Ekoloj!

Ekos!stem! Etk!leyen Faktörler

Ab!yot!k faktörler B!yot!k faktörler

Cansız varlıklar Canlı varlıklar

Işık r Üret!l!ler
Sıcaklık
Su r Tüket!c!ler
İkl!m
Ortam Ptt'sı r Ayrıştırıcılar
Toprak ve m!neral
Ab!yot!k faktörler

Işık

Yaşam !ç!n gerekl! olan enerj!n!n kaynağı güneşten gelen

ışıktır

Işık fotosentezle bes!n!n yapısına katılır

D!ğer canlılarda o bes!n! y!yerek bünyes!ne alır

B!tk!ler!n ç!çek açmasıda gün uzunluğuna ve ışık alma

süres!ne bağlıdır

Bazı hayvanlar ışıkta bazı hayvanlar alacakaranlıkta

akt!ft!r
 Sıcaklık

Enz!mler ve prote!nler sıcaklık değ!ş!m!nden etk!len!rler

Atmosferdek! hava hareketler!nden !kl!msel değ!ş!kl!kler!n

oluşmasından ve mevs!mler!n ortaya çıkmasından sorumlu

b!r ekoloj!k faktördür

Sıcaklık artışı metabol!zma hızını etk!ler

İkl!m

Uzun b!r zaman aralığı !ç!nde bel!rl! b!r bölgede

etk!n olan atmosfer koşullarına !kl!m adı ver!l!r

Özel koşullu küçük !kl!m alanlarına da M!llrokl!ma den!r

 Toprak ve m!neraller

Toprak yeryüzünü kaplayan kayaçların rüzgar su

ve s!laklığın aşındırıcı etk!s! !le ufalanması sonucu oluşur

Sa ne
ph
Yaşam !ç!n çok öneml! b!r ab!yot!l! faktördür

Enz!mler çalışab!lmek !ç!n suya !ht!yaç duyar

Hayattak! en
!y! çözücü sudur

Her enz!m!n çalışab!leneğ! b!r ph aralığına !ht!yaç vardır

 BİYOTİK FAKTÖRLER Canlı varlıklar

Üret!c!ler Tüket!c!ler Hem üret!c! hem tüket!n!

Ototrof Hetereotrof Hem ototrof

Canlılar Canlılar Hem hetereotrof canlılar

1 Fotoototrof 1 Böcekç!l b!tk!ler

a Herb!vor
2 Öglena
2 Kemoototrof lotçullar
b Karn!vor
Etç!ller
C Omn!vor
Hepç!ller

2 Saprof!tler
çürükçüller
 1 OTOTROF ŞANLILARA Üret!c!ler
Kend! bes!n!n! kend!s! üreten lanlılardır

a
Fotoototrof
Kend! bes!n!n! ışık enerj!s! kullanarak üret!r
Amaç !norgan!l! maddey! organ!l! maddeye çev!rmekt!r

CO2 tl20 ışık Coth206 02

Tepk!me
enerj!s!
!norgan!k
madde
Traf!k
madde
Torgan!k
madde

Hang! canlılar fotoototrof

B!tl!ler Tamamı değ!l Bazı bakter!ler
Bazı prot!sta öglena Algler
b Kemoototrof

Kend! bes!n!n! k!myasal enerj!s! kullanarak üret!r

Amaç !norgan!k maddey! organ!k maddeye çev!rmekt!r

Tepk!me CO2 tl20 k!myasal Coth206 02

enerj!
!norgan!k
madde
Yan!k
madde
Torgan!k
madde

Hang! canlılar kemoototrof

Bazı bakter! !
Arkeler

Kemosentez
yapan b!r organ!zma kes!nl!kle

prokaryot hücre yapısına sah!pt!r

2 HETEREOTROF CANLILARTA Tüket!c!ler

İht!yacı olan bes!n! dışarıdan hazır olarak alan

Hang! canlılar hetereotrof

Hayvan mantar bazı prot!stler ve bakter!ler!n b!r kısmı

a Holozo!k Beslenme

Bes!n!n! katı parçacıklar hal!nde alarak beslenmed!r

Sadece hayvanlarda görülür

otçullar Etç!ller Hepç!ller

pappa Karn!vorlar Omn!vorlar

Koyun Aslan !nsan

!nek Kartal Fare
Tavşan Kobra Karga
b Saprof!tler TAyrıştırıcılara Çürükçüller

Ölü b!tk! ve hayvan atıkları !le d!ğer organ!k atılılara s!nd!r!m

enz!mler! salgılayarak bu Maddeler! parçalar ve !ht!yacı olan

maddeler! alırlar

Hem kend!s! !ç!n bes!n sağlarken toprağında !norgan!k madde

oranı artar

Maya ve !le en öneml!

apf!tbazer!ler
k!zantarları
prokaryot

Ayrıştırıcılar bes!n z!nc!r!n!n tüm basamaklarında bulunur

Bakter!ler el!zos!toz yapamazlar

Çünkü Kofulları yok

Hücre dışına gönderecekler! enz!m! translokaz adı ver!len

taşıyıcı prote!nler yardımıyla taşırlar

Saprof!t Canlıların Önem!
Ekoloj!k

Doğayı tem!zler Tem!zl!k !şç!s!

Toprağı !norgan!k madde bakımından zeng!nleşt!r!r

Madde döngüsüne yardımcı olur

Ayrıştırıcı organ!zmalar azalırsa ne olur

Çevre k!rl!l!ğ! artar

Madde döngüler! yavaşlar

Organ!k madde m!ktarı artar

!norgan!k madde m!ktarı azalır

 Kemoheterotrof lanlı

Hem enerj! hemde karbon kaynağı olarak d!ğer sanıkların

ürett!ğ! organ!k maddeler! kullanan canlılardır

!nsanlar mantarlar prot!staların çoğu ve

Hayvanlar

b!rçok bakter! ve arke örnek ver!leb!l!r

Fotonetereotrof şanlı

Enerj! kaynağı olarak ışık Enerj!s!n! karbon kaynağı

olarak d!ğer canlıların ürett!ğ! organ!k maddeler! kullanan

canlılardır

Sadece bel!rl! sucul ve tuzu seven prokaryotlar

 3 Hem ototrof hem hetereotrof Beslenme

Hem hem olan canlıların beslenme şekl!

K!z! tüket
Börekç!l B!tk! Öglena

Azot bakımından fak!r

Kloroplast organel! var
topraklarda Yaşad
Işılı varlığında kend!
topraktan alamadığı azotu bes!n!n! üret!r

yakaladığı böcekler!n prote!n!nden Işık yokluğunda hazır

Karşılar alır

Klorof!l!olduğundan fotosentez

yapar
İbr!l! otu s!nekkapan b!tk!s!
 EKOLOJİK KAVRAMLAR

EKOLOJİ Canlıların b!rb!rler!yle ve çevreler! "le olan !l!şk!ler!n!

!nceleyen b"l"m dalıdır

TÜR Ortak b!r atadan gelen yapı ve görev bakımından

benzer organlara sah!p aralarında gen alışver!ş! olab"len ve

kısır olmayan döller meydana get"ren b!reylere tür den!r

Populasyon Bel!rl! b!r alanda yaşayan aynı tür b"reyler"n

oluşturduğu topluluk

Toroslarda yaşayan alagey!kler Van gölündek! !nc! Kefaller!

 Komün"te Aynı alan !çer!s!nde b!rb!r!yle !l!şk!l! tüm populasyonların

oluşturduğu topluluğa den!r

B"r gölge bulunan balıklar kurbağalar b"tk"ler börekler

Ekos"stem Bel!rl! sınırlar !çer!s!nde etk!leş!m hal!nde bulunan

farklı türden Canlı toplulukları "le bu tankları !ç!nde barındıran

cansız çevreye den!r

B!r kıta b!r okyanus ekos"stem olarak kabul ed"leb"leceğ" g!b!

b"r orman çayır göl hatta akvaryum b"rer ekos!stemd!r
Dünya en büyük ekos!stemd!r

EKOSİSTEM KOMÜNİTE CANSIZ ÇEVRE

B!yosfer Dünya üzer"nde canlıların yaşadığı alanların tümüdür
IEKOSFERI
Ekoloj!de en kapsamlı düzeyd!r

EN BÜYÜK

TÜR EN KÜÇÜK

Hab"tat
B!r organ"zmanın doğal olarak yaşayıp üreyeb!ld!ğ!
yaşam alanıdır Bal!nanın hab!tatı okyanustur
 Ekoloj"l" N"ş Hab!tat !ç!ndek! b"reyler"n yaşamını sürdüreb!lmek

!ç!n yaptıkları faal!yetler!n tamamıdır

Ekoloj!k N!ş İş

Flora B!tk! türler" !ç!n kullanılan tab!rd!r

Fauna B!r ekos!stemdek! hayvan populasyonlarının tamamına den!r

B"yotop Canlı varlıkların yaşamını sürdüreb!lmes! !ç!n uygun çevresel

Koşullara sah"p coğraf!k bölged!r

 B!yom B!yosfer!n aynı "kl"m koşullarının ve aynı b!tk! örtüsünün

egemen olduğu çok gen!ş bölümü

Sucul b"yomlar karasal b!yomlar

B"yomas B!yokütle Bes"n p!ram!d!n!n her b!r basamağında

bulunan canlıların toplam kütles!d!r

Çevre d"renc" B!r popülasyonun büyüme ve gel"şmes"n" engelleyen

her türlü olumsuz dış faktörlerd!r

Populasyonun büyümes!ne bağlı olarak çevre d!renc! artar

Bes!n kıtlığı yaşama alanlarının azalması salgın hastalıklar

Ekoton Komşu Komün!teler arasındak" geç"ş bölgeler"ne den!r

Ekotonlarda

B"rey sayısı azalırken tür çeş"tl"l"ğ" artar

Tatlı ve tuzlu su ekotonları har!ç

Türler arası rekabet fazladır

Toleransı hoşgörüsül en fazla olan türler yaşar

Madde dönüşümü hızlıdır

 Tolerans Hoşgörül Canlıların çevre şartlarına gösterd!kler!

uyum yeteneğ! dayanma günüdür

Bu gücün m!n!mum ve maks!mum aralığına da tolerans

den!r
aralığı
Canlıların tolerans aralığı "ç"nde en
!y! gel"şeb"ld"kler" alana

opt!mum alan den"r

Opt!mum alanda çevresel faktörler Canlı !ç!n uygundur

Canlıların tolerans alanları türden türe değ!ş!kl!k göster"r

 Kul L türler"n"n suyun tuz oranına toleransı

göster!lm!şt!r

v!r!!!ET
te
Graf!ğe göre

L türünün yüksek tuz oranına toleransı K türünden yüksekt!r

K türünün tolerans aralığı 0 2x aralığı

L türünün tolerans aralığı 3 54 aralığıdır

 Gösterge Bel!rt!ç !nd!katör tür

Toleransı az olan ortam şartlarından en etk!lenen

kolay

türlere den"r

Örneğ!n yandak! graf!kte

sıcaklık değ"ş"m"ne en hassas

toleransı az olan türüdür

Dolayısı !le !nd!katör türde

Y olmuş oluyor
K!l!t taşı türler! Bes!n z!nc!rler! ve bes"n ağlarında öneml!

etk"lere sah!p olan türlerd!r

Komün!tede K!l!ttaşı türler!n b"rey sayısı d!ğer türlere

göre az olsada etk"ler" fazladır

K!l!ttaşı türlerden herhang! b!r!n!n nesl!n!n tükenmes!

ekos"stemdek" trof!k düzeyler üzer!nde olumsuz yönde

büyük etk" yapar

 Su samurları den"z kestaneler!n! y!yerek beslen!r

Den"z kestaneler! de çok hürrel! alglerden olan

Kelpler" bes"n olarak tüket!r

Kelpler b!r çok tür !ç!n hab!tat oluşturur

Bu ekos!stemdek! su samurları yok olursa den"z

Kestaneler!n!n sayısı artar

Bu da kalpler!n azalmasına neden olur

 Kelpler azaldığında hab!tatları bozulan türlerde ortadan

kalkar

Kuzey Pas"f"k kıyı ekos!stem!nde su samuru

k!l!ttaşı b!r türdür

EKOSİSTEMDE MADDE ve ENERJİ AKIŞI
 Köpek
Balığı

Büyük
balık

Küçükbalık

Zooplankton

ş
F#toplankton
Bes"n Ağı
 B!yokütle

Her beslenme
basamağındak" canlıların toplam organ!k

madde ağırlığına b!yokütle Ib"yomac den!r

Genell!kle üret"c" b!yokütles!n!n yaklaşık 01010 u b"r

sonrak# beslenme basamağında bulunan b"r"nc"l tüket#l#ye geçer

 Enerj! Akışı
Bes!n z!n!!r!ndek! enerj! akışı üret"c"den tüket!c!ye

doğru tek yönlüdür

Ancak bu akış sırasında enerj#n#n ancak 01010 u

d!ğer halkaya "let"lmekted"r Buna 01010 yasası den"r

B!yoloj!l! B!r!m
 Aktarılan enerj# azalır

Enerj! kaybı artar

B!rey sayısı azalır

Toplam b"yokütle b"yomas

azalır

B!reyler!n vücut büyüklüğü

artar
genell#kle

Gel!şm!şl!k ve organ"zasyon
dereles" artar

enerj! yüzdes! genell"kle değ!şmez

Üreme hızı azalır
Oranı 9010 dur
a aa
 MADDE DÖNGÜLERİ

Su Döngüsü Karbon Döngüsü Azot Döngüsü

Su
Döngüsüz

e
Karbon Döngüsü
Azot Döngüsü
 Atmafer!m!zde 01078 g!b! yüksek oranda azot bulunmasına

rağmen h!çb!r b!tk! ve

hayvan grubu bu serbest azotu kullanamaz

Bu azotun b!tk!ler tarafından alınab"lmes" !ç!n n"trat

NB tuzlarına çevr!lmes! gerek!r

Bazı b!tk!ler Amonyumu NHU da kullanab"l"r

B!tk!ler

N!tr!t CNO2

Amonyak 1MHz KULLANAMAZLAR

Na
 Azot atmosferde en fazla bulunan gazdır

Atmosferde 01078 oranında azotun bulunmasının canlılar

!ç!n önem"

02 y! seyrekleşt"rerek havanın solunab!l!r hale gelmes!n! sağlar

Doğadak" yanma olaylarını yavaşlatır

 Azot döngüsünü maddeler hal!nde açıklayalım

1 olay B!yoloj!k azot f!ksasyonu

2 olay K!myasal azot f!ksasyonu

3 olay Sun! gübreler"n üret!lmes! toprağa eklenmes"

4 Olay N!trat tuzunun b"tk"ler tarafından alınması

5 olay Pütr"f"kasyon olayı

6 olay N!tr!f!kasyon olayı

7 olay Den"tr"f"kasyon olayı

 1 olay azot f!ksasyonu
B!yoloj!k

Baklag"ller"n Kök yumrularında yaşayan

rh"zob"um lazut bağlayıcı bakter"ler

Azotobakter!ler
4AMazotunu tutup toprakta
n!trat tuzlarına
s"yanobakter"ler dönüştürür
B!yoloj!k f!ksasyonu
den!r
2 olay K!myasal azot f!ksasyonu

Yıldırım atmosfer"k olaylar atmosfer azotunun

ş"mşel" g!b!

Amonyak Mtl3 amonyum Mtl4 n"trat Noz şekl!nde

yağmurla b!rl!kte toprağa geçmes"ne neden olurK!myasal f!ksasyonu

 3 olay Sun! gübreler"n üret!lmes! toprağa eklenmes"

Topraktak! azot tuzlarının artışına yol açar

4 Olay N!trat tuzunun b"tk"ler tarafından alınması

B!tk!ler toprağa geçen azot tuzlarını su !le b!rl!kte

kökler! !le emerek alır ve organ"k bes"n sentez"nde

Kullanırlar Beslenme "le bu azotu hayvanlar da alır

5 olay Pütr"f"kasyon olayı

ölü b!tk! ve Saprof!tler Amonyak Deam!nasyon
hayvanlar Bazı bakter" veya NHz

pürr!r!knöükokuşmaçü
 Oluşan Amonyak b!tk!ler tarafından doğrudan kullanılamaz

Amonyalı b"r H !yonu alarak amonyuma Attu dönüşür

B!tk!ler bunu özümseyeb"l"r

6 olay N!tr!f!kasyon olayı

Oluşan amonyağı NH3 Kemosentet!k bakter!lerden

N!tr!t bakter"s" n"tr"te Noz

N"trat bakter!s! n!trata Nos

Amonyak n!tr!t N!tr!t n"trat N"trat

NHz balıtev"s" NOz

ç!pp!yyINt
 7 olay Den"tr"f"kasyon olayı

Toprakta bulunan den"tr"f"kasyon bakter"ler"de azot tuzlarını

tuzlarını tekrar atmosfer"n serbest azotuna dönüştürülerek

atmosfere ver"l"r Bu olaya den"tr"f"kasyon den"r

N!trat N"tr"t D!azot monoks"t Serbest azot

HNO3 HNOz Nzo

Den!tr!f!kasyon.!
N"tr"f"kasyon bakter"ler" oks"jenl" solunum

Den"tr"f"kasyon bakter!ler! oks"jens"z solunum yapar

Toprağın ver"m"n" azaltır
Den"tr"f"kasyon Atmosfer azotunu artırır
Komün!telerde Rekabet ve Av Avcı !l!şk!s!

Canlıların bes!n yaşama alanı ç!ftleşme g!b! faktörler! elde

etmek !ç!n b!rb!rler!yle yarışmasına rekabet den!r

Aynı türe a!t b!reyler arasındak! rekabete tür !y! rekabet

Farklı türe a!t b!reyler arasındak! rekabete türlerarası rekabet

Rekabette elenme prens!b!

1934 yılında Rus ekolog Gause paramet!um aurel!a

Paramec!um saudatum adı ver!len !k! prot!sta türü !le

yaptığı laboratuvar deneyler!nde türler arası rekabet!n etk!ler!n!

araştırmıştır
 Gause hergün sab!t m!ktarda
bes!n ekled!ğ! farklı kültür
ortamlarında
bu !k! prot!sta türünü
yet!şt!rm!ş her !k! prot!sta türünün
de hızla arttığını popülasyon

b!rey
büyüklüğü
bel!rl! b!r düzeye ulaştıktan sonra
düzeyde
aynı
sayısının
kalmaya
devam
ett!ğ!n! görmüştür

Daha sonra bu türler! aynı kültür

ortamında yet!şt!rd!ğ!nde Paramec!um
bes!n bulmada daha başarılı
aurel!a
olmuş daha hızlı ürem!ş Paramec!um
laudatum türler! !se bes!n bulmada
P aurel!a kadar başarılı olamadığı
!ç!n yok olmaya başlamıştır
 Av Avcı !l!şk!s!

B!r canlının başka b!r canlıyı beslenme amacıyla yakalamasına

avlanma den!r

Yen!len canlıya av

Y!n!n canlıya avcı

B!r canl! hem av hem de avcı olab!l!r

Yılan farey! yed!ğ! !ç!n avcı

Şah!n tarafından yen!ld!ğ! !ç!nde av durumundadır

Av ve avı türü arasında b!r denge bulunur

ÖRNEK Vaşak beslenmek !ç!n

tavşanı avlar

Avlanma sonucunda

vaşalı populasyonu artarken

tavşan populasyonu azalır

Bel!rl! b!r süre sonra

Tavşan populasyonun azalması neden!yle vaşaklar bes!n bulamaz

Bes!n bulamayan vaşak

populasyonunda ölüm göç ve rekabet

görülür Bu da vaşakların sayısının azalmasına tavşan populasyonun

artmasına neden olur Ay artarken avcı azalır Av Avcı !l!şk!s!

 B!r komün!te !çer!s!nde av artı !l!şk!s!

İk! hayvan arasında oluyorsa PREDATÖRLÜK

Avcı b!r hayvan türü

HERBİYORLUK
Y
Auda b!r b!tk! türü OTLAMA

KOMÜNİTELERDE SİMBİYOTİK İLİŞKİLER

1 MUTUALİZM T T 2 KOMMENSALİZM T

3 AMENSALİZM 4 PARAZİTLİK

Olumlu olumsuz !l!şk!den etk!lenmeyen

 1 MUTUALİZM T T

İk! yada daha fazla türün karşılıklı yarar sağladıkları

b!r yaşam şekl!d!r

Bu b!rl!ktel!kten her !k! canlıda

yarar görür

Ayrıldıklarında !se her !k!s! de zarar görür

Mutual!zm

Zorunlu mutual!zm Gevşek mutual!zm

Ayrıldıklarında !se Ayrıldıklarında !se

her !k!s! de zarar görmezler

zarar görür
 Zorunlu mutual!zm örnekler!

L!ken b!rl!ğ!n! b!r mantar türü !le b!r

alg türü oluşturur

Alg fotosentez !le ürett!ğ! bes!n ve 02 y! mantara ver!rken

Mantarda bu b!rl!ğe su sağlama b!r

yere tutunma ve koruma

görev! yapar

Baklag!ller!n Kökler!ndek! nodüllerde yaşayan Rh!zob!um

c!ns! bakter! havanın azotunu bağlayarak b!tk!ye geçmes!n!

sağlar
Bakter!de baklag!l sayes!nde korunur ve beslen!r
 Gev!ş get!ren otçul hayvanların !skembeler!nde yaşayan

selüloz s!nd!r!c! bakter!ler bes!n ye barınağa sah!p olurken

otçul hayvanda selülozdan yararlanır

Term!tler beyaz karınca yed!ğ! odundak! selülozu

bağırsaklarında yaşayan kamçılı tek hücrel! canı

yardımıyla

s!nd!r!rler Buna karşılık kamçılı tek hürrel! canlıya bes!n ve

barınak sağlarlar
 Tohumlu b!tk!ler onların polenler!n! taşıyan tozlaştırıcı börekler

b!rb!rler!ne karşılıklı yarar sağlarlar B!len b!tk!n!n polenler!n!n

yayılmasını sağlarken kend!s!de b!tk!den beslen!r

İnsan
bağırsağındak! bazı bakter!ler kend!ler! !ç!n uygun

yaşama ortamı bulurken !nsan !ç!n Bue K v!tam!n! sentezler

Gevşek mutual!zm örnekler!

Canlılar b!rb!r!nden ayrıldığında zarar görmezler

 Gevşek mutual!zm örnekler!

Kürdan kuşu t!msahın ağzına konar ve t!msahın

d!şler! arasında kalan bes!n parçalarını ver

Kürdan kuşu t!msahtan bes!n tem!n ederken

t!msahta d!şler!n! tem!zletm!ş olur

F!ller ve f!ller!n üzer!nde yaşayan paraz!tler! y!yen

kuş türler!n!n arasındak! !l!şk!

 2 KOMMENSALİZM T

B!rl!kte yaşayan !k! türden b!r! bu b!rl!kten

yararlanırken d!ğer tür etk!lenmez

Kommensal!zm örneğ!

P!lot balıkları köpek balıkları arasındak! !l!şk!d!r

P!lot balıkları köpek balıkları !le b!rl!kte hareket ederek

onların avladıkları avlardan arta kalanları tüket!r

T Ö

Köpek balıkları ne yarar ne zarar görür

P!lot balıkları t ! köpek balıkları

 3
PARAZİTLİK

B!rl!kte yaşayan canlılardan b!r! yarar sağlarken

d!ğer!n!n zarar gördüğü b!rl!ktel!kt!r

Bu b!rl!ktel!kte zarar gören canlıya konak zarar

veren canlıya paraz!t den!r

Paraz!tler

B!r hürrel! B!tk!sel Hayvansal

paraz!tler paraz!tler paraz!tler

Yarı !ç Dış
paraz!t paraz!t Paraz!t paraz!t
 B!r hücrel! paraz!tler

m!krobu b!r hürrel!

paraz!tlerdend!r

B!tk!sel paraz!tler
İ

a Yarı paraz!t b!tk!ler

Bu b!tk!n!n kökler! gel!şmed!ğ!nden toprakta tek

başına yaşayamaz ÖR Ökse otu

Ökse otunun emekler! sömürge kökl gel!şm!şt!r

Başka b!tk!ler üzer!nde yaşar ve üzer!nde yaşadığı

b!tk!n!n odun borularından su ve m!neral alır

 Organ!l! bes!n almaz Klorof!l! bulunur

Fotosentez yaparak kend! bes!n!n! kend!s! üret!r

b Tam paraz!t b!tk!ler

Bu b!tk!lerde klorof!l yoktur

Kök s!stemler! de yoktur

Üzer!nde yaşadıkları b!tk!n!n hem odun borularından

su ve m!neral hem de soymuk borularından organ!k bes!n

alırlar

Örnek lanavar otu s!n saçı ve küsküt otu

 Yarı paraz!t b!tk! Tam paraz!t b!tk!
Kök s!stem! yok Kök s!stem! yok

Kloroplast var Kloroplast yok

Fotosentez yapar Fotosentez yapamaz

Konaktan su ve m!neral alır Konaktan organ!k bes!n

su ve m!neral alırlar
Emeçler!n! konağın odun
Emeller!n! konağın
borularına uzatırlar odun ve soymuk
borularına uzatırlar

Yarı paraz!t ve tam

paraz!t b!tk!lerde Köl! s!stem!n!n

olmaması emeçler!n gel!şm!ş olması ve konak canlının

Ks!lem!nden organ!k Maddeler! alma ortaktır

 Hayvansal paraz!tler

!ç paraz!tler

D!ğer hayvanların vücutlarının !ç kısmında yaşar

Tenyalar karac!ğer kelebekler! bağırsak solucanı kıl kurdu

Dış paraz!tler

D!ğer hayvanların vücutlarının dış kısmında yaşar

B!t Kane uyuz ve sülük

 İç paraz!t Dış paraz!t
S!nd!r!m s!stem! yoktur s!nd!r!m s!stem! gel!şm!ş

Konağın !ç kısmında yaşar Konağın dış kısmında

yaşar
Hareket duyu ye s!n!r
Duyu ve hareket
s!stem! bas!t organları !y! gel!şm!şt!r

Üreme gel!şm!şt!r
 Amensal!zm

görürken d!ğer!n!n etk!lenmed!ğ!

iiiiiiiiiiiiiii
s!mb!yot!k yaşam b!ç!m!d!r

adı ver!len b!r madde yağmurla

salgılanan juglon

toprağa !ner ve cev!z ağacının altında başka b!tk!ler!n

yaşamasına !z!n vermez

Cev!z ağacı bu durumdan etk!lenmezken d!ğer b!tk!ler

zarar görmüş olur

B!r komun!tede türler arası etk!leş!m t!pler!

Etk!leşen canlılar b!rl!kte !ken

ETKİLEŞİM 1 TÜR 2 TÜR

Rekabet

Mutual!zm

Kommensal!zm

Paraz!tl!k

Amensal!zm

Av Avn
 Etk!leşen canlılar ayrıldığında

ETKİLEŞİM 1 TÜR 2 TÜR

Rekabet

Mutual!zm

Kommensal!zm

Paraz!tl!k

Amensal!zm

Av Av!
 KOMÜNİTELERDE SÜKSESYON

Baskın Tür

B!r Komün!tede etk!nl!k ve

sayı bakımından fazla olan

türlere baskın tür den!r

Komun!telere genell!kle baskın türün adı ver!l!r

Örneğ!n meşeler!n baskın olduğu ormanlara meşe

Ormanı adı ver!l!r

Bel!rl! b!r zaman !ç!nde türler!n aşamalı olarak

b!rb!rler!n!n yer!n! almalarına süksesyon lardlılık sıralı değ!ş!m

den!r
 Süksesyonlar

B!r!nc!l İk!nc!l
süksesyon süksesyon

Üzer!nde şanlı bulunmayan

Komün!ten!n bulunduğu toprak
b!r ortama canlıların yerleşmes!
yapısı bozulmadan aşırı otlatma
Çıplak kayalar Kes!m nedenlerle
yangın g!b!
g
Taşocakları bozulmuş ortamlarda yen!
Kum tepeler!
Komun!teler!n gel!şmes!d!r
Yen! lav akıntıları
Göller!n taban kısımları Örneğ!n orman yangınlarından
Yen! oluşmuş adalar
B!r!nc!l süksesyonun
sonra !lg!l! bölgen!n kend!n!
başlayacağı alanlardır tam!r etmes!
 B!r alanda b!r!nc!l ve !k!nc!l süksesyon sürec!n!n

yaşanab!lmes! !ç!n sırasıyla gerçekleşmes! gereken durumlar

1 B!tk!den arınma
2 Göç ve yerleşme
3 Ortamın değ!şmes!
4 Rekabet
5 Kl!maks

1 B!tk!den arınma Ekoloj!k süksesyon süren!n!n !şleyeb!lmes!

!ç!n !lk şart alanın daha önce lanlılar tarafından !şgal

ed!lmem!ş olması veya o alanın çeş!tl! müdahalelerle

mevcut b!tk!lerden arındırılmış olması gerek!r

 2 Göç ve yerleşme !k!nc! şart çıplak alanın yen!den

!lk göç eden b!tk!lerle önü b!tk! başlayarak çeş!tl!

b!tk!lerle !şgal ed!lmes!d!r

Göçlerle gelen b!tk!ler!n b!r kısmı alana yerleş!r b!r

kısmıda rekabette başarılı olmadığı !l!n yok olur

3 ortamın değ!şmes!

Yerleşen b!tk!ler ve hayvanların etk!s!yle toprağın

f!z!ksel ve
k!myasal özell!kler! değ!ş!r
 4 Rekabet Toprak yapısındak! değ!ş!kl!kler sonucunda

mevcut b!tk!ler arasında her bakımdan rekabet başlar

Rekabet! Kazanan b!tk!ler o alana hak!m olur

5 Kl!maks

Komün!te de hak!m olan türler arasında denge söz

konusudur

Komun!tede kl!maks evres!nde bölgesel !kl!m ve d!ğer

çevre faktörler!yle az çok dengeded!r

Dolayısıyla kl!maks komün!teler kend! kend!ne yeterl!

durumdadır
 Dışarıdan öneml! b!r müdahale gelmed!ğ! sürece

Komün!te bu kararlı durumunu sürdürür

Ortam şartları anormal derecede değ!şmed!kçe dengel!

ve olgunluğa er!şm!ş b!r komün!te meydana gel!r Buna

Kl!maks den!r

B!r komün!te uzun süre değ!şmeden kalıyorsa bu

Komun!te Kl!maks hal!ne gelm!şt!r

 POPUIASYON EKONJİSİ

dak! Komün!ten!n b!r parçası olarak görev yapan

İ
b!reyler topluluğuna popülasyon den!r

Örnek

Karaden!zdek! hams!ler

Bozdağdak" karaçamlar

Beyşeh!r Gölündek! aynalı sazanlar

 Populasyonun D!nam!ğ!

populasyonun yoğunluğu

Populasyonun büyüklüğü Populasyon d"nam"ğ"n"

populasyonun dağılımı meydana get!r!r

populasyonun yaş dağılımı

Populasyon Yoğunluğu

B!r!m atan ya da tek b!rey sayısına populasyon

yoğunluğu den!r
 Doğum ve !çe götler popülasyon yoğunluğunu arttırır

Ölüm ve dışa göçler populasyon yoğunluğunu azaltır

Populasyonun Büyüklüğü

Bel!rl! b!r zaman d!l!m!nde popülasyonu oluşturan b#rey

sayısı popülasyonun büyüklüğünü beş!rler

Populasyon Doğum Ölüm sayısı

sayısı
büyüklüğündek!
değ"ş"kl"k #çe göçler Dışa göçler

A B
A B ! Populasyonun dengede olduğu kabul ed!l!r

A B Pogumue ölüm ve fazladır Populasyon

#le göç dışa göçten büyür

ALB Dogum ve ölüm ve azdır populasyon

!le göç dışa göçten küçülür

AB!rey sayısı
I A B

I A B
" !
! I ALB
I I
II
! " zaman
 Populasyonda yaşam eğr#ler#

F!zyoloj!k Ömür B!yoloj!k Ömür

B!r türün ya da türe a!t b!rey!n kalıtsal olarak tay!n

ed!len maks!mum yaşam süres!d!r

Ekoloj"k Ömür

B!r türün ömrünün çevresel faktörlerle sınırlanmasıdır

Canlıların hastalık ve kaza g!b! etkenlerle ölmes! g!b!

Yaşam Eğr#ler#

tüyüks TÜTÜ yaşam

T!PIaşayfkadD
 T!P
konveks

T!P
Doğrusal

T"p
Ikonkal
T!p Ilkonueks Yaşam Eğr!s!

İnsan ve b!r çok !r! uülutlu mem!s! hayvanda görülür

Bu canlılar az
yavru doğurur

Ancak yavruların çoğu yaşlılığa kadar hayatta kalır

Daha sonra hızlı b!r şek!lde ölür

T!p I eğr#s# düz b!r ç!zg! !le başlar b"reylerde

hızla düşer
Özell"kler"

Çevre şartlarına en fazla uyum gösteren b#reyler#n

oluşturduğu eğr#d#r

Çevre d!renc!nden az etk!len!r

Üretkenl#k düşüktür

Genell!kle az yavru yapılır

Onlara !y! bakılır

F"zyoloj"k ömür uzunluğuna en yakın eğr"d"r

F!zyoloj!k hayatta kalma eğr#s#d#r

T#p IC Doğrusall Yaşam Eğr!s!

Çoğu küçük memel! hayvan

Eş
Kem!rgenler!n ve kertenkeleler!n bazılarında

Çeş!tl! omurgasızlarda görülür

Tüm yaş gruplarında eş"t oranda ölümler!n
görüldüğü eğr!d!r

B!reyler yaşam döngüsünün b!r evres!nde d"ğerler"nden

daha hassas değ!ld!r

Özell"kler"

Ekoloj!k hayatta kalma eğr!s!d!r

Her yaştak! ölüm r!sk! sab!tt!r

 Konkav
T!p yaşam eğr#s#

Balıklarda

B"r çok börek türünde

#st#r#dye g#b# den!z omurgasızlarında

Tek yıllık b!tk!lerde görülür

Bu canlılar çok sayıda yavru oluşturur

Ancak yavruların çoğu gençl!k evres!nde ölür

T!p I eğr!s!n!n ters!ne T#p I eğr!s! başlangıçta

n y a ç n
y !
Özell!kler!

Olgunlaşmayla !lg!l! hayatta kalma eğr#s#d#r

Çevreye en az uyum gösteren b!reyler!n oluşturduğu

eğr#d#r

Çevre d!renc!nden en fazla etk!len!r

Genç b"reylerde ölüm oranı fazla

Hayatta kalma oranı az

yay yay geçmez

 populasyonlarda Görülen Büyüme Eğr!ler!

S T!p! Gel!şme J T"p" Gel!şme

Graf#ğ# Graf#ğ#

S T!p! Gel!şme Graf#ğ#

Populasyon yoğunluğu arttıkla çevresel tepk"n"n

etk!ler!n! yavaş yavaş göstermes! sonucu yüksek

büyüme hızının azalması ve

populasyon büyüklüğünün

doyma noktasına ulaşarak dengelenmes! !le sonlanan

b!r eğr# t!p!d!r

 Dengelenm!ş populasyon taşıma kapas!tes!ne ulaşmış
demekt!r

S T!p!
gel#şme
graf!kler!nde
4 eure gözlen"r

1 Kuruluş evres!
poz!t!f artış
evres!

2 Logar"tm"k artış
evres!

3 Negat!f artış
evres!

4 Denge evres!
 1 Poz!t!f Artış Evres! Kuruluş evres!

Populasyonun !lk defa g!rd!ğ! yen" yaşama ortamına

yerleş"p alışması !ç!n geçmes! gereken zamanı göster"r

Ç!ftleşme çok azdır

Bu süre!te Des!n bulma barınma g"b" nedenlerle

populasyon büyümes! yavaş olur

2 Logar!tm!k Artış evres!

Popülasyon çevreye alışıp uyum sağlamıştır

Doğum oranı ölüm oranından oldukça fazladır

Populasyonda geometr#k artış gözlen!r

Bu euryde büyüme hızı maks!mumdur

B!rey sayısında sürekl" !k! kat artış olur

3 Negat!f Artış Evres!

Çevre d!renc!n!n artmasından dolayı büyüme yavaşlar

B!rey sayısının fazlalığından dolayı yer ve bes!n

yeters"zl"ğ"ne bağlı olarak b#reyler arasında rekabet

hastalık dışa göçler ve ölümler artar

Bu durum popülasyonun büyüme hızında ger!leme

olduğunu #fade eder

4 Denge Evres!

Bu evrede
popülasyonun büyüme hızının sıfır olduğu
Kabul ed!l!r

Denge evres!ne ulaşan b!r populasyonda çevre d!renc!

bu populasyondak! doğum ve ölüm oranını dışa ve

!çe göçler! eş!tler ve böylece popülasyon dengede kalır

Dengeye ulaşan popülasyonlarda !n!şl! çıkışlı dalgalanma

görüleb!l!r

Logar"tm"k Artış evres!nde Büyüme hızı maks!mum

Negat!f Artış evres!nde Büyüme yavaşlar
Denge evres!nde Büyüme hızı sıfırdır
J T"p" Gel!şme Graf#ğ#

Çoğalması yüksek potans#yele

sah!p b"reylerden oluşan

populasyonlarda çevresel
sınırlamalar olmadığından

b!rey sayısı geometr!k olarak

52 4,8 16,32 artar

!ht!yata göre hazırlanmış

yapay ortamda !ncelenen
popülasyonda görülür

penge fazına rastlanmaz

 Örneğ!n üret!m tes!sler!nde yet"şt"r"len alabalık popülasyonunun

gel"ş"m graf!ğ! J T!p!d!r

Ayrıca bazı böcek popülasyonu ve bakter!lerde görülür

Başlangıç evreler!ndek! artış b#ç#mler# ve bell! b!r

taşıma kapas!tes!ne sah#p olma J ve S büyüme

eğr!ler! !ç!n ortaktır

Popülasyonun Taşıma Kapas"tes" Taşıma Gücü

B#r#m alanda bulunab"lerek maks!mum b#rey sayısıdır

B!r populasyundak! toplam b#rey sayısı taşıma kapas!tes!ne

yaklaştıkça çevre d!renc! artar

 Populasyonun yaşadığı çevrede sürekl! büyümes!ne engel
olan her türlü b!yot!k un ab"yot"k faktörlere

Çevre d!renc! den!r

Çevre d!renc!n! !kl!m Koşulları hastalık nem açlık

rekabet ışık paraz!tler yaşama alanı avcı g!b! ekoloj"k

faktörler oluşturur

Örneğ!n b!r kovandak! arı popülasyonu başlangıçta

az
sayıda b"reyden oluşurken b!r süre sonra popülasyondak!

b!rey sayısının arttığını gözlen#r

 Populasyondak! arı
sayısının kovanda bulunab!lecek

en yüksek sayıya ulaşmasıyla popülasyon maks!mum

taşıma Kapas!tes!ne ulaşır

Populasyon taşıma kapas!tes!ne ulaşınca büyüklüğünde !n!şl!

çıkışlı dalgalanmalar görülür

Populasyondak! dengen!n sağlanab!lmes! !ç!n yavru arılardan

b!r kısmı yaşadıkları kovan dışına toplu olarak göç eder

oğul vermel ve arı popülasyonu dengelenm!ş olur

 Popülasyon Dağılımı

Rastgele dağFDüzenl" Dağılımümel" Dağılım

 1 Rastgele dağılım

Çevren!n her köşes!nde koşulların aynı olması ve

rekabet eğ"l"m" olmayan popülasyonlarda gözlenen dağılımdır

pop aaa az yaşam µ en

uygun

alanı seçerler
 2 Düzenl" Dağılım

Doğada oldukça nad!rd!r

Zor çevresel şartlarda b!reyler arasında yeters"z kaynaklar

!ç!n rekabet söz konusuysa görülür

B!reyler b!rb!rler!ne n!speten es!t uzaklıkta bulunurlar

Çöllerde yer alan b!tk! popülasyonlarında rastlamak

olasıdır
 Kümel! Dağılım

Doğada en sık görülen dağılım b"ç"m"d"r

B"reyler b!r araya gelerek gruplar oluşturur

Örneğ!n bazı hayvan türler! bel#rl# sayıda b!reylerden

oluşan gruplar sürüler" oluşturacak şek!lde b!r araya gel!rler

 Popülasyonların ç"ftleşme beslenme ve
çoğunda güvenl!k

amaçlı olarak kümel" dağılım görülür

Kümel! dağılım gösteren popülasyonlardak" b!reyler arasında

etk!leş!m daha fazladır

Kümel" dağılım en yaygın olan dağılım b"ç"m"d"r

 Popülasyonda Yaş Dağılımı

A B C

Dengede Küçülmekte Büyümekte

olan olan olan
popülasyon popülasyon
Dengede olan
popülasyonlarda Nüfusu azalmakta Büyümekte olan
her yaş grubunun Popülasyonlar popülasyonlarda
oranı b!rb!r!ne da dar tabanlı Gen!ş tabanlı
yakın olur yaş p!ram!d! görülür yaş p"ram"d"
görülür

Bu popülasyonlarda
Genç b!rey sayısı genç b"reyler"n
az sayısı daha çoktur

Yaşlı b"rey sayısı fazladır

 Büyüyen popülasyonlara a!t p!ram!d!n

tabanı gen!ş üstü dar

Azalan popülasyonlara a!t p!ram!d!n

tabanı dar üstü gen!ş

Dengel" popülasyonlarda

Düzgün yaş p!ram!d! görülür

 Popülasyon Ekoloj!s! !le !lg!l! Graf!k Ç!z!mler!

Büyüme Hızı sab!tse b#rey sayısının da sab!t olarak

artması gerek!r
Büyüme hızı sıfır !se popülasyonda

doğum ve !çe göçler ölüm ve dışa göçler şekl"nded"r

B!rey sayısı sab!tt!r

Popülasyon taşıma kapas!tes!ne ulaşmış olmakt!r

 I un I aralıkta b#rey sayısı sab!t hızla artmalıdır

I aralıkta hız !le b!rl!kte b!rey sayısı da daha hızlı autmalı

IV aralıkta büyüme hızı azaldığı !ç!n b"rey sayısı artmalı

ancak artış m!ktarı daha az olmalıdır

I ve I aralıkta Büyüme hızı arttığı !ç!n b#rey sayısı artar

TI aralıkta büyüme hızı azalmış B"rey sayısı artmaya devam etm!ş

Ancak I'dek# artıştan daha az b!r artış olmuş

IU'de !se büyüme hızı sıfırdır B!rey sayısı artmaz sab!t

kalır

Popülasyon taşıma kapas!tes!ne ulaşmıştır

 CANLILAR UI ÇEVRE

Canlıların süreler! !ç!nde etk!nl!kler!n! sürdürdükler!

yaşam
şanlı ve cansız b!leşenlerden oluşan faktörler!n tümüne
çeuve den!r

Varyasyon

Çevresel faktörlereşeyl! üreme veya mutasyonların b!reyler

arasında meydana get!rd!ğ! kalıtsal veya kalıtsal olmayan
den"r
çeş!tl!l!ğe varyasyon

Varyasyonlar popülasyondak! b!reyler!n b!rb!r!nden farklı

olmasını
sağlar

Saç şekl!

Kan grubu Genet!k varyasyonlara örnekt"r

Gözreng!
 Adaptasyon

B!r canlının bel!rl! b!r çevrede yaşama ve üreme şansını

ı

arttıran kalıtsal özell!kler!n tümüne adaptasyon den!r

Adaptasyonlar kalıtsaldır Nes!lden nes!le aktarılab!l!r

Bazı karakterler! taşıyan b!reyler!n varyasyonlarına bağlı

olarak sah!p oldukları özell#kler Çevre şartlarına uyum

sağlamalarını
kolaylaştırır

Mutasyon Kross#ngover homolog kromozomların rastgele

ayrılması kalıtsal varyasyonlar oluşturur

Örnekler

Kutuplarda yaşayanların vücut çıkıntılarının küçük olması

Ekvator bölges!nde yaşayan sıcakkanlı hayvanların vücut

çıkıntılarının büyük olması

Bukalemunların tehl!ke algıladıklarında bulunduğu ortama

göre renk değ!şt!rmes!

Develer!n hörgüçler#nde yağ depolaması

Kaktüsler!n gövdeler!nde su depolaması ve yapraklarının

d"ken şekl!nde özelleşmes!

 MODİFİKASYON

Mod!f!kalyonlar Kalıtsal olmayan varyasyonlardır

Çeuve faktörler!n!n etk!s!yle genler!n !şley!ş!n!n değ!şmes!

sonucu ortaya çıkan ve kalıtsal olmayan değ!ş!kl!klere

Mod!f!kasyon den"r

Spor yapan k!ş!ler!n kaslarının gel!şmes!

Güneş ışığının der! reng!n! bronzlaştırması

Aşırı yeme sonucu obez!te olmak

Polenle beslenen arı larvalarının !şç! avı arı sütü

!le beslenen larvaların "se Kral!çe arı olarak gel!şmes!

 Mod!f!kasyon Adaptasyon

Çeuva şartlarının etk!s!yle B an n"n b!r karede

yaşama ve
kalıtsal olmayan değ!ş!kl!kler üreme şansını artıran kalıtsal
Karakterler

Fenot!p değ!ş!kl!ğ! ısı Canlının uyum göstermes!n! sağlar

ışık pH bes"n nem ve ancak çevre etk!s! "le karakter
basınç g!b! çevresel faktör değ!ş!m! olmaz
ler!n etk!s! !le olur

Genler!n yapısı değ#l !şley!ş! Eşeyl! üreme ve

mutasyonlarla
değ!ş!r Kazanılır

vücut hücreler!nde görülür Kalıtsaldır

Kalıtsal değ!ld!r Yavru döllere aktarılır

Yavru döllere aktarılmaz

 Mutasyon

Çevre Koşullarının etk!s!yle canlının genot!p!nde meydana

gelen değ#ş#kl#klere mutasyon den"r

Mutasyona ma"n olan etmenlere "se mutajen den!r

Radyasyon X ışınları ultrav!yole ışınları radyoakt!f

maddeler bazı k!myasal maddeler ve !laçlar v!rüsler

mutajen olab!l!r

Mutasyonların heps! kalıtsal değ#ld#r

Eşeyl" üreyen canlının vücut somat!k hücreler!nde gerçekleşen

sadece o etk"lerken eşey ve eşey ana

mutasyonlar canlıyı
hücreltr#ndek# mutasyonlar gelerek nes"llere de aktarılmaktadır

Vücut hücreler!nde gerçekleşen mutasyon eşeys!z üreyen canlılar

ve b!tk!lerde yavru b!reylere aktarılab!l!r

Mutasyunlar yararlı olab!l!r ama çoğu öldürücüdür

 Doğal Seç!l!m Seleks!yon

Bel!rl! kalıtsal özell!klere sah#p olan b!reyler!n bu

özell"kler"nden
dolayı d!ğer b!reylere göre yasama ve üreme olasılıklarının

daha yüksek olması durumuna doğal seç!l!m adı ver!l!r

Doğal seç!l!m kend!l!ğ!nden ve yavaş yavaş oluşur

Doğal seç!l!mde hayatta kalmış b!reyler taşıdıkları özell!kler!

yen! nes!llere aktarırlar

Yen# nes"ller
uyum yeteneğ! yüksek un gel!şm!ş canlılar olur

Adaptasyonlar da doğal seleks"yon sonucu

ortaya çıkmıştır
 Aslan popülasyonunda güçlü pençelere sah!p olma b!r avantajdır

Gereks!z ant!b!yot!k kullanımı doğal seç!l!m !le ant!b!yot!klere

d!rençl! m!kroorgan!zmaların oluşmasına neden olur

Tarımda aşırı şek!lde

!nsekt!s!t Ibörek öldürücül g!b! pest!s!tler!n

herb!s!t yaban! ot öldürücü kullanımı doğal

fungus!t küf öldürücü seç!l!m !le bu maddelere

d!rençl! zararlıların

artmasına neden
 Yapay Seç!l!m

İnsanlar tarafından canlılar arasındak! üstün ırkların

#ç#lerek üret!lmes! ve güçsüzler!n zamanla

yok olmasına

yapay seleks!yon den!r

Süt ver!m! yüksek !nekler!n üret!lmes!

Yumurta ve et ver"m" yüksek tavukların üret!lmes!

Arap atlarının sürekl! olarak en hızlı ve güçlüler#n#n

seç!lmes! sonucunda İng#l#z atlarının elde ed!lmes!

 Güncel Çevre Sorunları

Haak!rl!l!ğ!N
Katı sıvı ve
gaz şekl"ndek" yabancı maddeler!n !nsan sağlığına

Canlı ve ekoloj!k dengeye zarar verecek m"ktarda

hayatına

atmosferde bulunmasıdır

Ülkem"zdek" hava
K!rl!l!ğ!
Motorlu taşıtların egzozlarından çıkan gazlar

Isınma amacıyla yakılan kömürlerden çıkan gazlar

Sanay! tes!sler!nden çıkan gazlar neden" "le oluşmaktadır

 Atmosferde bulunan k"rlet"c" gazlar neden" !le

1 Sera etk"s" 41 küresel ısınma

2 Ozon tabakasında "ncelme

3 As!t yağmurlarının oluşması g!b! sorunlar çıkmaktadır

ortaya

Atmosfer"n Sera Etk"s" ve Küresel ısınma

Atmosferdek" karbond"oks"t metan su buharı ve d!ğer bazı

gazlar yeryüzünden yansıyan ısıyı tutarak dünyanın sıcaklığını

oluşturmasına seva etk!s! den"r

 İnsanlar tarafından atmosfere salınan gazların

Karbond"oks"t
metan sera etk"s"
yaratması sonucunda
Ozon dünya yüzey"nde sıcaklığın artmasına
Azotoks"tler" Küresel ısınma den"r
Kloroflorokarbon

Küresel Isınmanın Sonuçları

Sıcak hava dalgaları seller kasırgalar yangınlar kuraklık ve

bunların sebep olacağı hastalıklar yüzünden m"lyonlarca !nsan ölecek

özell"kle yoksulları çares"z bırakarak

Dünyadak! pek çok canlı türü yok olacak

 B!tk! örtüsü azalacak

Dünyanın büyük bölümü çöl olacak

Den"z b"rçok ülken"n den"z sev!yes!ndek!
sev"yes" yükselecek

bölümler" sular altında kalacak

Dünyanın öneml" b"r kısmında ver"ml" araz!ler sular altında kalacak

ve dünya c"dd" b"r aylık sorunuyla karşı karşıya kalarak

Fırtınalar Pas"f"k bölgeler!nde görülen doğa olayları

Muson yağmurları sayısı g"derek artacak

Karun yağmur yağışlarının hızla azalması neh"r dere göl ve

akarsuların kurumasına yol açarken yer altı suları da hızla çek!lerek

 Karbon D!oks!t K!rl!l!ğ! un Karbon Ayak İz!

Yeryüzünde yaşayan her b"rey ulaşım ısınma elektr"k tüket!m!

satın aldığı ürünlerle atmosfere Co2 salınımına

yada yol açar
Karbon Ayak İz!

pay yy anne ne aq çaça

Karbon Ayak "z" m!ktarı Nasıl Azaltılır

Kullanım hal!nde olmayan ve elektr!k tüketen her şey!n kapalı olması

Isınma ve duşta m!n!mum sıcaklıkta su kullanımı
Su ve ub Kaynakları yeterl" düzeyde kullanmak

Enerj! tasarrufu sağlayan ev gereçler!

 Ozor K"rl"l"ğ" ve Ozon tabakasındak" !ncelme

Güneş ışığının !tk!s!yle tepk!meye g!ren 19202 gazları k"rl" havadan

oluşan duman bulutları "ç"nde ozon 1031 ve azot d"oks"t NO2 e

dönüşmekted!r

Bunun sonucunda da atmosfer"n yeryüzüne yakın kısımlarında ozon

K"rl"l"ğ" meydana gelmekted!r

Ozon gazı bakımından yoğun olan havayı soluduğumuzda

göz burun ve boğaz dokusu tahr!ş olur

Yüksek ozon b"tk"lerde büyümey" ve meyve oluşumunu

olumsuz etk"ler
 Ozon tabakası güneşten gelen ve lanlılar "ç"n zararlı olan

Mor ötes! ısınları ultrav"yole süzerek atmosfer"n sıaklığının

dengede kalmasına yardımcı olur

Ozon tabakasının bazı k!myasal maddeler!n kloroflorokarbonlar

I CFC etk!s!yle !ncelmes! sonucu zararlı güneş ışınları yeryüzüne

ulaşır

Kloroflorokarbonlar buzdolabı kl!malarda dyodorantlarda

kullanılmaktadır

Bu gazlar atmosferde ozon "le tepk"meye g!rerek bu tabakanın

!ncelmes!ne yol açar

 As!t yağmurları

Kömür un petrol g"b" fos"l yakıtların yakılması sonucu atmosferde

kükürt ve azot "çeren gazlar b!r!k!r

Bu gazlar havadak" su buharıyla tepk"meye g!rer

Güneş ışığıda bu tepk!meler!n hızını artırır

Bunun sonucunda da sülfür!k as!t n!tr!k as"t damlaları oluşur

Ptt'sı 5,6 dan düşük olan as!t yağmurlarına dönüşür

Doğal ortamdak! b"tk"ler"n gel"ş"m"n" olumsuz etk!ler

Ormanları yok olmasına suları as!tleşen göllerde canlılığın sona

canlılığın sona ermes!ne sebep olur

 As"t yağışlarının etk"s"yle su ürünler"nde balık m"dye ubl bes"n

z"nc"r" yoluyla ağır metaller b!r!k!r

Bu ürünler"n tüket!lmes!yle "nsanlara taşınan ağır metaller

"nsanlarda zeh"rlenmeye ve kansere neden olab"l"r

bu 1serler" yok olma tehl"kes"yle

iiiiiiiiiiiiiii karşı karşıya bırakır

sülfür!k as!t! fazla k!reç taşları mermerler traverten ve kum

taşlarının bozulmasına neden olur

 SU KİRLİLİĞİ

yaşamını sürdüren anılar ve oks!jen!n etk!s!yle zararsız hale

iiiiiiiiiiiiii

gelmes!d!r OTOBİYOLOJİK KİRLENME

akarsu kaynaklarına karışan k!rlet!c!ler!n m"ktarıda artmıştır

Bu durum otob!yoloj!k K"rlenmen"n yeters"z kalmasına 41 su

sorununun neden olmuştur

K!rl!l!ğ! ortaya yıkmasına
 ÖTROFİKASYON

Sulara karışan azot ve

fosfor b!leş!kler! "le su b!tk!ler!n!n ve

bazı alg türler"n"n kontrolsüz çoğalmasına ötrof"kasyon den!r

Ötrof!kasyon sonucunda

Sular yeş"l ve bulanık b!r hal alır

Algler!n aşırı artışı neden!yle sudak" oks!jen oranı ve ortamda

yaşayan d!ğer canlıların sayısı azalır sular "ş"lmez duruma gel!r

kokuların
Çevreye p!s yayılmasına

çanının µ µ
 Su k"rl"l"ğ"n"n önlenmes" !ç!n

Sanay! tes!sler! yerleş!mden uzak bölgelere Kurulmalı

Sanay! atıkları arıtma tes!sler!nden geç!r!ld!kten sonra

çevreye yer!lmel!

Su kaynaklarının bulunduğu bölgelerdek! doğal ekos!stem koşulları

korunmalı ve
"y"leşt"r"lmel"d"r

atıkların kanal"zasyona ar!lmes! sağlanma ve kanal!zasyon

gase
suları arıtılmalıdır

Pest"s"tlerden kaynaklanan k"rlenmen"n azaltılması !ç!n

bunlar doğru ve uygun dozda kullanılmalıdır

 Su Ayak "z"

Tükett!ğ!m!z mal ve h"zmetler"n üret!m! !ç!n !ht!yaç duyulan

su m"ktarını ölçen temel göstergelerden b!r!d!r

Yeme "çme tem"zl"k K"ş"sel bakım g"b" "ht"yaçlarımız "ç"n

kullandığımız su buz dağının sadece görünen yüzü

ürünler üret!rken hatırı sayılır m!ktarda su

Yunanağımız
tüket!l!yor

Sudak! ayak "z"m"z de tüm bu kr"terler hesaba katılınca

ortaya çıkıyor
 Örneğ!n b!r f!ncan kahve "ç"n 208 l"tre su harcanır

Kahve b!tk!s!n!n yet!şt!r!lmes! hasadının yapılması raf!nn ed"lmes"

nakl!yes! kahve çek"rdekler"n"n paketlenmes! kahven"n satılması

Kahven!n f!ncana doldurulması "ç"n

Su Ayak !z!m!z! Nasıl Küçültürüz

Önlel!kle ev ve of!sler!m!zde su tasarrufuna yardımcı olan

uygulamaları ben"msemem"z şart

Kullandığımız ürünler! b!l!nçl! seçerek atıklarımızı ger! dönüştürerek

Tadr!e su değ"l enerj! tasarrufuna da d"kkat ederek özetle

sürdürüleb!l!r b!r hayat Kurarak sudak! ayak "z"m"z" küçültürüz

 Tarımsal üret"mde damla sulama g!b! yöntemler"n kullanılması

Sanay"de suyun ver"ml" kullanılmasıysa b"rb"rler"yle !l!şk!l! pek çok

sektörde tasarrufu tet!kl!yor

Evde musluğu açık bırakmayın

D!s fırçalarken ve traş olurken suyu kapatın

Gereks!z
yere s"fon çekmey!n

Su kaçaklarını Ingelley!n

Düşük akımlı duş başlığı kullanın

 Toprak K!rl!l!ğ!

Toprağın utr!m gücünü düşürerek toprak özell!kler!n! bozacak

her türlü ekoloj!k olay toprak k"rlenmes" olarak b"l"n"r

Metabol"zmada Kullanılmayan bazı maddeler DDT C"va ve

Kadm"um g!b! ağır metaller des!n z!nc!r! aracılığı "le canlıdan

canlıya aktarılır v1 z"nc"r"n son halkasına doğru b"r"kme

göstermes"ne B"yoloj"k B!r!k!m den"r

 Toprak K!rl!l!ğ!n!n Öneml! Sebepler!

Hava ve suları k"rleten maddeler k!rlenmes!ne

toprağın
etk! eder

Toprak K!rl!l!ğ!ne neden olan etmenler"n başında tarım

"laçları gelmekted"r

Ev !şyer! hastane ve
sanay! atıkları

Radyoakt!f atıklar

Hava k"rl"l"ğ" oluşan as!t yağmurları

Gereks!z ve !laçlama yapılması

yere aşırı yapay gübre
Hızlı nüfus artışı
 Toprak K"rl"l"ğ"n"n önlenmes! !ç!n alınacak önlemler

Evsel atıklar toprağa zarar

vermeyecek şek"lde toplanmalı

Ver"ml" tarım alanlarına

sanay! tes!sler! de
yerleş!m alanları

Kurulmalı

Sanay! atıkları arıtılmadan çareye ver!lmemel!

Tarım !laçlarının kullanılmasında ve

gübrelemede yanlış

uygulamaları durdurulmak

Otlak alanları ve ormanlar korunmalı

v1 ormanların korunması konulu ver!lmel!

Ağaç sug"s" eğ!t!m

Organ!k tarım teşv!k ed!lmel!d!r

 EROZYON TOPRAK AŞINMASI

Erozyon Toprağın akarsular sel suları ve

rüzgarlar g"b"

dış kuvvetler!n etk!s!yle asındırılıp taşınması ve sürüklenmes!

olayına den"r

Erozyona Neden Olan faktörler

Araz"n"n çok engebel! ve

eğ"ml" olması

B!tk! örtüsünün tahr!p ed"lmes"

Yağışların düzens!z olması

Meraların aşırı otlatılması

Orman yangınları ve kaçak ağaçların kes!mler!

 Başıboş Keç" Fundalıkların ve özell"kle yen! yet!şen

ormanların baş düşmanı keç"d"r

Toprağın aşırı "şlenmes" yanlış kullanımı

sürülmes!
Toprağın eğ"m" paralel

Erozyonu önlemen"n ya da en aza !nd!rmen!n bell! başlı

yöntemler!

B!tk! örtüsü korunmalı çıplak araz!ler ağaçlandırılmalıdır

Tarla açma g!b! nedenlerle ormanlar tahr!p ed!lmemel!d!r

Nadas alanları azatılmalı nöbetleşe ek"m yaygınlaştırılmalıdır

Meraların ve otlakların aşırı atlatılması önlenmel!d!r

 ORMAN YANGINLARI

Yaz aylarında ormanlarımız "ç"n büyük tehd!t oluşturan

yangınlar yüzlerle yılda yet!şen ağaçların yan olmasına

doğal dengen!n bozulmasına ormanda yaşayan şanlı türler!n!n

ve doğal yaşam ortamlarının ortadan kalkmasına topraktak!

organ"k maddeler"n y!t!r!lmes!ne sebep olur

Ülkem"zdek" orman yangınlarının sebepler" arasındak! en büyük

etken "nsandır

Oluşan yangınların 9098 ! "nsanlar tarafından çıkarılmaktadır

 Ekoloj!k Ayak "z"

ham madden"n üret!lmes! ve oluşturduğumuz atıkların etk"s"z

iiiiiiiiiiiii

hale get"r"lmes" "ç"n gerekl! kara ve den!z alanıdır

araştırmacılara göre günümüzde yeryüzünde yaşayan her b!r

b!reye 1,5 hektar üretken alan düşmekted"r

Yan! doğadak" "ht"yaçlarımız !ç!n saatle 1,5 hektar

üretken alan kullanab!l!r!z

 Oysak! Kuzey Amer"ka'dak" b!r b!rey yeryüzünde 4 5

hektar alanda ayak !z! bırakmaktadır

Bu da b"ze her b!r b!rey!n dünyanın başka b"r

yaşayan !oğrafyasında
b!reylerden 3,5 hektar alanı çaldığını göster!r

2040 yılına ulaştığında dünya nüfusu tahm!nen 10

m!lyara ulaşacak yy k!ş! başına düşen Kullanılab"l"r üretken

alan 0,9 hektara düşecekt!r

 Gürültü K"rl"l"ğ"

Ses K"rl"l"ğ"n"
yaratan öneml! etmenler"n basında plansız

Kentleşme sanay!leşme hızlı nüfus artışı ve "nsanlara

gürültünün etk"ler" konusunda yeterl! eğ"t"m"n ver!lmemes!

gel"r

çay çay çanına

b"r"m olarak des!bel dB kullanılır

35 65 dB sest"r normald"r

65 90 0113 sesler sürekl! !ş!t!ld!ğ!nde zarar verecek

Kadar r!skl!d!r
 90 dB'n!n üzer!ndek! sesler tehl"kel"d"r

AB Avrupa B!rl!ğ! standartlarına göre şeh!r !ç! gürültü

sev"yes" 90 dB'e kadar çıkab!lmekted!r

Ses k"rl"l"ğ"n"n etk!ler!n! söyle sıralayab!l!r!z

Ses k!rl!l!ğ! da sürekl" "ş"tme kaybı yüksek
geç!ş! ya
tans"yon solunum ve dolaşım bozukluğu g"b"

f"zyoloj"k etk!lere yol açar

Z"h"nsel etk"nl"ğ"n azalması strus uyku düzen!n!n

bozulması s"n"rl"l"k d!kkat!n dağılması !ş ver"m"n"n düşmes"

ps"koloj"k etk"lere neden olur

 Ses k!rl!l!ğ!n! önlemek !ç!n alınab!lerek bazı önlemler

Toplu taşıma s"stem"ne geç!lmel!

B"s"klet kullanımı yaygınlaştırılmalı

Sanay! tes!sler! şeh!r dışına kurulmalı

Başkalarını rahatsız edecek şek"lde gürültü ed!lmemel!

Işık K!rl!l!ğ!

Işık k!rl!l!ğ! yanlış yerde m!ktarda yönde ve zamanda

ışık Kullanılmasıdır

Yanlış aydınlatma Hurem!zdek! doğal hayatı olumsuz

etk!ler
 Bazı den"z hayvanlarının yuva yaptığı yerler ışık k!rl!l!ğ!

ya da yapay aydınlatma yüzünden tehl"keded"r

Yumurtadan çıkan b!nlerce den!z kaplumbağası yavrularının

yalnızca b!rkaçı den"ze ulaşab!lmekted!r

Den!ze ulaşmak !ç!n den"z kara arasındak"

ve
aydınlık

farkını kullanan kaplumbağalar yapay ışıklandırmalarla

Karaya yönel!nce hayatlarından olmaktadır

 6 BESİN KİRLİLİĞİ

Bes"n k"rlenmes" çeş!tl! nedenlerle meydana gelmekted!r

Cam kırıkları saç tırnak v6 yabancı maddeler "le bes"n"n

f"z"ksel olarak k"rlenmes"

Tarım !laçları ağır metaller deterjanlar bes!n ambalajlarında

kullanılan Maddeler "le bes"n"n k!myasal olarak k!rlnnmes!

d"vüs bakter! küf mantarları v6 Zararlı

ya M!kroorgan!zmalar
da zeh"rl" mantar g!b! bazı bes"nler"n yapısında

doğal olarak bulunan zeh!rl! b!leş!kler !le bes"n"n k"myasal

olarak K!rlenms!
 Radyoakt"f KİRLİLİK

Radyasyon elektromanyet"k dalgalar ve

parçalıklar b!ç!m!ndek!

enerj! yayılımı ya da aktarımıdır

Radyoakt!f maddeler parçalanarak çevreye alta a beta B

ve
gama Y g!b! ışınlar yayar

Radyasyon etk"s" canlılarda mutasyona neden olab"l"r

B!tk!lerde de anormal büyümelere neden olmaktadır

Kablosuz "nternet ağları cep telefonları ortamda radyoakt"f

dalgalar oluşturan araçlar b!rçok canl" hücrey" doğrudan

etk"led"ğ" ve genler!n yapısında bozulmaya neden olur