derskonum.com 12.

SINIF TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI DERSNOTLARI PDF

1. ÜNİTE GİRİŞ ÜNİTESİ

1. GİRİŞ ÜNİTESİ İÇERİĞİ
• Edebiyat Nedir?
• Felsefe Nedir?
• Düşünce akımı nedir?
• Edebiyat ve Felsefe İlişkisi
• Edebiyat ile Psikoloji ve Psikiyatri Arasındaki İlişki
• Dilin Tarihi Süreç İçerisindeki Değişimini Etkileyen Sebepler
• İlk Örneklerinden Günümüze Türkçenin Önemli Sözlükleri
1.ÜNİTE
Edebiyat Nedir?
Edebiyat, kişinin duygu ve düşüncelerini, kendine özgü bir dil
kullanarak, estetik kurallar çerçevesinde, yazılı veya sözlü
olarak dile getirmesidir.
Edebiyat Kelimesinin Kökeni
“Edebiyat” kelimesi, Arapça “adabiyyāt” kelimesinden gelir.
Kelime “adb” kökünden gelir ve sözlükteki anlamı şöyledir
Edebiyatın Konusu
Yazar ve şairlerin ortaya koydukları eserlerde ele alıp
işledikleri her şey, edebiyatın konusunu oluşturur.
Edebiyatın Yöntemi
Dil ürünlerinin tüm özelliklerinin tarihi akış içinde bilimsel
olarak incelenmesi de edebiyatın yöntemini oluşturur.
-0
Felsefe Nedir, Felsefenin Anlamı Nedir?
Yunanca "seviyorum", "ardından gidiyorum", "arıyorum" gibi anlamlara
gelen "phileo" sözcüğü ve "bilgi", "bilgelik" anlamlarına
gelen "sophia" sözcüğünün birleşiminden oluşan felsefenin sözcük
anlamı, "bilgelik sevgisi" ya da "bilgi sevgisi"dir. Yani felsefe kelime
olarak bilgeliğe ve bilgiye değer vermek, onları önemsemek ve hatta en
değerli şeyler olarak görmek; bilgiyi aramak, bilgeliğe erişebilme çabası
sarf etmek, bilginin sürekli olarak peşinden koşmak anlamlarını
taşımaktadır.

Düşünce Akımı Nedir?

Düşünce akımı için hayata, sanata, dünyayı algılayışa karşı ortaya
koyulan felsefe, düşünceler sistemi demek doğru olacaktır. Düşünce
akımları farklı alanlarda varlıklarını hissettirmekte ve varlıklarını diğer alanlar üzerinde de açıkça göstermektedir. Düşünce
akımlarına örnek: Hümanizm,Klasisizm,Rasyonalizm,Varoluşçuluk, vs. Düşünce akımları insan kaynaklıdır ve amaçları da yine
insandır. Yani her düşünce akımı insana bu sayede topluma ulaşmak kendi felsefesini kabul ettirmek istemektedir.

Edebiyat-felsefe ilişkisi
Soyut bir düşünce sistemi olan felsefe ile
edebiyat ilişkisinden bahsetmek mümkündür. Çünkü her iki
alanda da hammadde olarak insan işlenmektedir.
Ayrıca felsefe ve edebiyatta öncelik insan olmakla beraber
düşünme ve ortaya bir şey koyabilme gibi bir amaç
bulunmaktadır. Ortaya konulan bu ürünlerin ifade
edilmesinde kullanılan malzeme ise dil olduğundan iki alan
arasında bir ortaklıktan bahsedebiliriz
İnsanoğlu dil gelişimini gerçekleştirmekle birlikte
duygu ve düşüncelerini aktarma ihtiyacı hissetmiştir. Duygu
ve düşüncelerin aktarılmasında edebiyat sanatı her zaman ön
planda olmuştur ancak zamanla bu aktarım faaliyetleri
sorgulamaya dönüşerek felsefe adıyla yeni bir biçim
kazanmıştır. Bu nedenle edebi faaliyetlerin bir sonucu olan
felsefe ile edebiyatı ayrı düşünmek bir hata olacaktır.
Her edebi eser, yazarın bir düşünce eylemi
sonucunda ortaya çıkmaktadır. Yani yazar edebi eserlerini
belli bir düşüncenin temelinde oluşturmaktadır. Eğer eserin
arka planında bir düşünce yatmazsa o ürünü kurgulamak,
olayları, kişileri ve metni yapısal olarak ortaya koymak da
mümkün olmazdı.
İç içe girmiş ve böylesine güçlü bağlantılar
oluşturmuş olan felsefe ile edebiyatı birbirinden ayrı
düşünmemiz mümkün değildir. Bu nedenle günümüzde
Albert Camus, Franz Kafka, Dostoyevksi ve Jean-
Paul Sartre gibi isimler felsefe ve edebiyatı bir arada
tutabildiklerinden “sanatçı filozoflar” olarak
adlandırılmaktadır.
MADDE MADDE
• Madde ve yaşamayı çeşitli yönleriyle inceleyen
felsefe,bazen de araç olarak edebi metinleri
kullanmıştır.
• Bazı edebi metinlerin arka planında birtakım
düşünceler yatar.Yani bazı eserlerin kaynağı
felsefedir.
• Toplumları etkileyen bu düşünceler,felsefi metin
sadeliğiyle değil,değiştirilip dönüştürülerek
anlatılır.
• Düşünür, dünya görüşünü bir edebi eserle halk
kitlesine ulaştırmak ister. Yani felsefe edebiyatı bu
noktada bir araç olarak da kullanmaktadır.
derskonum.com 12.SINIF TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI DERSNOTLARI PDF
Edebiyat ve Psikoloji Arasındaki Farklılıklar ve Ortaklıklar
Edebiyat ve psikolojinin bir bilim dalı olarak birbirine
yakınlık ve uzaklığıyla ilişkilerinin ele alınması tarihi çok
uzaklara dayanmaz. Edebî eserde yer alan insan
psikolojisinin tarihini belirleme imkânı zaten yoktur. Bir
bilim olarak psikoloji ortaya çıkmadan önce de sanatçı
duyarlılığı ve sezgisi edebî eser öznesi olarak psikolojiyi
üstü örtük yahut büsbütün belirgin olarak kullanmaktadır
Psikoloji Nedir ? Psikolojinin
Tanımı
Psikoloji, davranışları ve zihinsel
süreçleri inceleyen bir bilim dalıdır.
Aslında insanın yaptığı her şey bu
tanımın içine girebilir. Davranış
kişinin yaptığı ve herhangi bir yolla
ölçülebilen her şeydir.
Edebiyat Psikoloji İlişkisi
rde psikolojik yansımaları bulmak mümkündür. Her insanın,
duyguları, düşünceleri, bir psikolojisi olduğu gibi, yazarların
da vardır. İşte yazarlar, eserlerini yazarken o anki psikolojik
durumlarını belli oranda eserlerine yansıtırlar. İnsanın ruh
dünyasına ağırlık veren psikolojik eserler,insanların ruh
çözümlemelerini yapar. Mehmet Rauf’un “Eylül”,Peyami
Safa’nın “Dokuzuncu Hariciye Koğuşu” adlı romanları buna
en iyi örnektir.
Edebî metinler yazarlar tarafından oluşturulur (Anonim
olanlar hariç). Bu eserler, bire bir yazarların yaşantılarını,
duygularını yansıtmasalar da onlardan izler taşır. Yani,
Dilin Tarihi Süreç İçerisindeki Değişimini Etkileyen Sebepler
1. Kültür Değişimi
Dil sosyal bir varlık olduğundan değişimdeki en büyük payı
toplumun her türlü maddi ve manevi değeri olan kültür
alacaktır. Toplumun içinde bulunmuş olduğu kültürel hayat
dile birebir yansıyacaktır
2. Coğrafyanın Etkisi
Toplumun bulunduğu coğrafya kültüre ve nihayetinde dile
bir etkide bulunan faktördür. Çünkü bulunduğunuz konum
aslında sizi çevreleyen kültürü de belirler. Örneğin üç binlik
bir tarihi olan toplumun Asya’da bulunmasıyla Amerika’da
bulunması birbirinden çok farklı kültür demektir.
edebî metinlerde yazarın psikolojisinden izler vardır;
derinlemesine ve bilimsel yapılan bir incelemeyle, eserler
bizi yazarların ruh dünyasına götürebilir.
Edebiyat ve psikolojinin en belirgin ve genelleştirilebilir
ortak özelliği kendilerine insanın butununu
hedef ve malzeme olarak seçmiş olmalarıdır.
Edebiyat ve Psikoloji Arasındaki Farklılıklar
1-Edebiyat sanat dalıdır ; psikoloji, bilim dalıdır.
2-Edebiyat insanın ruh dünyasının /iç dünyasının
yansımasıdır. Psikoloji ise ruh dünyasının araştırılmasıdır.
3-Edebiyatta ortaya ürün çıkar.
4-Edebiyatta amaç estetik haz vermektir. Psikoloji de ise
sorun tespiti ve çözümü önemlidir.
5-Edebiyatın muhatabı toplum iken psikolojinin muhatabı
bireydir.
Edebiyat ve Psikolojinin Ortak Özellikleri
1. Edebiyat ve psikoloji biliminin asıl malzemesi olarak
insandır.
2. Edebiyat ve psikoloji insanı bir bütünlük içinde
kavrayarak onun doğasına yaklaşma gayretindedirler.
3. Genel olarak her ikisinin de insan ruhunu kavramaya,
onun düşünce, davranış ve duygularına yön veren bilinçaltı
süreçlerine daha yakından bakmaya ve onu çevresinden
koparmadan bir “bütün” olarak görmeye çabalayan çalışma
sahaları olduğu görülür.
4. İkisinin de ürün ve verileri birbirleri için önemli
malzemelerdir.
5.Her ikisinde de insan psikolojisi yer almaktadır
3. Dinin Etkisi
Bir toplumun yaşam biçiminde önemli değişikler
gerçekleştiren dinlerin dillere büyük bir etkisi
bulunmaktadır. Hem kültürel hayatta bir değişikliğe yol
açmasıyla dili değiştirebileceği gibi aynı zamanda bazı dini
kavramların ve terimlerin de dile yerleşmesini sağlar.
Örneğin 10.yüzyıldan itibaren İslamiyeti benimseyen
Türklerin hem yaşantılarında hem de dil ve edebiyatında
çeşitli değişimler olmuştur. İslamiyet'ten sonra yoğun
kültürel etkileşime girilen Arap ve İranlıların dilleri
Türkçeyi önemli ölçüde etkilemiştir.
4. Teknolojinin Etkisi
Şüphesiz özelikle son iki asırdır içinde bulunduğumuz hızlı
teknolojik yenileşme dillere bir etkide bulunacaktır. Şöyle
yakın bir tarihe göz atacak olursanız net bir şekilde
görürsünüz ki her türlü teknolojik değişim bizim günlük
konuşma dilimize binlerce kelime sokmuştur. Örneğin 10
sene önce “Selfie” yani “Özçekim” sözcüğünü
kullansaydınız muhtemelen çevrenizdekilerin şaşkın
bakışlarıyla karşılaşırdınız.
derskonum.com 12.SINIF TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI DERSNOTLARI PDF
İlk Örneklerinden Günümüze Türkçenin Önemli Sözlükleri
1. Divan-ı Lügat'it Türk 5. Müntehabat-ı Türkiye
2. Muhakemetü'l Edep 6. Müntehabat-ı Lügat-ı
3. Codex Comanicus Osmaniye
4. Lehçetü'l Lügat 7. Lehçe-i Osmaniye
DIVAN-I LÜGATİ’T TÜRK
*11.yy’da (1072-1074) Kaşgarlı Mahmut
tarafından yazılmıştır. *“Türk Dili Divanı”
anlamına gelmektedir.
*Ebul Kasım Abdullah’a sunulmuştur.
*Halife Muktedi Biemrillah’a sunmuştur.
*Türkçenin ilk sözlüğü ve dilbilgisi kitabıdır.
*7500 Türkçe kelimenin Arapça karşılığı
verilmiştir.
*Türk dilini Araplara öğretmek amacıyla
yazılmıştır. Bu nedenle Arapça olarak kaleme
alınmıştır.
*Yazar Türkçe kelimelerin karşılıklarını ve bunu halk dilinden
derlediği örneklerle delillendirmiştir.
*Türk boyları ve coğrafyası ile Türklerin örf ve gelenekleri üzerine
önemli bilgiler vardır.
*Devrinin Türk dünyasını gösteren bir haritada vardır.
*Hakaniye lehçesi kullanılmıştır.
NOT: Bu eserle birlikte sözlük yazma geleneği başlamıştır.
Mukaddimetü'l Edep
Arapca öğrenmek isteyenlere yararlı olabilecek bir eserdir. Türk
asıllı olmakla birlikte Arap sözlükçülük geleneğinde önemli bir yere
sahip olan Zemahşeri’nin yazdığı bu eser,Harezm Türkçesi icin dil
malzemesi içermektedir.
Codex Cumanicus
XIII. yuzyıl sonlarında hazırlandığı sanılmaktadır.
Karadeniz’in kuzeyinde yaşamış olan Kuman (Kıpcak)
Türklerininin soz varlığı ve sözlü edebiyat ürünleri ile ilgili
derlemelerden oluşur.İtalyanlar tarafından hazırlanmış
olabileceğinden ‘İtalyan bolumu’ diye adlandırılan eserin
bu bölümünde Latince sözcüklerin Farsca ve Kıpcakca karşılıkları
verilmiştir.
Lehçetü'l Lügat
Şeyhülislam Mehmed Esad Efendi tarafından yazılmıştır.
Türkçeden Arapçaya, Farsçaya ve Türkçeye bir sözlüktür. Esad
Efendi, "Türkçeleşmiş ve halk arasında kullanılan her kelime
Türkçedir" düşüncesiyle hazırladığı eserde 3.661 kelimeye yer
vermiştir.
Muntahabat-ı Turkiyye
James W. Redhouse tarafından yazılmıştır
Müntehabât-ı Lügât-i Osmâniyye
James W. Redhouse tarafından yazılmıştır Osmanlı Türkçesinde
kullanılan söz varlığımız içinden seçilmiş 25.658 kelimeden
oluşmuştur. Bu sözlerin 18.897'sini Arapça, 6.761'ini Farsça sözler
oluşturmaktadır.
Lehce-i Osmani
Ahmet Vefik Paşa tarafından kaleme alınır.Türkçe kelimelere yer
vermesiyle kendinden sonra bu şekilde hazırlanacak olan
sözlüklerin öncüsü olma özelliğine sahip bir sözlüktür. Eser,
"Arapça Farsça Olmayan Kelimeler", "Arapça Farsça Olan Elfâz-ı
Osmâniyye" bölümleri olmak üzere iki bölümden oluşmuştur. Diğer
bir önemli özelliği de deyim ve atasözlerine yer vermesidir.
Muhakemetü'l Lugateyn
Ali Şir Neva’inin Türk Dili ve Türkçe adına yazdığı
en önemli eseridir. Eser, Kaşagarlı Mahmut’un
yazdığı Divan’ı Lüğat it Türkî’den sonra Milli Dili
korumak endişesi ile İslami dönem edebiyatının bu
konudaki yazılmış en mühim ikinci eserdir. Bu eserde
Türkçe’nin Farsça’dan üstünlüğü ispatlanmaya
çalışılmıştır.
8. Muhakemetü'l Lügateyn
9. Kamus-ı Türki
10. Türkçe Sözlük
Kamus-ı Türki
Şemsettin Sami tarafından 1900 yılında kaleme alınmıştır.Osmanlı
Türkçesini üç dilden oluşan bir karma sayan eski
zihniyetten, bağımsız ve bütünlüklü bir Dil olarak
gören yeni anlayışa geçişte kilit bir merhaleyi temsil
eder. Arapça ve Farsça kelimeler eski sözlüklerdeki
gibi gelişigüzel aktarılmamış, güncel yazı dilinde
kullanılma ve yaşayan bir unsur olma özelliklerine
dikkat edilmiştir. Arapça ve Farsça sözcüklerin
özgün anlamları değil, (geleneksel bakışta "bozuk"
sayılsa da) güncel Türkçe kullanımdaki anlamları
verilmiştir. Batı dillerinden alınan yeni kelimelere
yer vermeye özen gösterilmiştir. En önemlisi, dilin bel kemiğini
oluşturan "Türkçe" unsurunun yapısı ve etimolojisi üzerinde
dikkatle durulmuştur.
Türkçe Sözlük: Türk Dil Kurumunun ilk baskısını 1945’te
yayımladığı ve bugüne kadar on bir baskısı yapılan Türkçe Sözlük
günümüz Türk sözlükçülüğünün temel eserlerinin başında
gelmektedir.Türkçenin soz varlığını ortaya koyacak bir sözlük
hazırlanması düşüncesi, Türk Dili Tetkik Cemiyeti’nin 12 Temmuz
1932 günü kuruluşuyla birlikte gündemde yer almaya başlamıştır.
Sanal Ortamdaki Sözlükler: Türk Dil Kurumunun 2002 yılında
kullanıma sunduğu Güncel Türkçe Sözlük ’ten sonra geçen zaman
içerisinde Kişi Adları Sözlüğü, Bilim ve Sanat Terimleri Ana
Sözlüğü, Türkçede Eş ve Yakın Anlamlı Kelimeler Sözlüğü, Türk
Lehçeleri Sözlüğü, Türkçede Batı Kökenli Kelimeler Sözlüğü,
Türkiye Türkçesi Ağızları Sözlüğü, Tarama Sözlüğü,Sesli Türkçe
Sözlük, Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü de erişime açılmıştır.
Bunların dışında kalan önemli eserler
Lügat-iKamus: Ahmet Lütfi Efendi tarafından hazırlanmış ve 1870
yılında yayımlanmıştır.
Zübdetü’l-Lügat: Hüseyin Remzi’nin 1871’de hazırladığı bu eser,
sonradan Lügat-i Remzi (1888) ve Ünsü’l-Lügat (1890) adı altında
iki ayrı baskı olarak da yayımlanmıştır.
Mir’atü’l-Lügat: 1877’de Mehmet Rıfat tarafından hazırlanmıştır.
Lügat-i Ebuzziya: Ebuzziya Tevfik Bey esri 1890’da
tamamlamıştır.
Lügat-i Şemsettin:1891’de yayımlanmıştır.
Lügat-i Naci: Muallim naci’nin 1891’de hazırlamaya başladığı ve
Müstecabizade İsmet’in tamamladığı bu eser çok tanınmıştır.
Kamus-ı Osmanî: Mehmet Salahi’nin 1896’da başlayıp 1904’te
tamamladığı bu eser 4 cilttir.
Mükemmel Osmanlı Lügati: Ali Nazima ve Reşat tarafından
hazırlanmış ve 1902’de yayımlanmıştır.
Resimli Kamus-i Osmanî: Ali Seydi 1909’da düzenlenmiştir.
Lügat-i Cudi: 1916’da yayımlanmıştır.
Büyük Türk Lügati: İlk iki cildi 1927’de eski harflerle, son iki cildi
yeni harflerle yayımlanmıştır.
Velet Çelebi Sözlüğü: El yazması olarak 10 ciltte tamamlanmıştır.