Phép tính vi phân hàm nhiều biến:

x
' ' '
1. Cho hàm số f(x,y,z) = z y , tìm f x , f y , f z .
' '
f x = ( z y ) x= z y .lnz . ( y x ) x = z y . ln y x .lny=z y . y x . lny .lnz
x x
' x x

x x

f 'y =( z ¿ ¿ y x )' y =z y lnz .( y¿ ¿ x )' y =z y lnz . x . y x−1 ¿ ¿

x

f 'z =( z ¿ ¿ y x )' z= y x . z y −1 ¿

7. Chỉ ra hoặc chứng tỏ không tồn tại hàm số u(x,y) có gradient

arctan ( y) x arcsin( x ) x 2
( + , - + 1).
√1−x2 y 1+ y 2 2y
2

' '
Giả sử u(x,y) có gradient (u x , u y ¿

=>
∂ '
∂y
( u x )=
∂ y √ 1−x 2(
∂ arctan y x
+ =
1
.
1
y √ 1−x 1+ y y
2 2
x
− 2
)
( )
2
∂ ' ∂ arcsin x x 1 1 x
( u y )= − 2 +1 = . − 2
∂x ∂ x 1+ y 2
2y √1−x 1+ y y
2 2

2 2
∂u ∂ u
=> =
∂ x∂ y ∂ y∂ x
=> áp dụng định lý Schwarz

=> tồn tại u(x,y) có gradient.

11. Giả sử nhiệt độ u tại điểm (x,y) trên mặt phẳng Oxy được cho bởi hàm số

u(x,y) = x 2− y 2 . Thả một con bọ cảm ứng nhiệt tại điểm (a,b) trên mặt phẳng, xác định quỹ đạo di
chuyển của con bọ để nhiệt độ tăng nhanh nhất. Hàm số F: R3 → R 2 khả vi tại điểm P ∈ R n, thì

ⅈ
∂F
dF(P) = [ (P)] , i = 1 , m , j = 1 , n là ma trận J của F tại P.
∂ xj mxn

Để tìm quỹ đạo di chuyển của con bọ cảm ứng nhiệt để nhiệt độ tăng nhanh nhất, ta cần tìm hướng đi của
con bọ tại điểm (a,b) sao cho đạo hàm của u theo hướng đó là lớn nhất. Đạo hàm riêng của u theo x và y
lần lượt là:

∂u ∂u
=2 x , =−2 y
∂x ∂y
 Hướng đi của con bọ tại điểm (a,b) là hướng của vector đơn vị v có phương ¿ cosθ , sinθ>¿ . Ta có thể giả
sử rằng độ dốc lớn nhất của u tại điểm (a,b) là |∇ u(a ,b)|, với ∇ u=¿ 2 x ,−2 y> ¿ là vector gradient
của u. Do đó, ta cần tìm vector đơn vị v sao cho tích vô hướng ∇ u ( a , b ) ∙ v đạt giá trị lớn nhất.

Ta có: ∇ u ( a , b )=¿ 2 a ,−2 b>¿

Và tích vô hướng ∇ u ( a , b ) ∙ v là:

∇ u ( a , b ) ∙ v=2 a . cosθ−2 b . sinθ

Để tích vô hướng này đạt giá trị lớn nhất, ta cần tìm giá trị của θ sao cho cosθ đạt giá trị lớn nhất (do a là
hằng số). Vì cosθ là giá trị lớn nhất khi θ=0, ta chọn vector đơn vị v là <1,0>.

Do đó, quỹ đạo di chuyển của con bọ cảm ứng nhiệt để nhiệt độ tăng nhanh nhất là đường thẳng song song
với trục Ox, tức là quỹ đạo di chuyển là x=a+t, y=b với t là thời gian.

29. Tìm các hàm số có vector gradient dưới đây:

a. (2x + y, x)

∂u
Ta có: =2 x + y (1 )
∂x

∂u
=x ( 2 )
∂y

Từ (1)=> u= ∫ ( 2 x + y ) dx + g ( y )
= x 2+ xy+ g ( y )

' '
=>u y =x+ g y =x

'
=> g y =0

=> g=c

Vậy u=x2 + xy +c

b. (e x− y ,−e x− y )

∂ u x− y ∂u x− y
Ta có: =e (1); =−e (2 ) .
∂x ∂y

Từ (1) => u(x,y)= ∫ e x− y dx + g ( y )

 = e x− y + g ( y )

' x− y ' x− y '

=> u y =−e + g y =−e =¿ g y =0=¿ g=c

Vậy u(x,y)=e x− y +c , c ∈ R.

c. (y, -x)
' '
Ta có: u x = y ( 1 ) ; u y =−x ( 2 )

 u(x,y) = ∮ y dx + g ( y )=xy + g ( y )
'
 u y =x+ g ( y )=−x
 g(y) = -2x

Do g’(y) không phụ thuộc vào x

 không tồn tại hàm số có gradient (y,-x).