﺒﯽ ﺧﻄﯽ ﺍﺯ ﺍﯾﻦ ﺩﻭ ﺣﺎﻟﺖ ﺍﺳﺖ.
ﯾﻌﻨﯽ â†x,kﮐﻮﺍﻧﺘﻮﻣﯽ ﺭﺍ ﺧﻠﻖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺩﺍﺭﺍﯼ ﺗﮑﺎﻧﻪ ﯼ kﺍﺳﺖ ﻭ ﺩﺍﺭﺍﯼ ﻣﻮﻟﻔﻪ ﺩﺭ ﺭﺍﺳﺘﺎﯼ xﺍﺳﺖ .ﺍﻣﺎ ﺍﻣﺎ ﺑﻪ ﺩﻟﯿﻞ ﺷﺮﻁ ﭘﯿﻤﺎﻧﻪ
ﺍﯼ ∇ · A = 0ﯾﮏ ﻗﯿﺪ ﺭ ﻭﯼ ﺍﯾﻦ ﻣﻮﻟﻔﻪ ﻫﺎ ﻭﺟﻮﺩ ﺩﺍﺭﺩ ﻭ ﺁﻥ ﺍﯾﻨﮑﻪ ﺍﯾﻦ ﮐﻮﺍﻧﺘﻮﻡ ﻫﺎ ﻣﯽ ﺑﺎﯾﺴﺖ ﺟﻬﺖ ﻣﯿﺪﺍﻥ ﺷﺎﻥ ﻋﻤﻮﺩ ﺑﺮ ﺗﮑﺎﻧﻪ
ﺑﺎﺷﺪ ،ﺷﮑﻞ ) . (۲ﺑﻨﺎﺑﺮﺍﯾﻦ ﻓﻘﻂ ﺩﻭ ﻣﻮﻟﻔﻪ ﻋﻤﻮﺩ ﺑﺮ ﺻﻔﺤﻪ ﺑﺮﺍﯼ ﻣﯿﺪﺍﻥ ﻣﺠﺎﺯ ﺍﺳﺖ .ﺑﻪ ﺍﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺗﻨﻬﺎ ﺩﻭ ﻧﻮﻉ ﻋﻤﻠﮕﺮ ﺧﻠﻖ ﻭ ﻓﻨﺎ
ﺩﺍﺭ ﯾﻢ ﮐﻪ ﺁﻥ ﻫﺎ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺯﯾﺮ ﻧﺸﺎﻥ ﻣﯽ ﺩﻫﯿﻢ:
â1,k , â†1,k , â2,k , â†2,k . )(۱۳۲
ﻋﻤﻠﮕﺮ â†i,kﮐﻮﺍﻧﺘﻮﻡ ﯾﺎ ﻓﻮﺗﻮﻧﯽ ﺭﺍ ﺧﻠﻖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺭﺍﺳﺘﺎﯼ kﺣﺮﮐﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﻭ ﺟﻬﺖ ﻗﻄﺒﺶ ﺍﺵ ﺩﺭ ﺭﺍﺳﺘﺎﯼ ﺑﺮﺩﺍﺭ eiﻧﺸﺎﻥ ﺩﺍﺩﻩ
ﺷﺪﻩ ﺩﺭ ﺷﮑﻞ ) (۲ﺍﺳﺖ .ﺣﺎﻟﺖ ⟩ |1, k⟩ := a†1,k |0ﻓﻮﺗﻮﻧﯽ ﺭﺍ ﻧﺸﺎﻥ ﻣﯽ ﺩﻫﺪ ﮐﻪ ﻗﻄﺒﺶ ﺍﺵ ﺩﺭ ﺭﺍﺳﺘﺎﯼ ﺑﺮﺩﺍﺭ e1ﺍﺳﺖ .ﺣﺎﻟﺖ
⟩ |2, k⟩ := a†2,k |0ﻓﻮﺗﻮﻧﯽ ﺭﺍ ﻧﺸﺎﻥ ﻣﯽ ﺩﻫﺪ ﮐﻪ ﻗﻄﺒﺶ ﺍﺵ ﺩﺭ ﺭﺍﺳﺘﺎﯼ ﺑﺮﺩﺍﺭ e2ﺍﺳﺖ.
ﺣﺎﻝ ﺍﺯ ﺧﻮﺩ ﺳﻮﺍﻝ ﻣﯽ ﮐﻨﯿﻢ ﮐﻪ ﻓﻮﺗﻮﻧﯽ ﮐﻪ ﻗﻄﺒﺶ ﺍﺵ ﺩﺭ ﺭﺍﺳﺘﺎﯼ ﺩﻟﺨﻮﺍﻫﯽ ﻣﺜﻞ n = cos θe1 + sin θe2ﺍﺳﺖ ﺑﺎ ﭼﻪ ﻋﻤﻠﮕﺮﯼ
ﺧﻠﻖ ﻣﯽ ﺷﻮﺩ؟ ﭘﺎﺳﺦ ﺍﯾﻦ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﺍﯾﻦ ﻓﻮﺗﻮﻥ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﺍﺳﺖ ﺑﺎ:
⟩|n, k⟩ = cos θ|1, k⟩ + sin θ|2, k )(۱۳۳
۲۹
ﻭ ﺗﻮﺳﻂ ﻋﻤﻠﮕﺮ cos θa†1,k + sin θa†2,kﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣﯽ ﺷﻮﺩ .ﻓﻮﺗﻮﻧﯽ ﮐﻪ ﻗﻄﺒﺶ ﺍﺵ ﻋﻤﻮﺩ ﺑﺮ ﺍﯾﻦ ﺍﺳﺖ ﺩﺭ ﺣﺎﻟﺖِ
⟩|n⊥ , k⟩ = − sin θ|1, k⟩ + cos θ|2, k )(۱۳۴
ﻗﺮﺍﺭ ﺩﺍﺭﺩ ﻭ ﺑﺎ ﻋﻤﻠﮕﺮ − sin θa†1,k + cos θa†2,kﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣﯽ ﺷﻮﺩ .ﺍﯾﻦ ﻣﺜﺎﻝ ﻧﺸﺎﻥ ﻣﯽ ﺩﻫﺪ ﮐﻪ ﺩﺍﺷﺘﻦ ﺗﻨﻬﺎ ﺩﻭ ﻧﻮﻉ ﻋﻤﻠﮕﺮ ﺧﻠﻖ ﻭ ﻓﻨﺎ
ﮐﺎﻓﯽ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﻤﻪ ﻗﻄﺒﺶ ﻫﺎﯼ ﻣﻤﮑﻦ ﺭﺍ ﺑﺘﻮﺍﻥ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﮐﺮﺩ.
nﺗﻤﺮ ﯾﻦ :ﻓﻮﺗﻮﻧﯽ ﮐﻪ ﺗﮑﺎﻧﻪ ﺍﺵ ﺩﺭ ﺭﺍﺳﺘﺎﯼ kﺍﺳﺖ ﻭ ﺩﺍﺭﺍﯼ ﻗﻄﺒﺶ ﭼﭗ ﮔﺮﺩ ﯾﺎ ﺭﺍﺳﺖ ﮔﺮﺩ ﺍﺳﺖ ﺑﺎ ﭼﻪ ﻧﻮﻉ ﻋﻤﻠﮕﺮﯼ ﺧﻠﻖ
ﻣﯽ ﺷﻮﺩ .ﺑﺮﺍﯼ ﭘﺎﺳﺦ ﺧﻮﺩ ﺩﻟﯿﻞ ﺑﯿﺎﻭﺭ ﯾﺪ.
ﺗﻌﻤﯿﻢ ﺑﻪ ﺑﻌﺪ ﺩﻟﺨﻮﺍﻩ ﻭ ﺣﺠﻢ ﺑﯽ ﻧﻬﺎﯾﺖ ۹
ﺗﺎ ﮐﻨﻮﻥ ﺗﻘﺮ ﯾﺒﺎ ﻫﻤﻪ ﺭ ﻭﺍﺑﻄﯽ ﮐﻪ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺍﯾﻢ ﻣﺮﺑﻮﻁ ﺑﻪ ﻣﯿﺪﺍﻧﻬﺎﯾﯽ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﻧﺪ ﮐﻪ ﺩﺭ ﯾﮏ ﺑﻌﺪ ﺗﻌﺮ ﯾﻒ ﺷﺪﻩ ﺍﻧﺪ .ﺑﺮﺍﺣﺘﯽ ﻣﯽ ﺗﻮﺍﻥ ﺍﯾﻦ
ﺭ ﻭﺍﺑﻂ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺍﺑﻌﺎﺩ ﺩﻟﺨﻮﺍﻩ ﺗﻌﻤﯿﻢ ﺩﺍﺩ .ﺍﯾﻦ ﺗﻌﻤﯿﻢ ﺑﺎ ﺍﻧﺠﺎﻡ ﺗﻐﯿﯿﺮﺍﺕ ﺳﺎﺩﻩ ﺯﯾﺮ ﺩﺭ ﻫﻤﻪ ﺭ ﻭﺍﺑﻂ ﻗﺒﻠﯽ ﺻﻮﺭﺕ ﻣﯽ ﮔﯿﺮﺩ:
∫ ∫
1 1
x −→ x, k −→ k →dx − dD x, √ →√ − , kx −→ k · x. )(۱۳۵
L LD
ﻫﻢ ﭼﻨﯿﻦ ﺗﺎ ﮐﻨﻮﻥ ﻫﻤﻪ ﺭ ﻭﺍﺑﻄﯽ ﮐﻪ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺍﯾﻢ ﻣﺮﺑﻮﻁ ﺑﻪ ﻣﯿﺪﺍﻥ ﻫﺎﯾﯽ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﻧﺪ ﮐﻪ ﺩﺭ ﯾﮏ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻣﺤﺪﻭﺩ ] [0, Lﺗﻌﺮ ﯾﻒ ﺷﺪﻩ ﺍﻧﺪ.
ﺑﺮﺍﯼ ﺁﻧﮑﻪ ﺍﯾﻦ ﺭ ﻭﺍﺑﻂ ﺭﺍ ﺑﻪ ﯾﮏ ﻧﺎﺣﯿﻪ ﻧﺎﻣﺤﺪﻭﺩِ )∞ (−∞,ﻭﻟﯽ ﺩﺭ ﯾﮏ ﺑﻌﺪ ﺗﻌﻤﯿﻢ ﺩﻫﯿﻢ ﻣﯽ ﺑﺎﯾﺴﺖ ﺗﻐﯿﯿﺮﺍﺕ ﺯﯾﺮ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻫﻤﻪ ﺭ ﻭﺍﺑﻂ
ﻗﺒﻠﯽ ﺍﻋﻤﺎﻝ ﮐﻨﯿﻢ:
ϕk −→ ϕ(k), πk −→ π(k), ak −→ a(k), a†k −→ a† (k), δk,k′ −→ δ(k − k ′ ), )(۱۳۶
ﻭ
∫
∑ 1 1
√ √ →− dk )(۱۳۷
L k 2π
۳۰
ﺗﺮﮐﯿﺐ ﺍﯾﻦ ﺩﻭ ﻧﻮﻉ ﺗﻐﯿﯿﺮﺍﺕ ﺭ ﻭﺍﺑﻂ ﺻﺤﯿﺢ ﺭﺍ ﺑﺮﺍﯼ ﯾﮏ ﻣﺤﺪﻭﺩﻩ ﺑﯽ ﻧﻬﺎﯾﺖ ﺩﺭ ﺑﻌﺪ ﺩﻟﺨﻮﺍﻩ ﺑﻪ ﺩﺳﺖ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺩﺍﺩ.
۳۱
You might also like
- Quantization of Classical FieldsDocument31 pagesQuantization of Classical FieldsSorushaminfarNo ratings yet
- JozvegosasteDocument56 pagesJozvegosasteyasaman kasiriNo ratings yet
- Week04 Ed09Document20 pagesWeek04 Ed09shahrzad ...No ratings yet
- HW02Document11 pagesHW02mohammadbolbol2No ratings yet
- مبانی هوش محاسباتیDocument3 pagesمبانی هوش محاسباتیrahmanianNo ratings yet
- Gauge Theory and The Standard ModelDocument20 pagesGauge Theory and The Standard ModelRodja MoqtadaeeNo ratings yet
- Azeerteashat PDFDocument61 pagesAzeerteashat PDFReza BakhtiariNo ratings yet
- جزوه ی دومDocument125 pagesجزوه ی دومamir amirNo ratings yet
- خلاصه انتقال جرم و عملیات واحد نهایی پارسهDocument81 pagesخلاصه انتقال جرم و عملیات واحد نهایی پارسهmilad mohammadiNo ratings yet
- عرفان رئوفی 9732740 - آزمایش 2 کنترل خطیDocument9 pagesعرفان رئوفی 9732740 - آزمایش 2 کنترل خطیaliamooie49No ratings yet
- HW05Document2 pagesHW05PAPANo ratings yet
- 20 ExamDocument13 pages20 ExamMahdiiiiii83No ratings yet
- تمرین سری سومDocument1 pageتمرین سری سومashkan zarkhahNo ratings yet
- hw01 PDFDocument2 pageshw01 PDFParsa AseminiaNo ratings yet
- Mmie HW3Document3 pagesMmie HW3PAPANo ratings yet
- Ta 06Document7 pagesTa 06علی توکلیNo ratings yet
- p = c m sinh (αDocument11 pagesp = c m sinh (αbitamasomi.nanophysicsNo ratings yet
- Week05 Ed09Document14 pagesWeek05 Ed09shahrzad ...No ratings yet
- Am HW1Document4 pagesAm HW1ehsan ardeshiriNo ratings yet
- RIFAH Urdu Class 9th TestDocument10 pagesRIFAH Urdu Class 9th TestMuhammad NadeemNo ratings yet
- Riazifani Booklet1 1Document7 pagesRiazifani Booklet1 1cghggghvfffgNo ratings yet
- x1 151Document10 pagesx1 151bitamasomi.nanophysicsNo ratings yet
- x1 151Document10 pagesx1 151bitamasomi.nanophysicsNo ratings yet
- Week03 Ed09Document27 pagesWeek03 Ed09shahrzad ...No ratings yet
- Information SeminarDocument12 pagesInformation Seminarkourosh mirsohiNo ratings yet
- تمرین سری چهارمDocument1 pageتمرین سری چهارمashkan zarkhahNo ratings yet
- جزوه سیم پیچیDocument21 pagesجزوه سیم پیچیabdullah.sultani1998No ratings yet
- Nokteph 3Document15 pagesNokteph 3vczq6v5v6sNo ratings yet
- @Sharif - ie محاسبات عددیDocument77 pages@Sharif - ie محاسبات عددیfarshid soleymaniNo ratings yet
- Lecture Notes (Midterm)Document30 pagesLecture Notes (Midterm)Reza KhosrozadehNo ratings yet
- آزمایش پرش هیدرولیکیDocument6 pagesآزمایش پرش هیدرولیکیHani NiatabariNo ratings yet
- ML 93 1 Chap7 Clustering&EMDocument40 pagesML 93 1 Chap7 Clustering&EMMostafa GhorbanzadeNo ratings yet
- 8Document16 pages8Omidreza NazariNo ratings yet
- Lecture 21Document4 pagesLecture 21bahram bahramiNo ratings yet
- Gama - Ir Q Cj6ArvDocument9 pagesGama - Ir Q Cj6Arvامیر صالح جلالتNo ratings yet
- 9105ea2405bffa4099cc255bfd5baf05Document48 pages9105ea2405bffa4099cc255bfd5baf05motagh.mNo ratings yet
- noormags-مقاله کار با تکنیک بازیگری مایکل چخوف (قسمت دوم) حافظه حسی یک در گشوده به سوی ا-1035742Document6 pagesnoormags-مقاله کار با تکنیک بازیگری مایکل چخوف (قسمت دوم) حافظه حسی یک در گشوده به سوی ا-1035742satt.asa79No ratings yet
- Quantum Complexity Theory (Persian)Document21 pagesQuantum Complexity Theory (Persian)kourosh mirsohiNo ratings yet
- 1000 Turkish Words in PersianDocument52 pages1000 Turkish Words in Persianrezafartash100% (4)
- Soaleeghtesad Khord - Accportal.com - RazaghipdfDocument82 pagesSoaleeghtesad Khord - Accportal.com - Razaghipdfaccportal.rastinNo ratings yet
- طراحی اتصال گیردار WUF-WDocument7 pagesطراحی اتصال گیردار WUF-Wbehnam fallahNo ratings yet
- Thermotor - 2 and 3Document41 pagesThermotor - 2 and 3Arya FahimNo ratings yet
- Lab 7Document4 pagesLab 7Mohammadali KhoshbinNo ratings yet
- - - پاسخنامه امتحان میان ترم اول -Document7 pages- - پاسخنامه امتحان میان ترم اول -AlirezaNo ratings yet
- قسمت اوّل جزوه ریاضی مهندسیDocument106 pagesقسمت اوّل جزوه ریاضی مهندسیMohamad Hasan KhajedehiNo ratings yet
- آناليز تركيبيDocument6 pagesآناليز تركيبيhshavababajajshNo ratings yet
- 1387-First Round Problems-Iranian Mathematical OlympiadDocument6 pages1387-First Round Problems-Iranian Mathematical OlympiadNguyễn ʞhiêmNo ratings yet
- 4372 Gama - Ir Q Guuk4ZDocument6 pages4372 Gama - Ir Q Guuk4ZMehdi MoradiNo ratings yet
- M 2 +9n 4m 5 mn+5nDocument11 pagesM 2 +9n 4m 5 mn+5nAlvand HormoziNo ratings yet
- فصل دوم 1 آمار و احتمال مهندسیDocument10 pagesفصل دوم 1 آمار و احتمال مهندسیazin mprNo ratings yet
- 3-Phase Separator Design - VerticalDocument9 pages3-Phase Separator Design - VerticalDedy WindiyantoNo ratings yet
- Stochastic HW 2Document3 pagesStochastic HW 2asmaborvayeh98No ratings yet
- تمارين العطلة 6 الاستاذ رشيد ناجيDocument2 pagesتمارين العطلة 6 الاستاذ رشيد ناجيMARWANo ratings yet
- تمرین سری دومDocument1 pageتمرین سری دومashkan zarkhahNo ratings yet
- دفترچه سوال و پاسخ تشریحی آزمون ها (PDF) - دفترچه سوال و پاسخ تشریحی آزمون آزمایشی مرحله 6 (متن) - 117167Document16 pagesدفترچه سوال و پاسخ تشریحی آزمون ها (PDF) - دفترچه سوال و پاسخ تشریحی آزمون آزمایشی مرحله 6 (متن) - 117167Sepanta AbdolahpourNo ratings yet
- درون یابی و بیرون یابیDocument17 pagesدرون یابی و بیرون یابیalirezamdfNo ratings yet
- جزوه احتمال کنکورDocument18 pagesجزوه احتمال کنکورTaghi KhajeNo ratings yet
- Ø Ù Ø Ù Ø Ø Ø Ø Ù Ù Ù Ø Û Ù Ø Ù Ø Ø Ø ÙDocument18 pagesØ Ù Ø Ù Ø Ø Ø Ø Ù Ù Ù Ø Û Ù Ø Ù Ø Ø Ø ÙbxanyNo ratings yet
- نرخ های موثر و اسمیDocument41 pagesنرخ های موثر و اسمیSajed DavoodiNo ratings yet
