BAROK KENTLER

(17. ve 18. yüzyıllar)

 BAROK KENTLER
(17. ve 18. yüzyıllar)

Ortaçağın geleneksel yapısında çözülmeler:

• Keşiflerle
• Yeni pazarlar; ticaret hacmi artıyor,
• Ticari kapitalizmin gelişmekte olduğu dönem.
• Ortaçağ kentleri özerkliklerini yitiriyor:
– irili ufaklı kentler mozayiği ticari kapitalizmin
gelişmesine engel teşkil ediyor
– Kentler arası rekabet ve çatışma ortamı doğuyor
 BAROK KENTLER
(17. ve 18. yüzyıllar)

Dolayısıyla:

• Mal ve para dolaşımında güvenli bir ortam sağlanamıyor

• Kapital birikim süreçleri hızlanamıyor

• Kapital birikim süreçlerini güvence altına almak isteyen

büyük tüccarlar, komşu kentlerin saldırılarından ya da
senyörlerin ağır vergilerinden kurtulmak isteyen kentler,
kralın yardımını arıyorlar

• Đktidar merkezileşiyor..... Ulus Devletler oluşuyor

 BAROK KENTLER
(17. ve 18. yüzyıllar)

Öte yandan,
• Gelişmekte olan ulus devletler için ticaret önemli bir kaynağı

• Tüccarı ve ticareti koruma

MERKANTALĐST EKONOMĐ
politikası (himayecilik)

• Deniz aşırı ticaretin riski yüksek Tekelleşmeyi zorunlu kılıyor

• Dış ticarette devlet eliyle TEKEL veriliyor

• SÖMÜRGECĐLĐK riski azaltmak için diğer önemli araç

 BAROK KENTLER
(17. ve 18. yüzyıllar)

• Riski azaltmak için tekel vermek; sömürgeleştirmek

yetmiyor....
Devlet gücüyle KORUMAK gerekiyor!

Đktidarın giderek merkezileşmesi

Siyasal tek elde toplandığı

Gücün
Ekonomik MUTLAKĐYETÇĐ rejimler

(Her ülkede aynı oranda değil: Đngiltere vs. Fransa)

 BAROK KENTLER
(17. ve 18. yüzyıllar)
Đktidarın merkezileşmesi:

• Yeni toplumsal yapıyı denetlemek için geniş bir

BÜROKRASĐ’yi

• Sürekli, profesyonel bir ORDU’yu

• BAŞKENT’i

gerekli kılıyor
 BAROK KENTLER
(17. ve 18. yüzyıllar)

• Barok dönemin başlangıcı, Rönesans’ta olduğu gibi

yere, zamana ve koşullara bağlı olarak değişiyor

• 17. yy. Đtalya’sından başlayarak diğer Avrupa ülkelerine

yayılıyor

• Genelde 17. ve 18. yy. Avrupa’sının toplumsal

atmosferini kapsıyor

• Her ülkenin kendi koşullarına göre farklılıklar

gösterebiliyorsa da Barok’u belirleyen ORTAK özellikler
var
 BAROK - ORTAK ÖZELLĐKLER

• Sanat dünyasında yeni bir sentez:

– Dramatik
– Abartılı
– Tiyatrovari
• Akla, aklın gücüne önem veren, herşeyi sistematize edip
rasyonelleştiren Rönesans tutumu yerine;

• Duyuların bilinçli olarak uyarıldığı, duygulara hitap eden

bir yaklaşım ĐLÜZYON yaratma
Fiest of Company H, Amsterdam, 1533
Banquet at Club House, Amsterdam, 1648
 BAROK - ORTAK ÖZELLĐKLER

Kralın, kraliyet erkanının ve bir avuç aristokratın hakim

olduğu bir toplumsal yapı

• Siyasal ve ekonomik gücü elinde bulunduranların

şaaşalı ve gösterişçi
yaşam biçimi

• Kentler bu gösterişçi yaşamın içinde yer aldığı

anıtsal yapılar ve görkemli mekanlar
ile bezeli bir TĐYATRO SAHNESĐ
13. Louis’nin evlilik töreni, 1615
Place Royal, Paris
Đsveç Karaliçesi onuruna düzenlenen tören, 1656
Palazzo Berberini, Roma
Maskeli Balo, Londra, 1724
Pannini 1747
 BAROK - ORTAK ÖZELLĐKLER

• Kilise kralın merkezi otoritesini destekleyen bir kuruma

dönüşüyor

• aynı gösterişçi tutum

• Reformist akımların etkisi: Katolik Kilise kitleleri etkisi

altına alabilmek için her türlü sanat dalını yoğun olarak
kullanıyor

BAROK USLÜP KENTLERE DAMGASINI VURUYOR

Papa’nın Resmi Geçit Töreni
Campadoglio (Capitoline Hill), Roma, 17. yy
 BAROK - ORTAK ÖZELLĐKLER

• Kraliyet ve kurumları kentlerde sadece politik değil, görsel

olarak da egemen

• Saray kentin odak noktası Kilise

Belediye yerine
Lonca
 BAROK - ORTAK ÖZELLĐKLER

• Mutlakiyetçi Barok rejimlerin ekonomik, politik ve

toplumsal yapısının sonucu olarak ve gelişen kültür
ortamında yeni işlevler ve bunları barındıran yeni yapı
tipleri ortaya çıkıyor:
- Tiyatrolar - Sanat Galerileri
- Konser salonları - Kütüphaneler
- Müzeler - Askeri Kışlalar
- Yönetim Yapıları

Hepsi otokratik rejime yaraşır anıtsallıkta tasarlanmış

Askeri Kışlalar, Dublin, 1701-6
Gümrük Binası, Dublin, 1781-1791
Borsa Binası, Londra, 1644
 BAROK - ORTAK ÖZELLĐKLER

Popüler Plan Tipleri: (Rönesans teorileri uygulama alanı

buluyor)

Merkezde saray

Saraydan ışınsal açılan yollar Aristokrasinin standart

aracı haline gelmiş

Boylu boyunca uzanan ana aks arabalar
ve düz uzanan bulvarlar
Orduların hareketi

Işınsal sistem içinde ızgara plan
 BAROK - ORTAK ÖZELLĐKLER

Barok dönemin en önemli katkısı:

PARKLAR ve BAHÇELER

Park / Bahçe düzeninde geometrik bir anlayış hakim

‘’Tabiatın insan eliyle şekillendirilmesi’’
PEYZAJ SANATI
‘’Fransız Bahçeleri’’

KENT – SARAY – BAHÇE

Versay – Saray Bahçelerine bakış
Versay – Kente bakış
Barok Bahçe Düzenlemesi
Kalsruhe 1752-61
Saraydan kente bakış
Place de la Concord, Paris
Tuilleries Bahçeleri ve Arc d’Trioph
Place de la Concorde, Paris
 NANCY, Fransa 1750 Hükümet Sarayı Barok
Bahçeler
Place de la Carrier
Eski Kent
(Ortaçağ)

Rue
Héré

Place
Stanislas

Yeni Kent

Belediye
Sarayı
 The Mall
Kongre
Beyaz Saray

L’Enfant Planı, 1791

Washington D.C.
L’Enfant Planı, 1791
Washington D.C.

Kongre

Washington Anıtı

The Mall
 Cerda Planı, 1858 Barcelona

Ortaçağ
Çekirdeği
 Place Royal,
Grosvenor Square, Londra Paris
Grosvenor Square
 MAnchester Meydanı

Hannover Meydanı, Londra

Blumsbury Meydanları
Bedford Meydanı
Campadoglio (Capitoline Hill), Roma
Michelangelo 1537-1564
• Yapımına Donate Bramante
tarafından başlanıyor (1506)

• Tipik Rönesans yaklaşımı

(merkezi kubbe; Grek hacı)

• 1546’da Michelangelo kubeyi

yeniden inşa ediyor. Merkezi Plan
Kubbe dominant element

• Carlo Maderna kiliseyi büyütüyor

Latin Hacı / görkemli giriş:
Michelangelo’nunun kubbesi
algılanmaz oluyor

• Gian Lorenzo Bernini kubbenin

yeniden algınabilir olması için
meydanı yeniden tasarlıyor
(1655)

San Pietro Katedrali, Vatikan

Michelangelo’nun kubbesi algılanmaz oluyor
Obelisk:
Sixtus V 1586
 Carlo Maderna

Michelangeo Bernini 1655

Sixtus V 1586
 BAROK KENTLER
(17. ve 18. yüzyıllar)

Özet:
• Rönesans teorileri uygulama alanı buluyor

• Kentler daha görkemli bir biçim alıyor:

– Geometrik plan şemalarının merkezinde saraydan
– Saraydan ışınsal açılan yollar en popüler plan tipi
– Geniş düz bulvarlar
– Bina cephelerinde titiz bir düzen

• Rönesans’ın kuru geometrisine karşın, görsel oyunlar

• Rönesans’taki parçacıl uygulama yerine, bütünsel yaklaşımlar

• Yeni olan doğanın bilinçli bir şekilde kente girmesi - park ve

bahçeler (ancak kamuya açık değil; aristokrat çevrelere kısıtlı)
 BAROK KENTLER
(17. ve 18. yüzyıllar)
• Kent mekanı siyasal gücü yüceltmek için bir araç
• Görsel nitelikler çok ön plana çıkıyor
• Kent hükümdarın ve bir avuç aristokratın zevki ile biçimlenen anıtsal
bir fasad
• Bu fasad’ın ardında hem fiziksel; hem de insani bir kaos gizli
• Kentten, kent halkının sorunlarından kopuk; insan ihtiyaçları
tamamiyle gözardı ediliyor
(ekmek bulamıyorlarsa pasta yesinler ...!!)
• Oysa amaç sadece fizik mekanı planlamak değil....
• 18. yy.’ın son çeyreği Barok monarşilerinin ve Barok dünyasının
çöküşü getiren devrimler....