You are on page 1of 4

Mizoram leh Hnam tana MNF Hlutna

Ebenezer Lalnuntluanga

Lalnutui

Lunglei government College

Kum 1947 a lo her chhuah meuh chuan kumpinu, nitlaseng lova roreltu chuan India ram
chhunga politics inlumlet an thlir chuan India ram chhuahsan zai rel turin ruahmanna an siam a,
an ruahman ang ngei chuan August ni 15, 1947 a lo nih chuan India chuan zalenna pumhlum
Independence a hmu ta nge nge a, chumiina a hrin chhuah chu Sapho chuan India ramah
zalenna leh thuneihna an nei tawh lo va, India chu ram zalèn leh inrelbawlna hran neia mahni
kut kea ding thei tur a lo ni ta a ni. Saphoin India inrelbawlna hran an pek chiah chuan kha tih
laia India ram hruaitu leh thuneihna fawng vuantute chuan, tuna India lo ni ta siam tum hian
nasa takin ṭan an la ta a, kan hriat angin India ram hi ram zau tak, a chhunga chengte pawh
hnam hrang hrang tih dan phung leh ziarang, ṭawng hrang hrang leh duh dan phung nei inang lo
tak tak kan ni hlawm a, chu’ngho chu suih khawma thu khat vuana ram khata awm tur chuan
chona lian tak a tling a ni.

Hetih mek lai hian keini India ram hmarchhak kilkhawra chengte pawh Sap Missionary-
te avangin hmasawnnain min lo tlawh pawh hman a, amaherawhchu chutia India-in zalenna a
lo hmuh takah chuan Sap Missionary-te pawh chu Mizoramah an awm thei tawh lova an
ramah an haw a ngaih tak avang chuan, Mizoram an lo chhuahsan a ṭul ta a ni. Hetih mek lai
hian India rama phai lamah politics thlipui tlehin, India pawhin a theih anga tam a rama rin luh
tumin, a chhehvela lal tenau leh ram te chu a sawm khawm a, chumi ina a nghawng kal zel
chuan Mizoram hi India ramah kan lo bet ta a ni.

Chutia Mizoram, India-a a lo beh tak siah chuan, Mizoram chu Assam state hnuaia district
pakhat angin kan awm ren rawn a, a hnu zelah UT leh a hnu-ah State puitlingah hlan kaite kan lo
ni hial a ni. Hetia Assam rama kan beh lai hian Mizoram-ah ṭampui a lo thleng a, nimahsela
Mizorama ṭampui a lo thlen hma hian khatih laia Mizorama hruaitute khan Assam sorkar
hnenah khatih laia ṭampui lo thleng tur chungchangah khan lehkha pawimawhte thlenin
inbuatsaih lawkna siam tura ngen an ni a, amaherawhchu, chu Assam state leh Central lama
hotute khan Mizoram ngenna kha barah an khawn duh lo va; chumiina a hrin chhuah chu ṭam
khan Mizoram kha na takin a nuai a, hmanlai kan pi leh pute hun laia hnam intodelh leh mi dang
ṭanpui nih bik duh ngai lo khan, sorkar ṭanpuina beisei lo thei lovin min siam a. Chutia Mizoram
mipui an rum lai chuan MNF hi a lo piang ta reng a, din tirh a nih aṭanga vawiin thleng hian Mizo
ram mai ni lo, khawvel ram daidannain a daidan thisena kan unau Mizo hnahthlak tana
hmahruaitu leh hruaitu nih tling an la ni reng a ni.

Khatia Mizoram, India rama kan luh hnu khan, nasa takin vai culture leh nunphungin
Mizoteah nghawng a nei lian em em a, Mizo ṭhalaite zingah vai inchei dan a inchei sari kaihte,
vai pasala neite an awm hman hial a, anni vaiho lah hnam tam zawk leh fing zawk niin
sumdawnna kawngah lah Mizoram an awp bet mai dawn a, zawi zawia Mizoram indin chho zela
invalh thuk zelin Mizoramah hian bu an khuar hman ṭep a, chutih rualin India sawrkarin
Mizoram a ngaih ṭhahzia chu ṭampuiah khan Mizo mi thiam leh ram leh hnam veihote khan an
hmuh hmaih si lo va, Mizo zingah lehkha-thiam an la tlem si a, mahni ram leh hnam veina
(Nationalism) kha Mizote zingah a la awm lo tih theih a ni a, amaherawhchu, MNF hruaitu
hmasa leh an khaipa, Mizo hnampa ti hiala vawiin thlenga kan chhal Pu Laldenga leh a hote
khan thil thui tak an lo thlir a; tichuan a hmaa mi ṭanpui tura an din MNF chu India awpna lak
ata tàl hran tumin India sawrkar lak aṭanga zalenna (Independence) an puang ta kha a nia. He
an independence puan hian a takin ram hran, independence sual chhuak zo lo mah se vawiin
thlengin nghawng a neih phah hle a ni.

Khatia MNF-in India ram laka independence an puan khan India sawrkar pawh ihe lovin
MNF lakah sipai chakna hmanga hmeh mih tumin ṭan a khawh ta rèng a. MNF-in Mizo National
Movement an kalpui chiah khan Mizo ṭhalaiteah Mizo hnam humhalh pawimawhzia leh
ṭhangtharte tana hmathlir neih pawimawhzia an hmuh thiamtir hle a, ṭhalai tam tak khan MNF
hlutna kha hriain an zawm hum hum a, MNF pawl zinga tel ve lo nih kha chu zahthlak hialin an
hria a ni. India sawrkar laka zalenna an puan chiah khan ṭhalai tam tak Mizo hnam vawng nung
leh chhawm nung duh kha tam tak rammu turin mahni luzuarin ramhnuai leh Mizoram pawnah
an feh chhuak a, kum sawmhnih chuang zalenna an sual hnu-ah ram anga independence hmu
chiah lo mah se an hlawh chhuah leh ṭhangthar lo la awm zel turte tana chhinchhiah tlak tam
tak an hnutchhiah a, khawvela Mizo hnam a awm chhung hi chuan an hming a dai thei tawh
dawn lo a ni.

A hmasa berah chuan Mizote rilruah Mizona an tuh a, chu bakah Zo hnahthlakte hi
Mizoramah chauh ni lovin Tripura, Manipur, Assam, Myanmar leh Bangladesh-ahte an awm a,
hmanlaiin lo intlawhpawh ṭhin mah ila, khatia India rama kan lo awm tak hnu khan Zo
hnahthlakt ah mihrang anga inngaih theihna laite pawh a awm hman a. Amaherawhchu, khatia
MNF-hovin India ram dova an rammut takah kha chuan MNF-ho khan Mizoram pawna Zo
hnahthlak awmte kha an tlawhpawh lo thei lo va, anni pawhin ṭha taka lo dawngsawngin MNF
thil tum Zo hnahthlak zawng zawngte rorelna pakhat hnuaia awm a ni tih an han hriat chuan an
phur ve em em a, an theihna kawng zawn ṭheuhva MNF-ho kha puih an hreh lo va, an tan ui
pawh an nei lo rèng a. Chumai bakah, pi leh pute aṭanga in run reng renga khawsa an nih avang
khan a unau zawng emaw, nationalism lam hawi khan ram danga Mizo hnahthlak awmte kha
inkan emaw inhrilh tawnna a awm lo va, chutih lai chuan MNF lo chhuak hian heng Zo
hnahthlak Mizo ram pawna awmho tlawhpawha inunau thu thlentu hmasa an nih avang hian
inunauna chanchin ṭha kengtu tih hiala sawi theih an ni a; vawiin ni leh ṭhang thar lo awm mek
zelte pawhin a rah chhuah kan hmuh theih chu tun hnai kan chhehvela boruak awm hian a ti
lang chiang em em a. Khawchhak, chhim leh thlanga Zo hnahthlak awmte’n buaina an tawha an
inpui ber Mizorama an lo haw khawm hi MNF-in India ram laka zalenna an sual laia an va
tlawhpawh hmasak khan anni pawhin kan uanaute alawm, kan pi leh pu te’n ‘ṭampui mitthiin
laina a kai harh ngai e’ tih hre reng chungin Mizoram an lo bèl a, Mizoram a chengte pawhin kan
unaute alawm tiin keini lo chu tunge an belh chuan ang le tia rilru zau tak pu chungin kan lo
lawm a, heng zawng zawngte hi kum tam tak liam taa MNF-hovin a ke an lo pen hmasak zar zo
zel kha a nih bakah, MNF innghahna lungphum bible thu hian Pathiana an innghahzia a ti lang
hle bawk a, chuvang pawh chu a ni ang Pathian paw’n mal a sawm a, a hun laia ṭampui mithhi
huama an thawh rah kha keini ṭhangtharte chuan kan lo seng a ni.

A dang leh chu ṭawng hi a ni ngei awm e. Kan hriat angin Mizote hian keimahni puala
hawrawp kan neih loh avang hian, ṭawng, thu leh hlaah kan awmna hmun azirin kan ṭawng hi a
inang lo nuai a. Amaherawhchu, vanneihthlak takin kan ṭawng hman duhlian ṭawng nen hian
inzulna a lo nei hlawm zel a, khatia MNF-in rammua Zo hnahthlak Mizoram pawna awmte an
belh hnu khan, anni pawhin duhlian ṭawng an lo hmelhriat bakah ngaihsànna an neih phah a,
chuc huan Mizo ṭawng kan hmana hi hmun zau zawkah a darh phah ta a ni tih kan hriat angin
inpumkhatna leh inunauna thlen tur chuan ṭawng hi a pawimawh berte zinga mi a ni a, chu chu
MNF rammute khan kan inpumkhat zawkna atan Mizo ṭawng hi min lo thehdarhsak daih tawh
hi a lo ni ni a, vawiinah chuan Zo hnahthlak awm tawhna hmun apiangah chuan Mizo ṭawng
hian luh lohna hmun a nei lo ti ila kan sawi sual awm lo ve.

Kan hriat angin kan chhehvela state dang hnam tlem zawk awmte pawh hian zalenna an
sual vek tho va, amaherawhchu, zalenna sual rau rauvah keini angin an hlawhtling ve lo va;
MNF-in zalenna pumhlum nei lo mah se hnam tlem zawkte himna tur ILP (Inner Line Permit) kan
neih phah a, ṭhenawm ramte pawhin a neih an duh leh awh ber kan nei thei hi kan lawm tur
reng a ni. MNF movement khan India ram rorelna khawl a deng chhuak a, chuvang chuan Mizo
hnamte min chawisang tu kan ti lo thei lo a ni MNF-te hi,

Khawvelin hma a sawnin thiamna leh changakannain min chiah hneh mek zel lai hian
ṭhangtharteah hmanlai kan pi leh pute’n thi leh thau pawlha zalenna an lo sual kha hlutna chang
hre lo kan lo pung zel a. Chu mai bakah politics thlipuiin Mizoram min nuai velin mahni ṭanghma
haihovin MNF zalenna sual leh Mizoram mai ni lo Mizoram pawna Mizo hnahthlakte tana kawng
an lo sah kuak sa hlutna hre lo leh hmuthiam lo lui tlat kan la awm zel a. Amaherawhchu, chu
khawvel leh Mizo hnam awm chhung chu MNF leh Mizo hnam hi a dai tawh dawn lo va, ṭhang
leh thar lo la awm zelte’n chik zawk leh uluk zawka an zirchian hunah chuan MNF-te’na India
sawrkar hmaa mahni lu zuara an tha lo thawh hi a hlutzia kan lo hre chho zel dawn a ni.

You might also like