2023

मराठी विषय
मराठी वाक्प्रचार व त्ाांचे अर्थ व वाक्प््ात उप्ोग
अ
* असाध्् असणे = ममळत नसणे, राप्त न होणे.
* अचां मित करणे = नवल वाटणे.
* अठरामवश्वे दमरद्र् असणे = आत्ां मतक गरीिी असणे.
* अांदाज िाांधणे = तकथ करणे/ लावणे.
आ
* आस्र्ा असणे = रे म व काळजी असणे.
* आललगन दे णे = रे माने ममठीत घे णे.
* आव्हान मनभावणे = आव्हान पूणथ करणे.
* आशा धूसर होणे = आशा सांपत जाणे.
* आदे श दे णे = हु कूम सोडणे, आज्ञा दे णे.
* आतमसात करणे = ममळवणे.
* आव्हान दे णे = रमतस्पध््ाला मुकािल््ासाठी मनमां त्रण दे णे.
* आक्रमण होणे = हल्ला होणे.
* आरोळी मारणे = मोठ्ाने हाक मारणे.
* आश्वासन दे णे = हमी दे णे.
उ
*उणे नसणे = कमतरता नसणे.
*उकल होणे = कोडे सुटणे, समजणे.
*उराशी िाळगणे = मनात जतन करून ठे वणे.
ऊ
*ऊत ्े णे = अमतरे क होणे.
ए
*एरां डाचे गुऱ्हाळ गाळणे = व््र्थ िडिड करणे.
अां
*अांगाची लाही लाही होणे = रागाने लाल होणे.
*अांगाचा मतळपापड होणे = अमतश् सांताप ्े णे.
*अांग चोरणे = अगदी र्ोडे काम करणे.
*अांग झाडणे = नाकिूल करणे.
*अांगी आणणे = लििवून घे णे.
*अांगावर काटा उभा राहणे = भीतीने अांगावर शहारे ्े णे.
 क
*कवेत घे णे = आपुलकीने ममठीत घे णे.
*कांिर कसणे = मजद्दीने कामाला लागणे.
*कांठ फुटणे = िोलणे सुरू करणे.
*कानावर ्े णे = कोणाकडू न तरी कळणे.
*कानात राण आणून ऐकणे = अत्ां त लक्षपूवथक ऐकणे.
*का्मचा मनरोप घे णे = मृत्ू होणे.
ख
*खोडी काढणे = मस्करी करणे, कुरापत काढणे.
*खाईत पडणे = एकाग्र मचत्त िसणे.
*खाांद्यावर भार पडणे = जिािदारी ्े णे.
ग
*गट्टी जमणे = मै त्री होणे.
*गतेत सापडणे = भोवर््ात (अडचणीत) सापडणे
*ग्लामन ्े णे = चक्प्कर ्े णे.
*ग्ाव्ा करणे = क्षमे ची ्ाचना करणे.
*गळ घालणे = आग्रह करणे.
*गाशा गुांडाळणे = एकदम पसार होणे.
*गुण दाखवणे = खरे स्वरूप रकट करणे.
घ
*घाम गाळणे = खूप कष्ट करणे.
च
*चाहू ल लागणे = सुगा वा लागणे, कोणीतरी ्े त असल््ाचे जाणवणे.
*चां ग िाांधणे = मनधार करणे , रमतज्ञा करणे.
*चव्हाट्यावर आणणे = उघडकीस आणणे.
*चे हरा पडणे = मनराश होणे.
छ
*छाती फुगणे = गवथ होणे
*छाती धडधडने = र्क्प्क होऊन घािरणे.
ज
*मजवाच््ा आकाांताने र्तन करणे = मजवाची पवा न करता र्तन करणे.
*मजवात जीव ्े णे = लचतामुक्प्त झाल््ाने िरे वाटणे.
*जीवन िहारीचे िनणे = जीवन सुांदर होणे.
*जन्माला अर्थ ्े णे = जीवन धन्् होणे, जन्म सार्थ की लागणे.
ट
*टकामका िघणे = आश्च्ाने लकवा भीतीने डोळे ताणून िघणे.
*टाहो फोडणे = आक्रोश करणे.
*टें भा ममरवणे = तोरा दाखवणे.
ड
*डोळ््ा खालून घालणे = स्वत: तपासून पाहणे.
*डोळ््ाांचे पारणे मफटणे – पाहू न समाधान होणे.

यशोरथ टे स्ट विरीज 9307217744 Page 2

 *डोळे लावून िसणे – वाट िघत राहणे.
*डोळे मखळून राहणे – टक लावून िघत राहणे.
*डोळ््ाांवर कातडे ओढणे – कानाडोळा करणे.
*डोळ््ाांत तेल घालणे – काळजीपूवथक काम करणे.
त
*तोंड वासून पडणे = मनराशे ने गप्प राहणे.
*तैनात असणे = सज्ज असणे, त्ार असणे.
*तहानभूक मवसरणे = (एखाद्या मवष्ात ) पूणथ गळून जाणे.
*तांटा करणे = भाांडण करणे.
*तोंड दे णे = पमरस्स्र्तीस सामोरे जाणे.
*तोंडचे पाणी पळणे = घािरून जाणे.
*तोंडाला पाने पुसणे = फसवणे.
*तळपा्ाची आग मस्तकात जाणे = अमतश् सांतापणे.
*ताराांिळ उडणे = गडिड होणे.
*तोडाला पाणी सुांटणे = हाव मनमाण होणे.
*तोंडात िोटे घालणे = आश्च्थ चमकत होणे.
र्
*र्क्प्क होणे = आश्च्थ चकीत होणे.
*र्ुांकी झेलणे = खुशामत करणे.
द
*दु:ख वारणे = दु:ख दूर करणे.
*दम सांपणे = श्वास सांपणे, जोर सांपणे.
*ददी दे णे = सूचना दे णे.
*दखल घे णे = लक्ष दे णे.
*दाद न दे णे = दुलथक्ष करणे.
*दाद घे णे = नीट लक्ष घालणे.
*दाद मागणे = न््ा् मागणे.
*दिा धरून िसणे = टपून िसणे.
ध
*ध््ानस्र् िसणे = एकाग्र मचत्त िसणे.
*धादाांत खोटे िोलणे = खूप खोटारडे पणा असणे.
*धािे दणाणणे = खूप घािरणे.
*धूळ चारणे = पराभव करणे.
*धूम ठोकणे = वेगाने पळून जाणे.
न
*मनरोप पाठवणे = आमां त्रण दे णे.
*न करमने = मन न रमणे.
*न गमणे = काहीही न सुचणे.
*न डगमगणे = न घािरणे
*मनकराचा र्तन करणे = मनश्च्ाने र्तन करणे.
*मनपचीत पडणे = हालचाल न करता पडणे.

यशोरथ टे स्ट विरीज 9307217744 Page 3

 प
*पालनपोषण करणे = सवथ रकारे मनगा राखणे.
*पोटापलीकडे पाहणे = अन्नपाण््ाव््मतमरक्प्त इतर गोष्टीकडे लक्ष दे णे.
*पांचाईत होणे = नाईलाज होणे, अडचण होणे.
*पापण््ा जड होणे = झोपेने डोळे ममटत ्े णे.
*पारखे होणे = दुरावणे, न ममळणे.
*पाठलाग करणे = मागे लागणे / जाणेअँड
*पान न हलणे = कामात रगती न होणे / हालचाल न होणे.
*पाांग फेडणे = उपकार फेडणे, उतराई होणे.
*पा्धूळ घे णे = वांदन करणे, चरणस्पशथ करणे.
*पाण््ात पाहणे = द्वे ष करणे.
*पा्मल्ली करणे = उपमदथ करणे.
*पा् धरणे = शरणजाणे.
*पारडे मफरणे = स्स्र्तीत िदल होणे.
*पावलावर पाऊल ठे वणे = अनुकरण करणे.
*पोटात घालणे = क्षमा करणे.
फ
*फळ ममळणे = ्श ममळणे, हे त ु पूणथ होणे.
*फेर धरणे = लरगण करणे.
*फेरफटका मारणे = भटकणे.
*फळी त्ार करणे = मवमशष्ट का्ासाठी समूह त्ार करणे.
*फांडशा उडवणे = सांपवून टाकणे.
*फाटे फोडणे = नसत्ा हरकती काढणे.
ि
*िाांध घालणे = मज्जाव करणे, िां धन घालणे.
*िाजी लजकणे = ्शस्वी होणे.
*िार उडवणे = का्थ पूणथ करणे.
*िे होश होणे = भान हरपणे.
*िुचकळ््ात पडणे = गोंधळून जाणे.
*िे चैन होणे = अस्वस्र् होणे.
भ
*भ्रमण करणे = सवथत्र मफरणे.
*भाकरीची भ्राांत असणे = पोटापाण््ाची मववांचना असणे.
*भास होणे = चाहू ल लागणे.
*भ्रम होणे = मन साशांक होणे.
*भाांिावून जाणे = गोंधळून जाणे.
*भान नसणे = जाणीव नसणे.
*भीड घालणे = मवनांती करणे.
*भमवष्् उज्ज्वल करणे = रगती करणे.
म
*मदतीसाठी धावून जाणे = ततपरतेने मदत करणे.

यशोरथ टे स्ट विरीज 9307217744 Page 4

 *मोहरून जाणे = आनांदाने मन फुलणे.
*मोहू न टाकणे = भुलवून टाकणे, भूल पडणे.
*मन एकाग्र करणे = मन एकाच मठकाणी गुांतवणे.
*मनावर मळभ ्े णे = मन लचतेने व््ापणे.
*मरगळ ्े णे = आळस ्े णे.
*मन वेधणे = लक्ष वेधन
ू घे णे.
*मन कातरणे = अस्वस्र् होणे.
*मदतीचा हात पुढे करणे = सहका्थ करा्ला त्ार होणे.
*मां त्रमुग्ध होणे = भारावून जाणे.
*मूग मगळणे = उत्तर न दे ता गप्प राहणे.
*मात्रा चालणे = ्ोग्् पमरणाम होणे.
*मुठीत असणे = ताब््ात असणे.
*मनावर घेणे = मनात पक्प्का मवचार करणे.
*मन भरून ्े णे = मनात भावना दाटू न ्े णे.
*मन ताठ ठे वणे = स्वामभमानाने वागणे.
*मन मोठे करणे = उदारपणा दाखवणे.
्
*्े रझारा घालणे = अस्वस्र्पणे इकडे -मतकडे फेर््ा मारणे.
र
*राजी असणे = होकार असणे, मां जरू असणे.
*रौद्र रूप धारण करणे = भ्ां कर रसांग ओढवणे.
*रपेट करणे = फेरफटका मारणे.
*रडकांु डीला ्े णे = त्रासामुळे / दु:खमुळे रडण््ाची वेळ ्े णे.
*रोमाांमचत होणे = आनांदाचे शहारे ्े णे.
*राम नसणे = अर्थ नसणे
*राईचा पवथत करणे = क्षुल्लक गोष्टीला उगाच महततव दे णे
ल
*लक्ष्् असणे = ध््े ् असणे.
व
*वा्ा न घालवणे = व््र्थ जाऊ न दे णे.
*वा्ा जाणे = फुकट जाणे.
*वदी पोचणे = िातमी लकवा वाता पोचणे.
*मवडा उचलणे = रमतज्ञा करणे.
*मवशद करणे = स्पष्ट करून साांगणे.
*वाहत्ा गांगेत हात धुणे = आलेल््ा सांधीचा फा्दा घे णे.
*वाळीत टाकणे = िमहष्कार घालणे.

14
*शािासकी दे णे = रोतसाहन दे णे, उत्तेजन दे णे, कौतुक करणे.
*शब्दाांमकत करणे = शब्दात िद्ध करणे, शब्दात व््क्प्त होणे.

यशोरथ टे स्ट विरीज 9307217744 Page 5

 *शून््ातून मवश्व उभारणे = रमतकूल पमरस्स्र्तीतून नवमनर्ममती करणे.
*शुकशुकाट होणे = मनमथ नष्ु ् होणे.
*श्री गणेशा करणे = आरां भ करणे.
*मशरकाव करणे = रवेश करणे.
*शां ब्द झेलणे = आज्ञा तवमरत पाळणे.
*मशगेला पोहोचणे = शे वटच््ा टोकाला जाणे.
*शहामनशा करणे = खात्री करून घे णे.
स
*सांकटाांना आमां त्रण दे णे = सांकट ्े ईल अशी पमरस्स्र्मत मनमाण करणे.
*साद घालणे = हाक मारणे.
*सार् दे णे = सांगत दे णे.
*सहीसलामत वाचणे = सवार्ाने सुखरूपपणे वाचणे.
*समर्मपत करणे = अपथण करणे.
*स्वप्नातही न ्े णे = कधीही कल्पनाही न करणे.
*सुर मारणे = झेप मारणे.
*साांगड घालणे = मे ळ साधने.
*सामोरे जाणे = सांकटास तोंड दे णे.
*सोक्षमोक्ष होणे = मनकालात मनघणे.
*साकार करणे = रत्क्षात आणणे.
*सर करणे = कािीज करणे.
ह
*हमी दे णे = आश्वासन दे णे.
*हरी हरी करणे = नुकसानीची पुन्हा पुन्हा खां त करणे.
*हाता पा्ा पडणे = ग्ाव्ा करणे.
*हातावर तुरी दे णे = फसवून पळून जाणे.
*हस्तगत करणे = ताब््ात घेणे.
*हा् खाणे = धास्ती घेणे, दहशत घे णे.
*हातावर हात ठे वन
ू िसने = काम न करता गप्प िसने
*हातात कांकण िाांधणे = रमतज्ञा करणे.
*हातपा् हलमवणे = मे हनत करणे
*हात दे णे = मदतीस पुढे ्े णे.
*हात टे कणे = नाईलाजाने माघार घे णे.
*हतिल होणे = काहीच इलाज न चालणे.
*हरभऱ््ाच््ा झाडावर चढवणे = खोटी स्तूती करणे.

यशोरथ टे स्ट विरीज 9307217744 Page 6

मवरुद्धार्ी शब्द मराठी
अ इ
* अवघड x सोपे * इच्छा x अमनच्छा
* अमर x मत्थ * इलाज x नाईलाज
* अपमामनत x सन्मामनत
उ
* अांत x रारां भ
* उतसाह x नैराश््
* अचल x चल
* उजव््ा x डाव््ा
* अचूक x चुकीचे
* उपस्स्र्ती x अनुपस्स्र्त
* अडाणी x शहाणा
* उमशरा x लवकर
* अटक x सुटका
* उभी x आडवी
* अमतवृष्टी x अनावृष्टी
* उत्तीणथ x अनुत्तीणथ
* अती x अल्प
* उदास x रसन्न
* अर्थ x अनर्थ
* उदार x अनुदार, कृ पण
* अनुकूल x रमतकूल
* उधार x रोख
* अमभमान x दुरमभमान
* उधळ््ा x कांजूष, काटकसरी
* अरुांद x रुांद
* उपकार x अपकार
* अशक्प्् x शक्प््
* उपदे श x िदसल्ला
* अांधकार x रकाश
* उप्ोगी x मनरुप्ोगी
* अस्त x रारां भ
* उलट x सुलट
* अडचण x सो्
* उगवणे x मावळणे
* अपेमक्षत x अनपेमक्षत
* उमशरा x लवकर
* अशक्प्त x सशक्प्त
ऊ
आ * ऊन x सावली
* आस्र्ा x अनास्र्ा ए
* आनांद x दु:ख * एक x अनेक
* आशा x मनराशा * एकदा x अनेकदा
* आत x िाहे र ऐ
* आरोग्् x अनारोग््
* ऐटदार x केमवलवाणा
* आवडते x नावडते
* ऐस्च्छक x अनैस्च्छक
* आवश््क x अनावश््क
औ
* आज्ञा x अवज्ञा
* औरस × अनौरस
* आधी x नांतर
अां
* आघाडी x मपछाडी
* अांमतम × सुरवात
* आजादी x गुलामी
क
* आशीवाद x शाप
* मकमान x कमाल
* आदर x अनादर
* काळे x पाांढरे
* आडवे x उभे
* कुशल x अकुशल
* आ्ात x मन्ात
* कठोर × मृद ू
* आांधळा x डोळस
* कडू × गोड
 * कच्चा × पक्प्का चूक × िरोिर
* कडक × नरम छ
* कृ ष्ण × धवल छोटी x मोठी
* कृ तज्ञ × कृ तघ्न ज
* कृ मत्रम × नैसर्मगक मजवांत x मृत
* काळोख × रकाश जन्म x मृत्ू
* काळा × पाांढरा जळणे × मवझने
ख जमा × खचथ
खरे x खोटे जलद × सावकाश
खरे दी x मवक्री जगणे x मरणे
खाली x वर जिािदार x िे जिािदार
खोल x उर्ळ जर x तर
ग जागणे x झोपणे
गरीि × श्रीमां त जास्त x कमी
मगहाइक × मवक्रेता जागरूक x मनष्काळजी
गुळगुळीत × खडिडीत जागृत x मनमद्रस्त
गुरू × मशष्् जाणे x ्े णे
ग्रामीण × शहरी लजकणे x हरणे
गरम x र्ां ड जीत x हार
गमन x आगमन जुने x नवे
गढू ळ x स्वच्छ जेवढा x तेवढा
गद्य x पद्य झ
गाव x शहर झोपडी x महाल
ग्राहक x मवक्रेता झोप x जाग
गुण x अवगुण ट
गुप्त x उगड मटकाऊ x मठसूळ
गुणी x अवगुणी ठ
गोड x कडू ठें गणी x उां च
गोरा x काळा ठळक x पुसट
गौण x मुख्् ड
घ डावा x उजवा
घट्ट x सैल त
घाऊक x मकरकोळ तुलनी् x अतुलनी्
च तरुण × म्हातारा
चाांगले x वाईट तारक × मारक
चल x अचल ताजे × मशळे
चढण × उतरण मतक्ष्ण × िोर्ट
चाांगले × वाईट तेजी × मां दी

यशोरथ टे स्ट विरीज 9307217744 Page 8

 तेजस्वी × तेजहीन नीती x अनीमत
र् प
र्ोर x लहान रकाश x अांधार
र्ोरला x धाकटा रगती x अधोगती
र्ां ड x गरम पूणथ x अपूणथ
द रामामणक x अरामामणक
दृश्् x अदृश्् पुढे x मागे
दे व x राक्षस रसरण × आकांु चन
द्ा x राग पुढारी × अनु्ा्ी
द्ाळू x जुलमी पुरोगामी × रमतगामी
दाट x मवरळ फ
दीन x रात फा्दा x तोटा
मदवस x रात्र फार x कमी
दीघथ x ऱ्हस्व फुलणे x कोमे जणे
दुमरत x सज्जन फुकट x मवकत
दुुःख x सुख मफकट x गडद
दुष्काळ x सुकाळ ि
दुष्ट x सुष्ट िाहे र x आत
दे शभक्प्त x दे शद्रोही िरे × वाईट
दे व x दानव िलाढ्य × मकरकोळ
दृष्ट x सुष्ट िलवान × दुिथल
दोषी x मनदोष लिि × रमतलिि
द्वे ष x रे म िुद्धीमान × मूखथ
ध िोलका × अिोल, ममतभाषी
धूतथ x भोळा भ
धीट x मभत्रा भे द x साम््
धनवांत x मनधथ न भरभर x हळूहळू
धडधाकट x कमजोर भक्प्कम × कमकुवत
धमथ x अधमथ भव्् × मचमुकले
धाडस x मभत्रेपणा भाग््वान × दुभागी
धूसर x स्पष्ट भडक x सौम््
न भरती x ओहोटी
मनस्श्चत x अमनस्श्चत भले x िुरे
न््ा् x अन््ा् भक्प्कम x कमकुवत
नवी x जुनी भ् x अभ्
मनरस x सरस भ्ां कर x सौम््
मन्ममत x अमन्ममत भ्भीत x मनभथ ्
मन्ां मत्रत x अमन्ां मत्रत भव्् x मचमुकले

यशोरथ टे स्ट विरीज 9307217744 Page 9

 र
भरती x आहोटी राठ x नाजुक
भान x िे भाम राजमागथ × आदमागथ
भाग््वांत x दुभागी राव × रां क
भाांडण x सलोखा रोख × उधार
मभकारी x सावकार रडू × हसू
म रागीट × रे मळ
मागे x पुढे ल
माहे र x सासर लवकर x उमशरा
मरगळ x उतसाह लक्ष x दुलथक्ष
म्ामदत x अम्ामदत लहानपण x मोठे पण
मधुर x कडवट लवकर x उमशरा
महाल x झोपडी लिाड x भोळा
मऊ x टणक लिाडी x रामामणकपणा
मां द x रखर ल् x रारां भ
मां जळ
ु x ककथश लाडके x नावडते
माता x मपता लाांि x जवळ
मार्ा x पा्र्ा लोभी x मनलोभी
मा् x िाप व
मालक x नोकर मवचार x अमवचार
मान x अपमान वैध x अवैध
मा्ा x द्वे ष वाजवी x गैरवाजवी
मान्् x अमान्् मवकारी × अमवकारी
म्हातारा x तरुण मवचारी × अमवचारी
ममटलेले x उघडलेले मवभक्प्त × अवजभक्प्त
ममत्र x शत्रू मववामहत × अमववामहत
मै त्री x दुश्मनी मववेकी × अमववेकी
मोठा x लहान श
मोकळे x िां मदस्त शाांतता x अशाांतता
मौन x िडिड मशळे x ताजे
मृत्ू x जीवन शत्रू x ममत्र
मृद ू x कठीण शक्प्् x अशक्प््
मुका x िोलका स
मूखथ x शहाणा समक्र् x मनस्ष्क्र्
् स्वातांत्र्् x पारतांत्र््
्शस्वी x अ्शस्वी स्वार्ी x मनस्वार्ी
्ोग्् x अ्ोग्् सो् x गैरसो्
्श x अप्श सिळ x दुिथळ
सकाळी x सा्ां काळी

यशोरथ टे स्ट विरीज 9307217744 Page 10

 सत् x असत् ज्ञानी × अज्ञानी
सुरवात x शे वट
सावध x िे सावध
स्मृमत x मवस्मृती
समान × असमान
समाधान × असमाधान
सफल × असफल
समर्थ × असमर्थ
स्वच्छ x घाणेरडा
स्वस्र् x िे चैन
स्वमहत x परमार्थ
स्वदे श x परदे श
स्तुती x लनदा
स्वस्त x महाग
स्वाधीन x पराधीन
स्वागत x मनरोप
स्वार्थ x परमार्थ
ह
हळू x वेगाने , जलद
हजर x गैहजर
लहसा x अलहसा
हसणे x रडणे
हलके x जड
हार x जीत
महम्मत x भ्
लहसक x अलहसक
महरमुसलेला x उतसाही
महत x अमहत
महशे िी x िे महशे िी
हीन x दजेदार
हु शार x मठ्ठ
होकार x नकार
क्ष
क्षीण x भक्प्कम
क्ष् x अक्ष्
क्षम्् x अक्षम््
ज्ञ
ज्ञान × अज्ञान
ज्ञात × अज्ञात

यशोरथ टे स्ट विरीज 9307217744 Page 11

 समान अर्थ असणाऱ््ा शब्दाांना समानार्ी
आश्च्थ = अचां िा , नवल
शब्द म्हणतात.
आनांद = हषथ , उल्हास
एखाद्या शब्दासाठी त्ाच अर्ाचा दुसरा शब्द म्हणजे
आज्ञा = आदे श , हु कूम
समानार्ी शब्द हो्.
आठवण = स्मरण, स्मृती, स्
अ
आठवडा = सप्ताह
अरण्् समानार्ी शब्द मराठी – वन, जांगल
आजारी = पीमडत, रोगी
अमृत = सांजीवनी, सुधा
आ्ुष्् = जीवन, ह्ात
अमभनेता = नट
आतुरता = उतसुकता
अममत = असांख््, अगमणत
आरोपी = गुन्हे गार, अपराधी
अांकुर = कोंि
आश्च्थ = नवल, अचां िा
अवघड = कठीण
आसन = िै ठक
अमतर्ी = पाहु णा
आदर = मान
अनर्थ = सांकट
आवाज = ध्वनी, रव
अपघात = दुघथटना
आवाजमाां = आवाजात
अवषथ ण = दुष्काळ
आज्ञा = आदे श, हु कूम
अन्न = आहार , खाद्य
आपुलकी = जवळीकता
अनर्थ = सांकट
आपत्ती = सांकट
अपेक्षाभां ग = महरमोड
आशा = इच्छा
अमभवादन = नमस्कार, वांदन, रणाम
आस = मनीषा
अमभनांदन = गौरव
आसक्प्ती = लोभ
अमभमान = गवथ
आळशी = कुजर, मनरुद्योगी, ऐदी, आळसट
अरण्् = वन, जांगल
आशीवाद = शुभलचतन
अवमचत = एकदम
इ
अमवरत = सतत, अखां ड
इशारा = सूचना
अडचण = समस््ा
इलाज = उपा्
अभ््ास = सराव, पमरपाठ
इांद्र = सुरेंद्र , नाकेश , दे वेंद्र
अन्न = आहार, खाद्य
इच्छा = आकाांक्षा , आस , मनीषा , स्पृहा , अपेक्षा
अग्नी = आग, मवस्तव, अांगार
ई
आ
ईषा = चुरस
आकाश समानार्ी शब्द मराठी – गगन, नभ , अांिर
आई = मा्, माता, जननी, माउली, जन्मदा, जन्मदात्री
ईश्वर = दे व, ईश , मनजथर , परमे श्वर , रभू
आदर = मान
उ
आरसा = दपथण
उपवन = िगीचा
आरां भ = सुरवात
उदर = पोट
आवाज = ध्वनी
उतकषथ = भरभराट
आतुरता = उतसुकता
उपद्रव = त्रास
आठवडा = सप्ताह
उपेक्षा = हे ळसाांड
आरोपी = गुन्हे गार , अपराधी
उशीर = मवलांि

यशोरथ टे स्ट विरीज 9307217744 Page 12

 का्थ क्षम = कुशल , मनपुण
उणीव = कमतरता काम = का्थ , काज
उतसव = सण , समारां भ , सोहळा काठ = मकनारा , तीर ,
ऊ काळ = सम् , वेळ , अवधी
ऊजा = शस्क्प्त मकल्ल = गड
ऋ कर्ा = गोष्ट , कहाणी , हमककत
ऋण = कजथ कठीण = अवघड
ऋषी = तपस्वी , मुनी , साधू , तापस करमणूक = मनोरां जन
ए कपाळ = ललाट , भाल , कपोल , मनढळ , अमलक
एकजूट = एकी , ऐक्प्् कष्ट = श्रम , मे हनत
ऐ ख
ऐश्व्थ = वैभव खग = पक्षी , मवहां ग , अांडज
ऐट = रुिाि , डौल खात्री = मवश्वास
ओ खे डे = गाव , ग्राम
ओझे = वजन , भार खडक = मोठा दगड , पाषाण
ओढा = झरा , नाला खटाटोप = र्तन
औ खोड्या = चे ष्टा , मस्करी
औक्षण = ओवाळणे ग
अां ग्रांर् = पुस्तक
अांधार = काळोख , मतमीर , तम गाव = ग्राम , खे डे
अांक = आकडा ग्राहक = मग-हाईक
अांगण = आवार गोड = मधुर
अांघोळ = स्नान गोणी = पोते
अांगार = मनखारा गोष्ट = कहाणी , कर्ा
अांतमरक्ष = अवकाश गाणे = गीत , गान
अांत = शे वट गांध = वास
अांग = शरीर गुन्हा = अपराध
क गवत = तृण
कमळ समानार्ी शब्द मराठी गरुड = खगेश्वर , ता्
पांकज , अांिज
ु , नमलनी पद्म , सरोज , अरलवद , राजीव गणपती = लम्िोदर , गजानन
, गवथ = अहां कार
कमवता = काव्् , पद्य गा् = धे न ू , गोमाता
कुतूहल = उतसुकता गांमत = मौज , मजा
कुटुां ि = पमरवार गरज = आवश््कता
कुशल = हु शार , तरिे ज घ
कुत्रा = श्वान घर = सदन , गृह , मनकेतन , भवन , मनवास
कारागृह = कैदखाना , तुरुांग घरटे = खोपा
कुचां िणा = घुसमट घोडा = अश्व , वारू , तुरांग
का्थ = काम घोळका = जमाव

यशोरथ टे स्ट विरीज 9307217744 Page 13

 च त
चां द्र समानार्ी शब्द मराठी – शशी , रजनीनार् , तळे = तलाव , सरोवर , तडाग
मनशानार् , महमाांश ू , शशाांक तवचा = कातडी
चव = रुची , गोडी तुरांग = कैदखाना , िां मदवास
चरण = पा् , पाऊल तुलना = साम््
चक्र = चाक र्
चाांदणे = कौमुदी , चां द्ररकाश , चां मद्रका , ज््ोतस्ना र्ट्टा = मस्करी , चे ष्टा समूह
लचता = काळजी र्वा = समूह
चे हरा = मुख र्ोिाड = गालपट
चौकशी = मवचारपूस द
छ मदन = मदवस
छां द = नाद , आवड दीन = गरीि
छान = सुरेख , सुांदर दे ह = तन , शरीर
ज दे श = राष्र
जग = दुमन्ा , मवश्व दे खावा = दृश््
जन = लोक , जनता दार = दरवाजा
जमीन = भूमी , धरती , भुई दामरद्र्य = गमरिी
जांगल = रान दौलत = सांपत्ती , धन
जीव = राण दाम = पैसा
झ दृश्् = दे खावा
झाड समानार्ी शब्द मराठी – वृक्ष दृढता = मजिुती
झोपडी = कुटीर , खोप दगड = पाषाण , खडक
झोप = मनद्रा दरवाजा = दार , कवाड
झोका = झुला मदवा = दीप , दीपक
झेंडा = ध्वज , मनशाण दे व = ईश्वर , मवधाता
ट ध
टणक = कठीण धरती = भूमी , धरणी
टाळाटाळ = मदरां गाई ध्वनी = आवाज , रव
ठ न
ठग = चोर नदी समानार्ी शब्द मराठी – समरता , तरां मगणी , जलवामहनी
मठकाण = स्र्ान नक्प्कल = रमतकृ ती
ड नमस्कार = वांदन , नमन
डोके = मस्तक , शीषथ , शीर नातेवाईक = नातलग
डोळा = नेत्र , न्न , लोचन , अक्ष , आवळू नजर = दृष्टी
ढ नवरा = भ्रतार , पती , काांत , नार् , दादला
ढग = मे घ , अभ्र , अांिद
ू , मनरद , घन मनष्ठा = श्रद्धा
नृत् = नाच
मनमथ ळ = स्वच्छ
मन्म = पद्धत

यशोरथ टे स्ट विरीज 9307217744 Page 14

 नोकर = सेवक िक्षीस = पामरतोमषक , पुरस्कार
मनधार = मनश्च् िादशाहा = सम्राट
प िफथ = महम
पाणी समानार्ी शब्द मराठी – जल , नीर , जीवन , समलल िहीण = भमगनी
पक्षी समानार्ी शब्द मराठी – मवहां ग , स्व्दज , अांडज , पाखरू भ
पाऊस समानार्ी शब्द मराठी – वषा , पजथन््, वृष्टी भोजन = जेवण
मपशवी = र्ै ली भरारी = झेप , उड्डाण
पुस्तक = ग्रांर् भाांडण = तांटा
पुतळा = रमतमा , िाहु ले भाऊ = िां ध ू , सहोदर , भ्राता
रे म = मा्ा , मजव्हाळा भे दभाव = फरक
रोतसाहन = उत्तेजन म
रारां भ = सुरुवात , आरां भ मुख = चे हरा
पतनी = िा्को , अधागीनी , भा्ा , काांता , सहधमथ चामरणी मुलख
ु = रदे श , राांत , परगणा
रदे श = राांत मे हनत = कष्ट , श्रम , पमरश्रम
रवास = ्ात्रा मै त्री = दोस्ती
राण = जीव मौज = मजा , गांमत
पाऊल = पा् , चरण मुलगी = कन््ा , आतमजा , दुमहता , नांमदनी
पाऊलवाट = पा्वाट मुलगा = पुत्र , सुत , नांदन , तनुत , तन्
रामामणकपणा = इमानदारी मुद्रा = चे हरा , मुख , तोंड , वदन
रवासी = वाटसरू , मार्मगक मजूर = कामगार
रजा = लोक ममहना = मास
पान = पत्र , पत्ता , पणथ ममहला = स्त्री , िाई ,
पवथत = डोंगर , मगरी , अचल , शै ल मजूर = कामगार
रकाश = उजेड मां मदर = दे ऊळ , दे वाल्
रवास = सफर , फेरफटका , प्थ टन मागथ = रस्ता , वाट
पहाट = उषा ममत्र = दोस्त , सोिती , सखा , सवांगडी
परीक्षा = कसोटी ममष्टान्न = गोडधोड
पमरश्रम = कष्ट , मे हनत मान = गळा
पती = नवरा , वर माणूस = मानव
पुरातन = राचीन मां गल = पमवत्र
पृथ्वी = धरणी , जमीन , वसुांधरा मदत = साहाय््
फ ममता = मा्ा , मजव्हाळा , वातसल््
फू ल = पुष्प , सुमन , कुसुम मानवता = माणुसकी
फलक = फळा ्
ि ्ुक्प्ती = मवचार , शक्प्कल
िाग = िगीचा , उद्यान , वामटका ्ुद्ध = लढाई , सांग्राम , लढा , समर
िे त = ्ोजना ्ोद्धा = लढवय््ा
िाळ = िालक
िाप = मपता , वडील

यशोरथ टे स्ट विरीज 9307217744 Page 15

 र सू्थ समानार्ी शब्द मराठी – रवी , भास्कर , मदनकर , ममत्र , अरुण ,

राजा = नरे श , नृप आमदत्

राष्र = दे श समुद्र समानार्ी शब्द मराठी – सागर, लसधू , रतनाकर , द्ा

राांग = ओळ सकाळ = रभात

राग = क्रोध , सांताप , चीड सफाई = स्वच्छता

रात्र = मनशा , रजनी , ्ाममनी सवलत = सूट

रान = वन , जांगल , अरण्् सन्मान = आदर

रणाांगण = रणभूमी , समराांगण साांगत = म्हणत

रे खीव = सुांदर , सुिक सांकट = आपत्ती

ल सा्ां काळ = सांध््ाकाळ

लग्न = मववाह , पमरण् सावली = छा्ा

लोभ = हाव सार्ी = सोिती , ममत्र , दोस्त , सखा

व स्तुती = रशां सा

वीज समानार्ी शब्द मराठी – मवद्युत, सौदामममन सुमवधा = सो्

वृक्ष समानार्ी शब्द मराठी – झाड, तरू, द्रुम, पादप सुगांध = सुवास , पमरमळ , दरवळ

मवतरण = वाटप , वाटणी सूत = धागा , दोरा

मवसावा = मवश्राांती , आराम सेवा = शुश्रूषा

मवश्व = जग , दुमन्ा मसनेमा = मचत्रपट , िोलपट

मवद्या = ज्ञान सूर = स्वर

मवनांती = मवनवणी सोने = सुवणथ , काांचन , हे म , कनक

मवरोध = रमतकार , मवसांगती सोहळा = समारां भ

वेग = गती सामथ््थ = शक्प्ती , िळ

वेळ = सम् , रहर सांधी = मोका

वृद्ध = म्हातारा सांपत्ती = धन , दौलत , सांपदा

वृत्ती = स्वभाव स्पधा = चुरस , श्थ त , होड , पैज

वैरी = शत्रू , दुष्मन स्त्री = िाई , ममहला

व््वसा् = धां दा सागर = समुद्र , लसधू , रतनाकर , द्ा

व््ाख््ान = भाषण ह

वारा =अमनल , समीर , वा्ू हत्ती समानार्ी शब्द मराठी – गज , मपलू , सारां ग , कांु जर, अांिाड, गजराांद,

वाट = मागथ , रस्ता गजरानांद, वाराांद , शाकाांद, गजराण

वडील = मपता हल्ला = चढाई

वस्त्र = कपडे
श हळू चालणे = मांदगती

शील = चामरत्र्् हात = हस्त , कर , िाहू

शीतल = र्ांड , गार लहमत = धै ्थ

शरीर = दे ह , का्ा , अांग हु रूप = उतसाह

शक्प्ती = सामथ््थ , जोर , िळ हु िेहूि = तांतोतांत

श्थ त = स्पधा , होड , चुरस हद्द = सीमा , शीव

हाक = साद

शहर = नगर महत = कल््ाण

शास्त्रज्ञ = वैज्ञामनक क्ष

शाळा = मवद्याल् क्षमा = माफी

शे त = मशवार , वावर , क्षे त्र

मशक्षा = दां ड , शासन
श्रम = कष्ट , मेहनत
स

यशोरथ टे स्ट विरीज 9307217744 Page 16

 म्हणी 5) उर्ळ पाण््ाला खळखळाट फार – कमी ज्ञान असणारा
व््क्प्ती उगाच ज्ञान रदशथ न करतो.
अ
ऊ
1) अमत तेर्े माती – कोणत्ाही गोष्टीचा अमतरे क करणे हे
वाईट असते. 1) ऊस डोंगा परी रस नाही डोंगा – िाह्य रूपावरून
2) अडला नारा्ण गाढवाचे पा् धरी – हु शार माणसाांनाही व््क्प्तीच््ा गुणाची / स्वभावाची पारख करता ्े त नाही.
रसांगी मूखांची मनधरणी करावी लागते. 2) उस गोड लागला म्हणून मुळासकट खाऊ न्े – चाांगल््ा
3) अमत शहाणा त्ाचा िै ल मरकामा – अमत शहाणपण गोष्टीचा ती नष्ट होईल एवढा उपभोग घे ऊ न्े .
कधीकधी नुकसानकारक ठरते.
4) असतील मशते तर जमतील भुते –आपल््ा जवळ पैसा ए
असेल लकवा आपल््ा कडू न फा्दा होत असेल तोवर लोक
आपल््ा भोवती गदी करतात. 1) एका माळे चे मणी – सगळीच माणसे सारख््ा स्वभावाची
5)अमत राग भीक माग – अमत क्रोधामुळे कोणतीही गोष्ट असतात.
साध्् करता ्े त नाही. 2) एक ना धड भाराभर लचध््ा – एकाच वेळेला अनेक गोष्ठी
केल््ाने सवथच गोष्टी अधथ वट राहतात.
आ 3) एका दगडात दोन पक्षी मारणे – एकाच का्ात दुप्पट
फा्दा होणे.
1) आ्त्ा मिळावर नागोिा – दुसऱ््ाच््ा कतुथतवाचा / 4) एका कानाने ऐकने दुसऱ््ा कानाने सोडू न द्यावे
श्रमाचा फा्दा स्वतुःच््ा भल््ासाठी करून घेणे. लकवा – ऐकलेल््ा सगळ््ाच गोष्टाचा मवचार करणे व््र्थ आहे .
दुसऱ््ाच््ा भरवशावर मजा मारणे.
2) आडात नाही तर पोहऱ््ात कोठू न ्े णार – एखादी गोष्ट ऐ
स्वतुःजवळ नसेल तर तो दुसऱ््ाला का् दे णार.
3) आांधळा मागतो एक डोळा दे व दे तो दोन डोळे – आपल््ा 1) एकावे जनाचे करावे मनाचे – दुसऱ््ाांचे ऐकून घ््ावे पण
अपेक्षे पेक्षा जास्त फा्दा होणे. मनणथ् स्वतुः घ््ावा.
4) आांधळे दळते मन कुत्र मपठां खाते – एखाद्याने मे हनत
करा्ची व त्ाचा फा्दा दुसऱ््ाने घ््ा्चा.
ओ
5) आधी पोटोिा मग मवठोिा – रर्म पोटाची खळगी भरावी
नांतर इतर मागाचा मवचार करावा. 1) ओठात एक मन पोटात एक – िोलताांना मवचार वे गळे
1) इळा मोडू न मखळा करणे – एखाद्या क्षुल्लक लाभासाठी आमण मनात मवचार वेगळे असणे.
आपल््ाजवळील मोठ्या मकमतीची एखादी गोष्ट गमावणे. 2) ओळखीचा चोर जीवे मारी – एखाद्याला आपण गुन्हा
2) इकडे आड मतकडे मवमहर – सवथ िाजूांनी माणूस अडचणीत करताना पामहल््ास तो आपल््ा मजवावर उठतो.
सापडणे.
3) इज्जतीचा फालुदा होणे – एखाद्याकडू न अपमान होणे.
औ
उ
1) उचलली जीभ लावली टाळ््ाला – कोणताही मवचार न
1) औषधा वाचून खोकला गेला – कोणताही उपा् न करता
करता िोलणे.
सांकट परस्पर टळणे.
2) उतावळा नवरा गुडघ््ाला िालशग – कोणत्ाही गोष्टीसाठी
अमत घाई करणे.
अां
3) उडाला तर कावळा िुडाला तर िे डूक – कोणत्ाही
गोष्टीची लगेचच पारख होत नाही त्ासाठी र्ोडा वेळ जाऊ
1) अांर्रूण पाहू न पा् पसरावे – आपल््ा ऐपती रमाणे खचथ
द्यावा लागतो.
करावा.
4) उद्योगाचे घरी मरद्धी मसद्धी पाणी भरी – उद्योगी मनुष््
2) अांगाची लाही लाही होणे – रागाने खूप सांतापणे.
आ्ुष््ात ्शस्वी होवून त्ाची भरभराट होणे.

यशोरथ टे स्ट विरीज 9307217744 Page 17

 क 1) छडी लागे छमछम मवद्या ्े ई घमघम – कठीण पमरश्रम
1) काखे त कळसा मन गावाला वळसा – वस्तू जवळ असताना
सुद्धा ती इतरत्र ( इतर मठकाणी ) शोधत राहणे.
2) करावे तसे भरावे – वाईट कृ त् करणाऱ््ास त्ाचे
दुष्पमरणाम हे भोगावेच लागतात.
3) कामापुरता मामा – स्वतुःचे काम साधे प्ं त गोड
िोलणारी व््क्प्ती.
ख
1) खा्ला काळ भुईला भार – आळशी मनुष्् हा सवांना
भारच असतो.
ग
1) गरज सरो वैद्य मरो – गरज सांपल््ावर उपकार
करणाऱ््ाला मवसरणे.
2) गाढवापुढे वाचली गीता कालचा गोंधळ िरा होता
– मूखाला मकतीही उपदे श केला तरी तो मनष्फळ ठरतो.
3) गाढवाला गुळाची चव का् – मुखाला मकतीही साांमगतल
तरी त्ाला चाांगल््ा गोष्टीची लकमत कळत नाही.
4) गोगल गा् अन् पोटात पा् – एमूखाद्याचा खरा चेहरा
ओळखू न ्े णे.
घ ड
1) घर मफरले की घराचे वासेही मफरतात – रमतकूल
पमरस्स्र्तीत सारे च उलट वागू लागतात.
2) घरोघरी मातीच््ा चुली – सवथ मठकाणी सारखीच
पमरस्स्र्ती असणे.
च लागणे.
1) चार मदवस सासूचे चार मदवस सुनेचे – रत्े काला
आ्ुष््ात कधी ना कधी अमधकार गाजमवण््ाची सांधी ही
ममळतेच.
2) चोराच््ा उलट्या िोंिा – स्वतुः गुन्हा करून दोष मात्र
दुसऱ््ाला दे णे.
यशोरथ टे स्ट विरीज 9307217744
केल््ाने व दां ड ्ामुळेच ्श ममळते.
ज
1) मजत्ाची खोड मे ल््ामशवा् जात नाही – माणसाचा मुळ
स्वभाव आ्ुष््ात कधीच िदलत नाही.
2) ज््ाची खावी पोळी त्ाची वाजवावी टाळी – उपकार
करणाऱ््ाचे उपकार कधीच न मवसरता त्ाला सार् दे णे.
झ
1) झाकली भूठ सव्वा लाखाची – एखादी गोष्ट गुप्त ठे वणेच
माणसाच््ा फा्दे शीर असते.
ट
1) टाकीचे घाव सोसल््ामशवा् दे वपण ्े त नही – कठीण
पमरश्रम केल््ा मशवा् ्श ममळत नाही.
ठ
1) ठे वीले अनांते तैसेची राहावे – आपली जी परीस्स्र्ती असेल
त्ात समाधान मानावे.
1) डोळ््ात केर आमण कानात फां ु कर – रोग एका जागी
आमण इलाज मात्र इतर मठकाणी करणे.
ढ
1) ढवळ््ाशे जारी िाांधला पावळ्ा, वाण नाही पण गुण
लागला – दोन व््क्प्ती सोित राहताना एकमेकाांच््ा सव्ी
त
1) तेल गेले, तुप गेले, हाती धुपारणे आले – मूखथपणामुळे
फा्द्याच््ा गोष्टी जाऊन क्षुल्लक गोष्ट हाती लागणे.
Page 18
 र् भ

1) र्ें िे र्ें िे तळे साचे – र्ोड्या र्ोड्या िचतीचा कालाांतराने 1) भीक नको, पण कुत्रां आवरां – एखाद्ाने मदत केली नाही
मोठा सांच् होतो असतो. तरी चालेल पण त्ाने आपल््ा कामात मवघ्न आणू न्े अशी
द माफक अपेक्षा ठे वणे
1) दे रे हरी पलांगावरी – स्वतुः कष्ट केल््ामशवा् फळ ममळत
नाही. म
2) दाम करी काम – पैशाने सवथ कामे साध्् केली जातात.
3) दुभत्ा गाईच््ा लार्ा गोड – ज््ा व््क्प्ती पासून फा्दा 1) मनी वसे ते स्वप्नी मदसे – आपण जसा मवचार करतो
होतो त्ाांचा त्रासही माणूस सहन करतो. तशी स्वप्ने पडतात.
4) दोघाांचे भाांडण मतसऱ््ाचाां लाभ – दोघाांच््ा भाांडणात 2) मऊ सापडले म्हणून कोपराने खणू न्े – कोणाच््ाही
मतसऱ््ा व््क्प्तीचा फा्दा होणे. चाांगल
ु पणाचा गैरफा्दा हा कधीही घेऊ न्े .
5) दोन्ही घरचा पाहु णा उपाशी – एकाच वेळी दोन गोष्टावर
अवलांिन ू असणाऱ््ाला वेळेवर एकही गोष्ट ममळत नाही. ्
6) दुष्काळात तेरावा ममहना – अगोदरच््ा सांकटात आणखी
सांकटाांची भर पडणे. 1) ्र्ा राजा तर्ा रजा – मुख्् व््क्प्तीच््ा वतथवणूकीचा
रभाव हा त्ाच््ा खालच््ा व््क्प्तीवर पडतो.
ध
र
1) ध चा मा करणे – एखाद्या मूळ गोष्टीत िदल करून
साांगन
ू आपला स्वार्थ साधणे. 1) रात्र र्ोडी सोंगे फार – कामाच््ा मानाने वेळ अपुरा
असणे.
न
ल
1) नाचता ्े ईना अांगण वाकडे – आपल््ा उमणवा
झाकण््ासाठी दुसऱ््ा व््क्प्तीला नाव ठे वणे. 1) लहान तोंडी मोठा घास – आपली ्ोग््ता नसताना सुध्दा
2) नाव सोनुिाई हाती कर्लाचा वाळा – नाव मोठे असून इतराांना सल्ला दे णे.
कतृथतव कमी असणे.
व
प
1) वासराांत लांगडी गा् शहाणी – मूखथ माणसाांत र्ोडे से ज्ञान
1) पळसाला पाने तीनच – कोठे ही गेले तरी मनुष््ाचा स्वभाव असलेला माणूस दे खील शहाणा ठरतो.
हा सारखाच.
2) पालथ््ा घागरीवर पाणी – केलेला उपदे श वा्ा जाणे. श
3) र्तनाांती परमे श्वर – र्तनाांनी असाध्् असणारी गोष्ट
ही साध्् करता ्े ते. 1) शहाण््ाला शब्दाांचा मार – समजदार माणूस हा सहज
सूचना दे ऊनही सुधारतो.
ि
स
1) िुडत्ाला कडीचा आधार – सांकटात र्ोडीशी मदत
दे खील कधी कधी महतवाची ठरते. 1) सरड्याची धाव कांु पणाप्ं त – कोणत्ाही गोष्टीची म्ादा
ही ठरलेली असते.
2) सुांभ जळाला तरी पीळ जात नाही – एखाद्याचे हट्टापा्ी
नुकसान झाले तरी त्ाचा हट्टीपणा हा जात नाही.

यशोरथ टे स्ट विरीज 9307217744 Page 19


ह शालाांत - शाळाांमध््े , शालान्त - शाळे चा शे वट
1) हातचे सोडू न पळत्ाच््ा पाठी लागणे – सहज साध््
होणारी गोष्ट सोडू न अशक्प्् गोष्टीच््ा मागे लागणे.
2) हाजीर तो वजीर – जो वेळेवर हजर असेल त्ाला लाभ
होतो.
3) हातच््ा काकणाला आरसा कशाला – रत्क्ष मदसणाऱ््ा
गोष्टीला कोणत्ाही पुराव््ाची गरज नसते.
क्ष
1) क्षुल्लक वस्तूच््ा रक्षणी, मूल््वान वस्तूची नको हानी
– क्षुल्लक कारणासाठी आपल््ा मौल््वान वस्तू गमाऊ न्े .
ज्ञ
1) ज्ञान मुठभर, दाढी हातभार – कमी ज्ञानात खूप जास्त
गोष्टी साांगणे.
शुद्धलेखन लेखनमवष्क मन्म
1) अनुस्वार : स्पष्टोच्चामरत अनुनामसकािद्दल शीषथ लिदू
द्यावा.
उदा.- लचच, आांिा, तांटा, मनिां ध
2) ततसम शब्दातील अनुनामसकािद्दल मवकल्पाने पर-सवणथ
मलमहण््ास हरकत नाही. मात्र अशावेळी अनुस्वारानांतर
्े णाऱ््ा अक्षराच््ा वगातील अनुनामसकच पर-सवणीषी
म्हणून वापरावे.
उदा. पांमडत = पस्ण्डत, अांिज
ु = अम्िुज, अांतगथत = अन्तगथत
3) सांस्कृ त नसलेले मराठी शब्द शीषथ लिदू ( अनुस्वार) दे ऊनच
मलहावेत.
उदा. सांप, दां गा, खां त हे शब्द सम्प,दडगा, खन्त असे मलहू
न्े त.
4) अर्थ भेद स्पष्ट करण््ासाठी कधी कधी पर-सवणथ जोडू न
शब्द मलमहणे ्ोग्् ठरते.
यशोरथ टे स्ट विरीज 9307217744
वेदाांत- वेदाांमध््े , वेदान्त - ब्रह्मज्ञान
दे हाांत - दे हामध््े , दे हान्त - मृत्ू
5) नामाांच््ा व सवथनामाांच््ा अनेकवचनी सामान््रूपाांवर
मवभक्प्ती रत्् व शब्द्ोगी अव््् लावताना अनुस्वार द्यावा.
उदा. मुलाांनी, घराांपढ
ु े , त्ाांच््ा, लोकाांना
6) आदरार्ी िहु वचनाच््ा वेळीही असा वरीलरमाणेच
अनुस्वार द्यावा.
उदा. - मुख््मां त्र््ाांचा, आपणाांस, मशक्षकाांना, अध््क्षाांचे ही.
ऱ्हस्व - दीघथ
1) मराठीतील ततसम इ-कारान्त आमण उ-कारान्त शब्द
दीघान्त मलहावे.
उदा. कवी, िुद्धी, गती, हरी, मनुस्मृती, मती, रीती, गुरू, पशू
,वा्ू
2) मराठी इ-कारान्त व उ-कारान्त शब्द दीघान्त मलहावेत.
मी, आई, पेरू, टोपी, वासरू, पाटी, जादू, पैल ू
3) सामामसक शब्द मलमहताना समासाचे पूवथपद (पमहला शब्द)
ततसम हथ स्वान्त अनी तर ते पूवथपद ऱहस्वान्तच मलहावे व
वीघान्त असेल तर ते दीघान्त मललावें.
उदा. - कमवचमरत्र, गुरुदमक्षणा, रशुपक्षी,
लघुकर्ा,:भातुमवलास, हमरकृ पा, सृस्ष्टसौंद्थ लक्ष्मीपुत्र,
वधूिर, नदीतीर, भूगोल
4) ततसम अव्््े व्हस्वात मलहावीत.
उदा. - परां त,ु ्र्ाममत, तर्ामप, अमत, इमत ि मन आमण ही
दोन-मराठी अव्््े ऱ्हस्वान्त मलहावीत.
5) (अ) मराठी शब्दाांतील अकारान्तापूवीचे इकार व उ-कार
दीघथ मलहावेत.
उदा. - तूप, मूल, ऊस, वीट, पीठ, मवहीर, फू ल, िहीण, गराि,
वकील
Page 20

(ि) परां त ु ततसम अकारान्त शब्दातील उपान्त् इ-कार लकवा
ई-कार मूळ सांस्कृ तातल््ारमाणे ऱ्हस्व मकवा दीघथ ठे वावा.
उदा. - गुण, मवष, रमसक, कौतुक, शूर, शरीर, गीत, मांमदर,
तरूण, कुसुम, मर्
6) (अ) मराठी शब्दातील शे वटचे अक्षर दीघथ असेल तर
त्ातील उपान्त् इ कार लकवा उ कार ऱ्हस्व असतो.
11) पुल्ल्लगी शब्दाच््ा शेवटी “सा' आल््ास त्ा जागी
सामान््रूपाच््ा वेळी 'शा' होतो.
उदा. घसा - घशाला, ससा- सशाला, मासा - माशाांना
12) तीन अक्षरी शब्दातील मधले अक्षर 'क' लकवा 'प' चे
मद्वतव असेल तर उभ्वचनी सामाऩ् रूपाच््ा वेळी हे मद्वतव
नाहीसे होते.

उदा. - मकडा, मवळी, मपसू, सुरू, पामहजे, ममहना, हु तत ु ू उदा. रक्प्कम - रकमे ला, छप्पर- छपराांना, दुप्पट - दुपटीत,
(ि) ततसम शे वटचे अक्षर दीघथ असले तरी त्ातील उपान्त् इ चप्पल-चपलाांना
कार लकवा उ कार सांस्कृ तातल््ारमाणे ऱ्हस्व लकवा दीघथ
ठे वावा. 13) मधल््ा 'म' पूवीचे अनुस्वारसमहत अक्षर उभ्वचनी
उदा. - पूजा, पीडा, परीक्षा, क्रीडा, रतीक्षा, नीती, अमतर्ी, सामान्् रूपाच््ा वेळी अनुस्वारमवरमहत होते.
रीती, गुरू, सममती
7) (अ) मराठी शब्दाांतील जोडक्षरापूवीचे इ कार व उ कार उदा. लकमत - मकमतीला, गांमत - गमतीने, लहमत - महमतीने
सामान््त: ऱ्हस्व असतात.
उदा. - कुस्ती, पुष्कळ, मशस्त,- दुष्काळ, पुस्तक 14) धातूला 'ऊ' आमण 'ऊन' रत्् लावताना धातूच््ा शेवटी
(ि) परां त ु ततसम शब्द मूळ सांस्कृ तरमाणेच मलहावेत. व असेल तर वू वून अशी रूपे होतात, पण धातूच््ा शे वटी व
उदा. तीक्ष्ण, पूज््, चमरत्र, रतीक्षा, ममत्र, पुण््, गीष्म, नावीन््, नसेल तर ऊ, ऊन अशी रूपे होतात.
सूक्ष्म, कमनष्ठ, दुग्ध
8) (अ) मराठी व ततसम शब्दातील इ कार्ुक्प्त व उ कार्ुक्प्त उदा. - धाव- धावून, ठे व - ठे वन ू , जेव - जेवन
ू , धू - धुऊन,
अक्षराांवर अनुस्वार असल््ास ती अक्षरे सामान््तुः ऱ्हस्व असतात. गा- गाऊन, जा - जाऊन
उदा. - लचच, ललिू, तुरुांग, उां च, ललग, अरलवद, लिदू
(ि) तसेच मवसगापूवीचे इ कार व उ कार सामान््तुः ऱ्हस्व शुद्ध अशुद्ध शब्द मराठी
असतात. sr अशुद्ध शुद्ध
1 दृडमूल दृढमूल
उदा. - मछुः, र्ु:, दुुःख, मनुःशस्त्र 2 दुषणी् दूषणी्
3 दूरीत दुमरत
4 दुष्टीकोन दृस्ष्टकोन
9) मराठी शब्दाांचा उपान्त् ई कार लकवा ऊ कार उभ्वचनी 5 दमवमत्ा मद्वती्ा
सामान््रूपाच््ा वेळी ऱ्हस्व मलहावा. 6 दुस्ष्टगोचर दृस्ष्टगोचर
7 दुरावस्र्ा दुरवस्र्ा
उदा. - गरीि- गमरिाला, मवहीर- मवमहरीत, जमीन - जममनीचा, 8 द्रवीड द्रमवड
चूल - चुलाला परां त ु ततसम शब्द मदघथ च मलहावेत जसे - परीक्षा 9 द्रमवमड द्रामवडी
- परीक्षे ला, दूत – दूताला 10 मदपावली दीपावली
11 दूर्ममळ दुर्ममळ
10) तीन अक्षरी मराठी शब्दाचे पमहले अक्षर दीघथ असेल तर 12 दे हातुन दे हातून
अशा शब्दाच््ा सामान्् रूपात उपान्त् ई-ऊ ्ाांच््ाजागी 'अ' 13 मदघथ दीघथ
आल््ाचे मदसते. 14 दुस्ष्टक्षे प दृस्ष्टक्षे प
15 मद्वपकल्प द्वीपकल्प
16 दशें द्री्े दशें मद्र्े
उदा. - िे रीज - िे रजेत, लाकूड - लाकडाला, काळीज - 17 दुतवास दूतावास
काळजात. 18 दुश्चीन्ह दुस्श्चन्ह
19 ध्वमनमफत ध्वमनफीत

यशोरथ टे स्ट विरीज 9307217744 Page 21

 20 धुमधडाका धूमधडाका 65 परीपूणथता पमरपूणथता
21 मधरोदत्त धीरोदात्त 66 पमरक्षा परीक्षा
22 धथ मथ धमथ 67 पाउलखूणा पाऊलखुणा
23 धुमकेतु धूमकेतू 68 पूत्र पुत्र
24 ध्रूव ध्रुव 69 पांचाांरती पांचारती
25 मनरथ भ्र मनरभ्र 70 पवीत्र पमवत्र
26 नी्ूक्प्त मन्ुक्प्त 71 पूष्प पुष्प
27 नामवन्् नावीन्् 72 पाांडूरांग पाांडुरांग
28 मनझरथ मनझथर 73 परीनती पमरणती
29 नी्ममत मन्ममत 74 पाश्चात् पाश्चातत्
30 नीभथ ् मनभथ ् 75 पुरस्स्र्ती पूरस्स्र्ती
31 नीष्कलांक मनष्कलांक 76 राप्तीकर रास्प्तकर
32 मनरद नीरद 77 पाणीग्रहण पामणग्रहण
33 मनमलमा नीमलमा 78 पामरतोषीक पामरतोमषक
34 नीमथ ल मनमथ ल 79 रदक्षीणा रदमक्षणा
35 नकूल नकुल 80 परीसर पमरसर
36 मनती नीती 81 रामवण्् रावीण््
37 नीभीड मनभीड 82 परीच्छे द पमरच्छे द
38 मनमतवांत नीमतवां त 83 रस्र्ावना रस्तावना
39 मनगडीत मनगमडत 84 मपताांिर पीताांिर
40 नुतनीकरन नूतनीकरण 85 रतीकूल रमतकूल
41 नीष्कारण मनष्कारण 86 पस्तन पतनी
42 नदीमतर नदीतीर 87 पारां पारीक पारां पमरक
43 नीशे धाहथ मनषे धाहथ 88 पापमभरु पापभीरू
44 नागरीक नागमरक 89 रतीनीधी रमतमनधी
45 मनसांग मन:सांग 90 पुजनी् पूजनी्
46 नीष्काांचन मनष्काांचन 91 परीशीलन पमरशीलन
47 नीजथन मनजथन 92 पुनवालोकन पुनरवलोकन
48 नीरुपण मनरूपण 93 पाश्चीमात् पास्श्चमात्
49 नीमथ ळ मनमथ ळ 94 रमतश््ा रतीक्षा
50 मनमरक्षण मनरीक्षण 95 रतीिां ध रमतिां ध
51 नेततृ वगूण नेततृ वगुण 96 परां तू परां त ु
52 नीर्ममती मनर्ममती 97 पमरस्र्ीमत पमरस्स्र्मत
53 नुपरू नूपरु 98 पाहू णचार पाहु णचार
54 परीपाक पमरपाक 99 रातस्काल रात:काल
55 पमरमक्षत परीमक्षत 100 पमलकडे पलीकडे
56 पूण्् पुण्् 101 पातीमशल रगमतशील
57 रमतक्षा रतीक्षा 102 पर्ामर पर्ारी
58 पाांढमर पाांढरी 103 पुवथमपमठका पूवथपीमठका
59 पमक्ष पक्षी 104 फू ले फुले
60 मरती रीती 105 िमलष्ट िमलष्ठ
61 पमरट परीट 106 िुद्धीमाांद् िुमद्धमाांद्
62 रतीकार रमतकार 107 िमधर िधीर
63 रतीष्ठा रमतष्ठा 108 िहीमूथख िमहमुथख
64 रवीण्् रावीण्् 109 भानुद् भानूद्

यशोरथ टे स्ट विरीज 9307217744 Page 22

 110 भाउ भाऊ
111 भ्रष्राचार भ्रष्टाचार नाम
112 भीष्मरतीज्ञा भीष्मरमतज्ञा नामाांच््ा लकवा सवथनामाांच््ा रूपात जो िदल लकवा मवकार
113 भुपेंद्र भूपेंद्र होतो त्ाला 'मवभक्प्ती' असे म्हणतात. उदा.- नदीच््ा डोहात
114 माणूसमक माणुसकी रामाने उडी मारली. .
115 मजुर मजूर
116 मनस्र्ीती मन:स्स्र्ती नदीच््ा डोहात रामाने ही मवभक्प्ताची रूपे आहे त. ही रूपे
117 म्हणुन म्हणून त्ार करताना ्ा शब्दाांना 'च््ा', 'त', 'ने' ही अक्षरे जोडली.
118 महीना ममहना अशा अक्षराांना मवभक्प्ती चे रत्् असे म्हणतात.
119 महातवाचे महततवाचे
120 मागमुस मागमूस मवभक्प्तीचे अर्थ - मवभक्प्तीच््ा रूपाांमळ ु े वाक्प््ातील
121 ममहपाल महीपाल शब्दाशब्दाांमधील जे सांिांध जोडले जातात, त्ाांना 'मवभक्प्तीचे
122 महीना ममहना अर्थ ' असे म्हणतात.
123 राहाणे राहणे
124 लघुत्तम लघुतम कारकार्थ - वाक्प््ातील नाम लकवा सवथनाम ्ाांचे मक्र्ापदाशी
125 लीमप मलपी जे सांिांध असतात. त्ाांना 'कारकार्थ " म्हणतात.
126 वांसत वसांत
127 वैग््ानीक वैज्ञामनक उपपदार्थ - वाक्प््ातील मक्र्ापदामशवा् इतर शब्दाांशी
128 वाषीक वार्मषक असलेल््ा सांिांधाांना 'उपपदार्थ ' असे म्हणतात. उदा.- आमचा
सोन््ा घराच््ा अांगणात खे ळा्चा.

सोन््ा व अांगणात ्ा दोन शब्दाांचा सांिांध खे ळा्चा ्ा

मक्र्ापदाशी आहे . म्हणून ्ा दोन शब्दाांची ही कारकमवभक्प्ती
लकवा कारक सांिांध आहे आमचा, घराच््ा ्ा दोन शब्दाांचा
सांिांध मक्र्ापदाशी नसून अनुक्रमे सोन््ा व.

अांगणात ्ा दोन उपपदाांकडे आहे . अशा सांिांधाला 'उपपद

सांिांध" लकवा 'उपपद मवभक्प्ती'असे म्हणतात.

मवभक्प्तीचे रत्् व कारकार्थ

मवभक्प्ती एकवचनी रत्् अनेकवचनी रत्् कारकार्थ
रर्मा रत्् नाहीत रत्् नाहीत
कता
मद्वती्ा स,ला, ते स,ला,ना,ते
कमथ
तृती्ा ने,ए,शी नी,ही,ई,शी

करण
चतुर्ी स,ला,ते स,ला,ना,ते

सांरदान
पांचमी ऊन, हू न. ऊन, हु न

यशोरथ टे स्ट विरीज 9307217744 Page 23

 अपादान 1.1 मवधानार्ी वाक्प्् | Vidhanarthi Vakya
षष्ठी चा,ची,चे चे ,च््ा, ची ज््ा वाक्प््ात केवळ मवधान केलेले असते, त्ास मवधानार्ी
सांिध वाक्प्् म्हणतात.
सप्तमी त,ई,आ त,ई,आ उदाहरण:
अमधकरण (1) पाखऱ््ा झुांज खे ळणारा िै ल होता.
सांिोधन रत्् नाहीत नो हाक (2) तुमचे उपकार मी मुळीच मवसरणार नाही.
(3) मसद्धीमवना्काच््ा दशथनास अतोनात गदी होती.
तृती्े चा कारकार्थ करण - करण म्हणजे मक्र्े चे साधन (4) आपल््ा आरोग््ाची आपण जरुर काळजी घ््ा्ला हवी..

चतुर्ीचा कारकार्थ सांरदन म्हणजे दान.

1.2 रशश्नार्ी वाक्प्् | Prashnarthi Vakya
पांचमीचा कारकार्थ अपादान म्हणजे मव्ोग. ज््ा वाक्प््ात रश्न मवचारलेला असतो, त्ास रश्नार्ी वाक्प््
सप्तमीचा कारकार्थ अमधकरण म्हणजे आश्र्, म्हणतात.

स्र्ान. मद्वती् व चतुर्ी ्ा दोन्ही मवभक्प्ताचे रत्् समान उदाहरण:

आहे त.
परां त ु जेव्हा मक्र्ा दानाचा अर्थ व््क्प्त करते. लकवा दे णे, (1) तुझ््ा ्शाचे गमक का् ?
िोलणे, साांगणे इ. अर्ाचा मक्र्ा ज््ाला उद्दे शनू घडतात त्ा
वस्तूला व स्र्ानाला सांरदान असे म्हणतात. त्ाांची मवभक्प्ती (2) तुम्ही माझ््ा घरी केव्हा ्ाल ?
चतुर्ी असते.
(3) तुमचे उपकार मी कसे मवसरे न ?
खालील वाक्प््े अभ््ासा
मद्वती् मवभक्प्ती (१) पोलीसाने चोरास पकडले (4) आपण आपल््ा आरोग््ाची काळजी घ््ा्ला नको का ?
(२) तो मुख््ाध््ापकाांना भे टला
चतुर्ी मवभक्प्ती (१) कणाने इांद्राला कवचकांु डले मदली. 1.3 उद्गारार्ी वाक्प्् | Udgararthi Vakya
(२) आजीने रामास गोष्ट साांमगतली.
वाक्प््ाांचे त्ाांच््ा अर्ानुसार रकार ज््ा वाक्प््ात भावनेचा उद्गार काढलेला असतो, त्ास उद्गारार्ी
मवधानार्ी वाक्प्् वाक्प्् म्हणतात.
रशश्नार्ी वाक्प््
उद् गारार्ी वाक्प्् उदाहरण:
होकारार्ी वाक्प््
नकारार्ी वाक्प्् (1) अिि! केवढा मोठा साप हा!
वाक्प््ातील मवधानाांवरून वाक्प््ाांचे रकार
केवल वाक्प्् (2) िापरे ! रस्त्ावर का् गदी होती !
सां्क्प्
ु त वाक्प््
ममश्र वाक्प्् (3) अहाहा! मकती सुांदर दे खावा आहे हा !
वाक्प््पमरवतथन
(4) अरे ! इकडे कसा तू ?
1. वाक्प््ाांचे त्ाांच््ा अर्ानुसार रकार
(1) मवधानार्ी वाक्प्् (5) चूप ! एक शब्द िोल नको.
(2) रश्नार्ी वाक्प््
(3) उद्गारार्ी वाक्प््
(4) होकारार्ी वाक्प््
(5) नकारार्ी वाक्प््

यशोरथ टे स्ट विरीज 9307217744 Page 24

 1.4 होकारार्ी वाक्प्् | Hokararthi Vakya (3) र्तनवादी माणसेच जगात नाव कमवतात.
ज््ा वाक्प््ात होकार असतो, त्ास होकारार्ी लकवा करणरुपी
वाक्प्् म्हणतात. (4) पाऊस पडल््ावर हवेत गावा आला.

उदाहरण: (5) शरीर सुदृढ राहण््ासाठी आपण व््ा्ाम करतो.

(1) तो नेहमी खरे िोलतो. 2.2 सां्क्प्

ु त वाक्प्् | Sanyukt Vakya

(2) र्ोराांचा आदर करावा. दोन लकवा अमधक केवल वाक्प््े जेव्हा रधानतविोधक
उभ्ान्व्ी अव्््ाांनी जोडली असता जे एक जोड वाक्प््
(3) गुणी व््क्प्ताची रशांसा करा. त्ार होते, त्ास 'सां्क्प्
ु त वाक्प््' म्हणांतात.

(4) इमारतीचा पा्ा भक्कम होता. उदाहरण:

1.5 नकारार्ी वाक्प्् | Nakararthi Vakya (1) मवजा चमकू लागल््ा आमण पावसास सुरूवात झाली.
ज््ा वाक्प््ात नकार व््क्प्त केलेला असतो, त्ास नकारार्ी
लकवा अकरणरूपी वाक्प्् म्हणतात. (2) मरावे परी कीर्मतरूपी उरावे.

उदाहरण: (3) लोक आपली स्तुती करोत वा लनदा करोत.

(1) तो कधीच खोटे िोलत नाही. (4) तो आजारी होता म्हणून तो शाळे त गैरहजर रामहला.

(2) र्ोराांचा अनादर करु न्े . चार रकारची रधानतविोधक उभ्ान्व्ी अव्््े वापरून
त्ार झालेली सां्क्प्
ु त वाक्प््े अभ््ासा.
(3) गुणी व््क्प्ताची लनदा करु नका.
2.2.1 समुच्च्िोधक उभ्ान्व्ी अव्््े ( आमण, व) :-
(4) इमारतीचा पा्ा कमकुवत नव्हता.
उदाहरण:
मराठी वाक्प्रचार व अर्थ
(1) सोसाट्याचा वारा सुटला आमण ढग आकाशात जमू
2. वाक्प््ातील मवधानाांवरून वाक्प््ाांचे रकार लागले.
(1) केवल वाक्प््
(2) सां्क्प्
ु त वाक्प्् (2) मी रोज पहाटे उठतो व तासभर व््ा्ाम करतो.
(3) ममश्र वाक्प््
(3) वारा आला आमण पाऊस गेला.
2.1 केवल वाक्प्् | Keval Vakya

ज््ा वाक्प््ात एकच उद्दे श्् व एकच मवधे ् असते, त्ास

'केवल' लकवा 'शुद्ध' वाक्प्् म्हणतात.
2.2.2 मवकल्पिोधक उभ्ान्व्ी अव्््ाांनी त्ार झालेली
उदाहरण: सां्क्प्
ु त वाक्प््े (अर्वा, लकवा, की) :-

(1) श्रीमां त व््स्क्प्तला गरीिाांची पवा नसते.

(2) मव. वा. मशरवाडकर हे नामशकात राहा्चे .

यशोरथ टे स्ट विरीज 9307217744 Page 25

 उदाहरण:
(1) दे ह जावो अर्वा राहो.
(2) सा्ां काळी मी क्रीडाांगणावर खे ळतो लकवा मफरा्ला
जातो.
(3) तुला पैसा हवा की रमसद्धी हवी ?
2.2.3 न््ूनतव (मवरोध) िोधक उभ्ान्व्ी अव्््ाांनी त्ार
झालेली (पण, परां त,ु परी) :-
उदाहरण:
(1) मरावे परी कीर्मतरूपे उरावे.
(2) हू आला पण लसहगेला.
(3) त्ाने परग्रतल्न केला परां त ु त्ाला ्श आले नाही.
2.2.4 पमरणामिोधां क उभ्ान्व्ी अव्््ाांनी त्ार झालेली
सां्क्प्
ु त वाक्प््े (म्हणून, सिि) :-
उदाहरण:
(1) मी आजारी आहे सिि मी उपस्स्र्त राहू शकत नाही. .
(2) आांज सांपां आहे म्हणून सवथ दुकाने िां द आहे त.
(3) मोटार वाटे त मिघडली सांििवेळेवर पोहोचलो नाही.
2.3 ममश्र वाक्प्् | Mishra Vakya
जेव्हा एक रधान वाक्प्् व एक लकवा अमधक गौणवाक्प््े
गौणतविोधक उभ्ान्वां्ी अव्््ाांनी जोडू न जे सांममश्र वाक्प््
त्ार होते त्ास ममश्रवाक्प्् म्हणतात.
उदाहरण:
(1) गुरूजी. म्हणाले,की पृथ्वी सू्ाभोवती मफरते.
(2) जे चकाकते ते सारे सोने नसते.
(3) जसा सां्म हवा तशी मनाची एकाग्रता हवी.
यशोरथ टे स्ट विरीज 9307217744
(4) तुला जसेवाटे लतसेतूवाग.
(5) ममत्राने जे मनमां त्रण मदले, ते मी लगेच स्वाकारले.
(6) मी जेव्हा अिूला गेलो होतो तेव्हा तेर्े खूप र्ां डी होती.
चार रकारच््ा गौणतविोधक उभ्ान्व्ी अव्््ाांनी जोडू न
त्ार झालेली खालील ममश्रवाक्प्््े अभ््ासा.
2.3.1 स्वरूपिोधक उभ्ान्व्ी अव्््ाांनी त्ार झालेली
ममश्रवाक्प््े (की, म्हणून, म्हणजे) :-
उदाहरण:
(1) गुरूजी म्हणाले, की नेहमी खरे िोलावे.
(2) व््ाख््ान एकदा रां ग ू लागले.म्हणजे फारचरां गते.
(3) र्ोर सांत म्हणतात, की सत् हे शाश्वत आहे .
(4) एक मीटर म्हणजे शां भर सेंटीमीटर.
2.3.2 कारणिोधक उभ्ान्व्ी अव्््ाांनी त्ार झालेली
ममश्रवाक्प््े . (कारण, का, की, कारण की) :-
उदाहरण:
(1) त्ाने स्पधा लजकली कारण त्ाने खूप मे त घे तली होतो.
(2) तो धावू शकला नाही कारण की त्ाचा पा् दुखत होता.
(3) आम्ही डॉक्प्टर दे शपाांडे ्ाांच््ाकडे जातो का की त्ाांच््ा
उपचाराने आम्ही लवकर िरे होतो.
2.3.3 उद्दे श्ोधक उभ्ान्व्ी अव्््ाांनी त्ार झालेली
ममश्रवाक्प््े (म्हणून, सिां ि,्ास्तव) :-
उदाहरण:
(1) दे व रसन्न व्हावा म्हणूनां त्ाने तपश्च्ा केली
(2) ऑललमपकमध््े पदक ममळावे ्ास्तव ते पमरश्रम करतात.
(3) त्ाला नोकरी ममळावी म्हणून तो मुांिईस आला.
Page 26
 2.3.4 सांकेतिोधक उभ्ान्व्ी अव्््ाांनी त्ार झालेली
ममश्रवाक्प््े (जर-तर, जरी-तरी, जेव्हा-तेव्हा) :-
उदाहरण:
(1) शक्प्् झाले तर मी तुला उद्ा भे टेन.
(2) र्तन केलास तर ्श ममळे ल.
(3) मी गुणवत्ता ्ोंदीत आलो की मी पेढे वाटी.
(4) आईची आठवण ्े ते तेव्हा त्ाचे डोळे पाणवतात.
मराठी मवरुद्धार्ी शब्द | Virudharthi Shabd In
Marathi
3. वाक्प््पमरवतथन (वाक्प््ाांचे रूपाांतर)
वाक्प्््ार्ाला िाधा न आणता रचनेत केलेला िदल म्हणजे
वाक्प्् रूपाांतर अर्वा वाक्प्् परीवतथन हो्.
उदाहरण:
(अ) 'तेर्े जाणे अगदी गैरसोईचे आहे '. हे वाक्प्् 'तेर्े जाणे
अगदी गैरसोईचे नाही' असे करून चालणार नाही कारण त्ा
वाक्प््ाचा अर्थ िदलतो ्ा ऐवजी “तेर्े जाणे मुळीच सोईचे
नाही" हे अर्थ न िदलता केलेले वाक्प्् परीवतथन हो्.
वाक्प्् पमरवतथनाचे खालील रकार अभ््ासा :-
(अ) रश्नार्ी व मवधानार्ी वाक्प््ाांचे परस्पर रूपाांतर.
उदाहरण:
1) मुलाांनी आपला अभ््ास करा्ला नको का ? (रश्नार्ी)
मुलाांनी आपला अभ््ास जरूर करा्ला हवा. (मवधानार्ी)
2) एवढ्या गोंगाटात तुम्हाला झोप कशी ्े ईल ? (रश्नार्ी)
एवढ्या गोंगाटात तुम्हाला मुळीच झोप ्े णार नाही.
(मवधानार्ी)
मन्म :-
रश्नार्ी वाक्प््ाचे मवधानार्ी वाक्प््ात रूपाांतर करताना रश्न
होकारार्ी असल््ास मवधानार्ी वाक्प्् नकारार्ी करावे व
रश्न नकारार्ी असल््ास मवधानार्ी वाक्प्् होकाराशा करावे.
खालील वाक्प््े पहा.
यशोरथ टे स्ट विरीज 9307217744
रश्नार्ी मवधानार्ी
भर सभे त झालेला माझा अपमान मी कसा मवसरे न ?
 भर सभे त झालेला माझा अपमान मी मळीच मुळीच
मवसरणार नाही.
दे शासाठी त्ाग करा्ला नको का ?
 दे शासाठी अवश्् त्ाग करा्ला हवा.
कुणी गुमपत माझे साांगेल का ?
 माझे गुमपत कुणी साांगणार नाही.
जगी सवथ 'सुखी असा कोण आहे ?
 जगी सवथ सुखी असा कोणी नाही.
मी परत आल््ा खे रीज रामहन का ?
 मी अवश्् परत ्े ईन. मी परत ्े णारच.
(ि) उदगारार्ी व मवधानार्ी वाक्प््ाांचे परस्पर रूपाांतर :-
भावना अर्वा तीव्र इच्छा व््क्प्त करण््ासाठी 'उदगारार्ी
वाक्प््े वापरतात. त्ाचे मवधानार्ी वाक्प््ात रूपाांतर करताना
कोणत्ा गोष्टीची मवपुलता व््क्प्त करा्ची आहे ते स्पष्ट
करावे.
खालील उदाहरणे अभ््ासा :
(उद्गारारर्ी) (मवधानार्ी)
केवढा उां च वृक्ष हा ! हा वृक्ष खूप उां च आहे .
आज जत्रेत कोण गदी ! आज जत्रेत अतोनात गदी होती.
का् आवाज आहे मतचा ! मतचा आवाज अमतश् सुरेल
आहे .
का् कोसळला हो काल रात्री पाऊस !
 जलम कण््नस््ते तिक रात्री पाऊस अमतश् कोसळला.
मी दे शाचा पांतरधान झालो तर !
 मला दे शाचा पांतरधान होण््ाची तीव्र इच्छा आहे .
का् वैतागलो मी त्ाच््ा िोलण््ाने !
 त्ाच््ा िोलण््ाने मी मनस्वी वैतागलो.
(क) होकारार्ी व नकारार्ी वाक्प््ाचे परस्पर रूपाांतर
होकारार्ी वाक्प््ाचे नकारार्ी वाक्प््ात रूपाांतर करताना
मवरूद्धार्ी शब्दाच््ा पुढे नकारदशथक शब्द ठे वला तर मूळच््ा
होकारर्ी मवधानाचा अर्थ का्म राहतो.
Page 27
 खालील उदाहरणे अभ््ासा : सांध््ाकाळ झाली तेव्हा पाखरे कोठराांकडे परतली. (ममश्र
वाक्प््)
होकारार्ी वाक्प्् नकारार्ी वाक््
दोघा भावाांत मी कमनष्ठ आहे . दोघाभावाांतमीज््े ष्ठ नाही. (5) आत ्ा्चे आहे ? परवानगी घ््ावी लागते.
ते आम्हाला गैरसो्ीचे आहे . ते आम्हाला सो्ीचे नाही. * परवानगी मशवा् आत ्े ऊ न्े . (केवल वाक्प््)
मला सारे भाऊच आहे त. मला एकही िहीण नाही. परवानगी घ््ा आमण आत ्ा. (सां्क्प्
ु त वाक्प््)
सवांनी खाली िसावे. कुणीही जागेवरून उठू न्े . आत ्ा्चां असेल तर परवानगी घ््ा. (ममश्र वाक्प््)
नेहमी उपस्स्र्त असतो. तो कधीही अनुपस्स्र्त
नसतो. (6) त्ाने िरे च काम केले. त्ाला र्कवा आला नाही.
आरोपीची मवनांती फेटाळण््ात आली. आरोपीची मवनांती * िरे च काम करूनही त्ाला र्कवा आला नाही. (केवल)
मान्् केली गेली नाही. त्ाने िरे च काम केले परां त ु त्ाला र्कवा आला नाही.
तो अस्खमलत िोलला. तो कोठे ही न र्ाांिता िोलला. (सां्क्
ु त)
धुम्रपान टाळावे. धुम्रपान करू न्े . जरी त्ाने िरे च काम केले तरी त्ाला र्कवा आला
नाही. (ममश्र वाक्प््)
मवराममचन्हे व त्ाचे रकार | Viram Chinh In Marathi
(7) शाळे ची घां टा झाली. आम्ही फाटकातून आत मशरलो.
(ड) खालील केवल वाक्प््, सां्क्प् ु त वाक्प्् आमण ममश्र वाक्प्् * शाळे ची घां टा होताच आम्ही फाटकातून आत मशरलो.
्ा वाक्प््ाांचे परस्पर रूपाांतर लक्षात घ््ा : (केवल वाक्प््)
शाळे ची घां टा झाली आमण आम्ही फाटकातून आत
(1) आकाशात ढग जमले. मोर नाचू लागला. मशरलो. (सां्क्प्
ु त)
शाळे ची घां टा झाली तेव्हाच आम्ही फाटकातून आत
्ा दोन वाक्प््ाचे वाक्प््ाांच््ा मतन्ही रकारात रूपाांतर. मशरलो. (ममश्र वाक्प््)
आकाशात ढग जमताच मोर नाचू लागला. (केवल वाक्प््)
आकाशात ढग जमले आमण मोर नाचू लागला. (सां्क्प् ु त वाक्प््
आकाशात ढग जमले तेव्हा मोर नाचू लागला. (ममश्र वाक्प््)

(2) गुरूजानी जीवनाचा मागथ दाखमवला. तो जीवनाचा मागथ

मी स्वीकारला.

गुरूजानी दाखमवलेला जीवनाचा मागथ मी स्वीकारला (केवल)

गुरूजानी जीवनाचा मागथ दाखवला आमण मी तो स्वीकारला.
(सां्क्
ु त)

गुरूजानी जो जीवनाचा मागथ.दाखमवला तो मी स्वीकारला.

(ममश्र)

(3) मी रोज पहाटे उठतो. मी रोज तासभर व््ा्ाम करतो.

मी रोज पहाटे उठू न तासभर व््ा्ाम करतो. (केवल)

मी रोज पहाटे उठतो आमण तासभर व््ा्ाम करतो. (सां्क् ु त)
मी रोज पांहाटे उठतो तेव्हा तासभर व््ा्ाम करतो. (ममश्र)

(4) सांध््ाकाळ झाली, पाखरे कोठराांकडे परतली.

* सांध््ाकाळ होताच पाखरे कोठराांकडे परतली. (केवल)
सांध््ाकाळ झाली व पाखरे कोठराांकडे परतली. (सां्क्
ु त)

यशोरथ टे स्ट विरीज 9307217744 Page 28

 2. अधथ मवराम (;)
दोन छोटी वाक्प््े जोडताांना उभ्ान्वी्ी अव्््ाच््ा आधी (;)
मवराममचन्हे : वाचताांना वाक्प्् कोठे सांपते, रश्न कोठे आहे , असे मचन्ह मदले जाते, त्ाला अधथ मवराम म्हणतात.
उद्गार कोणता, वाक्प््ात कोठे मकती र्ाांिावे हे समजण््ासाठी उदा.
जी वाक्प््ात मचन्हे वापरली जातात, त्ाांना मवराममचन्हे (1) हे खरे अवघड काम होते; पण गोलवदा कल्पक होता.
म्हणतात. (2) आग वाढत चालली होती; पण गोदावरीिाईना त्ाची
तमा नव्हती.
मवराममचन्हाांचे रकार
पूणथमवराम (.) 3. स्वल्पमवराम (,)
अधथ मवराम (;) (अ) एकाच जातीचे अनेक शब्द लकवा छोटी वाक्प््े लागोपाठ
स्वल्पमवराम (,) आल््ास शे वटच््ा शब्दाखे रीज लकवा शे वटच््ा वाक्प्््ाखे रीज
अपूणथ मवराम (:) रत्े कानांतर (,) असे मचन्ह मदले जाते, त्ाला स्वल्पमवराम
रश्नमचन्ह (?) म्हणतात.
उद्गारमचन्ह (!)
अवतरण मचन्हे उदा.
सां्ोग मचन्ह (-) (1) ताांदळ
ू , गहू , ज्वारी, िाजरी ही तृणधान््े आहे त.
अपसारण मचन्ह (स्पष्टीकरणासह) (-) (2) मशकारी पुन्हा गेला, जाळे पसरवले, दाणे टाकलें आमण
लोप मचन्ह (...) िाजूला जाऊन िसला.
दां ड (एकेरी ।, दुहेरी ।।)
अवग्रह (ऽ) (ि) सांिोधनाचे वेगळे पण दशथ वण््ासाठी :
मवकल्प मचन्ह (/) उदा.
(1) महाराज, मला क्षमा करा.
1. पूणथमवराम (.) (2) राजू , आपण आांधी घरी जाऊ.
(अ) वाक्् पूणथ झाले हे दशथ मवण््ास वाक्प््ाच््ा शे वटी (.)
असा एक लटि दे तात, त्ाला पूणथमवराम म्हणतात. (क) 'हो, नाही, नको ' ्ासारख््ा शब्दाांनी वाक्् सुरु होऊन
ते पुढे चालू रामहल््ास त्ा शब्दानांतर
उदा. उदा.
(1) मुले परत मनघाली. (1) हो, मीच त्ाला साांमगतले.
(2) आई एकदम चमकत झाली. (2) नाही, मी हे काम करणार नाही.
(3) नको, मला आता घरी गेलां पामहजे.
(ि) आध््ाक्षरे लकवा सांमक्षप्त रुपे ्ाांच््ा शे वटी.
(ड) मवलोमपत (गाळलेला) शब्द सुचवण््ासाठी.
उदा. उदा.
(1)शाम िोलला खरां ; आमण रमे श, खोटां ( िोलला).
(1) पु. ल. दे शपाांडे (2) श्रीमां त मारतो मजा; आमण गरीि, सजा (भोगतो).

(2) िी. ए. 4. अपूणथ मवराम (:)

वाक्प््ाच््ा शे वटी तपशील द्या्चा असल््ास (:) हे मचन्ह
(3) म. सा.मव. इत्ादी वापरतात, त्ाला अपूणथमवराम म्हणतात.

यशोरथ टे स्ट विरीज 9307217744 Page 29

 उदा. (2) श््ामची आई' हे साने गुरुजानी मलमहलेले पुस्तक आहे .
(1) पुढील प्ा् क्रमाांक चौकटीत मलहा : 1, 2, 3, 4 (ि) दुहेरी अवतरण मचन्ह
िोलणाऱ््ाांच््ा तोंडचे शब्द दाखमवताना ("-") असे मचन्ह
5. रश्नमचन्ह (?) मदले जाते, त्ाला दुहेरी अवतरणमचन्ह म्हणतात.
उदा.
रश्नार्थक वाक्प््ाच््ा शे वटी (?) मचन्ह मदले जाते, त्ाला (1) साधू म्हणाले, “असा मनराश होऊ नकोस.”
रश्नमचन्ह म्हणतात. (2) पोपट म्हणाला, ''्ापुढे मी नुसती पोपटपांची करणार
उदा. नाही.”
(1) त्ाने का् केले ? 8. सां्ोग मचन्ह (-)
(2) तूहे आता का साांगतोस ? दोन शब्द जोडताना अर्वा ओळीच््ा शे वटी शब्द अपूरा
रामहल््ास (-) असे मचन्ह दे तात, त्ाला सां्ोगमचन्ह म्हणतात.
6. उद्गारमचन्ह (!) उदा.
उद्गारार्ी शब्द लकवा वाक्प््ाच््ा शे वटी (!) असे मचन्ह मदले (1) रे म - मववाह
जाते, त्ाला उदगारमचन्ह म्हणतात. (2) दोन - तीन
(अ) मनातील तीव्र भावना व््क्त करण््ासाठी वापरल््ा (3) स्त्री - पुरुष
जाणाऱ््ा केवलर्ोगी अव्््ानांतर . (4) राांगत - लोळत
उदा. (5) त्ा-त्ा
(1) शािास ! उत्तम गुण ममळमवलेस. 9. अपसारण मचन्ह (स्पष्टीकरणासह) (-)
(2) अरे रे ! तो गाडीखाली मचरडला. वाक्प््ातील एखाद्या-शब्दामवष्ी लकवा एखाद्या
(3) शािास ! मला तुझा अमभमान वाटतो. सांकल्पनेमवष्ी त्ाच वाक्प््ात आलेले स्पष्टीकरण, लकवा त्ा
(4) अरे रे ! त्ाला दुखापत झाली हे फार वाईट झाले. सांिघीचा शे रा. उवथमरत वाक्प्््ापासून वेगळा दाखमवण््ासाठी
(ि) उद्गारवाचक शब्द वाक्प््ात न ्े ताही वाक्प््ातून तशी हे मवराममचन्ह वापरतात.
भावना व््क्त करणाऱ््ा वाक्प््ाच््ा शे वटी. उदा.
उदा. (1) मतर्ल््ा एका गुहेत मी सवथ रकारच््ा वस्तू - काही
(1) मकती हो वेंधळे तुम्ही ! सोन््ाच््ा तर काही रतनजडीत - इतस्ततुः मवखुरलेल््ा
(2) आता का् िोलावां कपाळ ! पामहल््ा.
(3) आमच््ा नमशिी कुठलां आलां सुख ! (2) तो माणूस - ज््ाने िऱ््ाच लोकाांना गांडा घातला - अखे र
(क) जेव्हा तीव्र भावना व््ां कक्प््त करा्ची असते. तेव्हा पोमलसाांच््ा ताब््ात सापडला.
सांिोधनानांतर स्वल्पमवरामाऐवजी उदृ्गारमचन्ह वापरतात. 10. लोप मचन्ह (...)
उदा. घुटमळत केलेले अर्वा अधथ वट तोडलेले अर्वा िोलता
(1) चाांडाळा ! तुला हे सुचलेच कसे ! िोलता. मवचार खां मडत झालेले दाखमवण््ासाठी हे मवराममचन्ह
(2) कारटे ! का् केलांस हे ....... ! वापरतात.
7. अवतरण मचन्हे उदा.
(अ) एकेरी अवतरण मचन्ह. (ि) दुहेरी अवतरण मचन्ह. (1) मला ते पाहा्चां होतां , पण....
(अ) एकेरी अवतरण मचन्ह (2) पण ... हे तर जोखमीचे काम...
लेखनात एखादे सुभामषत, उक्प्ती, म्हण दे ताना अर्वा एखाद्या (3) िािा ... मला ... शां भर रुप्े ...
शब्दावर जोर द्या्चा असल््ास लकवा एखाद्या पुस्तकाचे नाव (4) आस्ते ... मशस्तीने घे... हाां, दमानां ....
दे ताना ('-') असे मचन्ह मदले जाते, त्ाला एकेरी 11. दां ड (एकेरी ।, दुहेरी ।।)
अवतरणमचन्ह म्हणतात. ओवी, अभां ग, श्लोक ्ाांसारख््ा काव््रकाराांत ओवीचा लकवा
उदा. चरणाांचा शे वट दाखवण््ासाठी वापरतात.
(1) 'ज् जवान ज् मकसान ही घोषणा शास्त्रानी मदली.

यशोरथ टे स्ट विरीज 9307217744 Page 30

 उदा.
(1) दे ह दे वाचे मां मदर । आत आतमा परमे श्वर ॥ मराठी पुस्तके आमण त्ाांचे लेखक :-
(2) जे का रां जले गाांजले । त्ाांमस म्हणे जो आपुले ॥ पुस्तक नाव लेखक
12. अवग्रह (ऽ) मृत्ुांज् मशवाजी सावांत
मवमशष्ट अक्षराचा उच्चार लाांि करा्चा आहे हे श्रीमान ्ोगी रणजीत दे साई
सुचवण््ासाठी वापरले जाणारे मचन्ह. रकाशवाटा रकाश आमटे
उदा. ग्रामगीता राष्रसांत तुकडोजी महाराज
(1) शू ऽ! कुणीही िोलू नका. अस्ग्नपांख डॉ.ए.पी.जे अब्दुल कलाम
(2) का ऽ ही मिघडणार नाही. आ् डे अर मकरण िे दी
13. मवकल्प मचन्ह (/) फमकरा अण्णाभाऊ साठे
एखाद्या शब्दासाठी असलेला प्ा् दाखमवण््ासाठी मध््े स्वामी रणमजत दे साई
वापरले जाणारे मचन्ह अस्पृश््ाांचा मुक्प्ती सांग्राम शां करराव खरात
उदा. मतममरातून तेजाकडे डॉ. नरें द्र दाभोळकर
(1) आपण मववामहत / अमववामहत आहत का? छत्रपती शाहू महाराज ज्लसगराव पवार
(2) परीक्षे ची शुल्क, ममनऑडथ र / डी. डी. / चे क ने िनगरवाडी व््ां कटे श माडगूळकर
पाठमवण््ात ्ावे . रश्न मनाचे डॉ. हमीद आमण नरें द्र दाभोळकर
ठरलां डोळस व्हा्चां डॉ. नरें द्र दाभोळकर
टू द लास्ट िुलेट मवमनता कामटे
िलुतां द्ा पवार
प्लेइांग टू मवन सा्ना नेहवाल
मी जेव्हा मी जात चोरली िािुराव िागुल
मशवाजी कोण होता गोलवद पानसरे
सनी डे ज सुनील गावस्कर
श््ामची आई साने गुरुजी
वळीव शां कर पाटील
लज्जा तसमलमा नसरीन
नाझी भस्मासुराचा उद्ास्त मव. ग. कामनटकर
अमृतवेल मव. स. खाांडेकर
माणदे शी माणसां व््ां कटे श माडगूळकर
व््क्प्ती आमण वल्ली पु. ल. दे शपाांडे
््ाती मव. स. खाांडेकर
हाफ गलथफ्रेंड चे तन भगत
िहादूर र्ापा सांतोष पवार
नटसम्राट मवष्णू वामन मशरवाडकर
दै नांमदन प्ावरण मदलीप कुलकणी
िटाट्याची चाळ पु. ल. दे शपाांडे
झोंिी आनांद ्ादव
झाडा-झडती मवश्वास पाटील
उचल््ा लक्ष्मण गा्कवाड
इल्लम शां कर पाटील
कोल्हाट्याचां पोर मकशोर काळे

यशोरथ टे स्ट विरीज 9307217744 Page 31

 महरवा चाफा मव. स. खाांडेकर आहे आमण नाही मव. वा. मशरवाडकर
मिऱ्हाड अशोक पवार ्क्षरश्न मशवाजीराव भोसले
एकच प््ाला राम गणेश गडकरी फमकरा अण्णाभाऊ साठे
वाट तूडमवताना उत्तम काांिळे वेदाांताचे स्वरूप आमण रभाव स्वामी मववेकानांद
रणाांगण मवश्राम िे डेकर मनराम् कामजीवन डॉ. मवठ्ठल रभू
कोसला भालचां द्र नेमाडे राज्ोग स्वामी मववेकानांद
मचकाळा भास्कर िडे गमणत गुणगान नागेश शां कर मोने
माझे मवद्यापीठ नारा्ण सुवे झटपट गुणाकाराची भारती् तांत्रे श््ाम मराठे
िािा आमटे ग.भ. िापट ्शाची गुरुमकल्ली श््ाम मराठे
डॉ. िािासाहे ि आांिेडकर शां करराव खरात मदनदर्मशके मधील जादू नागेश शां कर मोने
क्रोंचवध मव. स. खाांडेकर गमणत छुःन्द भाग वा. के. वाड
भारताचा शोध पांमडत जवाहरलाल नेहरू हु मान सांगीता उत्तम धा्गुडे
तो मी नव्हे च र. के. अत्रे. ऋणसांख््ा नागेश शां कर माने
व््स्क्प्तमततव सांजीवनी डॉ. वा्. के.लशदे मशक्षक असावा तर …? मगजुभाई
असा मी असामी पु. ल. दे शपाांडे क्षे त्रफळ आमण घनफळ डॉ. रवाद्र िापट
एक होता कावथर वीणा गवाणकर ्ुांगांधर मशवाजी सावांत
कणथ , खरा कोण हो दाजी पणशीकर आमचा िाप अन आम्ही डॉ. नरें द्र जाधव
वपुझा ( भाग १-२ ) व. पु. काळे एका कोमळ्ाने अन्रे स्ट हे माग्वे
पाांमगरा मवश्वास पाटील मनोमवकाराांचा मागोवा डॉ. श्रीकाांत जोशी
अभ््ासाची सोपी तांत्रे श््ाम मराठे तोत्तोचान तेतसुको कुरो्ानागी
मराठी मवश्वकोश तकथतीर्थ लक्ष्मणशास्त्री जोशी िुद्धीमापन कसोटी वा. ना. दाांडेकर
चकवा चाांदण – एक मवनोपमनषद मारुती मचतमपल्ली स्वभाव आनांद नाडकणी
मण््ाांची जादू लक्ष्मण शांकर गोगावले नापास मुलाांची गोष्ट सांपा. अरुण शे वते
एक माणूस एक मदवस ह.मो.मराठे द्रुतगमणत वेद श््ाम मराठे
झाडाझडती मवश्वास पाटील पूवथ आमण पस्श्चम स्वामी मववेकानांद
व््स्क्प्त आमण वल्ली पु.ल.दे शपाांडे अांधश्रधा : रश्नमचन्ह आमण पूणथमवराम डॉ. नरें द्र
तरुणाांना आवाहन स्वामी मववेकानांद दाभोळकर
लोकमान्् मटळक ग. र. रधान कापूसकाळ कैलास दौंड
मशक्षण जे. कृ ष्णमूती ममरासदार द. मा. ममरासदार
िनगरवाडी व््ां कटे श माडगुळकर स्पधा काळाशी अरुण मटकेकर, अभ् मटळक
तीन मुले साने गुरुजी ड्रीम्स फ्रॉम मा् फादर िराक ओिामा
राजा मशवछत्रपती िािासाहे ि पुरांदरे वावटळ व््ां कटे श माडगूळकर
ऊन शां कर पाटील खरे खरु े आ्डॉल ्ुमनक फीचसथ
मनोरां जक शुन्् श््ाम मराठे समग्र तुकाराम दशथ न मकशोर सानप
शाले् पमरपाठ धनपाल फलटग भूवैकांु ठ मकशोर सानप
महाना्क मवश्वास पाटील ग्रेट भे ट मनमखल वागळे
छावा मशवाजी सावांत माणुसकीचा गमहवर श्रीपाद महादे व माटे
िखर : एका राजाची त्र््ां. मव. सरदे शमुख उपेमक्षताांचे अांतरां ग श्रीपाद महादे व माटे
जागर खां ड रा. मशवाजीराव भोसले साता उत्तराची कहाणी ग. र. रधान
श्रीमान ्ोगी रणजीत दे साई समग्र डॉक्प्टर िािासाहे ि आांिेडकर चाांगदे व खै रमोडे
पामनपत मवश्वास पाटील झोत रावसाहे ि कसिे

यशोरथ टे स्ट विरीज 9307217744 Page 32

 ओिामा सांज् आवटे हमरहर गुरुनार् कुलकणी - कांु जमवहारी
महातम््ाची अखे र जगन फडणीस शांकर कामशनार् - गगे मदवाकर
आई समजून घे ताना उत्तम काांिळे मनवृत्ती रामजी पाटीलपी. - सावळाराम
एकेक पान गळाव्ा गौरी दे शपाांडे
आतमाराम रावजी - दे शपाांडे अमनल
अल्िटथ एमलस अांजली जोशी
िा.सी. मढे कर - मनसगथरेमी,
िुद्ध आमण त्ाचा धम्म डॉ. िािासाहे ि आांिेडकर
मराठी कमवतेचे जनक
आई मोकमझम गाकी
रघुनार् चांदावरकर - रघुनार् पांमडत
गोष्टी माणसाांच््ा सुधा मुती
अांधाराचा गाव माझा कैलास दौंड ना. मच. केळकर - सामहत्सम्राट
मध्््ुगीन भारताचा इमतहास मा. म. दे शमुख सामवत्रीिाई फुले - आधुमनक मराठी कमवतेच््ा जननी
िदलता भारत भानू काळे माधव त्रांिक पटवधथ न - माधव जुमल्न
गीताई मवनोिा भावे ्शवांत मदनकर पेंढारकर - महाराष्र कवी
आधुमनक भारताचे मनमाते रामचां द्र गुहा सांत सो्रािाई - पमहली दमलत सांत कवम्त्री
्श तुमच््ा हातात मशव खे रा सौदागर नागनार् गोरे - छोटा गांधवथ
गाांधीनांतरचा भारत रामचां द्र गुहा शाहीर राम जोशी - शामहराांचा शाहीर
न. वा. केळकर - मुलाफुलाचे कवी
सामहस्त्क व त्ाांची टोपण नावे (Literary And मामणक शांकर गोडघाटे - ग्रेस
Their Nicknames) सेतू माधवराव पगडी - कृ ष्णकुमार
लेखक -- टोपण नाव ग. त्र.माडखोलकर - राजकी् कादां िरीकार
मवना्क जनादथ न करां दीकर - मवना्क नारा्ण वामन मटळक - रे व्हरां ड मटळक
कृ ष्ण शास्त्री मचपळूणकर मराठीचे - जॉन्सन वसांत ना. मांगळवेढेकर - राजा मांगळवेढेकर
राम गणेश गडकरी - गोलवदाग्रज/िाळकराम
गोपाल हरी दे शमुख - लोकमहतवादी
दत्तात्र् कोंडो घाटे - दत्त
रल्हाद केशव अत्रे - केशवकुमार
त्रांिक िापूजी ठोंिरे - िालकवी
ना.धो.महानोर - रानकवी
नारा्ण मुरलीधर गुप्ते - िी
्शवांत मदनकर पेंढारकर - ्शवांत
मदनकर गांगाधर केळकर - अज्ञातवासी
दासोपांत मदगांिर दे शपाांडे - दासोपांत
नारा्ण सू्ाजीपांत ठोसर - रामदास
कृ ष्णाजी केशव दामले - केशवसुत
मवष्णू वामन मशरवाडकर - कुसुमाग्रज
लचतामण त्रांिक खानोलकर - आरती रभू
कामशनार् हरी मोदक - माधवानुज
मवष्णुशास्त्री मचपळूणकर - मराठी भाषेचे मशवाजी
गोलवद मवना्क करां दीकर - लवदा करां दीकर
मोरोपांत रामचांद्र पराडकर - मोरोपांत

यशोरथ टे स्ट विरीज 9307217744 Page 33