‫بسم هللا الرحمن الرحيم‬

‫محيا مرادی‬
‫آموزش مطالعات اجتماعی‪،‬‬
‫گروه ‪43‬‬
‫استاد ‪ :‬سرکار خانم الهه شکراله بابایی‬
‫موضوع پاورپوینت ‪ :‬بررسی جایگاه جامعه مدنی در کتب درسی‬
‫؛ با تاکید بر کتب مطالعات اجتماعی مقاطع ابتدایی و متوسطه اول‬
 ‫یکی از اصلی ترین نقش های نظام آموزشی‪ ،‬اجتماعی کردن‬
‫دانشآموزان است و مرتبت ترین کتب با مبحث اجتماعی شدن‪،‬‬
‫کتب مطالعات اجتماعی است و مفهوم نهادهای جامعه مدنی به‬
‫عنوان راهی برای تقویت فرآیند اجتماعی شدن‪ ،‬بيشتر از همه با‬
‫کتاب مطالعات اجتماعی مرتبط است‪.‬‬
 ‫جامعهی مدنی قلمروی عمومی است ميان دولت و حوزه‬
‫خصوصی که در آن انواع سهگانه نهادهای داوطلبانه‪ ،‬یعنی‬
‫احزاب و تشکل های صنفی سازمانهای مردم نهاد شکل‬
‫می گيرد‪.‬‬
‫یکی از نشانه های یک کشور توسعه یافته ‪ ،‬عالوه‬
‫بر وجود یک دولت دموکراتيک توسعهگرا‪ ،‬وجود‬
‫یک جامعه مدنی ‪،‬قوام یافته است‪.‬‬
‫کتب مطالعات اجتماعی هر دو مقطع ابتدایی و‬
‫متوسطه اول را دربر می گيرد و مسير خاصی‬
‫را در محتوای ‪ 13‬جلد کتاب در طی بيش از دو‬
‫دهه پی می گيرد‪.‬‬
‫تشکل های جامعه مدنی را می توان یکی از راه‬
‫های کم هزینه و پر منفعت در امر جامعه پذیری‬
‫محسوب کرد‪.‬‬
 ‫جامعه مدنی نه تنها محلی برای مشارکت مدنی‬
‫شهروندان در جامعه‪ ،‬بلکه ساز و کاری است برای‬
‫وصل تدریجی آنها به پيکره اصلی جامعه و تقویت‬
‫هویت جامعه و وحدت ملی‪.‬‬
‫جامعه مدنی یعنی فضای حائل بين حکومت یا دولت در حوزه‬
‫خصوصی یعنی خانواده که شامل انجمن ها ‪ ،‬موسسات و‬
‫سازمان های اداری و خودجوش‪ ،‬مستقل و داوطلبان است‪.‬‬

‫جامعه مدنی شکلی از روابط اجتماعی است که گروههای‬

‫محوری جمعی آن را انجمنهای داوطلبان تشکيل می دهند و‬
‫روابط بين آنها نيز از جنس روابط انجمنی است‪.‬‬
‫جامعه مدنی به عنوان منطقه حائل بين چهار بخش اصلی‬
‫جامعه یعنی ‪:‬‬
‫سياست‬
‫اقتصاد‬
‫فرهنگ‬
‫اجتماع‪،‬‬
‫قرار ميگيرد‪.‬‬
‫گيدنز جامعه شناس معاصر انگليسی جامعه را به سه بخش تقسيم‬
‫می کند‪:‬‬
‫الف ‪ :‬دولت با نظام رسمی آن که از مجالس نمایندگی‪ ،‬دادگاه‪،‬‬
‫ادارات و نيروهای نظامی تشکيل می شود‪.‬‬
‫ب ‪ :‬بخش فعاليت های اقتصادی خصوصی‬
‫ج ‪ :‬جامعه مدنی که بر اساس انجمن ها و گروه ها مبتنی است‪.‬‬
‫جایگاه جامعه مدنی در هرم ساختاری یک جامعه‬
‫توسعه یافته ‪:‬‬
‫گاهی هدف کنشگران و فعاالن مدنی دستيابی به قدرت است و برای‬
‫رسيدن به این هدف به تشکيل یک سازمان سياسی میپردازند‪.‬‬

‫این تشکل ها ممکن است عناوینی مانند حزب‪ ،‬سازمان‪ ،‬جامعه‬

‫‪،‬جبهه و‪ ...‬داشته باشند و مرسوم ترین و معمولی ترین آنها‪ ،‬حزب‬
‫است‬
‫علت اینکه احزاب در حوزه مدنی و نه سياسی صورتبندی‬
‫شده اند‪ ،‬این است که‪ ،‬یک حزب‪ ،‬تماما در عرصه سياست‬
‫و قدرت قرار ندارد و بخشی از جامعه مدنی هستند و پایی‬
‫در قدرت دارد و پایی در جامعه مدنی و نيز پایگاهشان در‬
‫طبقات اجتماعی است‪.‬‬
‫هدف و فلسفه وجودی‬
‫احزاب‪ ،‬کسب قدرت‬
‫سياسی است‪.‬‬
 ‫البته گاهی هدف فعاالن و کنشگران مدنی ‪،‬منافع‬
‫مشترک گروهی یا صنفی است و گاهی دغدغه های‬
‫مشترک اعضا و افراد‪.‬‬
‫یافته ها ‪ :‬کتاب مطالعات اجتماعی در مقطع ابتدایی‪ ،‬از پنج‬
‫راهبرد موضوعی مهم برخوردار هستند ‪ ،‬که عبارتند از‪:‬‬
‫‪ :1‬زمان‪ ،‬تداوم و تغيير؛ ‪ :2‬فضا و مکان؛ ‪ :3‬فرهنگ و‬
‫هویت؛ ‪ :4‬نظام اجتماعی؛ ‪ :5‬منابع و فعاليتهای اقتصادی‪.‬‬
 ‫نتيجه گيری ‪:‬‬

‫نهاد آموزش و پرورش باعث اجتماعی شدن افراد می شود و‬

‫به همين خاطر بسيار مهم است‪ .‬کتاب مطالعات اجتماعی‪ ،‬در‬
‫اجتماعی شدن افراد بسيار مهم است؛ زیرا راه ارتباطی‬
‫جامعه با دانش آموزان است‪.‬‬
 ‫منبع ‪:‬‬

‫مقاله ی بررسی جایگاه جامعه مدنی در کتب درسی ؛ با‬

‫تاکيد بر کتب مطالعات اجتماعی مقاطع ابتدایی و متوسطه‬
‫اول‬
‫جمشيد ميرزایی‪ ،‬سازمان های مردم نهاد‪ ،‬تهران‪ ،‬انتشارات‬
‫سخن ایمان‪.‬‬