Mga Domeyn o Salik ng

Panunuring Pampanitikan
Rolando Tolentino

Departamento ng Araling Pilipino

Kolehiyo ng Arte at Literatura
PAG-AKLAS PAGBAKLAS PAGBATAS:
Politikal na Kritisismong Pampanitikan
Ni Rolando Tolentino
POKUS
1. Pag-aaral ng lipunan at kultura.
2. Proseso ng identipikasyon na siyang nagsisiwalat ng ating
pagiging kasapi o hindi ng mga kolektibong pormasyon tulad ng
isang komunidad o bansa.
3. Ang mga partikular na kategoryang kultural sa identipikasyon
tulad ng lahi at etnisidad, uri, kasarian at seksualidad na lalong
nagpapakita ng masalimuot na relasyon ng tao, panitikan at
lipunan sa kulturang nagpapahiwatig ng kasaysayan, heograpiya
at modernidad.
SALAZAR (2005)

Ang panitikan ay lakas na nagpapakilos

sa alinmang uri ng lipunan.
Ito ay kasangkapang makapangyarihan.
Kasaysayan, Heograpiya at
Modernidad
1. Ang panitikan ay
produktong kultural
PRODUKSIYON AT RESEPSIYON

Sa kasalukuyang
panahong nagpapakita
ng patuloy na pagyaman
o nabawasan-na
kahalagahan ng akda sa
kontemporaryong
lipunan.
2.Ang produktong kultural ay
nagpapahiwatig
PAGBABASA O
PAGSUSURI
PRODUKSIYON AT RESEPSIYON

Kung bakit nalikha ang ganitong

produkto at karanasan?. Hindi lang resepsiyon
ang ating pinagtutuunan.
PAGSUSURI sinisiwalat

Signifying practice (praktis/gawi)

meaning-making behaviours Tuklasin/ Alamin ang sinasabi at Produksiyon at

in which people engage hindi sinasabi Resepsiyon

Produktong Kultural
 TAO, PANITIKAN AT LIPUNAN
TATLONG PWERSA
• Kasaysayan
• Heograpiya
• Modernidad
KASAYSAYAN
Ito ay tumutukoy sa mga
pangyayaring nakalipas na
nagpapatuloy humuhubog at
nagbibigay-laman sa
kasalukuyan at hinaharap.
KASAYSAYAN
• Panahon ng Katutubo

• Kolonyalismo

• Independensiya
PANAHON NG KATUTUBO

Ito ang pinaghahalawan ng taal na kaalaman

at kamalayan; sinasambit nito ang idea ng
isang bansa kung hindi ito nasakop ng
kolonisador.
PANAHON NG KOLONYALISMO

Ito naman ang nagpataw ng kaalamang

nagbibigay-pribilehiyo sa Kanluran at
mananakop sa nakararaming mamamayan sa
panahon ng Kastilang kolonyalismo.
PANAHON NG KOLONYALISMO

• Panahon ng Amerikano - Wikang Ingles/Pampublikong

edukasyon

• Panahon ng Hapon - Muling empasis Tagalog

• Panahon ng Independensiya - Tumutumbas sa tila pagkakaroon

ng sariling kakanyahang makapagtaguyod ng isang nasyonal ng
ideal ng bansa mula sa pamumuno ng sariling mamamayan.
FIRST WORLD
EFFICIENCY
HEOGRAPIYA (Migrante)
Probinsiya Siyudad
Bansa Ibang bansa
Subcontracting Multinasyonal na negosyo
Turismo Urbanisasyon

KANLURANING PAMANTAYAN
HEOGRAPIYA
Ito naman ay ukol sa pagsanib
ng espasyo sa isang lugar.
Bakit tayo nagkakaroon ng kakatwang
pakiramdam sa pagpasok, pananatili’t
paglabas sa iba’t ibang lugar. ?
Nawala ang aspetong heograpiya sa ating kritikal sa
kasangkapan dahil binigyang pribilehiyo ng Kanluran
ang kasaysayan bilang sentro ng produksiyon ng
kaalaman.
Ginamit ng mananakop ang
kolonya para tupdin ang
tadhana ng Kaunlaran.
MODERNISMO
MODERNISMO - Pambansang
Aspirasyon
Tinitingnan ang kahirapan
bilang isang pambansang
suliraning balakid sa
pambansang pag-unlad at
modernisasyon
Kasapian ng Pagsasabansa
 Ang bansa ay maaaring tingnan
bilang isang produktong kultural.
SI MALAKAS AT MAGANDA-
MAGULANG NG BANSA

The Story Behind the Marcoses' Malakas at Maganda Painting

(esquiremag.ph)
PAGSASABANSA
Mayroong umuusbong na pananaw ukol sa pagsasabansa-

Tinitingnan ang pagsasabansa bilang likhang kolektibong imahinasyon

Tayo bilang malikhaing nilalang ang nagsasakatuparan ng

bansa; tayo ang lumilikha ng bansa
PAGSASABANSA

Nagiging kasapi tayo sa iba’t ibang grupo dahil naniniwala ang mga
indibidwal sa mga layunin ng grupo, may nakikita silang identipikasyon
sa grupo.

FRATERNITY SORORITY STUDENT

BARKADA PAMILYA /
ORGS
KLASE
ALTERNATIBONG PAGBUO NG BANSA

Mga estratehiya ng non-governmental organizations

TEXT
QUEER CEBUANO GEN X GENERATIO
TAGALOG
NATIONS REPUBLIC N

WALANG ESENSIYAL NA “BANSA”

 • Ang nasyon ay isang “Social Construct”

Dagda pa niya. “Hindi katumbas ng lahi ang

nasyonalidad. Hindi ang pagkakaroon ng
kayumangging balat o pagsasalo sa iba pang
katangiang pisikal ang dahilan ng ating
paghiraya ng ating pagiging nasyon.”

PAGSASALO
Wika –Paniniwala-- Kultura
ANG NASYON
AY HlNlRAYA LAMANG.
ESPANYA AT
CATALONlA
PAGSASALO Wika –Paniniwala– Kultura--
Kasaysayan

CATALONIA AT ESPANYA ;
• Nagkasundo ang dalawang bansa na pamumunuan ng Britanya ang Hong Kong sa loob ng 99 na
taon. Ibig sabihin, matatapos ang pamumuno ng Britanya sa Hong Kong sa taong 1997.
ONE COUNTRY, TWO SYSTEM
• Sa kasunduang ito, ang Hong Kong ay magiging bahagi ng
Tsina ngunit mananatiling mataas ang awtoridad ng Hong
Kong sa kaniyang sarili.
• Nakasaad din sa nasabing kasunduan na mananatili ang
nakasanayang pamumuhay sa Hong Kong at mga pundamental na
kalayaan, sistemang legal, sistemang pang-ekonomiya, kalayaan sa
pamamahayag, at kalayaan sa pagsasalita na ibang iba sa
sistemang mayroon ang Tsina. Ang kasunduang ito ay epektibo sa
loob ng 50 taon.
HUNYO 1, 2047
• Shenzhen Bay Bridge- na
magdurugtong sa Tsina at
Hong Kong

• Mandarin- Bilang midyum sa

pagbabalita sa telebisyon na ang
pambungad ay pambansang awit ng
Tsina.
PAGSASALO Wika –Paniniwala– Kultura--
Kasaysayan

TSINA AT HONGKONG ;
Mga Kategoryang Kultural at
Pagkatao
Mga Kategoryang Kultural at Pagkatao

1. Lahi at Etnisidad
2. Uri
3. Kasarian at Seksualidad
4. Henerasyon, Relihiyon at Subkultural
Mga Kategoryang Kultural at Pagkatao
1. Lahi at etnisidad

• Nagkaroon ng “inferior” na lahi

• Malaya na, ngunit nanatili pa rin alipin ang kamalayan at
pagkilos.
Mga Kategoryang Kultural at Pagkatao

Kolonyalismo

Mananakop

Sinakop
Mga Kategoryang Kultural at Pagkatao
1. Lahi at etnisidad

Pag may-api sa lahi o etnisidad, ang resulta =

Nagiging sanhi ito ng tunggalian

Mga Kategoryang Kultural at Pagkatao
2. Uri
• Batay sa kakayahang ekonomikal sa bansa
• Pribilihehiyo sa may kaya
• Pag-aari batay sa puwersa ng produksiyon: Lupain,
Kapital, Lakas paggawa.
• Lakas paggawa -pinakamababang halaga sa lipunan
dahil sa bilang ng mga ito.
Mga Kategoryang Kultural at Pagkatao
2. Uri
1. Bakit hindi sumasang-ayon sa welga ang mga may-ari ng pabrika?
2. O bakit mas madaling i-harass ang mga kabataan at mga
walang ekonomiyang kapangyarihan sa lipunan?
3. Bakit kumikilos at nag-iisip ang mga karakter sa kuwento nang
ganoon? (mayaman, mahirap)
4. Paano naapektuhan ng pagkakaroon at kasalatan ng yaman ang
kanilang pag-iisip, kamalayan at aksyon?
Mga Kategoryang Kultural at Pagkatao
2. Uri
5. Paano ito nag-iiba batay sa kung sino ang mayroon at wala sa lipunan at
panahon ng kuwento?

6. May relasyon ba ang kakayahang ekonomikal na tauhan sa kaniyang

pagdedesisyon?

7. Ano ang namamayaning ugali ng uring pinanggalingan ng tauhan.

Mga Kategoryang Kultural at Pagkatao
3. Kasarian at seksualidad
Ang seksualidad ay usaping reproduksiyon; samakatuwid, biolohikal.

Ang kasarian naman ay usaping kultural at panlipunan.

Mga Kategoryang Kultural at Pagkatao
3. Kasarian at seksualidad
• Code ng pagiging babae o lalaki sa lipunan
• Lalaki (Iyakin) Babae (Magalaw, tomboy)
.
• Heteronormativity- Ang tawag sa sosyalisasyong
panlipunan na nagtataguyog ng pribilisasyon ng pagkalalaki
at heteroseksualidad. (Patriarkal na sistema)
Mga Kategoryang Kultural at Pagkatao
3. Kasarian at seksualidad

Nagkaroon ng takot sa iba pang seksualidad

Mga Kategoryang Kultural at Pagkatao

1. Feminismo ( 2 Teoryang Pangkasarian)

Ang nagtataguyod ng kapantayan ng babae at lalaki sa lipunan

2. Gay at Lesbian Discourse ( 2 Teoryang Pangkasarian)

Na nagtataguyod ng non-heteroseksual na agenda ng kasarian

3. Kasarian at seksualidad
Mga Kategoryang Kultural at Pagkatao

Masculine Discourse ( Diskurso)

Sumulpot din ang diskursong maskulinidad para punahin ang posisyon

ng maskulinidad bilang pribilehiyo sa lipunan, kasama rito ang
heteronormativity
Queer Discourse ( Diskurso)
Tinitingnan naman ito na di-patag ang lupang kinatatayuan ng pagkalalaki
at pagkababae na ang bawat isa’y mayroon din namang katangiang queer.
3. Kasarian at seksualidad
Mga Kategoryang Kultural at Pagkatao

3. Kasarian at seksualidad

1. Bakit nagiging isyu ang kasarian upang makakuha ng

trabaho?
2. Paano pinpatunguhan ng lipunan ang parehong lalaki o babae
na nagsasama sa iisang bubong?
3. Paano inaasahang ng lipunan na kumilos ang tao ayon sa
kanyang kasarian?
Mga Kategoryang Kultural at Pagkatao
4. Henerasyon, relihiyon at
mga subkultural

• Henerasyon - Pagbalikwas ng kabataan sa awtoridad ng nakatatandang

hegemonya o namamayaning kaayusan.ng kapangyarihan.
• Relihiyon - Pagmamarka at pagsusubstansiya ng karanasang ito sa nilalang sa
pamamagitan ng prior na ritwal, tulad ng binyag at ng ritwalisasyon ng relihiyon.
• Subkultural - Naglalayong pagtuunan ng pansin ang pang-araw-araw na gawain
bilang manipestasyon ng historikal o ang pagsasakatuparan ng bisyong panlipunan.
Mga Kategoryang Kultural at Pagkatao
4. Henerasyon, relihiyon at
mga subkultural
1. Sa paanong paraan na nagpapahayag ng saloobin ang mga kabataan sa
kasalukuyan? (Henerasyon)
.
2. Bakit hindi dapat tanawin ang relihiyon bilang tagapag salba ng ating
kaluluwa o espiritwal. ?(Relihiyon)

3. Bakit nagkaroon ng pananaw na mas may mainam na kultura,? saan ito

nanggaling?(Subkultural)
Tungo sa Transformatibong
Pagbabasa
Tungo sa transformatibong Pagbabasa

1. Huwag maging bias sa usapin ng sekswalidad at kasarian.

2. Tingnan ang bawat kultura bilang mahalagang kultura.

3. Bumuo ng mga social movements.

4. Makiisa tungo sa transpormatibong pagbabago.

Tungo sa transformatibong Pagbabasa

Kailangang paniwalaan na hindi

permanente ang mundo, magbabago pa
ito, at kaya itong baguhin.
Tungo sa transformatibong Pagbabasa

“Walang karapatang umangal ang hindi

nakikiisa sa pagbabago.”