‫ﻧظﺎم اﻗﺗﺻﺎدی اﺳﻼم‬

‫اھﻣﯾت ﺗدرﯾس ﺛﻘﺎﻓت اﺳﻼﻣﯽ‬

 ‫اھﻣﯾت ﺛﻘﺎﻓت اﺳﻼﻣﯽ از ﺟﮭﺎت ذﯾل ﻣﮭم و ﺿروری اﺳت‪:‬‬
‫‪ -۱‬از ﺟﮭت دﯾﻧﯽ‪ :‬ھر ﻣﺳﻠﻣﺎن ﻣﮑﻠف اﺳت ﮐﮫ ﺿرورﺗﮭﺎی دﯾﻧﯽ و‬
‫ﻓرھﻧﮓ اﺳﻼﻣﯽ ﺧود را ﺑداﻧد زﯾرا داﻧﺳﺗن ﺿرورت ھﺎی دﯾن‬
‫ﻓرض اﺳت‪.‬‬
‫اﻟف‪ :‬ﻋﻠوﻣﯽ ﮐﮫ آﻣوﺧﺗن آﻧﮭﺎ ﻓرض ﮐﻔﺎﯾﯽ اﺳت‪ :‬ﺗﻣﺎم ﻋﻠوﻣﯾﮑﮫ ﺑﮫ‬
‫ﻧﻔﻊ ﺑﺷرﯾت اﺳت و ﺑرای ﺟﺎﻣﻌﮫ اﺳﻼﻣﯽ ﻣﻔﯾد ﺗﻣﺎم ﺷده و ﺑدون آن‬
‫زﻧدﮔﯽ ﻣﺳﻠﻣﺎﻧﺎن ﺑﮫ ﻣﺷﮑﻼت ﻣواﺟﮫ ﻣﯾﮕردد‪ ،‬از دﯾدﮔﺎه دﯾن ﻣﻘدس‬
‫اﺳﻼم آﻣوﺧﺗن آﻧﮭﺎ ﻓرض ﮐﻔﺎﯾﯽ ﻣﯾﺑﺎﺷد؛ ﻋﻠوم ﻣﺎﻧﻧد‪ :‬ﺣﻘوق‪ ،‬طب‪،‬‬
‫اﻧﺟﻧﯾری‪ ،‬ژورﻧﺎﻟﯾزم‪ ،‬ادﺑﯾﺎت‪ ،‬زراﻋت‪ ،‬ﻓﺎرﻣﺳﯽ و‪...‬‬
‫ب‪ :‬ﻋﻠوﻣﯽ ﮐﮫ آﻣوﺧﺗن آﻧﮭﺎ ﻓرض ﻋﯾن اﺳت‪ :‬ﻻزم اﺳت ﮐﮫ ھر ﻣﺳﻠﻣﺎن‬
‫درﻣورد ﻋﻘﯾده و ﻧظﺎم ھﺎی ﻣﺧﺗﻠف اﺳﻼﻣﯽ ﻣﺛل ﻧظﺎم ﻋﺑﺎدی‪ ،‬ﻧظﺎم‬
‫اﺟﺗﻣﺎﻋﯽ‪ ،‬ﻧظﺎم ﺳﯾﺎﺳﯽ‪ ،‬ﻧظﺎم اﻗﺗﺻﺎدی‪ ،‬ﻧظﺎم اﺧﻼﻗﯽ و ﻏﯾره ﻣﻌﻠوﻣﺎت‬
‫داﺷﺗﮫ ﺑﺎﺷد‪.‬‬
‫زﯾرا داﻧﺳﺗن دﯾن ﺑﮫ اﻧدازه ﮐﮫ اﻧﺳﺎن ﺑﺗواﻧد ﺿرورت ھﺎی ﺷﺑﺎﻧﮫ روزی‬
‫ﺧود را ﻣطﺎﺑق آن ﻋﯾﺎر ﺳﺎزد ﺑﺎﻻی ھر ﻣﺳﻠﻣﺎن ﻓرض ﻋﯾن اﺳت‪.‬‬
‫ج‪ :‬ھدف و ﻣﻘﺻد زﻧدﮔﯽ را ﺑداﻧﯾم‪.‬‬
‫د‪ :‬ﺻﺎﺣب ﺧط ﻓﮑر روﺷن ﺑﺎﺷﯾم‪.‬‬
‫‪ -۲‬از ﺟﮭت ﻗﺎﻧوﻧﯽ‪ :‬ﻧظر ﺑﮫ ﻗﺎﻧون اﺳﺎﺳﯽ‪ ،‬ﺳﺎﯾر ﻗواﻧﯾن و ﺗﺣﻠﯾف ﻗوای‬
‫ﺛﻼﺛﮫ ﺑﮫ ﻣﻘدﺳﺎت اﺳﻼم و رﻋﺎﯾت اﺣﮑﺎم دﯾن ﻣﻘدس اﺳﻼم‪ ،‬ﻗﺎﻧون ازﻣﺎ‬
‫ﻣﯾﺧواھد ﮐﮫ اﺳﻼم و ﻓرھﻧﮓ اﺳﻼﻣﯽ را ﺑﺧﺎطر رﻋﺎﯾت و ﺗطﺑﯾق ﺑﺎﯾد‬
‫ﺑداﻧﯾم‪.‬‬
‫‪ -۳‬از ﺟﮭت اﺟﺗﻣﺎﻋﯽ‬
‫‪ -۴‬از ﺟﮭت ﻣﺳﻠﮑﯽ‬
 ‫ﻧظﺎم اﻗﺗﺻﺎدی اﺳﻼم‬

‫ﻧظﺎم‪ :‬ﺗرﺗﯾب و ﺗﻧظﯾم ﮐردن اﻣور را در ﻋرﺻﮫھﺎی ﻣﺧﺗﻠف‬

‫ﺑﺷﮑل واﺣدی ﻧظﺎم ﮔوﯾﻧد‪.‬‬
‫وﯾﺎ‪ :‬ﻧظﺎم ﻣﺟﻣوﻋﮥ ﻋﻧﺎﺻری اﺳت ﮐﮫ ﻣﯾﺎن آﻧﮭﺎ رواﺑطﯽ وﺟود‬
‫داﺷﺗﮫ و دارای ھدف ﯾﺎ ﻣﻧظور ﻣﺷﺗرک ﺑﺎﺷد‪.‬‬
 ‫ﺷﻧﺎﺧت اﻗﺗﺻﺎد‬

‫اﻗﺗﺻﺎد در ﻟﻐت‪ :‬از ﮐﻠﻣﮥ ﻗﺻد ﮔرﻓﺗﮫ ﺷده ﺑﮫ ﻣﻌﻧﺎی‪ :‬اﺳﺗﻘﺎﻣت‪،‬‬

‫ﺑﯾﺎن‪ ،‬ﺳﮭوﻟت‪ ،‬ﻋداﻟت‪ ،‬وﺳطﯾت ﯾﺎ ﻣﯾﺎﻧﮫ روی‪ ،‬ﻋدم اﻓراط‪ ،‬طوﯾل‬
‫و ﺑﻣﻌﻧﯽ ﮐﺳر ﯾﺎ ﺷﮑﺳﺗن ﻧﯾز آﻣده اﺳت‪.‬‬
‫اﻗﺗﺻﺎد در اﺻطﻼح‪ :‬ﻣﺟﻣوﻋﮫ ﺗداﺑﯾری اﺳت ﮐﮫ ﻣﯾﺎن ﻧﯾﺎزھﺎی‬
‫ﻧﺎﻣﺣدود اﻧﺳﺎﻧﯽ و وﺳﺎﯾل ﻻزم ﻣﺣدود‪ ،‬ھﻣﺎھﻧﮕﯽ ﺑرﻗرار ﻣﯽﺳﺎزد‪.‬‬
 ‫• و ﯾﺎ ﺑﻌﻧوان دﯾﮕر؛ اﻗﺗﺻﺎد ﻋﻠﻣﯽ اﺳت ﮐﮫ ﺑررﺳﯽ ﻣﯽ ﻧﻣﺎﯾد‬
‫ﭼﮕوﻧﮫ ﻣﻧﺎﺑﻊ واﻣﮑﺎﻧﺎت در دﺳﺗرس ﺑﺷر را ﺟﮭت ﺑرطرف ﮐردن‬
‫ﻧﯾﺎزھﺎی وی اﺧﺗﺻﺎص ﺑدھﯾم ﺑﮫ طوریﮐﮫ از اﯾن اﻣﮑﺎﻧﺎت‬
‫ﺣداﮐﺛر اﺳﺗﻔﺎده را ﺑﻌﻣل ﺑﯾﺎورﯾم‪.‬‬

‫• اﻗﺗﺻﺎد ﻋﻠم ﭼﮕوﻧﮕﯽ ﺗوزﯾﻊ در آﻣد وﺛروت اﺳت‪.‬‬

‫• اﻗﺗﺻﺎد ﻋﻠم ﺗوزﯾﻊ ﻣﻧﺎﺑﻊ ﮐﻣﯾﺎب اﺳت‪.‬‬
‫اﻗﺗﺻﺎد اﺳﻼﻣﯽ‪ :‬اﺣﮑﺎم و ﻗواﻋدی اﺳت ﮐﮫ ﻋﺎﯾدات‪ ،‬ﻣﺻﺎرف و‬
‫اﺷﮑﺎل ﭘﯾﺷرﻓت ﺟﺎﻣﻌﮫ را در ﺑﺧشھﺎی ﻣﺧﺗﻠف در ﭼوﮐﺎت‬
‫ﺷرﯾﻌت اﺳﻼﻣﯽ ﺑرای ﺧدﻣت ﺑﮫ ﻓرد و ﺟﺎﻣﻌﮫ ﺑﺣث ﻣﯽﻧﻣﺎﯾد‪.‬‬

‫در ﺑﺣث اﻗﺗﺻﺎد در اﺳﻼم‪ ،‬ﻗواﻧﯾن اﻗﺗﺻﺎدی ﺟﺎﻣﻌﮫ ﺑرﻣﺑﻧﺎی‬

‫ﻋداﻟت ﺑﮫ ﮐﺎر ﮔرﻓﺗﮫ ﻣﯽ ﺷود‪.‬‬
 ‫ﺧﺻوﺻﯾﺎت اﻗﺗﺻﺎد اﺳﻼﻣﯽ‬

‫�‪ .‬ارﺗﺑﺎط اﻗﺗﺻﺎد اﺳﻼﻣﯽ ﺑﮫ اﻋﺗﻘﺎد اﺳﻼﻣﯽ‬

‫اﻗﺗﺻﺎد اﺳﻼﻣﯽ اﻗﺗﺻﺎد ﻗﺎﺋم ﺑر وﺣﯽ اﻟﮭﯽ ﻣﯾﺑﺎﺷد‪ ،‬اﻗﺗﺻﺎد واﺑﺳﺗﮫ ﺑﮫ‬
‫ﺷرق و ﻏرب ﻧﯾﺳت‪ ،‬ﻣﻧﺑﻊ و ﺳرﭼﺷﻣﮫء اﻗﺗﺻﺎد اﺳﻼﻣﯽ از اﻋﺗﻘﺎد‬
‫ﺗوﺣﯾد و ﯾﮑﺗﺎ ﭘرﺳﺗﯽ ﮔرﻓﺗﮫ ﺷده اﺳت؛ زﯾرا در ھر ﻣﻌﺎﻣﻠﮫء ﺗﺟﺎری و‬
‫اﻗﺗﺻﺎدی ﻧﺧﺳت ﻓراﻣﯾن اﻟﮭﯽ‪ ،‬رﺿﺎﯾت ﺧﺎﻟق‪ ،‬ﺗطﺑﯾق اﺣﮑﺎم و‬
‫ارﺷﺎداﺗش در ﻧظر ﮔرﻓﺗﮫ ﻣﯾﺷود‪.‬‬
 ‫‪ .۲‬ارﺗﺑﺎط اﻗﺗﺻﺎدی اﺳﻼم ﺑﮫ ﻋﺑﺎدت‬
‫ﻋﺑﺎدت ﻋﺑﺎرت از ﻋﻣل ﺑﮫ آﻧﭼﮫ ﮐﮫ ﷲ )ﺳﺑﺣﺎﻧﮫ و ﺗﻌﺎﻟﯽ( را راﺿﯽ‬
‫ﻣﯾﺳﺎزد ﮐﮫ ﻋﺑﺎرت از ادای ﻓراﯾض‪ ،‬واﺟﺑﺎت‪ ،‬ﺳﻧﺗﮭﺎ‪ ،‬ﻣﺳﺗﺣﺑﺎت و‬
‫ﻣﺑﺎﺣﺎت ﺑوده و ھﻣﭼﻧﺎن ﺟﻠوﮔﯾری از ﻣﻣﻧوﻋﺎت ﻣﯾﺑﺎﺷد ﮐﮫ ﻋﺑﺎرت از‬
‫ﺣرام‪ ،‬ﻣﮑروه‪ ،‬ﻣﻔﺳد و‪ ...‬ﻣﯾﺑﺎﺷد‪.‬‬
‫ﻣﺎﻧﻧد ﻋﻣل ﺑﮫ اواﻣر اﻟﮭﯽ ﻣﺎﻧﻧد‪ :‬ﻧﻔﻘﮫ‪ ،‬زﮐﺎت‪ ،‬رﺳﯾدﮔﯽ ﺑﮫ ﺑﯾﻧواﯾﺎن و‪. ...‬‬
‫و اﻣﺗﻧﺎع از ﻧواھﯽ اﻟﮭﯽ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻧد‪ :‬ﺳود‪ ،‬رﺷوت‪ ،‬ﻏﺻب‪ ،‬ﻓرﯾﺑﮑﺎری‪،‬‬
‫اﺣﺗﮑﺎر و‪. ...‬‬
‫ﺑﮫ اﯾن اﺳﺎس اﻧﺳﺎن ﻣؤﻣن ﺑﺎ ﺗطﺑﯾق اﺣﮑﺎم اﻗﺗﺻﺎدی اﺳﻼم ﻣطﺎﺑق اﯾن‬
‫ﺑرﻧﺎﻣﮥ اﺳﻼﻣﯽ ﺣرﮐت ﻣﯾﮑﻧد‪ ،‬ﻧﺗﯾﺟﺗﺎ ً ھر ﻟﺣظﮫ اش در ﻋﺑﺎدت ﻣﯾﺑﺎﺷد‪.‬‬
 ‫‪ .۳‬اﻗﺗﺻﺎد دﻧﯾوی و اﺧروی‬
‫در ﺳﺎﯾر ﻣﮑﺎﺗب اﻗﺗﺻﺎدی‪ ،‬ﺗﻧﮭﺎ ﻣوﺿوع ﺗﻌﻠق دﻧﯾوی ﻣطرح ﻣﯾﺑﺎﺷد و‬
‫ﭼﯾزی از اﻣور اﺧروی در آن ﺑﺣث ﻧﻣﯾﮕردد‪ ،‬وﻟﯽ ﯾﮑﯽ از وﯾژﮔﯽ‬
‫ھﺎی اﻗﺗﺻﺎد اﺳﻼﻣﯽ اﯾن اﺳت ﮐﮫ در ﻧظﺎم اﻗﺗﺻﺎدی اﺳﻼم ﺗﻧﮭﺎ ﺗوﺟﮫ ﺑﮫ‬
‫دﻧﯾﺎ ﻧﺑوده‪ ،‬ﺑﻠﮑﮫ اﺣﮑﺎم و ﻗواﻧﯾﻧﯽ ﺑﺣث ﻣﯾﮕردد ﮐﮫ ﺳﻌﺎدت اﺧروی ﻧﯾز‬
‫ﺑدﺳت آﯾد‪.‬‬
 ‫‪ .۴‬اﻗﺗﺻﺎد ﻗﺎﺋم ﺑﮫ آﺳﺎﻧﯽ و ﺳﮭوﻟت‬
‫ﺳوره ﺣﺞ‪.۷۸/‬‬‫ﯾن ِﻣن َﺣ َرج(‬
‫ِ‬ ‫د‬‫ﱢ‬ ‫اﻟ‬ ‫ﯽ‬ ‫ﻓ‬
‫ِ‬ ‫ُم‬ ‫ﮑ‬‫ﯾ‬‫ﻠ‬‫َ‬ ‫ﷲ )ج( ﻣﯾﻔرﻣﺎﯾد‪َ ) :‬و َﻣﺎ َﺟ َﻌ َل َﻋ‬
‫ﺗرﺟﻣﮫ‪ :‬در دﯾن )اﺳﻼم( ﺑﺎﻻی ﺷﻣﺎ ﺣرج و ﺳﺧﺗﯽ ﻧﮕذاﺷﺗﮫ اﺳت‪ .‬ﮐﺎر‬
‫ﺳﻧﮕﯾن و ﺳﺧﺗﯽ ﺑر ﺷﻣﺎ ﻗرار ﻧدارد‪.‬‬
‫اﻗﺗﺻﺎد اﺳﻼﻣﯽ ﺑﮫ اﺳﺎس ھﻣﯾن آﯾت ﻗرآﻧﯽ ﺑﮫ ﺑﻧﯾﺎد آﺳﺎﻧﯽ و ﺳﮭوﻟت‬
‫اﺳﺎس ﮔذاری ﺷده اﺳت‪.‬‬
‫ﺑﻧﺎ ً ﺑﺎ ﺗطﺑﯾق ﻧظﺎم اﻗﺗﺻﺎدی اﺳﻼم ﺑرای اﻧﺳﺎﻧﮭﺎ ﺳﮭوﻟت و آﺳﺎﻧﯽ در‬
‫زﻧدﮔﯽ اﯾﺟﺎد ﻣﯾﮕردد و ھﻣﮫ ﻣﯾﺗواﻧﻧد زﻧدﮔﯽ ﺧوب و ﻣﺣﺗرﻣﺎﻧﮫ داﺷﺗﮫ‬
‫ﺑﺎﺷﻧد‪.‬‬
 ‫‪ .۵‬ھدﻓﻣﻧدی اﻗﺗﺻﺎد اﺳﻼﻣﯽ‬

‫ﯾﮑﯽ از وﯾژﮔﯽ ھﺎی اﻗﺗﺻﺎد اﺳﻼﻣﯽ اﯾن اﺳت ﮐﮫ در اﻗﺗﺻﺎد اﺳﻼﻣﯽ‬

‫ﯾﮑﯽ از دﻻﯾل ﺣرام و ﻣﺑﺎح دﻓﻊ ﻓﺳﺎد و ﺟﻠب ﻣﻧﻔﻌت ھﺎ ﻣﯾﺑﺎﺷد‪ .‬ﺑﻧﺎ ً در‬
‫اﻗﺗﺻﺎد اﺳﻼﻣﯽ آﻧﭼﮫ ﺣﻼل و ﻣﺑﺎح اﺳت ﺑرای ﺟﻠب ﻣﻧﻔﻌت ﺑﺷرﯾت‬
‫اﺳت و آﻧﭼﮫ ﺣرام و ﻧﺎﺟﺎﯾز ﻣﯾﺑﺎﺷد ﺑرای دﻓﻊ ﺿرر و ﻓﺳﺎد ﻓردی و‬
‫اﺟﺗﻣﺎﻋﯽ ﻣﯾﺑﺎﺷد‪.‬‬
 ‫‪ .۶‬ﺧﺻوﺻﯾت اﺧﻼﻗﯽ ﺑﮫ اﺳﺎس اﯾﻣﺎن‬
‫اﻗﺗﺻﺎد اﺳﻼﻣﯽ دارای ﺧﺻوﺻﯾت اﺧﻼﻗﯽ ﺑر ﻣﺑﻧﺎی اﯾﻣﺎن دارد‪ ،‬زﯾرا‬
‫در اﯾن اﻗﺗﺻﺎد ﺗﺄﮐﯾد ﺑﯾﺷﺗر در ﻣورد اﺧﻼق در ﺗﻣﺎﻣﯽ ﻣﻌﺎﻣﻼت ﺗﺟﺎری‬
‫و ﻣﺎﻟﯽ ﺷده اﺳت‪ .‬و ھر ﺑرﻧﺎﻣﮥ اﻗﺗﺻﺎدی اﺳﻼم در ﭼوﮐﺎت اﺧﻼق ﻣﻘﯾد‬
‫ﻣﯾﺑﺎﺷد‪ ،‬اﻗﺗﺻﺎد دان ﻣؤﻣن ﻧﻣﯽ ﺗواﻧد ﺑرای ﭘﯾﺷرﻓت اﻗﺗﺻﺎدی از وﺳﺎﯾل‬
‫ﻧﺎﻣﺷروع و ﻏﯾر اﺧﻼﻗﯽ ﻣﺛل ﺑﺎز ﻧﻣودن ﮐﻠپ ھﺎی زﻧﺎ‪ ،‬ﻓروش ﻣواد‬
‫ﻣﺧدر‪ ،‬ﻣواد اﻟﮑوﻟﯽ و ‪ ...‬اﺳﺗﻔﺎده ﻧﻣﺎﯾد‪.‬‬
 ‫‪ .۷‬ﺗوازن ﻣﯾﺎن ﻓردﮔراﯾﯽ و ﺟﺎﻣﻌﮫ ﮔراﯾﯽ‬

‫در اﻗﺗﺻﺎد اﺳﻼﻣﯽ ﻣوازﻧﮫ ﺑﯾن ﻣﻧﻔﻌت ﻓرد و ﻣﻧﻔﻌت ﺟﺎﻣﻌﮫ در ﻧظر‬
‫ﮔرﻓﺗﮫ ﺷده و ﺑرای اﯾن ھدف ﺗوازن را ﻣﯾﺎن اﯾن دو ﻣﻧﻔﻌت اﯾﺟﺎد ﻣﯾﮑﻧد‪.‬‬
 ‫‪ .۸‬ﺣﺎﮐﻣﯾت ﻋﻠم‬

‫در اﻗﺗﺻﺎد اﺳﻼﻣﯽ ﺣﺎﮐﻣﯾت ﻋﻠم ﺑﮫ دو ﮔوﻧﮫ ﺛﺎﺑت اﺳت‪:‬‬

‫اول‪ :‬ﺑﺣث و ﺗﺣﻘﯾﻘﺎت ﻋﻠﻣﯽ در اﺣﮑﺎم اﺳﻼﻣﯽ در ﻣﮑﺗب اﻗﺗﺻﺎدی و‬
‫داﻧﺳﺗن ﻧﺻوص ﻗرآﻧﮑرﯾم و اﺣﺎدﯾث رﺳول اﮐرم )ص( در ﻣورد‬
‫ﺑرﻧﺎﻣﮫ ھﺎی اﻗﺗﺻﺎدی اﺳﻼم‪.‬‬
‫دوم‪ :‬ﺑﺣث و ﺗﺣﻘﯾق ﭘﯾراﻣون ﭘﯾﺷرﻓت ھﺎی اﻗﺗﺻﺎدی داﺧﻠﯽ و ﺟﮭﺎﻧﯽ‪.‬‬
‫در ﻣﮑﺗب اﻗﺗﺻﺎدی اﺳﻼم ﺑﻌﺿﯽ از اﻣورات ﺛﺎﺑت اﻧد ﮐﮫ ﺑﺎ ﮔذﺷت‬
‫زﻣﺎن ﺗﻐﯾﯾر ﻧﮑرده‪ ،‬اﺳﺎﺳﺎت ﻣﮑﺗب اﻗﺗﺻﺎدی اﺳﻼم را ﺗﺷﮑﯾل ﻣﯾدھﻧد و‬
‫ﺑﻌﺿﯽ اﻣوری دﯾﮕری ﮐﮫ ﻣرﺑوط ﺑﮫ ﺗﺣﻘﯾﻘﺎت اﻧﺳﺎﻧﯽ در ﺳﺎﺣﮫء‬
‫اﻗﺗﺻﺎدی ﻣﯾﺑﺎﺷد ﮐﮫ در روﺷﻧﺎﯾﯽ ھﻣﯾن ﻧﺻوص ارزﯾﺎﺑﯽ ﻣﯾﮕردﻧد‪ .‬ﺑﮫ‬
‫اﯾن اﺳﺎس ﺗﺣﻘﯾﻘﺎت ﻋﻠﻣﯽ در ﻣﮑﺗب اﻗﺗﺻﺎدی اﺳﻼم دواﻣدار ﺑوده و‬
‫ﻣطﺎﺑق دﺳﺗﺎورد ھﺎ وﺿرورت ھﺎی ھر ﻋﺻر ﺗﺣﻘﯾﻘﺎت ﻋﻠﻣﯽ در اﯾن‬
‫راﺳﺗﺎ ﺗوﺳط ﻣﺗﺧﺻﺻﺎن اﻗﺗﺻﺎد اﺳﻼﻣﯽ ﺻورت ﻣﯾﮕﯾرد‪.‬‬
 ‫اﺻول ﻣﮑﺗب اﻗﺗﺻﺎدی اﺳﻼم‬

‫�‪ .‬اﺻل اول‪ :‬ﺷﻧﺎﺧت ﻋﺎﯾدات ﻣﺷروع‬

‫ﯾﮑﯽ از اﺻول ﻣﮑﺗب اﻗﺗﺻﺎدی اﺳﻼم‪ ،‬درﯾﺎﻓت ﻣﺎل ﻣﺷروع از طرﯾق‬
‫داﻧﺳﺗن ﺣﮑم ﷲ )ج( در ﮐﯾﻔﯾت درﯾﺎﻓت ﻣﺎل ﻣﯾﺑﺎﺷد‪ .‬در ﻣﮑﺗب اﻗﺗﺻﺎدی‬
‫اﺳﻼم ﻻزم اﺳت ﮐﮫ در ﻣورد ﻧﺻوﺻﯽ ﺗﺣﻘﯾق ﺻورت ﮔﯾرد ﮐﮫ راه‬
‫ھﺎی ﻣﺷروع ﻋﺎﯾدات را ﻣﻌرﻓﯽ ﻧﻣوده و راه ھﺎی ﻏﯾر ﻣﺷروع را ﺑﯾﺎن‬
‫داﺷﺗﮫ اﺳت‪.‬‬
‫ﺑﺎﺣﮫ؛‬
‫ﻻ َ‬ ‫اﻗﺗﺻﺎد اﺳﻼﻣﯽ ﺑﮫ اﺳﺎس ﻗﺎﻋده )إنﱠ اﻷﺻل ِﻓﯽ اﻟﻣُﻌﺎ ِﻣ ُ‬
‫ﻼت ا ِ‬
‫ﺗرﺟﻣﮫ‪ :‬اﺻل در ﻣﻌﺎﻣﻼت اﺑﺎﺣت ﻣﯾﺑﺎﺷد(‪ ،‬اﺳﺗوار اﺳت‪.‬‬
‫ﯾﻌﻧﯽ ﻣﻌﺎﻣﻼﺗﯽ ﮐﮫ در ﺑرﻧﺎﻣﮫ ھﺎی اﻗﺗﺻﺎدی اﺳﻼم ﺻورت ﻣﯾﮕﯾرد‪،‬‬
‫اﺻل در اﯾن ﻣﻌﺎﻣﻼت اﺑﺎﺣت اﺳت ﺗﺎ زﻣﺎﻧﯾﮑﮫ ﺑﺎ ﻧﺻوص و ﻗواﻋد‬
‫اﺳﺎﺳﯽ اﻗﺗﺻﺎدی ﮐﮫ در ﻗرآﻧﮑرﯾم و ﺳﻧت رﺳول ﷲ )ص( ﺑﯾﺎن ﺷده‪،‬‬
‫در ﺗﺿﺎد واﻗﻊ ﻧﮕردد‪.‬‬
 ‫‪ .۲‬اﺻل دوم‪ :‬ﺷﻧﺎﺧت ﻣﺻﺎرف ﻣﺷروع‬
‫داﻧﺳﺗن ﺣﮑم ﷲ )ج( در راه ھﺎی ﻣﺻرف ﻣﺷروع و اﺟﺗﻧﺎب از‬
‫ﻣﺻﺎرف ﻣﻣﻧوع و ﻏﯾر ﻣﺷروع‪ ،‬زﯾر ﺑﻧﺎی اﻗﺗﺻﺎدی ﺟﺎﻣﻌﮫء اﺳﻼﻣﯽ‬
‫را ﺷﮑل ﻣﯾدھد‪ .‬ﺑﮫ ﻋﻧوان دﯾﮕر‪ ،‬ﺣﺳن ﻧظر در راه ھﺎی ﻣﺻرف و‬
‫اﺟﺗﻧﺎب از آﻧﭼﮫ ﻣﻔﯾد ﻧﯾﺳت‪.‬‬
‫اﻗﺗﺻﺎد اﺳﻼم ﺑﺎ وﺟود اﯾﻧﮑﮫ در ﻣﺻﺎرف ﻣﺑﺎح ﮐدام ﻣﺷﮑﻠﯽ ﻧدارد وﻟﯽ‬
‫ﺣﺳن ﻧظر در راه ﻣﺻرف و اﺟﺗﻧﺎب از اﻣور ﻣﺿر و ﻏﯾر ﻣﻔﯾد ﺷﺎﻣل‬
‫ﺑرﻧﺎﻣﮥ اﻗﺗﺻﺎدی اﺳﻼم ﻣﯾﺑﺎﺷد‪.‬‬
‫اﺳراف‪ ،‬ﺗﺑذﯾر‪ ،‬اﻓراط و ﺗﻔرﯾط در اﻗﺗﺻﺎد اﺳﻼﻣﯽ ﻧﮫ ﺗﻧﮭﺎ ﺟﺎﯾز ﻧﯾﺳت‬
‫ﺑﻠﮑﮫ ﻧﺎﺟﺎﯾز و ﺣرام ﻣﯾﺑﺎﺷد‪.‬‬
‫در ﺑرﻧﺎﻣﮥ اﻗﺗﺻﺎدی اﺳﻼم ﺣﺗﯽ زﯾﺎده روی و اﻓراط در ﻣﺑﺎﺣﺎت ﻧﯾز‬
‫ﮔﻧﺎه ﺷﻣرده ﻣﯾﺷود‪.‬‬
‫ُﺳر ِﻓﯾن( آﯾﮫ ‪ ۳۱‬ﺳوره اﻋراف؛‬
‫ِ‬ ‫ﻣ‬ ‫ﻟ‬ ‫ا‬ ‫بﱡ‬ ‫ﺣ‬
‫ِ‬ ‫ُ‬
‫ﯾ‬ ‫ﻻ‬ ‫ﮫ‬ ‫ﱠ‬
‫ﻧ‬ ‫ا‬
‫ِ‬ ‫و‬‫ُ‬ ‫ﻓ‬‫ﺳر‬
‫ِ‬ ‫ُ‬
‫ﺗ‬ ‫ﻻ‬‫َ‬ ‫و‬
‫َ‬ ‫ُو‬
‫ﺑ‬ ‫ﺷر‬
‫َ‬ ‫و‬‫َ‬ ‫وا‬‫ُ‬ ‫) ُﮐﻠ‬
‫ﺗرﺟﻣﮫ‪ :‬ﺑﺧورﯾد و ﺑﯾﺎﺷﺎﻣﯾد‪ ،‬وﻟﯽ اﺳراف ﻧﮑﻧﯾد ﮐﮫ ﺧداوﻧد اﺳراف‬
‫ﮐﻧﻧدﮔﺎن را دوﺳت ﻧدارد‪.‬‬
 ‫ارﮐﺎن ﻣﮑﺗب اﻗﺗﺻﺎدی اﺳﻼم‬

‫اﻗﺗﺻﺎد اﺳﻼم دارای ﺳﮫ رﮐن اﺳﺎﺳﯽ ﻣﯾﺑﺎﺷد‪:‬‬

‫رﮐن اول‪ :‬ﻣﺎﻟﮑﯾت ﻣزدوج )ﻣﺎﻟﮑﯾت ﻓردی و اﺟﺗﻣﺎﻋﯽ(‪.‬‬
‫رﮐن دوم‪ :‬آزادی اﻗﺗﺻﺎدی‪.‬‬
‫رﮐن ﺳوم‪ :‬ﺗﮑﺎﻓﮑل اﺟﺗﻣﺎﻋﯽ‪.‬‬
 ‫رﮐن اول‪ :‬ﻣﺎﻟﮑﯾت ﻣزدوج )ﻣﺎﻟﮑﯾت ﻓردی و اﺟﺗﻣﺎﻋﯽ(‬

‫اﻗﺗﺻﺎد اﺳﻼﻣﯽ ﺗوازن ﻣﯾﺎن دو ﻣﺎﻟﮑﯾت را ﻣراﻋﺎت ﻧﻣوده‪ ،‬ھم ﻣﺎﻟﮑﯾت‬

‫ﻓردی ﮐﮫ در آن ﻣﺻﻠﺣت اﻓراد اﺳت و ھم ﻣﺎﻟﮑﯾت اﺟﺗﻣﺎﻋﯽ را ﮐﮫ در‬
‫آن ﻣﺻﻠﺣت ﺟﺎﻣﻌﮫ ﻣﯾﺑﺎﺷد‪ ،‬ﺑﺻورت ﻣﺗوازن ﺗﺎﯾﯾد ﻣﯾﻧﻣﺎﯾد‪ .‬وﻟﯽ در‬
‫ﺻورﺗﯾﮑﮫ اﯾن دو ﻣﺻﻠﺣت در ﺗﻌﺎرض واﻗﻊ ﮔردد‪ ،‬ﻣﺎﻟﮑﯾت اﺟﺗﻣﺎﻋﯽ‬
‫را ﻧﺳﺑت ﺑﮫ ﻣﺎﻟﮑﯾت ﻓردی ﺗرﺟﯾﺢ ﻣﯾدھد‪ .‬ﮔرﭼﮫ در اﯾﻧﮕوﻧﮫ ﻣوارد‪،‬‬
‫ﺗﺣﻠﯾل ﮐﻣﺗرﯾن ﺿرر و ﺑﯾﺷﺗرﯾن ﻣﻔﺎد و اﺗﺧﺎذ ﺑﮭﺗرﯾن ﺗﺻﻣﯾم ﻣطرح‬
‫ﻣﯾﺑﺎﺷد‪.‬‬
 ‫رﮐن دوم‪ :‬آزادی اﻗﺗﺻﺎدی ﻣﻘ ّﯾد‬

‫آزادی اﻗﺗﺻﺎدی ﻣﺎﻧﻧد ﺳﺎﯾر آزادی ھﺎ در اﺳﻼم‪ ،‬در ﭼوﮐﺎت اﺣﮑﺎم و‬

‫دﺳﺎﺗﯾر ﻗرآﻧﮑرﯾم و ﺳﻧت رﺳول ﷲ )ص( ﻣﻘﯾّد ﻣﯽ ﺑﺎﺷد‪ ،‬ﺑﻧﺎ ً ﻋﺎﯾدات و‬
‫ﺑﮫ ﮐﺎر اﻧداﺧﺗن اﻣوال و ﻣﺻﺎرف آن در اﻣور‪ ،‬ﻣﺑﺗﻧﯽ ﺑر اﺣﮑﺎم و‬
‫ﺷرﯾﻌت اﺳﻼﻣﯽ‪ ،‬ﻣﺷروع و ﺣﻼل ﺑﺎﺷد‪.‬‬
 ‫رﮐن ﺳوم‪ :‬ﺗﮑﺎﻓل اﺟﺗﻣﺎﻋﯽ‬

‫ﺗﮑﺎﻓل اﺟﺗﻣﺎﻋﯽ ﻋﺑﺎرت از ﺷرﮐت اﻓراد ﯾﮏ ﺟﺎﻣﻌﮫ در ﻣﺣﺎﻓظت‬

‫ﻣﺻﻠﺣت ھﺎ و ﻣﻧﺎﻓﻊ ﻋﺎم و ﺧﺎص‪ ،‬دﻓﻊ ﻣﻔﺎﺳد و ﺿررھﺎی ﻣﺎدی و‬
‫ﻣﻌﻧوی ﻣﯾﺑﺎﺷد‪.‬‬
‫ﺗﮑﺎﻓل اﺟﺗﻣﺎﻋﯽ ﯾﮑﯽ از ارﮐﺎن ﻣﮭم اﻗﺗﺻﺎد اﺳﻼﻣﯽ ﻣﯾﺑﺎﺷد؛ در اﻗﺗﺻﺎد‬
‫اﺳﻼﻣﯽ ﺑر ﻋﻼوۀ در ﻧظر ﮔرﻓﺗن ﻣﻧﺎﻓﻊ ﺷﺧﺻﯽ‪ ،‬ﻣﻧﻔﻌت اﻓراد ﺟﺎﻣﻌﮫ‬
‫ﮐﮫ ﺑﺻورت ﻣﺳﺗﻘﯾم در ﺳﯾﺳﺗم اﻗﺗﺻﺎدی ﺳﮭم ﮔرﻓﺗﮫ ﻧﻣﯾﺗواﻧﻧد ﻧﯾز در‬
‫ﻧظر ﮔرﻓﺗﮫ ﺷده اﺳت‪ ،‬ﻣﺎﻧﻧد ﺣق ﯾﺗﯾﻣﺎن‪ ،‬ﺧﺎﻧم ھﺎی ﺷوھر ﻣرده‪ ،‬اطﻔﺎل‬
‫ﺑﯽ ﺳرﭘرﺳت‪ ،‬ﻣرﯾﺿﺎن‪ ،‬ﻣﻌﻠوﻟﯾن و ﻣﻌﯾوﺑﯾن و ﻏﯾره‪.‬‬
 ‫ﻣراﺣل ﺳﺎﺧﺗﺎر ﻧظﺎم اﻗﺗﺻﺎدی اﺳﻼم‬

‫�‪ .‬ﻣرﺣﻠﮥ ﺳﺎﺧﺗﺎر ﻓرد ﻣﺗﻌﮭد‪ :‬در ﻣﮑﺗب اﻗﺗﺻﺎدی اﺳﻼم‪ ،‬اﻧﺳﺎن‬
‫ﺳﺎزی ﻣﻧﺣﯾث ﯾﮏ اﺻل اﺳﺎﺳﯽ در ﺗﻣﺎﻣﯽ ﺑﺧش ھﺎ و ﻧظﺎم ھﺎی‬
‫اﺳﻼم ﻗرار داده ﺷده اﺳت‪ ،‬ھرﮔﺎه اﻧﺳﺎن ﻣؤﻣن ﻣﺗﻌﮭد ﮐﮫ ﺑﮫ‬
‫اﺳﺎﺳﺎت اﯾﻣﺎﻧﯽ ﺑﺎور داﺷﺗﮫ و ﺑﮫ ﺗطﺑﯾق ﻋﻣﻠﯽ آن ﻣﺗﻌﮭد ﺑﺎﺷد‪ ،‬اﯾن‬
‫ﻓرد ﻣﯽ ﺗواﻧد ﮐﮫ ھﺳﺗﮥ اوﻟﯽ ﺑرای ﺗطﺑﯾق اﺳﺎﺳﺎت ﻣﮑﺗب اﺳﻼم‬
‫ﺑﺎﺷد‪.‬‬
‫‪ .۲‬ﻣرﺣﻠﮥ ﺳﺎﺧﺗﺎر ﺧﺎﻧواده ﻣﺗوازن‪ :‬دﯾن ﻣﻘدس اﺳﻼم ﺑرای اﯾﺟﺎد‬
‫ﺧﺎﻧوادۀ ﻣﺗوازن‪ ،‬ازدواج دو ﺟوان ﺑﺎ اﯾﻣﺎن و ﺑﺎ ﻓﮑر و اﻧدﯾﺷﮫ را ﮐﮫ ﺑﺎ‬
‫ﻟﺑﺎس ﺗﻘوا ﻣﻠﺑس ﺑﺎﺷﻧد را ﭘﯾﺷﻧﮭﺎد ﻧﻣوده اﺳت‪ ،‬ﺑرای ﺟواﻧﺎن ھداﯾت‬
‫ﻧﻣوده ﮐﮫ در ھﻧﮕﺎم اﺧﺗﯾﺎر ھﻣﺳر ﻋﺎﻣل اﯾﻣﺎن را ﮐﺎﻣﻼً در ﻧظر ﮔﯾرﻧد‪.‬‬
‫ھﻣﺳران ﺑﺎ اﯾﻣﺎن در ﻣﺳﺎﺋل اﻗﺗﺻﺎدی ﺧﺎﻧوادﮔﯽ‪ ،‬ﻋﺎﯾدات ﻣﺷروع و‬
‫ﻣﺻﺎرف ﻣﺷروع را در ﻧظر ﻣﯾداﺷﺗﮫ ﺑﺎﺷﻧد؛ ھﯾﭼﮕﺎھﯽ ھﻣﺳر ﺑﺎ اﯾﻣﺎن‬
‫و ﺑﺎ ﺗﻘوا ﺗﻘﺎﺿﺎی ﻣﺻﺎرف ﻧﺎﻣﺷروع را از ﺟﺎﻧب ﻣﻘﺎﺑل ﻧﻣﯽ ﮐﻧد؛ زﯾرا‬
‫او ﻣﯾداﻧد ﮐﮫ ﷲ)ج( ﻓرﻣوده اﺳت‪َ :‬ﻻ ُﯾﮑَﻠﱠفُ ﷲُ َﻧﻔﺳﺎ ً ِا ّﻻَ وُ َ‬
‫ﺳﻌ َﮭﺎ‪ .‬ﺗرﺟﻣﮫ‪:‬‬
‫ﺧداوﻧد)ج( ھﯾﭻ ﮐس را‪ ،‬ﺟز ﺑﮫ اﻧدازه ﺗواﻧﺎی اش‪ ،‬ﻣﮑﻠف ﻧﻣﯽ ﮐﻧد‪.‬‬
‫‪ .۳‬ﻣرﺣﻠﮥ ﺳﺎﺧﺗﺎر اﻣت اﺳﻼﻣﯽ ﻣﺗوازن‪ :‬ازدﯾﺎد ﺧﺎﻧواده ھﺎی ﻣؤﻣن‬
‫ﻣﺗﻌﮭد‪ ،‬ﺑﺎﻋث ﺗﺷﮑﯾل اﻣت اﺳﻼﻣﯽ ﻣﯾﺷود‪ .‬اﻣت اﺳﻼم‪ ،‬اﻣﺗﯽ اﺳت ﮐﮫ‬
‫ﺗﻣﺎم ﺑرﻧﺎﻣﮫ ھﺎی زﻧدﮔﯽ ﻓردی و اﺟﺗﻣﺎﻋﯽ اﻓراد ﺟﺎﻣﻌﮫ را ﻣطﺎﺑق‬
‫ﻣﻌﯾﺎرھﺎی اﺳﻼﻣﯽ ﺗرﺗﯾب و ﺗﻧظﯾم ﻣﯾﻧﻣﺎﯾد‪ ،‬ﺳﯾﺎﺳت اﻗﺗﺻﺎدی اﻣت‬
‫اﺳﻼﻣﯽ ﺳﯾﺎﺳت وﺳطﯾت‪ ،‬ﺗوازن و ﺗﻌﺎدل اﺳت‪ .‬در اﯾن ﺳﯾﺎﺳت‪ ،‬اﻣت‬
‫اﺳﻼﻣﯽ ﻣﻌﯾﺎرھﺎی اﻗﺗﺻﺎدی ﺧوﯾش راﻣطﺎﺑق آﯾﺎت ﻗرآﻧﯽ و ﺳﻧت ﭘﯾﺎﻣﺑر‬
‫)ص( ﻋﯾﺎر ﻣﯾﺳﺎزﻧد‪ ،‬ﮐﮫ ﺗطﺑﯾق اﺣﮑﺎم اﻟﮭﯽ ﻣﻧﺟر ﺑﮫ ﭘﯾﺷرﻓت‪ ،‬ﺗرﻗﯽ‬
‫ﺟﺎﻣﻌﮫ‪ ،‬ﺗوازن و ﻋداﻟت ﻣﯾﺎن اﻓراد ﺟﺎﻣﻌﮫ ﻣﯾﮕردد‪.‬‬
‫در ﻧﺗﯾﺟﮥ ﻣراﺣل ﻓوق‪ ،‬ﻧظﺎم اﻗﺗﺻﺎدی اﺳﻼم ﻣطﺎﺑق ﻗﺎﻧون اﻟﮭﯽ ﺑوﺟود‬
‫ﺧواھد آﻣد‪.‬‬