Calidade

técnica e
pulcritude:
M40, unha
Ponte no xogo
por O Bloque

Esther Santiago Casares

Análise técnica
A reportaxe que me dispoño a analizar forma parte do
programa musical O Bloque, emitido desde principios do
ano 2018. Presentado polos expertos Alicia Álvarez e Daniel
Madjody, referentes nacionais en xornalismo musical.
Esta reportaxe titúlase M40: unha ponte no Game ft. Israel
B, Agorazein, O Coleta, Miguel Grimaldo, Ziontifik, Yako
Muñoz. Para comezar, seleccionei esta reportaxe xa que
destaca en canto a calidade técnica e contido, cunha
duración dunha hora e dezaoito minutos nos que logra
condensar a orixe dalgúns xéneros da música urbana. É
tamén un retrato da cultura underground, situada
inicialmente en Madrid (no caso de España) sobre todo a
que xorde tras a crise do ano 2008. Estreouse o 19 de maio
de 2020, pero o contido que presenta é evidentemente
dunha data anterior á realidade da pandemia (pola roupa
dos entrevistados, no inverno). A reportaxe céntrase nunha
data concreta, nos cambios producidos desde o ano 2010
ao 2020 (aínda que tamén contextualiza numerosas veces e
exemplifica todo). O rap en Madrid é o punto de referencia.
A presenza de Israel B (Corredores de Bloque), Jerv. AGZ,
Fabianni, I - Ace e Kigo ( Agorazein), Elio Toffana, Dano,
Kael e Cabal ( Ziontifik), O Coleta, Miguel Grimaldo ( Urano
Players) e Yako Muñoz son as principais fontes de todo a
reportaxe. A dirección da cámara adicional é dirixida por
Rebeca Sasse e a fotografía pola experta en retrato da
música urbana, Alba Rupérez, xunto con Eduardo Fabri.

Unha vez presentada a temática da reportaxe,

referirémonos á análise técnica. Toda a reportaxe en si
mesmo é unha execución complexa. En primeiro lugar, a
documentación guiada por un fío en forma de mapa virtual.
Este recurso feito polo propio equipo do programa dos
lugares citados polos artistas (distintos lugares de Madrid
como Orcasitas, Carabanchel, Príncipe Pío) podémolos ver
en varias ocasións nos minutos 13’33’’, 2’50’’, ou 24’28’’.

A continuación, podemos ver como a reportaxe ten unha

montaxe lograda en canto ao ámbito de edición. Comeza
cunha intro feita a computador onde aparecen diferentes
elementos metafóricos da música urbana, onde aparecen e
desaparecen mediante fundidos e superpóñense elementos
dunha forma caótica, xunto co ritmo dunha canción na
mesma linea rompedora.
Cores fosforitas, roupa deportiva, videoxogos e virtual
(presente nas novas estéticas do underground como Soto
Asa ou Ms Nina,) acompañado dunha música de fondo
feita coas voces de artistas urbanos.

No minuto 1’08’' podemos ver a primeira transición nun

fundido. Aparecen os dous presentadores iniciais Alicia e
Madjody, separados por cortes introducindo a temática
dunha forma breve e concisa. Tamén nos seus rostros
creouse unha montaxe, coma se fosen personaxes virtuais.
Isto xa estivo presente noutros programas do Bloque, onde
escoitamos a voz da presentadora pero só vemos o seu
avatar.
Os primeiros minutos da reportaxe inclúen todo tipo de
secuencias. Cortes, varridos (nos que oímos un son
chirriante) jump cuts que non quedan redundantes, xa que
podemos observar aos diferentes artistas movéndose polos
seus ámbitos. Todo iso ocorre no primeiro minuto e está
acompañado ao mesmo tempo por unha nota de voz, que
aparece simulando unha especia de chat cara a cara co
espectador no lateral esquerdo. Esta nota de voz aparece
introducindo fundidos, cortes e cortinillas, cun filtro que
lembra ás películas de cinema antigas para dar un aire
semellante aos famosos NON- DO.
Este recurso será totalmente desenvolto en varias ocasións.
No minuto 2:52 vemos por primeira vez como a reportaxe
pretende revivir os antigos documentais NON- DO ( tiípicos
de TVE) incluso contando coa voz dun dos narradores máis
coñecidos en España, José María do Río.
A imaxe do documental está encadrada nun 4:3. Podémolo
ver no minuto 38’40’’, 18', ou 65’. En ocasións superpóñense
imaxes en movemento con diferentes formas xeométricas, a
idea que pretenden transmitir é nalgúns casos unha especie
de ‘’lupa’’ como ampliación óptica e informativa, como
podemos comprobar no minuto 21’11’’. Nesta ampliación
atopamos desde álbums ata fotos, ou no caso do minuto
66’21’’ dous vídeos reproducíndose ao mesmo tempo. Un
superposto ao outro, encadrado nun círculo e completando
o significado do a resposta do entrevistado.
No minuto 68’39’' ocorren numerosos aspectos pouco
comúns en reportaxes, na miña opinión, demostra a
calidade técnica deste programa. Temos un plano principal,
que inclúe cortes dentro da propia entrevista. Ao mesmo
tempo, sae o recurso da ‘’lupa’’ cun vídeo no seu interior.
Este vídeo á súa vez contén fundidos, e está dividido en
diferentes partes por unha liñaa blanca. Fanse primeiros
planos alternando con planos conxuntos (o artista Israel B
sentado).
Outro exemplo do uso de planos diferentes é no minuto
44’35’’ un primerísimo primeiro plano de Miguel Grimaldo e
dez segundos despois un plano americano.

No minuto 46’20’’ temos un encabalgamento, onde comeza

a soar a voz do Coleta mentres se observa unha vista do
mapa de Madrid e uns segundos despois aparece a imaxe.
Despois desta secuencia a reportaxe contén un recurso
propio da estética do bloque. Un filtro por encima da imaxe,
neste caso un mapa. Noutros programas a cara do
entrevistado se entrecortaba en ocasións con filmacións da
súa vida.
A música está presente en toda a narración. Cando a
entrevistado fala sobre un concepto, está a soar ao mesmo
tempo unha canción das características citadas. Por
exemplo, vémolo exemplificado no minuto 67’32’’, onde o
Coleta fala das súas influencias flamencas e aparece unha
canción súa influenciada por este xénero (logo pasa a ser
un encabalgamiento) ou tamén no minuto 68’ con Israel B e
a canción I don’ t like de ‘‘Big Jay’’.

En conclusión, é unha reportaxe moi lograda a nivel

informativo, estético e por suposto, técnico. Usa unha gran
variedade de planos, unha correcta relación entre a música
e os datos (onde simultaneamente o espectador comprende
a mensaxe), a presenza de filtros, recursos como o mapa
ou a simulación dun documental Nodo. É unha reportaxe
cun ton vangardista (o vello e o novo mesturado creando
unha obra). É unha boa idea para unha reportaxe que
precisamente pretende expoñer a evolución dunha escena
ao longo dunha década, é dicir: os pioneiros e os híbridos
que xurdiron a partir deles.