-Giai đoạn hình thành(1935-1945):Ngày 28-3-1935, Đại hội lần thứ I của Đảng đã thông qua Nghị quyết về đội tự vệ, từ đó ngày này trở thành ngày truyền thống của lực lượng Dân quân tự vệ. -Trong kháng chiến chống thực dân Pháp(1945-1954): Hưởng ứng lời kêu gọi toàn quốc kháng chiến của Chủ tịch Hồ Chí Minh(19-12-1946),lực lượng Dân quân tự về và du kích phát triển rộng khắp cả nước và ngày càng lớn mạnh -Trong kháng chiến chống Mỹ,cứu nước(1954-1975): Lực lượng Dân quân du kích hai miền Nam, Bắc kết hợp cùng Quân đội nhân dân luôn chủ động đánh địch;vận dụng các hình thức đánh địch sáng tạo trên khắp ba vùng chiến lược; kết hợp chặt chẽ đấu tranh với đấu tranh vũ trang, tiến công địch bằng ba mũi giáp công cùng lực lượng vũ trang và toàn dân làm nên chiến thắng 30-4-1975, giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước. -Giai đoạn xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa( từ năm 1975 đến nay): Dân quân tự vệ làm nòng cốt cho nhân dân ở cơ sở khắc phục hậu quả chiến tranh, truy quét tàn quân,…; phối hợp với các lục lượng giữ vững an ninh chính trị, trật tự, an toàn xã hội; chống chiếm tranh xâm lược biên giới Tây Nam và chiến tanh xâm lược biên giới phía Bắc bảo vệ độc lập, chủ quyền, thống nhất, toàn vẹn lãnh thổ;bảo vệ Đảng, chính quyền, tính mạng và tài sản của nhân dân, tài sản của Nhà nước ở địa phương, cơ sở;…
Đường lối kháng chiến chống thực dân Pháp và can thiệp Mỹ được đề ra ngay từ đầu cuộc kháng chiến và không ngừng được bổ sung hoàn chỉnh trong quá trình tiến hành kháng chiến