‫وزارت تحصیالت عالی‬

‫پوهنتون علوم طبی کابل (ابو علی ابن سینا)‬

‫پوهنحی صحت عامه‬

‫دیپارتمنت اپیدمیولوژی و احصائیه حیاتی‬

‫مضمون اپیدمیولوژی و امراض ساری‬

‫امراض سیستم بولی و تناسلی‬

‫ترتیب کننده‪ :‬عبدالوحید ولد گلب الدین‪ ،‬نعمت هللا ولد خیر محمد‪ ،‬سید مجتبی ولد سید محمد ابراهیم‪،‬‬
‫حبیب هللا ولد محمد ولی‪ ،‬میرحمزه ولد عبدالحلیم‪ ،‬سلیمان ولد آقا گل‪ ،‬واحد ولد حسین بخش‬

‫‪2041‬‬

‫أ‬
‫ب‬
 ‫فهرست مطالب‬

‫شایع ترین امراض سیستم بولی ‪1...........................................................................................‬‬

‫شایع ترین امراض کلیوی سیستم بولی‪4...................................................................................‬‬

‫شایع ترین امراض غیر کلیوی سیستم بولی ‪7............................................................................‬‬

‫وقایه‪12................................................................................................................‬‬
‫تشخیص‪13.............................................................................................................‬‬
‫دوا ها‪13...............................................................................................................‬‬
‫اپیدمیولوژی‪14........................................................................................................‬‬
‫منابع ‪16.........................................................................................................................‬‬

‫ج‬
 ‫شایع ترین امراض سیستم بولی‬
‫سیستم بولی که به سیستم کلیوی نیز معروف است به مجموعه اعضاء‪ ،‬مجرا ها‪ ،‬ماهیچه ها و اعصابی که‬
‫برای تولید‪ ،‬ذخیره و انتقال ادرار با هم همکاری می کنند گفته می شود‪ .‬میزان حجم ادرار فرد به عوامل‬
‫زیادی به خصوص میزان مایعات و غذایی که مصرف می کند‪ ،‬بستگی دارد‪ .‬بزرگساالن حدود ‪ ۰۸۸‬تا‬
‫‪ ۰۸۸۸‬میلی لیتر ادرار را در روز از طریق سیستم ادراری‪ ،‬تعریق و تنفس دفع می کنند‪ .‬عالوه بر این‪،‬‬
‫انواع خاصی از دوا ها‪ ،‬از جمله دوا های ادرارآور که گاهی برای درمان فشار خون باال نیز استفاده می‬
‫شود‪ ،‬می تواند بر میزان ادراری که فرد تولید می کند‪ ،‬تأثیر بگذارد‪ .‬عفونت سیستم بولی ‪(UTI‬یا ‪Urinary‬‬
‫)‪tract infection‬نوعی عفونت باکتریایی است که بر بخشی از سیستم بولی تأثیر میگذارد‪ .‬هنگامی که‬
‫عفونت‪ ،‬سیستم بولی تحتانی را مبتال میکند سیستیت ساده (عفونت مثانه) نامیده میشود و هنگامی که بر‬
‫سیستم بولی فوقانی تأثیر میگذارد به آن پیلونفریت (عفونت کلیه) گفته میشود‪ .‬عالئم مربوط به سیستم بولی‬
‫تحتانی عبارتند از دفع ادرار همراه با درد یا تکرر ادرار یا اضطرار برای ادرار (یا هر دو)‪ ،‬در حالی که‬
‫عالئم مربوط به پیلونفریت عبارتند از تب و درد پهلو به همراه عالئم مربوط به عفونت سیستم بولی تحتانی‪.‬‬
‫این عالئم در افراد مسن یا بسیار کم سن و سال ممکن است مبهم یا نامشخص باشند‪ .‬عامل اصلی هر دو نوع‬
‫عفونت مذکور اشرشیا کلی است‪ ،‬با این حال ندرتا ً باکتریهای دیگر‪ ،‬ویروسها یا قارچ نیز ممکن است‬
‫موجب آن شوند‪ .‬عفونتهای سیستم بولی معموالً در زنان نسبت به مردان بیشتر رخ میدهد؛ نیمی از زنان‬
‫در طول زندگی خود حداقل به یک عفونت مبتال میشوند‪ .‬بروز مجدد بیماری امری شایع است‪ .‬عوامل‬
‫خطرساز عبارتند از‪ :‬آناتومی بدن زنان‪ ،‬مقاربت جنسی و سابقه خانوادگی‪ .‬پیلونفریت در صورت بروز‬
‫معموالً پس از عفونت مثانه ظاهر میشود‪ ،‬اما ممکن است ناشی از عفونت منتقله از راه خون نیز باشد‪.‬‬
‫تشخیص این بیماری در زنان سالم و جوان تنها بر اساس عالئم امکانپذیر است‪ .‬در افرادی که عالئم آنها‬
‫مبهم است‪ ،‬ممکن است تشخیص بیماری مشکل باشد زیرا ممکن است باکتریها وجود داشته باشد‪ ،‬اما‬
‫عفونتی مشاهده نشود‪ .‬در موارد پیچیده یا در صورتی که درمان با شکست مواجه شود‪ ،‬ممکن است کشت‬
‫ادرار مفید باشد ‪.‬در افراد مبتال به عفونتهای مکرر‪ ،‬میتوان از دوز پایین آنتیبیوتیکها بهعنوان اقدام‬
‫پیشگیرانه استفاده کرد‪ .‬در موارد غیرپیچیده‪ ،‬عفونتهای سیستم بولی را میتوان بهراحتی با‬
‫مصرف آنتیبیوتیک در یک دوره کوتاه درمان کرد‪ ،‬اگرچه مقاومت در برابر بسیاری از آنتیبیوتیکهای‬
‫مورد استفاده برای درمان این بیماری در حال افزایش است‪ .‬در موارد پیچیده‪ ،‬ممکن است الزم باشد‬
‫دورههای درمان طوالنیتر شوند یا نیاز به تزریق آنتیبیوتیک وریدی باشد‪ ،‬و در صورتی که عالئم در طی‬

‫‪1‬‬
‫دو یا سه روز بهبود پیدا نکرد‪ ،‬الزم است آزمایشهای تشخیصی بیشتری انجام گردد‪ .‬در زنان‪ ،‬عفونتهای‬
‫سیستم بولی شایعترین شکل عفونتهای باکتریایی است و هر سال ‪ ٪۸۱‬به میزان عفونتهای سیستم بولی‬
‫افزوده میشود‪ .‬برخی نوشیدنی ها مانند قهوه و الکل هم می توانند باعث افزایش ادرار شوند‪ .‬قبل از بررسی‬
‫شایع ترین امراض سیستم بولی ابتدا به عملکرد و ساختار سیستم بولی میپردازیم‪.‬‬

‫عملکرد سیستم بولی‬

‫سیستم بولی نوعی از سموم بدن به نام اوره را از خون خارج می کند‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫اوره در اثر تجزیه غذاهای حاوی پروتئین مانند گوشت‪ ،‬مرغ و سبزیجات خاص در بدن تولید می گردد‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫اوره از راه جریان خون به کلیه ها منتقل شده و همراه با آب اضافی از خون‪ ،‬باعث تولید ادرار می‬ ‫‪‬‬

‫شوند‪.‬‬

‫ساختار سیستم بولی‬

‫سیستم بولی شامل دو کلیه‪ ،‬دو مجرای ادراری یا میزنای‪ ،‬مثانه‪ ،‬دو عضله اسفنکتر و مجاری ادراری است‪.‬‬

‫کلیه‬
‫اندام های اصلی سیستم ادراری‪ ،‬کلیه ها هستند که اندامی لوبیایی شکل به اندازه مشت هر فرد می باشند ‪.‬کلیه‬
‫ها درست در زیر قفسه سینه در وسط پشت قرار دارند‪ .‬كلیه ها اوره را از طریق دستگاه هاي كوچك به نام‬
‫نفرون از خون جدا مي كنند‪.‬‬

‫‪2‬‬
 ‫میزنای‬
‫میزنای یا حالب از دو لوله ای تشکیل شده که ادرار را از هر یک از کلیه ها به مثانه منتقل می کند‪ .‬در‬
‫بزرگساالن‪ ،‬میزنای معموالً ‪ ۰۲‬تا ‪ ۰۸‬سانتی متر و قطر ‪ ۴-۰‬میلی متر است‪ .‬میزنای یکی از اعضای‬
‫اصلی سیستم بولی است که جریان ادرار را کنترل می کند‪ .‬هر کلیه میزنای خاص خود را دارد‪ .‬سنگ کلیه‬
‫و سرطان از امراض شایع حالب یا میزنای هستند‪ .‬یک سنگ کلیه می تواند از کلیه حرکت کرده و وارد‬
‫میزنای شده و جریان ادرار را مسدود کند و حتی باعث ایجاد گرفتگی شدید در قسمت پشت یا پایین شکم‬
‫شود‪ .‬اگر بخشی از کلیه به دلیل جریان مسدود شده‪ ،‬کلیه ملتهب و منجر به هیدرونفروز می شود‬

‫مثانه‬
‫مثانه‪ ،‬اندام توخالی و بادکنکی شکل است که در لگن قرار دارد‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫مثانه توسط رباط هایی به اندام های دیگر و استخوان های لگن وصل شده و در جای خود نگهداری می‬ ‫‪‬‬

‫شود‪.‬‬
‫مثانه ادرار را تا زمانی که مغز هشدار دهد که فرد آماده خالی کردن آن است‪ ،‬ذخیره می کند‪ .‬مثانه در زمان‬
‫پر بودن‪ ،‬گردی شکل شده و پس از تخلیه‪ ،‬کوچکتر می شود ‪.‬مثانه سالم و طبیعی می تواند تقریبا ً نیم لیتر‬
‫ادرار را به راحتی و تا مدت دو الی پنج ساعت نگه دارد‪.‬‬
‫برای جلوگیری از نشت ادرار‪ ،‬عضالت دایره ای به نام اسفنکتر در نزدیکی محل باز شدن مثانه به مجرای‬
‫ادرار وجود دارد که مثانه را از مجرای ادرار جدا می سازد و به نشت و ترشح ادرار کمک می کند‪.‬‬
‫اسفنکترها باید قبل ورود ادرار به مجرای ادرار‪ ،‬باز شوند‪ .‬اسفنکتر داخلی غیر ارادی و غیرقابل کنترل و‬
‫اسفنکتر خارجی تحت کنترل است‪.‬‬

‫مجرای ادرار‬
‫مجرای ادرار‪ ،‬یک لوله ماهیچه ای است که مثانه را با قسمت بیرونی بدن و دستگاه تناسلی متصل کرده و‬
‫ادرار را از بدن خارج می کند ‪.‬تنها تفاوت بین سیستم بولی زن و مرد در طول مجرای ادراری آنهاست‪ .‬در‬
‫زنان‪ ،‬مجرای ادرار در حدود ‪ ۰ .۰‬تا ‪ ٪ .۲‬سانتی متر و بین کلیتوریس و مهبل قرار دارد‪ .‬مجرای ادرار‬
‫در مردان ‪ ۰۸‬سانتی متر است و طول آلت را طی می کند که در انتهای آلت تناسلی باز می شود‪ .‬مجرای‬

‫‪3‬‬
‫ادرار در مردان برای از بین بردن ادرار و همچنین مایع منی هنگام انزال استفاده می شود از آنجا که مجرای‬
‫ادرار در زنان کوتاهتر از مردان است‪ ،‬در مقابل عفونت های باکتریایی سیستم بولی آسیب پذیرتر می باشد‪.‬‬

‫شایع ترین امراض کلیوی سیستم بولی‬

‫متخصصان مختلف‪ ،‬امراض سیستم بولی را درمان می کنند‪ .‬براساس گزارش انجمن ارولوژی آمریکا‬
‫)‪ ،(AUA‬یک نفرولوژیست متخصص در درمان امراض کلیوی است‪ ،‬در حالی که متخصصان ارولوژی‬
‫مشکالت سیستم بولی از جمله کلیه ها‪ ،‬غدد فوق کلیوی‪ ،‬مجاری ادرار‪ ،‬مثانه و مجرای ادرار را معالجه می‬
‫کنند‪ .‬متخصص ارولوژی همچنین امراض مربوط به اندام تولید مثل مردان را درمان می کند‪ ،‬اما متخصصان‬
‫زنان غالبا ً در زمینه های امراض ادراری یا اختالالت در زنان از جمله عفونت های مقاربتی تخصص دارد‪.‬‬

‫بسیاری از مرض ها سیستم بولی را تحت تاثیر قرار می دهند‪ .‬امراض سیستم بولی برخی مربوط به کلیه و‬
‫برخی مربوط به بخش های غیر کلیوی سیستم بولی می شوند‪.‬‬

‫شایع ترین امراض کلیه در سیستم بولی‪ ،‬عبارتند از‪:‬‬

‫سنگ کلیه‬ ‫‪‬‬

‫عفونت کلیه‬ ‫‪‬‬

‫سرطان کلیه‬ ‫‪‬‬

‫نارسایی کلیه‬ ‫‪‬‬

‫نفروپاتی دیابتی‬ ‫‪‬‬

‫‪4‬‬
 ‫سنگ کلیه‬
‫سنگ کلیه‪ ،‬توده هایی از اگزاالت کلسیم هستند که در هر نقطه از سیستم بولی یافت می شود‪ .‬سنگ کلیه‬
‫وقتی تشکیل می شود که مواد شیمیایی موجود در ادرار به اندازه کافی غلیظ شده و بصورت یک توده جامد‬
‫تجمع می یابند‪ .‬سنگ کلیه می توانند باعث ایجاد درد در ناحیه پشت و پهلوها و همچنین خون در ادرار‬
‫شوند‪ .‬بسیاری از سنگ های کلیوی با حداقل آسیب قابل درمان هستند‪ .‬یک روش درمانی سنگ کلیه استفاده‬
‫از لیتروپریس موج شوک خارج از بدن است که باعث جدا شدن سنگ کلیه با امواج شوک می شود‪.‬‬

‫عفونت کلیه‬
‫عفونت کلیه به عنوان پیلونفریت شناخته می شود‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫مرض عفونت کلیه می تواند ناگهانی یا مزمن باشد‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫این مرض اغلب ناشی از عفونت در مجاری ادراری می باشد که به طور معمول از مثانه یا میزراه شروع‬
‫و بعدها به یک یا هر دو کلیه انتشار می یابد و حتی با انتقال دادن باکتری توسط گردش خون باعث بروز‬
‫عفونت های کشنده در بدن میشود‪ .‬آنها اغلب دردناک هستند و اگر به موقع درمان نشوند‪ ،‬می توانند‬
‫خطرساز شوند ‪.‬امروزه مرض عفونت کلیه در سرتاسر جهان بسیار رایج و جزو شایعترین امراض‬
‫اورولوژی به شمار میرود‪.‬‬
‫زنان (بخصوص مادران باردار)‪ ،‬از نظر ابتال به عفونت های کلیوی بیشتر از مردان در معرض خطر ابتال‬
‫به عفونت کلیه هستند‪ ،‬زیرا مجرای ادراری زنان کوتاه تر از مردان است‪ .‬این امر دسترسی باکتری ها به‬
‫مجاری ادراری آنها را آسان تر می کند ‪.‬آمار کمی در مورد شیوع عفونت کلیه وجود دارد ‪.‬یک منبع معتبر‬
‫در سال ‪ ۰۸۸۲‬گزارش داد که برای زنان‪ ٪۰-٪۰ ،‬مورد سرپایی و ‪ ۴-۰‬مورد بستری در هر ‪٪۸،۸۸۸‬‬
‫زن وجود داشته است ‪.‬این تعداد در مردان با ‪ ۰-۰‬مورد سرپایی و ‪ ۰-٪‬مورد سرپایی در هر ‪ ٪۸،۸۸۸‬نر‬
‫کمتر بود‪ .‬بیشترین شیوع در بین زنان و کودکان زیر ‪ ۰‬سال و افراد باالی ‪ ۰۸‬سال می باشد‪.‬‬

‫‪5‬‬
 ‫نارسایی کلیه‬
‫نارسایی کلیه که به آن مرض مزمن کلیوی نیز گفته می شود‪ ،‬می تواند یک وضعیت موقتی و حاد یا یک‬
‫مرض مزمن باشد که منجر به اختالل عملکرد کلیه ها در جداسازی سموم از خون می شود‪ .‬سایر شرایط‬
‫مانند دیابت و فشار خون باال می تواند باعث مرض مزمن کلیه شود‪ .‬موارد حاد ممکن است در اثر تروما یا‬
‫آسیب های دیگر ایجاد شده باشد‪ ،‬ولی با درمان مناسب بهبود می یابد‪ .‬با این حال‪ ،‬مرض کلیوی می تواند‬
‫منجر به نارسایی مزمن کلیه شود که نیاز به دیالیز یا حتی پیوند کلیه دارد‪.‬‬

‫سرطان کلیه‬
‫سرطان کلیه‪ ،‬سرطانی است که از کلیه ها شروع می شود‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫در بزرگساالن‪ ،‬سرطان سلول کلیوی شایعترین نوع سرطان کلیه است‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫انواع دیگر سرطان کلیه ممکن است کمتر رخ دهند‪ .‬کودکان خردسال به احتمال زیاد به نوعی سرطان کلیه‬
‫بنام تومور ویلمز مبتال می شوند‪ .‬سرطان کلیه اغلب در مراحل اولیه‪ ،‬هنگامی که سرطان کوچک و محدود‬
‫به کلیه است‪ ،‬کشف می شود‪.‬‬

‫نفروپاتی دیابتی‬

‫نفروپاتی دیابتی یک عارضه جدی مرتبط با کلیه دیابت نوع ‪ ٪‬و دیابت نوع ‪ ۰‬است‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫حدود ‪ ۰۲۱‬از مبتالیان به دیابت در نهایت به یا مرض کلیوی دیابتی مبتال می شوند‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫نفروپاتی دیابتی بر توانایی کلیه ها در انجام کارهای معمول در از بین بردن مواد زاید و مایعات اضافی از‬
‫بدن تأثیر می گذارد‪ .‬بهترین راه برای پیشگیری یا به تأخیر انداختن نفروپاتی دیابتی‪ ،‬حفظ سبک زندگی سالم‬
‫‪6‬‬
‫و درمان دیابت و فشار خون باال است‪ .‬در صورت عدم درمان به موقع این مرض به آرامی به سیستم فیلتر‬
‫ظریف کلیه ها آسیب می رساند‪ .‬درمان زودرس ممکن است از پیشرفت مرض جلوگیری کرده یا کند شود‬
‫و احتمال بروز عوارض را کاهش دهد‪.‬‬

‫شایع ترین امراض غیر کلیوی سیستم بولی‬

‫شایع ترین امراض غیر کلیوی سیستم بولی‪ ،‬عبارتند از‪:‬‬
‫پروستاتیت‬ ‫‪‬‬

‫پروتئینوری‬ ‫‪‬‬

‫خون در ادرار‬ ‫‪‬‬

‫سرطان مثانه‬ ‫‪‬‬

‫عفونت ادراری‬ ‫‪‬‬

‫سرطان پروستات‬ ‫‪‬‬

‫بی اختیاری ادراری‬ ‫‪‬‬

‫سیستیت بینابینی‬ ‫‪‬‬

‫انسداد مجاری ادراری‬ ‫‪‬‬

‫هایپرپالزی خوش خیم پروستات‬ ‫‪‬‬

‫‪7‬‬
 ‫عفونت ادراری)‪(UTI‬‬
‫عفونت ادراری )‪ ، (UTI‬عفونت در قسمت های مختلف سیستم بولی کلیه ها‪ ،‬حالب ها‪ ،‬مثانه و مجرای‬
‫ادرار می باشد بیشتر عفونت ها‪ ،‬سیستم بولی تحتانی مثل مثانه و مجرای ادرار را درگیر می کند‪ .‬زنان‬
‫بیشتر از مردان در معرض خطر ابتال به ‪ UTI‬هستند‪ .‬عفونت مثانه معموال دردناک و آزار دهنده می باشد‪.‬‬
‫با این حال‪ ،‬اگر عفونت به کلیه های انتشار یابد‪ ،‬عواقب جدی تری دارد‪ .‬پزشکان به طور معمول عفونت‬
‫ادراری را با آنتی بیوتیک درمان می کنند‪.‬‬

‫بی اختیاری ادراری‬

‫بی اختیاری ادراری‪ ،‬یکی دیگر از امراض شایع سیستم بولی است‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫شایع ترین مشکالت مثانه و بی اختیاری ادرار مربوط به تکرر و نشت ادرار می باشد‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫این شرایط در مردان معموالً به دلیل بزرگ شدن پروستات ایجاد می شود و باعث انسداد در مثانه خواهد‬ ‫‪‬‬

‫شد‪.‬‬
‫همچنین مشکالت سیستم بولی می تواند به صورت پروالپس لگن بروز کند و منجر به نشتی ادرار شود‪.‬‬
‫پروالپس لگن بیشتر ناشی از زایمان طبیعی می باشد‪ .‬نگه داشتن ادرار برای مدت زمانی کوتاه‪ ،‬معموالً تا‬
‫یک ساعت‪ ،‬خوب است با این وجود طوالنی شدن مدت زمان نگهداری ادرار و تکرر ادرار ممکن است‬
‫باعث تجمع بیش از حد ادرار در مثانه و اعمال فشار روی کلیه ها شود‪ .‬این مشکالت به نوبه خود ممکن‬
‫است منجر به عفونت ادراری‪ ،‬سیستیت و اختالل در عملکرد کلیه ها شود‪.‬‬

‫‪8‬‬
 ‫پروتئینوری‬
‫پروتئینوری‪ ،‬وجود مقادیر غیرطبیعی پروتئین در ادرار است‪ .‬کلیه های سالم سموم را از خون خارج می‬
‫کنند اما پروتئین در ادرار باقی می ماند‪ .‬پروتئین موجود در ادرار به خودی خود مشکلی ایجاد نمی کند؛ اما‬
‫می تواند نشانه این باشد که کلیه های به درستی کار نمی کنند‪.‬‬

‫سیستیت بینابینی‬
‫سیستیت بینابینی )‪ (IC‬که به آن سندرم مثانه دردناک نیز گفته می شود‪ ،‬یک مرض مزمن مثانه است که در‬
‫زنان‪ ،‬باعث فشار و درد مثانه و گاهی اوقات درد لگن در درجات مختلف می شود‪ .‬مرض سیستیت بینابینی‬
‫می تواند باعث التهاب و حتی ایجاد زخم در مثانه شود‪ .‬در حالی که علت آن مشخص نیست‪ ،‬بسیاری از‬
‫مبتالیان به این مرض نیز دارای نقص در اپیتلیوم‪ ،‬پوشش محافظ مثانه هستند‪.‬‬

‫سرطان مثانه‬
‫سرطان مثانه‪ ،‬یکی از شایعترین سرطان ها است‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫این سرطان در مردان بیشتر از زنان رخ می دهد‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫معموالً در افراد مسن بیشتر دیده می شود‪ ،‬هر چند ممکن است در هر سنی اتفاق بیفتد‪ .‬عالئم سرطان مثانه‪،‬‬
‫از جمله درد کمر یا لگن‪ ،‬مشکل در ادرار و تکرر ادرار می باشد‪.‬‬

‫‪9‬‬
 ‫پروستاتیت‬
‫پروستاتیت تورم و التهاب غده پروستات است‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫غده ای با اندازه گردو که مستقیما ً در زیر مثانه در آقایان قرار دارد‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫غده پروستات مایعات (مایع منی) را تولید می کند که در تغذیه و حمل اسپرم نقش موثری دارد‪ .‬پروستاتیت‬
‫اغلب باعث ادرار دردناک یا دشوار می شود‪ .‬عالئم دیگر آن شامل درد در کشاله ران‪ ،‬ناحیه لگن یا دستگاه‬
‫تناسلی است‪ .‬پروستاتیت مردان در هر سنی را تحت تأثیر قرار می دهد اما در مردان ‪ ۲۸‬ساله یا جوان‬
‫شیوع بیشتری دارد‪ .‬این مرض دالیل زیادی دارد‪ .‬گاهی اوقات علت مشخص نمی شود‪ .‬اگر پروستاتیت در‬
‫اثر عفونت باکتریایی ایجاد شود‪ ،‬معموالً با آنتی بیوتیک قابل درمان است‪ .‬بسته به علت‪ ،‬پروستاتیت می‬
‫تواند به تدریج یا ناگهانی بروز کند و ممکن است به سرعت‪ ،‬به خودی خود یا با درمان بهبود یابد‪ .‬برخی‬
‫از انواع پروستاتیت ماه ها دوام می آورند و یا عود می کنند که به آن پروستاتیت مزمن گفته می شود‪.‬‬

‫هایپرپالزی خوش خیم پروستات‬

‫)‪(BPH‬یک مرض در مردان است که بر غده پروستات‪ ،‬تأثیر می گذارد‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫پروستات در انتهای مثانه قرار دارد و مجرای ادرار را احاطه می کند‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫‪ ،BPH‬بزرگ شدن غده پروستات است که می تواند در عملکرد ادرار در افراد مسن اختالل ایجاد کند‪ .‬با‬
‫فشردن مجرای ادرار باعث انسداد و اختالل در ادرار می شود‪ .‬مردان مبتال به ‪ BPH‬معموالً تکرر ادرار‬
‫دارند‪ .‬گزینه های درمانی مختلفی برای ‪ BPH‬وجود دارد‪.‬‬

‫‪10‬‬
 ‫سرطان پروستات‬
‫سرطان پروستات‪ ،‬غده پروستات را تحت تأثیر قرار می دهد‪ ،‬غده ای كه مقداری مایعات در مایع منی ایجاد‬
‫می كند و در كنترل ادرار در مردان نقش دارد ‪.‬غده پروستات در زیر مثانه و در مقابل رکتوم قرار دارد‪.‬‬
‫سرطان پروستات در آمریكا شایعترین سرطان در مردان است‪ ،‬اما در مراحل ابتدایی نیز قابل درمان است‪.‬‬
‫غربالگری منظم بهترین روش برای تشخیص سرطان پروستات در زمان مناسب است‪.‬‬

‫خون در ادرار‬
‫هماتوریا وجود خون در ادرار فرد است‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫دیدن خون در ادرار می تواند نگران کننده باشد‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫هماتوریا‪ ،‬می تواند یک اختالل جدی را نشان دهد‪ .‬هنگامی که فرد می تواند خون در ادرار خود را ببیند و‬
‫آن را تشخیص دهد به آن هماتوریای ناخالص یا ناخوشایند می گویند؛ اما در مواقعی که هنگامی که فرد‬
‫نمی تواند خون را در ادرار خود ببیند‪ ،‬اما در زیر میکروسکوپ مشاهده می شود هماتوریای میکروسکوپی‬
‫تشخیص داده می شود‪.‬‬

‫انسداد مجاری ادراری‬

‫انسداد می تواند ناگهانی یا به طور تدریجی در طوالنی مدت رخ دهد‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫انسداد می تواند کل سیستم بولی (کلی) و یا بخشی از مجاری را (جزئی) مبتال کند‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫به انسداد در یک یا هر دو لوله (حالب) که ادرار را از کلیه ها به مثانه منتقل می کند‪ ،‬انسداد سیستم بولی گفته‬
‫می شود‪ .‬بعضی اوقات فقط یک کلیه را درگیر می کند‪ ،‬اما انسداد ممکن است هر دو کلیه را تحت تأثیر‬

‫‪11‬‬
‫قرار دهد‪ .‬انسداد در هر کجای سیستم بولی می تواند به مجاری ادراری فشار وارد کرده و باعث کند شدن‬
‫جریان ادرار شود‪ .‬انسداد مجاری ادراری قابل درمان است؛ اما اگر درمان نشود‪ ،‬عالئم می توانند به سرعت‬
‫از خفیف (مثل عالئم درد‪ ،‬تب و عفونت) به عالئم شدید مانند از دست دادن عملکرد کلیه و سپسیس منجر‬
‫شده و باعث مرگ شود‪.‬‬
‫شیوع انسداد مجاری ادراری بسته به علت آن از ‪ ۲‬در ‪ ٪۸۸۸۸‬به ‪ ۲‬در ‪ ٪۸۸۸‬متغیر است‪ .‬در كودكان‪،‬‬
‫انسداد عمدتا ً به دلیل نقص هنگام تولد در سیستم بولی ایجاد می شود‪ .‬شیوع آن در مردان‪ ،‬به ویژه افراد مسن‬
‫تر از ‪ ۰۸‬سال‪ ،‬بعلت بزرگ شدن غده پروستات بیشتر است‪.‬‬

‫وقایه‬
‫تعدادی از اقداماتی که تأثیر آن ها بر دفعات بروز عفونت سیستم بولی به اثبات نرسیده عبارتند از‪ :‬استفاده‬
‫از قرصهای ضدبارداری یا کاندوم‪ ،‬ادرار کردن بالفاصله پس از مقاربت‪ ،‬نوع لباس زیر مورد استفاده‪،‬‬
‫شیوههای بهداشت شخصی پس از ادرار کردن یا مدفوع کردن‪ ،‬یا این که آیا فرد بهطور معمول حمام میکند‬
‫یا دوش میگیرد‪ .‬به همین ترتیب با فقدان شواهد مربوط به اثر نگهداشتن ادرار‪ ،‬استفاده از نوار بهداشتی‪،‬‬
‫و شستشوی واژن مواجه هستیم‪.‬‬

‫به افراد مبتال به عفونت های مکرر سیستم بولی که از اسپرم کش یا دیافراگم به عنوان روش پیشگیری از‬
‫بارداری استفاده میکنند‪ ،‬توصیه میشود از روش های دیگری استفاده نمایند‪ .‬آب یا کپسول )زغال‬
‫اخته ممکن است بروز بیماری در افرادی که دچار عفونت های مکرر میشوند را کاهش دهد‪ ،‬اما مسئله‬
‫تحمل در دراز مدت مربوط به ناراحتی سیستم گوارش در بیش از ‪ ۰۸۱‬افراد رخ میدهد ‪.‬دو بار استفاده‬
‫در روز ممکن است نسبت به یک بار استفاده در روز ارجحیت داشته باشد ‪.‬تا سال ‪ ۰۸٪٪‬بررسی مفید‬
‫بودن استفاده از پروبیوتیکهای درونواژنی همچنان نیازمند مطالعات بیشتری بودهاست‪ .‬استفاده از کاندوم‬
‫بدون اسپرمکش یا استفاده از قرصهای ضدبارداری‪ ،‬خطر عفونت سیستم بولی غیرپیچیده را افزایش‬
‫نمیدهد[‪. .‬‬

‫‪12‬‬
 ‫تشخیص‬

‫در موارد روشن‪ ،‬میتوان تنها بر اساس عالئم نسبت به تشخیص و درمان اقدام کرد و نیازی به تأیید بیشتر‬
‫از طریق آزمون های آزمایشگاهی نیست‪.‬در موارد پیچیده یا مشکوک‪ ،‬ممکن است تأیید تشخیص از‬
‫طریق آنالیز ادرار و جستجو بهدنبال حضور نیتریت در ادرار‪ ،‬سلولهای سفید خون (لکوسیتها)‪ ،‬یا لکوسیت‬
‫استراز مفید باشد‪ .‬یکی دیگر از آزمایشها‪ ،‬یعنی آزمایش میکروسکوپی ادرار به دنبال حضور سلولهای‬
‫قرمز خون‪ ،‬سلولهای سفید خون‪ ،‬یا باکتری میگردد‪ .‬کشت ادرار در صورتی مثبت تلقی میشود که تعداد‬
‫کلنیهای باکتریایی بزرگتر یا مساوی به ‪ ٪۸‬واحد تشکیل دهنده کلنی در هر میلیلیتر ارگانیسم متداول در‬
‫سیستم بولی باشد‪ .‬حساسیت آنتیبیوتیکی را نیز میتوان با این کشت آزمایش کرد‪ ،‬و از این حیث در انتخاب‬
‫درمان آنتیبیوتیکی مفید است‪.‬با این حال ممکن است درمان آنتیبیوتیکی در زنانی که نتیجه کشت آنها‬
‫منفی است باز هم به بهبود منجر شود ‪.‬چرا که عالئم میتوانند مبهم باشند و تشخیص بیماری میتواند در‬
‫افراد مسن بدون آزمایشهای قابل اعتماد مربوط به عفونتهای سیستم بولی‪ ،‬مشکل باشد‪.‬‬

‫دوا ها‬

‫با توجه به خاصیت آنتی باکتریال و ضد التهاب گیاه گزنه‪ ،‬عصاره اورتیکا‪ ،‬در کاهش التهاب و عفونت سیستم‬
‫بولی مؤثر میباشد‪ .‬این عصاره علیه گونههای مولد عفونت ادراری که شامل ‪Escherichia‬‬
‫‪ Proteus mirabilis‬هستند‪ ،‬عمل می کند و به طور چشمگیری‬ ‫‪ Klebsiella‬و‬ ‫‪،coli‬‬
‫حرکت باکتری ‪ E.coli‬را کاهش میدهد و از تشکیل کلونیهای آن جلوگیری میکند ‪.‬‬
‫همچنین کافئیک اسید موجود در گزنه با مهار آنزیم ‪- ۲‬لیپواکسیژناز از سنتز واسطههای التهابی از‬
‫[ ‪۰۲][۰۴‬‬
‫گزنه‬ ‫در‬ ‫موجود‬ ‫کوئرستین‬ ‫]ترکیب‬ ‫میکند ‪.‬‬ ‫جلوگیری‬ ‫لکوترینها‬ ‫جمله‬
‫آزادسازی هیستامین از بازوفیلها ماست سلها را کاهش داده و تولید فاکتورهای التهابی‪β- ، α- TNF‬‬
‫‪ ،IL1‬نیتریک اکسید و آنزیمهای دخیل در التهاب همچون سیکلو اکسیژناز و لیپو اکسیژناز را مهار‬
‫میکند ‪.‬عالوه بر این فالونوئیدهای موجود در این عصاره بهطور مستقیم سبب اختالل در اتصال فاکتور‬
‫( ‪ NF-kB‬فاکتوری که سبب افزایش بیان ژنی بسیاری از فاکتورهای پیش التهابی میشود) به ‪DNA‬‬
‫میشود و از التهاب پیشگیری میکند ‪.‬‬

‫برای کسانی که به عفونتهای مکرر دچار می شوند‪ ،‬استفاده از آنتی بیوتیک ها به طور روزانه و برای‬
‫دورهای طوالنی مدت مؤثر است‪ .‬داروهایی که اغلب مورد استفاده قرار میگیرند عبارتند از‪:‬‬

‫‪13‬‬
‫نیتروفورانتوئین و تریمتوپریم‪/‬سولفامتوکسازول‪ .‬متانامین نیز ماده دیگری است که غالبا ً برای این منظور‬
‫استفاده میشود چرا که در مثانهای که اسیدیته آن کم است فرمالدئید تولید میکند که مقاومت بدن در برابر‬
‫آن افزایش نمییابد‪ .‬در مواردی که عفونت ناشی از مقاربت است‪ ،‬مصرف آنتیبیوتیک پس از مقاربت‬
‫ممکن است مفید باشد‪ .‬معلوم شده است که در زنان یائسه‪ ،‬استفاده از استروژن واژنی موضعی باعث کاهش‬
‫بروز عفونت شدهاست‪ .‬استفاده از استروژن واژنی از پساریها برخالف کرمهای موضعی‪ ،‬به اندازه استفاده‬
‫از آنتیبیوتیک با دوز پایین مؤثر نبودهاست‪ .‬تا سال ‪ ۰۸٪٪‬چندین واکسن در دست تهیه بودهاست‪.‬‬

‫اپیدمیولوژی‬

‫عفونتهای سیستم بولی شایعترین عفونت باکتریایی در زنان است[‪] ۰.‬این عفونتها اغلب بین سنین ‪ ٪۰‬و‬
‫‪ ۰۲‬سالگی رخ میدهد‪ ،‬و ‪ ٪۸۱‬از زنان در هر سال به عفونت دچار میشوند و ‪ ۰۸۱‬آنها در طول زندگی‬
‫خود یک بار دچار عفونت میگردند‪ .‬بروز مجدد بیماری امری شایع است و نزدیک به نیمی از افراد در‬
‫طی یک سال برای بار دوم دچار عفونت میشوند‪.‬عفونتهای سیستم بولی در زنان نسبت به مردان چهار‬
‫برابر بیشتر رخ میدهد‪ .‬پیلونفریت به میزان‪ ۰۸–۰۸‬بار کمتر اتفاق میافتد‪ .‬این بیماری شایعترین‬
‫علت عفونتهای مبتالیی در بیمارستان بوده و حدود ‪ ۴۸۱‬موارد آن را تشکیل میدهند‪ .‬با افزایش سن‪،‬‬
‫میزان باکتری بدون عالمت در ادرار‪ ،‬از دو تا هفت درصد در زنانی که در سنین باروری هستند و به میزان‬
‫‪ ۲۸۱‬در زنان مسن در خانههای سالمندان افزایش مییابد[‪] ۹.‬میزان باکتری بدون عالمت در ادرار مردان‬
‫‪ ۲۲‬سال به باال بین ‪ ٪۸۱–۲‬است ‪.‬‬

‫عفونتهای سیستم بولی ممکن است ‪ ٪۸۱‬از افراد را در دوران کودکی مبتال کند‪ .‬در میان کودکان‪ ،‬شیوع‬
‫عفونتهای سیستم بولی در پسران ختنه نشده با سن کمتر از سه ماه بیشترین میزان بوده‪ ،‬و سپس دختران‬
‫کمتر از یک سال در رده دوم قرار دارند[‪] ۰.‬با این حال برآورد فراوانی این بیماری در میان کودکان بسیار‬
‫متغیر است‪ .‬در گروهی از کودکان که مبتال به تب بوده و در محدوده سنی بین تولد و دو سال قرار داشتند‪،‬‬
‫بین ‪ ۰‬تا ‪ ۰۸۱‬آنها مبتال به عفونت سیستم بولی تشخیص داده شدند‪.‬‬

‫جامعه و فرهنگ‬

‫در ایاالت متحده‪ ،‬عفونت سیستم بولی علت حدود هفت میلیون مراجعه به مطب‪ ،‬یک میلیون مراجعه به‬
‫بخش اورژانس‪ ،‬و صد هزار بار بستری شدن در بیمارستان در طی هر سال است‪ .‬هزینه درمان این‬

‫‪14‬‬
‫عفونتها هم به لحاظ زمان از دست رفته در سر کار و هم هزینههای مراقبتهای پزشکی چشمگیر است‪.‬در‬
‫ایاالت متحده هزینههای درمان مستقیم به میزان ‪ ٪٫۰‬میلیارد دالر در سال تخمین زده میشود‪.‬‬

‫تاریخچه‬

‫شرح عفونتهای سیستم بولی از دوران باستان موجود است و اولین شرح مستند آن در پاپیروس ابرس آمده‬
‫که قدمت آن به سال ‪ ٪۲۲۸‬قبل از میالد برمیگردد‪ .‬مصریان از آن بهعنوان «فرستادن گرما از مثانه» یاد‬
‫میکردند‪ .‬درمان مؤثر این بیماری تا زمان تهیه و در دسترس قرار گرفتن آنتیبیوتیکها در دهه ‪٪۹۰۸‬‬
‫صورت نمیگرفت و پیش از آن استفاده از گیاهان‪ ،‬حجامت و استراحت توصیه میشد‪.‬‬

‫‪15‬‬
 :‫منابع‬

1. Wojnicz, D., Kucharska, AZ., Sokół-Łętowska, A., Kicia, M.,

Tichaczek-Goska, D. 2012. Medicinal plants extracts affect virulence
factors expression and biofilm formation by the uropathogenic
Escherichia coli. Urological research. 40(6):683-97.
2. ↑ Murray, L. , Lagow, B. , 2004. PDR for Herbal Medicines, 3rd ed.
Montvale, NJ: Thomson PDR. 792-797.
3. ↑ Obertreis, B. , et al. , Anti-inflammatory effect of Urtica dioica folia
extract in comparison to caffeic malic acid. Arzneimittel-Forschung,
1996. 46(1): 52.
4. ↑ Gregory, S. , Kelly, ND. 2011. Quercetin. Alternative Medicine
Review. 16(2): 172-194.
5. ↑ Broer, J., Behnke, B., 2002. Immunosuppressant effect of IDS 30, a
stinging nettle leaf extract, on myeloid dendritic cells in vitro. The
Journal of rheumatology, 2002. 29(4): 659-666.
6. ↑ Riemann, K., Behnke, B., Schulze-Osthoff, K., 1999. Plant extracts
from stinging nettle (Utica dioica), an antirheumatic remedy, inhibit the
proinflammatory transcription factor NF-kB. Federation of European
Biochemical Societies. 442(1): 89-94.
7. ↑ Cubeddu, Richard Finkel, Michelle A. Clark, Luigi X.
(2009). Pharmacology (4th ed. ed.). Philadelphia: Lippincott Williams &
Wilkins. p. 397. ISBN 978-0-7817-7155-9. {{cite book}}: |edition= has
extra text (help)
8. ↑ Perrotta, C (2008-04-16). "Oestrogens for preventing recurrent urinary
tract infection in postmenopausal women". Cochrane database of

16
 systematic reviews (Online) (2): CD005131. doi:
10.1002/14651858.CD005131.pub2. PMID 18425910. {{cite
journal}}: Unknown parameter |coauthors= ignored
(|author= suggested) (help)
9. https://www.livescience.com/27012-urinary-system.html
10.https://courses.lumenlearning.com/boundless-ap/chapter/urine-
transport-storage-and-elimination/
https://www.kidneyurology.org/Library/Urologic_Health.php/Urniary_system
_and_how_works.php

17