You are on page 1of 116

'orwef; vlrIa&;odyÜH (yx0D0if) ausmif;oHk;pmtkyf

ausmif;oHk;pmtkyfrdwfquf
tajccHynmtxufwef; 'orwef; vlrIa&;odyÜHbmom&yfudk oifMum;&jcif;rSm
avhvmoif,lrI ynm&yfe,fy,ftvdkuf wwfodrIwGif [efcsufnDjzpfap&ef? 0ZÆ 0dZÆmESifh odyÜH
ynm&yfe,fy,fESpf&yfvHk;udk avhvmoif,l&eftm;ay;jcif;jzifh ynm&yfe,fy,frsm;t sm;tvdkuf
wwfodrIrsm; [efcsufnDzGHUNzdK;vmap&eftwGufjzpfygonf/ xdkrQomru ru toufuft&G,fESifh
oifah vsmaf om um,? ÓP? pm&dw?å rdwEå iS hf abm* Avig;wef bufpzkH UHG NzKd ;Ny;D awG;ac:Buq H

x
a0zefydkif;jcm;olrsm; jzpfvmap&eftwGufvnf; &nf&G,fxm;ygonf ygonf/
vlrIa&;odyÜHbmom&yf ausmif;oHk;pmtkyfudk oif,lNyD;ygu u ausmif;om;rsm;onf
om;rsm;o
om;rsm;on
           !
 

zefwD;wwfvmrnf/

vlrIa&;odyÜH yx0D0ifbmom&yf Bo
uRrf;usifrItopfrsm;zGHUNzdK;vmNyD; jyóemtcuf

vlraI &;odyHÜ yx0D0ifbmom&yf


vlrIpD;yGm;a&;ESifhqufET,fonf
uftcJrsm;udkajz&Sif;wwfNyD; pOf;pm;awG

bmom&yfausmif;oH;k pmtkyu
ppm ;ac:

f kd oif,Nl y;D ygu vufawGUb0wGif


onfh toHk;csyHkrsm;udk ydkrdkem;vnfEdkifaprnfhtodynm? uGsrf;usifrI
topfrsm;zGHUNzdK;vmNyD; tzGJUvdkufvkyfief;rsm;ESifh wpf w OD;csif;vkyfief;rsm;udk avhvmoif,l
BE
vkyfaqmifwwfvmrnf vmrnfjzpfonf/
obm0yx0D
m0yx0D0ifwGif jrefrmEdkifiH\ wnf w ae&mtus,ft0ef;ESifh tdrfeD;csif;EdkifiHrsm;
tMum; e,fedrdwfxdpyfrItajctaersm;ESajctaersm; ifh obm0yx0D0ifqdkif&m tcsuftvufrsm;
ajctaersm
azmfmfjywwfrnf/ jrefrmEdik if \ H ajrrsuEf mS oGijf yif obm0tydik ;f Bu;D rsm;ESihf &moDOwk? obm0
aygufyif? ajrqDvTmwdkY\qufET,frIudk &Sif;jywwfrnf/
vlrIa&;yx0D0ifwGifurÇmhEdkifiHrsm;\ vlOD;a&wdk;wufrIESifh vlOD;a&ysHUESHUrI? vlOD;a&
D

odyo f nf;rIrsm;? jrefrmEdik if \


H vlO;D a&wd;k wufrEI iS vhf Ol ;D a&ysUH ESUH rI? vlO;D a&odyo
f nf;rIwt Ykd jyif
touftyk pf ?k usm; r tcsK;d ? tvkyt f udik t
f cGit
hf vrf;rsm;? NrKd Ujyaus;vuf aexdik rf t I csK;d tpm;ESihf
&rl0g'qdkif&m taMumif;t&mrsm;udk avhvmoHk;oyfwwfrnfjzpfonf/
vlOD;a&rl
vuf
v awGUyx0D0ifwGif pm&if;tif;tcsuftvufrsm;tay:rlwnfNyD; oifhavsmfonfh
vu
"   #$  % #$+-.!  12 3.4
vlrIpD;yGm;zGHUNzdK;wdk;wufEdkifrI tvm;tvmudk cefYrSef;azmfxkwfEdkifrnfjzpfonf/

69
'orwef; vlrIa&;odyÜH (yx0D0if) ausmif;oHk;pmtkyf

vlrIa&;odyÜH ordkif;bmom&yf
vlrIa&;odyÜH ordkif;bmom&yf ausmif;oHk;pmtkyfudkoif,lNyD;ygu ausmif;om;rsm;
taejzifh ,Ofaus;rItarGtESpfwefbdk;udk odjrifem;vnfNyD; ,Ofaus;rIordkif;tqifhqifh
 +456  -       

rnfjzpfonf/
,Ofaus;rIordik ;f aMumif;udk pepfwusavhvmoif,w l wfNy;D jrefrmESihf urÇm,
,Of
h Ofaus
u ;rI
ordkif; wdk;wufajymif;vJjcif;jzpfpOfrsm;udk aumif;pGmem;vnfvmrnf rnf/ EdkifiHw
wGGif;ü jzpfap

x
urÇmhEdkifiHtoD;oD;üjzpfap wnf&Sdaeaom ,Ofaus;rI? "avhxH xHk;pHtpOftvmrsm;ud
tvmrsm;udk wefzdk;
8.5-9-<!. = + >+- 

Bo
EdkifpGrf;? BuHKawGU&rnfhtajctaeopfrsm;udk wDxGifqef;opfonfh enf;vrf;rsm;jzifh ccsOf;uyf
aqmif&GufEdkifrnfjzpfonf/
jrefrmhordkif;wGif yk*Hacwf\aemufcork cHork
orkdif;ESifh ,Ofaus;rItEkynmv nmvuf&mrsm;udk
a0zefqef;ppfwwfrnf/ rEÅav;&wemyHyHkacwf omoed oedutaqmufttHkrsm;ESifh Adokum
tEkynmvuf&mtqifhtwef;rsm;ud udk od&Sdem;vnfrnf/
urÇmhordkif;wGif tdEd´,EdkifiHüxGef;um;cJhaom Ak'¨,Ofaus us;rI\ *l? apwD? ykxdk;awmf
rsm;wnfaqmufyHkESifh Adokumvuf umvuf&mrsm;udk avhvmmaqG;aEG;Edkifrnfjzpfonf/ ta&SUawmif
tm&Sa'o&Sd urÇm, h Ofaus
aus;rItarGrGtESppf m&if;0iftaq aqmufttHrk sm;\ xif&mS ;aomtEkynm
aqmu
BE
@   # #   
 +   4
 
  @   .  
twk,ljrwfEdk;xdef;odrf;wwfaom tavhtusifhaumif;rsm;udk &&SdapEdkifrnf jzpfonf/
q&mrsm;taej 2 &&mpk uRrf;usifrIrsm;udk &&Sdap&ef oifcef;pmrsm;ESifh
taejzifh atmufyg 21
quf
ufpyfay;&rnfjzpfonf/
21 &mpkuRrf;usifrIrsm;(21st Century Skills)ESifh
21
D

udk,f&nfudk,faoG;uRrf;usifrIrsm;(Soft Skills)
vli,frsm;on
sm;onf &IyfaxG;aom urÇmavmuBuD;wGif avQmufvSrf;&rnfhb0c&D;ESifh
tvkyyffcGiftwG
twGuf 21&mpkuRrf;usifrIrsm;ESifh udk,f&nfudk,faoG;uRrf;usifrIrsm;vdktyfygonf/
C-5vkH; (5 CC) odkUr[kwf oif,lrItwGufta&;BuD;aomuRrf;usifrIrsm;rSm-
 yl;aygif;aqmif&Gufjcif;(Collaboration)^ tkyfpkjzifhvkyfief;aqmif&Gufjcif; (Group
work)- ausmif;om;rsm;tm; tkyfpkjzifhvkyfief;aqmif&Gufwwfjcif;? tawG;tac:rsm;
rQa0jcif;ESifh jyóemtcufcJrsm;udk yl;aygif;tajz&Smwwfjcif;/
70
'orwef; vlrIa&;odyÜH (yx0D0if) ausmif;oHk;pmtkyf

 qufoG,fajymqdkjcif;(Communication)- EIwftm;jzifh? udk,f[eftrlt&mtm;jzifh


qufoG,fjcif;- pmzwfjcif;? pma&;jcif;? pum;ajymjcif;? em;axmifjcif;/
 av;eufpmG qef;ppfa0zefjcif;ESihf jyóemajz&Si;f jcif;(Critical Thinking and Problem
Solving)- ausmif;om;rsm;tm;jyóemrsm;\tajzrsm;ud& k mS azGjcif;ESit
hf rm;j
rSm;jyifqifjcif;/
 wDxiG zf efw;D jcif;(Creativity and Innovation)- tawG;tac:t,ltqopf tqopfrs rsm; &SmazG
jcif;ESifh jyóemrsm;udkajz&Sif;jcif;wdkYjyKvkyf&ef owfrSwfxm;onf nfh pnf;abmif
bmiftwGif;rS
+  18W.+!

x
 EdkifiHom;aumif;pdwf"mwf&Sdjcif;(Citizenship)- ausmifif;wGif; vlrItzGJUtpnf;rsm;wGif
wuf<u pGmyg0ifvyk af qmifjcif;? w&m;rQwjcif;ESihf y#dyu©ajz&Si;f jcif; ponfh pdw"f mmwf

Bo
rsm;&Sdjcif;wdkYudk avhusifhaqmif&Gufay;&rnf/
BE
D

71
'orwef; vlrIa&;odyÜH (yx0D0if) ausmif;oHk;pmtkyf

þausmif;ok;H zwfpmtkyw
f iG f ausmif;om;rsm;\ avhvmoif,rl rI sm;udk ulnv
D rf;ñeT f
ay;rnfh atmufygoauFwrsm; (icons) udk awGU&vdrfhrnf/

72
'orwef; vlrIa&;odyÜH (yx0D0if) ausmif;oHk;pmtkyf

tcef;(1)
jrefrmEdkifiH\ obm0yx0D0if
ed'gef;
jrefrmEdkifiH\ wnfae&m? tus,ft0ef;? e,fedrdwf? ajrrsufESmoG moGifjyif? aa&q
a&qif;?
&moDOwk? ajrqDvTmESifh obm0aygufyifwdkYtaMumif;udk (rlvwef;ESifh tv,f ,fwef;tqifh
rsm;wGif oifMum;cJhNyD;jzpfaomfvnf;) ydkrdktao;pdwf xyfrHavhvmoG
vmoGm;rnf
njzpf
jzpfonf/
þoifcef;pmESifhywfoufí oifod&SdjyD;aomtaMumif;t&m &m
™ rlvwef;tqifE h iS hf tv,fwef;tqifw
h w
Ykd iG f jrefrmEdik if \
H obm0yx0D0iftajccHrsm;
udk tawmftoifhavhvmcJhNyD;jzpffonf/
þtcef;udak vhvmoif,Nl yD;ygu ausmif;om;rsm;onf
m;rsm;onf atmufygwduYk kd vkyaf qmifEikd rf nf/
™ jrefrmEdkifiH\ obm0yx0D0if 0ifqdkif&m tcsuf
csuftvufrsm;udk az
azmfjywwfrnf/
™ jrefrmEdkifiHESifh tdrfeD;csif
if;EdkifiHe,fedrdwf xdpyfrItajct
ajctae? ajrrsufESmoGifjyif?
a&qif;? &moDOwk? obm0aygufyif(opfawmrsm;)ESifh ajrqDvTmtajctaersm;udk
aqG;aEG;wifjywwfrnf/
™ jrefrmEdkifiH\ ajrrsuf ufESmoGifjyif? &moDOwk? obm0aygufyifESifh ajrqDvTmwdkY\
qufET,f,frIudk &Sif;jywwfrnf/

1.1 jrefrmEkdifiH\ wnfaee&m? tus,ft0ef;ESifh e,fedrdwf


oifccefef;pmrdwfquf
™ jrefrmEdkifiHonf ta&SUa awmiftm&SwGif 'kwd, {&d,mtBuD;qHk;EdkifiHjzpfonf/
™ jrefr rmEd
mEdkifiHonf tdrfeD;csif; 5 EdkifiHESifh e,fedrdwfcsif; xdpyfaeonf/
™ jrefrmEd Eifik if u
H kd wkid ;f a'oBu;D 7 ck? jynfe,f 7 ckEiS hf aejynfawmf jynfaxmifpek ,fajrwkjYd zifh
zGJUpnf
nf;x
xm;onf/
xm
wnfaae&me&m
jrefrmEkdifiHonf ajrmufvwåDusK 9 'D*&D 32 rdepf ESifh 28 'D*&D 31 rdepf Mum;? ta&SU
avmif*su D sK 92 'D*&D 10 rdepf ESihf 101 'D*&D 11 rdepf Mum;wGif wnf&o dS nf/ ajrmuf,mOfpeG ;f
wef; (ajrmufvwåDusK 23 'D*&D 30 rdepf) rsOf;onf csif;jynfe,f wD;wdefNrdKU? rEÅav;wkdif;
a'oBu;D txufyidk ;f {&m0wDjrpfta&SUbufurf;&Sd waumif;NrKd UESihf &Sr;f jynfe,f uGwcf idk Nf rKUd rsm;

1
'orwef; vlrIa&;odyÜH (yx0D0if) ausmif;oHk;pmtkyf

teD;rSjzwfoef;oGm;onf/ Ekid if \
H ajrmufbufav;ykw H pfycHk efo
Y nf tylavsm(h aEG;or)ykid ;f wGif
usa&mufNyD;? usefav;ykHokH;ykHjzpfonfhawmifykdif;onf tylykdif;ZkeftwGif; usa&mufonf/
ta&SUavmif*sDusK 97 'D*&D 30 rdepfrsOf;ukd jrefrmpHawmfcsdefrsOf;tjzpf owfrSwfxm;onf/

x
Bo
BE
D

yHk (1.1) jrefrmEdkifiH\wnfae&m


tus,f
us,ft0ef
t0ef;
jrefrrmEk
mEkdifiHonf {&d,m 676577 pwk&ef;uDvkdrDwm (261228 pwk&ef;rdkif)us,f0ef;
onf/ ta&SUawmiftm&S a'owGif tif'kdeD;&Sm;NyD;vQif 'kwd, {&d,mtBuD;qkH;EkdifiHjzpfonf/
Ekid if \
H awmifEiS ahf jrmuft&Snqf ;Hk ae&mwGif 2052 uDvrdk w
D m&Sjd y;D ta&SUESit
hf aemuf tus,f
qkH;ae&mwGif 937 uDvkd rDwm&Sdonf/ taemufbufpGef;&Sd ewfjrpf0rS awmifbufpGef;

2
'orwef; vlrIa&;odyÜH (yx0D0if) ausmif;oHk;pmtkyf

aumhaomif; (bk&ifhaemiftil) txd urf;½kd;wef;tvsm; 2200 uDvkdrDwmausmf &Sdonf/


e,fedrdwf
jrefrmEkid if o
H nf Ekid if aH ygif; 5 Ekid if EH iS hf uke;f e,ferd w
d cf si;f xdpyfaeonf/ taemufbuf
wGif b*Fvm;a'h&SfEkdifiHESifh tdEd´,EdkifiH? ajrmufbufESifh ta&SUajrmufbufwGifif w½kwfjynfolY
or®wEkdifiH? ta&SUbufwGif vmtkd'Drkdu&ufwpfor®wEkdifiHESifh xkdif;EkdifiHwkdY wnf&Sdonf/
þEkdifiHrsm;ESifh jrefrmEkdifiHMum; tjynfjynfqkdif&me,fedrdwfonf n uDvkdrDwwmm 6300 630 cefY

x
&Snfvsm;onf/
tdEd´,ork'´&m\ tpdwftykdif;jzpfaom b*Fvm;yififv,fatmf? rkwårauGUESifh uyÜvD
yifv,fwkdYESifhxdpyfaeaom jrefrmha&ykdifeufukdowfrwf rSwf
wf&ef tajccHrsOf;a&;qGJNyD; ,if;rrsOf;rS

ykdifeufa&jyiftjzpf owfrSwfxm;onf/
jynfaxmifpo

Bo
yifv,fbufoYdk a&rkid f 12 rkid (f 22.2 uDvrkd w D m)txd xdudk jrefrmEkid if \

k r®wjrefrmEkid if aH wmfmfudk wkid ;f a'oBu;D 7 ck? jynfe,f


jynfaxmifpke,fajrwkdYjzifh zGJUpnf;xm;onf m;onf/ jynfe,frsm;rSm ucsifjyn
u&ifjynfe,f? csif;jynfe,f? rGefjynfe,f? &ckdifjynfe,fESifh &Srf;jynfe,fwkdY jzpfMuonf/
wkdif;a'oBuD;rsm;rSm ppfuk
rauG;wkdif;a'oBuD;? rEÅav;wk
H tcsKyt
f jcmtmP
mtmPm
mtmPmykid af om

, 7 ckEiS hf aejynfawmf
ynfe,f? u,m;jynfe,f?

ukdif;wkdif;a'oBuD;? weoFm&Dwkdif;a'oBuD;? yJcl;wkdif;a'oBuD;?


av;wkdif;a'oBuD;? &efukefwkdif;a'oBuD;ESifh {&m0wDwkdif;a'oBuD;
BE
wkdYjzpfonf/ rEÅav;wkdif;a'oBuD;\ awmifbufydkif;wGif jrefrmEkdifiH\NrdKUawmf aejynfawmf
yg0ifonfh jynfaxmifpek ,fajr wnf&o dS nf/ wkid ;f a'oBu;D ESihf jynfe,frsm;ukd c½kid ?f NrKd Ue,fEiS hf
&yfuu G ?f aus;&Gmtkypf rk sm;taejzifh tkycf sKyaf &;e,fajrrsm;ukd tqifq h ifh xyfrcH jJG cm;Ekid o
f nf/
t"d"utcsur
"dutcsufrsm;
™ ajrmuf
uf,mOfpGef;wef;o onf jrefrmEdkifiHtxufydkif;udk jzwfoef;oGm;onf/
™ jrefrmEdiiH
ik if oH nf t
ta&SUawmiftm&Sa'owGif 'kwd,{&d,mtBuD;qHk;EdkifiH jzpfonf/
D

™ jrefrmEdkifiHon nf EdkifiHaygif; 5 EdkifiHESifh e,fedrdwfjcif; xdpyfaeonf/


™ jrefrmEdik if o H nf b*Fvm;yifv,fatmf? uyÜvyD ifv,fwEYkd iS hf xdpyfaeonf/
™ jrefrmEdkifiHudk wdkif;a'oBuD; 7 ck? jynfe,f 7 ckESifh aejynfawmf jynfaxmifpk
e,fajrwdkYjzifh zGJUpnf;xm;onf/

3
'orwef; vlrIa&;odyÜH (yx0D0if) ausmif;oHk;pmtkyf

avhusifh&efar;cGef;rsm;
(1) jrefrmEdkifiH\ vwåDusKwnfae&mt& rnfodkYaom tusKd;aus;Zl;rsm;&&Sdoenf;/
(2) ta&SUawmiftm&Sa'owGif jrefrmEdkifiH\ wnfae&mta&;ygrIudk aqG qG;aEG;yg/
(3) jrefrmEdkifiH\ a&jyifydkifeufowfrSwfyHkudk aqG;aEG;yg/
(4) jrefrmEdkifiH\ ajryHkudka&;qGJítdrfeD;csif;EdkifiHrsm;udk azmfjyyg/

x
1.2 jrefrmEdkifiH\ obm0yx0D0ifqdkif&mtcsuf
csuftvufrsm;
s
oifcef;pmrdwfquf

Bo
™ jrefrmEdkifiH\ajrrsufESmoGifjyifrSm awmifajrmufoG,fwef;aeaomawmifwef;rsm;?

ukef;jrifhrsm;ESifh jrpf0Srf;vGifjyifrsm;yg0ififonf/
™ t"du a&qif;rSm {&m0wDjrpf? csif if;wGif;jrpf? ppfawmif;jrpfESifh oHvGifjrpfwdkYjzpfNyD;
&cdkifESifhweoFm&Durf;½dk;wef;a'owdkYwGifvnf; jrpf? acsmif;rsm; rsm;pGm&Sdonf/
™ tm&Swu kd t
f a&SUawmifyikd ;f rkwo f &Hk yf0ef;wGiwf nf&NdS y;D obm
obm0aygufyifEiS hf ajrqDvmT
trsKd;tpm;rsm;pGm &Sdo onf nf/
1.2.1 ajrrsufESmoGifjjyi
yifi
BE
jrefrmEkdifiHonf awmifwef;xlxyfaomEkdifiH jz jzpfonf/ jrefrmEkdifiH\ ajrmufbuf
tusq;Hk tykid ;f onf wdbufuek ;f jrifBh u;D \tpGe;f ykid ;f jzpfonf/ xkt d ykid ;f rS awmifwef;rsm;onf
awmifbufok okdYoG,fqif;vmonf/ EkdifiHta&SUbufykdif;rS awmifwef;rsm;? ukef;jrifhrsm;onf
w½kwEf ifidk if &H dS ,leefuk
uek ;f jrifEh iS hf qufpyfaeo eonf/ Ekid if t H aemufbufyidk ;f rS awmifwef;rsm;onf
[dr0EÅ
r0EÅmawmifwef;\tqufjzpfNy;D aawmifbufoq Ydk ufvufo, G wf ef;oGm;onf/
EkdifiH\tv,fykdif;wGif {{& {&m0wD? csif;wGif;ESifh ppfawmif;jrpfpOfpkrsm;u wnfaqmuf
      
     !#  $ %
D

edrrs
rhf sm;? uke;f ajredrrhf sm;u ykid ;f jcm;xm;onf/ tv,fyikd ;f csKid 0hf rS ;f Bu;D \awmifbufwiG f Bu;D rm;
us, ,ffjyefYaom {&m0wD {&m0
{&m jrpf0uRef;ay:vGifjyifBuD; wnf&Sdonf/
awmif
wmifwef;rsm;onf a,bk,stm;jzifh ajrmufrSawmifokdY oG,fwef;aeonf/ jrefrm
EkdifiH\ ajrrsufESmoGifjyiftaetxm;rSm ajrmufbufwGifjrifhrm;NyD; awmifbufodkY yifv,f
a&rsuEf mS jyiftxd edrq hf if;oGm;onf/ jrefrmEkid if \ H ajrrsuEf mS oGijf yifukd awmifwef;? uke;f ajr
rsm;\ oufwrf;ESifhajrjyifvu©Pmrsm;tay:rlwnfí obm0tydkif;BuD;av;ydkif; ydkif;jcm;

4
'orwef; vlrIa&;odyÜH (yx0D0if) ausmif;oHk;pmtkyf

+-  <=>@#%A C<L>     C<V>%#


awmifwef;a'oESifh (4) &ckdifurf;ajrmifa'owkdY jzpfonf/

Bo
BE

yHHk (1.2) jrefrmEdkifiH\ ajrrsufESmoGifjyif

1.2.2 a&qif;
jrefrmEdkifiHonf tylydkif;rkwfoHk&yf0ef;wGifwnf&SdNyD; jrefrmEdkifiHawmifydkif;a'oonf
tDauGwm&yf
wm&yf0ef;ESifh qufpyfaeonf/ jrefrmEdkifiHtv,fydkif; rdk;enf;a'orSvGJí wpfEdkifiHvHk;
rdk;aumif;pGm&&SdNyD; jrpf? acsmif;aygrsm;onf/ jrefrmEkdifiH&Sdawmifwef;rsm;onf ajrmufrS
awmifoo Ykd ,
G w
f ef;aeojzifh pD;qif;aeaom jrpfrsm;onfvnf; trsm;tm;jzifh ajrmufraS wmifoYkd
pD;qif;MuNyD; b*Fvm;yifv,fatmfESifh uyÜvDyifv,ftwGif;odkY pD;0ifMuonf/

5
'orwef; vlrIa&;odyÜH (yx0D0if) ausmif;oHk;pmtkyf

jrefrmEdik if &H d St"dujrpfpOfpBku;D rsm;rSm {&m0wD?


csif;wGif;? ppfawmif;ESifh oHvGifjrpfpOfpkwdkYjzpfNyD;
&cdkifurf;ajrmifa'oESifh weoFm&Durf;½dk;wef;
wdkYwGifvnf; a'otwGif;pD;qif;aeaom jrpf
acsmif;rsm;pGm &So d nf/ {&m0wDjrpfonf arcESihf
rvdcjrpfwdkY aygif;qHk&mrSpwifNyD; awmifbuf&Sd
uyÜvyD ifv,ftwGi;f odYk jrpfcrJG sm;pGm pD;0ifonf/

x
csif;wGif;jrpfonf {&m0wDjrpf\ tBuD;qHk;jrpf
vufwufwpfcjk zpfNy;D {&m0wD-csi;f wGi;f jrpfpOf

Bo
pkESifh ppfawmif;jrpfpOfpkwdkYonf jrefrmEdkifiH
tv,fydkif;csKdifh0Srf;twGif; pD;qif;aeMuonf/
w½kwEf ikd if rH S pD;qif;vmaom oHviG jf rppf
onf jrefrmEdkifiHta&SUbufukef;jrifha'oudk
jzwfoef;NyD; rkwårauGUtwGif;odkY pDp;0if ;0ifonf/
&cdkifurf;½dk;wef;ajrmufbufydkif;&Sd jrpfrsm;o sm;onf
ajrmufrSawmifodkYpD;qif;NyD; awmifbufydkif;&Sd
acsmif;rsm;onf ta&SUrStaemuf ufodkY pD;q qif;í
BE
b*F v m;yif v ,f atmf a tmf t wG i f ; pD ; 0if o nf /
weoFm&Durf;½dk;wef;&Sd jrpf? acsmif;rsm;onf
trsm;tm;jzif ;jzififh urf;½dk;wef;awmifwef;rsm;ES rsm;E
rsm; ifh yHk (1.3) jrefrmEdkifiH&Sd jrpfrsm;
tNyKd ifipDpf ;D qif;aeNy;D uyÜvyD ifv,ftwGif; pD;0if
Muonf/ jrefrmEdkifiHESifh tdrfeD;csif;EEdkifiHrsm;tMum; e,fedrdwfjrpftjzpf pD;qif;aeaomjrpfrsm;
rSm ewfjrpf? rJacgifjrpf? oHvGifjrpf? aomif&if;jrpfESifh ygcsefjrpfwdkYjzpfonf/
D

1.2.3
.3 &moDOwk
jrefrmEdkifiHonf tdE´d,ork'´&mESifh xdpyfaeonfh tm&Swdkufta&SUawmifydkif;wGif
wnf&Sdonf onf/ x xdkYaMumifh &moDtvdkufwdkufcwfonfh rkwfokHavrsm;\ jyKjyifrIudk cH&onf/
jrefrmEdik if o H nf a,bk,stm;jzifh tylyikd ;f rkwof &Hk moDOwk &&So
d nf/ awmifajrmuf&n
S v
f sm;aom
Edik if jH zpfí &moDOwktrsK;d tpm;pHvk ifNy;D ajrrsuEf mS jyiftaetxm;t&vnf; uGjJ ym;jcm;em;aom
&moDOwkrsm;udk jzpfay:aponf/

6
'orwef; vlrIa&;odyÜH (yx0D0if) ausmif;oHk;pmtkyf

&moDOwkqdkif&m tcsuftvufrsm;rSm
(1) Owktvkduf ajymif;vJjzpfay:aom avzdtm;ESifh wdkufav
(2) tylcsdeftajctae
(3) rdk;&GmoGef;rItajctaewdkY jzpfonf/

&moDOwktrsKd;tpm;rsm;
jrefrmEdkifiH\&moDOwkrsm;udka,bk,s

x
tm;jzif h tyl y d k i f ; rk w f o k H & moD O wk r sm;[k
owfrw S of nf/ odaYk omf awmifajrmuf&n S vf sm;

Bo
aomyH k o P² m ef & S d j cif ; ? ajrrsuf E S m oG i f j yif
tedrt hf jrifrh sm;jcif;? awmifwef;rsm;oG,w f ef;yHk
taetxm;? yifv,fESifhteD;ta0;? &moD moD
oD
tvdu k af vaMumif;rsm; ajymif;vJwu kd cwf
cf wfjcif;?
avzdtm;&yf0ef;ESifh rkefwkdif;rsm;aMumif Mumifh &moD
OwktrsKd;tpm;rsm;pGmudk atmuf tmufygtw gtwdkif;
awGU&Sd&onf/
(1) tylydkif;rkwfoHk&moDOwk
BE
(2) tylydkif;qAm;em;&moD
m;em;&moDOwk
(3) tylydkif;pwuf
;pwufjrufcif;&moDOw wk
(4) tylylavsmhydkif; rkwfoHk&moDOwk
(5)) tylavsmhydkif; ukef;jrifh&moDOw wk
(6) ukef;jrifh&moDOwk wdkYjzpfon nf/
(1) tylydydkif;rwf
rkwfoHk&mmo moDOwk
D

tylydkif;rkwfoHk&moDOwkudk jrefrmEdkifiH
\ yififv,fESifhxdpyfaeaom &cdkif? {&m0wDESifh
weoF
oF mm&D&D u rf ; ½d k ; wef ; rsm;wG i f a wG U &onf / yHk (1.4) jrefrmEdkifiH\&moDOwk&yf0ef;rsm;
wpfESpf ywfvHk; tylcsdefrsm;NyD; ESpfpOfrdk;a&csdef
2000 rS 3000 rDvDrDwmausmf &&Sdonf/

7
'orwef; vlrIa&;odyÜH (yx0D0if) ausmif;oHk;pmtkyf

(2) tylydkif;qAm;em;&moDOwk
tylyikd ;f qAm;em;&moDOwkonf wpfEpS yf wfv;kH tylcsed jf rifrh m;í ESppf Ofr;kd a&csed f 1000
rS 2000 rDvDrDwmMum; &GmoGef;NyD; tylydkif;pwufjrufcif;ESifh tylavsmhydkif;rkwfokH &moDOwk
tMum; {&m0wDjrpf0Srf;vGifjyif tedrfhydkif;a'orsm;wGif wnf&Sdonf/ aqmif;wGiiff ydkat;í
tylcsdefuGmjcm;csufrsm;onf/
(3) tylydkif;pwufjrufcif;&moDOwk

x
tylydkif;pwufjrufcif;&moDOwkonf wpfESpfywfvHk; tylylcsdefjrifhNyD; ESpfpOfrdk;a&csdef
1000 rDvDrDwmatmuf&&Sdonfh {&m0wDjrpfESifh csif;wGif;jrpfqHk&m jrefrmEkdifiHtv,fykdif;
ajredrfhvGifjyifa'owGif awGU&onf/ ajcmufaoGUcsdef ydkrsm;onf
n/
(4) tylavsmhydkif;rkwfokH&moDOwk
tylavsmyh ikd ;f rkwo

Bo
f &Hk moDOwkukd uke;f jrifah 'oESihf jrefrmEdik if aH jrmuf
wGifawGUEkdifNyD; tylcsdefavsmhenf;í ESpfpOfrdk;a&csdef 2000 rDvDrDwmcefY&&Sdonf/
(5) tylavsmhydkif;ukef;jrifh&moDOwk
tylavsmhydkif;ukef;jrifh&&moD
&NyD; tylcsdefavsmhenf;onf
Ow
Owk
muyikd ;f aa'o trsm;pk

moDOwkudk tvGefjrifhaom awmifwef;rsm;&Sd&mtydkif;wGif awGU


nf/ ESpfpOfrdk;a&csdef 2000 rSr 3000
300 rDvDrDwmMum; &&Sdonf/
BE
(6) ukef;jrifh&moD
oDOw
Owk
ukef;jrifh&moDOwkudk jrefrmEdkifiHajrmufzsmsm; ucsifjynfe,f&Sd tjrifhrDwm 3000 ausmf
&Sdonfh awmif
wmififxdyfrsm;&Sd&mtydkif;wGifawGU&NyD; wpfESpfywfvHk; a&cJqD;ESif;rsm; zkH;vTrf;aeonfh
tydkif; jzpon/
jzpfonf/

1.2.4 obm0aygu
obm0aygufyif
D

jrefrmEdkifiH\ o obm0aygufyifonf opfawmtrsKd;rsKd;jzpfNyD; us,fjyefYaom jrufcif;


obm
r&Sday/ opfawmrsm; wmrsm;onf ajrrsufESmjyif tedrfhtjrifh? tylcsdef? rdk;a&csdefESifh ajrqDvTm
wmrsm;o
tajctaeud
jctaeud
aeudkvdkufí uGJjym;jcm;em;onf/ a,bk,stm;jzifh rDwm 1000 uGefwkdrsOf;jzifh
tylykdif;opfpfaw wmrsm;ESifh orykdif;awmifay:opfawmrsm;ukd ydkif;jcm;Ekdifonf/
rk;d a&csed Ef iS hf ajrqDvmT tajctaetay:rlwnfí opfawmtrsKd ;tpm;uGjJ ym;rI &So d nf/
jrefrmEkid if w H iG f a'otvku d af ygufa&mufaom obm0aygufyif trsK;d tpm;rsm;ukd atmufyg
twkdif; cGJjcm;Ekdifonf/

8
'orwef; vlrIa&;odyÜH (yx0D0if) ausmif;oHk;pmtkyf

(1) 'Da&awmrsm;
{&m0wDjrpf0uRef;ay:? &ckdif? weoFm&D
urf;½k;d wef;wpfavQmufwiG f awGUEkid o f nf/ 'Da&
awmrsm;ukd 3 rsK;d cGEJ idk o
f nf/ tedryhf ikd ;f 'Da&awm
rsm;udk yifv,fa&ief0ifaom jrpfacsmif;rsm;
'Da&uscsdefwiG af y:vmaom &TUH ap;ajrEkrsm;ay:ü
awGU&Ny;D vrk? vrJ?h AsL;ajcaxmuf? "edEiS chf &myifwYdk

x
t"du aygufa&mufonf/
yifjrif'h aD &awmrsm;udk 'Da&0if jrpfacsmif;

Bo
rsm;\ jrpfurf;ESiyhf ifv,fbufoYkd rsuEf mS rlaeaom
urf;ezl;rsm;wGiaf wGU&Ny;D ? uepdak wmrsm;udk a&ief
uepkdawmESifh a&csKduepdkawmrsm;[lí cjcm; cGJjcm;
EdkifNyD; t"duaygufyifrsm;rSm uepdk? bkdifa'gif;?
opfeDESifh oifaygif;wkdY jzpfonf/
(2) yifv,furf;em;aomif
mifjyifEiS hf oJcaHk wm
w
yifv,fbufod okYrd sufESmrlxm;ao
m;aom oJJckH
BE
rsm;ay:wGiaf ygufa&muf
a&mufNy;D t"duaygufyifrmS
yifv,fuAG;D yif jzpfonf/ tjcm;aygufyifrsm;rSm
oif;0if? yke;f nuf? oifyef;? oajyESihf uopfyif
yHk (1.5) jrefrmEdkifiH\
rsm;jjzpfonf/ obm0aygufyiftrsKd;tpm;rsm;
(3) pdrfhawmrsm;
pdrahf wmrs
mrsm;ukd jrpf0uRe;f ay:a&csKd prd ahf wmrsm;? tylyidk ;f jrpf0rS ;f vGijf yif pdrahf wmrsm;ESihf
D

pkdpGwfaom jrpfacsmif;eem;eD; pdrfhawmrsm;[lí cGJjcm;Ekdifonf/ xkdawmrsm;wGif ysOf;r? awmif


o&uf&uf? Budrf? 0g;? ½kH;ESifh teef;yifrsm; aygufa&mufonf/

(4) tNrJ
NrJpdrf;awmrsm;
tNrJpdrf;awmrsm;udk pdkpGwftylykdif; tNrJpdrf;awmESifh tylykdif;tNrJpdrf;qefawmrsm;[k
ESprf sK;d cGEJ ikd o
f nf/ pdpk w
G t
f ylyikd ;f tNrpJ rd ;f awmrsm;udk ESppf Ofysr;f rQr;kd a&csed f 5000 rDvrD w
D mtxuf&
&Sdonfh weoFm&Dwkdif;a'oBuD;awmifykdif;wGif awGU&onf/ rkd;a&csdef 2000 rDvDrDwmausmfNyD;

9
'orwef; vlrIa&;odyÜH (yx0D0if) ausmif;oHk;pmtkyf

ajcmufaoGUcsdef&Sdonfha'orsm;wGifvnf; tylydkif;tNrJpdrf;awmrsm; aygufonf/


tylydkif;tNrJpdrf;qefawmrsm;udk ESpfpOfrkd;a&csdef 2000 rDvDrDwmcefY&&SdNyD; ajcmufaoGU
csdefydkrsm;onfha'orsm;wGif awGUEdkifonf/ t"duaygufyifrsm;rSm ysOf;uwkd;? ouFef;? awmif
o&uf? a&wrm? unif? jr&mESifh 0g;trsKd;rsKd;wdkYjzpfonf/

(5) &Gufjywfa&maESmawmrsm;
&Gufjywfa&maESmawmrsm;udk tjrifhrDwm 1000 atmuf ESppOf pfpOfrdk;a&csdcsdef 1000 rS

x
2500 rDvD rDwmMum;&&Sad om a'orsm;wGiaf wGU&Ny;D oH;k rsK;d cGEJ ikd o
f nf/ atmuf&uf u
G jf ywfa&mawmpk
&mawmpd
wm d
wmpd
rsm;udk ajredrfhydkif;jrpfacsmif;rsm;teD;wGif awGU&onf/
txuf&u G jf ywfa&mawmpdk rsm;udk a&qif;aumif;N;Ny;D awmifapmif;rsm;&So d nfh yJc;l ½d;k r?

txuf&u
Bo
&cdkif½dk;r? csif;awmifwef;? oHvGifjrpf0Srf;wpfavQmuf? uom? Aef;armf? jrpfBuD;em;a'o
&Srf;ukef;jyifjrifhtaemufbuftpGef;ydkif;rsm;wGifawG
G jf ywfa&mawmajcmuf rsm;ud
yJcl;½kd;rtv,fykdif;ESifh ywf0ef;usifa'orsm;wG
awGU&o &onf/
udk rk;d a&cs
csed f 1000 rS 1200 rDvrD w
orsm;wGifawGUEdkifonf/ t"duaay
ysOf;uwkd;? axmufBuHU? ,rae? wrvef;? ydawmuf? ik? tif? tifMuif
wdkYjzpfonf/
(6) ajcmufaoGUawmrsm;
sm;
em;a'or
em;a'orsm;ESifh

D m Mum;&&Sad om
aygufyifrsm;rSm uRef;?
u ;? opf&mESifh 0g;rsdK;pkH
BE
ajcmufaoGUawmrsm;udk rk;d a&csed f 1000 rDvrD w D matmuf&&Sad om jrefrmEdik if tH v,fyikd ;f
ajcmufaoGU&yf0ef 0ef;wGif awGU&SdEdkifNyD; rdk;a&csdefay:r
y:rlwnfí ESpfrsKd;cGJEdkifonf/ oef;-'[wfawm
rsm;wGif oefef;ESihf '[wfyifrmS t"duaygufyifjzpfNy;D &Sm;apmif;? oeyfcg;ESihf tcsKUd ae&mrsm;wGif
0g;yifrs
rsm;vnf; aygufonf/
ql;csKHawm rsm;wGif t"duaaygufyifrsm;rSm &Sm;apmif;? xaemif;ESifh qD;yifrsm;jzpfNyD;
yg;vTmaomjrufcif;ESifh tjcm;ql m;q;csKHyifrsm;vnf; aygufonf/
D

(7) tifwkdif;awmrsm;
tifwdkif;aw
awmrsm;udk yifv,fa&rsufESmjyiftxuf tjrifhrDwm 800 atmuf &&Sdaom
a'orsm;wGifif aw
awGUEdik o
f nf/ tifwikd ;f awmjrifrh sm;udk {&m0wDjrpf0rS ;f ESihf oHviG jf rpf0rS ;f a'orsm;wGif
awGUEdik o
f nf/ tifwidk ;f qefawmrsm;udk rk;d a&csed f 1200 rDvrD w
D m txuf&&Sad om a'orsm;wGif
awGUEdkifonf/ tifwkdif;csKHawmrsm;udk rkd;a&csdef 600 rS 2000 rDvDrDwmMum;&&Sdaom yJcl;½dk;r
taemufydkif;wGif awGUEkdifonf/ t"duaygufyifrSm tifyifjzpfNyD; tjcm;aygufyifrsm;rSm

10
'orwef; vlrIa&;odyÜH (yx0D0if) ausmif;oHk;pmtkyf

tifMuif;? opf&m? unif? uRef;? ysOf;uwdk;ESifh 0g;awmrsm;wdkYjzpfonf/

(8) awmifay:orykdif; tNrJpdrf;awmrsm;


awmifay:orykid ;f tNrpJ rd ;f awmrsm;onf tylcsed af vsmeh nf;aom yifv,fa&&rsuEf mS jyif
txuftjrifh rDwm 800 rS 4000 Mum;? ESpfpOf ysrf;rQrdk;a&csdef 3000 rDvDrDwm&&Sdonfh
awmifay:a'orsm;wGif aygufonf/
tylavsmhykdif;awmifay:awmrsm;udk &Srf;ukef;jyifjrifha'owG wGif awGU&NNyD; tylavsmhykdif;

x
pkdpGwfawmifay:awmrsm;udk csif;awmifwef;ESifh &Srf;ukef;jyifjrifha'owd wdkYü awGU&onf/
t"duaygufyifrsm;rSm xif;&SL;ESifh 0ufopfcsjzpfNyD; opfpfaumufn n§§if;? avmuf,m;? bkdif?
opfuyfEG,frsm;? opfcGrsm;ESifh 0g;rsKd;pHkwdkYudkvnf;awGU&onf
U&&onfn/

uGJjym;pGmawGU&Sd&onf/
(1) Ekef;ajr (Fluvisols isol )
visols
isols
Bo
orydkif;opfawmrsm;udk jrefrmEkdifiHajrmuf ufzsm;ykdif; tvGefjrifhaomawm
ay:wGifawGU&NyD; t,fvfykdifcsKHawmrsm;ukd tjrifhrDwm 3700 txufwGif aw

1.2.5 ajrqDvTm
jrefrmEdkifiHwGif ae&ma'otvd
a'otvdkuf ajrqDvTmtrsKd;tp tpm
omawmifwef;rsm;
awGU&SdEkdifonf/

tpm;rsm;udk atmufygtwkdif;
BE
jrefrmEkdifiH tESHYtjym;&S
jym;&Sd jrpf
jrpf0Srf;vGifjyifrsm;?
sm; jrpf0uRef;ay:a'orsm;ESifh urf;½dk;wef;
a'orsm;wGif trsm;qHk;awGU&onf/ pdkufysKd;a& a&;twGuf ta&;ygaom ajrqDvTm jzpfonf/
pyg;? [ifif;;oD oifhavsmfonf/
oD;[if;&GufESifh yJrsKd;pHkpdkuf&ef o

(2)
2)) v,fajrrsm; (Gleysols)
(Gle ols)
(Gl
(G
jrpfpf0uRef;ay:a'orsm;
ay:a'orsm
ay:a'orsm;? jrpf0Srf;vGifjyifrsm;? urf½dk;wef;vGifjyifESifhcsKdifh0Srf;rsm;wGif
awGU&NyD; pyg;pdkufysKd;&ef t toifhavsmfqHk;jzpfonf/ v,fajrudk trsKd;tpm;xyfrHcGJEdkifonf/
D

xHk;aygufv,fajrrs jrrsm;udk jrefrmEdkifiHtv,fydkif; rdk;enf;&yf0ef;a'owGifawGU&NyD; yJrsKd;pHkESifh


jrrsm;u
[ifi;oD
;oD;[if;&GufpdkufysKd;&ef oifhavsmfonf/
qm;ayguf
qm;a v,fajrrsm;udk 'Da&0ifonfh jrpf0Srf;vGifjyifrsm;wGif awGU&NyD; pyg;? ajryJ?
yJtrsKd;rsKd;ESifh oD;ESHrsKd;pHkudk aqmif;oD;ESHtjzpf pdkufysKd;Edkifonf/
Eke;f a&mv,fajrrsm;udk a&vTr;f vGijf yifrsm;wGif awGUEdik o f nf/ pyg;? qDxu
G o
f ;D ES?H MuEH iS hf
*kefavQmfwdkYudk pdkufysKd;Edkifonf/ v,fajrjymESihf EGaH ygufv,fajrrsm;udk jrefrmEdik if aH tmufyikd ;f

11
'orwef; vlrIa&;odyÜH (yx0D0if) ausmif;oHk;pmtkyf

a'orsm;wGiaf wGU&Ny;D a&usomG ;csed üf pyg;ESi*hf ek af vQmw f u Ykd kd pduk yf sK;d Edik o
f nf/
EGaH ygufx;kH useaf jrESihf pdrahf jrrsm;udk &Sr;f uke;f jyifjrifEh iS hf jrefrmEdik if t H xufyikd ;f &Sd jrpf0rS ;f
vGifjyifrsm;wGifawGUEdkifNyD; oD;ESHrsKd;pHkpdkufysKd;Edkifonf/ qm;aygufEGHaygufv,fajrrsm;udk
ppfawGvGifjyif? ppfawmif;jrpf0Srf;ESifh rGef-weoFm&D urf;½dk;wef;&Sd a'otcsKdUwGifawG awGU&o &onf/

(3) *0HEiS hf *0HqefajrqDvmT (Ferralsols)


*0H E S i f h * 0H q ef ajrqD v T m rsm;ud k

x
yifv,fa&rsufESmjyiftxuf tjrifhrDwm
100 twGif;awGUEdkifNyD; teD&ifhESifh t0g
a&maESmonfh ta&mif&Sdonf/ tylcsdefESifh
rdk;a&csdefrsm;aoma'orsm;wGifawGU&NyD;
a&mfbmyif? qDtkef;ESifh opfoD;O,smOfNcH
pdkufysKd;Edkifonf/

(4) eDndKawmajrESifh0gndKawmajr
(Ferralsols)
Bo
eDndKawmajrrsm;udk tylydkif; tNrJ
BE
pdrf;awmESifh pdkpGwftylydydkifif;rkwfoHkawmrsm;
atmufwGifawGU&NyD NyD; 0gndKawmajrrsm;udk
pdkpGwftylydkif;rkwfoHkawmrsm;atmufwGif
awGUEdkifoonfnf/ xdkajrqDvTmrsm;onf opf o
awmaj ajr? O,smOfNcHajrESifh ESpf&SnfoD;ESHrsm;
pdkufysKd;&efoifhavsmfonf/
D

(5) oJukef;awmajrESifh u
uepdkawmajr
(Arenosol
Arreno l and
Are
Aren an FFluvisols) yHk (1.6) jrefrmEdkifiH\ajrqDvTmtrsKd;tpm;rsm;
oJukef;awmajrrsm;onf
aw yifv,f
a&jyifESiiffhu
urfrf;ajcMum; oJcHkajrrsm;jzpfNyD; urf;ajctyef;ajzae&mtjzpf toHk;jyKEkdifonf/
uepdkawmajrrsm;udk 'Da&twuftus&Sdonfh &cdkifurf;½dk;wef;? {&m0wD jrpf0uRef;ay:?
weoFm&Durf;½dk;wef;wpfavQmuf&Sd NrdwfuRef;pk\ urf;ajca'orsm;wGif awGUEkdifonf/

12
'orwef; vlrIa&;odyÜH (yx0D0if) ausmif;oHk;pmtkyf

(6) ajr0goJ0ef;ESifh ajreDoJ0ef; (Nitosols and Vertisols)


ajr0goJ0ef;ajrqDvmT ESihf ajreDo0J ef;ajrqDvmT rsm;udk jrefrmEdik if aH jcmufaoGU&yf0ef;wGif
awGUEdkifNyD; ,moD;ESHrsm;pdkufysKd;&ef oifhavsmfonf/

(7) pe,fajrap; (Vertisols)


jrefrmEdik if t
H v,fyidk ;f ajcmufaoGU&yf0ef;&Sd ajrjyifrnDnmaoma'ors 'orsm;ESihf Eke;f ajrrsm;
ay:wGif awGUEdik o f nf/ v,fEiS , hf moD;ESrH sm;pdu
k yf sK;d Ekid Nf y;D a&oGi;f Ekid aomae&mrs
af omae&mrs
mrsm;wGif pyg;pyg;ESihf

x
0goD;ESHrsm; ydkrdkatmifjrifjzpfxGef;onf/

(8) awmifjrifhajreD? awmifjrifhajr0g (Acrisols)

Bo
&Srf;ukef;jyifjrifh\ awmifajcESifhawmifwef;qifajcavQmrsm;wGif awmifjrrifhajreDESifh
awmifjrifhajr0grsm;udk awGUEdkifonf/ awmifjrif jrifhajreDrsm;onf opfoD;O,smOfNcHrsm;? [if;oD;
[if;&Guf? yef;ESifhoD;ESHrsKd;pHkpdkufysKd;&ef oifhavsmf
avsmfonf/

(9) awmifjrifhndKa&mifawmajr?
jr? awmifjrifheDndKawmajr (Cam
Ca
Cambisols)
,if;ajrqDvTmrsm;udk &S&rfrf;ukef;jyif
jyifjrif
rifh? ucsif
ucsifjyynf
nfe,fESifh u,m;j
u ynfe,fwdkY&Sd tNrJpdrf;
opfawmrsm;atmufwGif awGU&o &onf/
BE
(10) ajrmufydkif;awmifwef;ajrrsm;? csif;awmifajrrsm; (Cambisols)
csi;f awmif
wmifwef;wpfavQmuf? ppfuikd ;f wdik ;f aajrmufyikd ;f ESihf ucsijf ynfe,fajrmufyikd ;f wdw
Yk iG f
awGU&NyD; ajrom;zGJUpnf;rItm;enf;í rdk;&m &moDwGif ajrwdkufpm;rIjzpfyGm;&efvG,fulonf/
&mo
jrefrmEdifik if aH jrmufbufzsm;ydik ;f ü a&cJz;Hk awmifwef;ajrrsm; (Cambisols) udak wGU&onf/
tjcm;ajrqDvTmrsm;rSm ykyÜm;a'o ;a'owGifawGU&aom ykyÜm;awmifajrqDvTm (Andosols) ESifh
tv,fydkif;ajcmufaoGU&yf0ef;w wGif awGU&aom ausmufjzKef;urÇmajr odkYr[kwf ausmufaMu
ajrEEkajrqDvTm (Lithosols
(Lithosols) rsm;jzpfonf/
D

13
'orwef; vlrIa&;odyÜH (yx0D0if) ausmif;oHk;pmtkyf

t"dutcsufrsm;

™ jrefrmEdkifiH\ ajrrsufESmoGifjyifudk blrdoufwrf;ESifh ajrjyifvu©Pmrsm;ay:


rlwnfí obm0tydkif;BuD; 4 ydkif; ydkif;jcm;xm;onf/
™ {&m0wDjrpfonf jrefrmEdkifiH\ ta&;ygqHk;jrpfjzpfonf/
™ jrefrmEdik if w
H iG f &moDOwktrsK;d tpm; pHv
k ifpmG awGU&S&d onf/
™ &moDOwktrsKd;tpm;pHkvifjcif;aMumifh obm0aygufyif trsKd;;tpm;vnf tpm;vnf n;;

x
rsm;jym;onf/
™ &moDOwktrsKd;tpm;pHkvifNyD; obm0aygufyif uGmjcm;rIudkvdku uffí ajrqDvTm
trsKd;tpm; rsm;pGm&Sdonf/

avhusifh&efar;cGef;rsm;
(1) jrefrmEdik if aH jryHu
Bo
k akd &;qGNJ y;D awmif
(2) jrefrmEdkifiHwGifawGU&onf
wmifwef;? vGijf yifEiS hf jrpfpOfprk sm;udk yyHak y:wGiaf zmfjyyg/
nfh ajrqDvTmtrsKd;pm;rsm;udk azmfjyyNyD; pdkufysKd;a&;twGuf
toHk;0ifaom ajrqDvTmrsm;udk &Sif;jyyg/
(3) jrefrmEdkifiH\ &Guf ufjywfa&maESmawm trs tpm;rsm;udk cGJjcm;azmfjyyg/
trsKdd;tpm;r
BE
D

14
'orwef; vlrIa&;odyÜH (yx0D0if) ausmif;oHk;pmtkyf

1.3 jrefrmEdkifiH\ ajrrsufESmoGifjyifobm0tydkif;BuD;rsm;

oifcef;pmrdwfquf
™ jrefrmEdi
k if \
H ajrrsuEf mS oGijf yifukd ajrjyifvu©Pmrsm;tay:rlwnfívnf;aaumif;?
blrod ufwrf;t&vnf;aumif; tydik ;f Bu;D av;ydik ;f ydik ;f jcm;Edik o
f nf/ xdtk ydiifk ;f Bu;D rsm;ESihf
tjcm; obm0yx0D0iftcsuftvufrsm;udk qufpyfíavh vhvmEdkifo
onf
nf/

x
jrefrmEdkifiH\ ajrrsufESmoGifjyifobm0tydkif;BuD;rsm;

Bo
BE
D

yHk (1.7) jrefrmEdkifiH\ ajrrsufESmoGifjyif yHk (1.8) ta&SUbufukef;jrifha'o


tydkif;BuD;rsm;

15
'orwef; vlrIa&;odyÜH (yx0D0if) ausmif;oHk;pmtkyf

jrefrmEdkifiH\ ajrrsufESmoGifjyiftykdif;BuD;rsm;rSm
(1) ta&SUbufukef;jrifha'o
(2) tv,fykdif;csdKifh0Srf;a'o
(3) taemufbufawmifwef;a'oESifh
(4) &ckdifurf;ajrmifa'owkdY jzpfonf/

1.3.1 ta&SUbufukef;jrifha'o

x
ta&SUbufukef;jrifha'oudk tydkif; 3 ydkif; ydkif;Edkifonf/

ajrmufbufykdif;

Bo
þtydkif;ü ucsifjynfe,fajrmufzsm;ykdif;ESifh ta&SUykdif;&Sdawmifukef;awmifwef;rsm;
yg0ifonf/ þtykdif;onf EkdifiH\tjrifhqkH;tykdiiff;jzpfNyD; cgumbkd&mZD (5881 rDwm) ESifh
*rfvef&mZD (5835 rDwm) wkdYonf tjrifhqkH;awmif wmifxGwfrsm;jzpfonf/ qD;EESif;rsm; tNrJzkH;vTrf;
aeaomawmifxw G rf sm;vnf; &So d nf/ {&m0wD m0wDjrpfEiS hf oHv
vGiG jf rpfw\
Ykd a&a0aM
a&a0a umawmifwef;rsm;
&SdNyD; awmifwef;rsm;onf ysrf;rQtjrifh rDwm 3300 ausmf&Sdonf/
þtykid ;f wGif ajrjyefv Y ifiG jf yif enf;yg;onf/ þtydik ;f \ ajrmmufzsm;ydik ;f &Sd qD;ESi;f zH;k vTr;f
aeaom awmifwef;rsm;rS arcES rcESihf rvdcjrpfwYkd pwifjrppfzsm;cHNy;D ajrmufraS wmifopYkd ;D qif;onf/
BE
þtykid ;f \awmifbufwG wiG f w½kwEf ikd if rH S pD;qif;vmaom wmyd w ejf rpfonf {&m0wDjrpftwGi;f odYk
ta&SUbufrSpD;0ifonf onf/
xdktydkif;onf ta&SUawmiftm&Sa'owG 'o if qD;ESif;zHk;vTrf;awmifwef;rsm; &Sdonfh
wpfckwnf;aom a'ojzpfjcif;? ob obm0y
obm0ywf0ef;usif ysufpD;rIr&Sdao;aom a'ojzpfjcif;
wdaYk Mumifh obm0tajccHc&D;oGm;vkyif eef;rsm;azmfaqmif&ef tajccHaumif;rsm; ydik q f ikd x
f m;onf/

tv,fykdif;
tv
D

ta&SUbufuek ;f jrifah ''o\ tv,fyidk ;f wGif &Sr;f jynfe,fEiS u hf ,m;jynfe,fwYdk yg0ifonf/


&Sr;f uke;f jyifjrifo
h nf yysr;f rQrw
D m 900 ausmf jrifo
h nf/ a,bk,stm;jzifh awmifwef;rsm;onf
ajrmufufrawmif
aS wmifoYdk o
oG,wf ef;aeaomfvnf; a&TvjD rpfEiS hf tNyKd io
f ,
G w f ef;aeaom vGKd iv
f eG af wmif
wef;onf nf ta ta&SUajrmufrStaemufawmifodkY oG,fwef;aeonf/ xkdif;-jrefrme,fpyf&Sd weif;
awmifwef;onf ta&SUrStaemufodkY oG,fwef;aeonf/ taemufbufykdif;wGif awmifwef;
V  -   ^  %_` | %+ $% %A}
xif&Sm;aom awmifxGwfrsm;rSm vGdKifarmf? qifawmifESifh jrif;rxdawmifwkdYjzpfMuonf/

16
'orwef; vlrIa&;odyÜH (yx0D0if) ausmif;oHk;pmtkyf

xif&Sm;aomxHk;ausmuf*lrSm yif;w,*ljzpfonf/
þa'owGif jywfa&GUaMumif;rsm; (Fault Lines)? ajrvTmuRHcsKdifh0Srf; (Rift Valley)
rsm;pGm&Sd onf/ &Srf;jynfe,f&Sd xif&Sm;aomtif;av;tkdifonf ajrvTmuRHcsdKifh0Srf;wpfcktwGif;
wnf&Sdaom a&tdkifjzpfonf/ us,fjyefYaom vGifjyifrsm;ukd oDayg? odEéD? anmif nmifa&T? [J[kd;?
usdKif;wkH? armufr,fESifh rkdif;yef ponfhNrdKUrsm;ywf0ef;usifwGif awGU&onf/
oHvGifjrpfESifh tjcm;jrpfacsmif;rsm;onf þa'otwGif;&Sd ajrvT jrvTmuRHcsKdiiffhaMumif
Mum ;wpf
avQmuf pD;qif;Muonf/ w½kwfEdkifiHrSpD;qif;vmaom oHvGifjrpf jrpftwGif;odkdY ta&SUbufrS

x
erfw h if;? erfch ? erfqh ifEiS hf taemufbufrS erfeh if;? erfyh ef? eefwef w
Y efEiS hf eefefyY eG jf rpfrsm; pD;0ifonf/
w½kwEf ikd if rH pS ;D qif;vmaoma&TvjD rpfEiS hf &Sr;f uke;f jyifjrifaj ah jrmufyikd ;f rS pD;qif;vmaomer®wjl rpf

Bo
('k|m0wDjrpf)wdkYonf a'otaemufydkif;rSwpfqif qifh tv,fydkif;csKdifh0Srf;a'o a'oudkjzwfí
{&m0wDjrpftwGif;odkY pD;0ifonf/ &Srf;jynfe,ta&S ,fta&SUydkif;wGif rJacgifjrpfonf jref jrermEdkifiHESifh
vmtdkEdkifiHtMum; e,fedrdwfjrpftjzpf pD;qifif;aeonf/
þtydik ;f onff w½kwEf ikd if ?H vmtd
tdEk ikd if ?H xdik ;f Edik if w
H EYkd iS hf xdpyfaeN
e y;D e,fpyfuek o f ,
G af &;
NrdKUrsm;jzpfaom rlq,f? wmcsDv vddwfESifh r,fpJhNrdKUrsm;rSwpfqifh uk uefpnfESifhc&D;oGm;rsm;pGm
0ifa&mufoGm;vmEdkifí ta&;ygaoma'ojzpf
&;ygaoma'ojzpfonf/
&;ygaoma'o

awmifbufykdif;
BE
ta&SUbuf ufuek ;f jrifah 'o\ awmifbufyidk ;f wGif u&ifjynfe,f? rGejf ynfe,fEiS hf weoFm&D
wkid ;f a'oBu;D wkYd yg0ifonf/ þtykid ;f wGif a'geaa'geawmifwef;onf tjrifq h ;Hk awmifwef;jzpfonf/
rGejf ynfe,ftwGi;f wGif rkwrå awmifwef;ESihf awmifnKd awmifwef;wkYd wnf&o dS nf/ xif&mS ;aom
awmif mifrs
rsm;rSm xkH;ausmufawmifrssm;jzpf m;;jzpfonfh ZGJuyifESifh ausmufwpfvkH;awmifrsm;jzpfonf/
weoFm&Dawmifwef;wGif jrifhrdk&fvufcwfawmifonf tjrifhqkH;awmifxGwfjzpfonf/ xif&Sm;
aomxHk;ausmuf*lrsm;rSm c½Hk*lESifh q'´ef*lwdkYjzpfonf/
þtykdif;;wG
wGif ajr ajredrfhvGifjyifi,frsm;udk wpfqufwnf;rawGU&ay/ armfvNrdKifNrdKU
D

ywf0ef;usif? we weoFm&Dwkdif;a'oBuD; xm;0,fjrpf0Srf;wpfavQmufESifh NrdwfNrdKUteD;wkdYwGif


vGifjyyififrsm;udk aawGUEkdifonf/ usdKu©rDteD; pufpJurf;ajcESifh avmif;vkH;NrdKUteD; armif;ruef
urf;ajcwkrYd Sm xif&Sm;onf/ urf;½kd;wef;ESifhtNydKifwnf&Sdaom uRef;rsm;ukdvnf; þtykdif;wGif
awGUEkdifonf/ oHvGifjrpf0&Sd bDvl;uRef;onf ajrMoZm<u,f0onfh ajredrfha'ojzpfNyD;
uRef;ay:wGif awmifukef;i,frsm; wnf&Sdonf/ xif&Sm;aomuRef;rsm;rSm xm;0,fNrdKUtaemuf
bufwiG f armif;ruefuRe;f pkrsm;&SNd y;D Nrw d u
f Re;f pkwiG f rvduRe;f ? uwefuRe;f ? 'k;H uRe;f ? uHarmfuRe;f ?

17
'orwef; vlrIa&;odyÜH (yx0D0if) ausmif;oHk;pmtkyf

yef;axmifuRef;? vefyduRef;? Zm'ufBuD;uRef;ESifh tjcm;uRef;i,faygif; 800 ausmf yg0ifonf/


weoFm&Durf;½dk;wef;&Sd yifv,furf;ajcESifhuRef;rsm;onf ,cktcg obm0tajccH
c&D;oGm;vkyfief;rsm;twGuf ta&;ygvmonf/ a'o\ajrmufydkif;wGif oHvGifjrpfESifh
jrpfvufwufrsm; pD;qif;aeNy;D oHviG jf rpftwGi;f odYk ta&SUbufrS aomif&if;jrpf? taemuf emufbufrS
,Gef;pvif;jrpfESifh 'HkordjrpfwdkY pD;0ifonf/ oHvGifjrpfESifh aomif&if;jrpfwdkYonf xdkif;Edkii ifiHESifh
e,fedrdwfjrpfrsm;tjzpf pD;qif;onf/ oHvGifjrpfwGif jrpf0&Sd armfvNrdKifrS uDvdkrDw wmm 90 cefY
a0;aom a&T*Gef;txd oabFmrsm;oGm;vmEdkifonf/

x
vIdif;bGJUjrpfESifh a[mifoa&mjrpfwdkY aygif;qHk&mrSjzpfay:vmaom :vmaom *sKdif;jrpf? ZrdjrpfESifh
0if;a,mfjrpfwdkY aygif;qHk&mrSjzpfay:vmaom tw¦ &HjrpfpfwdkYonf oHvGifjrpf0teD;wGif

Bo
oHvGifjrpftwGif;pD;0ifum armfvNrdKifvGifjyifudk wnfaqmuf aqmufxm;onf/
a&;jrpfonf awmifnKd awmifwef;wGijf rpfzsm;cHNy;D a&;NrKd UteD;rS uyÜvyD ifv, ,ftwGi;f
pD;0ifonf/ xm;0,fjrpfonf rvTJawmifwGifjrpfzsm;cHNyD; uyÜvDyifv,ftwGif;o odkY jrpf0us,f
tjzpf pD;0ifonf/ weoFm&DjrpfBu;D ESihf weoF eoFm&Djrpfi,fwo Ykd nf weoFm&DNrKd UteD;wGiaf ygif;qHk
NyD; NrdwfNrdKUteD;rS yifv,ftwGif;pD;0ifon nf/
avnmjrpfonf awmifraj raS jrmufopYkd ;D qif;Ny;D bkwjf yif;NrKd Ut
teD;rS yifv,ftwGi;f pD;0if
onf/ ygcsefjrpfonf jrefrmEdkifiHawmifbufqHk;ü&SdNyD; jrpf0wG wif aumhaomif;NrdKU&Sdí xdkif;-
jrefrm e,fedrdwfjrpfjzpfonf onf/
BE
D

18
'orwef; vlrIa&;odyÜH (yx0D0if) ausmif;oHk;pmtkyf

ajrrsufESmoGifjyif? &moDOwk? obm0aygufyifESifh ajrqDvTmwdkY\ qufET,frI


jynfe,f^wdkif; ajrrsufESmoGifjyif &moDOwk obm0 ajrqDvTm ajr
a'oBuD; aygufyif toHk;csrI
ucsifajrmufESifh tvGefjrifhonfh ukef;jrifh&moD ukef;jrifha'o a&cJzHk; awmif,m
ta&SU? awmifwef;rsm; Owk? aygufyif? awmifwef;ajr?
tylavsmhydkif; awmifay: ajrmufydkif;
ukef;jrifh? orydkif; ukef;jrifh?
tylavsmhydkif; tNrJpdrf;awm? awmifjrifh

x
rkwfokH &Gufjywf ndKa&mifESifh
a&maESmawm eDndKawmajr?
&Srf;? u,m; ukef;jrifh? tylydkif; awmifay: awmifmifjrifhajreD? awmif,m?

Bo
awmifwef;? qAm;em;? oryd
rydkif; awmifmifjrifhajr0g? O,smOf
O, oD;ESH?
csKdifh0Srf;vGifjyif tylavsmhydkif; tNrJpdrf;awm? EGHayguf v,f
v (pyg;)?
rkwfokH tNrJpdrf;awm xHk;usefajr
awmif
wmifjrif
r h
ndKKa&m
a&mifESifh
eDendKawmajr
u&if? rGef? awmifwef;? tyl
tyydydkif; tylydkif; eDndKESifh O,smOfoD;ESH?
weoFm&D ukef;½dk;? rkwfo
okkH tNrJpdrf;awm?m? 0gndKawmajr? v,f (pyg;)?
jrpf0Srf;vGifjyif? tif
t wdkif;awm? *0H? *0Hqefajr? ESpf&SnfoD;ESH
urf;½dk;wef; pdrfhawm? Ekef;ajr? (a&mfbm?
BE
vGifjyi
jyif oJcHkawm? v,fajr? qDtkef;)
'Da&awm oJckHawmajr?
uepdkawmajr
D

19
'orwef; vlrIa&;odyÜH (yx0D0if) ausmif;oHk;pmtkyf

1.3.2 tv,fykdif;csdKifh0Srf;a'o
ta&SUbufuek ;f jrifah 'oBu;D ESit hf aemuf
bufawmifwef;a'oMum;wGif wnf&Sdonf/
oufEkuyfausmufrsm;jzifh wnfaqmufxm;
onf/ csKid 0hf rS ;f a'o[k ac:aomfvnf; csKd i0hf rS ;f
twGi;f wGif awmifuek ;f ? awmifwef;rsm; yg0if
aeojzifh ajrjyefv Y iG jf yifrsm;udak wmifbufyikd ;f

x
üom us,fjyefYpGmawGU&onf/ ucsifjynfe,f
taemufykdif;? ppfukdif;wkdif;a'oBuD;? rEÅav;

Bo
wkdif;a'oBuD;? rauG;wkdif;a'oBuD;? yJcl;wkdif;
a'oBuD;? {&m0wDwkdif;a'oBuD;ESifh &efukef
wkdif;a'oBuD;wkdY yg0ifonf/
a'o\ajrmuf z sm;wG i f {&m0wD wD -
csi;f wGi;f jrpfpOfpk pwif&m ulreG af wmififwef;&Sjd y;D
,if;awmifwef;rS ta&SUbufok okdUcGJxGufaom
awmifwef;rsm;rSm *efaY *gawmif wmifwef;ESihf rif;0H
awmifwef;wkdYjzpfonf/ taemufbufokdY
BE
cGJxGufaom awmififwef;rsm;rSm awmifokH;vkH;
(rD;awmifa[mif;)? Muufarmuf? ZD;yifESifh
ZD;jzLawmif mifwef
wef;rsm;jzpfMuonf/ rSefuif;
awmififwef;onf *efYa*gawmifwef;ESifh ZD;yif
yHk(1.9)tv,fydkif;csKdifh0Srf;a'o
awmifwef;Mum;ü &Sdonf/ rif;0Hawmifwef;
onf awmifbufokdY ppfukdif;aawmifwef;tjzpf qufvufoG,fwef;oGm;onf/
D

csi;f wGi;f jrpf0rS ;f at


atmufyidk ;f ESihf jrpfomjrpfMum;wGif ykaH wmif? ykn
H mawmif? r[lawmifEiS hf
wefefYMunfawmifwef;rsm; &Sdonf/ {&m0wDjrpfESifh csif;wGif;jrpfqkH&m a'o\awmifbufwGif
1518 rDwmjrifah o om ykymÜ ;awmif(rD;awmifa[mif;) &So d nf/ {&m0wDjrpfEiS hf ppfawmif;jrpfMum;wGif
yJc½l ;kd r&SNd y;D tjrifq
h ;Hk awmifxw G o f nf qifEmS armif;awmif jzpfonf/ yJc;l ½d;k ronf awmifbufoYdk
wjznf;jznf; edrfhqif;oGm;&m &efukefNrdKUwGif *0Hukef;½kd;wef;tjzpfwnf&Sdonf/ xkdukef;½kd;onf
oefvsi-f ausmufwef;um;vrf;twkid ;f qufvufo, G wf ef;Ny;D yifv,ftwGi;f odeYk rd qhf if;oGm;onf/

20
'orwef; vlrIa&;odyÜH (yx0D0if) ausmif;oHk;pmtkyf

tv,fyidk ;f csKid 0hf rS ;f a'owGif nDnmjyefjY yL;aom jrpf0rS ;f vGijf yifEiS hf ajrjyefv Y iG jf yifrsm;pGm
&So
d nf/ {&m0wDjrpfEiS chf si;f wGi;f jrpf0rS ;f wGif ylwmtkv d iG jf yif? [l;aumif;csKd i0hf rS ;f ? rk;d aumif;vGijf yif?
jrpfBuD;em;vGifjyifESifh Aef;armfcsKdifh0Srf;wkdY &Sdonf/ þtykdif;wGif jrefrmEkdifiH\ tBuD;qkH;a&tkdif
jzpfaom tif;awmfBuD;tkdif wnf&Sdonf/
,if;wdkY\awmifbufwGif rl;jrpf0Srf;vGifjyif? csif;wGif;taemufbufurf; ykv vv JvGifjyif?
rEÅav;-ausmufqnfvGifjyif? rif;bl;vGifjyifESifh awmifwGif;BuD;vGifjyif jyifwkdY &Sdo onfnf/
awmifbuftykid ;f wGif e0if;acsmif;vGijf yif? ppfawmif;jrpf0S0rS ;f vGijf yifEiS hf {&m0wDjrpf0

x
uRef;ay:vGifjyifwdkY &Sdonf/ {&m0wDjrpf0uRef;ay:a'oonf onf jrefaatmiftmifNrdKUawmifbufrS
pwifonf/ jrpfcGJrsm;jym;jcif;aMumifh a&ywfvnf0kdif;aomuR omuRef;rsm; tjzpf&Sdaeonf/ {&m0w {&m0
{&m0wD

Bo
jrpfEiS hf jrpfcrJG sm;rS o,faqmifvmaomtenfrsm;udk yifv,fwiG ;f okYd ykcYd sjcif;jzifh jrpf0uRe;f ay:
qufvufwkd;csJUvsuf&Sdonf/
þtydkif;wGif jrefrmEdkifiH\ t"dujrpf ujrpfBuD;rsm;jzpfaom {&m0w {&m0wDjrpf? csif;wGif;jrpfESifh
ppfawmif;jrpfpOfpkrsm; pD;qif;vsuf&SdMuonf Muonf/

{&m0wDjrpf
{&m0wDjrpfonf ucsifjynfe,f jrpfBuD;em;NrdKU ajrmu ajrmufbuf 46 uDvdkrDwmtuGmwGif
arcESirhf vdcjrpfwaYkd ygifif;qH&k mrS pwifjzpfay:vmNy;D yyifv, ,f0txd 2010 uDvkd rDwm&Sno f nf/
BE
jrpfvufwufrsm;
jrpfzsm;yd
m;ydik ;f wGif ta&SUbufrS wmydejf rpf? a&TvjD rpfEiS hf acsmif;rBu;D acsmif;wdYk pD;0ifonf/
taemufbuf bufrS rdk;aumif;acsmif;ESifh rJZma macsmif;wdkY pD;0ifonf/
jrpftv,fydkif;wGif ta&SUbuf b rS jrpfi,fjrpf? qifwJ0acsmif;? yif;acsmif;? ,if;acsmif;?
bGuBf u;D acsmif;ESihf e0if;acsmif;wkpYd ;D 0ifonf/ taemufbufrS rl;jrpf? csi;f wGi;f jrpf? a,macsmif;?
pvif;acsmif;? rkef;acsmif;? ref;acsmif;ESifh rif;wkef;acsmif;wdkY pD;0ifonf/
jrpfusOf;rsm;
D

yxrjrpfusOf;udkjrpfBuD;em;ESifh Aef;armftMum; qifbdkawmifbufwGif awGU&onf/


'kwd
w,,j
d jrpfusOf;ud uk Aef;armfESifhuomtMum; a&TulNrdKUteD;wGif awGU&onf/ wwd,jrpfusOf;udk
oydwfwfu
ussif;NrdKUteD;wGifawGU&NyD; pwkw¦jrpfusOf;udk jynfNrdKUteD;wGif awGU&onf/
{&m0wDjrpf0uRef;ay:
jrpf0uRe;f ay:onf jrefatmifNrKd UteD;rS pwifjzpfay:vmonf/ [oFmwNrKd Utxufem;wGif
{&m0wDjrpf\ yxrqH;k jrpfcjJG zpfaom ykord jf rpf(i0efjrpf) pwifcx JG u
G o
f nf/ {&m0wDjrpfonf

21
'orwef; vlrIa&;odyÜH (yx0D0if) ausmif;oHk;pmtkyf

ykord jf rpf? oufu,faomifjrpf? a&G;jrpf? jyefravmhjrpf? jyifpvljrpf? {&m0wDjrpf? bdu k av;jrpf?


zsmyHkjrpf? oH'djrpfESifh wdk;jrpfpaom jrpfcGJ 9 ckjzifh rkwåryifv,fauGUtwGif; pD;0ifonf/
þtydkif;wGif {&m0wDjrpfESifhtNydKif pD;qif;vmaom jrpfrcjrpfonf yef;vIdifjrpfESifh
aygif;qHkNyD; &efukefjrpftjzpf rkwårauGUtwGif;pD;0ifonf/ &efukefjrpftwGif;odkY jrpf0teD;wGif
yJcl;jrpfESifh ykZGefawmifacsmif;wdkY pD;0ifonf/ &efukefjrpfESifh wdk;jrpfudk wGHaw;wl;ajrmif
mi;jzifh
qufo, G x f m;onf/ {&m0wDjrpfonf jrpf0rS Aef;armftxd avSoabFmrsm; m; &moDra&G;oGm;vm
Edkifonf/

x
csif;wGif;jrpf
csif;wGif;jrpfonf [l;aumif;csKdifh0Srf; ta&SUbuf uf&S&Sdawmifwef;rsm;ay:rS jrpfzsm;cHNyD;

xif&mS ;aom jrpfvufwufrsm;rSm [krv


Bo
jrpfzsm;ydkif;udk wEdkif;cjrpf[kac:onf/ {&m0wDjrpfESESifhaygif;qHkonftxd 1154 uDvdkrDwm
&Snfvsm;onf/ csif;wGif;jrpf0Srf;onf {&m0wDjjrpf
® if;NrKd UteD
rpf0Srf;uJhodkY rus,fjyefYay/ csif;wGif;jrpf\
UteD; ta&S
a&SUbufrpS ;D 0ifonfh OO½kjrpf? taemufbuf
rS pD;0ifonfh ,l;jrpfESifh uav;NrdKUteD;rS pD;0ifonfh jrpfomjrpfwdkYjzpfon
jrif;NcHNrdKUESifh yckuúLNrdKUtMum;wGiiff {&m0wDjrpftwGif;odkY taemuf

oabFmrsm; oGm;vmEdkifonf onf/


tae
nf/ csif;wGif;jrpfonf
taem bufrS pD;0ifonf/
csif;wGif;jrpfwGif rdk;&moDü jrpf0rS cEÅD;NrdKUtxd? aEGESifhaqmif;&moDwGif [kr®vif;NrdKUtxd
BE
ppfawmif;jrpf
ppfawmif;jrpfonf aygif;avmif;acsmif;? qifaoacsmif;ESihf ivdu k af csmif;wdaYk ygif;qH&k m
rS jzpfay:vmonf
:vmonf
vmonf/ jrpf0txd 422 uDvdkrDwm&Snfonfh ppfawmif;jrpfonf yJcl;½dk;rESifh
&Srf;ukef;jrifhtMum;rS pD;qif;vmonf/
ppfawmif;jrpftwGif;odkY t ta&SUbufrS NyHK;acsmif;? ausmufBuD;acsmif;? aomufa&cyf
acsmif;ESifh a&Tusifacsmif;wdkYpD;0ifNyD; taemufbufrS qGmacsmif;? caygif;acsmif;? jzL;acsmif;?
D

uGefef;acsmif;ESifh &JEG,facsmif;wdkY pD;0ifonf/


ppfawmif;jrpf0onf jrpf0us,f (acgif;avmif;yHk) jzpfí 'Da&twuftus tvGef
jrefNyD; 'DvIdifif;BuD;rm;í ul;oef;oGm;vma&;twGuf rvG,fulay/ xdkYtjyif Ekef;ydkYcsrIrsm;NyD;
jrpfa&wdrfaomaMumifh jrpf0Srf;atmufydkif;&Sd yJcl;-ppfawmif;vGifjyifü rdk;rsm;aomESpfrsm;wGif
a&BuD;a&vQHrIrsm; jzpfay:aponf/ ppfawmif;jrpfESifh yJcl;jrpfudk yJcl;-ppfawmif;wl;ajrmif;jzifh
qufoG,fxm;onf/

22
'orwef; vlrIa&;odyÜH (yx0D0if) ausmif;oHk;pmtkyf

ajrrsufESmoGifjyif? &moDOwk? obm0aygufyifESifhajrqDvTm qufET,frI


jynfe,f^ ajrrsufESmoGifjyif &moDOwk obm0 ajrqDvTm ajr
wdkif;a'oBuD; aygufyif toHk;csrI
ppfudkif;ajrmuf? awmifwef;? tylavsmhydkif; awmifay: ajrmufydkif; awmif,m?
ucsif ukef;jrifh rkwfokH tNrJpdrf;awm? awmifwef;ajr? opfoD;O,smOf?
&Gufjywf eDndK v,f
,f(pyg;)
p
a&maESmawm awmajr?
0gndK

x
awmajr
rauG;taemuf? awmifwef;? tylydkif; &Gufjywf ajreDeDoJ0ef;? pyg; (a&oGif;)?
ppfudkif;tv,f? ajredrfhajrjyefY? qAm;em; a&maESmawm? ajr0goJ
0goJ0ef;? ,moD;ESH?

Bo
rEÅav;ta&SUawmif? jrpf0Srf;vGifjyif tififwdkif;awm? pe,f
,fajr? O,smOf
O, NcH
yJcl;taemuf ajcmuf
ajcm aoGU Ekef;ajr?
awm
aw v,fajr
rauG;? rEÅav;? awmifwef;? tylydkif; ajjcmufaoGUawm
a ajreDeDoJ0ef;? ,moD;ESH?
ppfudkif;? ajredrfhajrjyefY? pwuf ajr0goJ
jr0go0ef;? pyg; (a&oGif;)?
{&m0wD-csi;f wGi;f jrpf0Srf;vGifjyif pe,f
pe ajr O,smOfNcH
qH&k m jrefrmEdik if H
tv,fyikd ;f
{&m0wD? awmifu uefkef;? tylydkif; &Gufjywf 0gndKawm v,f (pyg;)?
BE
&efukef? awmifwef;? rkwfoHk a&maES
a&m mawm? ajr? Ekef;ajr? O,smOfNcH
yJcl;ta&SU jrpf0uRef;ay:?
a tNrJpdrf;awm? v,fajr?
jrpf0Srf;;vG
vGifjyif 'Da&awm? uepdkawmajr?
oJcHkawm oJcHkawmajr
D

23
'orwef; vlrIa&;odyÜH (yx0D0if) ausmif;oHk;pmtkyf

1.3.3 taemufbufawmifwef;a'o
taemufbufawmifwef;a'oonf tv,f
ykdif;csdKifh0Srf;a'oESifh &ckdifurf;ajrmifa'owkdYxuf
blro d ufwrf;yk&d ifo h nft h ykid ;f jzpfonf/ þa'owGif
tdE´d,EkdifiHajrmufykdif;&Sd [dr0EÅmawmifwef;BuD;rS
awmifbufokdY auG;qif;vmaomawmifwef;rsm;
yg0ifonf/ ppfukdif;wkdif;a'oBuD;\ taemuf

x
ajrmufykdif;? csif;jynfe,f? rauG;wkdif;a'oBuD;?
&ckid jf ynfe,fawmifyikd ;f ESihf {&m0wDwidk ;f a'oBu;D \

Bo
taemufbufykdif;wkdY yg0ifonf/
ajrmufbufq;kH ykid ;f wGif ywfuKGd iaf wmifweef;
&SdNyD; xdktydkif;wGif pm&marwd(3826 rDwm) onf
tjrifq h ;kH awmifxw G jf zpfonf/ ,if;rS awmif mifbufoYdk
em*awmifwef;? rPdy&l uke;f jrif?h vl&nf n
S af wmifwef;ESihf
csif;awmifwef;rsm;tjzpf qufvuf vufoG,fwef;vm
onf/ csif;awmifwef;wGif tjrifhqkH;awmifxGwfrSm
0dw&dk , d (ac:) acgEkorfrk f (ac:) ewfrawm awmif (3053
BE
rDwm) jzpfonf/
taemuf mufbufawmifwef;a'oonf aw awm
awmif
bufodkY &ckdiiff½dk;rtjzpf qufvufoG,fwef;oGm;
onf/ &ckid ½f ;kd rajrmufyidk ;f &Sd pGeaf wmif (1989 ((1 rDwm) yHk(1.10) taemufbufawmifwef;a'o
onf tjrihq f ;Hk jzpfonf/ &ckid ½f ;kd ronf
ro awmifbuf
pGe;f ykid ;f wGif rDwm 200 cefo Y mmjrifah om awmifwef;edrt hf jzpf qufvufo, G w
f ef;um armfwif
D

pGefef;wGif yifv,fwGif;okdYedrfhqif;oGm;NyD; orD;vSuRef;ESifh ukdukd;uRef;rsm;tjzpf qufvuf


oG,f ,wefw
f ef;oGm;onf/ {{&m0wDwidk ;f a'oBu;D \ taemufbufb*Fvm;yifv,fatmfEiS hf xdpyf&m
tykid ;f wGif acsmif;omESiahf iGaqmifurf;ajcrsm; wnf&o dS nf/ taemufbufawmifwef;a'owGif
,l;jrpf0rS ;f &Sd uabmfcsKid 0hf rS ;f vGijf yifEiS hf uav;vGijf yifwkdY wnf&Sdonf/
þa'owGif uabmfcsKid 0hf rS ;f vGijf yifukd jzwfoef;pD;qif;vmaom ,l;jrpf&NdS y;D tdE, d´ Edik if H
rSp;D qif;vmaom rPdy&l jrpfonf jrpfomjrpfEiS ahf ygif;qHí k csi;f wGi;f jrpftwGi;f odYk pD;0ifonf/

24
'orwef; vlrIa&;odyÜH (yx0D0if) ausmif;oHk;pmtkyf

taemufbufawmifwef;a'owGif tdE, d´ Ekid if EH iS q


hf ufo,
G Ef ikd af omvrf;aMumif; ESpcf k
&Sdonf/ ywfuGdKifawmifwef;ay:&Sd yefaqmifawmifMum;ukdjzwfí tdE´d,EkdifiH vD'kdjrdKUokdU
oGm;aomvrf;ESihf wrl;rS rkad &;ukjd zwfí rPdy&l jynfe,f&dS tifzmokYd oGm;aomvrf;rsm;&So d nf/
xkdYjyif &ckdif½kd;rukdjzwfausmfNyD; rauG;wkdif;a'oMuD;ESifh &ckdifjynfe,fukdqufoG oG,fxm;onfh
trf;awmifMum;vrf;? yJcl;wkdif;a'oBuD;ESifh qufoG,fay;onfh yef;awmif;-awmifuk ukwfvrf;?
{&m0wdDwkdif;a'oBuD;ESifh qufoG,fay;onfh *G-ig;odkif;acsmif;vrf;wkdY&Sdonf/

x
ajrrsufESmoGifjyif? &moDOwk? obm0aygufyifESifhajrqDvTm qufET,
,rIfrI
jynfe,f^ ajrrsufESmoGifjyif &moDOwk obm0 ajrqD
ajr vTm ajr

Bo
wdkif;a'oBuD; ayguf
ygufyif toHk;csrI
ppfudkif; awmifwef;? tylavsmhydkif; awmif
aw ay: ajrmufydkif; awmif,m?
taemuf ajrmuf? ukef;jrifh? ukef;jrifh&moD tNrJpdrf;awm? awmiffwef;ajr? opfoD;?
csif;jynfe,f csKdifh0Srf;vGifjyif Owk csif;;aw
awmif O,smOf
ajrqD
jrqDvTm?
awmif
aw jrifheDndK
awmajr?
awmifjrifh0gndK
awmajr
BE
rauG;taemuf? awmifwef; tylavsmhydkif; tNrJ
t pdrf;awm? awmifjrifheDndK awmif,m?
yJcl;taemuf rkwfokH &Gufjywf awmajr? ,moD;ESH
a&maESmawm? awmifjrifh0gndK
awmajr

&cdkifawmifydkif;ESifh awmifwef;? tylydkif; tNrJpdrf;awm? awmifjrifheDndK O,smOfNcHoD;ESH


{&m0wD
{&m urf;½dk;wef; rkwfokH oJcHkawm awmajr?
taemufawmif vGGifjyif awmifjrifh0gndK
awmajr?
D

oJcHkawmajr

25
'orwef; vlrIa&;odyÜH (yx0D0if) ausmif;oHk;pmtkyf

1.3.4 &ckdifurf;ajrmifa'o
taemufbufawmifwef;a'oESihf
b*Fvm;yifv,fatmftMum;wGif wnf&Sd
onf/ tv,fykdif;csKdifh0Srf;a'ouJhokdYyif
oufEkuyfausmufrsm;ESifh wnfaqmuf
xm;onf/ þa'oonf ajrmufbufwiG f
us,fjyefYíawmifbufwGif usOf;ajrmif;

x
oGm;onf/
þa'o\ajrmufyidk ;f wGif taemuf

Bo
ajrmufrS ta&SUawmifoo Ydk ,
G wf ef;aeaom
oufEkwGefYacgufawmifwef;rsm; &Sdonf/
xkdawmifwef;rsm;Mum;wGif usOf;ajrmif;
&Snfvsm;aom jrpf0Srf;vGifjyifrsm;ukd awGU
&onf / þtyk d i f ; &S d r,l a wmif w wefef ; ?
pkid w f ifawmifwef;ESihf rif;Bu;D awmif wmifwef;
rsm;onf ajrmufykdif;wGifjrif jrififhNyD; awmif
buf o k d Y ed r f h q if ; oG m ;onfonf / r,l j rpf ?
BE
ukvm;wefjrpfEiS hf av;NrKd UjrpfwaYdk ygif;qHí k
us,fjyefYonfh jrpf0uRef;ay:vGifjyifudk
yHk (1.11) &cdkifurf;ajrmifa'o
wnfaqmuf mufx xm;N
m;Ny;D ,if;udk ppfawGviG jf yif
[k ac:onf c:onf/
&cdkifurf
urf;ajrmifa'o\ aaw awmifbufykdif;wGif &ckdif½kd;r\ awmifpG,frsm;onf tcsKdU
ae&mrsm;wGif urf;½kd;wef;tx txd edrfhqif;vmojzifh vGifjyifrsm;ukd wpfqufwnf; rawGU&ay/
D

&ckckid ½f ;dk rrSjrpfzsm;cHí pD;qi


qif;vmaom jrpfacsmif;rsm;wpfavQmufwiG f ao;i,fusO;f ajrmif;aom
jrpf0rS ;f vGijf yifi,frsm; awGU&onf/ urf;½k;d wef;txd edrq hf if;vmaom awmifp, G rf sm;tMum;&Sd
yifv,fauGUrsm;;w ;wGif oJaomifurf;ajcrsm;&SdNyD; xif&Sm;aomurf;ajcrSm oHwGJNrdKUteD; iyvD
urf;ajc jzpffonf/
þa'owGif xif&mS ;aom urf;vGeu f Re;f rsm;rSm z½Huk muRe;f ? &rf;NAu
J Re;f ESihf rmefatmif
uRef;wdkY jzpfonf/ uRef;rsm;ay:wGif awmifwef;edrfhrsm; &Sdonf/ rMumcPaygufuGJonfh

26
'orwef; vlrIa&;odyÜH (yx0D0if) ausmif;oHk;pmtkyf

rD;awmifi,frsm;ukd &rf;NAu J Re;f ESihf rmefatmifuRe;f rsm;wGiaf wGU&S&d Ny;D uRe;f rsm;ESihf urf;½k;d wef;
Mum;wGif Ekef;ajrykdYcsqJ yifv,fwdrfykdif;&Sdonf/
&cdkifjynfe,ftaemufbufqHk;&Sd ewfjrpfudk jrefrm-b*Fvm;a'h&Sfe,fedrdwfjrpftjzpf
toH;k jyKxm;onf/ ewfjrpf\ta&SUbufwiG f r,ljrpf? ukvm;wefjrpf(upäye'D)ESihf av;NrKUd jrpfrsm;
 A‚% ƒ!A‚% ƒ^ ^A `ƒ ƒ
ƒ 
r,ljrpfwGif ppfawGrS bl;oD;awmiftxd ukvm;wefjrpfwGif ppfawGrSausmuf mufaw wmftxd
oabFmrsm;oGm;Edkifonf/

x
&cdik u
f rf;ajrmifa'o\awmifbufyikd ;f wGif &cdik ½f ;dk rrS jrpfzsm;cHpDp;D qif;vmonfh xif&mS ;
aom acsmif;rsm;rSm 'vufacsmif;? trf;acsmif;? rtDacsmif;? wef;vTaJ csmif;? awmifuw k af csmiif;?

Bo
oHwGJacsmif;? usdefwvDacsmif;ESifh *Gacsmif;wdkYjzpfon/ nf/

ajrrsufESmoGifjyif? &moDOwk? obm0ayguf


ufyifESifhajrqDvTm qufET,frI
jynfe,f^ ajrrsufESmoGifjyif &moDOwk obm0 ajrqD
ajr vTm ajr
wdkif;a'oBuD; ayguf
ufyif toHk;csrI
&cdkifjynfe,f awmifwef;? tylydkif; tNrJpdrf;awm?m? awmifjrifheDndK awmif,m?
ajrmufydkif; jrpf0uRef;;ay:?
ay:? rkwfo
okkH&moD
mo 'Da&awm? awmajr? opfoD;?
urf;½dk;wef; Owk Ekef;ajr? O,smOf?
BE
vGifjyif v,fajr? v,f (pyg;)
uepdkawmajr
&cdkifjynfe,f awmifw wefef;? tylylydkif; tNrJpdrf;awm? awmifjrifheDndK awmif,m?
awmifydkif; urf;½dk;wef; rkwfookkH&moD
m 'Da&awm? awmajr? opfoD;?
vGifjyif Owk oJcHkawm Ekef;ajr? O,smOf?
v,fajr? v,f (pyg;)
uepdkawmajr?
oJcHkawmajr
D

27
'orwef; vlrIa&;odyÜH (yx0D0if) ausmif;oHk;pmtkyf

t"dutcsufrsm;

™ ta&SUbufuek ;f jrifah 'oonf oufwrf;t&ifq h ;kH tydik ;f jzpfNy;D awmifajrmuf&n S v


f sm;
jcif;aMumifh &moDOwkrsKd;pHk&&Sdonf/
™ jrefrmEdik if H tv,fyikd ;f csKid 0hf rS ;f a'oonf {&m0wD? csi;f wGi;f ESihf ppfawmif;jrpfpOfprk sm;
pD;qif;&ma'o jzpfonf/
™ taemufbufawmifwef;a'oudk [dr0EÅmawmifwef;BuD;rS awmifbufodkY

x
auG;qif;vmaom awmifwef;rsm;jzifh zGJUpnf;xm;onf/
™ &cdik u
f rf;ajrmifa'oonf b*Fvm;yifv,fatmfEiS hf xdpyfaeonf nfh urf;½d;k wef;
a'ojzpfonf/

avhusifh&efar;cGef;rsm;
(1) jrefrmEdik if \ Bo
H ajrrsuEf mS oGifijf yif tydik ;f Bu;D 4 ydik ;f udk rnfonft
ydkif;jcm;xm;oenf;/ &Sif;jyyg/
(2) ta&SUbufuek ;f jrifah 'owGiaf wGU&S&d onfh awmif
wGif azmfjyyg/
h csuaf y:rlwnfí

a wef;rsm;\ wnfae&mudk ajryHak y:


BE
(3) ta&SUbufukef;jrifha'owGifyg0ifonfh urf u ;½dk;wef;vGifjyifrsm;ESifh uRef;rsm;\
ta&;ygrI
a&;ygrIudka&;yg/
(4) tv,fydkif;csKdifh0Srf;a'o\ xl;jcm;aom jc ajrjyifvu©Pmrsm;udk azmfjyNyD;
ta&;ygaom vGifjyifrsm;taMumif
;t ;udk a&;yg/
(5) {&m0wDjrpf0uRef;ay:a'owG
ay:a if pD;qif;aeaom jrpfrsm;taMumif;a&;yg/
(
(6) taemuf mufbufawmif
wm wef;a'oudk jzwfausmfEdkifonfh qufoG,fa&;vrf;aMumif;
D

rsm;udk azmfjyyg/
yg
(7)
7) ta&SUbuf buuek ;f jrifah 'o&Sd e,ferd w d jf rpftjzpf toH;k jyKxm;aom jrpftrnfrsm;udk
ae&mES
ae&m ifhwuG azmfjyyg/
(8) &cdkifurf;ajrmifa'owGif ppfawGvGifjyifudk rnfodkY wnfaqmufxm;oenf;/

28
'orwef; vlrIa&;odyÜH (yx0D0if) ausmif;oHk;pmtkyf

tcef;(2)
vlrIa&;yx0D0if
ed'gef;
vlOD;a&taMumif;avhvmjcif;udk vlOD;a&qdkif&m pm&if;aumuf muf,lpdppfjcif;yn
ynm
(Demography) [kac:NyD; vlOD;a&qdkif&m tjcif;t&mrsm;udk avhvm&mwGif atmufazmfjyyg
   

x
™ vlOD;a&yrmP

™ vlOD;a&wdk;wufrI

Bo
™ vlrsm;ysHUESHUaexdkifrIESifh odyfonf;rI

™ touftkyfpkESifh usm;? r vu©Pm&yf &yfrsm; jzpfonf/


vlOD;a&udk wdkif;wmjcif; odkYr[kwf oef;acgifpm&if &if;aumuf,ljcif;
vlOD;a&qdkif&m ynm&Sifrsm;u EdkifiHtwGif;aexdkifaom pkpkayyg ygif;vlOD;a&udk uGif;qif;
aumuf,ljcif;tm; oef;acgifpm&ifpm&if;aumuf,ljcif;[k ac:onf/ xdkodkYaumuf,ljcif;udk EdkifiH
trsm;pkwiG f tcsed u
f mv tydik ;f tjcm;wpfcjk zifh yHrk eS af umuf,Ml uonf/ jrefrmEdik if wH iG f NAwd o d Q
tkyfcsKyfonfhumvrsm;twGm;twG
twGif; 10 ESpfwpfBudrf aumuf aaum ,lcJhNyD; vGwfvyfa&;&&SdNyD;aemuf
BE
1973? 1983 ESififh 2014 ckESpfwdkYwGif aumuf,lcJhonf/
oef;acgifpm&if;aumuf,&l mwGif t"duaumuf,jl cif;rSm vlO;D a&yrmPjzpfNy;D tjcm;
aom owif wif;tcsuftvufrsm;tjzpf t touf? usm; r? tdrfaxmifa&;tajctae? vlrsKd;?
udk;uG,fonfhbmomESifh tvkyftud ukiftajctaewdkYudkyg pm&if;aumuf,lMuonf/ xdkodkY
aumuf,&l &So d nfh tcsut f vufrsm;udk tpd;k &tzGUJ tpnf;rsm;u tem*wfumvpDru H ed ;f rsm;wGif
toH;k jyKMuonf/ (Oyrm- au ausmif;rsm;wd;k csUJ aqmufvyk &f ef? oufBu;D a*[mrsm; xyfrw H ;kd csUJ &ef?
D

a&G;aumufyGJ rJay;y;Edkifolpm&if; jyKpk&ef)


þoif
oifcef;pmESifhywfoufí oifod&SdjyD;aomtaMumif;t&m
™ vlrIa&;yx0D0if\ t"dyÜm,fESifh vlrsKd;tkyfpkBuD;rsm;taMumif;? jrefrmEdkifiHtwGif;&Sd

wdik ;f &if;om;vlrsK;d rsm;ESihf aexdik yf ?kH vlO;D a&yrmPESihf ysUH ESUH rI? ,Ofaus;rI"avhx;kH pHrsm;ESihf
a'otvdkuftoufarG;0rf;ausmif;vkyfief;rsm;? aus;vufESifh NrdKUjyvlaexdkifrI
yHkpHrsm;udk tv,fwef;tqifhwGif tawmftoifh od&SdcJhNyD;jzpfonf/

29
'orwef; vlrIa&;odyÜH (yx0D0if) ausmif;oHk;pmtkyf

þtcef;udak vhvmoif,Nl yD;ygu ausmif;om;rsm;onf atmufygwdu Yk kd vkyaf qmifEikd rf nf/


™ urÇmhEdkifiHrsm;\ vlOD;a&wdk;wufrIESifh ysHUESHUrI? vlOD;a&odyfonf;rIrsm;udk od&SdvmEdkif

rnf/
™ jrefrmEdi k if \
H vlO;D a& wd;k wufrEI iS hf ysUH ESUH rI? vlO;D a&odyo
f nf;rIwt Ykd jyif touftyk pf ?k
usm; r tcsKd;? tvkyftudkif tcGifhtvrf;rsm;ESifh NrdKUjyaus;vuf vlaexdkifrI tcsKd t
tcsKd;
tpm;rsm; ponfjzifv h Ol ;D a&qdik &f m tcsut f vufrsm;udk tao;pd ;pdwo f &d vmEd
v
dS mEdik rf nf/

x
2.1 urÇmhvlOD;a&
oifcef;pmrdwfquf

Bo
vGefcJhaom ESpfoef;aygif;rsm;pGmrSpí urÇmay:wG :wGif vlom;rsKd;EG,frsm; pwifay:xy:xGef;
vmNyD; urÇmtESYHodkY ysHUESHUa&muf&SdoGm;um vlOD;a&wjznf
&wjznf;jznf; wdk;vmonf/ urÇmhvlOD;a&
yrmPonf ESpfpOfwdk;vsuf&SdNyD; a'owpfckESififhwpf wpfcktMum; vlOD;a&wdk;EIef;uGmjcm;rI &Sdaomf
vnf; urÇmhvlOD;a&wdk;aeaMumif; avhvmod vmod&SdEdkifonf/ xdkYjyif urÇmhvlOD;a&ysHUESHUaexdkifrI?
vlOD;a&odyfonf;rIESifh odyfonf;rIrsm;&jcif
m;&jcif;? enf;&jcif;taMumif;t&
t&if;rsm;udk avhvmod&Sd
Edkifrnf/

2.1.1 urÇmhvlOD;a& wdk;;wuf


wufvmyHk
BE
ZZ,m; (2.1)
1) urÇ
u
urmvOD
urmvO;a&
ÇmhvlOD;a& w
wk
wdd;wufvmrI
tcsdefumv pkpkaygif;vlOD;a&
BC 10000 5.1 oef;
c&pf
&pfawmfay:xGef;csdef 250 oef;
AD 1650650 500 oef;
AD 1820
1 1000 oef;
AD 1930
1 2000 oef;
D

AD 196
11960 3000 oef;
AD 1975 4000 oef;
AD 1987
A 5000 oef;
AD 2000 6000 oef;
AD 2018 7620 oef;
Source : www.census.gov>stories>world

30
'orwef; vlrIa&;odyÜH (yx0D0if) ausmif;oHk;pmtkyf

txufygZ,m;t& urÇmhvlOD;a&onf oef; 1000 odkY a&muf&Sd&ef ESpfaxmifcsDMumcJhNyD;


xkdumvrS ESpfaygif; 100 ausmfaomumvtcsdefwGif vlOD;a& ESpfqwkd;um oef; 2000 odkU
a&muf&Sdvmonf/
20 &mpkonf urÇmv h Ol ;D a&t&Sed tf [keEf iS hf wd;k vmaomumvwpfcjk zpfNy;D xdo k v Ykd Ol ;D a&
wd;k vmjcif;udk vlO;D a&aygufujJG cif; (Population Explosion)[k ac:onf/ urÇmv h O;a
Ol ;D a&o
a&onf
1930 jynfhESpfESifh 2000 jynfhESpftMum;wGif 3q wufoGm;NyD; vlOD;a& oef; 2000 rS oef;
6000 odkY ESpfaygif; 70 twGif; a&muf&SdvmcJhonf/ 2018 ckESpf urÇmhvlOD;a&pk &pkpkaygif; 7620

x
oef;&SNd y;D pufrzI UHG NzKd ;Ny;D Edik if rH sm;wGif vlO;D a&wd;k EIe;f tvGeef nf;aomfvnf; qif;&Jonfh zGUH NzKd ;qJ
EdkifiHrsm;wGif vlOD;a&wdk;EIef; tjrifhqHk;jzpfonf/

Bo
2.1.2 urÇmay:wGifvlOD;a&ysHUESHYaexdkifrIESifh vlOD;a&odyfonf;rI
vlOD;a&ysHUESHYaexdkifrI
urÇmah 'otoD;oD;wGif uGjJ ym;jjcm;em;aom aexd
urÇmah jrmufbufjcrf; 60 'D*&Dvwåus u
exdik rf yI pkH rH sm;jzifh vlrsm;ysUH ESaYH exdik Mf uonf/
D sKrsO;f \ ajrmufbufyikd ;f &Sd &moDOw
ajrrsufESmoGifjyifMurf;wrf;aomae&mrsm;wGif vlaeusJyg;NyD; awmifbufydkif;&Sd jrpf0Srf;
vGijf yifEiS hf urf;½d;k wef;vGifijf yifrsm;wGif vlaexlxyfonf/ urÇmv
eD;yg;onf urÇmhajrjyif{&d,m\
wkq;kd 0g;onfh ae&mrsm;ESihf

h Ol ;D a&pkpak ygif;\ 80 &mcdik Ef eI ;f


\ 20 &mcdkifEIef;cefYtwGif;ü ysHUESHYaexdkifaMumif; awGU&onf/
BE
Z,m;
Z,m
, ; ((2.2) urÇ
,m urmvOD
rmhvlO;D a&& ysH
rm yssHUESEHHUaexdkifrIESifh odyfonf;rI (2018)
a'o vlOD;a& {&d
{ ,mpwk&ef; ysHUESHU vlOD;a&odyfonf;q
oef;aygif
a ; uDvdkrDwm aexdkifrI % (1 pwk&ef;uDvrkd w
D m)
tm&S 4534 44579000 59.5 95
tmz&du 1280 30370000 16.8 34
Oa&my 747 10180000 9.8 73
D

awmiftar&du 648 17840000 8.5 22


ajrmuftar&du 366 24709000 4.8 22
ork'´'&´ ma'
ma'o+MopaMw;vs 45 8600000 0.6 3
pkpkaygif
g ; 7620 136278000 100 -
Source : worldatlas

31
'orwef; vlrIa&;odyÜH (yx0D0if) ausmif;oHk;pmtkyf

x
Source : encyclope
encyclopedia.com
a.com

vlOD;a&odyfonf;rI

Bo yHk (2.1) urÇmhvlOD;a&ys


&ysHUESHUrI

ae&ma'otvdkuf odkYr[kwf EdkififiHtvdkuf vlaexdkifrItenf;t


odyfonf;rI (Population Density) uGmjcm;csufjzifh azmfjyEdkifonf/ v
1 pwk&ef;uDvdkrDwmwGif aexdkifaom

vlOD;a&odyfonf;rII =
trsm;udk vlOD;a&
vlOD;a&odyfonf;rIudk
aom vlOD;a&yrmPjzifh azmfjyEdkifonf/
BE
vlOD;a&odyfyfonf;rIonf ae&ma'otvdkuf? EdkifiHtvdkuf uGmjcm;onf/ vlOD;a&
odyfonf;rIudk ajryHkay:wGif uGJjym;aomta&mi
m;aomta&mif odkYr[kwf tqifyHkpHrsm;ESifh jyoEdkifonf/
D

Source : encyclopedia.com
yHk (2.2) EdkifiHtvdkufvlOD;a&odyfonf;rI (2018)

32
'orwef; vlrIa&;odyÜH (yx0D0if) ausmif;oHk;pmtkyf

urÇmhvlOD;a&odyfonf;rI rsm;&jcif;? enf;&jcif; taMumif;&if;rsm;udk Z,m;(2.3)udk


udk;um;í avhvmEdkifonf/
Z,m; (2.3) urÇmhvlOD;a&odyfonf;rI rsm;&jcif;? enf;&jcif; taMumif;&if;rsm;

33
'orwef; vlrIa&;odyÜH (yx0D0if) ausmif;oHk;pmtkyf

2.2 jrefrmEkdifiH\ vlOD;a&


oifcef;pmrdwfquf
™ jrefrmEkdifiHonf tdrfeD;csif;EkdifiHrsm;ESifh EIdif;,SOfvQif vlOD;a&enf;aom EdkifiHwpfck

jzpfonf/ 2014 ckESpfwGif vlOD;a& 51.5 oef;cefU&Sdonf/ urÇmay:wG y:wGif vlOD;a&


trsm;qk;H jzpfaom w½kwjf ynfoo Yl r®wEkid if EH iS hf tdE,
d´ or®wEkid if wk
w
H o
Ydk nf jrefrmEkid if u
H dk
0ef;&Hwnf&Sdaeonf/

x
Z,m; (2.4) jrefrmEkdifiHESifh tdrfeD;csif;EkdifiHrsm;\ vlOD;a&od
&odyfonff;rII (2018)
EkdifiH {&d,m vlOD;a& (oefef;) odyfo
onf
nf;rI (OD;a&)

Bo
(pwk&ef;uDvkdrDwm) (1 pwk&ef;uDvkdrDwm)
w½kwf 9706961 1427
144 148
tdE´d, 3287590 1352 416
41
b*Fvm;a'h&Sf 147570 161
61 1105
11
110
xkdif; 5131200 69 136
jrefrm 676581
76581 53.7 80
vmtkd 236800
2368 7.1
7 30
Source : worldatlas
BE
2.2.1 vlOD;a&wkd;wufvmykH
Z,m;
,m;; (2.5) jjref
,
,m refrmEdkifiH\ vlOD;a&wkd;wufrI
oef;acgififpm&if;aumuf,lonfhESpf vlOD;a& (oef;aygif;) wkd;EIef;
1891 7.7 -
19011 10.5 3.6
19111 12.1 1.52
D

1921
192 13.2 0.9
1931 14.7 1.13
1941 16.8 1.42
1973 28.9 2.0
1983 35.3 2.02
2014 51.5 0.89
Source : www.dop.gov.mm

34
'orwef; vlrIa&;odyÜH (yx0D0if) ausmif;oHk;pmtkyf

1800 jynfhESpfcefYwGif jrefrmEkdifiHvlOD;a& av;oef;ausmf&Sdrnf[k ynm&Sifrsm;u


cefYrSef;cJhMuonf/ wpfekdifiHvkH; oef;acgifpm&if;aumuf,lrIukd jAdwdoQvufxuf 1891 ckESpf
wGif yxrqkH;tBudrfaumuf,lcJh&m vlOD;a& 7.7 oef;&SdcJhonf/ NAdwdoQacwfwGif 10 ESpf
wpfBudrf oef;acgifpm&if;aumuf,lcJh&m 1941 ckESpfwGif vlOD;a& 16.8 oefef;&SdcJhonf/
vGwv f yfa&;&&SNd y;D aemuf wpfEidk if v
H ;Hk twkid ;f twmESihf oef;acgifpm&if
&if;aumuf,l
,jl cif;ukd
1973 ckESpf? 1983 ckESpfESifh 2014 ckESpfwdkYwGif jyKvkyfcJhonf/ 1973 ckESpfwGif vlOD;a& 28.9
oef;? 1983 ckESpfwGif 35.3 oef;ESifh 2014 ckESpfwGif 51.5 oef;okdY wkd;wuf ;wufvmcJhonf/

x
2019 ckESpf cefYrSef;vlOD;a& 54.1 oef;&Sdonf/

Bo
BE

ykyHk (2.3
(2.3)
(2. jrefrmEdkifiH\ vlOD;a&wkd;wufrIjyyHk

2.2.2 vlOD;a&ysHUESHUrIESifh odyfonf;rI


D

vlOD;a&ysHUESHYrI
jrefrmEdkifiHvlOD;a&rSm ESpfpOfwdk;vsuf &Sdonf/ vlOD;a&ysHUESHYaexdkifrIrSm wpfae&mESifh
wpfae&m &m rwlay/ &efukefwdkif;a'oBuD;? {&m0wDwdkif;a'oBuD;? rEÅav;wdkif;a'oBuD;?
&Sr;f jynfe,fEiS hf ppfuikd ;f wdik ;f a'oBu;D wdo
Yk nf vlaexdik rf t
I rsm;qH;k jzpfonf/ xdwk ikd ;f a'oBu;D ?
jynfe,f 5 ckw\ Ykd 2014 ckEpS f pkpak ygif;vlO;D a& onf wpfEikd if v
H ;kH vlO;D a&\ 60 &mcdik Ef eI ;f cefY

35
'orwef; vlrIa&;odyÜH (yx0D0if) ausmif;oHk;pmtkyf

&Sdonf/ xdka'orsm;tjyif ppfawmif;jrpf0Srf;vGifjyif? armfvNrdKifvGifjyif? ppfawGvGifjyifESifh


urf;½dk;wef;vGifjyifrsm;wGifvnf; vlaexdkifrIrsm;onf/
vlaexdkifrItenf;qHk;wdkif;a'oBuD;ESifh jynfe,frsm;rSm u,m;jynfe,f? csif;jynfe,f?
weoFm&Dwikd ;f a'oBu;D ESihf ucsijf ynfe,fwjYkd zpfNy;D wpfEikd if v
H ;kH vlO;D a&\ 7.2 &mcdifik Ef eI ;f ccefo
Y m
&So
d nf/ jrefrmEdik if w
H iG f vlaetenf;qH;k a'orsm;rSm ucsijf ynfe,f&NdS rKd Ue,ftcsKUd ? csi;f jynfee, ,fEiS hf
u,m;jynfe,f&Sd qufoG,foGm;vm&efcufcJaoma'orsm; jzpfonf/

x
Z,m; (2.6) jrefrmEdkifiH\ ESpftvdkuf vlOD;a&ysHUESHYrIEif
ESifh odyfonf
n;rI
n ;;rrIrI

vlOD;a&ysHUESHUrI &mcdkifEIef; vlaeoddyfyfo


onf
nf;q (ODD;a&)
;a&)
&))

Bo
jynfe,f^ wdkif;a'oBuD; ( 1 pwk
wk&&efef;uDvdkrDwm)
wm))
1973 1983 2014
014 1973
973
73 1983
983
83 2014
ucsif 2.6 2.6 3.3
.33 8 10 19
u,m; 0.4 0.5
.5 0.6 11 14 24
u&if 3.0 3.0 3.11 28 35 52
csif; 1.1 1.00 0.9 9 10 13
ppfudkif; 10.8
0.88 10.99 10.3
0 3 33 41 57
weoFm&D 2.55 2
2.6 2.7
..77 17 21 32
BE
yJcl; 11 0
11.0 10.
10.8 99.4
9.. 81 96 124
rauG; 9.1
.1 9.2
.22 7.6 59 72 87
rEÅav;; 12.77 113.0
3.0
.00 12.0 99 124 200
rGef 4.5 4.8
4. 4.0 107 137 167
&cdcdcdkif
&c 5.9
5.9 5.8 6.2 47 56 87
&efefu
uefkefef 11.00 11.2 14.3 310 387 716
&Srf; 111.0
11
1 10.5 11.3 20 24 37
D

{&m0wD 14.4 14.1 12.0 118 142 177


aejjynnffawmf - - 2.3 - - 37
jynf
jynax
naxfaxm
xmif
xmip mifpk
mi 100 100 100 43 52 76
Source : www.dop.gov.mm
ww.d
ww.do

36
'orwef; vlrIa&;odyÜH (yx0D0if) ausmif;oHk;pmtkyf

ESpftvdkuf vlOD;a& ysHUESHYrItcsKd;tpm;&mcdkifEIef; ajymif;vJjcif;udkavhvm&mwGif 1983


ckESpfESifh 2014 ckESpftMum; &efukefwdkif;a'oBuD;wGif vlaeysHUESHYrIonf 11.2 &mcdkifEIef;rS
14.3 &mcdkifEIef;odkY jrifhwufcJhonf/ {&m0wDwdkif;a'oBuD;ü 14.1 &mcdkifEIef;rS 12.0 &mcdkif
EIe;f odYk avsmu h somG ;onf/ xdt Yk wl yJc;l wdik ;f ? rauG;wdik ;f ? rEÅav;wdik ;f a'oBu;D ESEifihf rGejf ynfe,f
wdwYk iG vf nf; vlO;D a&ysUH ESUH rI&mcdik Ef eI ;f rsm; avsmu
h somG ;onf/ xdo k Ykd ysUH ESUH rI&mcdik EIEf eI ;f avsmus
u
h s&jcif;rSm
obm0ab;tEÅ&m,fESifh tjcm;a'orsm; (jynfwGif;^jynfy)odkY tvk vkyfvkyfudkiiff&ef xG xufcGm
oGm;jcif;wdkYaMumifh jzpfonf/

x
vlOD;a&odyfonf;rI
1973 ckESpfwGif jrefrmEdkifiH\ vlOD;a&

&Scd NhJ y;D 1983 ckEpS w


1 pwk&ef;uDvdkrDwmü 76 OD; aexdkififonf/

wGif 716 OD;&SNd y;D vlaetodyonf


csif;jynfe,fonf 1 pwk
Bo
odyfonf;rIrSm 1 pwk&ef;uDvdkrDwmwGif 43 OD;
f iG f 52 OD;ESihf 2014 ckEpS wG

&efukefwdkif;a'oBuD;onf 1 pwk&eef;uDvdkrDwm
o
w
f iG f

f nf;qH;k jzpfonf/
wk&ef;uDvdkrDwmw
vlOD;a& 13 OD;jzifh odyfyfonf;rItenf;qHk;jz
mwGif
jzpf
BE
onf/ rEÅav;-aus usmufqnfvGifjyif? {&m0wD
jrpf0uRef;ay:a'o? y:a'o? jrefrmEdkifiHtv,fykdif;
ppfawmifif;;jjrpf0rS ;f a'owpfavQmuf? armfvNrKd i-f
oxH xHkvGiiffjyifESifh ppfawGvGifjyifa'or 'orsm;onf
'
vnf ; vl a eod y f o nf ; rI r sm;ao sm;aoma'orsm;
jzpfonf/ xdka'orsm;onf pdkufysKd;a&;twGuf
ajrjyefYvGifjyifaygrs ygrsm;jcif;? pufrIvkyfief;? ukef
D

oG , f a &;vk y f i ef ; rs
rsm;vk y f u d k i f & ef vrf ; yef ;
qufo oG,
G af &;au
&;aumif;rGejf cif; ponfh tcGit hf vrf;
rsm; ydkifqd qdkifxm;onf/

Source : www.dop.gov.mm
yHk (2.4) jynfe,f^wdkif;a'oBuD;tvdkuf
vlaeodyfonf;rI (2014)

37
'orwef; vlrIa&;odyÜH (yx0D0if) ausmif;oHk;pmtkyf

2.2.3 jrefrmEdkifiH\ vlOD;a&ajymif;a&TUrI


2009 ckESpfrS 2014 ckESpf ig;ESpfwmumv jrefrmEdkifiHtwGif; vlrsm;ajymif;a&TUrIudk
2014 ckEpS f oef;acgifpm&if;wGif azmfjyxm;onf/ xdu k mvtwGi;f Edik if o
H m;OD;a& 3 oef;ausmf
(pkpak ygif;vlO;D a&\ 7 &mcdik Ef eI ;f )onf ,if;wdaYk exdik &f m jynfe,f^wdik ;f a'oBu;D twGiif;f odrYk [kwf
tjcm;jynfe,f^ wdik ;f a'oBu;D wpfco k Ykd ajymif;a&TUaexdik cf MhJ uonf/

Z,m; (2.7) 2009-2014 ckESpftwGif; jynfe,f^wdkif;a'BuD;rsm;twGifif; vl


vODOD;a&ajymif
a&aj
ajjymmifif;a&
a&T&UrI
&T&TUrrI

x
pOf jynfe,f^wdkif;a'oBuD; vlOD;a&
vOD
1 ppfudkif;wdkif;a'oBuD;rS ucsifjynfe,f e,
e,f 29914
2
2
3
4
5
6
7
8
9
Bo
&efukefwdkif;a'oBuD;rS aejynfawmf
rauG;wdkif;a'oBuD;rS rEÅav;wdkif;aa'oBuD;
rEÅav;wdkif;a'oBBuD;rS &Srf;jyn
&cdkifjynfe,frS &efukefwdkif;a'oB
rEÅav;wdkif;a'oB

rauG;wd
nfe,f
oBuD;
oBBuD;rSS &&efukefwdkif;a'oBBuD;
ppfudkif;wdki;a'oBuD
if;a'oBuD;rS rEÅav;wdkif;a'oB uD;
a'oBuD
;wdkif;a'oBBuD;rSS &&efukefwdkif;a'oBuD;
a'oBuD
yJcl;wdkif;a'oB a'oBuD;
uD;rS &efukefwdkif;a'
30711
44604
4604
52322
5
5232
52949
5
61029
63364
73736
129621
BE
10 {&m0wDwdkif;a'oBuD;rS &efukefwdkif;a'oBuD; 350463
Source : www.dop.gov.mm
ww.dop.gov.mm

2009
099 rS 2014 ckESpfumvtwGif; {{&m0wDwdkif;a'oBuD;rS &efukefwdkif;a'oBuD;odkY
vlO;D a&& 350463 OD;jzifh trsm;qH;k ajymif;aa&TUT 0ifa&mufco hJ nf/ xdok Ykd tcsed w
f t
kd wGi;f 0ifa&mufrI
rsm;j
m;jym;&jcif;rSm 2008 ckEpS f arvwGif jzpfymG ;cJo h nfh obm0ab;tEÅ&m,f(em*pfqidk u f vke;f
rkefwdkif;)aMumifh jzpfonf/
D

tvm;wl &efuek w f ikd ;f a'oBu;D odYk yJc;l wdik ;f a'oBu;D ? rauG;wkid ;f a'oBu;D ? rEÅav;wkid ;f
a'oB
oBu;D ESihf &cdik jf ynfe,fwrYkd S vlrsm;a&TUajymif; 0ifa&mufco hJ nf/ &Sr;f jynfe,foYkd rEÅav;wdik ;f
a'oB
oBuD;ESifh rauG;wdkif;a'oBuD;rSvnf;aumif;? u&ifjynfe,fodkY yJcl;wdkif;a'oBuD;ESifh rGef
jynfe,frvn rSvn
vnf;aumif;? ucsifjynfe,fodkY ppfudkif;wdkif;a'oBuD;rSvnf;aumif; ajymif;a&TU
0ifa&mufrIrsm;onf owåKESifhausmufrsufwl; azmfa&;? opfxkwfvkyfa&;ESifh jynfwGif;ul;oef;
a&mif;0,fa&;vkyfief;rsm; oGm;a&mufvkyfudkif&eftwGuf jzpfonf/

38
'orwef; vlrIa&;odyÜH (yx0D0if) ausmif;oHk;pmtkyf

x
Bo
BE
Source : www.dop.gov.mm
www.dop
www

yHHk ((2.5
(2.5)) jjreffrmEddkifiHtwGif; vlOD;a&ajymif;a&TUvrf;aMumif;jyyHk

xdik ;f Edifik if EH iS hf w½kwEf ikd if eH ,fpyfNrKUd rsm;odv


Yk nf; xdu
k mvrsm;twGi;f jrefrmEdik if o
H m;rsm;
D

ajymif;a&TUaexdkifrIrsm; &SdcJhonf/ 2014 ckESpf pm&if;t& jrefrmEdkifiHom;OD;a& 2 oef;ausmf


onf
nf tdrfeD;csif;ESifh tjcm; jynfyEkdifiHrsm;wGif oGm;a&muf tvkyfvkyfudkifvsuf&Sdonf/

39
'orwef; vlrIa&;odyÜH (yx0D0if) ausmif;oHk;pmtkyf

vlOD;a&rl0g' (Population Policy)


vlOD;a&rl0g'qdkonfrSm vlOD;a& wdk; wufvmonfESifhtrQ EdkifiHzGHUNzdK;wdk;wufap&ef
&nf&G,fí vlOD;a&ajymif;vJrIjzpfpOfrsm; pepfwusjzpfay:apa&;twGuf oufqdkifonfh
Edik if t
H pd;k &rsm;u aqmif&uG af y;Edik rf nfh pDrcH surf sm;tm; BuKd wifppD Ofaqmif&u G x
f m;jjcif;jzpfonf/
vlOD;a&rl0g'a&;qGJ&mwGif xnfhoGif;pOf;pm;oifhonfhtcsufrsm;rSm
(1) arG;zGm;EIef;usqif;&onfh taMumif;rsm;
(2) aoqHk;EIef;avsmhusvmonfh taMumif;rsm;

x
(3) rlvae&mrS tjcm;ae&modkY ajymif;a&TU&onfhtaMumif mif;rsm; jzpfonf
n/
jrefrmEdkifiHESifh vlOD;a&rl0g'

Bo
jrefrmEdkifiHwGif 1992 ckESpfü trsKd;om;vlOD;a&rl &rl0g' (National Population PPol
Policy)
udka&;qGJcJhNyD; ,if;rl0g'wGif rdcifuav;usef;rma&;? ;rma&;? rsKd;qufyGm;usef;rma&;? usm; r
wef;wlnDrQrI? vli,frsm;ta&;OD;wnfaqmifif&uf Guaf &;? yPmr usef;rma&;
rma&;aqm
rma&;aqmif&Gufcsufrsm;?
vlOD;a&a&TUajymif;jcif;? NrdKUjyzGHUNzdK;jcif;ESifh zGm;aopepfpfqef;ppfjcif;vkyfief;pOfrsm;yg0ifNyD;
taumiftxnfazmfaqmif&GufcJhonf onf/
jrefrmEdik if t
H wGuf acwfwfumvESiu hf ukd n
f oD nfh vlO;D a&rl0gg'rsm;udk jyefvnf a&;qG&J ef
vdktyfvsuf&SdNyD; yg0ifoifhonf
onfhtcsufrsm;rSm
BE
(1) arG;zGm;EIef; usqif;aejcif;tay: aqmif&Gufoifhonfhtcsufrsm;
(2) aoqH qHk;EIef; avsmhusap&ef aqmif&Gufoifhonfhtcsufrsm;ESifh
(3) ajymif;a&TUvlOD;a&rsm;twGuf aqmif aqm &Gufoifhonfh tcsufrsm;jzpfonf/
D

40
'orwef; vlrIa&;odyÜH (yx0D0if) ausmif;oHk;pmtkyf

x
Bo
BE
yHk (2.6)
( 6) jref
jreefrmEdEdkifiH\ vl
jr vODODOD;a&
a&rl0g'
gg'azmfaqmif&mwGif aqmif&Gufoifhonfhtcsufrsm;
D

41
'orwef; vlrIa&;odyÜH (yx0D0if) ausmif;oHk;pmtkyf

t"dutcsufrsm;

™ urÇmhvlOD;a&onf 20 &mpktwGif; wpf[kefxdk; wdk;vmNyD; 2018 ckESpfwGif


7620 oef; &Sdonf/
™ urÇmay:wGif obm0tavsmufvlOD;a&wdk;EIef;rSm EdkifiHtvdkuf uGmjcm;rI m;rI&Sdonf/
™ vlaeodyfonf;rIonf ae&ma'otvdkufESifh EdkifiHtvdkuf uGmjcm;rI ;rI&Sdonf/
™ jrefrmEdik if oH nf urÇmvh Ol ;D a& trsm;qH;k ESpEf ikd if EH iS hf urÇmv h Ol ;D a& todyonf o
f nf;qH;k

x
EdkifiHwdkYMum;wGif wnf&Sdonf/
™ jrefrmEdkifiHvlOD;a&onf 2019 ckESpfarvwGif 54 .11 oef;&Sdonf onf/
™ ajrjyefYa'orsm;&Sd wdkif;a'oBuD;rsm;wGif vlaeysHUES UESHUrIESifh odyfonf;rIrsm;onf/
™ jrefrmEdik if \

avhusifh&efar;cGef;rsm;
1/ vlO;D a&aygufujJG cif;onf
2/ urÇmhajryHkudkavhvmí
3/ csif;jynfe,fo onf
Bo
H vlO;D a&rl0g'azmfaqmif&mwGif aqmif

nf rnfonfu
qmif&u G o

h mvwGif jzpfymG ;cJo


vmí vlaetodyfonf;qHk;a'ors
nf vlaeysHUYESYHrI enf;&jcif;rSm tb,f
a'orsm
f ifo

h een
h nft h csuf 3 csu&f o

enf;/ taMumif;jyajzqdyk g/
a'orsm;udk azmfjyyg/
tb aMumifhenf;/
dS nf/
BE
4/ jrpf0uRef;ay:a'orsm;ES
;ay:a'orsm;ESifh jrpf0Srf;vGifjyifa'orsm;onf tb,faMumifh vlae
odyfonf
onf;rI rsm;oenf;/
5/ 2014
014 ckEpS pf m&if;t& &efuek w f ikd ;f aa'oBu;D odYk rnfonfjh ynfe,fwikd ;f a'oBu;D rsm;rS
vlrsm;ajymif;a&TU0ifa&mufvmmoenf;/
6/ vlOD;a&rl0g'wGif aoqH aoqk;EIef;usqif;ap&ef aqmif&Gufoifhonfhtcsufrsm;udk
azmfjyyg/
D

42
'orwef; vlrIa&;odyÜH (yx0D0if) ausmif;oHk;pmtkyf

tcef;(3)
vufawGUyx0D0if
ed'gef;
yx0D0ifbmom&yfwGif EkdifiHrsm; odkYr[kwf a'orsm;\ vlrIpD;yGm;a&; zGHUNzdK;wdk;wufrI
tajctaersm;udk avhvmqef;ppf&mwGif pm&if;tif;qkdif&m tcsuf uftvufrsm;udm;udktoHok;jyKí
*&yfyHkrsm;jzifh ,SOfwGJíavhvmjcif;jzifh a'orsm;\ zGHUNzdK;wdk;wuf
ufrI? qkwf,kw
wffrIudk vG,fulpGm

x
pdppfEdkifonf/

þtcef;acgif;pOfESifhywfoufí oifod&SdNyD;aomtaMumif
mtaMumif;t&m
™

™
jzpfonf/

þtcef;NyD;vQif oifonf atmuf

íqGJom;wwf
Bo
ajryHrk sm;a&;qGjJ cif;? pau;t"dymÜ ,fEiS hf pau;trsK;d tpm;rsm;udk cGjJ cm;jcif;? pau;rsm;
udk wpfrsK;d rSwpfrsK;d odYk ajymif;vJwuf
u
G cf sujf cif;rsm;udk tv,fwef;tq

tmufygwdkYudk vkyfaqmifEdkifrnf/
&&Sad om pm&if;tifif;tcsut
wfrnf
rnf/
f vufurkd w
l nfí oifah v
tqifw

vsm&f m *&yfenf;wpfcu
h iG f od&cdS NhJ y;D

k akd &G;cs,f
BE
™ EkdifiH oY
odkYr[kwf a'owpfck\ vlrIpD;yGm;;zGHUNzdK;wdk;wufEdkifrI tvm;tvmrsm;udk
cefYref
rSef;azmfxkwfwwfrnf/

3.1 pm&if;tif;tc
tcsuftvufrsm;udk vG,fulaom*&yfyHkrsm;jzifh
a&;qGJazmfjyj
yjc
yjcif;
oifcef;pmrdwfquf
™ pm&if;tif; ude;f *Pef;rsm;wGif vlO;D a&? {&d,m? ukey f pön;f txGuEf eI ;f (ta&twGu?f
D

tav;csv;csdef? wefzdk;aiG) ponfwdkYudk udef;*Pef;wefzdk;rsm;jzifh azmfjyMu&onf/ þ


udef;**P
*Pef;wefzdk;rsm;udk Z,m;wGifavhvmjcif;xuf *&yfyHkrsm;a&;qGJavhvmvQif
ydkrdkodomxif&Sm;NyD; EdIif;,SOfavhvm&ef vG,fulonf/
*&yftrsKd;tpm;rsm;
*&yfyHka&;qGJazmfjy&mwGif enf;trsKd;rsKd;&Sd&m tMurf;tm;jzifh atmufygtwdkif; cGJjcm;
azmfjyEkdifonf/

43
'orwef; vlrIa&;odyÜH (yx0D0if) ausmif;oHk;pmtkyf

(1) rsOf;*&yfenf; (Line graph method)


(2) aumfvH*&yfenf; (Column graph method)
(3) bavmufenf; (Block method)
(4) pwk&ef;enf; (Square method)
(5) axmifhrSefpwk*Hpdwfydkif;enf; (Rectangle - divided method)
(6) puf0dkif;pdwfydkif;enf; (Circle with sectors method)
pm&if;tif;rsm;\tajctaeudk rlwnfí azmfjyygenf;rsm;rS oifah vsm&f m enf;wpfcu k kd

x
a&G;cs,fNyD; *&yfyHkqGJom;Edkifonf/
*&yfrsm;a&;qJ&G mwGif tydik ;f 2 ydik ;f yg0ifonf/ wpfyifikd ;f rSm pau;owf
;owfrw
S í
f pau;t&

Bo
wGufcsuf&aom wGufenf;ydkif;jzpfNyD; useftydkif;rSm qom;enf
qGJom;enf;tydkif; jzpfonf/

(1) rsOf;*&yfenf;
tcsed u
f mvtvdu k f oD;ESw
H pfrsK;d odrr[k
Yk [kwf oD;;ESESrH sm;\ pdu
k {f u? txG
txuEf eI ;f ? ukeyf pön;f
wpfrsKd; odkYr[kwf ukefypönf;rsm; xkw wffvkyfrI yrmPwefzdk;? EdkifiH odkYr[kwf a'otvdkuf
vlO;D a&yrmP ajymif;vJrrI sm;udk rsO;f *&yfjzifh a&;qGaJ vhvmpdppfEidk o f nf/ wpfrsK;d xufyakd om
ukefypönf;rsm;? vlOD;a&qkdif&m tcs tcsuf
ufrsm;udkvnf; wifjya&;qGJEkdifonf/
(u) wGufcsufenf;
BE
(1) tcsdefumvtvd vtvdkuf ajymif;vJrIudk azmfjyvd yvkaom ukefypönf;rsm; (ta&twGuf?
tav;csd
v;csdef? wefzdk;) odkYr[kwf vlOD;aa&yrmP ponfwdkYudk wkdif;wmazmfjy&ef
a'gif
'gifvdkufpau;wpfckudk owfrSwf&rnf/ tcsdefumv (ckESpf)udk azmfjy&ef
tvsm;vdu k pf au;,l&rnf/ a'g a'gifvu kd pf au;,l&mwGif *&yfpm&Gu\ f t&G,t f pm;ESihf
udef;*Pef; tajctaew taewdkYudk nd§EdIif;csifhcsdef ,loifhonf/ (qGJom;rnfh *&yfyHkonf
tvs
vsm; 5 vufr _ teH 5 vufr 0ef;usifom &Sdoifhonf/)
(2) pau;ESifithf nD t tcsed u
f mvtvdu k f ukeyf pön;f ude;f *Pef;rsm;udk ajymif;vJwu G cf suf
D

&rnf/ (&(&&Sdvmaom tuGmta0; vufrwefzdk;rsm;udk 'or 2 ae&mtxd


wGufcsufay;NyD; yHkqGJ&eftwGuf teD;qHk; 'orwpfae&mudk ,lay;&rnf/)

(c) qGJom;enf;
(1) *&yfpm&Gufatmufajc odkYr[kwf oifhavsmfaomwpfae&mwGif ab;wdkufrsOf;
wpfaMumif;a&;qJGyg/ xkdrsOf;ay:wGif tuGmta0;wl ydkif;rSwfrsm; ydkif;yg/ (0.5

44
'orwef; vlrIa&;odyÜH (yx0D0if) ausmif;oHk;pmtkyf

vufr) xdkydkif;rSwfrsm;teuf vuf0Jbuf tpGefqHk;ydkif;rSwfatmufwnfhwnfhrS


pí oufqikd &f mtcsed u f mv (ESp?f v) rsm;udk vuf,mbufoYkd tpOftwdik ;f azmfjy&rnf/
(2) xkrd sO;f \ vuf0pJ eG ;f wGif a'gifvu kd rf sO;f rwfwpfaMumif;a&;qGu J m owfrw S x f m;aom
pau;twdkif; ypönf; odkYr[kwf vlOD;a&yrmP pau;ydkif;rSwfrsm;ud m;udk ydkif;jzwf
rSwfom;azmfjy&rnf/
(3) wefzdk;rsm;udk ydkif;rSwfrsm;ab;wGif a&;om;&mwGif a'gifvd vdkufrsOf;\ atmuf
atm ajcrS
pí ]0} (okn) owfrw S yf g/ tay:bufoYkd wpfvufrwd;k wdik ;f a'gif 'gifvu kd pf au;udk

x
wdk;í owfrSwfay;yg/ (Oyrm- 0? 1500? 3000? ...)
(4) wGufcsufxm;aom ukefypönf;ta&twGuf odkYr[kwf vlOD;a&yrmPESifhqdkifao om

Bo
twkdif;twmrsm;udk oufqkdif&mtcsdeeffumvtrSwf\ tay:wnfhwnfhwGif
Muufajccwf odkYr[kwf tpufrsm;jzif jzifh wduspGmwkdif;wmrSwfom;&rnf/
(5) Muufajccwf odrYk [kwf tpufuav;rs uav;rsm;udk rsO;f ajzmihjf zifh q
qufq&JG rnf/ (aywHjzifh
wduspGmquf&ef) ukefypön nff;onf wpfpfckxufydkygu trS t wfpufuav;rsm;udk
qufqo JG nfrh sO;f rsm;tm;
m; ta&mifcjJG cm;ívnf;aumif;? rsO;f jywfrsm;? tpufrsO;f rsm;
jzifhvnf;aumif; cGJjcm;azmfjy& y&rnf/
(6) ukefypönf;wpfpfrsKd;xuf ydkrdkygu oufqdkif&mrs mrsOf;tqHk; odkYr[kwf oufqdkif&m
rsOf;ay:wG wGif ukefypönf;? vltrnfudk a&;o a&;om;azmf
a& jy&rnf/
BE
(7) oifhavsmfonfhacgif;pOfudk yHk\tay: tay:ESifh toHk;jyKxm;aompau;wdkYudk yHk\
atmuf
tmufwGif azmfjyay;&rnf/

erleemar;cG
mar;cG
ar;cGef; (1)
atmufazmfjyyg tm&SwdkufESifh t
tmz&duwdkufwdkY\ vlOD;a&wdk;wufvmyHkudk rsOf;*&yfenf;jzifh
tm
a&;qGJazmfjyyg/
D

vlOD;a&oef;aygif;
ckESpfrsm; 1945
945 1955 1965 1975 1985 1995 2005 2015
tm&Swwddkuf 1389
13 1547 1892 2394 2916 3489 3964 4419
tmz&du
uwd
wdkuf 228 253 320 415 549 717 916 1182
pau; wpfvufrvQif vlOD;a&oef;aygif; 1500 pau;jzifh a&;qGJrnfqdkvQif

45
'orwef; vlrIa&;odyÜH (yx0D0if) ausmif;oHk;pmtkyf

(u) wGufcsufenf;
tm&Swdkuf vlOD;a&oef;aygif;
1945 1389 œ 1500 = 0.92 vufr = 0.99 vufr
1955 1547 œ 1500 = 1.03 vufr = 1.0 vuf
vur
1965 1892 œ 1500 = 1.26 vuf
ufr = 1.33 vuf
v r
1975 2394 œ 1500 = 1.588 vufr = 1.6 vuf
v r

x
1985 2916 œ 1500 = 1.94 vufr = 1.99 vufr
1995 3489 œ 1500 = 2.32 vufr = 2.3 vufr
2005 5 = 2.64 v
3964 œ 1500 vufr = 2.6 vuf
vur
2015

tmz&duwdkuf
1945
1955
1965
1975
Bo 4419 œ 1500 = 2.95 vufr = 3.0 vufr

228
253
320
415
vlOD;a&oef;aygif
500 = 0.15
œ 1500 15 vuf
œ 15000 = 0.1
a ;
v r = 0.2 vufr
0.17 vufr = 0.2 vufr
œ 1500 = 0.21 vufr = 0.2 vufr
1500 = 0.27 vufr = 0.3 vufr
œ 15
BE
1985 549
49 œ 1500 = 0.37 vufr = 0.4 vufr
1995
995 717
71 œ 1500 = 0.48 vufr = 0.5 vufr
2005 916 œ 1500 = 0.61 vufr = 0.6 vufr
20155 1182 œ 1500 = 0.78 vufr = 0.8 vufr
D

46
'orwef; vlrIa&;odyÜH (yx0D0if) ausmif;oHk;pmtkyf

(c) qGJom;enf;

x
Bo
BE
yHk (3.1) rsOf;*&yfyHk
(2) aumf
umfmfvH*&yfenf;
tcsed u
f mvtvdu k f ukeyf pönf;wpfrsK;d \ txGuEf eI ;f ? wefz;kd odrYk [kwf vlO;D a&yrmP
paom ta&twGufrsm;ajymif;v vJrIudk rsOf;*&yfenf;rSmuJhodkY aumfvH*&yfjzifh a&;qGJwifjyEdkif
onf/ aumfvH*&yfwGif ukefypönf;wpfrsKd;xufydkí jyo&ef roifhavsmfay/ aumfvH*&yfyHkrSm
D

m;aom aumfvHuGufrsm;jzifh ajymif;vJrIudkazmfjyjcif; jzpfonf/


tedrfhtjrifhuGmjcm;a

(u)
u) wGufcsufenf;
(1) tcsdefumvtvdkuf ukefypönf;ta&twGuf ajymif;vJrIudk wdkif;wmazmfjy&ef
a'gifvdkufpau;wpfckudk owfrSwf&rnf/ tcsdefumv (ckESpf) udk azmfjy&ef
tvsm;vdu k f pau;,l&rnf/ a'gifvu
kd pf au;,l&mwGif *&yfpm&Guf t&G,t
f pm;ESihf
azmfjyrnfh udef;*Pef; tajctaewdkYudk csifhcsdef,l&efjzpfonf/

47
'orwef; vlrIa&;odyÜH (yx0D0if) ausmif;oHk;pmtkyf

(2) oifhavsmfaom a'gifvdkufpau;owfrSwfNyD;ygu tcsdefumvtvdkuf ukefypönf;


ta&twGufjyaom aumfvHrsm;\ tjrifhtoD;oD;udk wGufcsuf&SmazG&rnf/

(c) qGJom;enf;tqifhqifh
(1) *&yfpm&Guf\ atmufajc odkYr[kwf oifhavsmfaomwpfae&mwG wifif ab;wdkuf
rsOf;wpfaMumif;a&;qGJyg/ xkdrsOf;udk tuGmta0;wl ydkif;rSwfrsm;(0.5vuf m;(0.5vuf ufrjcm;)
j
rSwu f m xdyk ikd ;f rSwrf sm;twdik ;f tay:odaYk umfvrH sO;f rwfrsm;a&;qG
a&;qG&J rnf
nf/ xdak umfvH

x
uGurf sm;\ atmuftv,fwnfw h nfw
h iG f tcsed u
f mvrsrsm;udk tpOfttwd
wdik ;f a&;om;
azmfjy&rnf/
(2) ab;wkdufrsOf;\ vuf0JtpGef;wGif a'gifvd vdkufrsOf;rwfwpfaMumif;a&;qGJum

(3) pau;ESifhtnD wGufcsufx


oufqkdif&mtcsdefumvtrS
Bo
toHk;jyKxm;aom pau;twdkif; pau;yd
(a'gifvdkufrsOf;\ atmufajcrSpí ]0}
wdk;wdkif; a'gifvdkufpau;udk wdk;í
xm;aom
u;ydkif;wefzdk;rsm;udk a&;rSwfayy;&
0} (okn) prSwfNyD; tay:bufodkY wpfvufr
;í owfrrSSwfay;yg/)
y;yg
m;aom ukefypönf;ta&twGuf twdkif;twmudk
vtrSwftom;ay:wGif tjrifhtoD;oD;&Sd aumfvHrsm;
wdkif;wmrSwfom;NNyD; aumfvHydwfrsOf;rsm; a&;qGJ&rn
(4) aumfvHrsm;udk aq;a&mif q;a&mifjc,f
rnf/
c,fvdkygu wpfa&mifwnf; jc,fEkdifonf/
y;&rnf/
BE
(5) oifhavsmfonf
onfh acgif;pOfudk yHk\tay:ESifh toHk;jyKxm;aom pau;wdkYudk yHk\
atmuf mufwGif azmfjyay;&rnf/

erlemar;cGcGef; (2)
( )
atmufazmfjyyg 2011-12 rSr 2016-17 ckESpftxd jrefrmEdkifiHwGif tom;wifpyg;
taeudk aumfvH*&yfenf;jzifhazmfjyyg/
pdkufysKd;onfh ajr{&d,mtajctae
ckEpf
ESpf pyg; ({uaxmifaygif;)
D

2011-12
11- 18259
2012-13
201
2012 19932
22013-14 19885
2014-15 18761
2015-16 17999
2016-17 17695

48
'orwef; vlrIa&;odyÜH (yx0D0if) ausmif;oHk;pmtkyf

(u) wGufcsufenf;
pau; wpfvufrvQif pdkuf{uaxmifaygif; 5000 toHk;jyKxm;onf/
2011-12 18259 œ 5000 = 3.65 vufr = 3.7 vufr
2012-13 19932 œ 5000 = 3.98 vufr = 4.00 vuf
v r
2013-14 19885 œ 5000 = 3.97 vufr = 4.0 vufr
2014-15 18761 œ 5000 = 3.75 vufr = 3.8 vuf
vur
2015-16 17999 œ 5000 = 3.59 vufr = 3.6 vuvufr
17695 œ 5000 = 3.53
53 vufr = 3.5 vufr

x
2016-17
(c) qGJom;enf;

Bo
BE
D

yHk (3.2) aumfvH*&yfyHk

49
'orwef; vlrIa&;odyÜH (yx0D0if) ausmif;oHk;pmtkyf

™ rsOf;*&yfESifhaumfvH*&yf ESpfrsKd;udkaygif;í a'gifvdkuf0if½dk;rsm;ay:wGif pau;rsm;


owfrSwfívnf; qGJom;Edkifonf/ xdkuJhodkYa&;qGJjcif;udk tylcsdefESifh rdk;a&csdefrsm;
,SOfwGJjyoEdkifonfh &moDOwktajctaejy*&yfyHk (Climograph) rsm;wGif toHk;jyK
a&;qGJEdkifonf/
erlemar;cGef;(3)
atmufazmfjyygxm;0,fNrdKU\ tylcsdefESifh rdk;a&csdefjyZ,m;udk toHk;jyKí
í &moDOwk

x
tajctaejy*&yfyHk a&;qGJyg/
vrsm; Z z r { r Z Z Mo p t e '
tylcsdef(pifwD*&dwf) 25 26 28 29 29 28 27 27
2 277 28 27 25
2
rdk;a&csdef(rDvDrDwm) 0.4 1

Bo1 2 23 44 58 50 38 10 4 0.3
0
BE
D

yHk (3.3) tylcsdefESifhrdk;a&csdefjy*&yfyHk (Climograph)

50
'orwef; vlrIa&;odyÜH (yx0D0if) ausmif;oHk;pmtkyf

(3) bavmufenf;
wlnDaom tcsdefumvwpfcktwGuf EkdifiH? a'otoD;oD;\ wlnDaom ukefypönf;
ta&twGufrsm;? vlOD;a&yrmPrsm;udkvnf;aumif;? wlnDaomtcsdefumvtwGuf EdkifiH
wpfEkdifiH? a'owpfck\ ukefypönf;trsKd;rsKd;ta&twGuf? vlrsKd;toD;oD;\ vlOODD;a&yrmPud a&yr k
vnf;aumif; bavmufenf;jzifh qGJom;azmfjyEdkifonf/
bavmufenf;rSm azmfjyvdak omtaMumif;t&mrsm;\ ta&twG twGuu f mG jcm;rI odrYk [kwf
vlrsK;d toD;oD;\ vlO;D a&yrmPuGmjcm;rIwu Ykd kd bavmufw;kH rsm;jzifh EIid ;f ,SOaf zmfjyjcif;jzpfonf/

x
(u) wGufcsufenf;
(1) udk,fpm;jyKazmfjyvdkaom bavmufwHk;rsm;ud udka&;qGJ&ef oifhavsmfaom a'gifvdkuf

(2) rdrad &G;cs,x


wGufcsuf&rnf/
(c) qGJom;enf;tqifhqifh
(1) *&yfpm&Gu\
aMumif;ay:wG
Bo
pau;wpfck owfrSwf&rnf/
f m;aom a'gifvu
kd pf au;ud

f oifahavs
u;udo
k ;kH í a&;qG&J rnfb

vsmaf omae&mwGif ab;wdu


wGif tus,fwlaom b
jcm;NyD; ydkiiff;jzwfa&;qGJ&efjzpfonf/ bav
h avmufrsm;\ tjrifu h kd

k rf sO;f wpfaMumif;a&;qGNJ y;D xkrd sO;f


bavmufrssm;udk wlnDaomtuGmta0;jzifh
bavmuftus,fudk 0.4 vufr odkYr[kwf
bavm
BE
0.5 vufr xm;&SdEdkifonf/ bavmuf bavmuwpfckESifhwpfckMum; tuGmta0;udk 0.2
vufr xm;Edkifonf/
(2)
2) ab;wku d rf sO;f \ vuf0t J pGe;f u
udk rsO;f *&yfrmS uJo
h Ykd a'gifvudk pf au;rsO;f wpfaMumif;
a&;qJG&rnf/ ,if;rsOf;aay: ay:wGif toHk;jyKxm;aom pau;twdkif; pau;ydkif;wefzdk;
rsm;udk azmfjyay;&rn
ay;&rnf/ (a'gifvu kd rf sO;f \ atmufajcrSpí ]0} (okn) owfrw S yf g/
tay:buf
ay:bufodkY w wpfvufrwdk;wdkif; a'gifvdkufpau;udk wdk;í owfrSwfay;yg/
D

Oyrm-m- 0? 550? 100? ...)


(3) pau;ES
au;Eit hf nD wGucf su&f &Sx d m;aom tjrift h oD;oD;&Sd bavmufrsm; a&;qG&J rnf/
bavmufrsm;a&;qG&J mwGif vuf0b
ba J ufrS vuf,mbufoYdk Bu;D pOfi,fvu kd f (wefz;kd
trsm;rS tenf;odkY) tjrifhtedrfh pDpOfa&;qGJ&rnf/
(4) bavmufwpfckpDudk ta&mifwpfa&mifpD jc,fEdkifonf/
(5) bavmuftoD;oD;wGif EkdifiHtrnf? a'otrnf? ukefypönf;trnf odkYr[kwf
vlrsKd;trnfrsm; azmfjyay;&rnf/

51
'orwef; vlrIa&;odyÜH (yx0D0if) ausmif;oHk;pmtkyf

(6) oifah vsmaf omacgif;pOfukd yH\


k tay:ESihf toH;k jyKxm;aompau;wdu
Yk kd yH\
k atmuf
wGif azmfjy&rnf/

erlemar;cGef; (4)
atmufazmfjyyg 2018 ckEpS f urÇmEh ikd if t
H csKUd \ vlO;D a&pm&if;rsm;udk bavmuf
vmufenf;oH;k í
*&yfyHkwpfyHk qGJjyyg/

EdkifiH vlOD;a& (oefef;aygif;)

x
*syef 126
tpöa&; 8

(u) wGufcsufenf;
eDayg
awmifudk&D;,m;
MopaMw;vs
jrefrm Bo
pau; wpfvufrvQQif vlOD;a&oef;aygif; 50 toHk;jyKxm;onf/
29
51
25
54
BE
EdkiiifiH vlOD;a& (oef;aygif;)
*syef 126
12 œ 50 = 2.52 vufr = 2.5 vufr
tpöa&;
a&; 8 œ 50 = 0.16 vufr = 0.2 vufr
eDayg 29 œ 50 = 0.58 vufr = 0.6 vufr
awmif
wmifudk&D;,m; 51 œ 50 = 1.02 vufr = 1.0 vufr
œ 50 = 0.5 vufr = 0.5 vufr
D

MopaMaMw;vs 25
jrefrm 54 œ 50 = 1.08 vufr = 1.1 vufr

52
'orwef; vlrIa&;odyÜH (yx0D0if) ausmif;oHk;pmtkyf

(c) qGJom;enf;
2018 ckESpf urÇmhEdkifiHtcsKdU\ vlOD;a&jyyHk

x
Bo
BE
ykyHHk (3.4)
(3.4)) bav
bavmuf
bavm
av *&yfyHk
(4) pwk&&efef;enf
en;
pwk
wk&ef;enf;udk toH;k jyKa&;qGEJ ikd af om pm&if;tif;tajctaerSm bavmufenf;rSmuJh
odkYyyijzpon
yififjzpfonf/
pwk&ef;enf;rSm EdkifiH? a'otoD
a' ;oD;\ ukefypönf;wpfrsKd;ta&twGuf odkYr[kwf EkdifiH
wpfEikd if ?H a'owpfc\ k ukeyf pön;f trsK;d rsK;d ta&twGuu f kd t&G,yf rmP ({&d,m) rwlnaD om
D

pwk&ef;rsm;a&;qGJí b bavmufenf;uJhodkY EdIif;,SOfazmfjyaomenf; jzpfonf/

(u)
u) wGufcsu
sufenf;
(1) EdkifiH? a'otoD;oD;\ ukefypönf;wpfrsKd;ta&twGuf odkYr[kwf EdkifiHwpfEdkifiH?
a'owpfc\ k ukeyf pön;f trsK;d rsK;d ta&twGuu
f kd ud,
k pf m;jyKazmfjyvko
d nfh pwk&ef;
rsm;a&;qGJEdkif&ef oifhavsmfaom pau;wpfck owfrSwf&rnf/ pau;,l&mwGif
wpfpwk&ef;pifwDrDwmvQif rnfrQponfjzifh pwk&ef;pau;owfrSwf&ef jzpfonf/

53
'orwef; vlrIa&;odyÜH (yx0D0if) ausmif;oHk;pmtkyf

(2) a&G;cs,xf m;aom pau;udk tajccHí pwk&ef;toD;oD;\ {&d,mrsm;udk wGucf suf


&SmazG&rnf/ pwk&ef;\{&d,m&SmazGNy;D ESpx
f yfued ;f &if;&Smjcif;jzifh qG&J rnfph wk&ef;\
tem;wpfzufwefzdk; &&Sdrnf/
(c) qGJom;enf;tqifhqifh
(1) *&yfpm&Gu\ f oifah vsmaf omae&mwGif tvsm;vku d rf sO;f wpfaMumif; a&;qG
qG&J rrnf/
(2) xdrk sO;f wpfavQmufwiG f pau;ESit
hf nD wGucf su&f &Sxd m;onfh tem;toD oD;oD;&So
d nfh
pwk&ef;rsm;udk a&;qGJ&rnf/

x
(3) pwk&ef;rsm;udk vuf0JbufrS vuf,mbufodkY BuD;pOfi,fv vddkuf a&;qGJ&rnf/
(4) pwk&ef;wpfcEk iS w
hf pfct
k Mum; tuGmta0; wlnD n&rnf
&D rnf/(0.5 pifwrD w D mjcm; qGyJ gg/g/)

Bo
(5) pwk&ef;wpfckpDudk ta&mifwpfrsKd;pD jc,fEkEkdifonf/
(6) pwk&ef;toD;oD;wGif EdkifiH? a'o odkYr[k
r[kwf ukefypönf;trnfrsm;udk az azmfjy&rnf/
(7) oifhavsmfonfhacgif;pOfudk yHk\tay:ES
ay:ESifh toHk;jyKxm;aom pa pau;wdkYudk yHk\
atmufwGif azmfjy&rnf/
erlemar;cGef; (5)
atmufazmfjyyg 2015ck
5ckEpS f urÇmq
h eftrsm;qH;k xkwv f yk o
f nfEh ikd if rH sm;\ qefxw
k v
f yk rf I
(wefcsdefaxmifaygif;)udk pwk
wk&ef;enf;jzifh aazmfjyyg/
BE
EdkifiH xk
xwf wfvkyfrI (wefcsdefaxmifaygif;)
w½kwf 208100
tif'dkeD;&Sm; 70600
b*Fvm;a'h&Sf 52400
tdE´d, 155500
AD,
,ufuferf 44900
D

(u)
u)) wGufcsufenf;
1 pwk&ef;pifwDrDwmvQif wefcsdefaxmifaygif; 50000 pau;oHk;vQif
w½k½kwf 208100 œ 50000 = 4.16 pwk&ef;pifwDrDwm
pwk&ef;tem;wpfzuf = 4.16 = 2.03 pifwDrDwm
= 2.0 pifwDrDwm
tiff'dkeD;&Sm; 70600 œ 50000 = 1.41 pwk&ef;pifwDrDwm

54
'orwef; vlrIa&;odyÜH (yx0D0if) ausmif;oHk;pmtkyf

pwk&ef;tem;wpfzuf = 1.41 = 1.18 pifwDrDwm


= 1.2 pifwDrDwm
b*Fvm;a'h&Sf 52400 œ 50000 = 1.04 pwk&ef;pifwDrDwm
pwk&ef;tem;wpfzuf = 1.04 = 1.01 pifwDrDwmwm
= 1.0 pifwDrrDDwm
tdE´d, 155500 œ 50000 = 3.111 pwk&ef;pifwDrDwm
pwk&ef;tem;wpfzuf = 3.11 = 1.76
.76 pifwwDDrDwm
= 1.8 pifiwr
wDrDwm
AD,uferf 44900 œ 500000 = 0.89
89 pwk&ef;pifwDrDwm
pwk&ef;tem;wpfzuf = 0.89 = 0.94
94 pifwDrDwm
= 0.9 pifwDrDwm
(c) qGJom;enf;
BE
yyHHk (3.5)
3.5)
5) ppwk&ef;*&yfyHk

(5) axmifhrSefpwk*Hpdwfydkif;enf;
EkdifiH odkYr[kwf a'owpfck\ xkwfvkyfrIpkpkaygif; ta&twGufESifh xdkpkpkaygif;wGif
a'owpfckcsif; odkYr[kwf u ukefypönf;wpfrsKd;csif; yg0ifrItrsKd;tpm;udk azmfjyvdkaomtcg
axmifhrSefpwk*Hpdwfydkif;eenf;udk toHk;jyKEkdifonf/
axmifrh eS pf w
wk*pH w
d yf ikd ;f enf;rSm taMumif;t&m\ pkpak ygif;ta&twGuu f kd ud,
k pf m;jyK
aom
om axmifhrSefpwk*H\tvsm;ay:wGif oufqdkif&mEdkifiH odkYr[kwf taMumif;t&mwpfckcsif;
twGuf
uf t tpdwftydkif;rsm; pdwfydkif;azmfjyjcif;jzpfonf/
(u) wGufcsufenf;
(1) ukefypönf;ta&twGufwdkYudk wkdif;wmpdwfydkif;Edkif&ef oifhavsmfaompau;wpfck
a&G;cs,f&rnf/

55
'orwef; vlrIa&;odyÜH (yx0D0if) ausmif;oHk;pmtkyf

(2) xdkpau;ESifhtnD axmifhrSefpwk*H\ tvsm;ESifh ykdif;jzwfrnfhtpdwftydkif;rsm;\


tvsm; (tuGmta0;)wdu Yk kd wGucf su&f rnf/ tvsm;tuGmta0;vufr wefz;kd rsm;
udk 'orESpfae&mtxd wGufcsufay;yg/

(c) qGJom;enf;tqifhqifh
(1) *&yfpm&Guf\ oifhavsmfaomae&mwGif pkpkaygif;wefzdk;ESifh tcsK;d nDonfh tvsm;&Sd
aom axmifhrSefpwk*Hwpfckudk a&;qGJ&rnf/ xdkrsOf;aMumif;\ vuf0JEESSifh vuf,m

x
pGef;rS tay:odkY 1 vufrpD rsOf;rwfrsm;qGJyg/ xdkrsOf;\tay:buf ;\tay:buf uf xdyfESpfckudk
qufygu axmifhrSefpwk*Hwpfckudk &&Sdrnf/ axmif mifhrSefpwk*H*H\ teH (tus,f)udk
omref*&yfpuúLay:wGif wpfvufrom xm;&S&Sdapoifhonf/

vuf0b

Bo
(2) pau;jzifhwGufcsuf&&SdNyD;aom EkdifiH oY
J ufrS vuf,mbufoYkd Bu;D pOfii,f
odkYr[kwf ukefypönf; tpdwftydkif;rsm;udk
,fvu
(3) ]tjcm;} Edik if ?H a'o odrYk [kwf ]tjjcm;} ukeypö
kd f tpDtpOftwdik ;f ydik ;f jzwfazmfjy&rnf/
yf pön;f yg&Scd v
ap? enf;onfjzpfap axmififhrSefpwk*H\ vuf,mtpGefqHk;(ae
azmfjy&rnf/
(4) pm&if;yg trsKd;tpm;wd
wdkY\ uGmjcm;cs csu
hJ Qif ta&
ta&twGurf sm;onfjzpf
(aem
(aemufqHk;)üom xm;&Sd

pm;wdkY\ ta&twGuf aygif;&udef;EESifh azmfjyxm;aom pkpkaygif;


uffonf ]tjcm;}twGufyifjzpfonf/
BE
(5) tpdwftydkif;wpfckpDtwGuf ta&mifwpfrsKd;pDjc,f&rnf/ odkYaomf ]tjcm;} yg&SdvQif
xdk ]tj
tjcm;} udk ta&mifjc,f&ef rvdkayy/
(6) tpdwftydkif;toD;oD;wGif EkdifiH? a'o odkYr[kwf ukefypönf;trsKd;trnfwdkYudk
azmfjy&rnf/
(7) oifah vsmaf omacgif;pOfuykd \ kH tay:ESihf toH;k jyKxm;aompau;wdu Yk kd yH\
k atmufwiG f
azmfjy&rnf/
D

erleemar;cG
mar;cGef; (6)
atmufazmfjyyg 2018 ckEpS f *syefEikd if \
H Edik if jH cm;ydu
Yk ek w
f efz;kd rsm;udk axmifrh eS pf wk*pH w
d f
ydkif;enf;jzifh az
azmfjyyg/
trsKd;tpm; tar&duefa':vmoef;axmifaygif;
pkpkaygif; 564
uGefysLwmESifhqufpyfypönf; 148

56
'orwef; vlrIa&;odyÜH (yx0D0if) ausmif;oHk;pmtkyf

vQyfppfypönf; 109
armfawmf,mOf 154
oH? oHrPd 30
enf;ynmoHk; aq;bufqdkif&mud&d,mrsm; 41
tjcm; 82
(u) wGufcsufenf;
1 vufrvQif tar&duefa':vmoef;axmifaygif; 120 toHk;jyKxm;onf
xm;onf/

x
pkpkaygif; 564 œ 120 = 4.70 .70 = 4.7 v
vufr
uGefysLwmESifhqufpyfypönf; 148 œ 120 = 1.23 = 1.22 vufr
109 œ 120 20 = 0.90
0. = 0.9 vufr

Bo
vQyfppfypönf;
armfawmf,mOf 12 = 1.28 = 1.3 vufr
154 œ 120
oH? oHrPd 300 œ 120 = 0.25 = 0.3 v vufr
enf;ynmoHk;aq;bufqdkif&m
ud&d,mrsm; 41 œ 120 = 0.34 = 0.3 vufr
tjcm; 82 œ 120 = 0.6 0.68 = 0.7 vufr
(c) qGJom;enf;
BE
D

yHk (3.6) axmifhrSefpwk*Hpdwfydkif;yHk


(6)
6) puf0dkif;pdwfydkif;enf;
axmifrh eS pf wk*pH w
d yf ikd ;f enf;jzifh a&;qGEJ idk af om pm&if;udk puf0ikd ;f pdwyf ikd ;f enf;jzihv
f nf;
a&;qG
qazmf
JazmfjyEkdifonf/
puf0dkif;pdwfydkif;enf;rSm pkpkaygif;ta&twGufudk udk,fpm;jyKaom puf0dkif;wpfcka&;qGJ
&rnf/ xdkpuf0dkif;xJwGif EdkifiH? a'o odkYr[kwf ukefypönf;wpfckcsif;pD\ ta&twGufESifh
tcsKd;nDaom puf0ef;ydkif;rsm;jzifh xyfrHpdwfydkif;azmfjyjcif;jzpfonf/

57
'orwef; vlrIa&;odyÜH (yx0D0if) ausmif;oHk;pmtkyf

(u) wGufcsufenf;
(1) a&;qGrJ nfph uf0ikd ;f onf pkpak ygif;ta&twGuu
f kd ud,
k pf m;jyKonf/ wpfenf;qdak omf
pkpkaygif;ta&twGufonf 360 'D*&DESifh tcsKd;nDonf/
(2) 360 'D*&Day:tajccHí ydkif;&rnfh EdkifiH? a'o odkYr[kwf ukefypönf;wpfpfck\ ta&
twGufESifh tcsKd;nDaom 'D*&Drsm;udk wGufcsuf&SmazG&rnf/ 'D*&Dwefzdk;rsm;onf
m;o
udef;jynfhwefzdk;rsm; jzpfoifhonf/

x
(c) qGJom;enf;tqifhqifh
(1) oifhavsmfaomtcsif;0ufjzifh puf0dkif;wpfcka&;qJ qJGrnf/ (1.5
1.5 vufrESifhqGJvQif
oifhavsmfonf/)

Bo
(2) puf0dkif;\ A[dkcsufrS ajrmuft&yfwnfhw
(3) xdkrsOf;rSpí em&DvufwHvnfonfht twd
wnf

udk trsm;rStenf;odkY BuD;pOfOfi,fvdkuf tpDt


(4) ]tjcm;}wefz;kd yg&Scd v
hJ Qif ]tj
nfhodkY rsOf;rwfwpfaMumif; a&;qGJ&rnf/
wdkif; EkdifiH? a'o odkYr[kwf ukefypönf;wpfck
csif;twGuf wGufcsufxm;aom 'D**&D&D(udef;jynfh)wefzdk;tvdkuf tpd
tpOf
t wftydkif;rsm;
pOftwdkif; pdwfydkif;a&;qGJ&rnf/
tjcm;} twGuf 'D*&Donf rsm;onfjzpfap? enf;onfjzpfap
aemufqHk;wGif xm;&S&Sdazmfjy&rnf/
(5) tpdwftydkif;wpfpfckpDudk ta&mifwpfrsKd;pD jjc,f&rn rnf/ ]tjcm;} udk ta&mifjc,f&ef
BE
rvdkyg/
(6) tpdwftydtydkif;rsm;wGif EdkifiH? a'o odkYr[kwf ukefypönf; trsKd;trnfwdkYudk azmfjy&
rnf
nf/ puf0dkif;\atmufwGif pkpkaygif;ta&twGufudk azmfjy&rnf/
(7)) oifah vsmaf omacgif;pOfukd yH\ tay:wGif azmfjy&rnf/
k t
ta

erleemar;cG
mar;cGef; (7)
atmufazmfazmfjyyg 2017 cckESpf jrefrmEdkifiHwGif toHk;jyKaom "mwfajrMoZmtrsKd;tpm;
rsm;udk puf0dkif;pdwfydkif;enf;jzifhazmfjyyg/
D

trsKd
rsKd;tpm;
t
tp toHk;jyKrI (rufx&pfwefaxmifaygif;)
,l&D;,m;
, 1321
wDplyg 201
uGefaygif; 1493

pkpkaygif; 3165

58
'orwef; vlrIa&;odyÜH (yx0D0if) ausmif;oHk;pmtkyf

(u) wGufcsufenf;
pkpak ygif; "mwfajrMoZmrufx&pfwefaxmifaygif; 3165 onf 360 'D*&DEiS hf tcsK;d nDojzifh
1321 q 360
,l&D;,m; 1321 onf = 150.2 = 150
50 'D*&D
3165

201 q 360
wDplyg 201 onf = 22.86 = 23 'D*&D
3165

x
uGefaygif; 1493 onf 1493 q 360 = 169.81 = 170 'D*&D
3165

tjcm;

(c) qGJom;enf; Bo
150 onf 150 q 360
60
3165
165
65
= 17.06
7.06 = 17 'D*&D
BE
D

yHk (3.7) puf0dkif;pdwfydkif;yHk

59
'orwef; vlrIa&;odyÜH (yx0D0if) ausmif;oHk;pmtkyf

t"dutcsufrsm;
™ pm&if;tif;qkdif&m tcsuftvufrsm;udk *&yfyHkrsm; a&;qGJavhvmvQif ydkrkdodom
xif&Sm;NyD; EdIif;,SOfavhvm&ef vG,fulonf/
™ rsOf;*&yf? aumfvH*&yfrsm; qGJom;&mwGif pau;,lyHkjcif; rwlnDaomfvnf vnf; *&yfwGif
rSwo f m;yH?k a&;qGyJ rkH sm; qifwyl gonf/ odaYk omf pau;ude;f *Pef;rsm; m; a&;om;&mwG
&mwif
wpfrsKd;ESifhwpfrsKd; ae&mtaetxm; tenf;i,fuGJjym;onf/

x
™ rsOf;*&yfESifh aumfvH*&yfwdkYrSm Z,m;ygudef;rsm;udk ckESptvd pftvdkufa&;qGJoGm;&onf/
bavmufenf;ESiphf wk&ef;enf;rSm wpfcEk iS w hf pfcMk um;wl
wlnaD omtuG tuGmta0;ydik ;f jcm;í
BuD;pOfi,fvdkufqGJ&jcif; jzpfonf/
™

™
Bo
pau;,l&mwGif tBuD;qHk;udef;rSm *&yfyHkwGifif taeawmfjzpfaeouJhodkY ta
udef;onfvnf; yHkwGifaysmufroGm;&ef oifhavsmfaompau;udk a&G;cs,f&rnf/
axmifrh eS pf wk*pH w
d yf ikd ;f enf;ESihf puf0d0ikd ;f pdwyf ikd ;f enf;wdu
a&;qGJ&NyD; ]tjcm;} wefzdk;yg0ififygu aemufqHk;wGifxm;íqGJ&rn
yHkrsm;qGJNyD;ygu acgif;pOf? pau; ponfwdkYudk a&;om;&on
tao
tao;qHk;

Yk kd a&;qG&J mwGif Bu;D pOfi,fvu

a&;om;&onf/
rnf/
kd f
BE
avhusifh&&efef ar;cGef;rsm;
rs
(1) atmuf
tmufazmfjyyg 2008 rS 2017 ckESpftwGif; urÇmhausmufrD;aoG;xkwfvkyfrIESifh
w½kwjf ynfoUl or®wEdik if \
H ausmufr;D aoG;xkwv
f yk rf t
I ajctaeudk rsO;f *&yfenf;
jzifh a&;qGJjyyg/

ckESpf 2008 2009


200 2010
20
201 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017
D

urÇm 6395 6859


685 7395 7783 7832 8075 8164 7861 7460 7726
w½kwf
wf 2537
25 2937
29
293 3220 3576 3549 3974 3874 3747 3411 3520

60
'orwef; vlrIa&;odyÜH (yx0D0if) ausmif;oHk;pmtkyf

(2) atmufazmfjyyg tif'ekd ;D &Sm;Edik if \


H aumfzx
D w
k v
f yk rf u
I kd aumfv*H &yfjzifh a&;qGjJ yyg/
ckESpf xkwfvkyfrI
(rufx&pfwefaxmifaygif;)
2011 634
2012 748
48
2013 740
2014 712

x
2015 550
2016 664

Bo
2017 669
2018 674

(3) atmufazmfjyyg MopaMw;vsEd


vsEdkifiH\ tylcsdefESifh rdk;a&csdefjyZ,m;ud
yZ k toHk;jyKí
&moDOwk tajctaejjy*&y
*&yfyHk a&;qGJyg/
vrsm; Z z r { r Z Z Mo
M p t e '
tylcsdef 22 222 24 255 26 27
2 28 28 27 26 24 23
(pifwD*&dwf)
BE
rdk;a&csdef 38 29 40 66 188 195
1 180 209 207 138 45 13
(rDvDrDwm)

(4) atmuf
tmufazmfjyyg 2017 ckESpf jrefrmEdkifiH\ yJtrsKd;rsKd; pdkufysKd;xkwfvkyfrIudk
bavmufenf;oHk;í **&
*&yfyHkwpfyHk qGJjyyg/
yJtrsKd;tpm; txGuf (rufx&pfwefaxmifaygif;)
yJwDpdrf; 1069
D

yJpif;iHk 628
yJykyf 275
yJ0gav; 560
rwfyJ 1164

61
'orwef; vlrIa&;odyÜH (yx0D0if) ausmif;oHk;pmtkyf

(5) atmufazmfjyyg 2016-17 ckEpS f jrefrmEdik if \


H oD;ESt
H csKUd pdu
k {f &d,m({uaxmifaygif;)
udk pwk&ef;enf;jzifh *&yfyHk a&;qGJwifjyyg/
trsKd;tpm; pdkuf{u (axmifaygif;)
ESHpm;oD;ESH 19708
qDxGufoD;ESH 6305
a&mfbm 1616
16
[if;oD;[if;&GufESifhopfoD; 3225

x
yJtrsKd;rsKd; 11181
81

(6) atmufazmfjyyg 2016 ckESpf urÇmhausmufrrDD;aoG;xkwfvkyfrIudk axmifhrSefpwk


w*H

EdkifiH

w½kwf
tdE´d,
tif'dkeD;&S
;&Sm;
Bo
pdwfydkif;enf;jzifh a&;qGJjyyg/

tar&duefjynfaxmif
mifpk
mipk
urÇmhausmufrD;aoG
ao;xkwfvkyfrI
(rufx&pfwefoef;aygif;)
660
6
66
3411
692
434
BE
MopaMw;vs 492
pkpkaygif; 7460

(7) atmufazmfjyyg 2017 ckEpS f jrefrmEkid if w


H ikd ;f a'oBu;D ESijhf ynfe,ftcsKUd \ aq;&GuBf u;D
tom;wifpdkuf{uudk ppuf0dkif;pdwfydkif;enf;jzifh a&;qGJjyyg/
wdkif;a'oBuD;^^jynfe,f {u
D

v;wdkif;a'oBuD;
rEÅEÅav 13592
rau;wdkif; a'oBuD;
rauG 3677
yJJcl;wdkif; a'oBuD; 1785
u&ifjynfe,f 2459

pkpkaygif; 24539

62
ausmif;oHk;pmtkyf vlrIa&;odyHÜ (ordkif;) 'orwef;

tcef;(1)
yk*H,Ofaus;rItarGtESpf
ed'gef;
à þtcef;wGif yk*aH cwf\aemufco
H rkid ;f ESihf tEkynmAdou
k mvuf&mrs
rsm;taMumif;udk
avhvmoif,lEkdifrnfjzpfonf/

x
þtcef;acgif;pOfESifhywfoufí oifod&SdNyD;aomtaMumifif;t&m
à yk*HacwftaMumif;udk q|rwef;oifcef;pm tcef;(3) a&S;a[mif;jrefrmEkdifiH
ay:aygufvmjcif; acgif;pOfatmufwGif yk*{u&mZf *H{u&mZfEkdifiHay:aygufjcif;? yky*H{u&mZf
u

þtcef;NyD;vQif oifonf atmuf


à
à yk*,
H Ofaus;rItarG
Bo
Ekid if H tiftm;Bu;D rm;vmyHEk iS hf yk*aH cwfw
vuf&mrsm;taMumif;wdkYudk od&SdcJhNyD

vmyHkudk qef;pp ppfwwfvmrnf/


tarGtESprf sm;jzpfaom apwDEiS *hf b
wGiG f xGe;f um;cJah om pmayESihf tEkynmAdou
NyD;;jzpf

tmufygwdkYudkvkyfaqmifEkdifrnf/
yk*Htiftm;BuD;rm;vmyH
jzpfonf/

l &k m;wd\
Yk tEkynmAdou k mvuf&m
k m
BE
tqifhtwef;udk tuJjzwfvmEkdifrnf/
à q|rwef
rwef;wGio
f if,cl aJh om yk*{H u&m
u&mZfEikd if aH y:aygufvmyHk oifcef;pmESiEhf idI ;f ,SOí
f
yk*Hacwfudk aqG;aEG;Ekdifrnfjzpfonf/

1.1/ aemufcHorrkdif;
yk*u
H kd pwifwnfax
xmiforl mS ork'&¨ mZfrif;jzpfí at'D 107 wGif ,kev
f wT uf Re;f t&yfü
D

wnfaxmifonf[k rSefeef;&mZ0ifwGif azmfjyxm;onf/ ork'¨&mZfrif;onf oa&acwå&m


rif;qufrS qif;ooufvmoljzpfNyD; ysL&Gm 19 &Gmudk pkpnf;í yk*Hudk wnfaxmifcJhonf/ yk*HwGif
rif;quf ygif; 55 qufpdk;pHcJhonf[k &mZ0ifusrf;rsm;wGif azmfjyxm;onf/
ufayg
ygi

63
'orwef; vlrIa&;odyHÜ (ordkif;) ausmif;oHk;pmtkyf

x
Bo
yk*Hrif;quf 55 qufrS aoOf
yHk(1) yk*Hrrllv 19 &Gm ajryHk

oOfvnfaMumifrif;vufxufwGif ,
oD&yd pö,m[kac:aom NrKd Uudk wnfaxmifonf/ odu
wGifaom orxD;t&yfü wrÜ0wD[laomNrdKUopfudk w
k w
,ckavmueE´mt&yfü
vufxufwiG f ,ckzmG ;apm&Gm[k
f idk rf if;vu
wnfaxmifchJonf/ ysOfjym;rif; (at'D
BE
846-878)onf at'D t'D 849 wGif wrÜ0wDNrdKUrS , ,ckyk*HNrdKUwnf&ma'oodkY ajymif;a&TUí
,c
NrdKUopfwnfaxmif mifonf/ NrdKUwnfaomtcg usHK;ywf ; &Hvsuf&Sdaom tkwfNrdKU½dk;udkaqmufí
wnfonf/ NrdKU½dk;wGifwHcg; 12 ckxm;í NrdKU½dk;twGif;wGif eef;awmfwnfaqmufxm;onf[k
&mZ0ififusrf;rsm;wGif azmfjyxm;onf/
ausmufpmtaxmuftxm;rsm;t& xm yk*Hacwfudk at'D 1044 rS 1312 txd[k
owfrSwfNyD; yk*HEkdifiHawmf\t trnfudk t&dr'´eyl&jynf[k ac:qdkcJhonf/ t&dr'´eyl&rSm ygVd
D

trnf ay ;udk wdkufcdkufESdrfeif;odrf;oGif;NyD; wnfaxmifaom wdkif;jynf[k


rnfjzpfí &eftaygif
t"d"dyÜm,f&onf/ aat'Dat 1113 wGif a&;xkd;cJhaom &mZukkrm&fausmufpmwGif t&dr'´eyl&
[laomtrnf rnfudk ysL? rGef? ygVd? jrefrm bmomav;rsdK;jzifh rSwfwrf;wifcJhonf/ at'D 1198
trnf
wGif wnfxm;aom "r®&mZdubk&m;ausmufpmwGif t&dr'´eyl&rnfaom yk*Hjynf[k a&;xdk;
rSww f rf;wifcahJ omaMumifh aemiftcgyk*[ H k ac:a0:a&;om;rI wGiu f s,v
f monf/ ausmufpm
taxmuftxm;t& yk*Hjynfudk xD;eef;pkd;pHcJhaom rif; 14 yg;&Sdonf/

64
ausmif;oHk;pmtkyf vlrIa&;odyHÜ (ordkif;) 'orwef;

at'D 9 &mpkwGif jrefrmwdkYonf ajrMoZmaumif;aom ausmufqnfa'oodkY


OD;pGm0ifa&mufaexdkifNyD; xdkrSwpfqifh rif;bl;a'oudk 0ifa&mufcJhonf/ 11 &mpkwGif
c½kdef(c½dkif)ESifh wkdufrSausmfí EkdifiHjzpfatmifwnf aqmufEkdifcJhonf/ rlvpkpnf;&ma'oudk
c½dkef[kac:NyD; ,if;rSausmfvGefí csJUxGif&ma'oudk wkduf[kac:onf/ taemf&x xmonf
yk * H u k d tky fc sKyfa &;A[kdX metjzpf jyKvk y f NyD ; Ek d i f i H a wmf t jzpf wnfaqmufa qmufE kd i f c J h on
nf/
        !# !#$ %+

x
pnf;½Hk;odrf;ydkufaomt&yfü ted½k'¨trnfygaom tkwfcGuf ufbk&m;rsm;uk ukd awGU&onf/
ted½k'¨wHqdyfcwfESdyfxm;aom tkwfcGufbk&m;rsm;udk ajrmuf jrmufbufa&TvDjrpfurf;&Sd itdk&Gm?
waumif;? yk*H? rdw¬Dvm? rif;bl;? jynf ponfwdkYüawG üawGU&NyD; awmifbufwGif wGHaw w;ESifh
weoFm&Da'o Nrw

Bo
d Nf rKd UwGiv
f nf; awGU&onf/ atmuf
ESifh tquftoG,fydkrdkrsm;jym;vmNyD; rGefwdkYxH
yifv,fxGufayguf&í tdEd´,? oD[dkVfVf paom a'owd
tmufjrefrmEkid if u H dk odr;f oGi;f Ny;D ae
xHrS ,Ofaus;rIrsm;udk &&SdcJhonf/ xkdYjyif yxrqHk;
owdkYESifh qufqHcGifh&chJonf/
aemuf rGew f Ykd
BE
D

yHk(2) o&ygwHcg;

65
'orwef; vlrIa&;odyHÜ (ordkif;) ausmif;oHk;pmtkyf

usefppfom;rif;vufxufwGif qnfajrmif;uefacsmif;rsm; wl;azmfay;jcif;? yd#uwf


awmfrsm;ukd ul;,lapjcif;? Ak'*¨ ,modYk wrefapvTwjf cif;? oHCmrsm;tm; ausmif;tp&So d nfrsm;
axmufyHhjcif;wdkYudk vkyfaqmifchJonf/ þrfawmf&Sif ac: e&olvufxufü oD[dkVfESifh
roifhrjrwfjzpfum ppfjzpfcJh&onf/ oD[dkVfESifhppfjzpfNyD;aemuf e&ywdpnfolvuf vufxufwGif
emuf ukeonf
ovifaMu ac: qvJeftiludk odrf;ydkufEkdifNyD; yk*HEkdifiHawmfonf ta&SUtaemuf fonfa&
aMumif;vrf;udk pdk;rdk;EdkifcJhonf/ uspGmrif;vufxufwGif EdkifiHwpf0ef; pepfusaom
om tkyfcsKyf

x
a&;xlaxmif&ef trdefYjyefwrf;rsm; xkwfjyefaqmif&GufchJonf/ omoemud udk ajrvSLrIrsm;
vmaomaMumifh omoemajr wdk;vsuf&Sd&m rif;\b@mavsmh vsmhenf;&onf
onfomru yk*HEkdifiH
awmf\ tiftm;vnf; wjznf;jznf; usqif;vmcJh&onf n/
n/

t"dutcsufrsm;

à
à ausmufpmtaxmuf
Bo
yk*HNrdKUudk pwifwnfaxmifol orkrk'¨&mZfrif;onf oa&acwå&mrif;qufrS qif;ouf
vmol[k rSefeef;&mZ0ifwGif azmfjyxm
ork'¨&mZfrif;onf &Gmaygif
yxm;jcif;/
ygif; 19 &Gmudk pkpnf;í yk*Hudk w
uftxm;t&
wnfaxmifjcif;/
t& yk*Hjynfudk xD;eef;pkd;pHcJhaom rif; 14 yg; &Sdjcif;/
BE
à jrefrmwdkYonf at'D 9 &mpkwGif ausmufqnf na'oodkY OD;pGm0ifa&muffaexdkifchJNyD;
xdkrSwpfqif qifh rif;bl;a'oudk 0ifa&mufchJjci cif;/
à ykk*HEkdififiHawmf
awmf\trnfudk t&dr'´eyl&jy jynf[k ac:qdkcJhjcif;/
à 11 &mpkwiG f jrefrmwdo Yk nf c½ked (f cc½dik )f ESihf wku
d rf aS usmí
f Ekid if t
H jzpf wnfaqmufcjhJ cif;/
à taemf&xmonf yk*Hukd tkyfcsKyfa&;A[kdXmetjzpfjyKvkyfNyD; EkdifiHawmftjzpf wnf
aqmufEkdifcJhjcif;/
D

à atmufjrefrmEkdifiHukd odrf;oGif;NyD;aemuf rGefwdkYESifh tquftoG,f ydkrdkrsm;jym;vmNyD;


rGefwd
wdkYxHrS ,O ,Ofaus;rIrsm;udk vufcH&&Sdjcif;/
à yxrqH rqH qH;k yifv,fxGufayguf&í tdEd́,? oD[dkVf paom a'owdkYESifh qufqHcGifh&chJjcif;/
à ovifaMu ac: qvJeftiludk odrf;ydkufEkdifNyD; yk*HEkdifiHawmfonf ta&SUtaemuf
ukefonfa&aMumif;vrf;udk pdk;rdk;EdkifcJhjcif;/

66
ausmif;oHk;pmtkyf vlrIa&;odyHÜ (ordkif;) 'orwef;

avhusifh&efar;cGef;
1/ yk*Hrif;EdkifiHawmf tiftm;BuD;EkdifiHtjzpf ay:xGef;vmyHkudk aqG;aEG;yg/

1.2/ yk*HacwfomoedutaqmufttHkrsm;
yk*HacwfwGifawGU&aom omoedutaqmufttHkrsm;rSm apwD wD? *lbk&&m;?
m;? yd#uwf
wdkuf? "r®omac: w&m;emolrsm;vma&muf&mae&m? odrf? tkw wffZ&yf? a&wG
&wGif;? a&uefwdkY

x
jzpfonf/ yk*Hacwf omoedutaqmufttHkrsm;wGif apwD wESESifh *lbk&&m;[l
m;[lí ESpfrsKd;&Sdonf/
*lbk&m;onf
onf twGif;yd ;ydkif;ü vSnhfywfoGm;;v ;vm

Bo
í&aomfmfvnf; apwDrSm tjyifrSom v vSnfhywf
zl;ajrmfEdkifonf/ yk*HacwfwGif apwD? *lbk&m;wkdYü
xD;wifonfh"avh rxGef;u um;ao;bJ xdyfqHk;wGif
um;ao
,ckacwf iSufaysmzl;[kac:aom cc: txGwfjzifhom
tqHk;owfMuonf onf/
HacwfwGif *l? apwD? bkef;BuD;ausmif;wkdYukd
yk**acwf
wnfaq aqmufvQif tkwfwHwkdif;wpfxyf okdYr[kwf
BE
ESpfpfxyfoifhovkd um&Havh&Sdonf/ yljyif;aom
t&yfjzpfaomaMumifh rD;ab;tEÅ&m,fudk wm;qD;
t
Edkif&ef aqmufvkyfjcif;jzpfNyD; wHwdkif;rD;um [k
ac:onf/
a'owGif&Sdaom *lbk&m;wkdYudk vlwkdYu tkwf? ausmufwkdYjzihf wnfaqmufxm;NyD;
yk*Ha'owG
*ltrkd;ay:ü uGef;axmifESifh apwDwnfxm;onf/ *lbk&m;rsm;ukd yEéufyHkpHtrsKd;rsKd;jzifh
D

wnfaqmufMuo uonf/ *lbk&m;rsm;\tv,fwGif av;axmifhr@dKiftkwfwdkifBuD;&Sdonf/


r@dKiiftf wk wf ikd Bf u;D \ wpfzufpw
D iG f Ak'½¨ yk yf mG ;qif;wkawmf wpfqpl u D dk 0ifaygufav;ayguftm;
rsuEf mrvs
mS rv
rlvsuw f nfxm;onf/ 0ifayguf wpfaygufwnf;&Sad om w0*l&o dS uJo
h Ydk av;rsuEf mS *l?
ig;rsufESm*lwkdYvnf;&Sdonf/ yk*Ha'owGif av;rsufESm*ludk trsm;qHk;awGU&onf/

67
'orwef; vlrIa&;odyHÜ (ordkif;) ausmif;oHk;pmtkyf

w0*l b k & m;rsm;rS m ao;i,f a om taqmuf t tH k r sm;jzpf N yD ; apwD B uD ; rsm;ES i f h


*lbk&m;BuD;rsm;? ausmif;wkdufBuD;rsm;\ y&0PfteD;wGif wnfxm;avh&Sdonf/ av;rsufESm*l
bk&m;rSm yGifhawmfrlNyD;aom bk&m;av;qludk &nfpl;í wnfxm;jcif;jzpfonf/ ig;rsufESm*l
bk&m;rSmrl aemifyGifhrnfh t&darawå,sbk&m;ukdyg xnfhoGif; ylaZmfxm;jcif;jzpfonf
onf/
w&m;usifhaomolrsm; w&m;usifh
&ef Orifrsm;ukdvnf; wnfaqmufcJhonf/

x
ausmufpmwGif ]]Orifüude;f 0yfpyH ,faom}}
&[ef;[k azmfjyyg&Sdojzifh Orifrsm;onf
0d y óemw&m; usif h B uH t m;xk w f & ef

Bo
ae&m[k qdkEdkifonf/ usefppfom;Orif?
w½kwfajy;Orif? eE´rnmOrif? ausmuf*l
Orif? iSuyf pfawmifOrifrsm;onf yk*aH 'o
wGif xif&Sm;aomOrifrsm;jzpfonf/
BE
D

yHk(5) OriftwGif;bufjyyHk

yk*Hacwf
acwfwGif pmoifwkdufBuD;rsm;&SdouJhokdY awmausmif;uJhokdYaom ausmif;i,frsm;
vnf;&Sdonf/ qifjzL&Sifausmif;wkduf? qkawmif;jynfhausmif;wkdufwkdYonf pmoifwkdufrsm;
jzpfMuonf/ &Sifr[muóyawmausmif;? tkdqDawmausmif;wkdYrSm yk*Ha'owGifta&;yg
aomawmausmif;rsm;jzpfonf/

68
ausmif;oHk;pmtkyf vlrIa&;odyHÜ (ordkif;) 'orwef;

yk*HacwfwGif 'g,umwpfOD;wnf;u
ausmif ; wk d u f 0 if ; BuD ; wpf c k v H k ; ud k wnf
aqmufvSL'gef;onfvnf;&Sdonf/ 1223
wGif trwfBu;D teEÅol wnf nfaqmufcahJ om
teEÅolausmif; ac: av;rsufEESSmausmif ausm
a ;
wkdufBuD;onf &[ef;rsm;w&m;tm;xk w&m;tm wf

x
aom ur®||mef mef;&dyfomBuD BuD;jzpfonf/ av;
rsuEf mS ausmif;wku d u f dk teEÅo(l teEÅo&l )
u wHwidk ;f ESpx
f yf um&HNy;D wnfaqmufco hJ nf/ yxrwH
xrwHwkdif;twGif;ü av;rsufESm*lbk&m;?
w&m;a[m"r®om? yd#uwfwu

t"dutcsufrsm;
à
à
Bo
dk ?f r[max&f oDwif
cJhonf/ wHwkdif;ESpfxyfMum;wGif &[ef;rsm;oD
tkwfZ&yfESpfaqmif aqmufvkyfcJhon/

apwDESifh *lbk&m;[lí&Sdjcif;/
nf/
wif;oH;k &ef ausmif;Bu;D ukd aqmufvyk v
oDwif;oHk;&ef ausmif; 50 eD;yg;ESihf csufjyKwf&ef
;oD

*lbk&m;onf twGiiff;ydkif;ü vSnhfywfoGm;vmí&aomf ;vmí&


;vm vnf; apwDrSm tjyifrSom
f LS 'gef;
BE
vSnfhywf zl;aj
;ajrmfEdkifjcif;/
à apwD? *lb&k m;wkw Yd iG f xD;wifonf"h avh yyk*aH cwfwiG f rxGe;f um;ao;bJ txGwjf zifo
h m
tqHk;owf
;owfMujcif;/
à *lbk&m;? apwD wkdYukdwnfaqm qmufvQif tkwfwHwkdif;wpfxyf okdYr[kwf ESpfxyf oifhovkd
qmu
um&Haavh vh &Sdjcifi;/
à *lbk&m;rsm;\tv,fwGif av;axmifhr@dKiftkwfwdkifBuD;&Sdjcif;/
D

à yk*Ha'owGif aav av;rsufESm*lbk&m;udk trsm;qHk;awGU&jcif;/


à ig;rsufESm*lbk&m;wGif aemifyGifhrnfh t&darwå,sbk&m;udkyg xnfhoGif;ylaZmfjcif;/
à Orif
rififrsm;onf 0dyóemw&m;usifhBuHtm;xkwf&efae&m[k qdkEdkifjcif;/
à teEÅolausmif;ac: av;rsufESmausmif;wkdufBuD;onf &[ef;rsm;w&m;tm;xkwfaom
ur®|mef;&dyfomBuD;jzpfjcif;/

69
'orwef; vlrIa&;odyHÜ (ordkif;) ausmif;oHk;pmtkyf

avhusifh&efar;cGef;rsm;
1/ yk*Hacwf omoedutaqmufttHktrsdK;tpm;rsm;udk azmfjy&Sif;vif;yg/
2/ yk*Hacwf *lbk&m;rsm;taMumif; rSwfpkwdka&;yg/

1.3/ Ak'¨½kyfyGm;qif;wkawmfrsm;
yk*aH cwfwiG f Ak'½¨ yk yf mG ;qif;wkrsm;udk *lb&k m;rsm;

x
twGif;ü xnfhoGif;ylaZmf&ef xkvkyfjcif;jzpfonf/ Ak'¨
½kyfyGm;awmfukd yk*Hacwfu ]bk&m;qif;yk}[kac:NyD;
aemufydkif;wGif qif;wk[k ajymif;vJac:cJhonf/ Ak'¨

tvSL&Sif\t&yfESifhomru
Ydk &yfEiS w
ylaZmfNyD; xkdqif;wkukd ]&yfwk
Bo
qif;wkawmfrsm; jyKvyk &f mwGif &yfawmfr?l wifysOaf cGEiS hf
avsmif;awmfrlrsm; jyKvkyfylaZmfMuonf/ trsm;qH
wifysOfacGqif;wkawmfrsm;jzpfonf/ yk*HacwfwGif
tvSL&Sit f csKd Uu rdrw
d t hf idk ;f í Ak'q
m;qHk;rSm
rsm;qH

¨ if;wkjyKvyk f yH(k 7)) yk*&H AdS 'k ½¨ yk yf mG ;qif;wkawmfwpfql


wkdif;bk&m;}[kacc:onf/
u ukd,ftav;csdefESifhwlatmif jyKvkyfylaZmfaom Ak'¨½kyfyGm;qif;wk
t jyKv
BE
awmfukd ]ukd,f&yfwkdifif;bk&m;} [kac:onf/
yk*Hacwf Ak'¨½kyfyGm;qif;wkawmfrsm;\rsufESmawmfonf ESmacgif;cRefNyD; ay:vGifrI&Sd
onf/ EIwfccrfrf;awmfrSm tenf;i,fNyHK;oa, ;oa,mif
;oa,m &SdNyD; rsufvHk;awmfrSm opfaphoP²mef&Sdonf/
udk,fvk
vH;k awmfrSm NzdK;armufNyD; b,fbu
vH ufycHk;awmfudk ouFef;tacGtvdyfrsm;ESifh zHk;xm;onf/
D

ykH(8) &yfawmfrlbk&m; yHk(9) avsmif;awmfrlbk&m;

70
ausmif;oHk;pmtkyf vlrIa&;odyHÜ (ordkif;) 'orwef;

Ak'¨qif;wkawmfrsm;udk tkwf? oJausmufwdkYjzifh xkvkyfonf/ oJausmufudk yk*H ta&SU


awmifbufwGif&Sdaom wk&if;awmifESihf oufpkd;awmifrS&&Sdonf/ odkYaomf oJausmuf
qif;wkawmfrsm;rSm ta&twGuef nf;yg;Ny;D tkwq f if;wkawmfta&twGurf mS ydrk rkd sm;jym;onf/
opfom;jzihfxkvkyfaom Ak'¨qif;wkawmfrsm;vnf;&Sdonf/ apmrif;vwfbk&m;wG &m;wGif a&Tjzifh
xkvkyfxm;aom Ak'¨qif;wkawmfudk awGU&onf/
yk*Hacwfü Ak'¨½kyfyGm;awmfrsm; xkvkyf&mwGif rkj'm (vufawmfxm;[ef
[ef) q,f q,rsKd;cefY

x
awGU&onf/ trsm;qHk;xkvkyfaom Ak'¨½kyfyGm;qif;wkrsm;rSm blrdzórkj'm (vufajrxd[ef)
½kyfyGm;qif;wkjzpfonf/
tmoe (ajcawmfxm;[ef)wGifvnf; 8 rsdK;K; awGU&onf/ yk*HacwfwGif psm psmeoe

t"dutcsufrsm;

à Ak'q¨ if;wkawmfrsm;ud
Bo
(w&m;xdkif[ef)udk trsm;qHk;awGU&onf/ Ak'¨½k½kyfyGm;awmfrsm;udk Mumyv’if? jc
pdefausmufpDyv’ifrsm;ESifh wGJzufí xkvkyfMuonf
Muonf/
jcaohFyv’if?

udk &yfawmfr?l wifysOaf cGEiS hf avsmif;awmfrrl sm; xkvyk yf al ZmfMujcif;/


BE
à trsm;qHk;rSm wifysOfacGqif;wkawmfrsm;jzpfjcif;/
à Ak'¨½kyfyGm;qif;wkawmfrsm;\ rsufESmawmfonf ESmacgif;cRefNyD; ay:vGifrI&Sdjcif;/
à EIwfcrf
crf;awmfrSm tenf;i,fNyHK;oa,;oa,m
;oa,mif&SdNyD;? rsufvHk;awmfrSm opfaphoP²mef&Sdjcif;/
à udk,fvHk;awmfrSm NzdK;armufNyD;? b
b,fbufycHk;awmfudk ouFef;tacGtvdyfrsm;ESifh zHk;xm;
b,
jcif;/
à Ak'¨qif;wkawmfrsm;udk t tkwf? oJausmuf wdkYjzifh xkvkyfjcif;/
D

à rkj'm (vufaw wmfxm;[ef) q,frsdK;cefY awGU&jcif;/


à tmoe (ajc[ [ef)wGifvnf; 8 rsdK;awGU&jcif;/

avhusifh&efar;cGef;rsm;
1/ yk*Hacwf Ak'¨½kyfyGm;qif;wkawmfrsm; xkvkyf[efudk tuJjzwfyg/

71
'orwef; vlrIa&;odyHÜ (ordkif;) ausmif;oHk;pmtkyf

2/ tcef; (1) yk*H,Ofaus;rItarGtESpf oifcef;pmwGif oif,lcJhonfh taMumif;t&mrsm;


udk jyefvnfoHk;oyfyg/

x
Bo
BE

tcef;(1)ygyHkrsm;\&if;jrpfrsm;
l 19 &Gm ajryHk (OD;0if;armif -wrÜ0wD-yk*H 19 &Gm uGi;f qif;avhvmcsupf mwrf;)
D

yHk(1) yk*rH v
yHk(2) o&ygwHcg; (a'
((a'gufwmeef;vdIif? uxdu? orkdif;Xme? &efukefwuúodkvf)
yHk(3) yk**HHacwfappwD (https://media-cdn.tripadvisor.com/media/photo-s/Of/1c/
ba/38/sapada-paya
a/3
/3 ) (22-10-2019)
yHk(4) yk*Hacwf *lbk&m;      
b-d&biw=) (5-3-2019)

72
ausmif;oHk;pmtkyf vlrIa&;odyHÜ (ordkif;) 'orwef;

yHk(5) OriftwGif;bufjyyHk (a'gufwmcifoDwm? ygarmu©(XmerSL;)? orkdif;Xme? &efukef


EkdifiHjcm;bmomoifwuúodkvf)
yHk(6) yk*Hacwf&[ef;ausmif;wdkuf (https://www.google.com/search?safe=strict&clien
  ) (5-3-2019)
ykH(7) yk*H&SdAk'¨½kyfyGm;qif;wkawmfwpfql (a'gufwmcifoDwm? ygarmu©(XmerSL;)? orkdif;Xm
Xme?
&efukef EkdifiHjcm;bmomoif wuúodkvf)
&yf a wmf r l b k & m; (a'gufwmcifoDwm? ygarmu©(XmerS
merSL;)? orkdif;Xme? &efukef

x
yHk(8)
EkdifiHjcm;bmomoif wuúodkvf)
yHk(9) avsmif;awmfrlbk&m; (OD;udkudkwdk;vGifaomf? uxd
xdu? ordkif;Xme? &efukefwuúodkvf)

usrf;udk;pm&if;

jrefrmedkifiHorkdif;? wwd
k pf ;kd ? Ak'b
3/ wdu ¨ momtEk
omtEk
Bo
1/ ausmfouf? a'gufwm? jynfaxmififpjref
0if;wdk;atmif yHkESdyfwdkuf? 2015/
2/ wdk;vS? a'gufwm? ajray:ajratmuf
5/
pkjrefrmEkdifiHordkif;? 'kwd,tBu

:ajratmufausmufpmrSwfwrf;rsm;uajymaom

tEkynmed'gef;? 'kw,
rsm
rs
wd,tBudrf? &efukef? pdwful;csdKcsdKppmay? 2019/
tBudrf? &efukefNrdKU?

a&S;a[mif;

d tBurd ?f &&efuek ?f Quaility Publishing House,


BE
2002/
4/ oef;xGefef;? a'gufwm(MA. BL PhD. D.Lit D (London)? jrefrmhAk'¨omoedutEkynm
vuf uf&m? &efukefNrdKU? zdk;0atmhzfquf? 2004/
5/ oef;xGef;? a'gufwmm? acwf wfa[[mif;jrefrm&mZ0if? &efukef? pdwful;csKdcsdKpmay? 2017/
6/ oef;xGef;? a'gufwm(MA (MA. BL PhD. D.Lit (London)? topfjrifArmhorkdif;? &efukef?
oD&daqGpmtkyfwkduf?22007/
D

7/ oef;xGef;? a'g a'gufwm (MA. BL. PhD. D.Lit (London)? yk*HacwfEkdifiHa&;? &efukefNrdKU?
zdk;0atmhzfquf? 2005/
8/ Hudso
Hudson,
uds Bob, The Origins of Bagan, Australia, University of Sydney, 2004.

73
'orwef; vlrIa&;odyHÜ (ordkif;) ausmif;oHk;pmtkyf

tcef;(2)
rEÅav;,Ofaus;rItarGtESpf
ed'gef;
à þtcef;wGif rif;wkef;rif;wnfaxmifcJhaom &wemyHkrEÅav;\ aemuf ufcHordkif;ESifh
&wemyHkeef;NrdKUawmf? jreef;pHausmfa&Teef;awmfwnfaqmufcJhyHyHkESifh Ak'¨qif
qif;wk
tEkynmvuf&mrsm;udk avhvmoif,ledkifrnfjzpfonf/

x
þtcef;acgif;pOfESifhywfoufí oifod&SdNyD;aomtaMumif
mif;t&m
yk*H,Ofaus;rItarGtESpfacgif;pOfatmufwGifif yk*Hacwf apwDESifh *lbk&m;rsm
m;rsm;\

Bo
à
Adokumvuf&mESifh Ak'¨½kyfyGm;qif;wkawmfrsm;\ vuf&m[efyefrsm;taMu
sm;taMumif;udk
avhvmoif,lcJhNyD;jzpfonf/

þtcef;NyD;vQif oifonf atmuf


ufygwdkYudkvkyfaqmifEkdifrnf/
à rif;wke;f rif; &wemyHrEÅ
rk EÅav;NrKd Uawmf wnfaxmifonft
h aMumif;&if;udk qef;ppfwwf
vmrnf/
BE
à Ak'¨qif;wkrsm;\
m;\ yHkoP²meftaetxm; wdk;w wufvmrIudk aqG;aEG;Ekdifrnf/

2.1/ aemuf
ufcHorkdif;
rif;wkef;rif;onf 1853 ckESpfwGif tr&yl&xD;eef;udk&&SdcJhonf/ rif;wkef;rif;eef;wuf
pOfOftcsed u
f atmufjrefrmEdik if o
H nf e,fcsUJ t*Fvyd w f v Ykd ufatmufoYkd usa&mufaeaomtcsed f
jzpf&m rif;wke;f rif;taejzifh tr&yl
tr &xufvNkH cKH rI ydrk &kd &SEd ikd rf nfh rEÅav;odNYk rKd Uopfwnfajymif;a&TU
t
D

cJhonf
onf/ rEÅav;NrdKUononf vH
vkNcHKa&;t& {&m0wDjrpfurf;ab;rS ESpfrdkiftuGmwGif wnf&Sdaejcif;
ESifh twd
wdwf? edrdwf? w wabmif? aA'ifudef;cef; ponfh wGufcsufrIrsm;onf NrdKUopfajymif;a&TU
a&;twG wGuf rsm;;pGmtaxmuftuljzpfcJhonf/ rif;wkef;rif;onf 16 Zlvdkif 1858 ckESpfwGif
tr&yl&rS&wemyHkrEÅav;aejynfawmfodkY ajymif;a&TUcJhonf/ &wemyHkaejynfawmfopfwGif
       !"#$%
1885) [kac:cJhonf/

74
ausmif;oHk;pmtkyf vlrIa&;odyHÜ (ordkif;) 'orwef;

x
Bo
yHk(1) rif;wkef;rif;

rif;wkef;rif;\ rif;aejynfawmfopf&w
yHk(2) o
oDaygrif;

wemyHkrEÅav;onf yx0Dtaetxm;t&
BE
jyefjY yL;nDnmaom ajrjyifwiG &f NdS y;D rEÅav;awmifajcwG wif wnfxm;onf/ uefrsm;? acsmif;rsm;?
jrpfrsm; 0ef;&Hvsuf&Sdonf/ ta&SUajrmufbuf u wGif eE´muefESifh armif;ruef? ta&SUESifh
ta&SUawmif wmif mifbufwiG f atmifyifv,fuefEiS hf aZmif;uavmuef? awmifbufwiG f awmiforef
tif;ES ;ESihf jrpfi,fjrpf? taemufawmifbufwiG f wufao;tif;? taemufbufwiG f {&m0wDjrpf?
ajrmufbufwiG f rwå&mjrpfwu Ykd 00ef;&Hxm;onf/ taemufbufwiG f rwå&me,fEiS hf qufo, G f
xm;aom a&Twacsmif;ajrmmif;vnf;&Sdonf/ a&Twacsmif;ajrmif;rSm avSrsm; oGm;vmEdkifaom
D

ajrmif ; awmf j zpf í A'H A k r if ; (1782-1819)u azmuf v k y f c J h j cif ; jzpf o nf / aemif w G i f


;wkef;rif;u rEÅav;NrdKYta&SUbufwGif awmifajrmufwef;vsuf&Sdaom &weme'Dajrmif;udk
rif;wk
azmuf
mufccJJhojz jzihf a&Twacsmif;ajrmif;ESifhtNydKif jzpfvmcJhonf/ xdkodkYaom ywf0ef;usif
tcif;tusif;wdkYjzifh &wemyHkaejynfawmfBuD;udk rif;wkef;rif;wnfaxmifcJhjcif;jzpfonf/
rEÅav;NrdKUyHkoP²mefonf pwk&ef;yHkoP²mefjzpfonf/ NrdKUopfwnfonfhtcgwGif
eef;NrdKUawmftygt0if owåXmeckepfXmeudk wpfNydKifwnf;wnfaqmufcJhonf/ NrdKUawmf?

75
'orwef; vlrIa&;odyHÜ (ordkif;) ausmif;oHk;pmtkyf

usHK;awmf? r[mavmurm&ZdefapwDawmf? r[mtwkva0,efausmif;awmf? ok"r®mZ&yf?


y|mef;a[m r[ma&TodrfawmfBuD;ESifh yd#uwfwdkufwdkYjzpfonf/ rEÅav;[ktodrsm;aom
&wemyHkaejynfawmfonf jrefrmwdkY\ aemufqHk;rif;aejynfawmfjzpfcJhNyD; jrefrmh,Ofaus;rI
tEkynmvuf&m rsm;pGm usef&SdcJhonf/

t"dutcsufrsm;

x
à rif;wkef;rif; tr&yl&rS rEÅav;&wemyHkaejynfawmfodkY ajymif;a&T&TUcJhjcif;/
à rif;wkef;rif;ESifh oDaygrif;wdkY tkyfpdk;onfhacwf (1853-1885)uk
1853-1885)ukd &wemyHkacwf[k

à
à
à
ac:qkdjcif;/

Bo
&wemyHrk if;aejynfawmfopfonf nDnmaomaj
acsmif;rsm;? jrpfrsm; 0ef;&Hxm;jcif;/
aomaj
omajrjyefw

rif;wkef;rif;onf &weme'Dajrmif;udk azmufvkyfcJhjcif;/


rEÅav;NrdKUyHkoP²mefonf pwk&ef;yHkoP²mefjzpfjcif;/
rEÅav;NrKd U eef;opfwnfonft
Y iG w
f nf&NdS y;D aw
awmifrsm;? uefrsm;?

h cgwGif NrKd Uawmftygt0if owåXmeckepfXmeudk wpfNyKd if


BE
wnf; wnfaqmuf muf
uchcJhjci;
cif;/

avhusifh&efar;cGef;
1/ rEÅav;&wemyHkNrdKUawmf\ yyx0Dtaetxm;rSm rnfodkY&Sdoenf;/
D

76
ausmif;oHk;pmtkyf vlrIa&;odyHÜ (ordkif;) 'orwef;

2.2/ rEÅav;&wemyHkeef;NrdKUawmfESifh jreef;pHausmfa&Teef;awmf

x
Bo yHk(3) &wemyHkeef;jjrdKUa
Uawmf
BE
rif;wk
;wkef;rif;wnfaqmufcJhonfh &&w &wemyHkeef;NrdKUawmfonf rEÅav;awmifajc\
taemufmufawmif mifbufwGif wnf&Sdonf/ &wemyHkeef;NrdKUawmfudk av;uRef;atmifajr[k
rSnfhac:cJhonf/ eef;Nrd
rnf NrdKUUawmf
awmfudk tkwfNrdKU½dk;jzifh um&Hxm;onf/ tkwfNrdKU½dk;onf wpfzufvQif
wm 600 (1.3 rdkif) &Sdí NrdKU½dk;av;zufaygif;aomf wm 2400 (5.2 rdkif) &Sdonf/ NrdKU½dk;
wpfzufvQif wHcgg;oHk;ay aygufxm;ojzifh pkpkaygif; wHcg; 12 ayguf&Sdonf/ wHcg;rsm;udk
D

trnfay;xm;NyD; NrdKU½dk;wHcg;t0ifaygufrsm;teD;wGif xdkwHcg;trnfwdkYudk pdkufxlxm;onf/


uk &weme'Dajrmif;rS a&oG,f,lxm;aom usHK;jzifh0ef;&Hxm;onf/ usHK;awmf
tkwfNrdKU½dk;BuD;ud
onf 225 22 ay us,fí 11 aycefY eufonf/ usHK;onf eef;awmfudk tumtuG,foabm
oufa&muf½o kH mru NrKd Uol? NrKd Uom;rsm; aomufa&? oH;k a&twGuv f nf; vGepf mG tusKd ;jyKonf/
usHK;trsdK;tpm;wGif a&usHK;? EGHusHK;ESifh tajcmufusHK; [lí&Sd&m rEÅav;usHK;onf a&usHK;

77
'orwef; vlrIa&;odyHÜ (ordkif;) ausmif;oHk;pmtkyf

trsdK;tpm;jzpfonf/ NrdKUawmfudk tuGufcsíwnfxm;NyD; pwk&ef;jyuGufaygif; 144 uGuf&Sd


onf/ NrKd Utv,fA[dk 16 uGurf mS eef;awmftwGucf sev f yS í
f usejf yuGurf sm;wGif tdraf &SUrif;?
rif;nDrif;om;? rSL;rwfrsm;? olaX;ol<u,ftrIxrf;rsm; aexdkifMuonf/
NrdKU½dk;twGif;wGif opfwyf&Sdonf/ opfwyfNrdKU½dk;twGif; ta&SUtaemuf&Snf nfvsm;asm;aom
tkwcf akH y:wGif jreef;pHausmaf &Teef;awmfukd wnfaqmufxm;onf/ eef;awmftk tw k cf rkH mS 10 ay?
9 vufrjrifhNyD; ta&SUtaemuf tvsm; 1004 ay &SdNyD; teHtus,f ,fqHk;ae&mrSrSm 574 aay

x
&Sdonf/ xdktkwfcHkay:wGif yv’if&Spfcef;xm;&Sd&m taqmifawmf awmfrsm;? rifif;{u&mZfESifh
rdzk&m;BuD;? om;awmf? orD;awmfrsm; pH&mtaqmifawmfrsm;&S rsm;&Sdonf/ eef;awmf\t"du
taqmifBu;D jzpfonfh bHk 7 qifyh gaom ajreef;jymom'faqmif aqmifrmS tcrf;em;qH;k jzpfNy;D 207 ay

taemufyGJwufaqmifponf
Bo
tjrifh&Sdonf/ ajreef;[kac:onfrSm tjrifhjrwfqH
aMumifjh zpfonf/ jrwfpmG bk&m;yGiahf wmfr&l m rZÑ
qHk;ajrrsm; xnfhíwnfaqmufxm;aom
ZÑra'orS
rd a'orSajr? a&Tw*d b kH &k m;a
m;ajr? Edik if aH wmft&yf
d jzifh ajreef;[kac:jcif;jzpfonf/ ajreef;aqmifukd aa&Tyed ;f csxm;onf/
&Sprf suEf mS rS ajrrsm;yg&So
jreef;pHausmf eef;awmfwGif yv’ifawmfxm;&m taqmifrsm;jzpfaom aajreef;aqmif? aZw0ef
aqmif? aygif;awmfaqmif? rSeeffeef;awmfaqmif? NAJwdkufawmf? ajrmuf
nfh yv’if&Spfcef;xm;&Sd&mtaq
a prkwf? awmifprkwf?
mmtaqmifawmfrsm;udk wnfaqmufcJh
BE
onf/ jreef;pHausmef ef;awmfwiG f ta&SUydik ;f rif;cef;awmf 32 aqmif? rdz&k m;aqmif 78 aqmif?
taemufydkif;rif;cef;awmf 4 aqmif pkpkaygif; 114 aqmif &Sdonf/ eef;awmfaqmifrsm;onf
'kwd,urÇmppf mppfumvwGif rD;avmifysufpD;cJh&m 1996 ckESpfwGif a&S;rlrysufjyefvnf
wnfaqmufcJhonf/

t"dutcsufrsm;
D

à rifif;wke;f rif;onf
on &wemyHek ef;NrKd Uawmfukd rEÅav;awmifajc\ taemufawmifbufwiG f
wnf nfaqmu
qmufcJhjcif;/
à av;uRef;atmifajr[kvnf;ac:wGifNyD; tkwfNrdKU½dk;jzifhum&Hxm;jcif;/
à &weme'Dajrmif;rS a&oG,f,lxm;aom usHK;jzifhvnf; 0ef;&Hxm;jcif;/

78
ausmif;oHk;pmtkyf vlrIa&;odyHÜ (ordkif;) 'orwef;

à tuGufcsíwnfxm;NyD; pwk&ef;jyuGufaygif; 144 uGuf&Sdjcif;/


à jyuGuf 16 uGufwGif jreef;pHausmfa&Teef;awmf wnfaqmufjcif;/
à ta&SUaemuf&Snfvsm;aom tkwfcHkay:wGif wnfaqmufxm;jcif;/
à yv’if&Spfcef;xm;&Sd&mtaqmifawmfrsm;? rif;{u&mZfESifh rdzk&m;BuD BuD;? om;aw
om;awmf?
orD;awmfrsm; pH&mtaqmifawmfrsm; aqmufvkyfxm;jcif;/
à tjrifhjrwfqHk;ajrrsm;xnfhí wnfaqmufxm;aom ajreef;jymom'faqmif&Sdjcif;/

x
à eef;awmf\t"dutaqmifonf bHk 7 qifhygaom ajreef reef;jymom'f
om'ffaqmifjzpfjcif;/
à jreef;pHausmfeef;awmfwGif pkpkaygif; 114 aqmif&d&Sdjcif;/

Bo
avhusifh&efar;cGef;rsm;
m;
1/ &wemyHkeef;NrdKUawmf\ tcifif;tusif;udk tuJjzwfyg/
2/ &wemyHkeef;NrdKUtwGif; jreef;pHausmfa&Teef;awmf wnfaqmufxm;yHkudk &Sif;vif;
azmfjyyg/
BE
2.3/ rEÅav;acwf
acwfAk'¨qif;wkvuf&m
&wemyH
wemyHk rEÅav;acwfwiG f Ak'q ¨ if;wkrsm;udk rwf&yf[ef? xdik af wmfr[ l ef? avsmif;awmf
rl[eftrstrsdK;rsdK;jzifhxkvkyfonf/ avsmif
avsm ;aawmfrludkxkvkyf&mwGif OD;acgif;udk vuf,mvufjzifh
axmuf
xmufxm;yHkudk xkonf/ y&dedAÁmefjyKyHkrSm OD;acgif;ESifh,SOfvsuf vuf,mvufudk vufz0g;
vSefícsxm;aomyHkjzpfonf/ v vuf[ef? ajc[eftaetxm;wGif blrdzórkj'mvuf[efESifh
ppssmeoeajc[eftaetx aetxm;udk trsm;qHk;awGU&onf/ OD;acgif;awmf\ tay:qHk;xdyfzsm;wGif
D

oAÁnKwÓPfawm wmfuakd zmfjycJo


h nfh rD;vQyH pkH rH mS &wemyHak cwfwiG f tcRe;f yHpk H aysmufomG ;onf/
 >@C VV W  > ]^_
xdyfawmfmfudk obm0xuf tenf;i,frdkYarmufum xkvkyfMuonf/ qHawmfESifh ezl;tpyfwGif
ezl;pD;ay:atmif xkvkyfvmMuonf/ em;&GufrSm ycHk;udkxdonfhwdkifatmif&SnfNyD; rsufvHk;
awmfrmS rsuv f mT csxm;aomyHu k kd trsm;qH;k xkvyk Mf uonf/ ouFe;f xkvyk &f mwGif twGet Yf vdyf

79
'orwef; vlrIa&;odyHÜ (ordkif;) ausmif;oHk;pmtkyf

ydkrdkrsm;vmonf/ bk&m;rsm;udk xkvkyfNyD; rif;0wfwefqmrsm; qif,ifay;onfh rif;0wf


bk&m;rsm;udk xkvkyfudk;uG,fonf/ &wemyHkacwfwGif xif&Sm;aom rif;0wfbk&m;rSm
r[mousrm&Zdef (ausmufawmfBuD;) jzpfonf/
t"dutcsufrsm;

à &wemyHk rEÅav;acwfwGif Ak'¨qif;wkrsm;udk rwf&yf[ef? xdkifawmfrl[ef? avsmif;awmf

x
rl[ef[lí xkvkyfMujcif;/
à blrdzórkj'mvuf[efESifh psmeoeajc[eftaetxm;ud ;udk trsm;qHqHk;xkvkyfjcif;/

Bo
à xdyfawmfudk obm0xuf tenf;i,frdkYarmufum xkvkyfjcif;/
à ezl;pD;ay:atmif xkvkyfvmMuNyD; rsufvTmcsxm;aomyH
xm;aomyHkudk trsm;qHk;xkvkyfMujcif
uj ;/
à rif;0wfwefqmrsm; qif,ifay;aom rifif;0wfbk&m;rsm; xkvkyfMujcujcif;/

avhusifh&efar;cGef;
1/ rEÅav;acwf Ak'¨qif;wkawmfrsm;\ vuf&m[
m[efyefudk qef;ppfyg/
BE
2.3.1/ r[mousrm&Zd
usrm&Zdef (ausmufawmfMuD;bk&m;)
D

yHk(4) r[mousrm&Zdef (ausmufawmfMuD;bk&m;)

80
ausmif;oHk;pmtkyf vlrIa&;odyHÜ (ordkif;) 'orwef;

ausmufawmfBuD;bk&m;udk rEÅav;awmifajcok"r®mZ&yfteD;ü pusifausmufjzifh


xkvyk w f nfxm;ud;k uG,cf o hJ nf/ 1864 ckEpS w
f iG f pusiaf wmifrS pusiaf usmufukd ½kyyf mG ;awmf
xkvkyf&ef uRrf;usifwwfajrmufaom ausmufqpform;wdkYudk ac:,lMuyfrwfxkvkyfapcJh
onf/ ,if;odkY xkvkyfNyD;aemuf jreef;pMumrD;oabFmjzifh rEÅav;awmifajc ok"r®mZ& Z&yfteD;
½kyfyGm;awmfxm;&Sdrnfht&yfodkY crf;em;pGm o,faqmifcJhonf/ 16 arr 1865 ckESpfwGif
qGJNyD; rsuESfEmS awmf tacsm
rif;wkef;rif; udk,fwdkifBuD;rSL;í rsufa&;awmf? rsufckH;awmfwdkYudka&;qG

x
zGiu
hf m r[mousrm&Zde[ hJ nf/ ,if;odYk urÜn;wyf
f k urÜn;f wyfco ;f wyfcahJ omfvnf
vnf; ausmufom;
awmfrSm tvGefBuD;rm;onfhtwGuf ausmufawmfBuD;bk&m;[k ac:wG wGifonf/
ausmufawmfBuD;bk&m;\ r[m&HwHwdkif;ab;ywf ywfvnfwGif pusifausmufjzifh x xkvkyf

aAm"dyifrsm;&Sdonf/

t"dutcsufrsm;

à rif;wkef;rif;onf
Bo
xm;onfh {w'*f&toDwdom0u&SpfusdyfwdkY\ ½kyfyGm;awmfrsm;udk vdkPfrkcfjymom'f
xm;&Sdonf/ r[m&HwHwdkif; axmifhav;axmif

nf pusifaawmif
ymo rsm;jzifh
xmifhwdkYwGif rif;wkef;rif;udk,fwdkif pdkufysdK;cJhonfh

wmifrS pusifausmufudk ½kyfyGm;awmfxkvkyf&ef ausmufqpf


BE
orm;wdkYudk ac:,lxkvkyfapcJhjcif;/
à xkvkyfNyD;aemuf ½kyfyGm;awmfBuD;udk rEÅav
v;awmifajc ok"r®mZ&yfteD; xm;&Sdrnfhae&m
odkY o,faqmifvmjcif;/
à r[mousrm&Zdefbk&m;[k u urÜnf;wyfcJhjcif;/
à ausmufom;awmfrSm tvG tvefBuD;rm;onfhtwGuf ausmufawmfBuD;bk&m;[k trnfwGif
jcif;/
D

avhusifh&efar;cGef;
1/ &wemyH
&w kacwf rif;0wfbk&m;rsm;xkvkyfudk;uG,fcJhyHkudk om"ujyí aqG;aEG;yg/
&w

81
'orwef; vlrIa&;odyHÜ (ordkif;) ausmif;oHk;pmtkyf

2.4/ ausmufxuftu©&m yd#uwfawmfrsm;

yHk(5)) ausmufxuftu©&myd#uwfawmfrsm;pdkufxl&m tkwfjymom'frsm;

rif;wkef;rif;onf 14 atmufwdkbm 1860 jynfhESpfwGif eef;awmftwGif; wefaqmif;


aqmuf
qmufvkyfí yd#uwfawmfudk ppw pwifa&;ul;apcJhonf/ ausmufxuftu©&mwif&mwGif
tu©&mtcRwt f ,Gi;f r&Sad p&ef bGUJ wHqyd af wmf&q&mawmfBu;D rsm;u OD;pGmjyifqifay;&onf/
q&mawmf
q&m awmfBuD;rsm; jyifqiifNyD;onfh yd#uwfawmfrsm;udk ausmufqpfynm&SifwdkYu pusif
&mawmf
aus ;ay:wif xGif;xkMuonf/ ausmufxuftu©&m xGif;xk&mwGifvnf; bGJYwHqdyf
usmufcsyfrsm;ay:wG
awmf&q&mawmf
maw BuD;rsm;ESifh rSL;rwfrsm;tm; BuD;Muyfaponf/
yd#uwfawmfrsm;udk aumif;rGefacsmarGUaom tus,f 3 ay tjrifh 5 ay&Sd
pusifausmufcsyfrsm;ay:wGif a&;om;xkvkyfcJh&m pkpkaygif; 729 csyfudk 4 ar 1868 ckESpf
wGif ausmufxuftu©&mwif NyD;pD;cJhonf/ yd#uwfausmufpmcsyfrsm;udk ausmufpmwpfcsyf

82
ausmif;oHk;pmtkyf vlrIa&;odyHÜ (ordkif;) 'orwef;

vQif tkwfjymom'fwpfckpDjzifh r[mavmurm&ZdefapwD\ r[m&HwHwdkif;oHk;xyftwGif;


pdu
k x
f x l m;onf/ yxrr[m&Hww H ikd ;f twGi;f wGif armfueG ;f a&;xd;k xm;aom ausmufpmwpfcsyf
udk pdkufxlxm;jcif;jzifh ausmufpmwdkifaygif; 730 ½Sdonf/
þyd#uwfausmufpmrsm;udk ]urÇmt c:a0:Muonf/
h Bu;D qk;H pmtkyBf u;D } [líwifpm;ac:a0:M
yd#uwfawmfudk ausmufxuftu©&mwifjcif;jzifh t&SnftMumwnfwHhí omoemig;axm mig;
omoemig;axmif
Mumonftxd cdkifNrJrnf[karQmfvifhcsufjzifh rif;wkef;rif;u vSL'gef;cJ ;cJhjcif;jzpfjyD
jyD; 201
2013 ckESpf

x
wGif urÇmhrSwfwrf; tarGtESpf pm&if;0ifcJhonf/

t"dutcsufrsm;

à
à

à
jyifqifay;&jcif;/
jyifqifNyD;onfh yd#uwf
ay:wGif xGif;xkcJhjcif;/
Bo
rif;wkef;rif;onf 1860 jynfhESpfwGif yd#uwf
ausmufxuftu©&mwif&mwGif q&mawmfBuD;;rsm;u
#uwfausmufpmudk pwifa&;ul;apcJhjcif;/
rsm;u tu©&mtcRwf
mtcR
mt t,Gif;r&Sdap&ef

wfawmfrsm;udk ausmufqpfynm&SifwdkYu pusifausmufcsyfrsm;


BE
à pusifausmufccssyfrsm;onf tus,f 3 ay tjrif tjr h 5 ay &Sdjcif;/
à armfuGef;ausmufpmtygt0if ausmufpmc mcsyfpkpkaygif; 730 csyf &Sdjcif;/
à ]urÇrÇmhmhtBuD;qkH;pmtkyfBuD;} [líyif w
wifpm;ac:a0:Mujcif;/

avhusifh&efar;cGef;rsm;
D

1/ yd#uwfaus
ausmufpmrsm;udk ]urÇmhtBuD;qkH;pmtkyfBuD;} [k ac:wGif&jcif;taMumif;udk
wijyyg/
w
aqG;aEG;wif

83
'orwef; vlrIa&;odyHÜ (ordkif;) ausmif;oHk;pmtkyf

2/ tcef; (2) rEÅav;,Ofaus;rItarGtESpf oifcef;pmwGif oif,cl o


hJ nfh taMumif;t&m
rsm;udk jyefvnfoHk;oyfyg/

x
Bo
BE
D

84
ausmif;oHk;pmtkyf vlrIa&;odyHÜ (ordkif;) 'orwef;

tcef;(2)ygyHkrsm;\&if;jrpfrsm;
yHk(1) rif;wkef;rif; (rEÅav;tESpf 150jynfh r*¾Zif;? rEÅav;toif;(&efukef)? 2009)
yHk(2) oDaygrif; (rEÅav;tESpf 150jynfh r*¾Zif;? rEÅav;toif;(&efukef)? 2009)
yHk(3) &wemyHek ef;jrdKUawmf (a'gufwmrdrk o
kd ef?Y ygarmu©? XmerSL;? orkid ;f Xme? &efefuek w
f uúov kd )f
yHk(4) r[mousrm&Zdef (ausmufawmfMuD;bk&m;) (https://www.evivatour.com/wp- evivatour.com/w
.co
content-uploads/2015) (22-10-2019)

x
yHk(5) ausmufxuftu©&myd#uwfawmfrsm;pdkufxl&mtkwfjymom'frsm; (https://upload. s://upload.
wikimedia.org/wikipedia/common/f/f8/Mandalay_Kuthodawdalay_Kuthodaw
thodaw w)
(22-10-2019)

usrf;udk;pm&if;

1959/ Bo
1/ pnfolarmifarmifausmf? rEÅav;N;NrdKUwnfeef;wnfpmw mwrf;? rEÅEÅav
v;? &wem'DyHyHkESdyfwdkuf?

2/ ewfarmufxGef;&Sdef? 0ifif;awGESifhwnfcJhonfhrif;aejynf? rrEÅÅav;? vif;oefYpmay? 2018/


3/ ewfarmufxGef;&Sde? ef? jrefrmh,Ofaus;rI jrefrmha&S;a[ a[mif; bkef;awmfBuD;ausmif;BuD;rsm;?
BE
&efukef? Zif&wempmay?
&wempmay? 2009/
4/ rEÅav;tES tESpf 150jynfh r*¾Zif;? rEÅav;t
v;toif;(&efukef)? 2009/
emyHkbdk;rSwfpk? rEÅav;?? &efukef? ppdwful;csdKcsdKpmtkyfwdkuf? 2009/
wemyH
5/ &wemyH
6/ a&Tuikd ;f om;? tESp1f 00jynfrh EÅav
v;? wwd,tBurd ?f rEÅav;? vlxBk u;D yGm;a&;pmtkyw f ukd ?f
2018/
18/
7 0if;armifif? ]rEÅav;ac
7/ v;acwfAk'¨omoem0if}? r[m0dZÆmbGJU,lusrf;? rEÅav; 0dZÆmESifhodyÜH
D

wuúodkvf? o ordkif;Xme? 1978/

85
'orwef; vlrIa&;odyHÜ (ordkif;) ausmif;oHk;pmtkyf

tcef;(3)
tdE´d,,Ofaus;rI
ed'gef;
à þtcef;wGif tdE´d,ü xGef;um;cJhaom Ak'¨,Ofaus;rI\ AdokumtEkynmvuf
ynmvuf&m
rsm;udk avhvmoif,ledkifrnfjzpfonf/

x
þtcef;acgif;pOfESifhywfoufí oifod&SdNyD;aomtaMumif;t&m
à jrefrmhordkif; yk*H,Ofaus;rItarGtESpfacgif;pOfatmuf
atmufwGifif yk*Hacwf apwDESifh
*lbk&m;rsm;\ Adokumvuf&mESifh Ak'¨½kyfyGm;qif
qif;wkawmfrsm;\ vuf&m[efyefrsm;

à tdE, d´ Edik if w Bo
taMumif;udk avhvmoif,lcJhNyD;jzpfonf/

þtcef;NyD;vQif oifonf atmufygwd


wdkYudkvkyfaqmif
mifEkdifrnf
H iG f xGe;f um;cJaom
yHkESifh Adokumvuf&mrs
n/
ah om Ak',
¨ Ofaus;rI\ *l? apwD? ykx;kd awmfrsm;wnfaqmuf
rsm;udk avhvmamaqG;aEG;Ekdifrnf/
BE
3.1/ Ak'¨,Ofaus;rIaaemuf
emufcHordkif;
tdE´d,wGif bDpD 6 &mpkü Ak'¨bmomxGef;um;cJhonf/ bDpD 566 wGif zGm;jrifaom
od'w ¨ r¦ if;om;onf
m;onf oufawmf 29 ESpt f &G,w f iG f awmxGuí
f 6 ESpMf umw&m;usiBhf uNH y;D aemuf
oAÁnK nKwÓPfawmf&um Ak'¨tjzpfodkY aa&muf&SdcJhonf/
Ak'¨bmomwGif a*gwrAk'¨\ oifMum;qHk;rrIrsm;jzpfonfh opömw&m;av;yg;udk
tajccHonf/ r*¾if&Spfyg;udk oHo&mqif;&J'ku©rS vGwfajrmufEkdifaom enf;vrf;tjzpf
D

,HkMMunf
unfusifhoHk;Muonf Muon/ tdE´d,wGif Ak'¨bmomonf **Fgjrpf0Srf;wpfavQmufESifh tdE´d,
ajrmuf um zGHUNzdK;wdk;wufvmcJhonf/ taomurif;BuD;vufxufwGif tdE´d,
rmufyyddkif;wGifysHUESHUu
awmifyif ydki;f ESifh o
oD&dvuFmwdkifatmif ysHUESHUcJhonf/

86
ausmif;oHk;pmtkyf vlrIa&;odyHÜ (ordkif;) 'orwef;

3.2/ Ak'¨omoedutaqmufttHkrsm;
tdE´d,Ak'¨omoeduAdokumvuf&mrsm;teuf txif&Sm;qHk;taqmufttHkrsm;rSm
*lb&k m;rsm;ESihf apwD? ykx;kd rsm;jzpfMuonf/ *kyw Ü acwfrwdik rf u D apwDtjyif tjcm;aombmom
a&; taqmufttHkrsm;rSm vdkPf*lwkrsm;yifjzpfonf/ *g,mNrdKUteD;&Sd A&mAmawmif &mAmawm wGif
taomu rif;vufxufu wnfaqmufcJhaom *lESpfckonf awmif xm;aom
mifudkxGif;;xm
xm;ao
av;axmifch ef;raqmifrsm;jzpfonf/ ,if;vdP k *f w
l rk sm;onf w&m;a[mr@yf a[mr@yfyfrsm;udk yHpk , H í l

x
aqmufvkyfxm;jcif;jzpfonf/ acwfOD;vdkPf*lwkrsm;wGif tvSt yrGrf;rHjcif;r&Sday/
tyrG
acwfOD;vdkPf*lrsufESmpmwGif jrif;rdk&fozG,f Bwd*HyHkxkvkyyffcJh&mrSwpfqifh pBuørsm; sm
tvif;a&mif0if&ef jywif;aygufrsm;udkyg xGif;cJhMuonf onf/ *lteD;wGif oHCmawmfrsm; o oDwif;
oH;k &ef aqmufvyk x

onf/ tZEÅvP
Bo
f m;aom ausmif;ocFr;f rsm;vnf

k *f rl sm;wGif xGi;f xxm;onf


kd *f tl jyif vPf
ESifh vdkPf*laygif; 17 cyg0if
vdP
vnf;&So

xkxm;onfh vSyaom½kyw

ckyg0ifaom bHkabNrdKUteD; t
d nf/ ,if;vdP
bwfe,f\ taemufajrmufbuf&Sd tZEå*l*l (Ajanta Caves)rsm;onf txif&Sm;qHk;jzpfonf/
tZEÅ*ltkyfpkwGif vdkPf*laygif; 27 ck&Sdí? tcsKdUvdkP
eufonf/ vdP
Pff*lrsm;onf twG
;teuf [du
k *f rl sm;teu

twif;odkY aywpf&mtxd
k 'f &m

f rk sm;? eH&aH q;a&; yef;csrD sm;udak wGU&


k *f al ygif; 34 ck yg0ifaom tJv&kd m (Ellora Caves)vdP
t,fvDzifwmuRef; (Elephanta)&Sd vdkPf*l
k *f b
l &k m;
BE
bk&m;rsm;yif jzpfon/ onf
onf/
Ak'¨omoed
omoeduapwDrsm;udk jrwfpGmbk&m;\ "mwfawmf? arGawmfrsm; Xmyemí
wnfxm;cJcJhonf/ taomurif;vufxu ufwGif tdE´d,jynftESHYtjym;ü Ak'¨udk &nfrSef;NyD;
apwD wDrsm; wnfaqmufcJhMuonf/ aapwDrsm;udk aevSef;tkwfrsm;? t*Fawrsm;jzifh rGrf;rH
wnfaqmufcJhMuonf/ apwD\x xdyfwGif ausmufom; odkYr[kwf opfom;jzifh jyKvkyfxm;aom
xD;awmfwyfqifxm;onf/
D

87
'orwef; vlrIa&;odyHÜ (ordkif;) ausmif;oHk;pmtkyf

x
Bo yHk(1) qefcsDapwD

arm&d,acwfESifh *kyÜyÜwacwfMum;wGif xif&Sm;;aoma;aomapwDrsm;rSm Am;&wfNrdKU? qefcsDNrdKU


BE
ESifh tr&0wDNrdKU&Sd apwD pwDrsm;jzpfonf/ qefcsDapwDudk bDpD 1 &mpkukefcgeD;wGif rkcfav;ck
wyfqifcJhMuonf nf/ rkcf0rsm;udk wHwdkif;rsm;jzifh um&Hxm;onf/ xdkwHwdkif;rsm;wGif
jrwfpGmbk&m;\ ;\ Ak'¨0ifjzpfpOfrsm;udk o½kyfazmf
z xm;onfh yef;yk½kyfrsm;ESifh rGrf;rHxm;onf/
tdE´d,ajrmuf
,ajrmufydkif;a'owGif wnfaqm qmuf
q cJhaomapwDrsm;onf ,aeY jrefrmEdkifiHESifh
tif'dkeD;&Sm;EkdifiHwdkYwGif awGU&aom xdyfcRefapwDrsdK;jzpfonff/
D

3.3/
.3/ Ak'¨½kyfyGm;awmfrsm;
a&S;tusqHk; AAk'¨½kyfyGm;awmfrsm;udk tdE´d,EdkifiH taemufajrmufbuf *E¨m&a'owGif
awGU&onf
onf/ *E¨m&a'orS jynfolrsm;onf taomurif;vufxufrSpwifí Ak'¨bmomodkU
ul;ajymif;cJhMuolrsm;jzpfonf/ taemufOa&myrsm;ESifhvnf; ul;vl;qufqHrI&SdcJhonf/
xdkacwfwGif ½kyfyGm;awmfrsm;xkvkyf&eftwGuf ausmufqpfynm&Sif *&dvlrsdK;rsm;udk ac:,l
iSm;&rf;í xkvyk o
f jzifh *E¨m&vuf&m Ak'½¨ yk yf mG ;awmfrsm;\ toGiof P²mefonf *&dqefonf/

88
ausmif;oHk;pmtkyf vlrIa&;odyHÜ (ordkif;) 'orwef;

½kyfyGm;awmfrsm;\ rsufESmawmfonf tdE´d,om;rsm;ESifhrwlbJ *&dvlrsdK;wdkU\ ezl;? ESmacgif;?


EIwfcrf;wdkUESifh qifwlonf/ qHawmfrSm txufodkUwGefUvdrfaeonf/ ouFef;awmfudk xlxl
0wfxm;ouJhodkY xkvkyfxm;onf/ xkvkyfonfh ausmuftrsdK;tpm;rSm ausmufndK? ausmuf
tjyma&mifwdkYjzpfonf/ *E¨m&vuf&myHkonf tdE´d,wpfjynfvHk;wGifomru w½kwfjynfxd
wdkifatmif jyefYyGm;cJhonf/

x
Bo
BE
yHk(2) *E¨m&v
&vuf&mAk'¨½kyfyGm;awmf

Ak'¨½kyfyGm;awmfrsm; xkvkyf&mwGif rxk&mvuf&myHkrsm;onf bDpD 1 &mpk tukefu


pwifxGef;um;cJhonf/ *E¨m&ESifh pifNydKifjzpfaom tdE´d,EdkifiHawmifbuf rxk&ma'orS yef;yk
D

q&mwdo Yk nf oJau usmu


ufrsm;jzifh ½kyw
f rk sm;udk xkvyk cf MhJ uonf/ *kyw
Ü acwfrwdik rf D xkvyk af om
rxk&mvuf
&mvuf&m Ak'¨½kyfyGm;awmfrsm;\qHawmfonf c½kywfacGyHkoP²mefjzpfNyD; ouFef;awmfrSm
a&pGwf
wfí u udk,fwGifuyfaebdouJhodkY yg;yg;vSyfvSyfjzpfonf/ Ak'¨jrwfpGm\ yHkoP²mefonf
&iftHkrSm rdkYarmufNyD; us,fjyefYaom ycHk;awmf&Sdum vlwumxufjrwfaom r[myk&do
vu©PmyHktjzpf o½kyfay:atmif xkvkyfEdkifcJhonf/

89
'orwef; vlrIa&;odyHÜ (ordkif;) ausmif;oHk;pmtkyf

x
Bo
yHk(3) rxk
xk&mvuf&mAk'¨½kyfyGm;awmf (*kyÜwacwf
a )
BE
*kyÜwacwfwG wGif rxk&ma'orSvufrIynm&Sifrsm;onf tvGefvuf&majrmufaom
½kyw
f rk sm;udk xkv
vkyk v
f mMuonf/ txif&mS ;qH;k qif;wk
wawmfrmS yÍö0*¾iD g;OD;udk "r®pMumw&m;awmf
a[mMum;aeaomyH aomyHkjzpfonf/ qif;wkawmf\taetxm;rSm vufudk "r®pMumrkj'myHk jyKvkyf
aeaomyH
xm;í í rsufvTmcsum wifysOfacGxkdifaeawmf
e rlaomyHkjzpfonf/ cE¨mudk,fyHkyef;rSm ao;oG,f
ajyjypfonf/ OD;acgif;awmfaemufwGif a&mifjcnfawmfajcmufo, G f uGejYf rL;ae[ef? ½kyyf mG ;awmf
\eHab;wGif ewfa'0grsm;NcH&Hae[ef xkvkyfxm;onf/
D

90
ausmif;oHk;pmtkyf vlrIa&;odyHÜ (ordkif;) 'orwef;

t"dutcsufrsm;

à tdE´d,wGif Ak'¨bmomxGef;um;cJhjcif;/
à Ak'¨bmomwGif opömw&m;av;yg;udk tajccHjcif;/
à r*¾if&Spfyg;udk oHo&mqif;&J'ku©rS vGwfajrmufEkdifaom enf;vrf;tjzpf ,HkMunf
usifhoHk;jcif;/

x
à taomurif;vufxuf tdE´d,EkdifiHwpf0ef; apwDrsm; wnfxm;udk;uG,fcJhjcif;/
à xif&Sm;aom apwDrsm;rSm Am;&wfNrdKU? qefcsDNrdKU ESifh tr&0wDNNrdrdKU&Sd apwDrsm;jzpfjcif;/
Ak'¨½kyfyGm;awmfrsm;xkvkyf&mwGif rxk&mvuf&monf xl;jcm;ajymifajrmufjcif;/

Bo
à
à *E¨m&Ak'¨½kyfyGm;awmfyHkonf tdE´d,wGifomru w½kwfjynftxda&muf&Sdjcif;/
à *kyÜwacwf "r®pMumw&m;a[maeaomyH omyH
myHkAk'¨qif;wkrSm vuf&mamajymifajjrmufjcif;/

avhusifh&&efefar;cGef;rsm;
1/ acwfv,ftdE´d,wG ,wGif wnfxm;cJhaom Ak'¨,Ofaus;rI
u tarGtESpf *lbk&m;rsm;? apwD
BE
ykxdk;awmfrs rsm;\ Adokumvuf&mrsm;udk yk*HaccwfAk'¨,Ofaus;rIvuf&mrsm;ESifh EdIif;,SOf
wifjyyg/
2/ tdEEdd´,EdkifiH&Sd rxk&mvuf&m? *E¨m&vuf
& &mESifh *kyÜwacwfvuf&m Ak'¨½kyfyGm;awmfrsm;
taMumif;tm; a0zefqef;ppf p yg/
D

91
'orwef; vlrIa&;odyHÜ (ordkif;) ausmif;oHk;pmtkyf

3/ tcef; (3) tdE,


´d ,Ofaus;rItarGtESpf oifcef;pmwGif oif,cl o
hJ nfh taMumif;t&mrsm;
udk jyefvnfoHk;oyfyg/

x
Bo
BE
tcef;(3)ygyHkrsm;\&if
m;\&if;jrpfrsm;
al., The Heritage of World Civilization, Second
yHk(1) qefefccsDsDapwD (Albert M. Craig, Et al.
Edition, New York, Macmi
Macmilla
Macmillan Publishing Company, 1990)
;awmf (https://ancientarthistory.tumblr.com/post/buddha_
ykyHk(2) *E¨m&vuf&mAk'¨½kyfyGm;awm
     (1-10-2019)
D

yHk(3) rxk&mvuf&mmAk'¨½kyfyGm;awmf (*kyÜwacwf) (https://em.m.wikipedia.org/wiki/


buddharupa) (1-10-2019)
buddharup

92
ausmif;oHk;pmtkyf vlrIa&;odyHÜ (ordkif;) 'orwef;

usrf;udk;pm&if;
1/ wifarmif&if?OD;? a&S;acwfa[mif;urÇmordkif;?'kwd,wGJ? &efukef? wuúodkvfrsm;
yHkESdyfwdkuf? 1970/
2/ wdkufpdk;? Ak'¨bmomtEkynmed'gef;? &efukef? a&mifpOfatmhzfquf? 2000/
0/
3/ Mehta, J.L., Advanced Study in the History of Medieval India, Vol-1, 1000-15
1000-1526
000
AD, First Edition, New Delhi, Sterling Publishers Private
te Limited,
d, 1979.
1979

x
4/ Mehta, J.L., Advanced Study in the History of Medieval
dieval Indiaa, Vol-II: Mughal
Empire (1526-1707), First Edition, New Delhi,
hi, Sterling
ng Publishers Private
Priv
Privat
Limited, 1979.

Publication, 1999.

Bo
5/ Sharma,S.P, History of Medieval India
ndiaa ,First Edition, New Del
Delhi, Mohit
BE
D

93
'orwef; vlrIa&;odyHÜ (ordkif;) ausmif;oHk;pmtkyf

tcef;(4)
ta&SUawmiftm&S,Ofaus;rI
ed'gef;
à þtcef;wGif acwfOD;ESSihfacwfv,f ta&SUawmiftm&Sa'oü xGef;um;cJm;cJhaom rrif;
EkdifiHrsm;\ aemufcHordkif;? bmomt,l0g'ESifh ,Ofaus;rItEkynmAdokumqdkif&m
xif&Sm;onhf omoedutaqmufttkHBuD;rsm;taMumif;udk &Sif;vif;oifMum;rnf
jzpfonf/

þtcef;acgif;pOfESifhywfoufí oifod&SdNyD;aomtaMumif
MMumif;t&m
à tdEd́,,Ofaus;rIacgif;pOfatmufwGif Ak',Of
¨,Ofaus;rIaemufcHorkdif;ESifh Ak'¨ommoedu
taqmufttHkrsm;jzpfaom apwD? *lbk&m;rsm;\ AdokumtEkynmvuf nmv &mrsm;
nm
taMumif;udk od&SdcJhNyD;jzpfonf/

þtcef;NyD;vQif oifonf atmuf


tmufygwdkYudkvkyfaqmifEkdifrnf/
à ta&SUawmiftm&Sa'o&Sd urÇm, Y Ofaus;rItarGtESppf mm&if;0if taqmufttHrk sm;\
xif&Sm;aom tEkynmAdynmAdokumvuf&m tq tqifhtwef;udk od&Sdí jrefrmEkdifiH\
tEkynmAdAok
okumtarGtESpfrsm;udkvnf; twk tw,ljrwfEkd;xdef;odrf;wwfaom tavh
t
tusiiffhaumif;rsm; &&SdapEkdifrnf/

4.1/ aAma&mAka"m (Borobudur)


urÇmay:&Sd Ak'b ¨ momqdik &f mtaqmuf
m ttHrk sm;teuf pdik v
f ifj'mrif;tqufqufEiS hf
jynfolwdkYwnfxm;cJhaom *smAAm;uRef;&Sd aAma&mAka"mapwDawmfrSm tBuD;rm;qkH;jzpfonf/
apwD f ifj'mmbk&ifyÍöye (Pancapana)vufxufwiG f pwifwnfaqmufco
pwDawmfBu;D udk pdik v hJ nf/
aAma&mAk
&mAka"monf pdkifvifj'mrif;qufwpfavQmuf wnfaqmufcJhorQaom taqmufttkH
ma&mAk
wdtYk euf
uf tcrf;em;qk;H jzpfonf/ apwDawmf\MunfnKd z, G f Adou
k mESifh yef;warmhvuf&mrsm;
aMumihfvnf; *kPfowif;ausmfapmonf/ aAma&mAka"mapwDonf wpfcsdefu rwå&rf
jynfaxmifxGef;um;cJh&ma'ojzpfonhf *smAm;uRef;tv,fydkif;? a*smh*sumwmNrdKU taemuf
ajrmufbufrdkif 20 tuGmwGif wnf&Sdonf/

94
ausmif;oHk;pmtkyf vlrIa&;odyHÜ (ordkif;) 'orwef;

x
Bo
yHk(1) aAma&mAka"mapwDaawmf
wmfBuD;tm; ,aeYacwfwGif awG
awUjrif&ykH

aAma&mAka"monf obm0awmifukef;BuD;wpfckudk aausmufwkH;ausmufcJBuD;rsm;ESifh


ikHíwnfaqmufxm;NyD NyD; ypö,mtqifhqifh&Sdaom apwD
apwawmfBuD;jzpfonf/ apwDawmf\
BE
AdokumESihfyef;warmh armhvuf&mrsm;t& 7 &mpktu ukef8&mpkqef;pwGif wnfaqmufcJhjcif;
jzpfonf/ aAma&m\t"d
Ama&m\t"dyÜm,frSm ausmif;awmfBuD;jzpfNyD;? Aka"mrSmapwDawmfBuD;\ awmif
buf&Sd &Gmuav;\trnf
muav;\trnfjzpfonf/ xdkYaMu Mumihf aAma&mAka"mrSm Aka"m&Gmausmif;awmfBuD;[k
t"d"dyÜyÜm,f&onf/
aAma&mAk
aAAma&mAka"mapwDawmfudk rD;awmifausmufrsm;jzihf aqmufvkyfxm;onf/ apwD
awmf\ykHpHrSm tdE´d,EkdifiH&SdapwDawmfrsm;udk twk,lwnfaqmufxm;jcif;jzpfNyD; *smAm;
D

tEkynmvuf&mrsm;jziihf rGrf;rHxm;onf/ apwDawmfudk av;axmihfykHyEéufay:ü wnfxm;


NyD; zdeyfawmfrStxufodkY ypö,mig;qihfwufoGm;onf/ ypö,mtqihfrsm;rSm xyfwGefY
pwk&ef
&ef;ykHrsm;;jzpfMuNyD; ypö,mtqihfwdkif;wGif apwDi,frsm;wnfaqmufxm;onf/ txuf
qkH;aomypö,may:wGif wpfqihfay:wpfqihf acgif;avmif;ykHjrihfwufoGm;aom Munff0ef;
(puf0dkif;ykHypö,m) okH;qihf&Sdonf/ Munf0ef;wdkYywfvnfwGifvnf; apwDi,frsm; wnfxm;
onf/ pkpkaygif; apwD 72 ql &Sdonf/ apwDawmfrsm;twGif;ü Ak'¨½kyfyGm;awmfrsm; xnhfoGif;

95
'orwef; vlrIa&;odyHÜ (ordkif;) ausmif;oHk;pmtkyf

xm;onf/ ypö,mtqihq f ihwf iG f apwDi,frsm; pDumpOfumwnfxm;onf/ txufq;Hk ypö,m\


tv,fA[dkwGif ÓPfawmf ay 150 &Sdaom BuD;rm;onfh apwDwpfqlwnfxm;onf/
apwDawmfü oydwaf rSmuf? iSuaf ysmzl;? xD;wdyYk g&So d nf/ tmvdeif g;qih&f o dS nhf apwDawmfBu;D \
vkH;awmfywfvnfwGif pkpkaygif; 3 rdkifcefY&Snfonfh pBuøvrf;rsm;&Sdonf/ pBuøvrf vrf;wpfzuf
wpfcsuf&Sd ausmufom;wdkYay:wGif yef;warmhvuf&mrsm;jzihf xkvkyfxm;aom pOfhuGif;
ausmufcsyfrsm;jzihf r[m,met,l0g'qdkif&mZmwfuGufwdkYudk o½kyfazmf azmfxm;onf
onf/ rlvu

x
pOfhuGif;ausmufcsyfaygif; 2000 ceYf &SdcJhaomfvnf; ,cktcg ausmuf usmufcsyfa& 1300 cefYom
usef&Sdawmhonf/ apwDawmfBuD;\ tmvdefig;qihfwGif rkcfuyfrsm;&SdNyD; ,if;rkcfuyfrsm;xJwGif
vlwpfudk,feD;yg;t&G,f&Sdaom Ak'¨½kyfyGm;awmfrsm; &Sdon/ nf/

Bo
apwDawmfBuD;\tay:qkH;ypö,meH&HwGif pOfhuGif;ESpfwef;&Sdonf/ tay:w
bk&m;avmif;ewfom;b0rSpí bk&m;jzpfNyD; "r®pMumw&m;awmfudk aa[majy
½kyfvkH;azmfxm;aompOfhuGif;rsm;&Sdonf/ atmufbufw
atmif azmfjyaom½ky<f ursm;? i&Jcef;tzkzH u
wefef;wGif uH? uH\t
Hk kd ay:vGiaf tmifxv k yk x
,if;o½kyfazmf½kyf<ursm;onf pmrwwfolwdkYtwGuf Ak'¨\tqkH;trudk vsifjrefpGmem,lEdkif
atmif o½kyfazmfxm;onf n//
f m;
m;a
tay:wef;wGif
a[majymonftxd
tusKd;udk ay:vGif
m;aom ½ky<f ursm;&So
d nf/
BE
ypö,mig;qihwnf f nfaqmufxm;jcif;aMumihf apwDawmfBu;D onf aumif;uifojYkd rihw
w f uf
oGm;ra,mif xifif&onf/ odkYaomf MMunf unf0ef;okH;qih qiffwnfaqmufxm;ykHrSm apwDawmfBuD;tm;
atmufajcwGifjyeYfum;NyD; tv,fodkY wjznf;jz jznf;pkpnf;onhfykHpH jzpfaponf/ ypö,mig;qihf
wGif pkvvpfpfrGrf;cRef? ½kyfvkH;rsm;jzihf wefqmqif m xm;onf/ Munf0ef;okH;qihfwGifrl wefqmqifrI
vk;H 0r&Sad y/ oHo&mudk &nfneT ;f vdí k t0dik ;f ykaH pwDrsm;wnfxm;jcif;jzpfonf/ wefqmtrsK;d rsK;d
qifxm;aom ypö,mig;qihfonf avmuDpnf;pdrfwdkYudk &nfñTef;wnfaqmufxm;jcif;jzpf
D

onf/f apwDawmfwpfqv l ;Hk udk NcKH iaHk vhvmvQif *smAm;ü r[m,meAk'b ¨ momxGe;f um;vmyku H kd
wGUjrifedkifrnfjzpfon
awG nf/
apwD
wDaw wmfBuD;&Sd ½kyf<u½kyfvkH;wdkY\ xkvkyf[efwdkYrSm tdEd´,EdkifiHwGif xGef;um;cJhonhf
*kyÜwacwfvuf&mqefonf[k ynm&SifwdkYu ,lqMuonf/ pdkifvifj'macwf*smAm;uRef;
tEkynmESihf Adokumynm&SifwdkYonf tdEd´,tEkvuf&mwdkYudk twk,lí aqmufvkyfcJhjcif;
jzpfonf/

96
ausmif;oHk;pmtkyf vlrIa&;odyHÜ (ordkif;) 'orwef;

x
odkYaomf tdE´d,tEk
Bo
yHk(2) aAma&mAk
ma&mAka"m&Sd pOfhuGif;ausmufcsyfwpfpck

,tEkynmudk wdkuf½kdufykHwlul;jc jcif;r[kwfbJ Xmae,Ofaus;rIESihf


BE
qDavsmaf tmif ajjymif;vJvufccH jhJ cif;jzpfonf/ ,if;u
udMk unhíf ta&SUawmiftm&SEidk if rH sm;onf
tdEd´,\ ,OfOfaus;rItEkAdokumvuf&mwdkYudk wdkif;&if;ykH aygufatmif rnfodkYarG;pm;,lcJh
aMumif; odjrifem;vnfEikd rf nf/ aAma&mAka"mapwDawmfBu;D udk urÇmu h v
k or*¾\ ,leufpudk
tzGzGJUu
Uu 1991 ckESpfwGif urÇmh,Ofau us;rItarGtESpftjzpf todtrSwfjyKcJhonf/

t"dutcsufrsm;
D

à a*smh*sumw
sumwmNrdKUteD;&Sd aAma&mAka"mapwDawmfBuD;rSm tcrf;em;qkH;ESihf tHhMozG,f
sumwm
taumif
aum ;qkH; Ak'¨bmomqdkif&mapwDawmfBuD;jzpfjcif;/
à tdE,
d´ ykpH u
H kd twk,u
l m wdik ;f &if;ykaH ygufatmif rGr;f rHxm;aom ypö,mtqihq
f ih&f adS om
apwDawmfBuD;jzpfjcif;/

97
'orwef; vlrIa&;odyHÜ (ordkif;) ausmif;oHk;pmtkyf

à apwDawmf&Sd o½kyfazmfpOfhuGif;rsm;onf pmrwwfolwdkYtwGuf Ak'¨\tqkH;trudk


vsifjrefpGmem,lEdkifatmif o½kyfazmfxm;jcif;/
à apwDawmfwpfqv l ;Hk udk NcKiH aHk vhvmvQif *smAm;ü r[m,meAk'b
¨ momxGe;f um;vmyk
;v u H kd
awGUjrifEdkifjcif;/
à 1991 ckESpfwGif aAma&mAka"mapwDawmfBuD;udk urÇmhukvor*¾,leuf eufpudktzGJUBuD;u
urÇmh,Ofaus;rI tarGtESpftjzpf todtrSwfjyKcJhjcif;/

x
avhusifh&efar;cGef;

Bo
1/ aAma&mAka"mapwDawmf\ BuD;us,fcrf;em;aom
om Adokumvuf&mrsm;udk aqG
a ;aEG;
wifjyyg/

4.2/ tefaum0wf (Angkor Wat)


acwfaESmif; crmxD;eef;udk qufcHaomrif;rsm;teuf 'kwd,ol&d,0g&refrif;
(1113-1150 ceY)f rSm wefc;kd tBBu;D qk;H ESiS fh txif&mS ;qk;H rif;jzpfon nf/ xdrk if;onf crmxD;eef;
udk vk,ltkyfpdk;cJhNyD; tiftm;qk
tm;qkwf,kwfaeaom tdrfeD;csif;EdkifiHrsm;udk odrf;ydkufum e,fajr
BE
       !# $  %+ 
'kwd,ol&d,0g&ref &refrif;onf at'D 12 &mpktw wGif;wGif tefaum0wfausmif;awmfBuD;udk
wnfxm;cJhonf onf/ ESpfaygif; 50 cefYMumrSNyD;pD;onf[k tqdk&Sdonf/ rlvu AdóEkd;ewfrif;
tm; &nf nfppl;l íwnfxm;cJjh cif;jzpfaomfvnf; owårZ,0g&refrif;vufxufoaYkd &mufaomtcg
Ak'¨'¨omoedutaqmufttHktjzpf aajymif;vJowfrSwfcJhonf/
tefaum0wf 0wfausmif;aw awmfBuD;onf a&S;crmvlrsdK;rsm;\ AdokumESihf tEkynmvuf&m
D

rssm; BuD;us,fcrf;em;rIudkazzmfjyaeaom a&S;a[mif;taqmufttHkBuD;jzpfonf/ crmwdkYonf


taqmufqmufttHkaqm qmufvkyf&mwGif ausmufwkH;ausmufcJrsm;udk Ekdifeif;pGm tokH;jyKvmEdkifMu
qmu
ojzihf xdak cwfwiG f crmwd\ Yk Adou k mynmonf txGwt f xdyo f Ykd a&mufco hJ nf/ ausmif;awmf
BuD;wpfckvkH;udk tkwf? t*FawwdkYjzihf wnfaqmufjcif;rjyKbJ oJausmufwkH;BuD;rsm;jzifhom
aqmufvkyfxm;onf/ rlvu tcsKdUtpdwftydkif;wdkYudk opfjzihfaqmufvkyfcJhonf[k ,lq&
aomfvnf; ,cktcgrawGU&awmhay/

98
ausmif;oHk;pmtkyf vlrIa&;odyHÜ (ordkif;) 'orwef;

x
Bo
yHk(3) tefaum0wf
wf ausmif;awmfmfBuD;udk ,aeYawGU&yk

tefaum0wfausmif;awmfBuD;onf wnfaqmufol 'g,


aoemywdwdkY\*locsKØif;vnf ;vnf;jzpfonf[k ,lqMu
& H

'g,umbk&ifrif;jrwfESihf rSL;rwf
Muonf/ tefaum0wfausmif;awmfBuD;\
BE
y&d0kPfonf pwk&&efef; 1 rdkifausmfceYf&Sdonf/ udkuf 250 cefYus,faom usKH;jzihf av;zuf
av;wef 0ef;&H ;&Hxm;onf/ usKH;udkjzwfausmf&ef e*g;½kyfrsm;jzihf wefqmqifxm;aom
ausmufw wHHwm;&Sdonf/ ausmif;awmfudk r[m&Hr[ wHwdkif;jzihfum&Hxm;onf/ r[m&HwHwdkif;\
av;rsuf
rsufESmvkH;ü rkcfaygufwpfckpD&Sdonf/ taemufrkcfudk jymó'faqmifrsm;jzihf crf;crf;
em;em; rGrf;rHxm;onf/
ausmufufwdki fvkH; rsm;jzih
rsm; f axmuf y ih f x m;aom jymom'f o k H ; aqmif & S d NyD ; tv,f
D

taqmifrESihf ab; ab;ESpfzuf&Sd taqmifi,fESpfckudk apmif;wef;rsm;jzihf qufoG,fxm;onf/


aus
usmif;awmfBuD;\ \yEéufykHonf t&yfav;rsufESmESihftnD av;axmihfpyfpyfjzpfonf/ ypö,m
\y
okH;qihf&Sdí wwwd,ypö,mrS txufodkY½SL;íwufoGm;NyD; xdyfaxmihfav;axmihfwGif
jymom'faqmifwpfaqmifpD&Sdonf/ ,if;wdkY\tv,fA[dkwGif jymom'faqmifrBuD;&Sdonf/
aqmifrBu;D ESifh axmihaf v;axmihrf S taqmifrsm;udk ewfvrf;? wefaqmif;? ewfavSum;wdjYk zihf
qufoG,fxm;onf/

99
'orwef; vlrIa&;odyHÜ (ordkif;) ausmif;oHk;pmtkyf

ausmif;awmfBu;D udw k nfxm;ykrH mS a&S;crmwd\ Yk t,ltqt& pMu0Vmwnfaeykt H wdik ;f


jzpfonf/ ausmif;awmfBuD;udk usKH;ESihf r[m&HwHwdkif; ywfvnf0dkif;vsuf&Sdjcif;onf pMu0Vm
Bu;D udk awmifpOfawmifwef;rsm;? ork'&´ mrsm;u 0dik ;f &Haeonfukd o½kyaf zmfxm;jcif;jzpfonf/
jrif;rd&k af wmif\txGwrf sm;udk o½kyaf zmfaom jymom'faqmifrsm;tjyif ae? v? eu©ww f mm&m
rsm;udk o½kyfazmfxm;onhf prkcfaqmifrsm;vnf;&Sdonf/
wefaqmif;twGi;f pBuv ø rf;\eH&rH sm;ü jA[®m? oD0? AdóEd;k ewf wfrif;Bu;D wdEYk iS fh pyfvsO;f

x
aom Zmwf? edygwfrsm;? &mrm,e? r[mbm&wuAsmrsm;rS xkwfEEkkwfcsufrsm;? i&Jcef;? bkHcef;
rsm;wdu Yk kd ½ky<f ursm;jzihf o½kyaf zmfxm;onf/ oJausmufay:ü ykaH zmfxi;xk iG ;f xkxm;onhf ½ky<f uwdYk
jzihf wefqmqifxm;aom pBuøvrf;rSm rdkif0ufceYf&Snvsm;NyD nfvsm;NyD
vsm;NyD; vlt&G,frQ&Sdaom vl½kyfESihf

ynm&SifwdkYu ,lqMuonf/
Bo
ewf½kyfaygif; 1750 ceYfrQ &Sdonf/ ½kyf<uwdkYrSm xkvkyfykHapmufreufaomfvnf; aa&S;tD*spf?
tqD;&D;,m;ESifh *&dacwfww Ykd iG f xkvyk cf ahJ om½k½kyfy<f ursm;xuf tEkynmvu
nmvuf&majrmufonf[k
BE
D

yHk(4) &mrm,eZmwfuGuf o½kyfazmfxm;onhf½kyf<u

tefaum0wfausmif;awmfBu;D \'g,um 'kw, d ol&,


d 0g&refrif;\ ykw
H ½l yk <f uESpu
f u
G f
udkvnf;awGU&NyD; AdóEdk;ewfrif;tjzpf o½kyfazmfxm;onf/ tcsKdU½kyf<ursm;wGif 'kwd,
ol&d,0g&refrif;vufxufu crmjynfolwdkY\aeYpOfoGm;vmaexdkifykHwdkYudk o½kyfazmfxm;

100
ausmif;oHk;pmtkyf vlrIa&;odyHÜ (ordkif;) 'orwef;

onf/ ½ky<f uwdw Yk iG f 0wfqifxm;aom tqifwefqmwdu Yk kd avhvmí xdak cwfcrmjynfowl \


Ykd
qif,ifxkH;zGJUrIudk cefYrSef;od&SdEdkifonf/ xdkYaMumihf tefaum0wfausmif;awmfBuD;udk a&S;acwf
crmjynfolwdkY\vlaerIb0ordkif;udk azmfxkwfjyoaeonhfjywdkufBuD;[kyif wifpm;Ekdifonf/
tefaum0wfausmif;awmfBuD;tygt0if tefaumNrdKUa[mif;udk ,leufpudktzG tzGJUBuD;u urÇmh
,Ofaus;rI tarGtESpftjzpf 19 azazmf0g&D 1995 ckESpfwGif owfrSwfcJcJhonf/

x
t"dutcsufrsm;

tefaum0wfausmif;awmfBuD;onf a&S;crmvlrsKd rsKd;rsm;\ AdokumESifh tEkynmvnmvu


nmvuf&m

Bo
à
rsm; BuD;us,fcrf;em;rIudk azmfjyaeaom a&S;a[mif;taqmufttHkjzpfjcif;/
à rlvu AdóEkd;ewfrif;tm;&nfpl;í wnfxm;cJhjcif;jzpfaomfvn nf; ow
owårZ,0g&ref
rif;vufxufoYkd a&mufaomtcg Ak'o ¨ moedutaqmufttHt k jzpf ajymif;vJowfrw S f
cJhjcif;/
à ausmif;awmfBuD;udk wnfxm;ykHrSm a&S;crmwdkY\t,ltqt& pMu0VmwnfaeykH
twdkif; jzpfjcif;/
BE
à jrif;rdk&fawmifi\txG
if\txGwfrsm;udk o½kyfazmfaomjymom'faqmifrsm;tjyif ae? v? eu©wf?
wm&mrsmm;ud;udk o½kyfazmfxm;onhf prkcfaqmif
q rsm;vnf;&Sdjcif;/
à ,leuf
eufpudt k zGUJ Bu;D u urÇm,
h Ofaus;rItarGtESpS t
f jzpf 19 azazmf0g&D 1995 ckEpS w
f iG f
owfrSwfcJhjcif;/
D

aavhusifh&efar;cGef;
1/ tefaum0wf
um0 ausmif;awmfBuD;\ AdokumtEkynmvuf&mrsm; crf;em;ykHudk aqG;aEG;
wifjyyg/

101
'orwef; vlrIa&;odyHÜ (ordkif;) ausmif;oHk;pmtkyf

4.3/ t,k'¨, (Ayuthia)


.   =   $>@C>   % W]  >
,kHMunfrIESifh tEkynmbufwGif aomuúwJü xGef;um;aeaom Ak'¨0g'ESihf tEkynmvuf&m
wdkYudk twk,lcJhMuonf/ Ak'¨½kyfyGm;awmfudk xkvkyf&mwGif aomuúwJ[eftwdkifif; xkvkyfMu
onf/ aomuúwJ[efrSm oD[dkVfrSqufcH&&Sdjcif;jzpfNyD; aysmhaysmif;oG,fvsrIr&Sr&SdbJ awmif
mifhwif;
cdkifrmrIESihf vkH;0ef;rIudk ay:vGifatmifxkvkyfjcif;jzpfonf/ xdkacwf wfqif;wkawmfrsmsm;\

x
xl;jcm;csurf mS qHx;Hk ay:wGif a&mifvQyH g&Sad ejcif;jzpfonf/ t,k',tEk
,
¨ tEkynmvuf
vuf&mrsm;onf
13 &mpkcefUrS pwifxGef;um;cJhonf/

Bo
BE

yHk(5) t,k'¨,&Sd Ak'¨½kyfyGm;awmfwpfql

t,k'¨,wGifay:xGef;cJhaom Ak'¨½kyfyGm;awmfxkvkyfonhf ynmonfwdkYonf acwfOD;


D

ydifik ;f umvwGif Ak'½¨ yk yf mG ;aw


;awmfwu
Ykd kd rdrw
d pYkd w
d w
f ikd ;f usxvk yk cf MhJ uonf/ ax&0g'tqk;H trrsm;
wGififus,f maomtcgwGif ½kyfyGm;qif;wkrsm;udk r[myk&dovu©Pmawmftwdkif;om
us,fvmaomt
xkvyk Mf uonf/ 115 &mpktwGi;f wGirf l oD[Vkd yf t Hk wdik ;f rsO;f ajzmihrf sO;f aumufwaYkd e&mwGif ydí
k
aZmufeufeuf xkvkyfMuojzihf Ak'¨½kyfyGm;awmfwdkYrSm wdkif;&if;ykHjzpfvmcJhonf/ 1470 jynfhESpf
rS 1575 ckESpftwGif; ½kyfyGm;awmfrsm;udk wdkif;&if;[efvTrf;aom oD[dkVfykH xkvkyfonhftwwf
ynm t,k'¨,ü xGef;um;cJhonf/

102
ausmif;oHk;pmtkyf vlrIa&;odyHÜ (ordkif;) 'orwef;

t,k'¨,acwf apwDykxdk;*lausmif;ponhf omoedutaqmufttHkrsm;udk tkwf?


t*FawwdjYk zihf aqmufvyk Mf uonf/ tdE, ´d Edik if ?H bD[me,f&dS *,mt&yfwiG f wnfaqmufxm;
aom Ak'¨*,mykHudk twk,lí 0wfcswfa,mh (Wat Ched Yot) ac: bk&m;wpfqludk
Zif;r,fwGif wnfxm;cJhonf/ bk&ifwdavmuewf(Tilokkanat)vufxufw wGGif wnfcJhonf/
rsuEf mS av;zuf yg&Sad om tv,fapwDwiG f Bu;D rm;aomacgif;avmif;ykH txGww f ifxm;onf
m /
wpfzuf wpfcsuf&Sd apwDESpfqlrSm tweftoihfao;i,fonf/ apwD pwDawmfatmufydkif;eH&Hudk

x
ESpfqihfydkif;í jrwfpGmbk&m;\½kyf<uwYdkudk o½kyfazmfxm;onf/
t,k'¨,NrdKUwGif 13 &mpkuwnfaqmufcJhonhf 0wfAk'¨qG qGm&d, (Wat BhudBhuddai
Bhudda
Svarya) bk&m;rSm xif&Sm;onf/ xkvkH;&Snf (Cylinder inder
nderr)atmufcHtaqmufttHkay y:wGif

apwDrsm;jzpfMuonf/ xdkapwDwd Bo
apwDaygufxm;onhfbk&m;jzpfonf/ 14 ESihf 15 &mpkESpfrsm;twGif; wnfcJhonhfapwDwdkY
teuf 0wfbk&m;&rf(Vat Phra Ram)? 0wf wfb
bk&m;em; (Vat Rat Burana)? 0wfoD&&ddpefywf (Vat Sri Sanpet

a&TqHawmfESihf avmueE´mapwDwdkYuJhodkY twGif;wGif Xmyemwd


onf/
bkk&m;r[mowf (Vat Phra Mah Mahathat)? 0wf&wf
Sa t) wdkYrSm vuf&majrmufaom
wdkYrSm yk*HacwfjrefrmwdkY wnfaq qmufcJhMuaom a&Tpnf;ckH?
Xmyem kufyg&SdaomapwDrsm;jzpfMu
Xmye
BE
r[mowf[ [llaom a0g[m&rSm ]jrihfjrwfaom o "mwfawmf? arGawmf}[k t"dyÜm,f&NyD;
xdik ;f Edik if &H dS NrKd Utrsm;pkwiG f ,if;bGUJ trnfjzihf aapapwDb&k m;rsm;pGm&Sod nf/ t,k', ¨ &Sd 0wfb&k m;
r[mowf wf (Vat Phra Mahathatt)rSm 14 &&mpktwGif;u wnfcJhjcif;jzpfNyD; t,k'¨,acwfu
0wf pvufausmif;awmftjzpf xif&Sm;cJhonf/ þbk&m;ausmif;awmffBuD;rSm eef;awmfBuD;ESihf
wfpvuf
tdrfa&SUrif;eef;awmfMum;wGif w wnf&SdcJhonhftwGuf bk&ihfyGJvrf;obifrsm;ESihf psmyetcrf;
tem;rsm;usi;f y&m ausmif;aawmfjzpfvmonf/ 1803 ckEpS w f iG f r[mowf0wfausmif;jzpfvmcJh
D

onf/
þr[mowf0wfausmif;wGif anmifjrpfrsm; ikHvsuf&Sdaom Ak'¨OD;acgif;awmfykHudk awGU
þr[mo
jrifEdEdkifonf
onf/ rnfonhftwGuf ½kyfyGm;awmfudk anmifjrpfrsm;ikHvsuf&SdaMumif; rnfolrQ
twdtusrajymEdkifay/ tcsKdUurl t,k'¨,onf NrdKUawmfa[mif;tjzpf pGeYfypfcH&jyD;aemuf
½kyfyGm;awmfudk teD;&Sdanmifyifu wjznf;jznf;0g;rsKdoGm;&mrS ,aeYacwfwGif anmifjrpfikH
OD;acgif;awmftjzpf awGUjrif&jcif;jzpfonf[k ,lqMuonf/

103
'orwef; vlrIa&;odyHÜ (ordkif;) ausmif;oHk;pmtkyf

t,k ' ¨ , &S d apwD y k x d k ; rsm;teuf 0wf a vmu,qk o m ( Vat Lokaya Sutha)
bk&m;rSmvnf; avsmif;awmfrAl 'k ½¨ yk yf mG ;awmfBu;D &Sad omaMumihf xif&mS ;onf/ Ak'b
¨ &k m;y&deAd mÁ ef
jyKykHudk &nfpl;xkvkyfxm;onhf þ½kyfyGm;awmfBuD;onf tvsm; 42 rDwm? tjrifh 8 rDwm&Sd
onf/ nmvufawmf axmufxm;onhf OD;acgif;awmfudk Mumzl;rsm;atmufcwG cHwGif ykHazmf
xkvkyfxm;NyD; vufawmfESihf ajcawmfwdkYrSm OD;acgif;awmfrS ajzmihfwef;pGmoG moG,fqif;oGm;ykH
xkvkyfxm;onf/

x
Bo
BE
yHk(6) 0wfavmu,qkom&Sd avsmif;awmf
aw rlAk'¨½kyfyGm;awmfBuD;

t"dutcsufrsm;

à t,k ,k'¨rif;rsm;ESESihf jynfolwdkYonf u


udk;u
uG,f,kHMunfrIESihf tEkynmbufwGif aomuúwJü
xGef;um;aeaom Ak'¨0g'ESihf t tEkynmvuf&mwdkYudk twk,lcJhMujcif;/
tE
à 15 &mpkESpfpftwGif; wdkif;&&if;[efvTrf;aom oD[dkVfykH Ak'¨½kyfyGm;awmf xkvkyfonhf
D

twwfynm t, t,k'¨,ü xGef;um;cJhjcif;/


à t,k'¨,onf NrdKUawmfa[mif;tjzpf pGefYypfcH&NyD;aemuf ,if;a'o&Sd apwD*lausmif;
rsmm;vnf
;vnf
vnf; ysufpD;,dk,Gif;rIrsm;pGm &SdcJhjcif;/

avhusifh&efar;cGef;
1/ t,k'¨,&Sd xif&Sm;aom apwD? ykxdk;rsm;taMumif;udk wifjyaqG;aEG;yg/

104
ausmif;oHk;pmtkyf vlrIa&;odyHÜ (ordkif;) 'orwef;

4.4/ a[G; (Hue) ,Ofaus;rI


a[G;NrdKUawmfonf ,aeYacwf AD,uferfEdkifiHtv,fydkif; (,cif prÜjynfaxmif)wGif
wnf&SdNyD; ol&ef[Gmjynfe,f (Thuan Hoa)\NrdKUawmf jzpfonf/ awmifw½kwfyifv,fbufrS
15 uDvdkrDwmceYfuGma0;aom a&arT;jrpf ac: [ltef;jrpfurf;ay:&Sd [EdGKif;NrdKU awm awmifbuf
650 uDvdkrDwmtuGmwGif wnf&Sdonf/ a[G;NrdKUonf v,fuGif;rsm;pG ;pGm 0ef;&Hxm;aom
m;ao
m
ta&;ygonhf ukefoG,fa&;tcsuftcsma'ojzpfonf/

x
1802 ckESpfwGif a[G;NrdKUonf ik,ifrif;qufudk wnf nfaxmifol {u&mZf*D,mvGef;
vufxufwGif AD,uferfEdkifiH\NrdKUawmfjzpfvmcJhNyD; ik,ifrif rif;quf\aemuf
\aemufqkH;{u&mZfjzpfol
bd'k ikd ;f eef;pGecfY o
hJ nhf 1945 ckEpS t
f xd NrKd Uawmftjzpf ESpfpaf ygif;av;&mceYf wnf&cdS ohJ nf/ aa[G;NrKd U

azmfjyvsuf&Sdonhf tEkynmAdoumvuf

"avhxkH;wrf;qdkif&mvuf
Bo
onf AD,uferfEdkifiH\ ,Offaus;rI?bmoma&;ESESihf ynma&; rsm;pGmwdk;wufzGHUNzdK;;onfha'o
jzpfonf/ 11 uDvdkrDwm&Snfvsm;aom a&arT
umvtwGif; a[G;NrdKUawmfüaexdkifcJhMuaom
arTrT;jrpfwpfavQmufwGif ik,ifrif;q
Muaom {u&mZf
quf tkyfcsKyfpOf
&mZfrsm;ESihf jynfolrsmsm;\ b0udk xif[yf
okumvuf&mrsm;udk awGU&Sd&onf/ a[G;NrdKUawmf\ Adokum
vuf&mrSm crf;em;onhf eefef;wGif;Adokumvuf&m? aus;vuf½dk;&mvuf&m? bmomw&m;ESSihf
uf&mrsm;ESSihf acwfrDykHpHwdkY aaygif;ppyfxm;onf/
BE
D

yHk(7) {u&mZfeef;awmf

105
'orwef; vlrIa&;odyHÜ (ordkif;) ausmif;oHk;pmtkyf

a[G;NrdKU\ajrmufbufurf;yg;wpfavQmufwGif cHwyfNrdKUawmf? {u&mZfeef;awmfESihf


wm;jrpf x m;aomc&rf ; a&mif N rd K Uawmf w d k Y u d k awmif b uf o d k Y rsuf E S m rl í tcsKd ; uspG m
wnfaqmufxm;onf/ ta&SUwdkif;ESihf taemufwdkif; Adokumvuf&mrsm;udk pepfuspGm
aygif;pyfwnfaqmufxm;onhf NrdKUwHwdkif;onf ikbif;awmif? a&arT;jrpf? *D,mbD,ef?
abmhoefuRef;i,frsm;ESihf o[ZmwjzpfpGm wnf&Sdonf/
{u&mZfeef;awmfudk wpfzufpDwGif tvsm; 600 pwk&ef;rDwmeDeD;yg;&Sdonhf pwk&ef;ykH
oP²mefausmufwHwdkif;jzihf 0ef;&Hxm;NyD; 0ifaygufav;ayguf&Sdonf onf/ idkrGef (Ngo Monn)[k )[
ac:onhf awmifbuf0ifaygufrSm wnfaqmufrIykHoP²meftxif txif&Sm;qk qkH;jzpfNyD; a[G;cHwyf\
txdrf;trSwfoauFwtjzpf todtrSwfjyKxm;onf/ þ0ifaygufonf eef;awmfodkY0if&m
t"du0ifaygufjzpfonfomru ta&;ygaomtcrf crf;tem;rsm; usif;yonhfae&mvnf e&mv ;jzpf
onf/

yHk(8) wm;jrpfxm;aom c&rf;a&mifeef;awmf

106
ausmif;oHk;pmtkyf vlrIa&;odyHÜ (ordkif;) 'orwef;

{u&mZfeef;awmftwGif;wGif wm;jrpfxm;aomc&rf;a&mifNrdKUawmf (Forbidden


Purple City) [k xif&Sm;onhfeef;awmfonf bk&ihfrdom;pk\ aeYpOfvkyfief;aqmifwmrsm;
aqmif&u G &f mae&mjzpfonf/ ajrmufrS awmifoYkd oG,w f ef;vsu&f o dS nhf oefa'gifww H ikd ;f onf
cHwyfNrdKU? {u&mZfeef;awmfESihf c&rf;a&mifNrdKUawmfwdkY\ NrdKU½dk;rsm;udk jzwfausmfmfvsufwnf&SdNyD;
a[G;NrdKUcHwyf\ ta&;ygaomtrSwftom;jzpfonf/ tqdkygwHwdkif;wpfpfavQmuf taqmu taqmuf
ta
ttHk tBu;D tao;wpf&mcefu Y kd obm00ef;usiEf iS vfh u
kd af vsmnDaxGpGpmG pepfwuswnfaqmuf

x
xm;onfudk awGU&onf/

Bo
BE

yHk(9) cdkif'ifbk&ihf*l
D

a[G;NrdKUcHwyf\taemufbuf a&arT;jrpfwpfavQmufwGif ik,ifrif;quf\ O,smOf


yefef;refef pdkufysKd;rIESihf Adokumvuf&mtajymifajrmufqkH;jzpfonhf bk&ihf*lrsm;wnf&Sdonf/
bk&ihf*rsm;
*lrsm
rsm;udk bk&ifrsm;ewf&GmpHNyD;aemuf xm0&em;cdk&mae&mwpfckr&rD aysmf&TifpHpm;
aexdik pf &mae&mtjzpf zefw;D wnfaqmufxm;jcif;jzpfonf/ bk&ih*f rl sm;\ajymifajrmufonhf
Adokumvuf&mrsm;u a[G;NrdKUawmfudk ydkrdkxif&Sm;aponf/ tkwf*lwdkif;onf ydkif&Sifjzpfaom

107
'orwef; vlrIa&;odyHÜ (ordkif;) ausmif;oHk;pmtkyf

bk&ifwdkY\ b0ESihf p½dkufvu©Pm? t&nftcsif;wdkYudk xif[yfazmfjyvsuf&Sdonf/ *D,mvGef;


bk&if*Al rd mef\ crf;em;Bu;D us,rf ?I rifref;bk&if*Al rd mef\ cHn
h m;x,f0grI? wl'ghcb f &k if*Al rd mef\
uAsmqefrIESihf cdkif'ifbk&if*lAdrmef\ tHhcsD;zG,f&mjzpfrIwdkYonf AD,uferfEdkifiH\Adokum
vuf&mtqihftwef;udk azmfjyaeonf/
a[G;NrdKUawmf0ef;usifü wnfxm;cJhaombk&m;rsm;teuf oD,efrlbk bk&m;onf nf v vifrl
bk&m;tjzpfvnf;xif&Sm;NyD; a[G;NrdKUawmf\ qGJaqmifrIt&SdqkH;ESihihf a&S;tusqk usqkH;bk&m;

x
jzpfonf/ a[G;NrdKUawmfrS 5 uDvdkrDwmuGma0;aom [GefvGef;aus;&G ;&Gm? a&arT;jrpfajrmufbuf
urf;yg;ay:&Sd [c,fawmifukef;ay:wGif wnf&Sdonf/ ,if;bk&m;&Sd zk'k'k,ifarQmfpif (Phuoc huoc
Duyen Tower) [k xif&Sm;onhf ckepfxyfjrihfaom &SpfaxmihfarQmfpifudk bk&ifoD,kx&D

Bo
(King Thieu Tri)u 1844 ckESpfwGif wnfcJhonf/ AD,uferf\ tjrifhqHk;aomarQmfpifjzpfNyD;
21 rDwmtjrifh&Sdonf/ arQmfpif\b,fbufwG
,if;acgif;avmif;BuD;udk 1710 jynfhESpfwG

tarGtESSpfa'otjzpf owfrSwf wfcJhonf/


wGiiff BuD;rm;aom aMu;acgif;avmif;BuD;&Sdonf/
wGif bk&ifik,if
oGe;f vkycf jhJ cif;jzpfonf/ 11 'DZifbm 1993 ckEpS w
,ifzl;csL (King Nguy
Nguyen
Ngu Phuc Chu)u
f iG f ,leufpudrk S a[G;NrKd Uudk urÇm,h Ofaus;rI
BE
D

yHk(10) oD,efrlbk&m; yHk(11) zk'k,ifarQmfpif&Sd


aMu;acgif;avmif;

108
ausmif;oHk;pmtkyf vlrIa&;odyHÜ (ordkif;) 'orwef;

t"dutcsufrsm;

à H v,fyikd ;f wGif wnf&NdS y;D ol&ef[mG jynfe,f (Thuan Hoa)\ NrKd Uawmfjzpf
AD,uferfEikd if t
jcif;/
à rif;{u&mZfrsm;ESihf jynfolrsm;\b0udk xif[yfazmfjyvsuf&Sdonhf tEkynmAd mAdokum
vuf&mrsm;udk a[G;NrdKUwGif awGU&Sd&jcif;/

x
à cHwyfNrdKUawmf? {u&mZfeef;awmfESihf wm;jrpfxm;aomc&rf omc&rf;a&mififNrdKUawmfwdkYudk
awmifbufodkYrsufESmrlítcsKd;uspGmwnfaqmufxm;jcif ;jcif;/
à {u&mZfeef;awmfudk wpfzufpDwGif tvsm; 6000 pwk&ef;rDwmeD;yg;&Sdonhf pwk&ef;ykH

à
à
jcif;/
oD,efrlbk&m;onf a[G
Bo
oP²mef ausmufwHwdkif;jzihf 0ef;&Hxm;NyD; 0ifaygufav;ayguf&Sdjcif;/
a[G;NrdKUcHwyf\taemufbuf a&arT;jrpf
yef;refpdkufysKd;rIESihf Adokumvuf
;jrpfwpfavQmufwGif ik,ifrif;q quf\ O,smOf
ajrmufqkH;jzpfonhf bk&ihf*lrsm;wnf&Sd
uf&mtajymifajrmuf

[G;NrdKUawmf\ qGJaqmifrIt&SdqkH;ESihf a&S;tusqkH;bk&m;jzpfjcif;/


11 'DZifbm 19933 ckESpfwGif ,leufpudkrS a[G;NrdKUudk urÇmh,Ofaus;rItarGtESpfa'o
BE
tjzpf owfrSw wffcJhjci;/
wch cif;/
D

109
'orwef; vlrIa&;odyHÜ (ordkif;) ausmif;oHk;pmtkyf

avhusifh&efar;cGef;rsm;
1/ a[G;NrdKUawmf&Sd AdokumtEkvuf&mrsm;\ xl;jcm;aomp½dkufvu©Pmrsm;udk &Sif;vif;
aqG;aEG;yg/

2/ tcef; (4) ta&SUawmiftm&S,Ofaus;rItarGtESpf oifcef;pmwG


wGif oif,
,llcJhonfh
taMumif;t&mrsm;udk jyefvnfoHk;oyfyg/

x
Bo
BE
D

110
ausmif;oHk;pmtkyf vlrIa&;odyHÜ (ordkif;) 'orwef;

tcef;(4)ygyHkrsm;\&if;jrpfrsm;
yHk(1) aAma&mAka"mapwDawmfBuD;tm;,aeYacwfwGifawGUjrif&yHk (https://en.wikipedia.org)
(6-2-2019)
yHk(2) aAma&mAka"m&SdpOfhuGif;ausmufcsyfwpfck (https://what-buddha-said.net/Borobudur)
et/Boro
(9-2-2019)
yHk(3) tefaum0wfausmif;awmfMuD;udk,aeYawGU&ykH (https://ak3.picdn.net/shutterstock/
picdn.net/shutterstock/
/shutter
videos) (13-2-2019)
yHk(4) &mrm,eZmwf u G u f o ½k y f a zmf x m;onh f ½ k y f < u (https://i.pinimg.com/originals)
https://i.pinimg.com/originals
pinimg.com/origina
(13-2-2019)
yHk(5) t,k'¨,&SdAk'¨½kyfyGm;awmfwpfql (http://pcdn.co/wp-content/uploads/ayuthya)
cdn.co/wp-content/uploads/ayu
(15-2-2019)
yHk(6) 0wfavmu,qkom&Sd avsmif;awmfrlAk'¨½kyfyGmm;awmf u; (https:/
;awmfBuD (https://www.wat-lokaya-
ttps
sutha-reclining-buddha)) (17-2-2019)
(17-2
yHk(7) {u&mZfeef;awmf (https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5f/
tps://upload.wikimedia.org/wik
_city_Vietnam_%283883432091
ity_Vietnam_%2838834
Hue_Emperor_city_Vietnam_%2838834320914%29.jpg) (30-8-2019)
yHk(8) wm;jrpf x m;aom c&rf ; a&mif e ef ; awmf (h
((https://previews.agefotostock.com/
ewimage/medibigoff/bbc192
ewimage/medibigoff/bbc192a
previewimage/medibigoff/bbc192ad66fa2aee0ed1d0466730567f/ssb-442-
305.jpg) (30-8-2019)
6305.jpg)
yHk(9)) cdkif'ifbk&ifh*l (https://upload
(https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6e/
(https://uplo
Grab_von_Kaiser_Kh
Grab_von_Kaiser_Kha
Grab_von_Kaiser_Khai_Dinh%2C_Hue_%2839513722502%29jpg)
(30-8-2019)
-201
yHk(10) oD,efrlb m 
bkk&m;      ! "#
(30-8-2019)
(30-8-20
yHk(11) k ifiarQmfpif&dS aMu;acgif;avmif;  !   $ &  '*'+ ',;<=>;=,*?
1) zk''k,
c12807f8dc_b.jpg) (30-8-2019)

111
'orwef; vlrIa&;odyHÜ (ordkif;) ausmif;oHk;pmtkyf

usrf;udk;pm&if;
1/ odef;vdIif?OD;? ta&SUawmiftm&S? &efukef? *VKef-e*g;yHkESdyfwdkuf? 1980/
2/ Chapman,William, A Heritage of Ruins: The Ancient Sites of Southeast Asia and
Their Conservation, Hawaii, University of Hawaii, 2013.
3/ Tarling, Nicholas, Ed., The Cambridge History of Southeast
st Asia, from
rom Early
Earl
time to C. 1800, Cambridge, Cambridge University Press, 1992.

x
4/ Pearn, B.R., An Introduction to the History of Southeast
theast Asia, Kuala
uala Lumpur,
Longmans of Malaya Ltd., 1963.

Bo
BE
D

112

You might also like