‫ﺑﻪ ﻧﺎم ﺧﺪا‬

‫ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺗﻮﺟﻪ دادن داﻧﺶآﻣﻮزان ﺑﻪ ﻧﻘﺶ ﺳﻼﻣﺖ ﺟﺴﻤﯽ و روﺣﯽ‪-‬رواﻧﯽ در زﻧﺪﮔﯽ ﻓﺮد ﺑﻪ ﺧﺼﻮص در‬
‫ﺳﻨﯿﻦ ﺑﺎﻻﺗﺮ و ﺗﺄﺛﯿﺮي ﮐﻪ رﻋﺎﯾﺖ ﺑﻬﺪاﺷﺖ ﻓﺮدي و ﻋﻤﻮﻣﯽ در اﯾﻦ ﻣﻮرد دارد ‪ ،‬از ﺳﺎل ‪ 1397‬درس‬
‫ﺳﻼﻣﺖ و ﺑﻬﺪاﺷﺖ ﺑﻪ ﺻﻮرت رﺳﻤﯽ و ﻣﺠﺰا در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ درﺳﯽ ﭘﺎﯾﻪ دوازدﻫﻢ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ ‪ .‬ﺑﯽ ﺷﮏ‬
‫ﻫﺮﭼﻪ ﻓﺮد اﯾﻦ ﻣﻄﺎﻟﺐ و ﻧﮑﺎت را ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻗﺮار دﻫﺪ و آﻧﻬﺎ را در زﻧﺪﮔﯽ ﺧﻮد ﺑﻪ ﮐﺎر ﮔﯿﺮد ‪ ،‬از‬
‫زﻧﺪﮔﯽ ﺳﺎﻟﻢ ﺗﺮ و ﺳﻼﻣﺖ ﺟﺴﻤﯽ و آراﻣﺶ رواﻧﯽ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﺮﺧﻮردار ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد ‪ .‬ﭘﺲ ﻋﻼوه ﺑﺮ اﯾﻦ ﮐﻪ‬
‫ﻣﻄﺎﻟﺐ اﯾﻦ درس را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾﮏ واﺣﺪ درﺳﯽ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ ‪ ،‬ﺳﻌﯽ و اﻫﺘﻤﺎم ﻣﺎ ﺑﺮ اﯾﻦ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد ﮐﻪ‬
‫آﻧﻬﺎ را در زﻧﺪﮔﯽ ﺧﻮد ﺑﻪ ﮐﺎر ﮔﯿﺮﯾﻢ ‪.‬‬
‫ﺑﺎ آرزوي ﺳﻼﻣﺖ و ﻣﻮﻓﻘﯿﺖ ﺑﺮاي ﻫﻤﻪ ﻋﺰﯾﺰان‬
‫‪--------------------------------------------------------‬‬
‫اﻫﺪاف و ﺷﺎﯾﺴﺘﮕﯽ ﻫﺎي ﻣﻮرد اﻧﺘﻈﺎر از داﻧﺶآﻣﻮزان‬
‫* ﺑﺎ درك ﻣﻔﻬﻮم ﺳﻼﻣﺖ و ﮐﺴﺐ ﻣﻬﺎرت ﻫﺎي ﺳﺒﮏ زﻧﺪﮔﯽ ﺳﺎﻟﻢ ‪ ،‬ﺷﯿﻮه زﻧﺪﮔﯽ ﺧﻮد را ﺑﺮرﺳﯽ و اﺻﻼح ﮐﻨﻨﺪ ‪.‬‬
‫* ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻏﺬاﯾﯽ ﺧﻮد را ﺑﺮ اﺳﺎس اﻟﮕﻮي ﺗﻐﺬﯾﻪ ﺳﺎﻟﻢ ‪ ،‬اﯾﻤﻦ و ﺑﻬﺪاﺷﺘﯽ اﻧﺘﺨﺎب ﮐﻨﻨﺪ و در ﺻﻮرت ﻧﯿﺎز آن را اﺻﻼح و ﺑﻬﺒﻮد ﺑﺨﺸﻨﺪ ‪.‬‬
‫* ﺑﺎ ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﺆﺛﺮ در اﺑﺘﻼ ﺑﻪ ﺑﯿﻤﺎرﯾﻬﺎي واﮔﯿﺮ و ﻏﯿﺮواﮔﯿﺮ ‪ ،‬از ﺧﻮد و دﯾﮕﺮان در ﺑﺮاﺑﺮ اﺑﺘﻼ ﺑﻪ ﺑﯿﻤﺎرﯾﻬﺎ ﭘﯿﺸﮕﯿﺮي و ﻣﺮاﻗﺒﺖ ﮐﻨﻨﺪ ‪.‬‬
‫* ﺑﺎ ﭘﺮﻫﯿﺰ از رﻓﺘﺎرﻫﺎي ﭘﺮﺧﻄﺮ ) اﺳﺘﻌﻤﺎل دﺧﺎﻧﯿﺎت ‪ ،‬اﻟﮑﻞ و ﻣﻮاد ﻣﺨﺪر ( از آﺳﯿﺐﻫﺎي ﻓﺮدي و اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻧﺎﺷﯽ از اﯾﻦ رﻓﺘﺎرﻫﺎ در اﻣﺎن ﺑﻤﺎﻧﻨﺪ ‪.‬‬
‫* ﺑﺎ ﺑﻪ ﮐﺎرﮔﯿﺮي اﺻﻮل ﺑﻬﺪاﺷﺘﯽ ) ﺑﻬﺪاﺷﺖ ﻓﺮدي ‪ ،‬ﺑﻬﺪاﺷﺖ ازدواج و ﺑﺎروري ‪ ،‬ﺑﻬﺪاﺷﺖ روان ( ﺑﻪ ﺣﻔﻆ و ارﺗﻘﺎي ﺳﻼﻣﺖ ﺧﻮد و دﯾﮕﺮان‬
‫ﮐﻤﮏ ﮐﻨﻨﺪ ‪.‬‬
‫* ﺑﺎ رﻋﺎﯾﺖ اﺻﻮل اﯾﻤﻨﯽ و ﺑﻬﺪاﺷﺘﯽ در ﻣﺤﯿﻂ ﮐﺎر و زﻧﺪﮔﯽ از وﻗﻮع آﺳﯿﺐﻫﺎي ﺟﺴﻤﺎﻧﯽ و ﺣﻮادث ﻧﺎﺧﻮﺷﺎﯾﻨﺪ ﭘﯿﺸﮕﯿﺮي ﮐﻨﻨﺪ ‪.‬‬
‫‪--------------------------------------------------------‬‬
‫ﺗﻌﺎرﯾﻒ ﻣﺨﺘﻠﻒ » ﺳﻼﻣﺖ «‬
‫ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻓﺎرﺳﯽ ﻣﻌﯿﻦ ‪ :‬ﺳﻼﻣﺖ = رﻫﺎﯾﯽ ﯾﺎﻓﺘﻦ‬ ‫ﻟﻐﺘﻨﺎﻣﻪ دﻫﺨﺪا ‪ :‬ﺳﻼﻣﺖ = ﺑﯽﻋﯿﺐ ﺷﺪن‬
‫ﺑﻘﺮاط ‪ :‬ﺳﻼﻣﺖ ﻋﺒﺎرﺗﺴﺖ از ﺗﻌﺎدل ﺑﯿﻦ اﺧﻼط ﭼﻬﺎرﮔﺎﻧﻪ ؛ ﺻﻔﺮا ‪ ،‬ﺳﻮدا ‪ ،‬ﺑﻠﻐﻢ ‪ ،‬ﺧﻮن‬
‫اﺑﻦﺳﯿﻨﺎ ‪ :‬ﺳﻼﻣﺖ ﺳ‪‬ﺮﺷﺖ و ﺣﺎﻟﺘﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در آن اﻋﻤﺎل ﺑﺪن ﺑﻪ درﺳﺘﯽ ﺳﺮ ﻣﯽزﻧﺪ ‪ .‬ﺳﻼﻣﺖ ﻧﻘﻄﻪ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺑﯿﻤﺎري ﻧﯿﺴﺖ ‪.‬‬
‫داﻧﺸﻤﻨﺪان ﻃﺐ ﺳﻨﺘﯽ ﺑﻪ ﭘﯿﺮوي از ﺑﻘﺮاط ‪ :‬ﺳﻼﻣﺖ ﻧﺎﺷﯽ از ﺗﻌﺎدل ﻣﯿﺎن اﺧﻼط ﭼﻬﺎرﮔﺎﻧﻪ ؛ ﺳﺮدي ‪ ،‬ﮔﺮﻣﯽ ‪ ،‬ﺧﺸﮑﯽ و ﺗَﺮي ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ ‪.‬‬
‫( ‪ :‬ﺳﻼﻣﺖ ﻓﻘﻂ ﻧﺪاﺷﺘﻦ ﺑﯿﻤﺎري و ﻧﻘﺺ ﻋﻀﻮ ﻧﯿﺴﺖ ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ‬ ‫‪WHO = World Health Organization‬‬ ‫ﺳﺎزﻣﺎن ﺑﻬﺪاﺷﺖ ﺟﻬﺎﻧﯽ )‬
‫ﺑﺮﺧﻮرداري از ﺗﺄﻣﯿﻦ رﻓﺎه ﺟﺴﻤﯽ ‪ ،‬رواﻧﯽ و اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ اﺳﺖ ‪.‬‬
‫‪--------------------------------------------------------‬‬
‫در اداﻣﻪ ﻣﯽﺧﻮاﻫﯿﻢ دﯾﺪﮔﺎه اﺳﻼم را درﺑﺎره » ﺳﻼﻣﺖ « ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﯽ ﻗﺮار دﻫﯿﻢ ‪ ،‬اﻣﺎ ﻗﺒﻞ از آن ﺗﻮﺿﯿﺤﺎﺗﯽ ﺿﺮوري ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ ‪.‬‬
‫در ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻣﺘﻌﺎﻟﯽ اﺳﻼم » ﺳﻼﻣﺖ « ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾﮏ ارزش ﻣﻄﺮح ﺷﺪه و ﺑﺎ ﺗﻌﺒﯿﺮات ﻟﻄﯿﻔﯽ ﻫﻤﭽﻮن ‪ ،‬ﺑﺮﺗﺮﯾﻦ ﻧﻌﻤﺖﻫﺎ ‪ ،‬ﺣ‪‬ﺴ‪‬ﻨﻪ دﻧﯿﺎ ‪ ،‬ﻧﻌﻤﺘﯽ‬
‫ﮐﻪ اﻧﺴﺎن از ﺷﮑﺮ آن ﻋﺎﺟﺰ اﺳﺖ و دهﻫﺎ ﻋﻨﻮان دﯾﮕﺮ ‪ ،‬ﺗﻮﺻﯿﻒ ﺷﺪه و اﻫﻤﯿ‪‬ﺖ آن ﮔﻮﺷﺰد ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺎﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ دﯾﺪﮔﺎه اﺳﻼم ‪ ،‬ﺗﻌﺮﯾﻒ ﺳﺎزﻣﺎن ﺑﻬﺪاﺷﺖ ﺟﻬﺎﻧﯽ از » ﺳﻼﻣﺖ « ﮐﺎﻣﻞ ﻧﯿﺴﺖ ‪ ،‬زﯾﺮا از ﯾﮏ ﺟﻨﺒﻪ ﺑﺴﯿﺎر ﻣﻬﻢ در ﺗﻌﺮﯾﻒ ﺳﻼﻣﺖ‬
‫ﻏﻔﻠﺖ ﺷﺪه و آن ﺟﻨﺒﻪ ﻣﻌﻨﻮي اﺳﺖ ‪.‬‬
‫در اﺳﻼم ‪ ،‬اﻧﺴﺎن ﻣﻮﺟﻮدي اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﻢ ﺟﺴﻢ دارد و ﻫﻢ روح ‪ ،‬و اﯾﻦ دو ﺑﺎ ﻫﻢ در ارﺗﺒﺎط ﻫﺴﺘﻨﺪ و از ﻫﻢ ﺗﺄﺛﯿﺮ ﻣﯽﭘﺬﯾﺮﻧﺪ ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺑﺪن‬
‫اﻧﺴﺎن ﻫﺪﯾﻪ و اﻣﺎﻧﺖ اﻟﻬﯽ ﺑﺮاي ﺗﮑﺎﻣﻞ روح ﺑﻪ ﺣﺴﺎب ﻣﯽآﯾﺪ‪.‬‬
‫ﺣﻀﺮت ﻋﻠﯽ در ﺣﮑﻤﺖ ‪ 388‬ﻧﻬﺞاﻟﺒﻼﻏﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ ‪ » :‬ﺑﺪاﻧﯿﺪ ﯾﮑﯽ از ﺑﻼﻫﺎ ﺗﻬﯽ دﺳﺘﯽ اﺳﺖ و ﺳﺨﺖﺗﺮ از آن ﺑﯿﻤﺎري ﺗﻦ اﺳﺖ و ﺳﺨﺖﺗﺮ‬
‫از آن ﺑﯿﻤﺎري دل اﺳﺖ ‪ .‬ﺑﺪاﻧﯿﺪ ﯾﮑﯽ از ﻧﻌﻤﺖﻫﺎ ﺛﺮوت و ﺑﻬﺘﺮ از آن ﺳﻼﻣﺖ ﺑﺪن اﺳﺖ و ﺑﻬﺘﺮ از آن ﺗﻘﻮاي دل اﺳﺖ ‪« .‬‬
‫ﺑﺮ اﺳﺎس اﯾﻦ ﺗﻮﺿﯿﺤﺎت ‪ ،‬در ﭘﺴﺖ ﺑﻌﺪ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﺟﺎﻣﻌﯽ از » ﺳﻼﻣﺖ « ﮐﻪ ﻫﻤﺎن ﺗﻌﺮﯾﻒ از دﯾﺪﮔﺎه اﺳﻼم ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ اراﺋﻪ ﻣﯽﺷﻮد ‪.‬‬
‫‪--------------------------------------------------------‬‬
‫ﺗﻌﺮﯾﻒ ﺟﺎﻣﻊ ﺳﻼﻣﺖ ) از ﻧﻈﺮ اﺳﻼم (‬
‫ﺳﻼﻣﺖ ﮐﯿﻔﯿﺘﯽ از زﻧﺪﮔﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در آن ﻓﺮد از ‪ 4‬ﺑ‪‬ﻌﺪ ﺳﻼﻣﺖ ﯾﻌﻨﯽ ؛ ﺳﻼﻣﺖ ﺟﺴﻤﯽ ‪ ،‬ﺳﻼﻣﺖ رواﻧﯽ‪ -‬ﻋﺎﻃﻔﯽ ‪ ،‬ﺳﻼﻣﺖ ﺧﺎﻧﻮادﮔﯽ‪ -‬اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‬
‫و ﺳﻼﻣﺖ ﻣﻌﻨﻮي ﺑﺮﺧﻮردار اﺳﺖ ‪.‬‬
‫در اﯾﻦ ﺗﻌﺮﯾﻒ ‪ ،‬ﺳﻼﻣﺖ ﮔﺴﺘﺮه وﺳﯿﻌﯽ دارد ‪ ،‬اﻣﺮي ﭘﻮﯾﺎ و ﻓﺮاﯾﻨﺪي داﺋﻤﺎً در ﺣﺎل دﮔﺮﮔﻮﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ روز ﺑﻪ روز ﺑﺮ داﻣﻨﻪ ﻣﻔﻬﻮﻣﯽ آن اﻓﺰوده‬
‫ﻣﯽﺷﻮد ‪.‬‬
‫‪--------------------------------------------------------‬‬
‫دوﻟﺖﻫﺎ و ﻣﻘﻮﻟﻪ » ﺳﻼﻣﺖ و ﺑﻬﺪاﺷﺖ «‬
‫اﻣﺮوزه » ﺳﻼﻣﺖ و ﺑﻬﺪاﺷﺖ « ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾﮏ اﻣﺮ زﯾﺮ ﺑﻨﺎﯾﯽ و ﻣﻬﻢ و ﻋﺎﻣﻞ اﺳﺎﺳﯽ و ﻣﺆﺛﺮ در ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻓﺮدي ‪ ،‬اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ‪ ،‬ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ‪ ،‬آﻣﻮزﺷﯽ‬
‫و اﻗﺘﺼﺎدي در ﻫﻤﻪ ﺟﻮاﻣﻊ ﻣﻄﺮح اﺳﺖ ‪ .‬ﺗﺄﻣﯿﻦ ﺳﻼﻣﺖ اﻓﺮاد ﺟﺎﻣﻌﻪ از وﻇﺎﯾﻒ اوﻟﯿﻪ ﻫﻤﻪ ﺣﮑﻮﻣﺖﻫﺎﺳﺖ و ﻗﻮاﻧﯿﻦ و ﭘﯿﻤﺎنﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﺑﯿﻦ ‪-‬‬
‫اﻟﻤﻠﻠﯽ ﻫﻤﭽﻮن ﺳﺎزﻣﺎن ﺟﻬﺎﻧﯽ ﺑﻬﺪاﺷﺖ و ﻗﻮاﻧﯿﻦ اﺳﺎﺳﯽ ﮐﺸﻮرﻫﺎ ‪ ،‬از ﺟﻤﻠﻪ ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﯽ ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﯽ اﯾﺮان ‪ ،‬ﺑﺮ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺑﻬﺪاﺷﺖ در‬
‫ﺟﻮاﻣﻊ ﺗﺄﮐﯿﺪ دارﻧﺪ ‪.‬‬
‫‪--------------------------------------------------------‬‬
‫ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﺪاﻧﯿﻢ – ﺳﺎزﻣﺎن ﺑﻬﺪاﺷﺖ ﺟﻬﺎﻧﯽ‬
‫ﺳﺎزﻣﺎن ﺑﻬﺪاﺷﺖ ﺟﻬﺎﻧﯽ ﯾﮑﯽ از آژاﻧﺲﻫﺎي ﺗﺨﺼﺼﯽ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ ﻣﺘﺤﺪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﻘﺶ ﯾﮏ ﻣﺮﺟﻌﯿﺖ ﺳﺎزﻣﺎن دﻫﻨﺪه را در ﺣﻔﻆ و ﺗﻮﺳﻌﻪ‬
‫ﺑﻬﺪاﺷﺖ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺟﻬﺎﻧﯽ اﯾﻔﺎ ﻣﯽﮐﻨﺪ ‪ .‬اﯾﻦ آژاﻧﺲ در ‪ 9‬آورﯾﻞ ﺳﺎل ‪ 1948‬در ژﻧﻮ‪ ،‬ﭘﺎﯾﺘﺨﺖ ﺳﻮﺋﯿﺲ ‪ ،‬ﺗﺄﺳﯿﺲ ﺷﺪ ‪ .‬ﻫﺪف اﯾﻦ ﺳﺎزﻣﺎن در‬
‫اﺳﺎسﻧﺎﻣﻪ آن ‪ ،‬دﺳﺘﯿﺎﺑﯽ ﻣﺮدم ﺑﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮﯾﻦ ﺳﻄﺢ ﺳﻼﻣﺖ ﻣﻤﮑﻦ ﺑﯿﺎن ﺷﺪه اﺳﺖ ‪ .‬وﻇﯿﻔﻪ اﺻﻠﯽ اﯾﻦ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ ﺑﯿﻤﺎريﻫﺎ ﺑﻪ ﺧﺼﻮص‬
‫ﺑﯿﻤﺎريﻫﺎي ﻣﺴﺮي ﺷﺎﯾﻊ و ارﺗﻘﺎي ﺳﻼﻣﺖ ﻋﻤﻮﻣﯽ ﻣﺮدم ﺟﻬﺎن اﺳﺖ ‪.‬‬
‫‪--------------------------------------------------------‬‬
‫ﺗﻌﺮﯾﻒ » ﺑﻬﺪاﺷﺖ «‬
‫ﺗﻮﺟﻪ ﮐﻨﯿﺪ ﮐﻪ ؛ دو ﮐﻠﻤﻪ ﺳﻼﻣﺖ و ﺑﻬﺪاﺷﺖ ‪ ،‬ﻫﻢ ﻣﻌﻨﯽ و ﻣﺘﺮادف ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ ‪.‬‬
‫» ﺑﻬﺪاﺷﺖ « ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از اﻧﺠﺎم ﮐﺎرﻫﺎ و رﻋﺎﯾﺖ اﺻﻮﻟﯽ ﮐﻪ ﺑﺎﻋﺚ ‪ – 1‬ﺗﺄﻣﯿﻦ ﺳﻼﻣﺖ ‪ – 2‬ﺣﻔﻆ ﺳﻼﻣﺖ و ‪ – 3‬اﻓﺰاﯾﺶ و ﺑﺎﻻﺑﺮدن ﺳﻄﺢ‬
‫ﺳﻼﻣﺖ ﻣﯽ ﮔﺮدد ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل در دوران ﺷﯿﻮع وﯾﺮوس ﮐﺮوﻧﺎ ‪ ،‬ﭘﺮﻫﯿﺰ از ﺣﻀﻮر در اﻣﺎﮐﻦ ﭘﺮﺧﻄﺮ ‪ ،‬ﺷﺴﺘﻦ و ﺿﺪﻋﻔﻮﻧﯽ ﮐﺮدن دﺳﺖﻫﺎ و زدن ﻣﺎﺳﮏ و ‪...‬‬
‫ﮐﺎرﻫﺎﯾﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺮاي در اﻣﺎن ﻣﺎﻧﺪن و ﺣﻔﻆ ﺳﻼﻣﺘﯽ ﺑﺎﯾﺪ اﻧﺠﺎم دﻫﯿﻢ ‪.‬‬
‫‪--------------------------------------------------------‬‬
‫ﭘﯿﺸﮕﯿﺮي ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ ﯾﺎ درﻣﺎن ؟‬
‫ﯾﮏ ﻓﺮد ﺑﯿﻤﺎر ﺑﺮاي ﺑﻪ دﺳﺖ آوردن ﺳﻼﻣﺖ ﺧﻮد ﺑﺎﯾﺪ درﻣﺎن ﺷﻮد و ﺑﻌﺪ از درﻣﺎن ﺷﺪن ﺑﺎ رﻋﺎﯾﺖ ﺑﻬﺪاﺷﺖ در ﺟﻬﺖ ﺳﺎﻟﻢ ﻣﺎﻧﺪن ﺧﻮد ﮐﻮﺷﺎ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ ‪ .‬ﺑﻨﺎ ﺑﻪ دﻻﯾﻞ ﻣﺘﻌﺪد ﭘﯿﺸﮕﯿﺮي ﮐﺮدن از ﺑﯿﻤﺎري ﻫﻤﯿﺸﻪ ﺑﻬﺘﺮ از درﻣﺎن ﺑﯿﻤﺎري اﺳﺖ ﮐﻪ در اداﻣﻪ ﺑﺨﺸﯽ از اﯾﻦ دﻻﯾﻞ را ﻣﺮور ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ ‪:‬‬

‫‪ – 1‬در ﭘﯿﺸﮕﯿﺮي ‪ ،‬ﮐﺎرﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ اﻧﺠﺎم ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ ﺑﺴﯿﺎر آﺳﺎنﺗﺮ ‪ ،‬ﮐﻢﻫﺰﯾﻨﻪﺗﺮ ‪ ،‬ﺣﺘﯽ ﺑﯽﻫﺰﯾﻨﻪ و اﻃﻤﯿﻨﺎن ﺑﺨﺶﺗﺮ ﻫﺴﺘﻨﺪ ‪ .‬اﻣﺎ درﻣﺎن ﻣﺸﮑﻞﺗﺮ‬
‫و ﭘﺮﻫﺰﯾﻨﻪﺗﺮ اﺳﺖ و ﺑﺎ درد و رﻧﺞ ﻧﯿﺰ ﻫﻤﺮاه اﺳﺖ ؛ ﺣﺘّﯽ آﯾﻨﺪه ﺑﯿﻤﺎر ﻧﯿﺰ ﻣﻮﺟﺐ ﻧﮕﺮاﻧﯽ اﺳﺖ ‪.‬‬
‫‪ – 2‬در ﭘﯿﺸﮕﯿﺮي ‪ ،‬زﻣﺎن آﻣﻮزشﻫﺎي ﭘﯿﺸﮕﯿﺮاﻧﻪ ﺑﺴﯿﺎر ﮐﻮﺗﺎه و ﺑﺮاي ﻫﻤﻪ و ﺑﺎ ﻫﺮ ﺳﻄﺢ ﻣﻌﻠﻮﻣﺎت ‪ ،‬ﺑﺎ ﻫﺰﯾﻨﻪ ﺑﺴﯿﺎر ﮐﻢ ﻣﯿﺴ‪‬ﺮ اﺳﺖ ‪ .‬اﻣﺎ در‬
‫درﻣﺎن ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻧﯿﺮوي اﻧﺴﺎﻧﯽ ﺑﺮاي ﺧﺪﻣﺎت درﻣﺎﻧﯽ ﻣﺴﺘﻠﺰم ﺻﺮف وﻗﺖ زﯾﺎد و ﻫﺰﯾﻨﻪ ﻓﺮاوان اﺳﺖ ‪.‬‬
‫‪ – 3‬در ﭘﯿﺸﮕﯿﺮي ‪ ،‬اﻏﻠﺐ ﻧﯿﺎزي ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺧﺎرﺟﯽ ‪ -‬ﺑﺮاي ﺗﻬﯿﻪ ﻣﻮاد و داروﻫﺎ و ﺗﺠﻬﯿﺰات ‪ -‬وﺟﻮد ﻧﺪارد ‪.‬‬
‫‪ – 4‬درﻣﺎن ﻣﺴﺘﻠﺰم ﻣﺼﺮف داروﻫﺎﯾﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺑﺎ ﻋﻮارض ﺟﺎﻧﺒﯽ ﻫﻤﺮاه اﺳﺖ ‪ .‬اﻣﺎ در ﭘﯿﺸﮕﯿﺮي ﭼﻨﯿﻦ ﻣﺴﺎﺋﻞ و ﻣﺸﮑﻼﺗﯽ وﺟﻮد‬
‫ﻧﺪارد ‪.‬‬
‫‪ – 5‬در ﭘﯿﺸﮕﯿﺮي ‪ ،‬ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺧﺪﻣﺎت ﺑﻬﺪاﺷﺘﯽ ﺑﻪ آﺳﺎﻧﯽ و ﺳﺎدهﺗﺮﯾﻦ ﺷﯿﻮه ﻣﯽﺗﻮان از وﻗﻮع ﺑﯿﻤﺎري و ﭘﯿﺎﻣﺪﻫﺎي ﻧﺎﺷﯽ از آن ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي‬
‫ﻧﻤﻮد ‪ .‬اﻣﺎ درﻣﺎن ﺑﯿﻤﺎريﻫﺎ ﻏﺎﻟﺒﺎً ﺑﺎ از دﺳﺖ دادن ﻓﺮﺻﺖ ﮐﺎر و ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ در ﻃﻮل ﺑﯿﻤﺎري و دوره ﻧﻘﺎﻫﺖ و ﮔﺎﻫﯽ ﺑﺎ اﺑﺘﻼ ﺑﻪ ﺑﯿﻤﺎريﻫﺎي دﯾﮕﺮ‬
‫و ﻋﻮارﺿﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻧﻘﺺ ﻋﻀﻮ ﻫﻤﺮاه اﺳﺖ ‪.‬‬
‫‪--------------------------------------------------------‬‬
‫اﺑﻌﺎد ﺳﻼﻣﺖ‬
‫ﺳﻼﻣﺖ ﻣﻔﻬﻮﻣﯽ ﭼﻨﺪ وﺟﻬﯽ ) ﺑﺎ وﺟﻪﻫﺎي ﺟﺴﻤﺎﻧﯽ ‪ ،‬ﺧﺎﻧﻮادﮔﯽ‪ -‬اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ‪ ،‬رواﻧﯽ‪ -‬ﻋﺎﻃﻔﯽ ‪ ،‬ﻣﻌﻨﻮي ( و در ﻋﯿﻦ ﺣﺎل ﯾﮑﭙﺎرﭼﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫وﺟﻪﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ آن ﮐﺎﻣﻼً ﺑﺮ ﻫﻢ ﺗﺄﺛﯿﺮ ﻣﯽﮔﺬارﻧﺪ و در ﺗﻌﺎﻣﻞ ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﺳﻼﻣﺖ ﻓﺮد را ﺗﻀﻤﯿﻦ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﯾﮕﺮ ‪ ،‬اﺑﻌﺎد ﺳﻼﻣﺘﯽ ﻋﻤﻼً ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻔﮑﯿﮏ از ﻫﻢ ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ ‪ ،‬ﭼﻨﺎن ﮐﻪ ﺑﺮﺧﯽ اﻓﺮاد ﺑﺎ وﺟﻮد اﯾﻨﮑﻪ ﻋﻼﻣﺖ آﺷﮑﺎري از ﯾﮏ ﺑﯿﻤﺎري‬
‫ﺟﺴﻤﯽ و رواﻧﯽ ﻧﺪارﻧﺪ وﻟﯽ ﺑﺎ ﻗﺪري ﺗﻮﺟﻪ در رﻓﺘﺎر آﻧﻬﺎ ﻣﯽﺗﻮان ﺧﺴﺘﮕﯽ ‪ ،‬اﺿﻄﺮاب ‪ ،‬اﻓﺴﺮدﮔﯽ ‪ ،‬ﻧﺎاﻣﯿﺪي و ﻋﺪم رﺿﺎﯾﺖ را در وﺟﻮدﺷﺎن‬
‫ﻣﺸﺎﻫﺪه ﮐﺮد ﮐﻪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺳﻼﻣﺖ آﻧﻬﺎ را ﺗﻬﺪﯾﺪ ﮐﻨﺪ ‪.‬‬
‫‪--------------------------------------------------------‬‬
‫ﺳﻼﻣﺖ ﺟﺴﻤﺎﻧﯽ‬
‫ﺳﻼﻣﺖ ﺟﺴﻤﺎﻧﯽ ﻗﺎﺑﻞ دركﺗﺮﯾﻦ ﺑﻌﺪ ﺳﻼﻣﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ آﺳﺎنﺗﺮ از اﺑﻌﺎد دﯾﮕﺮ ﻣﯽﺗﻮان آن را ﻣﺸﺎﻫﺪه ﮐﺮد ‪.‬‬
‫ﺳﻼﻣﺖ ﺟﺴﻤﺎﻧﯽ ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ ﻋﻤﻠﮑﺮد درﺳﺖ ﺑﺨﺶﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﺪن و ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﯽ آﻧﻬﺎ ﺑﺎ ﻫﻢ اﺳﺖ ‪.‬‬
‫از ﻧﻈﺮ زﯾﺴﺖ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻋﻤﻠﮑﺮد ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺳﻠﻮلﻫﺎ و اﻋﻀﺎي ﺑﺪن و ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﯽ آﻧﻬﺎ ﺑﺎ ﻫﻢ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي ﺳﻼﻣﺖ ﺟﺴﻤﺎﻧﯽ اﺳﺖ ‪.‬‬
‫وﯾﮋﮔﯽﻫﺎ و ﻧﺸﺎﻧﻪﻫﺎي اﻓﺮاد ﺑﺮﺧﻮردار از ﺳﻼﻣﺖ ﺟﺴﻤﺎﻧﯽ ‪:‬‬
‫‪ – 1‬ﻇﺎﻫﺮ ﺧﻮب و ﻃﺒﯿﻌﯽ ‪ – 2‬وزن ﻣﻨﺎﺳﺐ ‪ – 3‬اﻧﺪام ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ ‪ – 4‬ﺣﺮﮐﺎت ﺑﺪﻧﯽ ﻫﻤﺎﻫﻨﮓ ‪ – 5‬اﺷﺘﻬﺎي ﮐﺎﻓﯽ ‪ – 6‬ﺧﻮاب راﺣﺖ و‬
‫ﻣﻨﻈﻢ ‪ – 7‬اﺟﺎﺑﺖ ﻣﺰاج ) دﻓﻊ ﻣﺪﻓﻮع ( ﻣﻨﻈﻢ ‪ – 8‬ﻃﺒﯿﻌﯽ ﺑﻮدن ﻧﺒﺾ و ﻓﺸﺎر ﺧﻮن ‪ – 9‬اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﻨﺎﺳﺐ وزن در ﺳﻨﯿﻦ رﺷﺪ ‪ – 10‬وزن‬
‫ﻧﺴﺒﺘﺎ ﺛﺎﺑﺖ در ﺳﻨﯿﻦ ﺑﺎﻻﺗﺮ ‪... – 11‬‬
‫‪--------------------------------------------------------‬‬
‫ﺳﻼﻣﺖ رواﻧﯽ‬
‫ﺳﻼﻣﺖ رواﻧﯽ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي ﻧﺪاﺷﺘﻦ ﺑﯿﻤﺎري رواﻧﯽ ﻧﯿﺴﺖ ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ داﺷﺘﻦ ﻗﺪرت ﺗﻄﺎﺑﻖ ﺑﺎ ﺷﺮاﯾﻂ ﻣﺤﯿﻄﯽ و ﺑﺮوز ﻋﮑﺲ اﻟﻌﻤﻞ ﻣﻨﺎﺳﺐ از ﻓﺮد‬
‫ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﻫﯿﺠﺎن ‪ ،‬آراﻣﺶ و ﺷﻨﺎﺧﺖ ﺧﻮد ‪ ،‬از اﺻﻮل ﺳﻼﻣﺖ روان ﻫﺴﺘﻨﺪ ‪.‬‬ ‫در ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﺸﮑﻼت و ﺣﻮادث زﻧﺪﮔﯽ را ﻧﯿﺰ ﺷﺎﻣﻞ ﻣﯽﺷﻮد ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﯾﮕﺮ ‪ :‬اﯾﻦ ﮐﻪ ﺷﺨﺼﯽ ﺑﯿﻤﺎري رواﻧﯽ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ دﻟﯿﻞ ﺑﺮ ﺳﻼﻣﺖ رواﻧﯽ او ﻧﯿﺴﺖ ‪ ،‬ﻓﺮدي از ﺳﻼﻣﺖ روان ﺑﺮﺧﻮردار اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ ﺳﺎزﮔﺎري ﺑﺎ ﺷﺮاﯾﻂ ﻣﺤﯿﻂﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ را داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و ﯾﺎ ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻣﺸﮑﻠﯽ ﺑﺮاي او ﭘﯿﺶ ﻣﯽآﯾﺪ ﯾﺎ دﭼﺎر ﺣﺎدﺛﻪاي ﻣﯽﺷﻮد ﺑﺘﻮاﻧﺪ‬
‫آراﻣﺶ ﺧﻮد را ﺣﻔﻆ ﮐﻨﺪ ‪ ،‬ﺑﺮ ﺧﻮد ﻣﺴﻠﻂ ﺑﺎﺷﺪ و از اﻧﺠﺎم رﻓﺘﺎرﻫﺎي ﻧﺎﺧﻮاﺳﺘﻪ و ﻏﯿﺮﻣﻨﻄﻘﯽ ﺧﻮدداري ﮐﻨﺪ و ﻫﻤﻪ ﺷﺮاﯾﻂ را ﺑﻪ ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﻧﺤﻮ‬
‫وﯾﮋﮔﯽﻫﺎ و ﻧﺸﺎﻧﻪﻫﺎي اﻓﺮاد ﺑﺮﺧﻮردار از ﺳﻼﻣﺖ رواﻧﯽ ‪:‬‬ ‫ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﮐﻨﺪ ‪.‬‬
‫‪ – 1‬ﺑﺎ ﺧﻮد و دﯾﮕﺮان ﺳﺎزﮔﺎر ﻫﺴﺘﻨﺪ ‪ – 2 .‬در ﺑﺮﺧﻮرد ﺑﺎ ﻣﺴﺎﺋﻞ از ﻗﻀﺎوت ﻧﺴﺒﺘﺎً ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺮﺧﻮردار ﻫﺴﺘﻨﺪ ‪.‬‬
‫‪ – 4‬در ﺑﺮﺧﻮرد ﺑﺎ ﻣﺸﮑﻼت ﻋﻤﻠﮑﺮد ﻣﻨﺎﺳﺐ دارﻧﺪ ‪... – 5 .‬‬ ‫‪ – 3‬روﺣﯿﻪ اﻧﺘﻘﺎدﭘﺬﯾﺮي دارﻧﺪ ‪.‬‬
 ‫ﺳﻼﻣﺖ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‬
‫ﺷﺨﺼﯽ از ﺳﻼﻣﺖ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺑﺮﺧﻮردار اﺳﺖ ﮐﻪ از ﻣﻬﺎرتﻫﺎ و ﻋﻤﻠﮑﺮدﻫﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﺎﺷﺪ و ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻋﻀﻮي از ﺟﺎﻣﻌﻪ‬
‫ﺑﺰرگﺗﺮ ) ﺧﺎﻧﻮاده ‪ ،‬ﻣﺪرﺳﻪ ‪ ،‬ﻣﺤﯿﻂ ﮐﺎر و ‪ ( ...‬از ﺧﻮد ﺷﻨﺎﺧﺖ ﻻزم و ﮐﺎﻓﯽ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ‪.‬‬
‫وﯾﮋﮔﯽﻫﺎ و ﻧﺸﺎﻧﻪﻫﺎي اﻓﺮاد ﺑﺮﺧﻮردار از ﺳﻼﻣﺖ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ‬
‫‪ – 1‬از ﻃﯿﻒ وﺳﯿﻌﯽ از ارﺗﺒﺎﻃﺎت ﺑﺎ ﺧﺎﻧﻮاده ‪ ،‬دوﺳﺘﺎن و آﺷﻨﺎﯾﺎن ﺑﺮﺧﻮردار ﻫﺴﺘﻨﺪ ‪.‬‬
‫‪ – 2‬ﺑﺎ دوﺳﺘﺎن ﺻﻤﯿﻤﯽ ﺧﻮد ارﺗﺒﺎط و ﺗﻌﺎﻣﻞ ﺳﺎﻟﻢ دارﻧﺪ ‪.‬‬
‫‪ – 3‬ﺑﻪ ﺣﺮف ﻫﺎي دﯾﮕﺮان ﮔﻮش ﻣﯽ دﻫﻨﺪ و ﻣﮑﻨﻮﻧﺎت ﻗﻠﺒﯽ ) ﺣﺮف ﻫﺎي دل ( ﺧﻮد را اﺑﺮاز ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ‪.‬‬
‫‪ – 4‬ﺑﺎ دﯾﮕﺮان ﭘﯿﻮﻧﺪﻫﺎ و دوﺳﺘﯽﻫﺎي ﺳﺎﻟﻢ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﯽدﻫﻨﺪ ‪.‬‬
‫‪ – 5‬در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﻪ ﺷﮑﻠﯽ ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮل و ﻣﺴﺌﻮﻻﻧﻪ ﻋﻤﻞ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و ﺟﺎﯾﮕﺎه ﺧﻮﺑﯽ ﺑﺮاي ﺧﻮد ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﯽآورﻧﺪ ‪.‬‬
‫‪ – 6‬ﻧﻘﺶﻫﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺧﻮد را ﺗﻮأم ﺑﺎ اﺣﺴﺎس آراﻣﺶ و رﺿﺎﯾﺘﻤﻨﺪي اﻧﺠﺎم ﻣﯽدﻫﻨﺪ ‪.‬‬
‫‪--------------------------------------------------------‬‬
‫ﺳﻼﻣﺖ ﻣﻌﻨﻮي‬
‫) ﺗﻌﺮﯾﻒ ﺧﺎرج از ﮐﺘﺎب ( ﺳﻼﻣﺖ ﻣﻌﻨﻮي ﺑﻪﻋﻨﻮان اﺣﺴﺎﺳﯽ دروﻧﯽ و رﺿﺎﯾﺖﺑﺨﺶ ﺗﻮام ﺑﺎ ارﺗﺒﺎﻃﺎت ﺳﺎزﻧﺪه ﺑﺎ ﺧﻮد و دﯾﮕﺮان و وﺟﻮد ﻣﺘﻌﺎﻟﯽ‬
‫در ﭼﻬﺎرﭼﻮبِ ﻓﺮﻫﻨﮕﯽِ ﺧﺎصِ ﻫﺮ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎدار ﮐﺮدن زﻧﺪﮔﯽ و ﻣﺮگ ﻣﯽاﻧﺠﺎﻣﺪ‪.‬‬
‫ﯾﮑﯽ از دﻻﯾﻞ اﺑﺘﻼي اﻓﺮاد ﺑﻪ ﺑﯿﻤﺎريﻫﺎي روﺣﯽ‪-‬رواﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﺧﻮد ﻣﺸﮑﻼت ﺟﺴﻤﺎﻧﯽ و اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ را ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﺑﺎر ﻣﯽآورد ‪ ،‬داﺷﺘﻦ‬
‫اﺣﺴﺎس ﭘﻮﭼﯽ و ﺑﯽ ﻫﺪﻓﯽ در زﻧﺪﮔﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﻮد ﻧﺎﺷﯽ از ﻧﺪاﺷﺘﻦ ﺳﻼﻣﺖ ﻣﻌﻨﻮي اﺳﺖ ‪.‬‬
‫وﯾﮋﮔﯽﻫﺎ و ﻧﺸﺎﻧﻪﻫﺎي اﻓﺮاد ﺑﺮﺧﻮردار از ﺳﻼﻣﺖ ﻣﻌﻨﻮي‬
‫‪ – 1‬در زﻧﺪﮔﯽ اﻫﺪاف اﺳﺎﺳﯽ دارﻧﺪ ‪.‬‬
‫‪ – 2‬ﻓﺮاﺗﺮ از اﯾﻦ دﻧﯿﺎ ‪ ،‬ﺟﻬﺎن ﻣﻌﻨﻮي را ﻫﻢ ﻣﺪﻧﻈﺮ دارﻧﺪ ‪.‬‬
‫‪ – 3‬آراﻣﺶ دارﻧﺪ و اﯾﻦ آراﻣﺶ را ﺑﻪ دﯾﮕﺮان ﻧﯿﺰ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ‪.‬‬
‫‪ – 4‬از ﺳﻄﺢ ﺑﺎﻻﯾﯽ از اﯾﻤﺎن ﺑﻪ ﺧﺪا ﺑﺮﺧﻮردار ﻫﺴﺘﻨﺪ ‪.‬‬
‫‪ – 5‬ﺑﻪ زﻧﺪﮔﯽ اﻣﯿﺪوار ﻫﺴﺘﻨﺪ ‪ ،‬ﮐﻤﺎلﺟﻮ ﻫﺴﺘﻨﺪ و زﻧﺪﮔﯽ ﻫﺪفﻣﻨﺪي دارﻧﺪ ‪.‬‬
‫‪ – 6‬اﺣﺴﺎس ﺗﻌﻬﺪ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و ﺑﻪ اﺧﻼﻗﯿﺎت ﭘﺎﯾﺒﻨﺪ ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ ‪.‬‬
‫‪--------------------------------------------------------‬‬
‫ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﺆﺛﺮ ﺑﺮ ﺳﻼﻣﺖ‬
‫ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ ﺑﺮ ﺳﻼﻣﺖ اﻓﺮاد در ﻃﻮل زﻧﺪﮔﯽ ﺷﺎن ﺗﺄﺛﯿﺮ دارﻧﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺳﻼﻣﺖ را ﺗﻘﻮﯾﺖ ﮐﻨﻨﺪ ﯾﺎ آن را ﺗﻬﺪﯾﺪ ﮐﻨﻨﺪ ‪.‬‬
‫ﭼﻬﺎر ﻋﺎﻣﻞ ﮐﻠﯽ ﻣﺆﺛﺮ ﺑﺮ ﺳﻼﻣﺖ ﻋﺒﺎرتاﻧﺪ از ‪ – 1 :‬ﺳﺒﮏ زﻧﺪﮔﯽ ‪ – 2‬ﻋﻮاﻣﻞ ژﻧﺘﯿﮑﯽ و ﻓﺮدي ‪ – 3‬ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﺤﯿﻄﯽ ‪ – 4‬دﺳﺘﺮﺳﯽ ﺑﻪ‬
‫ﺧﺪﻣﺎت ﺑﻬﺪاﺷﺘﯽ‬
‫‪--------------------------------------------------------‬‬
‫ﺳﺒﮏ زﻧﺪﮔﯽ ) ‪ – Life Style‬ﻧﺤﻮه زﻧﺪﮔﯽ ﮐﺮدن ( ‪:‬‬
‫) ﺗﻌﺮﯾﻒ ﺧﺎرج از ﮐﺘﺎب ( ﺳﺒﮏ زﻧﺪﮔﯽ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي ﺷﯿﻮه زﻧﺪﮔﯽ ﺧﺎص ﯾﮏ ﻓﺮد ‪ ،‬ﮔﺮوه ‪ ،‬ﯾﺎ ﺟﺎﻣﻌﻪ اﺳﺖ ‪ .‬اﯾﻦ اﺻﻄﻼح ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﺑﺎر ﺗﻮﺳﻂ آﻟﻔﺮد‬
‫آدﻟﺮ روانﺷﻨﺎس اﺗﺮﯾﺸﯽ اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪ ‪ .‬ﺳﺒﮏ زﻧﺪﮔﯽ ﺷﺎﻣﻞ ؛ ﻣﻌﯿﺸﺖ ‪ ،‬ﺗﺤﺮك ‪ ،‬ﺗﻔﺮﯾﺢ و ﺷﯿﻮه ﻫﺎي ﮔﺬراﻧﺪن اوﻗﺎت ﻓﺮاﻏﺖ ‪ ،‬اﻟﮕﻮي ﺧﺮﯾﺪ و‬
‫ﻣﺼﺮف ‪ ،‬اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﺤﺼﻮﻻت ﺗﮑﻨﻮﻟﻮژﯾﮏ و ‪ ...‬ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل ﮐﺴﯽ ﮐﻪ در زﻧﺪﮔﯽ روزاﻧﻪ ﺧﻮد ورزش را ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻗﺮار ﻣﯽدﻫﺪ ‪ ،‬اﯾﻦ اﻣﺮ ﻣﻮﺟﺐ ﺗﻘﻮﯾﺖ ﺳﻼﻣﺖ او ﻣﯽﺷﻮد و ﺑﺮﻋﮑﺲ ﻓﺮدي‬
‫ﮐﻪ دﺧﺎﻧﯿﺎت ﻣﺼﺮف ﻣﯽﮐﻨﺪ ﺑﺎ اﯾﻦ ﮐﺎر ﺳﻼﻣﺖ ﺧﻮد را ﻣﻮرد ﺗﻬﺪﯾﺪ ﻗﺮار ﻣﯽدﻫﺪ ‪.‬‬
 ‫ﻋﻮاﻣﻞ ژﻧﺘﯿﮑﯽ و ﻓﺮدي ‪:‬‬
‫ژﻧﺘﯿﮏ ﺧﻮب و ﻗﻮي ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺎﻋﺚ ﺑﻪ وﺟﻮد آﻣﺪن ﺑﺪﻧﯽ ﻣﻘﺎوم ‪ ،‬ﺧﻮش ﻓﺮم و ‪ ...‬و ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﺪن ﻓﺮد در ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﯿﮑﺮوب ‪ ،‬ﺑﺎﮐﺘﺮي ‪ ،‬وﯾﺮوس و‬
‫‪ ...‬ﺑﺎﺷﺪ و ﺑﺮﻋﮑﺲ آن ﻧﯿﺰ ﺻﺎدق اﺳﺖ ‪.‬‬
‫ژﻧﺘﯿﮏ روي ﻗﺪ ‪ ،‬وزن ‪ ،‬رﻧﮓ ﭘﻮﺳﺖ و ‪ ...‬اﺛﺮﮔﺬار اﺳﺖ ‪ .‬ﺳﺎﺑﻘﻪ ﻓﺎﻣﯿﻠﯽ اﺑﺘﻼ ﺑﻪ ﺑﯿﻤﺎريﻫﺎ ﻫﻢ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﯿﻤﺎري را در ژﻧﺘﯿﮏ ﻓﺮد ﺑﻪ ودﯾﻌﻪ ﻗﺮار‬
‫داده ﺑﺎﺷﺪ ‪ .‬ﻣﺜﻼً ﻓﺮدي ﮐﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر ارﺛﯽ از دﻧﺪانﻫﺎي ﺳﺎﻟﻢ و ﻣﺤﮑﻢ ﺑﺮﺧﻮردار اﺳﺖ ‪ ،‬ﻋﺎﻣﻞ ژﻧﺘﯿﮏ ﺗﻘﻮﯾﺖ ﮐﻨﻨﺪه ﺳﻼﻣﺖ دﻫﺎن و دﻧﺪان‬
‫اوﺳﺖ ؛ ﺑﺮﻋﮑﺲ ‪ ،‬ﻓﺮدي ﮐﻪ در ﺧﺎﻧﻮادهاي ﺑﺎ ﺳﺎﺑﻘﻪ ژﻧﺘﯿﮑﯽ ﺑﯿﻤﺎري ﻗﻠﺒﯽ‪-‬ﻋﺮوﻗﯽ ﻣﺘﻮﻟﺪ ﻣﯽ ﺷﻮد اﺣﺘﻤﺎل اﺑﺘﻼي او ﺑﻪ اﯾﻦ ﺑﯿﻤﺎري ﺑﯿﺸﺘﺮ‬
‫اﺳﺖ ‪.‬‬
‫ﻋﻮاﻣﻞ ﻓﺮدي ﻫﻤﭽﻮن ﺳﻦ ‪ ،‬ﺟﻨﺲ ‪ ،‬ﺷﻐﻞ ‪ ،‬ﻃﺒﻘﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و‪ ...‬ﻧﯿﺰ ﺑﺮ ﺳﻼﻣﺖ ﻓﺮد ﻣﺆﺛﺮ اﺳﺖ ‪.‬‬
‫‪--------------------------------------------------------‬‬
‫ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﺤﯿﻄﯽ ‪:‬‬
‫) ﺗﻮﺿﯿﺢ ﺧﺎرج از ﮐﺘﺎب ( ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﺤﯿﻄﯽ از ﻣﻬﻢﺗﺮﯾﻦ ﻋﻮاﻣﻞ ﺗﺎﺛﯿﺮ ﮔﺬار ﺑﺮ روي ﺳﻼﻣﺘﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ ‪ .‬ﻧﻘﺶ ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﺤﯿﻄﯽ در ﺳﻼﻣﺘﯽ اﻧﺴﺎن و‬
‫ﺑﺮوز ﺑﯿﻤﺎري ﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ‪ ،‬ﻏﯿﺮ ﻗﺎﺑﻞ اﺟﺘﻨﺎب اﺳﺖ و اﯾﻦ ﻋﻮاﻣﻞ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﯿﺶ از ﭘﯿﺶ ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻗﺮار ﮔﯿﺮﻧﺪ ‪ .‬ﻣﺤﯿﻂ از ﯾﮏ ﻃﺮف ﺑﻪ ﻋﻨﻮان‬
‫ﻋﺎﻣﻠﯽ ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ ﺑﺮ ﺳﻼﻣﺘﯽ اﺛﺮ ﻣﯽﮔﺬارد و از ﻃﺮف دﯾﮕﺮ ﺑﺮ روي ﺧﺼﻮﺻﯿﺎت ﻓﺮدي ﻧﻈﯿﺮ ﺷﯿﻮهﻫﺎي زﻧﺪﮔﯽ ‪ ،‬وﺿﻌﯿﺖ اﯾﻤﻨﯽ و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ‬
‫ﺧﺼﻮﺻﯿﺎت رﻓﺘﺎري ﺗﺎﺛﯿﺮ دارد ‪.‬‬
‫از ﺟﻤﻠﻪ ﻋﻮاﻣﻞ ﺗﺸﮑﯿﻞ دﻫﻨﺪه ﻣﺤﯿﻂ زﻧﺪﮔﯽ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از ‪ :‬آب ‪ ،‬ﺧﺎك ‪ ،‬ﻫﻮا ‪ ،‬ﻋﻮاﻣﻞ اﻗﺘﺼﺎدي اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ‪ ،‬ﺷﺮاﯾﻂ زﻧﺪﮔﯽ ‪ ،‬اﻣﮑﺎﻧﺎت ‪ ،‬ﺗﺴﻬﯿﻼت‬
‫آﻣﻮزﺷﯽ ‪ ،‬ﻧﺤﻮه ارﺗﺒﺎﻃﺎت ‪ ،‬آﮔﺎﻫﯽﻫﺎ ‪ ،‬وﺿﻌﯿﺖ اﺷﺘﻐﺎل ‪ ،‬درآﻣﺪ ‪ ،‬اﻣﻨﯿﺖ و ‪...‬‬
‫‪--------------------------------------------------------‬‬
‫دﺳﺘﺮﺳﯽ ﺑﻪ ﺧﺪﻣﺎت ﺑﻬﺪاﺷﺘﯽ – درﻣﺎﻧﯽ ‪:‬‬
‫در ﯾﮏ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻫﺮ ﭼﻪ ﺧﺪﻣﺎت ﺑﻬﺪاﺷﺘﯽ – درﻣﺎﻧﯽ اراﺋﻪ ﺷﺪه ﺑﻪ ﻣﺮدم ﺑﯿﺸﺘﺮ و ﺑﻬﺘﺮ و ﮐﻢﻫﺰﯾﻨﻪﺗﺮ ) راﯾﮕﺎن ( ﺑﺎﺷﺪ ‪ ،‬آن ﺟﺎﻣﻌﻪ از ﺳﻼﻣﺖ‬
‫ﺑﺎﻻﺗﺮي ﺑﺮﺧﻮردار اﺳﺖ ‪.‬‬
‫اﻗﺪاﻣﺎت ﭘﯿﺸﮕﯿﺮي از ﻃﺮﯾﻖ اﻧﺠﺎم واﮐﺴﯿﻨﺎﺳﯿﻮن ‪ ،‬ﺗﺄﻣﯿﻦ آب ﺳﺎﻟﻢ آﺷﺎﻣﯿﺪﻧﯽ ‪ ،‬ﻣﺮاﻗﺒﺖ از ﮔﺮوهﻫﺎي آﺳﯿﺐ ﭘﺬﯾﺮ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺎدران و ﮐﻮدﮐﺎن و ﻧﯿﺰ‬
‫ﺗﻮزﯾﻊ ﻋﺎدﻻﻧﻪ ﺧﺪﻣﺎت ﺳﻼﻣﺖ و ‪ ...‬ﻧﻘﺶ ﻣﻬﻤﯽ در ﺳﻼﻣﺖ اﻓﺮاد دارد ‪.‬‬
‫ﻣﺜﻼً ؛ در ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﺑﺎ ﮐﺸﻮرﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ داراي اﻣﮑﺎﻧﺎت ﺑﯿﺸﺘﺮي ﻫﺴﺘﻨﺪ ‪ ،‬ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ در ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﻣﺤﺮوم و ﻓﻘﯿﺮ زﻧﺪﮔﯽ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﻋﺪم‬
‫دﺳﺘﺮﺳﯽ ﺑﻪ اﻣﮑﺎﻧﺎت ﺑﻬﺪاﺷﺘﯽ و درﻣﺎﻧﯽ ﮐﺎﻓﯽ ‪ ،‬ﺑﯿﺸﺘﺮ در ﻣﻌﺮض ﻋﻮاﻣﻞ ﺗﻬﺪﯾﺪ ﮐﻨﻨﺪه ﺳﻼﻣﺖ ﻗﺮار دارﻧﺪ ‪.‬‬