You are on page 1of 335

2

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;

rsufESmzHk;cGifhjyKcsuftrSwf
pmrlcGifhjyKcsuf trSwf
apmifa&
wefzdk;
xkwfa0onfhtBudrf
xkwfa0onfhv

armif A od e f ;

835^96 (11)
544^95 (9)
500
350 usyf
yxrtBudrf
1996-ck

- xkwfa0ol -

&cdkifpmt&D;tom;EShif jyemrsm;

OD;&Jjrifh (NrJ-01049)? wufvrf;pmay? 967?


ya'om&yfuGuf? apmfbGm;BuD;ukef;? tif;pdef? &efukefNrdKU/

- yHkESdyfol a':cifa<u (-14780) &wemrLyHkESdyfwdkuf? 207?


a0Z,Emvrf;?
16^2&yfuGuf? oCFef;uRef;? &efukefNrdKU/

&cd k i f o m;BuD ; pmay

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;

q&ma& jyemudk &Smolr[kwfawydkif


pdwful;,OfeDolavh r[kwfyg/
jyemwdudk ajz&Sif;wwfoljzpfawydkif
obm0usus cHpm;wwfolavh jzpfawvdkY
usaemfem;vnfwwf vmyga&/
q&mudk dkaoav;pm;a&ydkif
q&m vHkYvudkavh tm;usrdyga&/

xkwf0Dol pum;
usaemfxdk; ---- taoQ
txufwef;ausmif;om;cgu
q&mhbm;rSm ynm&ifEdkYaomuf
BuD;jyif;vmc&a&olyg/

,if;aMumifhavh
q&m &D;om;a& aqmif;yg;wdudk
pkpnf;Asm,f wpfpkwpfaygif;wnf;
xkwf0Dvdkufyga&/

,if;cguyif q&m&D;a&pm
q&m &D;a&aqmif;yg;wdudk
jrwfEdk;cHkrif vmca&olyg/
q&m&D;a& aqmif;yg;wdudk
zwfrdvDwdkif;
]]vdyfOaysmufvdkY vdyfr&Sm}} qdka&
pum;yHkudk ydkvdkY ydkvdkY cHpm;wwfvmyga&/

&cd k i f p myD xG e f ; um;ygpD


&cd k i f v S j rif h
&cd k i f o m;BuD ; pmay
24-4-1996
&cd k i f o m;BuD ; pmay

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;

4/ &cdkifGefYzl; ynmoifqkavQmufxm;vdkolrsm;onf
owfrSwfyHkpHjzifhom avQmufxm;&rnf/ (avQmuf
vTmyHpk rH sm;udk &cdik o
f m;Bu;D pmayrS tcrJh awmif;,l
yg/)
5/ rnfonfh ynmoifqkrsm;udkrqdk &&Sdxm;olrsm;
vnf; ]&cdkifGefUzl;ynmoifqk} pdwf0ifpm;ygu
avQmufxm;Edkifonf/
6/ ynmxl;cRefqk avQmufxm;olrsm;onf (1-91999)aeY aemufqHk;xm; avQmufxm;&rnf/

&cd k i f G eY f zl; ynmoifqk


1/ &cdkifom;BuD;pmayrS wuodkvf? aumvdyfrsm;wGif
ynmoifMum;aeaom ynmxl;cRefolrsm;udk ]&cdkif
GefYzl;ynmoifqk} tjzpf 1999-ckrSp csD;jrifhyg
rnf/
2/ 1999-ck ynmoifESpftwGuf &cddkifGefYzl;ynmoif
qkudk wpfvvQif 3000-usyf csD;jrifhrnf/
3/ &cdkifGefYzl; ynmoifqkudk cHpm;vdkaom ynmxl;
cRefol ausmif;om; ausmif;olrsm;onf(u) rdbESpfyg;pvHk;rS rdrdwdkY\ ynmxl;cRefaom om;?
orD;udk ynmoifqk cHpm;cGi&hf vdak Mumif; axmufcH
csuf ay;&rnf/
(c ) ynmxl;cRefoljzpfaMumif;udk ausmif;tkyfq&mBuD;
odkYr[kwf twef;ydkifq&mxHrS axmufcHcsufay;&
rnf/

&cd k i f o m;BuD ; pmay


c^55? uRef;a&T0gvrf;? bk&ifhaemif? &efukef/
zkef;-680672? 681826

&cd k i f o m;BuD ; pmay

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
7/
8/
9/
10/
11/
12/
13/

rmwd u m

oHcsyfpmqdk OD;y@d
ppfawGom; pmqdknDaemif
pmqdk "nmjr
ppfawGrS vGwfvyfa&;acwfOD; pmaytzGJU
&cdkifjynf okawoe*sme,f
jynfoloHk; ta&GUuAsm tajctae
&cdkiftu&m? &cdkifoifykef;BuD;

(*) bmompum;a&;&m
1/ azmufjyefeDaom &cdkifpum;tcsdKU
2/ &cdkif&oHpDppfcsuf
3/ &cdkifpm t&D;tom;jyem
4/ &cdkifpm t&D;tom;jyem wHkYjyefpm
5/ jrefrm- &cdkif bmompum;rsm;udk EIdif;Munfh
jcif; (jrefrm)
6/ jrefrm -&cdkif bmompum;rsm;udk EIdif;Munfh
jcif; (&cdkif)
7/ &cdkif- jrefrm toHuGJyHkwpfck
8/ &cdkif tbd"mefjyKpka&;

(u) ud k ; uG , f r I q d k i f & m
1/ pwlygokawoetjznfh
2/ aygufawmNrKd Ue,frS a0omvDacwf taxmuf
txm;rsm;
(c) pmaya&;&m
1/ rdk;a0odk tdwfzGifhay;pm
2/ avmuom&ysdKUESifh &cdkiftaxmuftxm;rsm;
3/ &cdkifjynfe,fu jynfolUuAsm
4/ pmqdkawmf OumysH
5/ aygufawmNrdKUe,f awmif&if;uRef;om; pmqdk
(3)OD;
6/ aygufawmNrdKUe,f jym;uRef;qm;jyifom; pmqdk
(2)OD;
&cd k i f o m;BuD ; pmay

(C) ordkif;a&;&m
1/ '*Fg;oufao
2/ a0omvD ordkif;opfjyKpka&;

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
3/ rSww
f rf;wifMuorQ a0omvDacwf taxmuf
txm;rsm;
(i ) EdkifiHa&;&m
1/ OD;xGef;pdef rSwfrdorQ q&mawmfOD;Owr
2/ udkvdkeD0g'\ qdk;arG
(p ) dk;&m"avh
1/ aygufawmNrdKUe,frS yef;rsm;udkpkaqmif;jcif;
2/ rGdefYvDusmvD aZmufxdk;vD
3/ vdyfurmr

Zmr[kwfolwpfa,muf\ omrefpum;

(q) aemufqufwGJ wifjycsuf


1/ avmuom&ysdKUESifh &cdkiftaxmuftxm;rsm;

rdrd\wynfhaoQwdudk ausmif;tyfzdkYtwGuf &efukefodkY


a&mufvm;yga&/ a&mufvdkY aemufwpf&ufrSm tqifoifhvdkY
udkvSjrifh (&cdkifom;BuD;pmyD) bufodkYyg zkef;qufjzpfw,f/
rdrda&mufeDa&vdkY/ a,vJ ZmrSma&mufeDvJqdkpGm vdyfpmudk
rajymjzpfvdkuf/ ,if;ydkifeefY eDvDpG--- eDvDpGm/ &ufaygif;
20-avmuf Mumvm;yga&/
taoQwdudk ausmif;tyfvdkYNyD;a&ed (23-5-98)rSm rdrd
a& wpf&ufvHk;vm;xm;a&twGuf &deDanmif;eDvdkY apmapmpD;
pD; tdyf&m0iftdyfvdkufw,f/
&cd k i f o m;BuD ; pmay

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
tdyfvdkYaumif;wkef;rSm ]]x --- x? {nfhonfvma&}}
EId;vdkY xvdkufw,f/ tolvJvdkY/ udkatmifausmfpdef &mrvm;
a,/ olu ]]oDrem;a,? wpf&ufvHk;vdkuf&SmpGm? t*krSwGda&}}
vdkY ajyma&/ eDcif; 12-em&Davmufwnf;u &SmpGmvwf?
&efukefwpfNrdKUvHk;ukefa&vwf/ olu q&marmifAodef;eefY
udkvSjrifhvJ yga&vdkY ajyma&/ a,eefYum; &yfxm;a&/ vrf;
xdyfudkvm;wGdyga&/

au vm;ca&/ rdrdvJ rlvwnf;cdk&m wmarGueDNyD;au oli,f


csif;[d&m '*kefNrdKUopf t&Sdykdif;wdkY a&mufvm;a&/
oli,fcsi;f \ bk&m;aqmifrmS yef;cs&D ;D qGcJ ikd ;f vd/Yk ,if;ydik f
eefY oli,fcsif;bufrSm yef;csD&D;qGJeDa&&ufwpf&uf (31-598)nOfhcgzufom; udkatmifausmfpdef? udkarmifxGef;? udkvSjrifh
dUk aygufcsvmvwfw,f/ ,if;edu rD;vmvSnrhf [kw/f a,eefY
za,mif;wdkifrD; crIefcrGm;atmufrSmyif &D;qGJvufp yef;csD
taMumif;udk ajymeDpOf aygufvmjcif;jzpfw,f/

,if;ednOfh 2230-avmufrSm? udkvSjrifhum;eefY udkvSjrifh


tdrfudk vdkufygvm;a&/ um;xufudkwufvdkufpGmeefY q&m
armifAodef;u olUpmtkyfrSm trSmpm&D;zdkY ajymyga&/

udak rmifxeG ;f u ol\tyg;awmftNrJ vG,t


f w
d Bf u;D xJu
pmrlzdkifwpfxyfBuD;udk qGJxkwfNyD; bHk;ceJcsvdkufw,f/

rdrdu q&majympGmudk Mum;vdkufw,fydkif? rMum;vdkuf


w,fydkif a,mif0Da,mif0g; jzpfeDa&/

q&marmifAodef;\ pmrlzdkifwGJBuD;/
tdrf;----wm0efBuD;wpfcku ycHk;xufrSm a&mufvm
vwf[mumvdkY wdk;wdwfpGm toHrJh ajymjzpfvm;a&/

q&meefYwGda& ,if;ednOfh q&murdrd\aqmif;yg;wdxJ


u tcsdKUudk Zmydkifysif&D;au ydkaumif;zdkYqdkpGmwdudk tMuHPf
wd yD;yga&/ ,if;ydkifeefY odkifacgifausmfvm;vDyga&/

rdrda& q&mhpmtkyfrSm trSmpm&D;&zdkYvwfa,/


ig ZmaumifvJ/

q&mrSm ukefca& ESpfaygif; (20)avmufu um;wdkufcH


xm;&a& 'Pf&mu ay:csifa&vwf/ a,eefY qD;pm;NyD;au
tdyf&m0ifvdkufw,f/ xdkcsdefrSm nOfhwmum; cGufuyfrQusef
,m/

ighrSm Zmt&nftoGD; [dvdkYvJ/


rdrb
d 0wpfavQmuf trSmpm wpfcgvJ r&D;zl;/ &D;&atmif
vJ rdrdwpfckvJ taumifr[kwf/ a,'gvJ q&mu rdrdudk
tzufvkyfNyD;au trSmpm&D;zdkYqdka& wm0efudk yD;tyfcvDa&/

rdk;vif;a&tcg q&mu vD,mOfysHvufrSwf wifzdkYqdkNyD;


&cd k i f o m;BuD ; pmay

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
Zmydkif&D;&ygzdkYvJa,/

q&maZmif;yD;rI a&ZmvJ/ udk,fhNcDaxmufeefYudk,f vrf;


avQmufzt
Ykd wGuf BuKd ;wef;oG,yf ;D rIvq
Ykd akd u rSm;zdrYk xif;/ [kwf
vm; r[kwfvm; Munfh/ q&mhpmtkyfu ]&cdkifpm t&D;tom;
ESifhjyemrsm;} vwf/ ]jyemrsm;} qdka& trsm;jyudef;udk
Munfhau/ tjcm;tjcm; jyemwdudkvJ wdG&a&/ pmt&D;
tom; jyem &mr[kwfoD;/

(c)
pmwpfyk'fudk zwfaujzpfjzpf &D;aujzpfjzpf t*Fg 5csufudk wGdatmif &Sm&yga&vwf/ ,if; 5-csufudk 'SIMAC'
vdkY oHcdyfvkyfxm;pGmudk wGd&yga&/

a'pmtkyfa& q&mhwpfb0wm &D;jcpfxm;a&? toD;


tyGiw
hf d jzpfw,f/ ,if;toD;tyGiw
hf \
d t&om? teHt
Y ouf?
yD;pGrf;Edkifa&U tm[m&"mwfwd ZmavmufxufjrufygvJ/
a'udpa& pmzwfoldkUu yD;vmzdkYtajzudk apmifh&vdrfhr,f/

'S' qdkpGm 'Situation'acwf\

tNcDteDvdkY tMurf;zsOf;zGifh
qdyk ga&/ 'I' qdpk mG u 'Intention' pm&D;ol\ &nf&,
G cf su?f pm&D;ol
\ apwem/ 'M' qdpk mG u 'Matter' taMumif;w&m;/ 'A' qdpk mG u
'Approach' csOf;uyfenf;? wpfenf;tm;jzifh ]aZmif;} yD;rI/ 'C'
uawmh 'Consistency' taMumif;tusdK; odkYr[kwf &SdaemufqD
avsmfjcif;? odkYr[kwf nDGwfjcif;/

q&mhpmtkyfudk zwfw,fcg q&m\ pdwf"mwf? q&m\


apwemwdudk xif;xif;vif;vif; wGdEdkifyga&/ a,eefY &ifxJ
udk trD;ykpmwpfck0ifvma&/ q&m tpGmydkifvlvJ/

atpGmwdu zwfzwf&D;&D; wGdatmif&Sm&zdkY tcsuf


tvuf jzpfw,f/ atpGmwda& q&mpmtkyfxJrSm txif
t&Sm; ay:csifrSay:r,f/ r[dyJawmhreD/ rygr[d yg0ifvdrfh
r,f/ ,if;,Sifhudk rdrdwGda&ydkif pmzwfoldkUvJ wGdEdkifzdkY&m/

(*)
q&mudk rdrdrodyg/ odkYaomf q&meefY &if;ESD;rIuawmh
[dyga&/ q&ma& &cdkifpmyD Z*gxJrSm cHppfrSL;wpfa,mufvdkY/
&cdkifpmyD awmxJu {Pdom;aumif;wpfaumifvdkY/ odkYaomf
q&mhudk rdrd wpfcgrSvJ rqHkzl;/ jzLonf? ndKonfudkvnf;
rodawmhonfhtxJu rdrd/

q&mhpmtkyrf mS &cdik ef efyY wfoufwt


hJ aMumif;t&m tif
wefpHka&/ ,if;taMumif;t&mwdudk Armt&D;tom;eefYvJ
&D;a&ydkif? &cdkift&D;tom;eefYvJ &D;a&/

q&mhukd rodauvJ q&mudk NcKH xu


J eDyem vufcEJ u
S zf ;l
&cd k i f o m;BuD ; pmay

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
yga&/ rdrdESufvdkuwJh vufcJudk aumufyem rdrdbufwdkY
a&mufvmyga&/

&mod[dvmyga&/ ,if;ydkif odvmzdkYtwGuf jyKpkysdK;axmifol


rSm tjcm;vlr[kwf/ a'pmtkyfudk jyKpkolq&myif jzpfyga&/
q&ma& rdrdbufu jyefvm;NyD;au rdrdzwfzdkYtwGuf bmom
aA'usrf;wdudk pkaqmif;yD;vdkufyga&/ yD;a&tcgrSmvJ Zmpm
tkyfNyD;au? ZmpmtkyfzwfzdkY pm&if;jyKpkyD;yga&/ ,if;ydkif ,if;
ydkifeefY rdrda& bmomaA'qdka&pmtkyfwdudk jrifzl;wGdzl;vm;
vwfyga&/ odkYaomf zwfrSwfvdkYuawmh rdrdydkif ykpGefqdwfau
OD;aESmufeefY vdkufrrDpGmuawmh trSef,m/

rdrdESufvdkufwJh vufcJu q&mhbufrSm bkwfceJusa&/


a,eefY tdyfeDa& q&mhudk rdrduvm; yemEId;ypfvdkufvdkY q&m
a& rdrdypfvdkufwJh usKwfcJudkaumufyem rdrd[da& tevD
nif; arSmfHka[0efwdkYxd vdkufygvwfw,f/ a,NyD;au ]tdyfeD
pGmudkEId;? azmf&a&a0;} vdkY aus;Zl;wifa&/ rdrduawmh tm;em
vdkY rqHk;/ ,if;upNyD;au q&m\ pdwf&if;apwem&if;udk
[if;vif;BuD;jrifwGdvdkuf&vdkY q&maumif;yDoa& pdwf"mwfudk
puwfcsfqGJxm;vdkufw,f/

q&mcwfyD;a&? bmomaA' rsufpdcwfqD;&nfaMumifh


jrLwdrfzHk;eDa&/ bmomaA'rsufpda& c&Dca&muawmh jrifwif
wif/ odkYaomf---- ZmvJvdkYuawmh ruGJjym;oD;/

rdrdudkvJ q&mpdwftm;xufoefa& bmomaA'Z*gxJ


udk vma&mufpdkufysdK;zdkY wdkufwGef;yga&/

a'pmtkyfxJrSm rdrd\xdk;ESufcsufaqmif;yg; pmrsufESm


(4-5)rsuEf mS udk q&mujyefNy;D acsycsuf zl;puwf(32)rsuEf mS
[da& pmwrf;udkyg wGdU&ygvdrfhr,f/ ,if;acsycsufa& q&m\
&cdkifpmyDeefY &cdkifpm t&D;tom;wdudk ZmydkifcH,lxm;vJqdkpGm
udk yGifhvif;pGm jrifwGduwfygvdrfhr,f/ q&meefY rdrda& Zmydkif
tuGmt0D;[dvJqdkpGmvJ oduwfygvdrfhr,f/

rd r d a & q&m\ ]&cd k i f p m t&D ; tom;jyem} ud k


wkefYjyefcsdeftxd bmomaA'qdka& pum;vHk;udk avmuf&m
Mum;zl;ol jzpfw,f/ bmomaA'eefY ywfoufNy;D au OD;wifvS
\ ]bmomESifhpmay} armifomEdk;\ ]jrefrmpm jrefrmpum;}
avmufudk&m zwfzl;oljzpfw,f/ q&maqmif;yg;udk wHkYjyef&m
rSm usrf;udk;usrf;um; ryg/ rdrdoifzl;xm;a& ygVd? o'genf;?
rdrdvdvmcsuf twaemrwdavmufeefY wkefYjyefpGmjzpfw,f/

rdrdeefY q&m\t,ltqwda& vHk;0xyfwlus [deDa&


vm;vdkY rD;p&m[dyga&/ rusEdkifyg/ ZmjzpfvdkYqdkau t,ltq
qdkpGm pdwfydkif;jzpfw,f/ emrfw&m; jzpfw,f/ pdwfapwoduf

a,eefYtm;enf;csuf A&AGDocsFm [deDpGmudk aemufcgrS


&cd k i f o m;BuD ; pmay

10

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
qdka& emrfw&m;dkUa& kyfw&m;xuf vsifjrefwwfyga&/ vsif
jrefwwfwJh emrfw&m;jzpfwJh t,ltq? tawGUtMuHK? tI
tjrifdkUa& pGJ,lvm&a& Oyg'gef; tuGmt0D;[doavmuf
uGmjcm;wwfw,fqdkpGmudkawmh jiif;r&/

vmcsed ?f emvHxvmcsed rf mS q&mhpmtkyf xGuv


f mjcif;a& ]wdik ;f
xm;a&ruvm rdk;&GmpGmeefY t&Sd&Sd} yg,m/
a,eefY a'pmtkyf xGuv
f matmif pDpOfou
l v
kd jS rifh xkwf
cGifhjyKol q&marmifAodef;dkUudk &cdkifpmt&D;tom; tm;opf
vm&D;twGuf wm0efusw
D wfw,f olwyd gum;vdYk rk'w
d myGm;rd
yga&/

q&meefY tjrifcsif;wlvm;qdkau a,bk,svuPm


t& wla&/ 0daoovuPmt&uawmh uGmvdrrhf ,f/odaYk omf
udpr[d/ a,bk,susrIonfyif 0daoowlzkdYtwGuf tNcd
tjrpf r[kwfvm;av/

a,NyD;au a0zef&D;qD;cg;udk rsdKrusjzpfeDa& &cdkifpmyD


Z*gxJrSm a0zef&D;rsdK;pdu BuJcsvdkufw,f/ a,eefY a'pmtkyf
&cdkifpmyD rSwfwdkiftjzpf pdkufxlpGm ZmavmufcdkifrmrI[dvJ
qdkpGmudk tcsdefu tqHk;tjzwfyD;vdrfhr,f&m/

(i)

ompGav ---- /

a'pmtkyfrSm q&m\apwem? q&m\ ZGJvHkYv? q&m\


tm;rmefwdkYudk wGdEdkifyga&/ ,if;apwem? vHkYv? tm;refwd\
pGrf;tifa& a'pmtkyfvdkY qdk&ygvdrfhr,f/

&cdkifpmyD emvHx&D;odkY----/

,if;wGuef efY &cdik pf mt&D;tom;? &cdik pf myD wd;k wufjrifh


rm;&D;twGuf a'pmtkyfa& ]vufpGJ} pmtkyfwpftkyfvdkY rqdk
0Hhonfhwdkifatmif &cdkifpmt&D;tom;eefY ywfoufvmau
awmhcg 0Jowfxm;vdkYr&/ rdypfxmvdkY r&a&/ pmtkyfwpftkyf
uawmh jzpfeDvdrfhr,fqdkpGmudk ,HkrSm;p&mrJh ,HkMunfrdyga&/

yef ; atmif
0190943? ZGef? 1998
1360? ,kefjynfh? 3-*g

a'edtcsdeftcgrSm &cdkifpmt&D;tom;jyefvdkY &GufEkjyef


&cd k i f o m;BuD ; pmay

11

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;

udk,fhpmxJu udk,hfyHk&dyf
(1)
OD;vSjrifh(&cdkifom;BuD;pmyD)u ]]&cdkifqdkif&mpmtkyfwdudk
xkwfcsifyga&? pkyD;yg}} qdkvSmvdkY q&mBuD;OD;OD;omxGef; (&cdkif
y@dwf)? q&mOD;bpH ("npH)? ygarmucsKyf OD;ausmf&if? q&m
OD;pHabmf (armifpHazmf)dkU\ pmwdudk pkyD;cyga&? OD;vSjrifhu
wpftyk Nf y;D wpftyk f pOfqufrjywf xkwv
f u
kd af w/ ,if;pmtkyf
wd xkwfvdkYukefa&cg olu ]]q&m&D;pGmwdudk av;aomhpkyD;yg/
pmtkyf xkwfyguwfar}} vdkY qdkjyefyga&/ OD;vSjrifhu apwem
xm;Asm tukeftuscH xkwfyD;arvdkY ajymvSma&cg ]]ighpmwdu
pmtkyfxkwfavmufatmif tqifhrDyg,ifhvm;}} udk,fhpmwdudk
jyefyemoHk;oyfMunfhyga&/ 1961-ck? touf(21)ESpf ausmif;
om;t&G,fuyif t*ktouf(50)ausmf t&G,fxd pm&D;ouf
wrf; (30)ausmfvm,m igZmpmrsdK;udk &D;cav;*k/ Zm&nf&G,f
csufeefY &D;cav;*k/ udk,fhpmwdudk oHk;oyfMunfhyga&/
&cd k i f o m;BuD ; pmay

12

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
(2)
udk,fhpmwdudk pkMunfha&cg yxrqHk; &D;a&pmudk 1961ckESpfu xkwfaw ]]acwfa&SUaqmif}} pmapmifxJrvm;wGd&yg
a&/ touf(21)ESpt
f &G,?f vrf;avQmufwwfp uavmifaoQ
wpfacsmif;/ ,dik yf ,
D ikd yf g;? r&D;wwf&;D wwf/ t&G,w
f l ausmif;
eDbufoil ,fcsi;f atmifa&TxeG ;f (Oumrif;ndK)u ol OD;aqmif
wwfaw ]acwfa&SUaqmif} vrf;aoQxufrm ud,
k &f u
dS [efus
yefusvm; jya&cg udk,fuav;aomh tm;usyem avQmuf
Munfhyga&/ &cdkifdk;&m0wKaoQwpfyk'f/ taoQcg tbmESr
t&D;oQif ajymjyzl;a& iysif;axG0wK/ &D;a&pm[efuav;
aomh &cdkif[ef/ &cdkifhwefaqmifr*Zif;? &cdkifpmyDu@rm&D;
a&[efrsdK/ &cdkifa0g[m&wdudk oHk;xm;a&/ oli,fcsif; atmif
a&TxGef;? ausmfpdk;dk;eefY tjrifwla&twGuf t&D;tom;pm[ef
av;aomh wluwfaw/ tazmf[ad u i&Jjynfuakd wmif vm;0Hh
a&vdkY qdkuwfr[kwfygvm;/ &cdkifuavmifoQiftrsm;u rsuf
arSmufacwf jrefrmt&D;tom;udyk if ud,
k phf mydik f vufc&H ;D om;
eDuwfawcg udk,fdkUu &cdkif[efyDoatmifvdkY enf;opfwpfck
udk oHk;MunfhuwfpGm jzpfyga&/ &cdkifhwefaqmif r*Zif;u
1957-ckrm pwifca& &cdkift&D;tom;aemufodkY vdkufysm&D;
uwfpGm jzpfaw/
acwfa&SUaqmif 'kwd,tkyfrm ]]azmufjyefeDaom &cdkif
pum;wcsdKU}} udk udk,fhbmompum; (\? onftqHk;owf)

&cdkift&D;tom;eefYyif &D;vdkufyga&/ bmompum;taMumif;


udk ynm&yfwpfcktjzpf ravhvmzl;oD;/ bmompum;wdudk
odyHynm&yfwpfckydkif avhvmoif,l&a&qdkpGmudk Mum;yif
rMum;zl;oD;/ rsufpduef; wpDraMumufqdkydkifygav;/ tuRef
av;aomh raMumufr&GHU udk,fhodpGmudk &D;csvdkufyga&/ Zm
twGuf &D;0efYav;qdkpGmudk jyefoHk;oyfMunfhyga&/ udk,fhtkyf
udk rSefrmMunfhau jrif&ydkif/ udk,fhyHk&dyfudkxif;vdkY jrif&yga&/
Zmjrif&av;qdkau? trdpum;udk tm;udk;a&tm;rmefaoQudk
jrif&yga&/ tuRefYudk zm;oli,feefY yHkcdkif;au? &Dtdkifudk yif;0g
ol trdajyma&pum; wpfenf; &oHyDoa&-18? 19-&mpk
&ckdifbmompum;tjzpf yHkcdkif;vdkyga&/ zm;oli,fa& &Drm
uRrf;usifyga&/ tuRefav;aomh trdyif;0gol ajyma&pum;
udk uRrf;yga&/ t*kajyma&pum;eefY ppfawGom;wd ajyma&
pum; (ppfawGcdkif a'od,pum;) ausmufjzLom;wd ajym
a&pum; (ausmufjzL? &rf;NAJcdkif a'od,pum;)udk EIdif;,SOf
Munfhyga&/ trdpum;oHrm &oHwdcdkifcHheDpGmudk wGd&yga&/
wGdpGmudk wGda&twdkif; &D;a&cg aMumufzdkYu rvdkyg/ jcaoFhrif;
yifjzpfauav;aomh &DtdkifudkrSDvdkY zm;oli,fu tefwkpum;
qd0k vDa&ydik ?f tuReaf v;aomh trdpum;udrk v
DS Ykd (bmomaA'
wwfwwf rwwfwwf) &cdik &f oH tNc,
D ikd ef pD mG udk &J&w
J if;wif;
wifjycpGm jzpfyga&/ atoabmudkyif tus,fcJsUyem &cdkif
r*Zif; 1982-rm wifjyzl;ygoD;a&/ a,'gav; taoQcg
&cd k i f o m;BuD ; pmay

13

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
&D;cpGmudkyif csJUxGifpGmavmuf&m jzpfyga&/
(3)
ud,
k &f ;D zl;ca& aqmif;yg;wdxrJ m &cdik t
f u&meefq
Y ikd pf mG
wpfyk'fyg0ifyga&/ ]]atacwf &cdkifrm udk,fydkiftu&mr[d?
udk,fydkifpmr[d? jrefrmpmudkyif &cdkifoHeefYzwfeDuwfpGmjzpf
aw}} vdkY jrefrmynmoQifwpfOD;u &cdkifwefaqmifr*Zif;
(1955)rm trSeftwdkif; axmufjyzl;yga&/ [kwfav;[kwf
aw&m tuRefdkUuav; ,if;twdkif;jzpfeDpGmygudk/ ,if;
aqmif;yg;aMumifh xifyg,ifh/ wuodkvf&cdkifausmif;om;
avmurm &a&mif;owfvm;yga&/ wuodkvf &cdkiq&mwd
av;aomh ]tdyfaoma,musfm;? Edk;aomvm;odkY} qdka&ydkif rsuf
vH;k wdukd yGwyf emxygvwfuwfaw/ ]][du
k -f -- &cdik pf myD teD
txm;u aysmufkyf&Sifyif jzpfeD,mum;a'}} vdkY tmar'dwf
jyKvdkufuwfyem ]]&cdkifhwefaqmif}} r*Zif; qDrD;cGufaoQrm
]]&cdkifpmyDu@}} opfwpfckudk zGifhvdkufuwfyga&/ ,if;u@
rm &cdkiftu&m &cdkifoifykef;BuD;udk azmfxkwfvdkufuwfaw/
&cdik rf m ud,
k yf ikd t
f u&m[daMumif; oufox
D jl yuwfaw/ av;
NrdKUacwftu&m? ajrmufOD;acwftu&m avmifpmqDwpfpuf?
ESpfpuf? oHk;puf/ 1957-58-59 oHk;ESpfqufyem &cdkiftu&m
udk yHkazmfuwfaw/ &cdkiftu&m rD;a&mifvufvufaoQ
vif;vSma& uRJausmif;om;uAsmydkif ta&GUuAsmaoQudk azmf
&cd k i f o m;BuD ; pmay

xkwfyem &cddkifpmyD qDrD;udkndvdkufuwfaw/


]&cdkifwefaqmifr*Zif;} qdkpGm emrnfeefYvdkufatmifyif
&cdkifurf;ajrmifrm pmyDqDrD;a&mifudk xGef;ajymifpDa& r[kwf
ygvm;/ &cdkifvlrsdK;udk udk,fpm;jyKEdkifpGm ,if;r*Zif;wpfapmif
&m [dpGmygudk/ &cddkiftrsdK;om;dkU\ OD;aESmufvdkY qdkEdkifygzdkY/
,if;r*Zif;xJrm xkwcf gpjrefrmu@? t*Fvyd u
f @vd&Yk m[dc
yga&/ t*k &cdkifpmyDu@vdkY oD;jcm;wpfckazmfjyNyD;au &cdkif
tu&m? &cdkifoifykef;BuD;vdkY azmfxkwfvdkufuwfpGm jzpfaw/
,if;*,ufa& &cdik u
f rf;ajrmifwvsm;aoQrm tifwefavmuf
dkufcwfvm;yga&/ &cddkiftu&mqdkpGm ZmydkifpGmav;/ &cdkifpm
yDqdkpGm0g;/ jrefrmtu&m? jrefrmpmyDeefYum; twlwlvm;/
uGJjym;jcm;em;vm;/ rD;cGef;wd xGufvSmyga&/ ppfawGNrdKUrm
]]"npmapmif}} pmyDvIdif;aoQwpfvHk; xvm;a&/ ,if;aemuf
rm ]]acwfa&SUaqmif}} pmyDvIdif;aoQwpfvHk;av;aomhxyfvdkY
xygoD;a&/ ]]dk;rawmifndK uAsmwd}} emrnfeefY yg;yg;csyfcsyf
uAsmpmtkyfaoQwpftkyfav;aomh ppfawGNrdKUrmyif xkwfjzpf
uwfaw/ &cdkifpmyDvIyf,Sm;rIvIdif;aoQwdygAsmav/
&cdkifhwefaqmifr*Zif;u &cdkifpmyDu@a& &cdkiftu
&meeft
Y wl &cdik pf myDr;D a&mifukd vdyv
f ufvyd v
f uf rIerf rDS eI rf mT ;
vif;eDa&umvrm EdkifiHa&;tajymif;tvJ vIdif;wHydk;BuD;wpfck
xvSmyga&/ ,if;vIdif;wHydk;atmufrm &cdkifwefaqmif jrKyfyg
vm;yga&/ ,if;eefYtwl &cdkifpmyDu@qdkpGmavh ed*Hk;csKyfvm;
ygESifh&m/

14

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;

armif (uAsmq&m ppfawGapmaemif)u rD;yga&/ ]]vlwpf


a,mufwnf;? &D;[efu ESpcf ?k ZmrsKd ;udk ydBk uKd u,
f iS ;f }} tuReu
f
ajzzdkYusygESifh&m/ ]]aw? a&}} udk ydkBudKufawvdkY ajzvdkufyga&/
aw? a& aemufqufoHk;&D;[efudk 1961-ckuyif q&m
OD;atmifpHa&T (rSJUeDaoQ)u acwfa&SUaqmifrm &D;zl;cygAsm/
q&mOD;bpH ("npH)av;awmh &cdkifhwefaqmif (1963)rm
&D;zl;c,m/ tuRefu&m Zm&D;[efydkaumif;zdkYav;vdkY awGa0eD
pGm jzpfaw/ &cdkifGefYzl;xkwfuwfawcg rEav;om;wdu
&D;[efopfwpfckudk wifjyeDuwfqJ jzpfyga&/ ,if;udpeefY
ywf o uf v d k Y jref r mpmayavmurm &D ; om;[ef q d k i f & m
uavmifppfyGJBuD;wpfck jzpfeDa&umvjzpfyga&/ tuRefdkU
av;aomh ,if;*,uf tdkufcH&a&vdkY qdk&zdkY/ rEav;om;wd
u acwfopfArmtajymudk tNcDcHvdkY pm&D;Edkufau? igdkUav;
aomh acwfopf&cdkiftajymudk tNcDcHvdkY &D;Edkifa&y/ r[kwf
vm;/ pmqdkpGm pum;udk tNcDcH&a& r[kwfygvm;/ igdkUtxJ
rm tajymudk tNcDcHvdkY &D;eDuwfaw q&mOD;bpHydkif yk*dKvf
BuD;wd [deDAsmaxm/ igav;aomh vdkuf&D;&zdkY acwfa[mif;pm
xJrm pmqdkawmfBuD; OumysHzGJUca& ]]atmuftmumAGD}} &wk
eefY q,fhESpf&moD&wkBuD;rsdK;? taoQrdwdoDusL;a& ,dkif;
omjcif; (ta&GUuAsm)trsdK;rsdK;? wefcdk;q&mxGef;eefY q&m
atmifxGef;dkU zGJUqka&omjcif;rsdK;wdudk erlemMunfh/ tm;vHk;
tajymudk tajccHxm;a& uAsmwdcsnf;Asm r[kwfvm;/ igdkU

a,cg pmyDorm;wdMum;rm rD;cGef;wpfckay:vSmyga&/


&cdkifwefaqmif xrf;ca& pmyDwm0efwpf&yfudk Zmolxrf;zdkY
av;/ a'uGufvyfBuD;udk jznfhzdkYtwGuf vli,fwd 0dkif;yem
tm;xkwfuwfawcg ]]&cdkifGefYzl;}} emrnfeefY tTefYaoQ
wpfTefY? tzl;aoQwpfzl; xGufvSmygaxm/ &cdkifGefYzl; pmyD
,Ofaus;rI aqmif;yg;pmtkyx
f w
k zf t
Ykd wGuf taygif;toif;wd
eefY vufwGJyem tuRefav;aomh tm;oGefcGefpdkuf yg0ifcyg
a&/ &cdkifhwefaqmif? &cdkifpmyDu@rm wifjyca& &cdkiftu
&m azmfxkwfrIordkif;rSwfwdkifBuD;udk tuRefu pkpnf;yem rSwf
wrf;wifvdkufpGm jzpfyga&/ &cdkiftu&m azmfxkwfca& yk*dKvf
taygif;dkU *kPfyk'fudk csD;ajrmufcsifa&qEaMumifhvdkY qdkcsifyg
a&/
(4)
&cdik t
f u&mtaMumif;udk &cdik
f eG zYf ;l rm rSww
f rf;wifa&
cg &D;a&pm[efu ]acwfa&SUaqmif} rm &D;ca& pm[efrsdK;jzpf
yga&/ \? onf-aemufquf oHk;a& pm[efrsdK;/ ,if;pm[ef
eefY wpfNydKifwnf;rmyif/ aw? a&-aemufquf oHk;a& aqmif;
yg;wpfckudkav;aomh uavmifcGJoHk;Asm &cdkifGefYzl; &D;vdkufyg
a&/ ]]&cdkifjynfu jynfolUuAsm}} emrnfwyfxm;a& pmyDa0
zefa&;aqmif;yg;/ &cdikd
f eG zYf ;l xGuv
f mS a&cg oli,fcsi;f udak pm
&cd k i f o m;BuD ; pmay

15

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;

em/ (3) ataqmif;yg;ESpfckrm bmomaA'twwfynmydkif;


tm;enf;csufwdygeDpGmudk rdwfaqGwpfa,mufu axmufjyzl;
yga&/
,if;aqmif;yg;xJu wpfck(&cdkift&D;tom;jyem)
udkyef;atmifu &cdkifGefYzl; (3)rm a0zefzl;yga&/ wHkYjyefcsuf
udk atpmtkyfrm azmfjyvdkufyg,ifh/ wHkYjyefpm\ a,bk,s
oabma& &nfrSef;csufwl olESpfOD;rdwfjiif;cHkrItoGifudk azmf
aqmifa& tm;xkwfcsufjzpfawvdkY qdkcsifyga&/

pum; touf&SifzdkYtwGuf pmyDt&D;tzGJUwdeefY rSwfwrf;wif


xdef;odrf;zdkY rvdkvm;/ ,if;wm0efudk igdkUpmorm;wd 0dkif;Asm
,l uwf&zdkY}} tuRefu ,if;ydkifqifjcifrdyga&/ a,Zl;eefY
&cdkifGefYzl;uAsm aemufydkif;&DvSma& &cdkifqdkif&m taMumif;
t&mwdudk trsm;tm;jzifh aw? a& aemufqufoHk;pm[efESifh
&D; jzpfvm;yga&/
a,'gav;aomh jrefrmpmzwfy&dowfeefY qufEG,feDpGm
udkawmhcg \? onf- aemufqufoHk; jrefrmpum;ajyeefYyif
&D;yga&/
,if;ydkif&D;a&cg ,if;&D;[efESifh qufEG,fAsm &cdkifeefY
jrefrmt&D;tom; wlnDrI? uGJjym;rIjyemwd ay:vSmyga&/
&cdkifpum;eefY jrefrm (Arm)? pum;udk EIdif;Munfha&/ bmom
pum; ynm&yfudk em;vnfatmif q&mwdtultnDeefY BudK;
BudK;pm;pm; avhvm,lyga&/ ,if;avhvmcsufu tod(5)ck
&vSmyga&/ (1) &cdkifeefY jrefrmbmompum;rsdK;dk;wla&/ (2)
acwfa[mif; t&D;tom;rm wlpGmwda&ydkif uGJjym;jcm;em;pGm
av;aomh [dca&/ (3) emrfeefYBud,m trsm;pkwla&/ (4)
toHrsm;pkuGJjym;a&;/ (5) o'gudprm ta&;yga& ypnf;
oHk;yHkuGJjym;a&;/ attodwdukd tNcDcHyem aqmif;yg;udprm
ta&;yga& ypnf;oHk;yHkuGJjym;a&/ attodwdudk tNcDcHyem
aqmif;yg;tcsdKU &D;jzpfyga&/ (1) jrefrmeefY &cdkifbmom
pum;ESpfckudk EIdif;Munfhjcif;/ (2) &cdkifpm t&D;tom;jy

(5)
udk,fhpmwdrm taMumif;t&mydkif;t& Zmwdygav;vdkY
csKyfysmoHk;oyfMunfha&cg taMumif;t&m(6)rsdK;ygpGmudk wGd&
yga&/ (1)udk;uG,frI? (2) pmyD? (3) bmompum;? (4) ordkif;?
(5) dk;&m"avh (6) EdkifiHa&;dkU jzpfyga&/
taMumif;t&m (6)rsdK;ygeDauav;aomh pmtkyfemrnf
udkuscg ]]&cdkift&D;tom;ESifh jyemrsm;}} vdkY&m xkwf0Dol
OD;vSjrifhu yD;vdkufyga&/ pmtkyfemrnfeefY vdkufzufaw
aqmif;yg;u wpfcw
k nf;yg&m/ ]]&cdik pf m t&D;tom; jyem}}
qdak & aqmif;yg;jzpfyga&/ a,auav;aomh ]]jyem}} qdak &
pum;vHk;eefY vdkufzufaw aqmif;yg;(4)ck yg0ifeDyga&/ (1)
avmuom&ysdKUqdkif&m jyem? (2) '*Fg;ordkif;jyem? (3)
a0omvDordik ;f jyem? (4) udv
k ekd 0D g'\ qd;k arG(e,fpyfa'o
&cd k i f o m;BuD ; pmay

16

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;

ordkif;twGuf toHk;0ifEdkifa& rSwfwrf;qefqef t&D;tom;


tcsdKUeJY pmyDa0zefa&; r[kwfw[kwf wpfyk'fESpfyk'fudk BudK;
pm;wifjyzl;cyga&/
bmompum;/ &cdkifbmompum;udk wdAufvlrsdK;dk;
jrefrm bmompum;tkyfpk0if a'od,pum; (a'ouGJjrefrm
pum;) jzpfawvdkY ynmoQifwdu qdkuwfyga&/ ,if;tqdkxJ
rm rsdK;dk;wlpGmudk rjiif;omyg/ a,'gav;aomh a'od,pum;
&m jzpfawvdkY aumufcsufcspGmudkawmhcg vufrcHcsifvdkY
bmompum;ESpfck (jrefrm? &cdkif)udk ,SOfAsmoHk;oyfjyyga&/
atjynfaxmifprk m &cdik af & vlrsKd ;wpfrsKd ;jzpfawtwGuf ud,
k f
ydkifpum; udk,fydkifpm[daMumif; BudK;pm;oufoDxla& pmrsdK;udk
&D;zl;cyga&/
ordkif;/ ordkif;bmom&yfa& aumif;aumif;e,fus,f
yga&/ &cdikd o
f rdik ;f udk topfzefw;D Edik zf t
Ykd wGuf okawoee,f
y,foHk;ck (pmtkyfpmwrf;? uGif;qif;? wl;azmf)rm usifvnfzl;
&ygzdkY/ tuRefu pmtkyfpmwrf;xJu okawoeudk&m r[kwf
w[kwf vkyfzl;ca&twGuf udk,fzwfzl; rSwfzl;a&pmwdudk&m
usrf;udk;jyKyem ordkif;a0zefpm r[kwfw[kwf wpfyk'fESpfyk'f
udk vGefca& ESpf(20)avmufu &D;zl;cyga&/ udk,f&D;ca&pm
udk topfzwf& rSwf&a& pmwdeefY csdefxdk;oHk;oyfMunfha&cg
udk,fhpmwd rjynfhpHk rcdkifvHkaMumif; wGd&yga&axm/ udk,fhudk,f
udk a0zefa&;pmrsdK;udkawmif &D;csifa&qE rMumrMum ay:rd

vl0ifrI jyem)dkU yg0ifeDyga&/ a,Zl;eefY pmtkyfemrnfudk


OD;vSjrifu
h ]]jyemrsm;}} vdUk yD;vdu
k pf mG jzpfyga&/ y&dowfav;
awmh ]]Zmjyemav;*k}} vdkY pl;prf;csifvmvdrfharvdkY arQmfvifh
&yga&/
taMumif;t&mwpfckcsif;pDudk tcsKyfoabm oHk;oyf
Munfha&cg atydkifwGd&yga&/
udk;uG,frI/ / udk;uG,frItwGuf udk,fzefwD;vdkufaw
pma& uGif;qif;okawoeu &vSma& tusdK;tjrwfyif jzpf
yga&/ q&mBu;D OD;pHomatmif (Tecf sKy?f txn)\ pwlygok
awoe qDrD;wdkifudk rSDcdktm;xm;Asm aygufawmNrdKUe,frSm
wGd&a& pwlygausmufwHk;apwDaoQ qDrD;wdkifudk tuRefu
xGef;ndyD;EdkifcvdkY udk,fhpGmudk,f usDeyfrdyg,ifh/
pmyD/ &cdkifrm pmyD[d,ifhvm;/ &cdkifpmqdkpGm jrefrm
pmyDeefY wlvm;? uGJvm; qdkpGmwdudk avhvmpDppfMunfhvSmpGm
ESpf(40)eD;yg;yif [dvmyg,m/ &cdkifpmyDudk yHkMurf;qGJMunfhyg
a&/ qGMJ unfah uav;aomh yDyo
D oyHrk ay:yg/ tpdwpf w
d t
f rTm
rTm uGJvm;a&NrD tdk;wpfvHk;udk rlvtdk;yHkay:atmif qufpyf
MunfhpGmeefY wleDa&vm;vdkY wcgw&H cHpm;rdyga&/ &cdkifpmyD
ordkif;wpfapmif&D;csifa&qE [dauav;aomh 0r[dyJ 0dvkyf
csifa& vlydkif jzpfeDa&um;vdkY udk,fhudk,fudk oHk;oyfysm xdef;
csKyfxm;yga&/ Zmydkifyifjzpfjzpf &cdkifpmyDeefYywfoufvdkY udk,f
odpGmaoQwdudk BudK;pm;wifjycyga&/ trsm;tm;jzifh pmyD
&cd k i f o m;BuD ; pmay

17

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;

pmtkyfygpmwdudk ]tm;vHk;csKyfMunfhvdkufau udk,f&D;zl;


ca& pmwdudk &cdkifqdkif&m pmwdcsnf;jzpfaMumif; wGd&yga&/

yga&/
dk;&m"avh/
&cdkifdk;&m"avh trsm;BuD;[dpGmxJrm
0wKajym"avheefY yef;0Suf"avha& rdrdvlrsdK;\ ,Ofaus;rI
tqifh jrifhrm;pGmudk azmfaqmifEdkifa& trGeftjrwf "avh
aumif;wdyif jzpfawvdkY oHk;oyfrdyga&/ ,if;tzdk;wef"avh
udk udk,fwEdkifaoQ BudK;pm;azmfxkwfxm;yg,ifh/
EdkifiHa&; /
q&mawmfOD;OwrtaMumif;udk tm;vHk;
oduwfauav;aomh azmfxw
k zf Ykd useef pD mG aoQwpfcu
k kd wifjy
zl;yga&/
NAdwdoQudkvdkeDacwfu qdk;rGDwpfckjzpfaw jrefrmEdkifiH
taemufbufe,fpyfa'o vl0ifrIjyemwpfckudkav;aomh
a0zef o H k ; oyf wif j yzl ; yga&/ ,if ; qd k ; rG D u d p acsycsuf
aqmif;yg;wpfckudk uvsmr*Zif;odkY ydkYa&cg zl;puwfpmrsuf
ESm (23)rsufESm [dyga&/ pmwnf;u ]]usHKUyD;yg}} qdkvdkY q&m
OD;pHazmf (armifpHazmf)udk ]]wpfcsufaoQulygq&m}} vdkY awmif;
yefa&cg q&mu zl;puwf (6)rsufESmjzpfatmif tmabmf
rysuf usHKUyD;yga&/ q&m\tultnDygvdkY&m atacsycsuf
aqmif;yg;udk uvsmr*Zif;y&dowfwd zwf&pGm jzpfyga&/
xnfhoGif;azmfjyyD;a& uvsmpmwnf;tzGifhudkav;aomh aus;
Zl;wif&yga&/

armif A od e f ;
25-5-98

&cd k i f o m;BuD ; pmay

18

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;

armifbodef; (1940-

1960-ck a vmuf u yif &cd k i f p myD ? &cd k i f o rd k i f ; d k U ud k


avhvmrSwfom; qnf;yl;vmyga&/ ausmif;q&mb0eefY
&efukefNrdKUrm wm0efxrf;eDa&cg &cdkifordkif;? &cdkifpmyDdkUudk
wuodkvf A[dkpmMunfhwdkuf? trsdK;om; pmMunfhwdkufdkUrm
BudK;BudK;pm;pm; avhvmqnf;yl; rSwfom;zl;yga&/ udk,fha'o
wdkY 1968-ckrm ausmif;q&mb0eefY ajymif;vmNyD;au &cdkif
qdkif&m pmyD? bmompum;? ordkif;dkUudk taygif;toif;wdeefY
qufyem avhvmqnf;yl; azmfxkwfyga&/ udk,fha'oxkwf
pmapmif? r*Zif;dkUrm yg0if&D;om;yga&/ trsm;tm;jzifh
emrnf&if;eefY &D;yga&/ wcgw&D uavmifcGJ (armifwef&Sif?
atmifjr? armifjrodef;? armifvS&SD? armif&cdkif)emrnfwdeefY
av;aomh &D;yga&/

taemufjynf yif;0gZmwd OD;rJarmif-a':jrvSOD;dkU\


&ifoGD;oHk;a,mufxJrm ti,fqHk;om; armifAodef;a& yif;0g
q&mawmfbk&m; b'EEm0Ho0HoNcDawmf&if;rm pwif
ynmoifyg a&/ ppfawGNrdKU t-x-u(2)rm 'kwd,wef;uyif
ausmif;xGuf vufrSwf&a&xd oif,lNyD;au wuodkvf
0ifwef;udk 1961-ckESpfrm OD;atmifvSZH tvGwfynmoif
ausmif;u atmifjrif cyga&/ ausmufjzL Oypmaumvdyf?
&efukef bDtdkpDaumvdyf dkUrm qufysm ynmoifyga&//
Oypm 0dZmwef;atmifNyD;au 1965-ckrm rlvwef;
q&mtjzpf vdkufpm;yga&/ taygif;toif;wd vufwGJac:vdkY
ppfawGNrdKUxkwf ]]acwfa&SUaqmif}} pmapmifrm 1961-cku
pwifpm&D;cyga&/ ]]&cdkifGefYzl;}} (1968)xkwfuwfawcg
wufwuf<u<uyg0ifvkyfudkif &D;om;cyga&/

aygufawmNrdKUrm ynma&;Xme wm0efxrrf;eDa&cg NrdKU


e,fjzpfpOfordik ;f jyKppk mG rm yg0ifcyga&/ qHawmf&iS af pwDawmf
ordkif; jyKpkcgav;aomh tm;oGefcGefpdkuf aqmif&Gufcyga&/
&cdkifjynfe,fjynfolUaumifpDu wm0efyD;a&twGuf jynfe,f
jzpfpOfordkif;jyKpkuwfawcg tzGJU0iftjzpfeefY yg0ifcNyD;au
ynma&;u@udk jyKpk&yga&/ &cddkifa0g[m&tbd"mef jyKpkcg
av;aomh tzGJU0iftjzpf aqmif&Gufcyga&/
t*ktcg ZeD;om;orD;av;OD;eefYtwl ppfawGNrdKUrm eDyg
a&/ ynma&;Xme wm0efudkxrff;&if;yif &cdkifpmyD? bmom
&cd k i f o m;BuD ; pmay

19

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
pum;? ordik ;f dUk udk wpfoufwm vkyif ef;tjzpf taygif;toif;
wdeefY vufwAJG sm qufvufavhvmqnf;yl;azmfxw
k f &D;om;eD
yga&/

pwlygokawoetjznfh
]]pwlyg}} qdka&pum;vHk;\ t"dym,fudk tbd"mefrm
]]apwD}} vdkY azmfjyyga&/ ataqmif;yg;rm azmfjyvdka& pwl
yga& trsm;olig wGdjrifylaZmfeDus apwDrsdK; r[kwfyg/ tjrifh
av;ayausmaf vmuf[ad & ausmufw;kH udk atmufyikd ;f rm av;
rsufESmxkxnf xkqpfNyD;au ,if;txufrm cg;ywfyga&
qvdef'g (Cylinder) yHkxkxnfudk,ftwGufausmufxD;aoQeefY
wpfqufwnf; xGif;xkxm;aom ausmufwHk;apwDaoQ jzpfyg
a&/ ,if;ausmufwHk;udk trsm;tm;jzifh av;axmifhatmufcH
ausmufzed yfjym;rm tHuu
kd x
f iG ;f xk wnfxm;wwfyga&/ zdeyf
jym;uawmhcg pwlygausmufwHk;rsufESmjyifxuf wpdaoQBuD;
yga&/
uRefawmfwifjyvdka& pwlygapwDaoQrsdK; trSwfrxif
&cd k i f o m;BuD ; pmay

20

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
wGdjrifzl;uwfzdkY xifyga&/ odkYaomf ]apwD} jzpfawvdkY uRef
awmfdkU rodcuwf/ uRefawmfdkU wGdjrifeDus odrforkwfwdkif
wdeefY qifwleDa&twGuf odrfwdkifvdkY&m xifcuwfaw/

cGcJ jJG cm;jcm; odvmuwfaw/ atpmtkyaf & pwlygapwDaoQwd


avhvmrIeefY ywfoufvdkY uRefawmfdkUtwGuf vrf;TefvufpGJ
pmtkyf jzpfvmyga&/

pwlygapwDaoQwd taMumif;udk vufrGeftp owdjyK


avhvmwifjyoluawmhcg uG,v
f eG o
f l txufwef;ynmOD;pD;
Xme TefMum;a&;rSL;csKyf q&m OD;pHomatmif jzpfyga&/ q&m
&GD;a& ]]tmeEpjE? 8&mpk &cdkifa0omvDrif;}} pmtkyfrm pwlyg
ausmufapwDaoQyHk* uRefawmfdkU tpqHk; wGd&yga&/ q&mu
]]rif;ygbk&ifaumif;rIawmf oQpfaomif;ykxdk;a&/ a0omvD
acwfrm xkqpfylaZmfca& pwlygausmufapwDaoQwdudk yHkpH
,lAsmwnfxm;aom bk&m;jzpfzdkYxifa&}}0 vdkY ,if;pmtkyfrm
azmfjyxm;yga&/

q&mhpmtkyf EI;d qGvUIH aqmfraI Mumifh ajriluRe;f (taemuf


zHkumuRef;)rm wnf[da& pwlygapwDaoQwdtaMumif;udk
uRefawmfdkU avhvmjzpfcDyga&/ jriluRef; wpfywfc&D;xGufNyD;
au okawoevkyf rSwfwrf;wifjzpfcyga&/ ataqmif;yg;
a& ajriluRe;f rm wG&d a& pwlygausmufapwDaoQwt
d aMumif;
udk pkaygif;wifjyxm;a& aqmif;yg;wpfck jzpfyga&/

ajril u Ref ;

,if;pmtkyfxkwfNyD;au pwlygtaMumif;udk q&mquf


ysm okawoe vkyfyga&/ topfwGdpGmwdudk q&maemufqHk;
xkwfca& ]]&Sda[mif;&cdkifjynf\ Ak'tEkynm}} (t*Fvdyfbm
om)pmtkyftcef; 5rm "mwfyHkwdeefY wcrf;wem; azmfjycyg
a&/ atpmtkyaf Mumifh &Sad [mif;&cdik jf ynfrm Ak't
Ekynmvuf
&m xGef;um;cyHk? pwlyg ausmufapwDaoQwdudk xkqpfylaZmf
uwfyHktaMumif;jcif;&mdkUudk wdk;vdkYodvm&yga&/ uRefawmf
dkUu odrfwdkifvdkY xifeDuwfaw ausmufwdkifaoQwda& odrf
wdkifwdkY r[kwf/ pwlygapwDaoQwd&m jzpfawvdkY uRefawmfdkU

ajriluRef;a& &cdkifbk&ifrif;zavmif; (at'D 15711593) wnfaom ar;il"mwfapwDawmfudk tpGJjyKvdkYac:a&


uRef;jzpfaw/ ]]ar;il}} qdka& pum;u ]]ajril}} qdka&pum;odkY
tac:ajymif;&GdvmpGm jzpfyga&/ jrefrmEdkifiHajryHkudk Munfhau
&cdkifurf;dk;wef;rm bHkumuRef; wGd&ygzdkY/ ,if;oHk;uRef;xJrm
taemufbHu
k muRe;f a& ajriluRe;f yif jzpfyga&/ atuRe;f udk
&Sdcgu bkupuRef;vdkY ac:aMumif; tpOftvmpum;t&
od&yga&/ bkupu bHkumodkY tac:ajymif;&Gda& qdkyga&/
&cd k i f o m;BuD ; pmay

21

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;

[dyga&/ ,if;odraf wmf&mrm pwlygapwDaoQwd wpkwa0;[d


yga&/ tuRefdkUu ,if;pwlygapwDaoQwdudk odrfwdkifwdvdkY
xifcuwfaw/ q&mOD;pHomatmif\ pmtkyfudk zwf&cgNyD;
r&m? ,if;ausmufwdkifwdudk pwlygapwDvdkY odvmuwfyga&/

ajriluRe;f a& ajrmufbufu awmifbufoYkd tvsm;vdu


k f
wnfeyD ga&/ ajrmufbufrm pdaoqus,Nf y;D au? awmifbuf
odYk wqwfqwf oG,v
f m;yga&/ atuRe;f t&Sb
d ufrm tv,f
bHkumuRef; (ydEJacsmif;uRef;)[dyga&m taemufbufeefY
awmifbufrSm b*Fvm;yifv,f[dNyD;au? ajrmufbufr/
ukvm;wefjrpf0 [dyga&/

ajriluRef;rm odrfawmf&mu pwlygapwDwdydkif ausmuf


qpfvuf&m[da& apwDwd uRe;f tESrYH m [do;D a&vdYk q&mawmf
OD;u0dE (qHawmf&iS af *gyutzGUJ \ em,u q&mawmfb&k m;)
u uReaf wmfUkd udk rdeMYf um;zl;yga&/ ajriluRe;f \ t&Sb
d ufurf;
'dkif;csyfac:a&eD&m? taemufbufurf; <udjyif&Gmtem;u
eD&mdkUrm ausmufqpfvuf&m wd[da&vdkY qdkyga&/ uRefawmf
dkUu ,if;owif;udk ajryHkydkifoabmxm;NyD;au tyifyef;cH
Asm &SmuwfpGm jzpfyga&/

ajriluRe;f a& "n0wDNrKd Uawmf? a0omvDNrKd Uawmf ajrmuf


OD;NrdKUawmfdkUwnfeD&meefY tvSrf;twef0D;a& uRef;wpfuRef;
jzpfyga&/ "n0wDNrKd UawmfeefY 65rdik af vmuf? a0omvDNrKd Uawmf
eefY rdkif 50avmuf? ajrmufOD;NrdKUawmfeefY 45rdkifavmuf
0D;yga&/ ,if;ydkif tvSrf;0D;auav;aomh? ajriluRef;rm
a0omvDacwf vuf&mvdkY ,lq&a& pwlygausmufapwDaoQ
wdudk tifweftrsm; wGd&yga&/

q&mawmfb&k m; rdeMYf um;zl;a& owif;ESpcf x


k u
J 'dik ;f csyf
owif;udk t,iftaumiftxnfazmfzYkd uReaf wmfUkd tpDtpOf
csuwfyga&/ ,if;uwpfqifh awmifausmfAsm odrfawmf&modkY
vm;zdkYNyD;au <uDjyif&GmodkY qufvm;zdkY owfrSwfuwfyga&/

pwlygapwDwdtaMumif;udk rwifjycif ,if;pwlygwdudk


wGad tmifom;aumifvu
kd af wrkq;kd ydik f wpfawm0if? wpfawmif
wufAsm? Zmydkif&Smuwf&av;qdkpGmudk wpdaoQwifjyvdkyga&/

'dkif;csyft&yfa& vlolreD;a& awmifNcDjrpfurf;em;wpfck


jzpfyga&/ vlreD;a&twGuf a&mufzl;ol cyf,Sm;,Sm;/ awmif
NcDjrpfurf;em;rm ausmufaqmifwd jynfheDa&twGuf avmif;
rqdkufEdkif 'dkif;csyfodkYvm;au ukvm;odefydkufpcef;uwpfqifh
NcDusifvm&yga&/

ukvm;odefESifh 'dkif;csyfc&D;
ajriluRef;rm qHawmf&SifapwDwnf[dyga&/ qHawmf&Sif
apwDawmf\ awmifxufwpfrikd af usmaf vmufrm odraf wmf&m
&cd k i f o m;BuD ; pmay

22

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;

OD;omvS qEtwdkif; bBuD;OD;pHa&Tyg;udk vm;uwfyga&/

uRefawmfdkUa& ajriluRef;acsmif;0&Gmrm t,ifqHk;


penf;emNyD;au pdk;rJusDqdyf(pdk;rJusD&Gm)odkY ukwdk;bkwfaoQeefY
vm;uwfyga&/ pdk;rJusDuwpfqifh ukvm;odrf;ydkufpcef;odkY
NcDusifavQmufuwf&yga&/ c&D;aumif;aumif;Murf;yga&/
vrf;wpfavQmufrm ausmufw;kH ? ausmufaqmif? ausmifapmif;?
ausmufx&Hwd jynfheDyga&/ ausmufuEm& jrpfurf;yg;c&D;
Murf;vdkY qdkEdkifyga&/ rdk;&moDvm;zdkY cJ,Of;yga&/ uRefawmfdkU
c&D;vm;csdefu aqmif;&moD? Zefe0g&DvjzpfvdkY c&D;Murf;vm;
zdkY toifhawmfqHk;tcsdef jzpfyga&/

bBuD;OD;pHa&T(75)ESpfeefY wGda&cg uRefawmfu tusdK;


taMumif; ajymjyNyD;au toifhaqmif,lvma& q&mOD;pHom
atmif\ ]]a&S;a[mif;&cdkifjynf\ Ak'tEkynm}} pmtkyfxJu
pwlyg"mwfyHkwdudk jyyga&/ xdk"mwfyHkwdudk jrifjrifcsif;bBuD;
u atausmufapwDaoQwd 'dik ;f csyrf m[daMumif;? 'dik ;f csyrf m&m
r[kwf atukvm;odefydkufpcef;tem; qm;iefajrmifab;
rmav;[daMumif; ajymjyyga&/ pwlygwd[da&eD&mudk vdkufjy
EdkifzdkUvl? bBuD;tdrfeD;csif;crD;trsdK;om; armifausmfat;qdkol
udk bBuD;uyif ac:,lqufoG,fyD;yga&/

ukvm;odefydkufpcef;odkYa&mufawcg uRefawmfdkUudk 'dkif;


csyb
f a&mufvu
kd yf EYkd ikd zf q
Ykd akd & OD;apmvSO;D qdo
k u
l kd vdu
k &f mS uwf
yga&/ OD;apmvSO;D u c&D;vGeef v
D Ykd ydu
k pf cef;rm r[d/ uReaf wmf
dkUu 'dkif;csyfodkY vdkufydkYEdkifzdkYvludk ydkufwJwdrm [dcsif[dEdkifa&
vdkY oabmxmAsm wpfwJ0if? wpfwJxGuf vdkuf&Smuwfyga&/
odkYaomf wpfa,mufav;r[d/ a,auav;aomh uRefawmfdkU
u vufravsmu
h wf/ ydu
k pf cef;rm wpfnem;Ny;D au? pwlygwd
udk vdkufjyEdkifzdkY vlwGdEdk;Edk;eefY penf;emzdkY qHk;jzwfvdkufuwfyg
a&/ uRefawmfdkU okawoetzGJU0if acsmif;0&Gmom; q&mBuD;
OD;omvSu atukxm;oefpcef;tem;rm acsmif;0&Gmom;
bBu;D OD;pHa&T[ad Mumif;? atrm tdraf xmifyifpu
kd t
f NreJ ND y;D au
O,smOfcspm;aMumif;? bBuD;u tMuHaumif;? Pfaumif;yD;
EdkifzdkYxifaMumif; ajymjyyga&/ uRefawmfdkUav; q&mBuD;

uRefawmfdkUa& aemufwpf&uf rdk;aomufxrm bBuD;


qufoG,fyD;a& vli,farmifausmfat;eefYtwl qm;iefajrmif
odkY vm;uwfyga&/ armifausmfat; vdkufjya&twGuf pwlyg
aoQwdudk qm;iefajrmifteD; zmvmawmxJrSm tvG,faoQ
eefYvm; wGd&yga&/ pwlygoHk;qleefY atmufzdeyfjym;udk wGdyg
a&/ pwlygwdrm txuf xD;wdusKd ;eDygAsm/ zdeyfo;kH ckrm wpfck
u oH;k jcrf;uGeJ yD ga&/ pwlygeefY zdeyfjym;dUk a& wpkwa0;wnf;
[deDuwfpGm r[kwfyg/ xdkrm wpfvHk;? a'rmwpfjcrf;? zdk;z&m
Muif;Asm[deDuwfyga&/ uRefawmfdkUu pwlygwd? zdeyfjym;wd
eDom;wusjzpfatmif tm;pdu
k cf eG pf u
kd f wd;k vd&Yk u
DT wfyga&/ "mwf
yHkdkufuGuf&atmif awm,Sif;uwfyga&/ tm;vHk;teDusNyD;r
&cd k i f o m;BuD ; pmay

23

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
awmifausmcf &D;w owif;xl;

rSwfwrf;wif"mwfyHk dkuf,luwfyga&/
xdkuwqifh uRefawmfdkUa& 'dkif;csyfodkY c&D;qufuwfyg
a&/ rdepf 20avmuf vm;&a&/ pwlygESpfvHk;udk awmifNcDcsHK
awmxJrm cufcufcJcJ&SmvdkY wGdcDyga&/ ukvm;odefrmydkif
tydik ;f ydik ;f tjywfjywf jzpfeu
D wfaw/ uReaf wmfUkd av; aemuf
wpfBudrf tm;pdkuf? cGefpdkuf? acR;xGufoH,dk? tyifyef;cHAsm
teDusatmif &Tduwfaw/ awm,Sif;uwfaw/ tm;vHk;teD
txm;usNyD;r "mwfyHkdkuf rSwfwrf;wifuwfyga&/

'dkif;csyfrm"mwfyHkdkuf rSwfwrf;wifNyD;au? uRefawmfdkU


ukvm;odeyf u
kd pf cef;odYk jyefvn
S v
hf muwfyga&/ ukvm;oderf m
rdk;x? xrif;pm;NyD;au? odrfawmf&modkY awmifausmfc&D;eefY
vm;&zdkY jzpfaw/ ukvm;odefeefY odrfawmf&mu ausmcsif;uyf
vdkY wnf[da&/ Mum;rm awmifwef;[da&/ uRefawmfdkU ,if;
awmifwef;udk ausmf&zdkYjzpfaw/
uRefawmfdkUtzGJUa& awmifausmfc&D;twGuf odrfawmf
&modkYvm;zdkY c&D;azmfudk pHkprff;uwfyga&/ uHaumif;axmufr
vdkY odrfawmf&mteD;rm ,mvkyfpm;eDa& OD;armifapmvS
touf(62)ESpfqdkol bBuD;wpfOD;eefY wGdUa&wGuf 0rf;omtm;
& vdkufygvm;uwfaw/

pwlygausmufapwDaoQwdudk ukvm;odefrmwpfacguf?
'dkif;csyfrmwpfacguf tm;pdkufcGefpdkuf wdk;&&TD&a&twGuf
uRefawmfdkUtm;vHk; vufyef;NcDyef;usvm;uwfyga&/ a,'g
av;aomh uRefawmfdkU aysmfeDuwfaw/ uRefawmfdkU &nfrSef;
csuf atmif j rif a &;twG u f ? yif y ef ; pG m ud k uRef a wmf d k U
rdvm;uwfaw/ atpwlygwdukd wGad &twGuf tultnDy;D ol
q&mBuD ; OD ; omvS ? bBuD ; OD ; pH a &T ? armif a usmf a t;d k U ud k
uRefawmfpdwfrm aus;Zl;wifeDa&/ atc&D;udk xGufjzpfatmif
owif;yD;a& q&mawmfbk&m; OD;u0dEESifh pwlygtaMumif;
OD;aqmifvrf;jyca& q&mOD;pHomatmifdkUudkav; owd&
aus;Zl;wifeDrdyga&/

awmifausmfvrf;um; rwfrwfapmufapmuf jzpfyga&/


eDcif;aMumifawmifjzpfvdkY eDuav;qmygatmifyla&/ awmif
wufc&D; tvdtusirhf [da&twGuf uReaf wmfUkd a& ud,
k x
hf uf
touft&G,fBuD;a& bBuD;OD;armifapmvSudk rDatmifrwuf
Edik u
f wf/ bBu;D u&Sad qmifAsm pum;wajymajymeefY uReaf wmf
dkUudk apmifhvdkY? apmifhvdkY wufyga&/ uRefawmfdkUu wqwf
qwf aemufuvdkufuwfaw/ awmifxdyfodkYa&mufawcg
uRefawmfdkUu awmif;yefa&twGuf tyif&dyfwpfckyrm
tanmif;ajzzdkY watmifhaoQem;uwfyga&/
&cd k i f o m;BuD ; pmay

24

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;

atausmufpmysuf av;vHk;aMumifh ajriluRef;u pwlyg


apwDwda& a0omvDacwfu vuf&mwdjzpfawvdkY uRefawmf
dkU cefYrSef;rduwfaw/ atausmufpmudk riful;,lNyD;au uRrf;
usifolwdudk jy&zdkYoD;/ ausmufpmwGda&twGuf uRefawmfu
q&mOD;pHomatmifudk vm;owd&yga&/ q&mOD;pHomatmif
&m t<urd apmcqdak u? pwlygwGad Mumif;? ausmufpmwGad Mumif;
dkUudk uRefawmfdkUu owif;aumif;yg;EdkifczdkY r[kwfygvm;/
atydkifowd&rda&twGuf q&mt<uDapm&pGmudk ESajrmwo
jzpf&yga&/

uRefawmfdkUc&D;pOfeefY &nf&G,fcsufudk bBuD;urD;vdkY


ajymjy&yga&/ a,cg bBuD;u odrfawmf&mrm[da& ausmuf
wdkifrsdK; rdrd,mwJem;rmav; [daMumif; ajymjyyga&/ at
owif;udk uReaf wmfUkd rarQmv
f ifch uwf/ &DiwfeaD &vl aomuf
&DtD;udk wGda&ydkifa,Smif uRefawmfdkU aumif;aumif;0rf;om
vm;uwfyga&/ uRefawmfu q&mOD;pHomatmif\ ]Ak'tEk
ynm} pmtkyfudk ausmydk;tdwfu csufcsif;xkwfNyD;au? pwlyg
"mwfyHkwdudk jyyga&/ bBuD;u ]]at;---at;? [kwfaw? a'yHk
twdkif;Asm? idkUwJ&Sdu awmifukef;aoQxufrm[da&? igvdkuf
jyar}} vdkY ajymyga&/ uRefawmfdkU xckefrwwf 0rf;omvm;
uwfaw/ awmifwufvdkY anmif;pGmwdyif jy,fvm;a&ydkif
wGyd ga&/ uReaf wmfUkd a& ud,
k t
hf xkyu
f kd 0rf;od0rf;om aumuf
ydk;Asm bBuD;aemifu waysmfwyg;vdkufygvm;uwfyga&/

bBuD;OD;armifapmvSTefjya& pwlygwdtjyif bBuD;


qufoG,fyD;vdkY crD;trsdK;om; OD;a&Tpdefqdkol ulnDTefjya&
pwlygwpfqleefY ausmufqpfvuf&mtcsdKUudkav; uRefawmf
dUk xyfwydG goD;a&/ ,if;vuf&mwdtm;vH;k udk uReaf wmfUkd rSwf
wrf;wif"mwfyHk dkuf,luwfyga&/ ,if;uwqifh uRefawmfdkU
a& rlv&nfrSef;csuftwdkif; <uDjyif&GmodkY c&D;qufuwfyga&/
<uDjyifra&mufcif jyifbkwf&GmteD;u v,fuGif;xJrmav;
bBu;D ajymvdu
k af wtwdik ;f pwlygausmufapwDaoQwd wG&d vdYk
"mwfyHkdkufrSwfwrf;wifuwfyga&/ <uDjyifodkY a&mufawcg
av; pwlyg[da&eD&mudk odol bBuD;OD;[def;'kwf vdkufjyvdkY
pwlygESpfqludk "mwfyHkdkuf rSwfwrf;wifEdkifcyga&/

ausmufpmysufav;vHk;
bBuD;vrf;TefvdkY uRefawmfdkUa& aemufwpf&ufrm
bBuD;dkUwJ t&Sdbufawmifukef;rm[da& pwlygav;qludk wGd
&yga&/ wpkwa0;awmh r[kwfyg/ xdkwpfvHk; a'wpfvHk;Muif;
vdkY wGd&a&/ ,if;pwlygav;qltxJu pwlygtuGJwpfql\
av;axmifhrsufESmrm NAJ[DyGm; ausmufpmysuf av;vHk;udk
wGd&a&twGuf uRefawmfdkU aumif;aumif;0rf;omuwfyga&/
&cd k i f o m;BuD ; pmay

uRefawmfdkU avhvmrSwfwrf;wifEdkifca& pwlygwd?


wjcm;ausmufqpf vuf&mwdudk pkaygif;pm&if;csMunfhau?

25

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
ajriluRef;rm pwlyg (7)ql[dNyD;au/ uRef;taemufbufjcrf;
rm pwlyg (22)qleefY xlygaoQ(2)ql [dyga&/ att&DtwGuf
a& uReaf wmfUkd wG&d a&qDavmuf&m jzpfyga&/ awmcsKH wMd um;
rm ykef;uG,feDa& pwlygwdav; usefcsifusefvdkufygzdkY? awm
eif;Asmvdkuf&Smau wGdpaumif; wGdEdkifygoD;a&/

a0omvDacwfrm xGif;xkca& pwlygwd jzpfawvdkY ajymEdkifyg


a&/
atydkifajymvdkufawtwGuf ajriluRef;rm pwlygxkvkyf
ylaZmfrI tavhtx xGef;um;ca&vdkY qdk&ma&mufyga&/ Ak'
bmomtrsm;tjym; eDxdkifcuwfawvdkYav; t"dym,fa&muf
yga&/ rSefyga&/ ylaZmf&m0wKypnf;wGdau ,if;ypnf;udk
ylaZmfolav;aomh trSef[dc&zdkYjzpfaw/ ylaZmfol tenf;aoQ
vm;? trsm;BuD;vm;qdkpGmudk&m uRefawmfdkU qifjcifMunfh&zdkY
jzpfyga&/

pwlygokawoe aumufEkwfcsuf
ajriluRef;rm wGd&a& a0omvDacwfu vuf&mwdjzpf
awvdkY ,lqEdkifaMumif; txufrm &GD;cyga&/ a0omvDacwf
u vuf&mwdjzpfawvdkY ZmtwGuf qdkEdkifygav;/ atydkifrD;
pGm atmufygtaMumif;jycsuf oHk;ckeefY ajzEdkifzdkY xifyga&-

qifjcifa&cg ajriluRef;rm pwlygwdwnf[da&eD&mudk


oHk;oyfMunfhzdkY vdkyga&/ txufrm wifjyca&twdkif;? ajril
uRef;a& ajrmufbufrm us,fNyD;au awmifbufodkY wqwf
qwf oG,fqif;vm;a& uRef;wpfck jzpfyga&/ pwlyg (29)ql
txJu (22)ql wGd&aom eD&ma& qHawmf&SifapwD awmif
buf uRef;zsm;eD&m jzpfyga&/ ,if;uRef;zsm;eD&ma& qHawmf
&SifapwDu awmifbufuRef;qHk;xd (4)rdkif&m [da&/ tv,f
aumifrm awmifwef;wd eD&m,lxm;a&/ vkyfudkifpm;aomuf
Edkifa& v,f,mqdkvdkY rajympavmuf&m [dyga&/ pwlyg(5)
qlwnf[ad & uRe;f zsm;t&Sb
d ufurf;rm atedvrl eDEikd yf g/ pwl
yg (18)ql wnf[da& uRef;zsm; taemufbufurf;rm&m
v,form;rdom;pk oH;k pkex
D ikd u
f wfyga&/ bBu;D OD;armifapmvS

(1) ajriluRef;u pwlygwda& OD;pHomatmif om"u


tjzpf wifjyzl;a& ausmufawmfu pwlygwd*eefY
wpfyHkpHwnf; jzpfaw/
(2) ajriluRef;u pwlygtusdK;wpfckrm a0omvD
acwfoHk; jA[DyGm; ausmufpmudk wGd&a&/
(3) pwlyg xkvkyfylaZmfrI tavhtxa& a0omvD
acwfrm&m [dca&/
attcsufoHk;csufaMumifh ajriluRef;u pwlygwda&
&cd k i f o m;BuD ; pmay

26

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
rdom;pk? orufOD;armifpHom rdom;pkeefY? crD;trsdK;om; OD;a&T
pdef rdom;pkdkU jzpfyga&/

a& (tmeEpjErif;\ ausmufpmtvdkt&) a'GifpjErif;BuD;


pwifwnfaxmifcaom? a0omvD'kwd,acwfrif;(13)yg;
txJu q,fqufajrmufrif;jzpfaw/ at'D-555u 558xd
(a'gufwmqm;um;u 575 u 987xd) pdk;pHa&/ 1 atrif;a&
pwlygapwDaygif; wpf&mvSL'gef;ca&/ udk,fhtvSLudk ausmuf
pmxdk;Asm rSwfwrf;wifca&/ 0D&pjErif;ausmufpmudk q&mOD;
pHomatmifu atydkif jrefrmjyefyga&/

a,Zl;eefYatedwGd&a& yx0DteDtxm;t& qdkygau/


pwlygtrsm;tjym;wnf[daom uRef;zsm;eD&ma& vltrsm;
tjym; vkyfudkifpm;aomufeDxdkifEdkifa&eD&mwpfck rjzpfEdkifyg/
a,NyD;au atuRef;rm uRefawmfdkU wwfEdkifa& qD? ajr
ay: okawoejyKcsufwdudk tNcDcHvdkY ajym&zdkYqdkau? pwlyg
ausmufapwDaoQwduvGJvdkY atuRef;rm a0omvDacwfeefY
qdkifa& wjcm;oufoDcH taxmuftxm;wpfck aoQav;rwGd
&ygod/ attcsuu
f av; atuRe;f rm vltrsm;tjym; &yfBu;D
&GmBuD;wnfaxmifvdkY reDxdkifcuwfqdkpGmudk axmufjyeDyga&/

]]("areoare) w&m;ojzifh xD;eef;udk qufcHpdk;pHaom


olwpfyg;\tusdK;udk o,fydk;aqmif&Guf&ef &nfoefvsuf&Sd
aom oD&d0D&pjEa'0rif;onf rdrdydkif aMu;aiGwdkYudk tukef
tuscH opmw&m;udk ouf0if,HkMunfcspfjrwfEdk;onfh
tavsmuf urm\tqif;wefqmjzpfaom apwDtqlaygif;
wpf&mwdkYudk wnfafqmufawmfrlonf/}}

0D&pjErif;ausmufpm

atausmufpmudk avhvmqifjcifMunfhau? a0omvD


acwfrm pwlygxkvyk v
f LS 'gef;cJrh q
I akd & tcsuef efY yk*Kd vw
f pfO;D
wnf;u pwlygtrsm;tjym; vSL'gef;Edkifa&qdkpGmudk oabm
aygufrdzdkY jzpfyga&/ ajriluRef;rmav;tvSLoQif wpfOD;wnf;
u jzpfpD? tvSL&Siftrsm;ujzpfpD pwlygwdxkvkyfwnfxm;
ylaZmfcpGmrsdK; jzpfEdkifyga&/

txufygtqdt
k wdik ;f uRe;f zsm;rm vltrsm;tjym; &yf&mG
wnfvYkd reDcuwfqakd u? t*kw&dG a& pwlygapwDaoQukd Zmol
dUk u ZmtaMumif;eefY Zmtcsed rf m vma&mufxq
k pfcuwfaw
av;/
attyD;twGuf xnfhoGif;qifjcifMunfhzdkY tcsuf(2)ck
[dyga&/ wpfcku 0D&pjErif;ausmufpm jzpfyga&/ 0D&pjErif;
&cd k i f o m;BuD ; pmay

qifjcifMunfhzdkY 'kwd,tcsufu? a0omvDNrdKUawmfu


ausmufqpfynmonfwd ajriluRef;odkYvmAsm pwlygxkqpfvD

27

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;

jzpfzdkYxuf? a0omvDacwfu xkqpfa& pwlygapwDaoQwd


jzpfzdkYu ydkrsm;yga&/ ausmufwdkifusdK;wpfck\ av;axmifhwpf
rsuEf mS rm wG&d a& jAm[Dy mG ;ausmufpmav;vH;k uav;? atwdik f
wda& a0omvDacwfrm xkqpfca&wdkifwdjzpfawvdkY oufoD
cHeyD ga&/ atwdik w
f u
d kd oufox
D Nl y;D au? a0omvDacwfuyif
ajriluRef;rm Ak'bmom0ifwd vDuwfzdkYvdkY ,lqEdkifyga&/
at,lqcefYrSef;csufwdrSefa&? rSm;a&qdkpGmudk &Sda[mif;okaw
oeXmeu&m oifhawmfa&eD&mwdudk wl;azmfMunfhAsm qHk;jzwf
EdkifzdkY jzpfyga&/

uwfzq
Ykd akd & ,lqcsujf zpfyga&/ ajriluRe;f taemufbufurf;
a& yifv,furf; jzpfyga&/ ausmufaqmifausmufwHk;wd
aumif;aumif;yGm;yga&/ pwlygxkqpfaw oJausmufrm
ausmufw;kH rsKd ;udk vdak &qD &Edik af &/ ,if;ausmufw;kH rsKd ;udk "n
0wDNrdKUawmf? a0omvDNrdKUawmf ywf0ef;usifdkUrm vdka&qD
aygaygrsm;rsm;? vG,v
f ,
G u
f u
l l r&Edik ?f a0omvDacwfrm pwl
ygxkvkyfvSL'gef;vdkoldkUa&? ausmufqpfynmonfdkUudk ajril
uRe;f odYk &Gwyf sm? vdak &qD xkqpfpzD /Ykd xkqpfNy;D pGmwdukd avmif;
BuD;wdeefY ajymif;,lvm;uwfzdkY/ vSL'gef;uwfzdkY/ ajriluRef;rm
av; vSLcsifau vSLvDuwfzdkY/ ajymif;&TDr,lEdkifbJ usefeDvdkuf
pGm wdav;[d vDzdkY/ attaMumif;wdaMumifh ajriluRef;rm
pwlygtrsm;tjym; wG&d pGmjzpfawvdaYk v; uReaf wmfUkd qifjcif
MunfhEdkifyga&/

ataqmif;yg;tprm azmfjyygca&ydkif? pwlygapwDaoQ


wdtaMumif;udk tOD;tzsm; owdjyKavhvmwifjyoluawmh
cg q&mOD;pHomatmif jzpfyga&/ q&m\ okawoejyKcsuw
f d
udk rSDcdktm;xm;NyD;au? uRefawmfdkUu tyifyef;cHAsm? okaw
oequfvyk u
f wfawtwGu?f pwlygapwDaoQwu
d kd wGv
d mpGm
jzpfca&/ q&m\ pwlygokawoevkyfief;udk uRefawmfdkUu
tcsufopfacswdeefY wpfpGef;wpfp tm;jznfhyD;EdkifcvdkY 0rf;om
tm;&jzpfyga&/ a,'gav;aomh uRefawmfdkUtm;xkwfcsufudk
todtrSwfjyKzdkY q&mr[dAsmjzpfvdkY 0rf;enf;&yga&/ q&m\
t<uDapmrIudk ESajrmwrf;w jzpf&yga&/ wrvGefaumif;&m
ok*wd&m? uReaf wmfUkd tm;xkwcf suu
f kd q&m0rf;ajrmufom"k
ac:EdkifygpDvdkY qkawmif;&yga&/

ajriluRef;rmwGd&a& pwlygwdeefY ywfoufNyD;au NcHKAsm


ajym&zdq
Yk ykd gau/ vufwu
dG iG ;f qif; okawoejyKcsut
f &/ ajr
iluRef;tESHYrm ausmufwdkifi,f (29)ck wGd&a&/ qHawmf&Sif
apwDawmfawmifbufrm ausmufwikd if ,f (10)ck wpfpw
k nf;
wGd&a&twGuf? trsm;oligdkUudk odrfwdkifwdxifAsm odrfawmf
&mvdkY owfrSwfac:a0:eDuwfaw/
q&mOD;pHomatmif\ okawoejyKcsufeefY wdkufqdkifnd
EIdif;Asm ajym&zdkYqdkygau? atausmufwdkifwda& odrfwdkifwd
&cd k i f o m;BuD ; pmay

28

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
*

pHomatmif? tmeEpjE&Spf&mpk &cdkifa0omvDrif;


(1974)yHk3-I/

1/ ,if;pm? pm(8)I/
*

xHk;

1/ OD;pHomatmif? at'Dajcmuf&mpkEiS hf ,if;rwdik rf D &cdik f


jynfoHk; tu&mudk yPmravhvmcsuf? Z,m;-4
(1973)

aygufawmNrdKUe,frS a0omvDacwf
taxmuftxm;rsm;

2/ ,if;pm pm-13
(ataqmif;yg;eefY q&mOD;pHomatmifudk OD;Gwfyga&/)

aygufawmNrdKUe,fonf a&S;acwf&cddkifNrdKUawmfa[mif;
rsm; wnf&cdS ahJ om NrKd Ue,fwpfck r[kwaf cs/ odaYk omf a0omvD
acwf xGef;um;cJhpOfu Ak'bmomudk;uG,frItavhtxwpfck
jzpfaom pwlygausmufapwDi,f xkqpfu;kd uG,rf I taxmuf
txm;rsm;udk awGU&ygonf/ a,"rm*gxm ou#bmom
ausmufpmi,fwpfcsyfESifh wjcm;ausmufqpfvuf&m tusdK;
tyJhrsm;udkvnf; awGU&ygonf/ ,if;ausmufqpfvuf&m
taxmuftxm;rsm;udk rwifjyrD a0omvDacwftaMumif;udk
tenf;i,f&Sif;vif;zdkY vdkygrnf/

(&cdkifr*Zif; trSwf-8? arv? 1984-ck)


armif A od e f ;

&cd k i f o m;BuD ; pmay

29

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
&cdkifordkif; a0omvDacwfESifhywfouf &cdkif&mZ0if
tqdkESifh acwfopfokawoDwdkYtjrif rwlnDMuacs/ &cdkif&mZ
0ifrsm;rSm ajrmufOD;acwfa&; rSwfwrf;rSwf&mrsm;udk tajccH
a&;om;Mujcif;jzpfonf/ acwfopfokawoDwdkYurl a0om
vDacwf oufqikd &f mrif;rsm; a&SUarSmufwiG f a&;xd;k cJMh uaom
ausmufpm? '*Fg;pm? aMu;acgif;avmif;pm? aMu;eDjym;pmrsm;udk
zwf
I azmfxw
k w
f ifjyMujcif; jzpfonf/ xdaYk Mumifh acwfopf
okawoDwdkY\ wifjy,lqcsufu ydkcdkifvHkonf/

ydEJacsmif;uRef;rS vuf&mrsm;
ydEJacsmif;uRef;onf 28rdkif&Snf tus,fqHk;ae&mrSm
(3.2)rdkif? tusOf;qHk;ae&mrSm (.2)rdkif &Sdonf/ uRef;wGif
awmifwef;ESpfck &Sdonf/ awmifwef;ESpfckMum;vGifjyifonf
uRef;\tus,fqHk;ae&m jzpfonf/ a0omvDacwfESifh ajrmuf
OD;acwf ausmufqpfvuf&mrsm;udk vGijf yifwiG f awGU&onf/
a&S;a[mif;vuf&mrsm; awGU&aom ae&mrsm;rSm oQi&f mG
\ ajrmufbufESifh ta&SUbufwdkY jzpfonf/ &Gmajrmufbuf
udkufig;&mcefYtuGm pm;usufuGif;&Sd apwDysufteD; &Gmom;
vli,f OD;pHausmf (24)ESpfu 1982-ckESpfwGif ausmufpmwpf
csyfawGU aus;&GmaumifpDtzGJU Ou|OD;pHxGef;vS (42-ESpf)
u aygufawmodkY vma&mufowif;ay;ojzifh oGm;a&mufavh
vmNyD; riful;,lcJhMuonf/ if;riful;rludk a&S;a[mif;okaw
oeXme y@dwfq&mBuD;OD;omxGef;tm; zwfap&m NAJ[DyGm;
tu&m? ou#bmomjzifh a&;xdk;xm;aom a,"rm*gxm
awmfjzpfaMumif; od&onf/

acwfopfokawoD t*FvdyfvlrsdK; a'gufwm*Refpwef?


tdE,
d vlrsKd ; a'gufwmqm;um;wku
Yd a0omvDacwfonf bDpD
(638)rS pwifcJhNyD; at'D(721)xd rif;(3)quf? rif;aygif;
(37)yg; tkyfcsKyfcJhonf[k qdkcJhMuygonf/ ajrmufOD;NrdKU oQpf
aomif;bk&m;0if0 pdkufxlxm;aom tmeEpjErif; a&;xdk;
cJo
h nfh ou#bmomausmufpmwdik u
f kd tajccH ,if;odq
Yk ckd hJ
Mujcif; jzpfygonf/
aygufawmNrKd Ue,fonf a0omvDNrKd Uawmfa[mif;ESihf rdik f
(40)cefYom uGma0;onf/ aygufawmNrdKUe,f a0omvDrif;
rsm; tkyfpdk;cJhpOfu xkqpfcJhonf[k ,lq&aom ausmufqpf
vuf&mrsm;udk awGU&ygonf/ awGU&Sd&aom ae&mrsm;rSm ydEJ
acsmif;uRe;f ac: tv,fzHu
k muRe;f ? ajriluRe;f ac: taemuf
zHkumuRef;ESifh awmif&if;uRef;wdkY jzpfygonf/

ausmufpmrSm pmvHk;tcsdKU ysufae tjynfhtpHk zwf


r&awmhacs/ a,"rm*gxmawmfudk atmufygtwdkif; pmoHk;
aMumif;jzifh a&;xdk;xm;onf/ ("mwfyHkrsm;udkvnf; Iyg/)
1/ --- --- --- --- --- a[wkjy
&cd k i f o m;BuD ; pmay

30

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
2/ --- --- --- --- --- aw oa,med --- --- ---

0if&m awGUqHkpOf a[mMum;awmfrlaom a'oemawmfjzpf


onf/ a&S;a[mif;&cdkifNrdKUawmfa[mif;rsm; jzpfaom "n0wD?
a0omvDwdkYvnf;aumif; &cdkifjynftESHYvnf;aumif;
*gxma&;xdk;xm;aom ou#ESifhygVdbmomausmufpmrsm;?
pwlygausmufapwDi,frsm;udk awGU&ygonf/

3/ {0H 0g --- r[moQrP/


ygVdbmomjzifh *gxmawmf\ tjynfhtpkHrSm atmuf
ygtwdkif; jzpfygonf/
a,"rm a[wkyb0g

txufoQif&Gm ausmufpmonfvnf; a0omvDacwf


xGef;um;pOf at'D(6)&mpkcefYu a&;xdk;cJhaom ausmufpm
jzpfonf[k qdkEdkifygonf/ ausmufpmaMumifh ydEJacsmif;
uRef; (tv,fzHkumuRef;) a0omvDacwfuyif vGefcJh
aomESpf(1400)cefYuyif vlaerI&SdcJhaMumif;? Ak'bmomudk;
uG,fMuaMumif; tcdkiftrmajymEdkifygonf/

awoHa[wk wxmuawmtm[m
awoa,meda&m"m
{0H 0g'dr[moraPm/
*gxmawmf\ t"dym ,fukd q&mOD;pHomatmifu
odkY zGifhqdkxm;ygonf/

ausmufpmtjyif oQif&Gmta&SUbuf udkufoHk;&mcefY


tuGm bk&m;ukef;[kac:aom ae&mvnf; a0omvDacwf
qif,ifxHk;zGJUrIESifh xkvkyfxm;aom ewfkyfwpfck awGU&onf/
ewfkyfuvnf; ydEJacsmif;uRef; a0omvDacwf ,Ofaus;
rIxGef;um;cJhaMumif; axmufcHaeygonf/

jrwfpGmbk&m;onf a&S;ujyKcJhaomtaMumif;w&m;
aMumifh jzpfay:vmukefaom tusdK;w&m;wdkYudk a[mawmfrl
\/ xdktaMumif;tusdK;w&m;wdkY\ csKyfNidrf;&m w&m;wdkYudk
vnf; a[mawmfrl\/ &[ef;Bud;jzpfaom jrwfpGmbk&m;onf
odkY t,l&Sdawmfrl\/ (pHomatmif at'Dajcmuf&mpkESifh
,if;rwdkifrD &cdkifjynfoHk; tu&m? pm-183)

ydEJacsmif;uRef; aemufxyfawGU&aom a0omvDacwf


vuf&mrsm;rSm o&zlaqmif; aMu;qif;wkbk&m;rsm; jzpfonf/
carmif;acsmif;vGrf;OD;&Gm bkef;BuD;ausmif; ESpfql? ausmuf
awmif&Gm bkef;BuD;ausmif; wpfqljzpfygonf/ if;aMu;vuf
&mrsm;rSm o,ful&vG,fulojzifh rlvuyif ,ckae&mrsm;

a'oemawmfonf t&SiftZdrax&fu t&Sifom


&dykw&mavmif; Oywdtm; Am&mPoDNrdKUwGif;odkY qGrf;cH
&cd k i f o m;BuD ; pmay

31

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;

acsmif;uRe;f rS a,"rm*gxmxd;k ou#ausmufpmu axmufcH


aeygonf/ taMumif;rSm ydEJacsmif;uRef; (tv,fzHkum
uRef;)onf ajriluRef; (taemufzHkumuRef;)ESifh jrpfwpfck
om uGmjcm;aomaMumifh jzpfygonf/

oGef;vkyfudk;uG,fcJhMuonf[kqdk&ef cufcJygonf/

ajriluRef;rS vuf&mrsm;

odkYaomf ajriluRef;onf ydEJacsmif;uRef;uJhodkY r[kwfbJ


ajrjyefYvGifjyifenf;aomaMumifh vlaerIvnf; enf;cJhvdrfhrnf
[k ,lqoihfygonf/ pwlygapwDi,f trsm;tjym;awGU&jcif;
rSm if;uRef;onf yifv,fuRef;jzpf ausmufwHk;ausmuf
aqmifrsm;aomaMumifh ukov
kd &f iS w
f u
Ykd wpfuu
G f ausmufqpf
orm;wdkYu wpfuGuf apwDi,ftrsm;tjym; xkqpfay;cJhMu
jcif; jzpfEdkifonf/ ajriluRef;rSwpfqifh rdrdwdkYvdk&modkY avSrsm;
jzifh o,f,lydkYaqmifay;Mujcif; jzpfayvdrfhrnf/ ,ckawGU&
aom pwlygtcsdKUrSm ro,faqmifEdkifaom pwlygrsm;jzpfEdkif
ygonf/

ajriluRef;onf rdkif(20)&Snf tus,fqHk;ae&monf


(ESpaf v;ydik ;f wpfyikd ;f rdik )f tusO;f qH;k ae&monf (ig;ydik ;f wpfyikd ;f
rdik )f om &So
d nf/ tv,fwiG f awmifwef;u ae&m,lxm;onf/
uRef;wGif a0omvDacwfvuf&m[l ,lq&aom
pwlygausmufapwDi,f (29)ql awGU&onf/ uRe;f ta&SUbuf
jcrf;&Sd NyKd i;f awmif&mG ? ukvm;ode?f 'dik ;f csyw
f Ykd (7)ql? taemuf
bufjcrf; <ujD yif&mG ? jyifbw
k &f mG ? qHawmf&iS af pwDawmf awmif
bufodrfawmf&mESifh ,if;wdkYteD; (22)ql jzpfygonf/ odrf
awmf&mteD;awGU&aom pwlygwpfql ou#ausmufpmysuf
tenf;i,f a&;xdk;xm;ygonf/
pwlygausmufapwDi,frsm;ESifh ywfouf q&mBuD;
OD;pHomatmifu jznfhHkpGm wifjyzl;ygonf/ OD;pHomatmif
azmfxkwfwifjyzl;aom pwlygausmufapwDi,f (tcsdKU
ou#bmom a,"rm*gxmygonfwdkYonf ajriluRef; awGU
&aom pwlygrsm;ESihf wpfypkH w
H nf;jzpfygonf/ xdaYk Mumifh ajril
uRef;awGU&aom pwlygapwDi,frsm;onf a0omvDacwf
vuf&mrsm; jzpfonf[k ,lqEdkifygonf/ ,lqcsufudk ydEJ

awmif&if;uRef;rS vuf&mrsm;
awmif&if;uRef;um; aygufawmNrdKUe,f\ tcsuftcsm
usaom uRe;f jzpfonf/ awmifajrmuf q,frikd cf eY&f n
S
f ta&SU
taemuf &SpfrdkifcefY&Sdonf/ tv,fwGif wef;wifawmifwef;
u awmifajrmufoG,fwef; wnf&Sdonf/
&cd k i f o m;BuD ; pmay

32

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;

ajym&vQif aygufawmNrKd Ue,fonf vGecf ahJ omESpaf ygif; 1400


cefYuyif ,Ofaus;rItqifh jrifhvmaom &cdkifvlUtzGJUtpnf;
&SdcJhNyD; yef;csD? yef;yk twwfynm xGef;um;cJhNyD; ausmufudk
Edik ef if;pGm xkqpfEikd af om oHtrsKd ;tpm;udk xkwv
f yk o
f ;kH pGw
J wf
NyD; jzpfygonf/ xdkoHql;rfsm;jzifh qif,ifxHk;zGJUrIygaom vlkyf
wdkYudkvnf; ususee xkqpfzefwD;EdkifcJhMuNyD[k qdkEdkifygonf/

awmif&if;uRe;f a0omvDacwfvuf&m pwlygausmuf


apwDi,f oHk;qlawGU&onf/ if;uRef;rS BudrrfacGarmf&Gmom;
rlvwef;ausmif;tkyfq&mBuD; OD;atmifomxGef; (uG,fvGef)
u 1983-ckESpfwGif owif;ay; oGm;a&mufrSwfwrf;wifEdkif
cJjh cif; jzpfygonf/ pwlygrsm;udk &Gmta&SUbufwpfrikd cf eft
Y uGm
wef;wifawmifwef;\ awmifpG,fusm;MuKwfawmifajc&if;
awGU&jcif; jzpfygonf/

tcsKyfajym&vQif aygufawmNrdKUe,fonf a&S;&cdkifNrdKU


awmfa[mif;rsm;ESifh reD;aomfvnf; vGefcJhaomESpf (1600)cefY
uyif vlaerI&SdcJhNyD; Ak'bmomxGef;um;cJhaMumif; oufaocH
aeaom ou#ausmufpmESifh pwlygausmufapwDi,frsm;
awGU&Sd&aom NrdKUe,fwpfck jzpfayonf/

pwlygoH;k qlteuf ESpq


f rl mS ajriluRe;f rS pwlygrsm;uJo
h Ykd
tajymuftrGrf;rygacs/ usefwpfqlrSm awGU&orQpwlygrsm;
teuf vHk;ywfa&mtjrifhyg tBuD;qHk;jzpfonf/ Pfawmf
tjrifh ig;aywpfvufr &Sdonf/ av;axmifhrsufESmESpfbuf
vdkPfwGif;rkcfwpfckpDudk vHk;ywfausmufom;a&SUodkY xk ESpf
vufrcef<Y u xkqpfxm;cJ[
h ef wlygonf/ ,ckusKd ;yJah eygNy/D
("mwfyHkI)

&cd k i f G e f Y z l ; trS w f ( 2)rS


1994-ck? {NyDv

a0omvDacwf ausmufqpfvuf&mrsm;awGU&aom ydEJ


acsmif;uRef;? ajriluRef;? aomif&if;uRef;wdkYESifhywfouf
tcsKyfoabm oHk;oyfwifjy&vQif if;uRef;wdkYonf wpfckESifh
wpfck eD;eD;uyfuyf wnf&SdMuonf/ jrpfwpfjrpfom jcm;onf/
xdkYaMumifh tkyfcsKyfa&;? vlrIa&;? ,Ofaus;rIwdkY qufEG,frI
&Sdvdrfhrnf[k qdkEdkifonf/ awGU&Sd&aom ausmufqpfvuf&m
rsm; (pwlygausmufapwDi,f? ewfkyf? ausmufpm)udkMunfh

ppf a wG N rd K U/
armif A od e f ;

&cd k i f o m;BuD ; pmay

33

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;

&ysdKUESifhywfouf t,ltqESpfrsdK; jzpfaeygonf/ uefawmf


rif;ausmif;q&mawmf a&;onf[laom t,ltqESifh &cdkif
q&mawmfa&;onf[al om t,ltqwdYk jzpfygonf/ olUt,l
tqESifhol taxmuftxm;tcdkiftvHkESifh wifjycsufrsm; &Sd
Muygonf/
t*r[my@dw q&mBuD; OD;vif;u ]]avmuom&
ysKd Uudk uefawmfrif;ausmif;q&mawmf a&;om;onf[
l vnf;
aumif;? &wemyl& tif;0NrdKUrif;acgifBuD;q&m ]&SifE*kw}
bGJUcH &cdkifq&mawmfwpfyg; a&;om;onf[lvnf;aumif;
trSwftom;uGJjym;Mu&mrSmum; a&S;a&S;q&mawmfbk&m;BuD;
rsm;vufxufuyif pwifuGJjym;vmcJhaom t&mjzpf rnf
onfhtrSwftom;u rSefonf[k twnfqHk;jzwf&ef cJ,Of;vS
\/ tcsdKUaom avmuom&ysdKUrlrsm;rSm uefawmfrif;ausmif;
q&mawmfa&;aMumif; jyqdkonfh ed*Hk;yifyg&Sdae\/ odkY&mwGif
xdked*Hk;vuFmudk Munfhaomtcg ysdKUpmom;vuFm? pmom;
toGm;tvmESifh ed*Hk;vuFmpmom;tajctae uGmjcm;vsuf
&Sdae usrf;jyKq&myifa&;om;aom ed*Hk;jzpfonf[k qdk&ef
cJ,Of;\}} [lvnf;aumif;/
]]&cdkifq&mawmfonf ]avmuom&ysdKU} yif omru
]"rom&ysdKU}udkyg ysdKUESpfapmifyif a&;om;awmfrlcJhonf/ odkY&m
wGif "rom&ysdKUu wdrfjrKyf avmuom&ysdKUom xif&Sm;ae
ygonf[laom trSwftom;udk twnfjyKvQifvnf; avmu

rdk;a0odkY tdwfzGifhay;pm
t,f'DwmcifAsm;/
1971-ck? Mo*kwfv rdk;a0r*Zif;wGif ]jrefrmpmay tbd
"mef} tcef; ]uefawmfrif;ausmif;q&mawmf} taMumif;udk
zwfI&ygonf/ rdk;a0u ]q&mawmfa&;om;aom pmrsm;rSm
a&Teef;aMumh&SifxHoGif; arwmpmESifh avmuom&ysdKUqHk;rpm
wdkY jzpfonf/ tcsdKUu avmuom&ysdKUudk &cdkifq&mawmfa&;
onf[k rSwf,lMuonf/ odkYaomf ysdKUed*Hk;wGif ]usifhxHk;rSwf&m?
oifhvSpGmudk? ynm&Sdol? rSwfpdrfh[l? qk,lywem? BudKuf&m&Sm
onf? xifpGmtausmf? uefawmfrif;ausmif;? jrwfeHavSmif;
om;? pkaygif;r[m? okynmvQi}f [k qdx
k m;ojzifh avmuom
&ysdKUudk uefawmfrif;ausmif; q&mawmfyif a&;aMumif;odom
xif&Sm;onf} [k taxmuftxm; wpfrsdK;wnf;udkjy tqHk;
tjzwfay;xm;onfudk zwfI&ygonf/
rd;k a0wifjyouJo
h Ykd jrefrmpmayavmuwGif avmuom
&cd k i f o m;BuD ; pmay

34

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;

q&mrif;ok0Pfurl ]]rif;jzpf wpfq,fhajcmufESpf&Sd


aomtcg rif;Bu;D (rif;Bu;D pGmapmfu)J onf rdr\
d i,fq&m &cdik f
oljrwfukd owd& aejynfawmfoyYkd ifah c:um r[moCF&mZm
[laom wHqdyfawmuyfvSLNyD;vQif udk;uG,fawmfrlavonf/
xdkr[moCF&mZmwHqdyfemrudk cH,lawmfrlonfh &cdkifoljrwf
onf rif;om;oHk;yg;udk pmaycspOftcgu avmuom&ysdKUudk
pDuHk;um rif;om;wdkYtm; oifMum;ay;avonf/ um; OD;uk
vm;&mZ0if? "n0wDta&;awmfyHk? omoemvuFm&pmwrf;
wd k Y E S i f h tnD j zpf a om avmuom&ysd K UES i f h ysd K Uq&mwd k Y \
twKyw
ad ywnf;}} [l usr;f *efvm tqdw
k u
Ykd kd okawoejyK
wifjyxm;ygonf/
txufyg q&mBu;D OD;vif;ESihf q&mrif;ok0Pfw\
Ykd a&;
om;csufrsm;rSm ]]avmuom&ysdKUESifh ywfoufaom ESpfzuf
t,ltqtcsKd U jzpfygonf/ rd;k a0onf ESpzf uft,ltqtud;k
tum;rsm;udk ]]tbd"mefwm0efwpf&yf}} tjzpf pmzwfolwdkY
od&Sdatmif OD;pGmwifjyoifhygonf/ ESpfzuftqdkudk wifjyNyD;
rSom rdrdudk,fydkift,ltqudk azmfjyvdkygu azmfjyoifhyg
onf/ tqHk;tjzwfay;vdkuvnf; ay;Edkifygonf/ jyem&Sd
aeygvsuf ESpzf uft,ltqtud;k tum;udk razmfjybJ rdrEd pS f
ouf&m tudk;tum;udkom qGJxkwfazmfjyjcif;onf rvdkvm;
tyfaom azmfjyjcif;rsdK; jzpfygonf/ yk*dKvfpGJbufvdkufonf[k
qdkEdkifygonf/

om&ysdKUrSm w&m;awmfESifh rqdkifvSonfhavmutaMumif;


tqDtESpfwdkYudkom jyonf[kqdk&rnfjzpf\/ pifppfrSm avm
uom&ysdKU trSwf1 rSp trSwf 10xd tydk'fwdkYrSm ukodkvf
w&m; tqDtESpfwdkYudkyg jyxm;\/ txl;tm;jzifh trSwf
11 tydk'frSm ]]tedpESifh 'ku tew}} ponfjzifh edAmefa&muf
aMumif; 0dyem tqDtESpfudkyif jyxm;avonf/ usrf;jyK
q&mawmfu,
kd w
f ikd u
f vnf; trSwf 47tyd'k w
f iG f ]]avmuom
&? usrf;tp (odkYr[kwf) avmuom&? usrf;*E? "rom&
tvuFmjzif?h wefqmvnf;qif? zGUJ pD&ifvsu}f } [k a&;om;xm;
awmfrl\/ trSwf 12 tydk'frSpom v,fvkyfukefoG,fjcif;
ponfh ]]uRJ EGm; qdwf 0uf? 0rf;bJiSufESifh? Muufur<uif;?
odrf;arGUjcif;}} ponfh avmuDoufouf tusdK;0g'wdkYudk jy
awmfrlonf/ taMumif;rsm;udk axmufu &cdkifq&mawmf
a&;onf[al om trSwt
f om;om rSeu
f efonf[k qH;k jzwf&ef
vnf; cJ,Of;jyef\[lvnf;aumif; t,ltqESprf sKd ;udk wifjy
NyD;aemuf]]xdkyk*dKvfBuD; 2-yg;vHk;yif ynm&SdBuD;rsm;omjzpf
taotcsmqHk;jzwfEdkifcGifh r&Sdaom usrf;jyKq&mawmfudk qHk;
jzwfEdkif&ef MuHpnftm;xkwfjcif;rjyKbJ ysdKUpmxJwGifygonfh
Mo0g'taMumif;t&mwdu
Yk o
kd m aumif;pGmem;vnfo&d dS tjcm;
usrf;*efwdkYESifhvnf; ndum oifhjrwf&m vdkufemEdkifatmifom
BudK;pm;tm;xkwf&m\}} [l Mo0g'ay;zl;ygonf/
&cd k i f o m;BuD ; pmay

35

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;

odkY pdwf0ifpm;pGm zwfINyD; apwemjzifh axmufjya0zefonf


udk aus;Zl;wifygonf/ ,if;odkYjyKpk&mwGif taxmuftxm;
rsm; enf;yg;jcif;? tcsuftvufrluGJrsm;? taumuft,lrluGJ
rsm; &Sdjcif;wdkYaMumifh rsm;pGmrS tcuftcJ awGU&ygonf/ NyD;
qHk;oGm;aomtcgwGif udk;um;csuf &nfTef;csufESifh aumuf
,lcsufrsm;udk jznfhpGufwifjyrnf jzpfygonf/ a&SUwGifvnf;
twdrf;tapmif;rsm;&Sdu a0zefaxmufjyMuyg&ef arwm&yfcH
ygonf/
,ckaomf Aode;f (ppfawG)axmufjyaom avmuom&ysKd U
udpwGifrl ]]acgif;pOf}} udk owdjyK&ygonf/ ,ckazmfjyjcif;rSm
]]uefawmfrif;ausmif; q&mawmf}} jzpfygonf/ ]avmuom&
ysdKU} r[kwfyg/ q&mawmfaMumif;a&;&mwGif q&mawmfa&;
aom (a&;onf[k avmuom&ysdKUacgif;pOfwGif taxmuf
txm;jyNyD;aom)avmuom&ysdKUtaMumif; azmfjyjcif; jzpfyg
onf/ ]]avmuom&ysdKUacgif;pOf}} wGifrl ysdKUESifhywfouf
orQaom tcsuftvufESifh taumuftuluGJrsm;udk azmfjy
NyD; cdkifvHkajyjypfaom aumuf,lcsufudk azmfjyrnfjzpfygonf/
(yk*dKvf vlrsdK;pGJ? a'opGJudk rdk;a0u rESpfouf rusifh,l
yg/ jrefrmpmay tbd"mefonf jynfaxmifpkjrefrmEdkifiH
twGi;f &Sd wdik ;f &if;om;vlrsKd ; tm;vH;k \tusKd ;udk a&S;Iygonf/

pmayavmuwGif vlwef;pm; &yfwnfcsufaMumifh zuf


vdu
k jf cif;rsKd ; (t&if;rJb
h ufom;? t&if;&Sib
f ufom; ponfjzif)h
udk rnfodkYrQ ra0zefvdkyg/ vlwef;pm;udpwGif bufvdkufrS
vnf; obm0usygonf/ rSefuefygonf/ odkYaomf yk*dKvfpGJ
vlrsdK;pGJ a'opGJ tp&Sdaom tpGJtvrf; wpfckckaMumifh zuf
vdkufjcif;rsdK;um; ormorwfrus}} [k qdkcsifygonf/ ]]tpGef;
xGufonf}} [kvnf; a0zefvdkygonf/
rdk;a0onf rGefjrwfaom pmaywm0efrsm;udk xrf;
jrefrmpmaytqifjh rifah tmif tm;xkwaf eonf[k jrifygonf/
xdkodkYtm;xkwf&m ]]jrefrmpmaytbd"mef}} u@rSm rdk;a0\
BuD;av;aomvkyfief;BuD;wpfck jzpfonf[k jrifygonf/
tbd"mefonf jrefrmpmayordkif;wGif xif&Sm;aomae&m
wpfckudk &,lrnfhtbd"mefjzpfygonf/ xdkYaMumifh tbd"mef
jyKpkolwGif BuD;av;aom wm0efrsm; tvdktavsmuf &Sdvmyg
onf/ owdvpf[if; rjzpfyg/ tao;tzGJrSp rwdrf;r
apmif;&atmif owd&Sd&rnf jzpfygonf/ ]]avmuom&ysdKU}}
[dpwGif rdk;a0\ a&;om;azmfjycsufonf ]]jyemudk tav;
teufrawG;bJ ayghayghqq a&;om;azmfjycsufrsdK;jzpfonf}}
[k jrif odkYa0zefwifjy&jcif; jzpfygonf/
armif A od e f ; (ppf a wG )
(rdk;a0pmayr*Zif;ESifh jrefrmpmaytbd"mefudk ,ckuJh
&cd k i f o m;BuD ; pmay

36

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;

&cdkifwdkY\ "avhxHk;pHt& a,musfm;uav;wdkYom q&m


bkef;awmfBuD;xH pmayoif,lcGifh&\/ rdef;uav;wdkYum;
oif,lcGifhr&acs/ &GmxJ pmoifay;EdkifolxH tyfESHoif,lap
\/ odkYr[kwfygu rdrdwdkYtdrf tbdk;tbGm;wdkYyif oifay;Mu
ygonf/ wpfcgwpf&H OykofZ&yf oDv&Sifrsm; aexdkifygu
rddef;uav;wdkYudk ac:,loifay;wwfMuygonf/
vGecf ahJ om 15-ESpu
f touf 85-ESpt
f &G,f uG,v
f eG f
cJhol yif;0g(yef;0g)Zmwd uRefawmfhtbGm; a':vSolZmonf
&cdkifoifykef;BuD;udk EIwfwuf&oljzpf\/ avmuom&ysdKU
pmyd'k t
f csKd Uudv
k nf; uReaf wmfwt
Ykd m; &Gwq
f jkd ycJzh ;l \/ bGm;bGm;
\ tbdk;xHrS i,fpOfu oif,lcJhonf[k qdkygonf/ bGm;bGm;
\tbd;k onf rdrad jr;ESihf upm;azmfred ;f uav;wdu
Yk kd pmoifay;
aomtcg OD;pGm oifyek ;f Bu;D udk oifonf/ oifyek ;f Bu;D ukeaf om
tcg avmuom&ysKd Uudk EIwif ckH say;onf/ xdaYk emuf r*Fvokwf
ESifh bk&m;&Sdcdk;wdkYudkcsay;onf[k tbGm;xHrS odcJh&ygonf/

avmuom&ysdKESih f
&cdkiftaxmuftxm;rsm;
avmuom&ysKd Uonf qH;k rpmtjzpf xif&mS ;\/ ]]pmoif
ysKd E?k tajcjyK}} wdt
Yk m; oGeo
f if&ef ausmif;oifpmtjzpf toH;k
jyKcJhMu\/

uReaf wmft
h bd;k yif;0gZmwd OD;&To
D matmifum; bke;f Bu;D
ausmif;xGuf jzpf\/ q&mbkef;awmfBuD;xHrS &cdkifoifykef;BuD;
udkyif oif,lcJh&\/ oifykef;BuD;ukefaomtcg avmuom&
ysdKU? twGuftcsuf? o'goN*K[fpaom Ak'pmaywdkYudk tqifh
qifhoif,l&cJhonf[k ajymjycJhzl;ygonf/

&cdkifbuf avmuom&ysdKUudk bkef;awmfBuD;ausmif;


vnf;aumif;? tdrfausmif;vnf;aumif; oifcJhMuygonf/
i,fpOfumv pmayoif,lMuaomtcg a,musfm;uav;wdkY
onf bkef;awmfBuD;ausmif; oif& rdef;uav;wdkYrSm tdrf
ausmif;oifMu&onf[k tbdk;tbGm;wdkYxHrS Mum;emcJhzl;yg
onf/
&cd k i f o m;BuD ; pmay

37

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
avmuom&ysdKUudk oifaomtcg ysdKUed'gef;tjzpf ]]avm
uom&apmifuckd s? zwfMucg? rvdrm oli,fw?Ykd yd'k &f if;v,fzsm;?
rSwfom;rodayaMumifh/ t&if;0,fvQif tp[defY? Mum;ydrfhol
jrwf? ouf&Snfvwf? oufBuD;vQiftdkrdbwnf;/}} [l rdrdwdkY
oifcJh&aMumif; wpfydkif;wpfp &GwfqdkjycJhzl;ygonf/ tptqHk;
odvdkygonf[k uRefawmfylqmaomfvnf; rrSwfrd ajr;\
tvdkudk jznfhqnf;ray;EdkifcJh&Smay/

q&mOD;xGef;vScdkifxHrSrl
,Ofaus;rIXme jyu'deftMuHay;tzGJY0ifq&mBuD; OD;xGef;
vScdkif (1906-1983)onf ykPm;uRef;NrdKUe,f wef;pG,f&Gm
Zmwdjzpf\/ bkef;BuD;ausmif;xGuf vljyefawmfwpfOD; jzpf\/
uRefawmfwdkY rdwfaqGwpfpkonf q&mBuD;xH jyu'defwGufcsuf
enf;ynmudk oif,Ml uaomtcg uReaf wmfu avmuom&ysKd U
taMumif ; ud k rqD r qd k i f a r;Munf h z l ; ygonf / tbd k ; xH
uRefawmftvdkrjynfhcJhaom ]]avmuom&? apmifudkcs? zwfMu
cg}} tp&Sad om &wkuu
kd m; rdrrd arhao;aMumif; ajymjyygonf/
uRefawmfu ]]a&;ay;yg}} [k twefwefawmif;yefav&m
atmufygtwdkif; a&;ay;zl;ygonf/
*avmuom&?

apmifudkcs? zwfMucg? rvdrmoli,fwdkY?


&cd k i f o m;BuD ; pmay

yd'k &f if;v,fzsm;? rSwo


f m;rodayaMumif/h t&if;0,fvQi?f tp
[defY? Mum;ydrfholjrwf(1)? ouf&Snfvwf(2)? oufBuD;vQiftdkrd
bwnf; (3)? qEvQifa'go[d (4)? udk,fEIwfESvHk;? apmifhoHk;
NrJpGm? ow0gudk (5)? ynmvQifrsufpdESifh (6)? ygPmwdygwf
tedp(7) (8)? avmbeyif (9)? tdkrdcif (10)? vsifvsifpwk
'DomrSmwnfh (11)? v,fvkyfumukefonfiSm (12)? xHk;wdem
vQif ab;bdk;quf (13)(14)? rysufolwumwnfh (15)? C
&mvQif0go[d (16)? av;uRef;xdyfacgif (17)? aphajrUaqmif
wwfc(18)? avmifvHkUvynmESifh (19)? aMumif;awmfrSc&D;
om (20)? ysLysLiSmiSm (21)? avmuomudk (22)? pOfvmrSwf
ukefMuav/*
&wkudk rnfonfhyk*dKvf pDuHk;cJhaMumif;udkum; trSwf
tom;r&S d
rod & ay/
rnf o nf h a cwf u
pD u H k ; cJ h o enf ; [l a om tar;ud k r l xd k & wk E S i f h xd k & wk u d k
oDqdka&;ul;ay;cJhol OD;&TDom atmifESifh OD;xGef;vScdkifwdkYudkyif
ouf a oxm;NyD ;
aMumif ; usd K ;
quf p yf u m
cefYrSef;Munfh&ayrnf/
uRefawmfhtbdk; OD;&TDomatmif (1883-1967)onf
taemufjynf yif;0gZmwd jzpfygonf/ yif;0g (yef;0g)a'o
um; t*Fvyd jf refrm yxrppfyrJG wdik rf u
D ppfoBl u;D r[mAEKv
ppfcsDwufcJhzl;aom &mrl;ac: yef;0ga'o (,cifta&SU

38

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
b*Fvm;? ,ckb*Fvm;a'h&Sf) jzpfygonf/ OD;&TDomatmifonf
csif;ysHta&;tcif;aMumifh &cdkifjynfrS taemufjynfodkY (ta&SU
b*Fvm;odkY) 1784-ESifh 1824-Mum;umv xGufajy;cJhMu
aom ppfab;'kuonfrS qif;oufaygufzGm;vmol jzpfonf/
aESmif;ajrmufOD;acwf (1784-rwdkifrDumv) bkef;BuD;ausmif;
ynma&;udk qufcHcJhaom bkef;BuD;ausmif;xGufwpfOD; jzpf
onf/ txufyg&wkESifh avmuom&ysdKUwdkYudk oif,lcJhzl;ol
jzpfonf/

acwfNydKiftaxmuftxm;

acwfopfordik ;f okawoDw\
Ykd vkyx
f ;kH vkyef nf;t& EIwf
xGufrSwfwrf;udk cdkifvHkaom taxmuftxm;tjzpf vufrcH
wwfMuacs/ cdik v
f akH omtcsut
f vufrsm;rawGUrD ,m,Dtqdk
tjzpfum; todtrSwfjyKMuygonf/ xdkYaMumifh txufazmfjy
yg &wkudkvnf; EIwfxGufrSwfwrf;jzpf rcdkifvHk[k qdkcsifvQif
qdkEdkifrnf xifygonf/ xdkEIwfxGufrSwfwrf; cddkifvHkaMumif;
oG,f0dkufaxmufcHrnfh oufaowpfckudk wifjyygrnf/

&cdik jf ynf ykPm ;uRe;f NrKd Ue,f wef;pG,&f mG Zmwd OD;xGe;f vS


cdkifvnf; OD;&TDomatmifuJhodkYyif bkef;BuD;ausmif;xGufwpfOD;
jzpf\/ avmuom&ysdKUudk oifzl;\/ txufyg&wkudk aumif;
pGmrSwfrdol jzpf\/

xdkoufaorSm EdkifiHjcm;rSwfwrff;wpfck jzpfygonf/ a&;


olrSm a*sav'ef (J. Leyden) jzpfygonf/ if;onf umv
uwm;NrdKUrS (1811)ckwGif xkwfa0aom tm&Swpf*sme,f
twGJ 10 ]]tif'dkcsdKif;em;EdkifiHwdkY\ bmompum;ESifh pmay
ta&;tom;rsm;}} pmwrf;wpfapmifudk a&;om;cJhygonf/ xdk
pmwrf; &cdkifbmompum;ESifh pmaywdkYudk oHk;oyfxm;&m
olawGU&Sd&aom &cdkifpmayusrf;pmtkyfaygif; (79)udk azmfjy
xm;ygonf/ ,if;usr;f wdt
Yk euf trSw(f 29) ]]avmuom&}}
(Logasava) udkvnf; azmfjyxm;ygonf/

txufyg yk*Kd vEf pS Of ;D wd\


Yk EIwx
f u
G rf w
S w
f rf;udk ud;k um;
a&;&rnfqdkvQif avmuom&ysdKUESifh azmfjyyg&wkwdkYonf
&cdkifjynfvnf;aumif;? taemufjynfvnf;aumif; 1784rwdkifrDuyif &cdkifbkef;awmfBuD;ausmif; oif,lcJhMuaom
pmrsm;jzpfonf[k qdk&rnf jzpfygonf/ xdktpOftvmonf
'kw,
d urmppf rjzpfru
D mvxd &Scd ahJ o;aMumif; xdyk *k Kd vEf pS Of ;D
u oufaocHaeMuayonf/

a*sav'ef okawoevkyfaomtcsdefonf 1811-ck


rwdkifrDu jzpfonf/ bdk;awmfbk&m;ESifh bBuD;awmfbk&m;wdkY
onf &cdkifudk 1784-ckrS 1824ckxd tkyfpdk;cJhMu&m 1811ck rwdik rf u
D mv &cdik jf ynfonf jrefrmbk&ifw\
Ykd vufatmuf
&cd k i f o m;BuD ; pmay

39

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;

vnf;aumif; wnf&SdcJhonfrSm 'kwd,urmppfrwdkifrD umv


txdjzpfonf[
l &vmygonf/ &nf&,
G cf suu
f m; avmuom
&ysdKUudk ausmif;oifcef;pmtjzpf &cdkifwdkYtpOftvmoHk;pGJcJh
MuaMumif; ordkif;aMumif;avQmuf oufaoxljcif; jzpfyg
onf/

yif &Sdaeao;onf/ csif;ysHta&;aMumifh rNidrfroufjzpfae


aomumv jzpfonf/ xdaYk Mumifh a*svef'ef okawoevky&f ef
&cdkifjynfodkY vmEdkifrnf r[kwfacs/ umvuwm;rSwpfqifh
vufvSrf;rD&m NAdwdoQydkifeufom (&cdkifppfajy;'kuonfrsm;
aexdkif&m ta&SUb*Fvm;om) avhvmEdkifayrnf/ xdkYaMumifh
if;azmfjyaom ]]avmuom&}} usrf;onf ta&SUb*Fvm;
a&muf &cdkifwdkYxH awGU&aom usrf;om jzpfayvdrhfrnf/

*avmuom&ysd K U\pmqd k

taxmuftxm;aMumifh taemufjynfac: ta&SU


b*Fvm;a&muf &cdik w
f o
Ykd nf avmuom&ysKd Uudk 1784-aemuf
ydkif;rS pwif yif;0g (yef;0g)Zmwd OD;&TDomatmifwdkY pmoif
onfu
h mvtxd oif,cl MhJ uonfrmS xif&mS ;aeygonf/ odjYk zpf
vQif yifr&cdkifjynfvnf; 1784 rwdkifrDumvrSp ykPm;
uRef;NrdKUe,f wef;pG,f&GmZmwd OD;xGef;vScdkifwdkY pmoifonfh
umvxd avmuom&ysdKUudk oif,lcJhvdrfhrnf[k aMumif;usdK;
qufpyf qifjcif,lEdkifygonf/

avmuom&ysdKU\pmqdkum; rnfolenf;/ tcsdKUu &cdkif


oljrwf[k qdMk uonf/ tcsKd Uu uefawmfrif;ausmif;q&mawmf
[k ,lqMuonf/ jyemrSm a&S;acwfuyif &SdcJhonf[k
od&ygonf/
&cddkifoljrwf[k ,lqaomyk*dKvfwdkYu ]]Mum;ydrfholjrwf?
trsm;rSwfpdrfh}} [laom avmuom&ysdKU\ yxrydk'fyg ]]ol
jrwf}} pum;vHk;udk tajccH OD;ukvm;r[m&mZ0ifBuD;? "n
0wDta&;awmfyHkomoemvuFm&pmwrf;wdkYESifh ndumwifjy
Muygonf/ ]]Mum;ydro
hf jl rwf}} [laom rlvuAsmpmud,
k f yg0if
onfh ]]oljrwf}} onf ]]&cdkifoljrwf}} jzpfaMumif; OD;ukvm;
r[m&mZ0ifu rnfuJhodkY axmufcHxm;ygoenf;/ OD;ukvm;
r[m&mZ0ifBuD; yxrwGJ ([Hom0wDrl)/ pm 348

txufwifjycsuw
f u
Ykd kd tESpcf sKyaf jym&vQif (1) avmu
om&ysdKUonf &cdkif oli,fwdkYudk tpOftvmoifMum;ydkYcs
aom qHk;rpmwpfck jzpfonf/ (2) xdktpOftvmonf 1784rwdkifrDuyif &SdcJhonf/ (3) 1784 aemufydkif;wGifvnf; yifr
&cdkifjynfvnf;aumif;? csif;ysHta&;tcif;aMumifh ppfajy;
'kuonfrsm; cdkvIH&m? taemufjynfac: ta&SUb*Fvm;a'o
&cd k i f o m;BuD ; pmay

40

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;

vG,u
f pl mG atmifjrif &cdik o
f Ykd aqmif,cl ahJ Mumif;udo
k m qdyk g
onf/ rif;vsifapm\ om;awmfrsm;taMumif; azmfjycsufrsm;
udk atmufwGifMunfhyg/

]]&cdkifbk&if (rif;xD;)vnf; rif;vsifapm om;awmforD;


awmfwEYkd iS hf ,lav? &cdik o
f aYkd &mufvQif aumif;rGepf mG ae&\/
rif;vsifapmvnf; &cdkifodkYa&mufvQif om;awmfoHk;yg;wdkYudk
yd#uwfaA'ifwwfaom oljrwf0,f tyfav\/ rif;om;oHk;
yg;vnf; yd#uwfaA'ifoif wwfavaomf q&moljrwftyd f
rufjrifrufawmfrl\}} [lvnf;aumif;/

]]oifrif;BuD; om;tBuD;apmpHkudk uRJbJpm;? om;tvwf


apmjzLudk rD;pm;? om;ti,fapmwludk uif;pm;toD;oD;
olaumif;jyK tyg;awmfwGifxm;&m av;NrdKUodkYtcsDwGif
ou&mZf (725)ckESpf oufrif;om;oHk;a,muf av;NrdKUnm
zdk;acgifawmifudk vTJ ta&SUjynfudk ajy;avonf/

]]bk&ifrif;BuD;pGmjzpfawmfrl 16-ESpf&Sdaomtcg &cdkif


rSm q&mawmfonf rif;jzpfvQif ighudkarhavonf[l bk&if
rif;BuD;pGmodkY apvm\/ bk&ifrif;BuD;pGmvnf; q&mawmfudk
rsm;pGmaom ylaZmfoum&u jyKawmfrl ]]r[moCF&mZm}}
[laom wHqdyfudk vSLawmfrl\/ (pm 362-363)[lvnf;
aumif; azmfjyxm;ygonf/

ta&SUjynfodkYa&mufaomf yef;,bpD;&Sif OZemxHae&m


tBuD;rSm jrifpdkif;NrdKUudk pm;&avonf/ nDawmfapmjzLrSm
ausmfpGmrif;vufxuf rif;&efaemiftrnfcH jynfNrdKUudk
&jyefavonf/ nDti,f apmwlaomfum; ppfudkif;rif;w&m;
xHwGif aqmif&Gufav tjrifhudkpm;&avonf/}} ("n0wD
ta&;awmfyHk? ta&;awmfyHk 6-apmifwGJ pm-36? eef;jrifhpmay?
1970)

txufyg aumufEkwfcsufudkMunfhvQif rif;BuD;pGm\


i,fq&monf &cddkifq&mawmf ]]oljrwf}} jzpfaMumif; awGUEdkif
ygonf/ bk&ifrif;BuD;pGmonf &cdkifq&mawmf ]]oljrwf}}udk
tif;0 udk;uG,fcJhonfudkvnf; awGUEdkifygonf/ odkYaomf
rif;Bu;D pGmtm; pmayydcYk spOf avmuom&ysKd Uyg0ifonf ryg0if
onfudkum; aocsmpGm rajymEdkifacs/

aumufEkwfcsufwdkYonf azmfjyxm;csufrsm;udk rl&if;


twdkif; wifjyoHk;oyfcJhMuygNyD/ ,ckwpfzef omoemvuFm&
pmwrf;\tqdu
k kd pmIow
l Ykd avhvmEdik af tmif olUrl&if;twdik ;f
qufvufwifjyygrnf/

"n0wDta&;awmfyHkum; &cdkifoljrwftaMumif;udk
vnf;aumif;? avmuom&ysdKU taMumif;udkvnf;aumif;
rawGU&/ &cdkifrif;xD;u oufrif;vsifapmtm; y&d,m,fjzifh
&cd k i f o m;BuD ; pmay

bBu;D awmfb&k m;vufxuf rif;wdik yf iftrwfBu;D r[m


"roMu ajzqdkawmfrlaom omoemvuFm&pmwrf;wGif

41

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
atmufygtwdkif; azmfjyxm;ygonf/

aumufEkwfcsuft&qdkvQif avmuom&ysdKUudk a&;


zGJUawmfrlaom q&mawmfrSm &cdkifq&mawmfjzpfaMumif;
xif&Sm;aeygonf/ ]]Mum;ydrfholjrwf? trsm;rSwfpdrfh}} qdkaom
rlvpmud,
k yf g ]]oljrwf}} rSmvnf; tjcm;r[kw/f ]]&cdik o
f jl rwf}}
yifjzpfaMumif; odomonf/ OD;ukvm;r[m&mZ0ifBuD; azmf
jyaom ]]oljrwf}} rSmvnf; avmuom&ysdKUudk pDuHk;awmfrl
aom rif;BuD;pGmapmfuJ\ i,fq&mawmf ]]oljrwf}} yifjzpf
aMumif;udk aMumif;usdK;qufpyf qifjcifod&SdEdkifygonf/

]]ou&mZf 730-jynfhESpfwGif rif;BuD;apmfuJ rif;jzpf


awmfrl\/ xdktcg txuf&cdkifrSmaepOf nDaemifoHk;yg; rif;
jzpfrnfudk tdyfrufjrifaom q&mbkef;BuD;u rif;jzpfvQifyif
ighudkarhavonf[k ESvHk;rom&Sdojzifh bkef;awmfBuD; ouf
awmf&Snfvdkaomf taemufawmifaxmifh pnf;cHkwnfav[k
rSmvdkuf\/
a&Tpnf;cHkwnfrdwGifyif t0NrdKUvHk; xdwfxdwfvefYvefY
&Sdacs\/ taMumif;udk &cdkifq&mMum;avaomf ig&[ef;om;
jzpfonf/ roifah cs[k t0odv
Yk m ukuKd yif? qifusKH ;armfueG ?f
o&ygwHcg;? &wem*lwnf a&Tpnf;cHkESifh NydKifonfwGifrS
txdwfwvefYr&Sd ajyNidrf;\/

xdkYaMumifh q&mrif;ok0Pfu ]]avmuom&ysdKUESifh ysdKU


q&m &cdkifoljrwfwdkY\ twKywd}}udk a&;aomtcg (1) OD;uk
vm; r[m&mZ0if? (2) "n0wDta&;awmfyHk? (3) omoem
vuFm& pmwrf;wdkYudk udk;um;cJhjcif; jzpf[efwlygonf/
usrf;udk;usrf;um; t&um; avmuom&ysdKU\ pmqdkrSm
]]&cd k i f o l j rwf } } jzpf a Mumif ; xif & S m ;aeygNyD / tqd k u d k
taxmuftyHhjyKrnfhtcsufrsm; &cdkifbuf &Sdygovm;[k
vufvSrf;rDorQ ar;jref;&SmazGMunfh&m ]]&mZom&}} udk awGU
ygonf/

rif;BuD;pGmvnf; q&mawmftm; rsm;pGmylaZmfoum jyK


awmfrl\/ ]]r[moCF&mZm}} [laom wHqdyfawmfudkvnf;
vSLawmfrl\/
&cdkifrSm rif;oHk;yg;udk pmaycspOfuyif avmuom&
qHk;rpmudk &cdkifq&mawmf jyKonf/ &cdkifujyKcJh t0odkY
vm&mwGif qufonfvnf; qdkMuonf/ (omoemvuFm&
pmwrf;? pm 136-137 [Hom0wDyHkESdyfwdkuf? &efukef 1956ck)

t&SifpudExHrS &mZ&

]]&mZom&}} qdkonfrSm avmuom&ysdKU\ 'kwd,ydkif;


jzpfaom ]]rif;qHk;rcef;}} udk ay;xm;onfh trnfjzpfygonf/
&cd k i f o m;BuD ; pmay

42

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
avmuom&ysdKUESifhywfouf &cdkif&mZ0ifESifh pmayokaw
oD toQifpudExH csOf;uyfavQmufxm;aomtcg q&mawmf
bk&m;u rdrdawGUzl;aom rlwpfckudk xkwfjyygonf/ taemuf
jynfrdk;om;&Gm bkef;BuD;ausmif;rS &&SdcJhonf[k qdkygonf/
u-tpum; tqHk;wpft*Fg&Sdaom ayrlrSul;,l&&SdcJhonf[k
rdefYygonf/

toQifpudErlrS ]]toQifoljrwfpm}} [laom trSwf


tom;udkMunfhvQif avmuom&ysdKUudk ]]toQifoljrwf}} a&;cJh
aompm[k vufcx
H m;aMumif; odomygonf/ trSwt
f om;
onf OD;ukvm;r[m&mZ0if azmfjyaom ]]oljrwf}} ? omoem
vuFm&pmwrf;awGU&aom ]]&cdkifq&mawmf}} paom trSwf
tom;rsm;twGuf tm;jznfhay;onfh tcsufuav;wpfckyif
jzpfonf[k rSwf,lygonf/

vufa&;rludkavhvmMunfh&m ayxkyftzHk; aycsyf


]]t&Sifoljrwfpm}} pmonf ]]&mZom&}}? [k wpfaMumif;pD
xufatmufpDwef; a&;xm;aMumif; awGU&ygonf/ q&m
awmfu aypmrSm rpHkvifojzifh ayul;pfou&mZfudk rawGU&
aMumif; rdefYygonf/ ay u-pmcsyf0rf; -----

toQipf udE r l ]]t&Sio


f jl rwfpm}} [laomtrSwt
f om;
tjyif &cdik t
f oH;k tEIe;f [k ,lq&aom a0g[m&tcsKd Uudv
k nf;
pdppfawGU&Sd&ygonf/ ,if;wdkYudkatmufwGif qufvufwifjy
oGm;ygrnf/

]]earmw b*0awm t&[awm ormorKwd}}


[k tpcsDNyD;---

&cdkifa0g[m& taxmuftxm;rsm;

]]jynfoUl xG#b
f ?kH bke;f a&mifro
IH m;? &Hirk v
f b
k ? &mZnwdik ?f
qkrp Ofvm? rSwo
f m;emavmh? urmtp? wnfOuvQi?f e&xG#f
csm? r[mor'? cwd,wdk0f}} ponfjzifh azmfjyyg&Sdygonf/

a0g[m&taxmuftxm;rsm;udk rwifjyrD jrefrmESifh


&cdkifbmompum;taMumif;udk tenf;i,fxnfh ajym&yg
rnf/

aytqHk;um;csyfaMum-

bmompum; ynm&SifwdkY\ tqdkt& jrefrmESifh&cdkif


wdkYonf wdAufwkwfpum;yifrrS jzmxGufvmaom wdAuf
jrefrmrsdK;dk;0if bmompum;rsm;jzpfonf[k qdkygonf/*
jrefrm bmompum;tkyfpkxJ jrefrm? &cdkif? tif;om;? "Ek?

]]tcgwyg;? jrif;rd&k zf sm;ud?k odMum;ae&m? ppfx;kd vSmaomf?


jyif;pGmrsuf[def? tok&drfudk? a'0defou? pD;csif;&}} ponf
jzifh awGU&ygonf/ ed*Hk;um; rygacs/
&cd k i f o m;BuD ; pmay

43

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
a,m? zkef 2rsdK;? awmifdk;ponfwdkY yg0ifonf[k L.F Tayior
u wif j yzl ; ygonf / if ; uyif + ]]vG e f c J h a omES p f a ygif ;
wpfaxmifceYfupmtjzpf pwifajymif;vJcJhaom jrefrmpum;
ESihf acwf&cdik f pum;wdYk wlnaD ecsuu
f kd xnfo
h iG ;f qifjcifNy;D
jrefrmESifh&cdkif wdkYonf ESpfaygif;wpfaxmifausmfESpfaxmifcefY
u vrf;cGJcJhMuvdrfhrnf}} [k aumufcsufcszl;ygonf/

&cdkifpmqdkawmf OumysH\ ]]atmuftmumAGD? 0ga,mwGD


? vDxufum;&D? &DxufNrdESifh? yx0D[k}}x [ltpcsDaom
&wk tDum&efrsm; jrefrmoHESifh uGJjym;onfudk awGU&onf/
Oumys\
H wpfq,fEh pS &f moD&wk? waygif;vzGUJ wGiv
f nf;
]]<uDusyifw (um)? yk&pfEkaqmif? oDuHk;a,mifodkY? ajcmuf
a&mifpdrf;jcnf (jzm)vsuf? Iacs (aomf) vGrf;zG,f(wd)? yGifhoD
wum? yifwdkif;rSmonf? csdefcgtnD (nd)odkY? Monfho(&Gd)? vGrf;
a,mif (zGD)? waygif;rif;vGif? &Gufusif&wk(vD)u? ukef;(oD)
[efES,frjym;}} [l ]]um? jzm? aomf}} wdkYudk ]]tm}} um&ef
tjzpf ]]wd? nd? &Gd}} wdkYudk ]]td}} um&eftjzpf? ]]zGD? vD? oD}} wdkY
udk ]]tD}} um&eftjzpf jrefrmoHESifh uGJjym;jcm;em;pGm a&;zGJU
xm;yHkudk awGU&ygonf/

yk*aH usmufpmrsm;udk avhvmMunfv


h Qif a&S;OD;ausmufpm
wdkY (&D;? yD;? &pD\? tNcD? &Dc&m;) # ponfjzifh ,aeY&cdkifoH
twdik ;f tDo&rsm;udk oH;k xm;aMumif; awGU&ygonf/ tcsuf
udMk unf
h Taylor u ]]a&S;OD;jrefrmpm (yk*aH usmufpm)ESihf ,aeY
&cdkifoHwdkY wlonf}}/ [k qdkcJhjcif; jzpfayrnf/
,aeYtajctaeum; jrefrmpum;ESifh &cdkifpum;wdkY
onf tcsdKUo&oH uGJjym;jcm;em;aeMuonf/ & emrf? Bud,m?
Bud,m0daooe pum;vHk;trsm;tjym; wpfa,mufwpfrsdK;
pD oHk;aeMuonf/ o'gudp ta&;ygaom ypnf; (Particle)
oHk;EIef;yHkvnf; ae&mrsm;pGmwGif rwlnDMuacs/

oQifr[m&|om&uvnf; ]]wdkYjynfjyKAm? ta&SUrSmESifh?


f Ykd bmompum;
oabmrwl? &cdik rf u
l m; * [l jrefrmESi&hf cdik w
rwlaMumif; rSwfwrf;wifzl;ygonf/
om"udkMunfhvQif jrefrmESifh&cdkifwdkYonf bmom
pum;? pmaywdkY a,bk,stm;jzifh wlnDcJhMuonf[k ajymEdkif
apumrl uGJjym;jcm;em;rIrsm;vnf; tif;0acwfuyif &SdcJh
aMumif; xif&mS ;aeygonf/ tcsuu
f kd oufaoxlNy;D uREyfk f
wdkY\ rlvwifjyvdk&if;jzpfaom avmuom&ysdKU pum;pOfudk
jyefaumufygrnf/ tu,f avmuom&ysdKU\pmqdkonf

rsufarSmufacwf uJGjym;jcm;em;rIrsdK; a&S;acwfuyif &SdcJh


ygovm;[k ukef;abmifacwf? awmifilacwf? tif;0acwf
jrefrmpmayESifh &cdkifpmaywdkYudk ordkif;pOfavQmuf EIdif;,SOf
pdppfMunfhaomtcg tif;0acwfuyif &SdcJhaMumif; awGU&yg
onf/
&cd k i f o m;BuD ; pmay

44

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
&cdik o
f jl rwfomrSeyf gu ysKd U\a0g[m& toH;k tEIe;f rsm;onf
wcsdKUae&m jrefrmtoHk;tEIef;ESifh uGJjym;jcm;em;aevdrfhrnf
[laomtcsuf ay:xGufvmygonf/

NAw
d o
d Quv
kd ekd aD cwf omcsi;f pmqdak wmf wefc;kd q&mxGe;f
u ]]ezl;jyifrSm? wifonfvufjzifh? twGufvnf;cH}}0 [l
wGufqtpm;twGuf cHudkoHk;ygonf/ xdkYjyif ]]ajrmufnmpH
aMumifh? tvGefcuf[k wGufpm;r&}}2 [lvnf; wGufqtpm;
]]wGufpm;}} oHk;ygao;onf/

xdkYaMumifh vufvSrf;rD&m avmuom&ysdKU yHkESdyfrlrsm;udk


aocsmpGm avhvmMunfhygonf/ arQmfvifhonfhtwdkif; &cdkif
toHk;tEIef;[k ,lq&aoma0g[m&tcsdKUudk awGU&ygonf/
,if;wdkYudk q&mrif;ok0Pf wnf;jzwfxkwfa0onfh ]]avmu
om&ysdKU tajztbd"mef}} pmtkyfrS xkwfEkwfNyD; tydk'fpOf
twdkif;wifjyoGm;ygrnf/
tydk'f 16/

&Gmacsmif;Bu;D q&matmifxeG ;f uvnf; if;\qEeq


f if
rif;omcsif;wGif ]]plVb'g? 0rf;xJrSmvQif? MuifumwGufq}}3
[lvnf;aumif; ]]a&ypfig;odkY? oem;rcif? MuifemrwGuf}}
[lvnf;aumif; pOf;pm;tpm; ]]wGufq}}? rpOf;pm;tpm;
]]rwGufq}}[k oHk;cJhao;onf/

/ vdrmtwwf? csm;&[wfodkY? vSnfhywf


NyD;rS? MuHwGufqvsuf/

aeYpOfoHk; &cdkifpum;wGif pOf;pm;t"dym,frsdK;jzifh ]]wGuf


q? twGucf ?H twGurf &}} ponfjzifh tvGet
f oH;k rsm;ygonf/

tydk'fyg0ifaom ]]wGufq}} onf &cdkifaeYpOfoHk;


pum;wpfqHk; jzpfygonf/ a&S;acwfrS ,aeYxd toHk;wGifvm
aom pum;jzpfaMumif; awGU&onf/ MuHpnfonf? pOf;pm;
onf? awG;qonf[k t"dyg,f &ygonf/

tydk'f 19/

/ Murmudkcsnf;? rSwfxif&nf;&Sifh/

tydk'fwGif ]]&Sifh}}udk awGUygonf/ ]]&Sifh}} udk e&rif;


(1433-1459)vufxuf &cdkifoQifoDv0Hoa&; u0duPyg
ousrf;wGif Bud,m 60- xnfhoGif;xm;ygonf/ rsufarSmuf
acwf jrefrmo'gusrf;rsm;wGifum; ]]&Sifh}}udk Bud,mtqHk;owf
pum;? 0gustqHk;owfpum;tjzpfxm;aMumif; rawGU&yg/

OumysHu q,fhESpf&moD&wk uqkefvzGJUwGif ]]bHkarGU&m


ovGef(xuf)? nOfhav;,HrSm? wpf,HrQarr(puf)wnf;? MuH
(wGufq)aepOfcg}} [lzGJUcJhygonf/ pOf;pm;aeonf[k qdkvdk
ygonf/

&cdkifwdkYum; ]]&Sifh}}udk 0gusaemufvdkuf ypnf;tjzpf


vnf;aumif;? emrfpm;tjzpfvnf;aumif; oH;k Muygonf/ &cdik f
&cd k i f o m;BuD ; pmay

45

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
pma[mif;aya[mif; taxmuftxm; rawGUao;aomfvnf;
aeYpOfoHk;pum; oHk;EIef;yHkudk atmufwGifIyg/
(1) ighuckd sn;f cdik ;f zd&Yk iS hf = ighuckd sn;f yJ cdik ;f aew,f (raus
eyfoHjzifh oHk;onf/)

k,fOwdvKaomwefwdkif}} ]]aumufOwf(wd)zG,faom}} ?
Owd,fzGaom &d,fwGif avwl{tf}} [k tESHYtjym;oHk;xm;
aMumif; awGU&ygonf/ ]]xef;yifwd = xef;yiftrsm;}} Owfwd
= tkwftrsm;}} [k t"dym,f,lvQif &Edkifrnfxifygonf/

(2) wpfckckpm;zdkY&cDau NrD;udkpD&Smygvwf&Sifh = pm;p&m


wpfcck &k &if ajr;udv
k u
kd &f mS aewmyJ (uJ&h UJ oH aESmae
aom rauseyfoHjzifh oHk;onf/)

yk*Hacwfu ]]wd}}udk trsm;teufjzifh oHk;cJhouJhodkY aeYpOf


oHk;&cdkifpum;wGifvnf; (vlwd? tdrfwd? at&Sifhwd = vlawG^
wdkY? tdrfawG^wdkY? 'gawG)ponfjzifh tvGeftoHk;rsm;ygonf/

q&mrif;ok0Pfu rdrd\ ]]avmuom&ysdKU tajz1}}


pmtkyfwGif ]]&Sifh}} udk (&Sifh= uJh&JUoHygaom 0gustqHk;owf
pum;vHk;jzpfonf/) [k t"dyg,fzGifhxm;ygonf/ &cdkiftoHk;
tEIef;ESifh tvGefudkufnDaeonf[k xifygonf/

a&S;acwftrnfrodpmqdkwpfOD;zGJUqdkaom ]]avmif;rGef#
pdkif;j'm;{;}} ]]rdkuf&mrod? trdkuf(wd)udk? rwfBuD;vusfm}}
[k oHk;xm;ygonf/ ]]wd}} udk ]]trsm;}} teufjzifh oHk;xm;
aMumif; odomygonf/ wefcdk;q&mxGef; uvnf; ]]ysufjym;
ZD0def? ab;BuD;wGdvdkY? oGD;(wd)eDau}} [k ]]wd}}udk trsm;teuf
jzifhyif oHk;cJhygonf/

tydk'f 29/
/ vAdrmefvQif ylyefr&Sd? Nidrf;apbd?
Mu,fwd = Mu,ftrsm;)[k teufay;ygonf/ a&TNrdKify@dw
\rlwGifum; ]]wd}}udk ]]twd(ygVd)tvGef}} [k teufay;NyD;
Mu,ftvGefrsm;pGm jcH&Hvsuf[k t"dym,fjyefygonf/

tydk'f 35/ / &efppfjy,fpdrfh? rjy,favoD;? ppfrufBuD;


rl? yGef;wD;rIaqmif
tydk'fwGif ]]oD;}} udk awGYygonf/ ae&moHk;aom
]]oD;}} onf aeYpOfoHk;&cdkifpum;yg0ifaom Bud,maxmuf
]]oD;}} ESihf xyfwyl if jzpfygonf/ ]]rjy,fav;oD;}} \ t"dym ,f
udk ]]&efppfrjy,fao;yJ ppfrufBuD;pGmjypfay:ygu}} [l ,l&
rnf jzpfygonf/

&cdkiftoHk;tEIef; ]wd}onf jrefrm ]]awG? wdkY}} toHk;ESifh


wlygonf/ trsm; t"dym,fxGufygonf/ &cdkiftoHk;tEIef;
ESifh q&mrifok0Pf\ teufay;csuf udkufnDaeygonf/
]]wd}} udk 585-ck xdk; ]]rif;teEol (av;rsufESmbk&m;)
ausmufpm +wGif ]]xef;yif(wd) vQmif aumift&Hpdkufvuf

&cd k i f o m;BuD ; pmay

46

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
&cdkifwdkY od^oD; oHk;ouJhodkY a&S;yk*Hacwf jrefrmwdkYvnf;
oHk;cJhMuaMumif; ]]anmif&rf;BuD;orD;ausmufpm}} awGU&yg
onf/

rpm;&ao;bl;}} ? tvkyf[DoD;a& = tvkyf&Sdao;w,f}}? ]]ajym


zdkYusefodvm; = ajymp&musefao;ovm;}} ponfjzifh tvGef
toHk;rsm;ygonf/

]]&NyD;aomik,f 2506 uyf? vkd0fod,faomik,f 1494


uyf}} (aMumif;a& 19)

tydk'f 37/ / ajymif;yJvl;qyf? txyfxyfvQif? tv,f


ajrenf;/

(&NyD;aomaiG 2506 usyf? vdkao;aomaiG 1494 usyf)

tydk'fwGif awGU&aom ]]ryif;}}udkvnf;? zwfrdorQ


&cdik pf ma[mif;aya[mif;rsm; rawGUrdao;yg/ aeYpOfo;kH &cdik f
pum;wGif (udk,fhzufudk,fryif;auh)[k oHk;ygonf/ rsufESm
rvdkufESifh[k t"dym,f &ygonf/

yk*HacwfwGif a&;xHk;wnfNidrfIr&Sdao; ]]od,f}} [k a&;cJh


Mu&m aESmif;acwfrsm;wGif ]]ao;}} odkY ajymif;cJhygonf/ &cdkif
wdkYum; a&S;acwfuyif ,aeYxd rajymif;rvJ od^oD;[k oHk;
EIef;cJhMuygonf/ atmufygom"ursm;udk Iyg/
(1) txuf&yfbv
kH Q0H g(Ny;D )? ypKeu
f svmS ? odcYk sed cf gud?k vGr;f
awmfrrl (oD;)av;? &yf(0D;)olU&yfajr}} (OumysH?
wefcl;v)

tydk'f 43/

(2) yef;uHk;wjyef? qifcjyefau? rwefyg(oD;)? r,fOZm


udk? vdyfkyf(&D;)vdkY ? qef;bdvSpGm (owxmEk? pm18)

/ (1) rBuD;vHk;zef? trGef&om? MoZmr&Sd?


ysufododwnfh/

aumufEkwfcsufwGif oHk;xm;aom ]]ysufodod}}udk


aeYpOfo;kH &cdik pf um; ]]ysuyf suo
f o
d ?d ysysuo
f od}} [k vH;k xyf
oHk;ygonf/ t&omr&Sd[k teufxGufygonf/ pma[mif;
taxmuftxm; rawGUao;yg/ aeYpOfoHk;pum;wGif qDrwef
qm;rwefeefY ysysufoodum; = qD qm;rrQwvdkY t&om
r&Sb
d ;l / )[l ]]t&omr&S}d } qdak omteufEiS hf tvGet
f oH;k rsm;

(3) ighowif;udk tvif;wpd? uka,mifyifav? eifweYkd m;


rSmrMum; (od)vm; (owxmEk? pm-33)
aeYpOfo;kH &cdik pf um;wGiv
f nf; ]]xrif;rpm;&oD; = xrif;
&cd k i f o m;BuD ; pmay

47

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
ygonf/
tydk'f 42/

jyEdkifaomfvnf; tcsdKUudk rjyEdkifao;yg/ aeYpOfoHk;&cdkifpum;


tNrJoHk;pJGaeMuonfudk awGU&jcif;? jrefrmtoHk;tEIef;
rawGU&jcif;wdkUaMumifh &cdkifa0g[jm&jzpfonf[k rSwf,lwifjy
&jcif; jzpfygonf/ a0g[m&uav;rsm;u avmuom&ysdKU
udk &cdkifoljrwf zGJUqdkcJhaMumif; tcdkiftrm oufaocHvsuf
&SdMuonf[k qdkcsifygonf/

/ (2) &Spfaomif;ajrjyif? &efukdoifvsuf/

aumufEkwfcsufwGif ]]oif}}udk awGUygonf/ aeYpOfoHk;


&cdkifpum; ]]ig;oifa& [if;oifa&}} [k oHk;ygonf/ aps;rS
0,fvmaomig;? [if;oD;[if;&Gufrsm;udk csufjyKwfEdkif&ef ckwf
vS;D okwo
f if jyifqifjcif; t"dym ,f jzpfygonf/ ]]oif}} twGuf
pma[mif; taxmuftxm; rawGUrdao;yg/
tydk'f 48/

toQifpudErlrS a0g[m&

txufwifjycJhaom a0g[m&udk;vHk;tjyif toQif


pudE r l awGU&aoma0g[m& ESpv
f ;kH udv
k nf; wifjyvdyk gonf/
rlonf um&efowfyHkrSefuefrIr&Sdaomfvnf; &cdkifawGU&
aomrljzpfjcif;? jrefrmtoHk;tEIef;ESifh rwlaoma0g[m&rsm;
yg0ifjcif;wdkYaMumifh taxmuftxm;tvdkYiSm wifjy&jcif; jzpf
ygonf/

/ ,mZfrD;ylaZmf? ajzmfajzmfref;&Gwf/

pmydk'fwGif awGU&aom ]]ajzmfajzmfref;}} udk &cdkifwdkYu


tyifhoHjzifh ]]azsmfazsmf}} [lvnf;aumif; ]]zGKif;zGKif;}} [l
vnf;aumif; oHk;Muygonf/ vlemtm;aq;orm;wdkY ref;rIwf
aomtcg ]]zGdKif;zGdKif;? aumif;ygpD? omygpD}} ponfjzifh ref;rIwf
avh&ydS gonf/ xdt
k rlt&monf t&yfou
Ykd ;l pufvmNy;D uav;
wdkY xdcdkufrd idk,dkvQif vlBuD;rdbwdkYu ]]zGsif;zGsif;? igref;vdkuf
,ufum;? aumif;Asm? omAsm? wdwfwdwfridkauhbd}} [k acsmh
armhavh&SdMuygonf/ pum;vHk;twGuf pma[mif;rawGU
ao;yg/

tydk'f 38/

/ aoG;oHaomufwkwf? tm;udk;xkwfvsuf?
udu
k q
f w
k Ef ;DS ae? Bu;D air[l? brf;aomuf
wlodkY

aumufEkwfcsufwGif ]]udkufqkwfESD;ae}} [laom yg'


&cdkifa0g[m& ]]ESD;}} udk awGUygonf/ opfoD; ]]tcGHETm}} onf
udk &cdkifwdkYu ]]tcGHESD;}} onf[k oHk;ygonf/

rQum; q&mrif;ok0Pfrludk tajccH uRefawmfPf


rDorQ xkwfEkwf&&Sdaom &cddkiftoHk;tEIef;[k ,lq&onfh
a0g[m&rsm; jzpfygonf/ wcsdKUudk pma[mif;tudk;tum;

]]udkufqkwfESD;ae? BuD;airwl}} [laomyg'ESpfckudk owfyHk


&cd k i f o m;BuD ; pmay

48

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
rSefatmifjyifvQif ]]udkufqkwfESD;e,f? BuD;i,fr[l}} [k jzpfvm
ygrnf/ t"dym,frSm ]]jcaoFhonf om;aumifudk udkufowf
onf/ ta&udq
k w
k o
f nf/ ETmonf? e,fonf}} [ljzpfygonf/

q&mawmfbk&m; zGifhqdkjyaom ]]&Sdef? t&Sdef}} teufrsdK;ESifh


&cdkifpmqdkwdkY ]][def? t[def}} a0g[m&udk oHk;pGJcJhMuygonf/
Munfhyg--

]]ESD;}}udk jrefrmtoHk;tEIef; ]]ETm}} teufjzifh wefcdk;q&m


xGef;t&mromjcif; pm-23-wGif ]]bk&ifrif;BuD;? qdwfroDcif?
t&DESD;odkY? avmBuD;NyD;wG,f}} [k oHk;cJhygonf/ qdwfraorD
ta&ETmonf? ta&cGmonf[k qdkvdkygonf/

(1) ykPm;ykaP;? aMu;aiG[defESifh? *kPfodefarT;au


(&mromjcif;-82)
(2) a&mifwify0if;? aepuf&Sdefav? yl[defjyif;vdkY
(owxmEkomjcif;-48)

aeYpOfoHk;&cdkifpum;wGifvnf; (vdarmfoD;udk ]]tcGHESD;


vdkuf = tcGHETmvdkuf? trJaumifudk t&DESD;a& - ta&ETmw,f?
ta& cRwfw,f) [k trsm;tjym;yif oHk;ygonf/
tyd'k f 46 /

(3) rPd0P? aZm'&udk? xkyfxaocsm? xm;cgrwdef?


t[defwef;cdk;

/ jyif;pGmrsu[
f ed ?f tol&ed u
f ?kd a'0deo
f u?
pD;csif;&

(Ak'0ifomjcif;? ydk'fa&-3? qm;jyifq&matmif


xG e f ; vS ? jynf B uD ; r@d K if y H k E S d y f w d k u f ? ppf a wG N rd K U?
1284-ck)

tydk'fwGif &cdkiftoHk;tEIef; ]][def}} udk awGUygonf/


q&mrif;ok0Pf\rlESifh wjcm;rlrsm;wGif ]]jyif;pGmrsuf&Sdef}} [k
azmfjyMuygonf/

aeYpOfoHk; &cdkifpum;wGifvnf; (rD;[defjyif;a&=rD;&Sdef


jyif;w,f/ cEmwd [defeDum? zsm;a&[ef = cEmawGylaeyg
vm;? aeraumif;bl; xifw,f/) ponfjzifh oHk;Muygonf/

a0g[m&wyumoeD ]]&Sdef}} udk azmfjyaomfvnf; ]][def}}


udk razmfjyyg/ ]]&Sed }f }\ teufukd q&mawmfb&k m;u atmufyg
twdkif; zGifhqdkxm;ygonf/
]]-----bkef;&Sdef? wefcdk;&Sdef? rD;&Sdef? ae&Sdefponfjzifh tpGef;
tGex
Yf u
G jf cif;owdu
kd ]]t&Sed }f } qdo
k nf ,loif\
h / (pm-693)

t&Sipf udE r l ygaom txufwifjyyg ]]ES;D ? [de}f } a0g[m


&ESpv
f ;kH uvnf; avmuom&ysKd U\pmqdo
k nf &cdik f oljrwfjzpf
aMumif; oufaocHaeMuygonf/
&cd k i f o m;BuD ; pmay

49

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
atmuf ygtwdkif; azmfjyygonf/

avmuom&ysdKU oufwrf;um;ESpfaygif; ajcmuf&m


ausmfcJhygNyD/ acwftqufquf tqifhqifhul;,lcJhMuaom
aMumifh rnfrQ yHkajymif;oGm;NyDudk rcefYrSef;wwfyg/ a&S;us
aomrlrsm;udk avhvm&vQif &cdkifoHk;a0g[m&rsm; xuf
awGUEkdifvdrfhrnf[k arQmfvifygonf/

]]rudk#fwefqm? bkef;GefYjzmonf? q&macgif?


wajymif ajymifxGef;vQHvif;? a&Tausmif;Adrmef? aZw
0ef0,f? ax&fysef oCFmrif;odkY? &[ef;csif;ESifhrwl?
&Gmudpk eG x
Yf m;? a[0efawmh rSm? xGuo
f mG ;pHawmfrv
l su}f }

,ckwifjyaom a0g[m&wpfq,fhwpfvHk;rQjzifhvnf;
avmuom&ysdKUonf r,fxD;bk&ifacwf &cdkifjynf rif;BuD;
pGmapmfuJ\ i,fq&m ]]&cdkifoljrwf}} oDuHk;aom qHk;rpmjzpf
aMumif; xif&Sm;aeygonf/

,ck w if j yxm;aom avmuom&ysd K U ed ' gef ; &wk u d k


txufyg pnf;urf;ESichf sed x
f ;kd avhvmMu&ef jzpfygonf/ wcsKd U
yg' um&efvGwfrsm;? pnf;urf;ESifhrnDaom tcsufrsm;
awGU& ygonf/ q&mBu;D a&;ay;onfh rltwdik ;f azmfjyxm;jcif;
jzpfyg onf/
* &wkonf

avmuom&ysdKU yxrydkif;jzpfaom trsdK;


av;yg; qH k ; rcef ; yg pmyd k ' f 22-ck \ yxryg'rsm;ud k
oli,fcsif; wdkY rSwfrdap&ef pDuHk;ay;jcif;jzpf[ef wlygonf/
*Pef;rsm;rSm pma&;ol\ jznfhpGufcsufrsm; jzpfygonf/

&wk (ta&GU) pyfqdkenf;ESifhywfouf &cdkifordkif;


okawoD ODpaH &Tyk (1881-1945)u okawoe*sme,f trSwf
(13) tydkif;(3) 1913wGif &Sif;vif;wifjyzl;ygonf/ ,if;&Sif;
vif;csuft& &wkpyfenf;wGif a,bk,stm;jzifh oHk;yg'
jzifh tpjyK yxrESpfyg'wGif 0Pav;vHk;pD&SdNyD; wwd,yg'
wGif oHk;vHk;om&SdaMumif;/ ,if;aemuf av;yg'pD vdkufvm
aMumif; ,if;yg'rsm;wGif yxrESihf pwkwy g'wdYk 0Pajcmuf
vHk;pD&SdNyD; wwd,yg'wGif oHk;vHk;om&SdaMumif;/ ,if;aemuf
av;yg'pD vdu
k v
f maMumif;/ ,if;yg'rsm;wGif yxrESihf pwkw
yg'wdkY 0PajcmufvHk;pD&SdNyD; usefyg' av;0P pD&SdaMumif;
&Sif;jyygonf/ yHkpHtjzpf a';0ef;atmifausmif&SD &wkudk

* On the Languages and literature of the Indo-Chinese


Nations, VII. Rukheng" J Leyden, M.Dm Asiative Journel
Vol. X, 1811, (pp 222-232)
*

1/

L.F Taylor

2/ OD;azarmifwif 3/ rif;ok0Pf

+ The Dialets of Burmese, JBRS Vol 11, 1921

&cd k i f o m;BuD ; pmay

50

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
#

ygarmuOD;{armif;? yk*Hausmufpmvufa&G;pif 22/


a&S;a[mif;jrefrmausmufpmrsm;? yxrwGJ

avmif;rGefpdkif;'&m;a{;? ppfawGNrdKUyHkESdyfwdkuf? 1258ck? pm-9? 14 owxmEk? pm-56

&

OD;wifvS? &cddkifoH? &cddkifhwefaqmifr*Zif;? 195556

armif A od e f ;

jrefrmpm GefYaygif;usrf;? yxrwGJ? pm-91/

(&cdkifr*Zif; (15) 1993)

+ An Arakanese Poem of the 16th century, M. Collis


& U San Shwe Bu JBRS Vol.13, Part II
*

jrefrmpmGefYaygif;usrf; yxrwGJ? pm-66

1/ ow x mEk o mjcif ; pm-76? awmf 0 if y H k E S d y f w d k u f ?


&efukef? 1957/
2/ &mromjcif; ydk'fa& 76? yHkESdyfwdkufrazmfjy
3/ q'efqifrif;omjcif; pm-5 awmf0ifyHkESdyfwdkuf?
&efukef/
4/
*
+

pm-6

uAsmAEom&usrff; pm-249
ygarmuOD;{armif? yk*Hausmufpmvufa&G;pif

&cd k i f o m;BuD ; pmay

51

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
orm;uAsmwdudk qdkvdkyga&/

oufOD;qHydkifNrDoQifya'o&mZfacwfu ay:xGef;ca&
&cdkifuAsmwdrm? v,form;jynfoldkUtaMumif;udk zGJUqdk&D;om;
pGm trsm;tpm; rwGd&yg/ wpdwayguf wGd&pGm wdu&GD;,l
wifjyvdkufpGm jzpfyga&/

&cdkifjynfu jynfol uAsm


U Asm
u
jynfol Ukd taMumif;udk &D;zGUJ xm;aom uAsma& jynfoUl
uAsmyif jzpfaw/
jynfoldkUqdkpGm t&if;rJhvlwef;pm;jzpfaom wdkif;jynf
\ vlrsm;pkrsm;udk ajymvdkyga&/
&cdkifwdkif;a& v,f,mEdkifiHwpfckjzpfyga&/ &cdkifwdkif;
rSm eDMuwfawwdkif;&if;om;wdtxJu trsm;pka& v,f
orm;? ,morm;wd jzpfyga&/ a,ZleefY v,form; vlwef;
pm;udk &cdkifdkU\ tNcDcHvlwef;pm;qdkau rrSm;Edkifyg/ wpfrsdK;
ajym&au &cdkifwdkif;olqdkpGm? &cdkifv,form;yif jzpfyga&/
tuRefwifjyvdkaom jynfolUuAsmqdkpGmvnf; v,fom;
uAsmyif jzpfyga&/ rif;pdk;&mZmacwfu ay:ca& v,f

,if;wGd&a& uAsmwd ESpfrsdK;cGJEdkifyga& / yxrtrsdK;u


v,form;jynfoldkUtaMumif;udk ya'o&mZfpmqdku zGJUqdkpGm
yg/ 'kwd,trsdK;u v,form;jynfoldkUtaMumif;udk v,f
orm;pmqdku zGJUqdkpGm jzpfyga&/
jynfoltaMumif;udk xnfhzGJUa&twGuf yxrtrsdK;tpm;
udk jynfolUuAsmtpm;xJrm oGif;Edkifauvnf; jynfolUuAsm
ppfppfvdkY rqdkEdkifyg/ ZmjzpfvdkYvJqdkau ,if;uAsmwda&? rif;pdk;
&mZm vlwef;pm;udk ajzazsmfzdkY&nfpl;xm;vdkY jzpfyga&/ ,if;pm
wdrm jynfol Ukd \b0rSeu
f kd rwG&d yg/ jynfol Ukd \cHpm;rIukd vnf;
xif [ yf r jyEd k i f y g/ oJ u E m &rm &D , S m ;pG m rqef ; a&yd k i f
ya'o&mZfpmqdk\ uAsmxJrm jynfoldkU\b0rSef pm;rI?
awmifhrIponfdkUudk rwGd&pGmvnf; obm0&mjzpfyga&/

&cd k i f o m;BuD ; pmay

52

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
usD;iSufESifonf? ,mpifawmif wdkif;[dc?

yxrtrsdK;tpm;

pdwfowdvGrf;bG,fyif?

pmqdkawmf OumysH\ 12&moD&wkBuD;xJrm wGd&a&


v,form;bGJUudk yxrtrsdK;tpm;rm oGif;Edkifyga&/ OumysH
u e,kefvbGJUrm---

aumufoD;0if;0if;?
awmfovif;vnf;?

]]oGefqif;us&GmjyefvSm?

vGrf;wif;zdkYom jrifc?

aomif;ZrL0,f? oQifvlrsdK;av;jzmdkU?

udkif;wpfcGifv,fvkyfom;

xGef;oGm;&Sm uRJEGm;wyf?

toD; aumufyif? rTrf;zsifom; r,m;eefY/}}

v,facsmif;awmawmif?

qdkNyD;au ,mtaMumif;? v,ftaMumif;udk zGJUpDxm;yg


a&/

vkyfaqmifrrsdK; csvwfu}}
qdNk y;D v,form;jynfol Ukd ? v,fvyk zf yYkd siMf uwfpmG udk pmpD
xm;yga&/ ,if;aemuf awmifolv,form; wpfcg---

txufay:&DMunfah u? attzGUJ wda& v,form;jynfol


taMumif;udk zGJUpDxm;pGmjzpfvdkY jynfolUuAsmvdkY qdkEdkifyga&/
twGif;tESpfom&udk Munfhcgr&m? jynfolUuAsmppfppfr[kwf
aMumif; odvmzdkY rvGJyg? at 12&moD&wkBuD;udk OumysH
tolUtwGuf &nfpl;zGJUpDcav qdkpGmudk MunfhygMuwfrnf/

]]awmfovif;vnf;? xGef;0if;vSm?
rdk;<uif;&GmygcDrl?
awmifjrifh acgifacgif?

at-12&moD&wkBuD;udk zGJUpDol pdefwifpm;pmqdkawmf


OumysHa&? rif;&mZm (&cdkif? 919-974)\om;awmf rif;c
armif; (&cdkif 939-984)\ trIxrf;wpfa,mufjzpfaw/
&cddkifou&mZf 959-ckrm? jrefrmbk&if awmifilrif;eefYom;

cazmifazmifonf?
,mawmif vkyfaomoldkU?
MunfhcDrlaysmfbG,fwd?

&cd k i f o m;BuD ; pmay

53

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
jyEdkifcyg/

awmfewfoQifaemif (pmqdkawmf)dkUu &cdkifbk&ifrif;&mZmxH


ppfulawmif;a&;twGuf rif;&mZmeefY om;awmftdrf&Sdrif;?
rif;carmif;dkU [Hom0wDudk wdkufzdkYppfcsDMuwfaw/ tdrf&Sdrif;
eefYtwl OumysHvnf; ygyga&/ tdrf&Sdrif;eefY OumysHdkU [Hom
0wDrm 4ESpfavmufMumvDa&vdkY tqdk[dyga&/ 4ESpftwGif;
rm? udk,fh&cdkifjynfudk vGrf;aom&wkrsm;udk OumysH pDcyga&/
at 12&moD &wkBuD;vnf; wpfcktygt0ifjzpfyga&/
OumysHa&? at 12&moD &wkBuD;udk &cdkifudk atmufrd
vdkY? ajrmufOD;NrdKUawmfudk jyefcsifvdkYpDpGm&mjzpfaw/ udk,fhyg;udk
jyefcsifauvnf;? rif;rIxrf;jzpfawtwGuf udk,fjyefcsifwdkif;
jyefvdkYr&yg/ udk,fhtoQif\ tvdkudk Munfh&ygoD;a&/ rif;c
armif; [Hom0wDrm aysmfrGdeDpGmudk jrifa&cg? OumysHu olU
uAsmpGrf;&nfudk toHk;csNyD;au ajrmufOD;NrdKUawmfudk jyefcsif
atmif ndKUyga&/ uAsmy&d,m,frm ajrmufOD;NrdKUawmfrm usef
vdkufaw tdrf&Sdrdzk&m;u olUarmifawmfudk 12&moDobm0
aMumifh atmufr[
d ef? vGr;f arQm[
f efjzpfaw/ 12&moD obm0
ywf0ef;usifudk pmpD&mrm opfyifyef;yiftaMumif;? usD;iSuf
taMumif;? &moDyGJtaMumif;dkUtjyif v,form;jynfol
taMumif ; ud k v nf ; xnf h p D y ga&/ v,f o rm;jynf o l d k U
taMumif;udk xnfch aD uvnf; olt"d&nfp;l pGmu ud,
k t
hf oQif
udk ajzazsmzf t
Ykd wGu&f m jzpfyga&/ ,if;twGuef efY olUuAsmrm
v,orm;jynfoldkU\ b0rSefcHpm;rI? awmifhwrIdkUudk razmf

a,bk,sajym&au rdk;xJ&DxJrm xGefwHk;xGefwH? uRJEGm;


dkUeefYzufvdkY vkyfaw v,form;tvkyfa& uaumif;Murf;yg
a&/ yifyef;yga&/ cufcJyga&/ ,if;xuf ,mcGwf? rD;wdkufNyD;
au? pl;xd;k pdu
k &f a& awmif,mtvkyu
f ydrk vG,yf g/ ,if;Murf;
aom cufcJaom yifyef;qif;&Jaom v,form;? ,morm;dkU
\ a,bk,sb0udk OumysH\ v,form;zGJUrm rwGd&yg/ ,if;
b0wdu
Yk kd IjrifcpH m;Ny;D au ukPmoufvYkd zGUJ aomoabmrsKd ;
obm0tcuftcJudk owd[d[d&ifqdkif0Hhatmif tm;yD;vHIU
aqmfaom oabmrsdK;kdUvnf; rygyg/
OumysHu ]]MunfhcDrlaysmfbG,fwd? usD;iSufESifhvnf,m
pifabmifwikd [
f cd }} vdYk qdyk ga&/ trSeu
f awmif,mrm us;D iSuf
ESifh&aom tvkyf? awm? 0uf? qif? qwfdkU 0ifrpm;&atmif
ntdyfysufcH apmifh&aomtvkyfdkUa& aysmfzdkYaumif;aom
tvkyfr[kwfyg? aumif;aumif;yifyef;yga&/
aemufNyD;au ]]pdwfowd vGrf;bG,fyif? aumufoD;0if;
0if;? awmfovif;vnf;/ vGrf;wif;zdkYomjrifc}} vdkY pDyga&/
v,form;wpfa,muftwGuf obm0rusyg/ vldkUrm udk,fh
tm;xkwfrI atmifpGmudkjrifau? 0rf;omwwfyga&? tm;wuf
wwfyga&? OumysHu olUtoQifudk ajzazsmfzdkYtwGuf&m
MunfhvDa&twGuf aumufoD;0if;0if;udk jrifa&cg aysmf&zdkY?
&cd k i f o m;BuD ; pmay

54

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
tm;wuf0rf;om&zdkYtpm; vGrf;zG,ftjzpf&m pmpDcyga&/

,mazmifpyg;? rsdK;ocGm;eefY? pnfum;vSa&

twdak jym&au v,form;b0eefyY wfoufvYkd Oumys\


H
cHpm;&rI eufeJrIr[dyg? olUuAsma& olUtoQifrif;carmif;
&cdkifwdkif;odkY jyefcsifatmif qGJaqmifEdkifpGrf;[dygzdkY? jynfoludk
awmh tusdK;rjyKEdkifyg/

r,fjrifhaxGrSm? pdwfacG0rf;om
aemifESpfcgav? aumif;&mrsdK;pd?
txGDxGDudk? r,fuodrnf?
[efpdav? [efpGav}}

v,form;jynfoldkU\b0rSefudk v,form;pmqdkdkU zGJU


qdkaom uAsmwdrm&m wGdEdkifyga&? ,if;uAsmwdrm&m jynfol
dkU\ cHpm;rI? arQmfvifhrIdkUudk yDyDooxif[yfjyEdkifyga&/
emrnfrod pmqdkwpfOD; &D;pDaom atmufygomjcif;uAsmudk
zwfMunfhyg/ atuAsmudk jynfolUpmqdkwpfa,mufzGJUqdkvDpGm
jzpf&zdv
Yk Ykd ,Hrk ad &twGu?f jynfoUl uAsm 'kw,
d trsKd ;tpm;xJrm
xnfhvdkufyga&? atomcsif;uAsmudk jynfoldkUEIwfzsm;u ul;
,lxm;pGmjzpfyga&/ at'D 16-17&mpkavmufupDcvDzdkY xif
yga&/

atuAsmrmpmqdka& ydawmufyef;xuf rdk;udk pdwf0if


pm;yHk &yga&/ ,if;twGuf ydawmuf&TD0gu rdk;udkarQmfac:eDa&
qdkNyD;au? wifpm;vdkufyga&/ rdk;-a& v,form;wdtwGuf
tm;qD;yifr[kwfygvm;? rdk;aumif;aomaMumifh ardkUawmif
,mrm jra&mifydkifpdrf;vef;aom awmif,mpyg;jcif;eefY ocGm;
pa&toD;zvHjcif;dkUudk pnfpnfum;um;jrif&a&cg pmqdk0rf;
omtm;& jzpfyga&/ aemifESpftwGuf rsdK;pdaumif;&zdkYpGmudk
odvdkYvnf; tm;wufyHk&yga&/

]]ydawmufra,0if;0g? yef;rmvmav?

atuAsma& awmif,taMumif;udk awmif,morm;wd


twGuf &nfp;l vdYk pdcpGmjzpfawtwGuf jynfou
l kd tusKd ;jyKEikd f
yga&/ atomjcif;xHudk ,mol,mom;dkU Mum;&au 0rf;om
oabmuszdkY rvGJyg/

vGrf;umyGifhNyD;? rdk;&moDudk? tnDac:vSrf;?


ardkUrSmav? awmif,mpGrf;?
pdrf;vrf;jra&mif? iSufcg;awmifodkY?
&cd k i f o m;BuD ; pmay

55

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
tpfudkryg? nDryg

txl;ojzifh ,mysdKardkUudk tm;wufpDygzdkY/

Budrfom; 'kwfudkeaemif;udkif? u,dkifuyg;

awmif,mvkyfpGmrm rdef;rtvkyftjzpf owfrSwfxm;


aom aygif;oifjrufEkwf tvkyfa&t&D;BuD;yga&/ pdwf&Snf
vuf&Snfvkyf&a& tvkyfrsdK;yg? vufvnf;aumif;aumif; 0if
yga&? ,if;tvkyfudk wm0ef,l&a&ysdKardkU&m atomjcif;oH
udk Mum;&au pdwfwuf<uzdkYrvGJyg/ udk,fhpyg;jcif; [if;jcif;dkU
jra&mifydkif pdrf;vef;vmvdrfhrnfvdkY ,HkvmNyD;au aygif;oif
jrufEkwftvkyfudk anmif;&rSef;rod rem;wrf; vkyfcsifvmzdkY
rvTJyg/ ,if;ydkifvkyfau aemufqHk;rm ,mazmifpyg;rsdK;ocGm;
dUk pnfpnfum;um; jzpfvmzdYk r[kwyf gvm;/ atomjcif;uAsm
a& ,mol,mom;dUk udk ,if;txdtusKd ;jyKEikd af &vdYk qdu
k rSm;zdYk
rxifyg/ atuAsm&mr[kwf jynfozl &Ykd nfp;l aom? jynfoUl b0
udk wifjyaom jynfolUcHpm;rI awmifhwrIudk xif[yfjyaom
uAsmwdkif; jynfoludk wpfenf;enf;eefY tusdK;jyKEdkifyga&/

ESif;NrdKifNrdKifau? awmifusdKifMum;rSm
uRJausmif;vm;a&? [l; a&---a&---[l;/
axGawmifa'awmif? acsmif;ajrmifwvTm;
ydk;ypdkif;oH nHaomaom
awmoHvDoH rqlnH
ESif;oH ajzmufajzmuf? yaygufazmufodkY
Mum;&a&/
aj*mifawmifaj*mif eufajymif cavmif;
awmifb,HrSm omNidrfhanmif;AsmMum;&a&/

jynfolUuAsm 'kwd,trsdK;tpm;rm xnfhoifhaom


atmufyguRJausmif;om; uAsmudkvnf; MunfhygOD;oD;/

[l; --- a&----a&---[l;/

]]rufuvma,dkifdkif
Budrfom;'kwfudk eaemif;udkif u,dkifuyg
ESif;NrdKifNrdKifau awmifusdKifMum;rSm
uRJausmif;vm;a&/

&cd k i f o m;BuD ; pmay

atuAsmudv
k nf; tolzUJG qdrk eS ;f rodyg/ tnMwjynfoUl
pmqdkxJu wpfa,mufa,mufjzpf&ygzdkY/ jynfoldkUoDqdkpGmu
ul;,lxm;pGm jzpfyga&/ at'D 17-18&mpkvdkY cefYrSef;Muwfyg
a&/

56

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
uRJausmif;om;b0a& v,form;jynfoldkU\ b0
wpfpdwfwpfydkif;yif jzpfyga&/ atuAsmrmpmqdka& awm
awmifxx
l yfMurf;wrf;a& &cdik o
f bm0ywf0ef;usiu
f kd aemuf
cHxm;Asm uRJausmif;yHkudk zGJUyga&/ atMurf;wrf;a& ywf0ef;
usifaemufcHum;aMumifh uRJausmif;tvkyf\ cufcJrIyifyef;rI
dkU oG,f0dkufay:vSmyga&/ ,if;cufcJyifyef;rIudk xifvif;vm
atmif qufNyD;auzGJUygoD;a&/ ,if;ydkifzGJU&mrm wdkufdkufrqdk
uRaJ usmif;om;\ tazmfryg vH;k csi;f wnf; uRaJ usmif;om;yHu
k kd
jyAsm? oufrhJ Burd o
f m;'kwu
f kd aemif;aemif;udik Nf y;D tm;ud;k [ef
udkjyAsm/ uAsmhy&d,m,feefY atmufygtwdkif; zGJUyga&---

tcuftcJwGdvma&cg owdtjynfheefY &ifqdkif0Hhatmif&m


tm;yD;csiyf &kH yga&/ ,if;aMumifh ESi;f 0DeaD om awmxJajrmifxJ
awmifcsdKifxJrm ydk;oHy&pfoHwdeefY aomaomnHeDauvnf;
uRJausmif;om;pdwftm;i,fa&vdkY t&dyft>rufawmif rajym
yg/ olUpdwf"mwfwnfNidrfcdkifcHhpGmudk&m ESif;oHudk aygufayguf
azmufoHeefY OyrmEIdif;NyD;au oG,f0dkufvdkY ajymyga&/
]]axGawmif a'awmif? acsmifajrmifwvTm;
ydk;ypdkif;oH? nHhaomaom
awmoHvDoH rqlnH? ESif;oHjzajzmuf

tpfudkryg? nDryg

yaygufazmufodkY Mum;&a&}}

Budrfom;'kwfudk eaemif;udkif? u,dkif;uyg;

aemufNyD;au---

ESpfNrdKifNrdKifau? awmifusdKifMum;rSm

]]aj*mifawmif

uRJausmif;vm;a&/

eufajymifcavmif;
awmifb,HrSm? omNidrfhanmif; AsmMum;&a&}}

awmxJawmifxrJ m jzKwu
f u
kd ?f jcifuu
kd cf AH sm uRaJ usmif;
&aomtvkyfa& nD;zdkYaumif;yga&? tazmfryg vHk;csif;wnf;
vm;&a&twGuf ysif;zdkYvnf;aumif;? tm;i,fzdkYvnf; aumif;
yga&? ,auvnf; pmqdka&vlUb0udk pdwfysuftm;i,fzG,f
tjzpf jrifyHkr&yg/ vlUb0udk taumif;bufuwGufNyD;au

[l awmifb,Hrm yJhwifxyfeDa& uRJcavmufoHudk


*DwoHeefY wifpm;Asm zGJUygoD;a&/ atydkif wifpm;zGJUqdka&
twGuf ajcmufoGdaom? ysif;zdkYnD;zdkYaumif;aom uRJausmif;
tvkyf touf0ifvSyga&/ atwifpm;rIa& cufcJyifyef;rIudk
&cd k i f o m;BuD ; pmay

57

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
tNyKH ;rysu&f ifqikd 0f o
hH l uRaJ usmif;om;\ b0tm;rmefukd azmf
usL;pGmvnf; jzpfyga&/
atwifpm;rIa& jynfoldkU\ tEdkifrcH tHI;ryD;wwf
aom b0tm;rmefukd xif[yfazmfjyxm;csujf zpfawvdYk qdak u
rSm;ygzdkYvm;/

pmqdkawmf OumysH

&cdkifordkif;udk jyefMunfhyg/ acwftrsdK;rsdK;eefYtwl rif;


vkyfca& vlwef;pm;trsdK;rsdK;wdvnf; ysufokOf;ajymif;vJvm;
cyg,m/ tzdESdyfcHv,form;jynfoldkUum; b0&yfwnf&D;
wdkufyGJrm tm;rmeftjynfheefY yg0ifwkef;ygoD;/ ukvm;wefjrpf
eefY av;NrdKUjrpfdkU wpfcgwnf; &DpD;rwefYa&ydkifa,Smif &cdkif
jynfoldkU\ tm;rmefvnf; tNrJwufeDzdkY trSefjzpfyga&/ &cdkif
NrDjyifwnf[deDo&GdumvywfvHk; &cdkifv,form; jynfoldkU
vnf; &yfwnfEdkifygvdrfhrnf/ oldkU\ v,f,mpyg;jcif;wd
vnf; pnfum;ygvdrfhrnf/

tbdk;tbGm;wdkYxHrS i,fpOfu Mum;zl;aom OumysH0wK


Oumyso
H nf kup ;kd om;jzpfonf[k qdyk gonf/ bke;f awmfBu;D
ausmif;&Sd opfyifBuD;wpfyifatmufrS q&mbkef;awmfBuD;u
&&Sdojzifh arG;pm; vlvm;ajrmufcJholjzpfonf/
OumysHonf i,fpOfuyif ynmoif&m Pfxuf
jrufonf[k qdo
k nf/ tazmfrsm;ESihf upm;&mvnf; zswv
f wf
vsifjrefonf/ bkef;BuD;ausmif;&Sd pHum;yifrS pum;yGifhrsm;
avwdkuf wjzKwfjzKwfa<uuswdkif; ausmif;om;rsm; tvk
t,ufaumufMupOf OumysHonf zkwfvl;oGm;aom yef;rsm;
udk rvdkcsifaomaMumifh pHum;yGifhrsm; ajrodkYroufrD avuJhodkY
vsifjrefaom t[kefjzifh 0SD;ceJajy;NyD; avxJyif pHum;yGifh
rsm;udk vdkufzrf;,lEdkifonf[k qdkygonf/ ,if;aMumifh i,fpOf
uyif ]]0*gysH}}*[k ac:MuaMumif; tbdk;tbGm;wdkY ajymjyMu
ygonf/ Mu,fOumrsm; aumif;uif vsifjrefpGmysHouJhodkY

OumysH\ uAsmaw;oHdkUum; acwfeefYtwl wdwfvm;


cyg,m/ jynfoUl pmqdk Ukd \ uAsmaw;oHuu
kd m; v,fjcif;? ,m
jcif;dkUrm emaxmifhemom Mum;eD&ygoD;a&/
armif A od e f ;
(25-12-67)
(&cdkifGefYzl;? 1968? Zlvdkif)

&cd k i f o m;BuD ; pmay

58

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;

aumvpfonf OumysH\wpfq,fhESpf&moD&wkudk rl&if;


&cddkifpmrS t*FvdyfbmomodkY jyefqdkcJhol jzpfygonf/ pmqdk\
vuf&mudk xdkpmqdk\ twKywdESifh wGJ pmIolwdkYtm; aum
vpfu odapvdkonf/ xdkapwemaMumifh OumysH\twKywd
ta&;Bu;D aom taMumif;t&mrsm;udk OD;pHa&Ty\
k tultnD
jzifh azmfxkwfwifjycJhygonf/

vsifjrefxufjrufonf[k wifpm;ac:a0:Mujcif; jzpfygonf/


Oumyso
H nf t&G,af &mufvmaomtcg qifajymifBu;D
ig;pD;rQcGeftm;&Sdonf/ tdrfa&SUpHrif;carmif;ESifh OumysHwdkY
[Hom0wDyJcl;&SdMupOf rif;carmif;\ pD;awmfqifrSm MuHcif;
wpfct
k eD; EGeH pfav&mOumysu
H ESmarmif;udk vufjzifh qGiJ if
uke;f ay:ta&muf wifay;cJ&h onf[k qdyk gonf/ tcsuf
rsm;rS m uav;b0u uRef a wmf M um;zl ; cJ h a om Ou m ysH
taMumif; tydkif;tprsm; jzpfygonf/

*kPfxl;aqmifausmufpm t&m&Sda[mif; &cdkifordkif;


okawoDOD;pHa&Tyk (1882-1945)onf &cdkifr[m&mZ0ifayrl
ivuf H k ; &mZ0if a yrl ? "n0wD ta&;awmf y H k a yrl w d k Y u d k
aumvpftm; &SmazGay;cJhygonf/ tpOftvmajymMuaom
Oumys0H wKZmwfvrf;udv
k nf; ajymMum;cJo
h nf/ aumvpfonf
OD;pHa&Tyk &SmazGay;cJhaom aq;a&mifpHk ukefMurf;rsm;udk oHk;
pmqdkawmfOumysH\ kyfyHkvTmudk BudK;pm;a&;jc,fcJhygonf/
jrefrmEdkifiHokawoetoif *sme,ftwGJ 13? 1923-ckESpf
yg&Sdaom aumvpf\vuf&m OumysHtaMumif; wifjycsufudk
vdk&if;aumufEkwfbmomjyef atrufwGif azmfjytyfyg
onf/

uav;yD y D ol & J a umif ; yH k j yif r sm;ud k ES p f o uf o nf h


tavsmuf '@m&D q ef a om Ou m ysH 0 w K Zmwf v rf ; ud k
uRefawmfwdkY ESpfoufpGJvrf;cJhMuonf/ ausmif;om;uav;
OumysHpHum;yGifhrsm;udk avuJhodkY vsifjrefaomt[kefjzifh
ajy;vTm;vdkufzrf;yHkrSm uRefawmfwdkYuav;rsm;tzdkY tonf;pGJ
Zmwfvrf;jzpfonf/ qifajymifBuD;udkyif EGHxJrS qGJwifEdkifyHkrSm
vnf; uRefawmfwdkYtzdkY tHhMotxifBuD;zG,f Zmwfvrf;jzpfcJh
onf/
i,fpOfupGv
J rf;cJah om Oumyst
H aMumif;udk Bu;D jyif;vm
aomtcg vufvSrf;rSDorQ avhvm&SmazGMunfhrdygonf/
avhvmrdorQ vuf&mrsm;teuf okawoDarm&pfaumvpf
\ OumysHtaMumif; aqmif;yg;rSm tawmfyifjynfhpHkaom
aqmif;yg;wpfapmifjzpfygonf/

]]uREkfyfwdkYonf OumysH\trnf c&pfESpf 1593-ckcefYrS


p rif;om;rif;carmif;\tBuD;awmftjzpf awGU&onf/ rif;
carmif;um; ajrmufOD;acwf bkef;wefcdk;txufqHk;aom
bk&ifrif;&mZmBuD;\ om;BuD;vnf;jzpf tdrfa&SUOy&mZm
&cd k i f o m;BuD ; pmay

59

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;

ESpfESpfcefYtMum rif;&mZmBuD;onf [Hom0wDodkY csD


wuf\/ yJcl;NrdKUawmfudk 0ef;&H\/ rif;BuD;ESifhtwl om;awmf
rif;carmif;ESifhOumysHwdkYvnf; vdkufyg&avonf/ rif;c
armif;ESifhOumysHwdkYonf ,cifu ratmifjrifcJhaom vkyfMuH
rIudpudk ta&;tcif; taumiftxnfazmf&ef tcGifh
tvrf;omonf[k ,lqMuojzifh MupH nfMujyefonf/ odaYk omf
tMurH atmifjrifaomaMumifh &efob
l ufoYkd ul;ajymif;oGm;Mu
&\/ rif;&mZmBu;D onf yJc;l NrKd Uudk odr;f ydu
k Ef ikd rf nfh tajctae
&Sdaomtcg rif;carmif;ESifh taygif;ygwdkYonf olwdkY\vrf;udk
azmufxGufEdkifcJhMuavonf/ MuH&nfzef&nf &SdrIudk crnf;
awmfu tvGefoabusaomaMumifh om;awmf\jypfrIwdkYudk
wpfBudrfcGifhvTwfcJhjyefavonf/

vnf; jzpfayonf/ rif;om;udk tkyfxdef;olOumysHonf pdwf


ayguf&m aysmf&TifjyKrlwwfol rif;carmif;\ aysmfzuf&Tifzuf
jzpf\/ olwdkYwGif ysdK&G,faom taygif;toif;vloefwpfpk
vnf; &Sd\/ il;? ijzL? iMuL;ponfjzifh* q,fOD;jzpfonf/
xdkvloefwpfusdyfwdkYonf ynmA[kokw&SmrI? vufyrf;vuf
a0SUwdjYk zifh vH;k axG;rItxl;wvnf pGr;f aqmifEikd rf ?I cHEikd &f nf&rdS I
wdkY avhvmcHkrifMuonf/
rif;carmif;\ tBuD;awmftjzpf trIxrf;cJhaom Oum
ysH\ b0Zmwdvrf;onf rif;carmif; crnf;awmfrif;&mZm
BuD;tm; pmqdku oHk;Budrfwdkifwdkif vkyfMuH&ef tm;xkwfrIESifh
vH;k vH;k ywfoufaeavonf/ xdv
k yk Mf urH I aemufq;kH um; Oum
ysHtay: jyif;xefaomtjypf'Pf usa&mufcJh\/

rif;&mZmBu;D ESihf wyfawmfonf yJc;l rS ajrmufO;D odYk tEdik f


Edkif jyefa&mufHkom &Sdao;onfhumv rif;carmif;ESifh Oum
ysHwdkYonf wwd,tBudrfMuHpnfjyef\/ tBudrfwGifum;
oHwGJ&Sd tHawmf? eHawmf? qHawmf bk&m;wdkYrS ppfoHkYyef;? r[m
ar'if bk&muRefrsm;udk OD;aqmifajrmufOD;NrdKUodkY csDwufvm
Mujcif; jzpf\/ bcrnf;awmfu qD;BuKd wu
kd cf u
kd Ef rdS ef if;cJah om
aMumifh rif;carmif;ESifh OumysHwdkY tzrf;HMu&avonf/

MuHpnfrI yxrtBudrfwGif rif;carmif;ESifh OumysHwdkY


onf azmfjyygvloefwpfusdyfwdkYudk rif;&mZmBuD;tm; vkyfMuH
&ef trdefYay;cJh\/ tpDtpOfaygufMum;oGm;aomaMumifh rif;
carmif;ESifh OumysHwdkYrSm [Hom0wDyJcl;odkY wdrf;a&SmifcJh&\/
yJcl;um; xdkpOfu jrefrmwdkY\ rif;aejynfawmfjzpfonf/ olwdkY
onf yJcl; xifay:ausmfMum;cJhMu\/ OumysH\ &wkrsm;rSm
rsm;pGm csD;usL;cHcJh&avonf/ crnf;awmfrif;&mZmBuD;u om;
awmf\ jypfrIudk cGifhvTwfcJhaomaMumifh olwdkYonf yJcl;rSwpf
qifh ajrmufOD;odkY jyefcGifh&cJhMuavonf/

tBudrf rif;&mZmBuD;onf OumysHESifhywfouf


qH;k jzwfcsuw
f pfck csrw
S cf \
hJ / Oumyso
H nf rif;carmif;twGuf
&cd k i f o m;BuD ; pmay

60

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;

avQmufwifrIonf qifjcifwHkw&m;ESifh nDGwfaom opm


pum;om jzpfayonf/ jynfolwdkY\ xifjrifcsufESifh a&S;
a[mif;"avh xHk;pHwdkYuvnf; pmqdkawmfOumysHtay: zdpD;
aeavonf/ wpfBudrfwpfcg bk&m;uRefjzpfzl;olonf tpOf
ojzifh bk&m;uRefyifjzpf\/

pdwfcs&aom tBuD;awmfwpfOD;r[kwf? xdkYaMumifh ,if;wm0ef


rS &yfpJ&ef qHk;jzwfcJhavonf/ xdkrQruao; r[mrkedbk&m;
bk&m;uReftjzpf* vSL'gef;'PfcwfcJhavonf/
jypf'Pfonf OumysHtzdkY tjyif;xefqHk;aom vlrI
a&;usqHk;rI jzpf\/ eef;awmf taqmifta,mifESifh rIawmf
xrf;cJhNyD; rif;om;wpfyg;ESifh tqifhnDaom pmqdkawmf ol&J
aumif;wpfOD;tzdkY bk&m;uReftjzpf tjypf'Pfay;cHcJh&jcif;
onf aoqHk;jcif;yif jzpfayonf/

jypfrIcH&jcif;rS OumysH vGwfajrmufap&ef rif;carmif;


xuf bkef;wefcdk;BuD;aom bk&ifwpfyg; vdkayvdrfhrnf/ xdkY
aemuf pmqdak wmftm; eef;awmftodik ;f t0dik ;f odYk jyefvnfrw
d f
quf uRrf;0ifap&rnf jzpfonf/ pmqdkawmfrSm emrnfysuf
t&Suf&aeol jzpf\/ &mxl;vHk;vHk;usaeaom tjcm;taeESifh
yif OumysHrSm toufxufqHk; aeoGm;&&Smownf;}}

ESpfaygif;rsm;pGm MumNyD;aemuf rif;&mZmBuD;\ tdkuf


t&mudk om;awmfrif;carmif;qufcHaomtcg rdrd\tBuD;
awmfa[mif; OumysHudk rif;carmif; owd&avonf/ xdkY
aMumifh rlvtaqmifta,miftwdkif; cGifhjyKcsD;ajrmufcJh\/
odaYk omf Oumysu
H jiif;y,f\/ ]]bk&ifwpfql vSLcJah om bk&m;
uRefwpfOD;onf xdkbk&ifxuf wefcdk;BuD;aombk&ifrS wpfyg;
vTwEf ikd cf iG rhf &S}d } [l Oumysu
H taMumif;jycJah vonf/ Oum
ys\
H taMumif;jycsuo
f nf wH;k wdwEYkd ikd v
f eG ;f aomaMumifh bk&if
rif;carmif;taejzifh OumysHxHodkY aemufxyfwpfBudrf csOf;
uyfqufoG,fjcif;&SdcJhonf[laom rSwfwrf;rsdK;rawGU&ay/

aumvpfonf txufygtwdkif; pmqdkawmf OumysH\


twKywdudk rdwfqufoabmOD;pGmwifjyNyD;aemuf wpfq,fh
ESpf&moD&mwkudk OD;pHa&Tyk\ tultnDjzifh t*FvdyfbmomodkY
jyefcJhygonf/ xdkbmomjyef vuf&mESifhrl&if;&wkwpfq,fhESpf
ydk'fwdkYudk okawoe*sme,ftwGJ(13) tydkif; (3) qufvuf
avhvmMu&ef jzpfygonf/

pdwfemMunf;ol pmqdkawmf\ taMumif;jy avQmufwif


csufonf bk&ifrif;carmif;tm; EIwfvSefxdk;onfh oabmrsdK;
oufa&mufaumif; oufa&mufaeayrnf/ trSefum;

Ou m ysH \ vuf & mrsm;


OumysHonf txufazmfjyyg q,fhESpf&moD&wkrsm;
&cd k i f o m;BuD ; pmay

61

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;

q&maZmf*sD\ ]]&cdkifpmqdkawmf ODumAsef}} aqmif;yg;ESifh


jrefrmpmuxdu OD;wifarmifaX;\ ]]&cdkifrif;om; a&Tem;
awmfoGif;}} aqmif;yg;wdkYrSm av;pm;tm;udk;avmufaom pm
rsm; jzpfygonf/ q&maZmf*sD\ aqmif;yg;udk ]]aZmf*sD? rif;ok
0Pf pmayavmu}} pmtkyf awGEdkifygonf/ q&mOD;wif
armifa|;\pmudkum; 1960-Zlvdkifvxkwf jr0wDr*Zif;
&S m azG z wf I & rnf j zpf a Mumif ; owif ; aumif ; yg;vd k u f y g
ownf;/

tjyif &wktrsdK;rsdK;udkvnf; zGJUqdkcJhao;onf/ ,if;wdkYrSm ydk'f


pHk&wk (9)ykd'f? {uydk'f&wk (1)ydk'f? jynfe0a';BuD;\ tjznfh
cH&wkujkd znfah om ]]r&aMumif;aqmif}} cs&D wkwpfy'kd ?f ]]atmuf
tmumAGD}}? ]]xuftmumoD}} csD tjznfhH&wkwdkY jzpfonf/
&wkpm&if;onf rEav;NrdKU taemufcifruef ygVd
wuov
kd rf S toQi0f go0 ("rmp&d,)u &SmazGpak qmif;ay;Ny;D
[Hom0wDyHkESdyfwdkufrS xkwfa0aom ]]vuf0Jaemf&xmpkonfh
pmqdkawmfrsm;? &wkaygif;csKyf}} pmtkyfwGif azmfjyonfh pm&if;
jzpfygonf/ pm&if;azmfjyaom ]]atmuftmumAG}D } csD &wk
udk wcsdKUusrf;rsm; {uydk'f&wktjzpf azmfjyMuonf/ txuf
ygpmtkyfwGifum; ]]atmuftmumAGD}} [kcsD ]]cgEGDukef yZHK
0umviHh&OD;rnfavm}} [k csaomyxrydk'fESifh ]]xuftm
umoD}} [kcsDNyD; ]]&moDrIef uqkeftp rmoiHh&OD;rnfavm}}
[kcsaom 'kwd,tydk'fwdkYudkvnf; azmfjyxm;ygonf/ xdk&wk
udk &Sirf mvJu tvdu
k &f wkjzifh jznfah Mumif;udv
k nf; qufvuf
azmfjyxm;ygonf/ tjznfh&wk ]]avmuXmae}} [kcsD ]]cg
wGif;0 a[rwdkifa&mif vrnfaom}} [k csxm;ygonf/

pmvHk;aygif;&m ]OumysH} onf pmayta&;jzpf


]]b*gys}} rSm t&yftac:jzpfonf/ &cdkifpum; O? ODo&udk
0-oHjzifh ajymwwfMuonf/ OD;&D;udk 0&D;? OD;xkyfudk 0xkyf?
Oykofudk 0ykwfapmifh? OumysHudk 0*gysH[k toHxGufajymqdkMu
ayonf/
*

q&mOD;pHomatmif\ ]]&cddkif'*Fg;}} (1979)pmtkyf


pm-47 (rif;carmif;\ vloefwpfusdyfwdkYrSm &mZoBuFef?
OumysH? rif;aemifBuD;ijzL? e&ywd? iaAvuf? BudKifaeipm;
MuL;? "m;pGJil;? iwefol&J? oQifoHBuD;ESifhBuD;,ifwdkifwdkY jzpf
onf}} [k azmfjyxm;ygonf/
*

pmqdak wmf Oumys\


H vuf&mrsm;udk avhvmrSwo
f m;vdk
olrsm;onf txufazmfjyyg &wkpmud,
k rf sm;tjyif pmayynm
&SifwdkY avhvmoHk;oyfwifjyxm;aom pmrsm;udkvnf; avhvm
zdYk vdyk gonf/ avhvmcJo
h rQ OumysEH iS q
hf ikd af om pmrsm;teuf
&cd k i f o m;BuD ; pmay

62

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
OumysHudk bk&m;uReftjzpf vSL'gef;cJhonfqdkaom
pum;ESifhywfouf t,ltqrsm; uGJjym;Muonf/ xdkuGJjym;
csufudk qufvufavhvmpDppfvdkolrsm;taejzifh (1)"n0wD
ta&;awmfyHkusrf;/ (2) awmifausmif;q&mawmfbk&m;\
&cdkif&mZ0ifopfusrf; 'kwd,tkyf/ (3) jrefrmpmGefYaygif;
usrf; yxrwGJ/ (4) armifokwtrnfcH AdkvfBuD;baomif;\
pmqdkawmfrsm; twKywdusrf;wdkY qufvufavhvmMu&ef
jzpfygonf/ aqmif;yg;wGifum; okawoDarm&pfaumvpf
ESifh OD;pHa&TykwdkY\ pkaygif;tm;xkwfcsufudk bmomjyefwifjy
vdk&if; jzpfygonf/
+

aygufawmNrdKUe,f awmif&if;uRef;om;
&cdkifpmqdk oHk;OD;

rS w f c suf
e,fcsUJ NAw
d o
d QUkd u aygufawmNrKd UudNk rKd Ue,fcw
JG pfct
k jzpf
1890jynfhrm owfrSwfyD;cyga&/ a,Zl;eefYaygufawmNrdKU
1990-jynf h r m ES p f w pf & mjynf h y gzd k Y / ayguf a wmNrd K U\
ESpf&mjynfh tBudKaqmif;yg;tjzpf &cdkifr*Zif;trSwf 9rm
jym;uRef;om; &Gufykef;oD; &cdkifpmqdkawmf 2OD;taMumif;udk
uRefawmfwifjyc yga&/ atpmapmifrm awmif&if;uRef;om;
pmqdkawmf 3OD; taMumif;udk wifjyvdkyga&/

aqmif;yg;udk ]]pmwnf;tzGJU0ifwpfOD;}} uavmif


trnfjzifh 1987-ckxkwf &cdkif,Ofaus;rIr*Zif; azmfjyzl;
ygonf/
armif A od e f ;

&cd k i f o m;BuD ; pmay

63

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
awmif&if;uRef;om; trnfrodpmqdk

ighudkw,m ryD;vm;/

acwfa[mif;&cdkifuAsmwdxJrm pmqdkemrnfrxif&Sm;
a& uAsmwdk? uAsm&Snfwd trsm;BuD;[dyga&/ Oum{? yef;wef
oleefYoHwGJarmifbGJU? ydk;0gbGJU? ompGavvuFm wda& pmqdkol
rxif&Sm;a& uAsm&SnfBuD;wd jzpfyga&/ ,if;enf;wl pmqdkol
udk roda& uRef;&Gmta&GUuAsmwdkwd? ,dkif;omjcif;qdkauav;
aomh &Gw
D u
G rf &atmif [dyga&/ ,if;ta&GUwdw
k x
d rJ m tckazmf
jyzdkY uAsmav;wpfyk'f ygyga&/ atuAsmudk q&mrif;ok0Pf
u ]]&cdkifjynfrS tjrKawrsm;}} acgif;pOfeefY 1950-ckuyif
wm&mr*Zif; trSwf 24rm azmfxkwfwifjyNyD;au jrefrmpm
jrefrmrl pmtkyf (1965)rmav;wpfcg xyfysmwifjyzl;yga&/
atuAsmudkyif okawoDtoQifpudEu ]]&cdkifobm0aw;
uAsmrsm;}} (1961)pmtkyrf m xnfo
h iG ;f azmfjyzl;yga&/ atmuf
rm zwfMunfhuwfyg/

uGef;qdk;rordef;? *sdef;? *sdef;/


atuAsmudk udk,fem;vnfcHpm;rda&ydkif t"dym,f jyef
Munfhau atydkifjzpfvmyga&/

t"d y m ,f
tbmBuD;0g/ tbmBuD;Zmrmav? awmif&if;uRef;u
jrif;pD;vdkYvmeDyga&/ ESraoQroEmu xGufysmBudKqdka&/
tbmBu;D pm;zdYk uGr;f ,mudk oEmu iGzD vm;rm xnf,
h v
l ma&/
ighudkwpf,mavmufryD;vm;oEm/ ryD;auawmhcg eifhaemuf
ukef;udk *sdef;*sdef;eeYfyif ajymif;csdef;a&ydkif axmif;ypfvdkufzdkY
a'um;/

tbm;BuD;0g? 0g ----

uAsmt"dym,fudk udk,fem;vnfcHpm;rda&ydkif wifjyNyD;


au aemufwpfqifhrm atuAsm\ pDuHk;ca&acwfudk cefYrSef;
azmfMunfhygar/

tbmBuD;0g? 0g ---awmif&if;uRef;u? jrif;pD;vdkY,m/


ESroEm? iGDzvm;eefYuGrf;,mvdkYyg/

okawoDUkd u atuAsmudk acwfa[mif;uAsmjzpfawvdYk


&cd k i f o m;BuD ; pmay

64

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
vdkY cefYrSef;ajym&pGm jzpfyga&/

oufoDcHzdkY pum;ESpfvHk;udk wGdEdkifyga&/ ,if;pum;vHk;wdu


]]tbmBuD;}} eefY ]]iGD}} qdka& pum;ESpfvHk; jzpfyga&/ tbmBuD;
qdkpGm tbm\tpfudkjzpfaw/ a'acwfrm tbmBuD;wufpm;
]]bBuD;}} vdkY oHk;eDuwfaw/ ]]iGD}} qdkpGm acwfopfpum; ]]aiG}}
jzpfyga&/

uAsmpDuHk;a&acwfudk ceYfrSef;MunfhNyD;au uAsmpDuHk;ol


\ Zmwdudk rSef;qazmfxkwfMunfhuwfygar/ atuAsmrm
]]awmif&if;uRef;}} qdka& a'oemrnfwpfckygeDyga&/ atem
rnfu wpfqifh pmqdkol\ Zmwda'oudk cefYrSef;azmfxkwfEdkif
zdkY xifyga&/

acwfa[mif;qdkpGm Zmacwfav;/ rSef;qajym&au


aESmif;ajrmufOD;acwf (at'D 18-&mpk)jzpfzdkYrsm;yga&/ Zm
twGufav;qdkygau ajrmufOD;acwftysufrm taemufjynf
(tckb*Fvm;a'csfU)odkY xGufNyD;vm;uwfaw&cddkifom;wd at
acwf ppfawGodkYajymif;vmuwfawcg rlv&cddkif toHk;tEIef;
twdkif; tbm? trif? trd? tbmBuD;? trifBuD; vdkYoHk;uwf
pGmudk wGd&vdkY jzpfyga&/ a,a'gif ruoD;? NrdKUeefYtquftqH
enf;a& aygufawmNrdKUe,fu uRef;&GmdkU (awmif&if;uRef;?
jym;uRef;? 0if;uRef;? jynfpdk;BuD;uRef;u &GmdkU) rmav;aomh
,if;ydkif ac:a0:ajymqdkeDuwfpGmudk wGd&vdkYjzpfyga&/

pmqdku tbmBuD;a& awmif&if;uRef;u jrif;pD;vdkYvm


a&vdkY azmfjyxm;yga&/ pmqdkdkU&GmodkY vmpGmjzpfygzdkY/ pmqdkdkU
&Gmum; Zm&Gmav;/ awmif&if;uRef;u &Gmwpf&Gmvm;/ wjcm;
uRef;u &Gmwpf&Gmvm;/ ,if;trD;wdudk ajzzdkYtwGuf awmif
&if;uRef;taMumif;udk odzdkYvdkvmyga&/
awmif&if;uRef;qdkpGm aygufawmNrdKUe,fu uRef;wpf
uRe;f jzpfyga&/ ,if;rm oQprf ikd af vmuf&n
S af & wef;wifawmif
wef;[da&/ ,if;awmifwef;udk tpGJjyKAsm awmif&if;uRef;vdkY
ac:pGmjzpfaw/ wpfuRef;vHk;rm &Gmaygif; 17&GmeefY ayguf
awmNrdKUdkU [dyga&/ at&GmwdMum;rm twm;tqD; qdkvdkY
ajrmifaoQ? acsmif;aoQwd&m [dyga&/ wpf&GmeefYwpf&Gm tul;
toef;vG,af &/ atuRe;f eefY e,fcsi;f pyfvYkd [da& wjcm;uRe;f
wdkYudkawmhcg tul;toef; rvG,fyg/

aemuftaxmuftxm;wpfcku ]]jrif;pD;vdkYvm}} qdka&


uAsmtaMumif;t&m jzpfyga&/ atacwfrm awmif&if;uRef;
om;wd jrif;udkroHk;yg/ jrif;udk kyfyHkrm&m jrifzl;uwfawol
rsm;yga&/ jrif;a& ajrmufOD;acwfu vlUtoHk;taqmifwpfck
jzpf a wtwG u f atuAsmud k aES m if ; ajrmuf O D ; acwf u
awmif&if;uRef;om; uAsmpmqdkwpfa,mufu pDuHk;cpGmjzpfzdkY

awmif&if;uRef;a& jrpfBuD;acsmif;BuD; 0dkif;&HeDa& uRef;


&cd k i f o m;BuD ; pmay

65

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
wpfuRef;jzpfyga&/ uRef;t&Sdbufrm &Gmacsmif;BuD;acsmif;?
awmifbufrm uRJul;jrpf? taemufbufrm upye'DeefY iNyD
uRef;? ajrmufbufrm r[defjrpfeefYabmwmacsmif;dkU [dyga&/
atyx0DteDtxm;aMumifh awmif&if;uRef;u tjcm;wpf
uRef;odkY NcDusif;jzpfjzpf? jrif;eefYjzpfjzpf rvm;Edkifyg/ ul;wdkY
rwdkufbJeefY rul;Edkifyg/ uAsmrmyga& tbmBuD;u jrif;pDvdkY
ul;EdkifygzdkYvm;? rul;Edkifyg/ tbmBuD;a& awmif&if;uRef;&Gm
wpf&Gmu awmif&if;uRef;rm wnf[da& wjcm;&Gmwpf&GmodkY
(pmqdkdkU&GmodkY) vm;pGm&m jzpfyga&/

emom qdkeDuwfpGmudk Mum;vdkY uRefawmfdkU 0rf;od0rf;om


jzpf&yga&/

&G m acsmif ; BuD ; ? q&mxG e f ; atmif a usmf


aygufawmNrKd Ue,f awmif&if;uRe;f ? &Gmacsmif;Bu;D &Gmom;
q&mOD;xGef;atmifausmfa& t*Fvdyfacwfuyif pmqdkca&
yk*dKvfwpfOD; jzpfyga&/ t*Fvdyfacwfrm NydKifavmif;oHcsyfwd
udk trsm;tjym;zGJUpDcyga&/ vGwfvyfa&;acwfrmav;aomh
NydKifavmif;oHcsyfwd pDcoD;a& qdkyga&/ a,Zl;eefY q&mudk
&Gmacsmif;BuD;om;? aygufawmNrdKUolNrdKUom;wdeefY ywf0ef;usif
&GmdkUu tm;vHk;ydkif oduwfyga&/ q&mpDuHk;ca& NydKifavmif;
oHcsyfwd trsm;tjym;[dcauav;aomh pepfwusrSwfwrf;
wifrI r[dcvdkY vufqkyfvufudkifjyEdkifavmufatmif oHcsyf
wpfydk'fudkav; pHkprf;r&yg/ wpfydkif;wpfp rjynfhrpHk qdkjya&
NydKifavmif;oHcsyfwdudk&m vlBuD;wdyg;u tm;rvdktm;r& em;
qif&yga&/ pkaqmif;xm;olw[
d ad u azmfxw
k w
f ifjyzdYk EI;d aqmf
vdkyga&/

a,Zl;eefY ]]tbmBuD;0g? 0g}} ta&GUuAsm\ pmqdkoQif


a& awmif&if;uRef;om;&mjzpfawvdkY aumufcsufcsEdkifyga&/
atuAsmudk awmif&if;uRe;f &Gmwduom;onf trifUkd \ EIwf
zsm;rm atedxdemaomifhemomMum;eD&yygoD;a&/ ESroEmdkU
,dkif;pD;ta&GUqdkpGmdkUrmav; oma,mifhom,m Mum;eDygoD;
a&/ jrefrmhtoH ]]&cdkifwdkif;&if;om;tpDtpOf}} uav;aomh
q,f&D;&Hcg toH&TifpGmudk Mum;&yga&/ uRef;u qdkyHkqdkenf;
ESefY a&'D,dku qdkyHkqdkenf;u rwlyg/ uRef;uom;onf trddkU?
ESroEmdkUu dk;&mqdkenf;eefY qdkuwfaw/ a&'D,dktoHrm
awmhcg taemufwdkif;acwfopfaw;oHeefY enf;opfxGifAsm
oDqdkuwfyga&/ olUenf;eefYol wpfrsdK;wpfzHkpD em;axmif
aumif;yga&/ awmif&if;uRe;f om; tnMwpmqd\
k ta&GUaw;
oHudk uRef;rmuRef;tavsmuf? NrdKUrmNrdKUtavsmuf emaomifh
&cd k i f o m;BuD ; pmay

q&ma& NydKifavmif;oHcsyfwdtjyif awmif&if;uRefbGJU


omjcif;udkav;aomh zGJUpDcoD;a&qdkyga&/ odkYaomf pHkprf;r&yg
oD;/ toufBu;D Ny;D cgrS bk&m;ordik ;f usr;f wpfusr;f udk q&mjyKpk
cyga&/ ,if ; usrf ; u qH a wmf & S i f a pwD tw K y w d u srf ;

66

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
jzpfyga&/ ,if;usrf;ed*Hk;oHaygufrm udk,fhtwKywdtusOf;udk
rSww
f rf;wifxm;cpGmudk wG&d yga&/ atmufrm zwfMunfu
h wf
yg/

14/ ormZD0? wdudp? ac:Muvla0g[m/


15/ ESpf&Snf&ufMum? pkaqmif;&m? ighrSmjynfhpHkcg/
16/ tMuHay:ol? pHvSjzL? ckrlawmif;yefvm/

1/ "nma&Tjynf? wdkif;ompnf? ewfjynfwEIef;om/

17/ qHawmf&Sif"mwf? twKywf? usrf;jrwf&Sdtvm/

2/ &Gmacsmif;BuD;vQif? ordkif;wGif? a,yifidkU&Gm/

18/ &GD;odkYjyyg? tdkq&m? tmrcHrd&m/

3/ ighudkzGm;vpf? ou&mZf? tpfa'G;q{um/

19/ pEmol&d? yifhzdwf[d? <uzdjrwfAk'g/

4/ jymodkvqkwf? q,fhav;[kwf? vif;kyfay:pcg/

20/ e*g;awmif;yef? jrwfauqH? yD;jyefwnfjcif;&m/

5/ *VKefedom;? ausmfxif&Sm;? a,musfm;Zmem,sm/

21/ wnfNyD;ygvQif? jrwfbk&if? &SdwGifawmif;yefxGm/

6/ rdbrSnahf c:? xGe;f atmifausm?f jynfawmfEjYHS ym;?odapom;

22/ a&mifawmfxGuf<u? ylaZmfMu? qHk;p&Sdtvm/

7/ &SpfESpfa&mufvQif? pmyDoif? tjrifolUxufom/

23/ oHk;yg;&wem? ab;ra&muf? NyD;ajrmufoefY&Sif;pGm/

8/ wpfq,fh&SpfESpf? armif&Sifjzpf? apmcspfomoem/

24/ tE&m,faysmuf? ab;ra&muf? Ny;D ajrmufoeY&f iS ;f pGm/

9/ ESpfq,fpdESpf? 0wfxGufcdkuf? atmifvdkufor'g/

25/ qHawmf&Sif"mwf? twKywf? jynfjywfMunfhIyg/

10/ usm;kyfbkef;<u,f? OyZsm,f? jzpfavighq&m/

26/ MuwdumrSD? ykPrD? onDwefaqmif;rSm/

11/ pmqdkpmrSwf? vGefxl;jrwf? aMumyGwfzl;onfom/

27/ Asnf;'Gdwdtpf? ou&mZf? NyD;vdkufusrf;pm/

12/ ESpfyg&u? 0dAE? rkcsvljzpfvm/

28/ igvQif&GD;uHk;? usrf;ed*Hk;? NyD;qHk;ed|dwm/

13/ C&m0gu? rIudp? avmuxHk;pOfvm/


&cd k i f o m;BuD ; pmay

67

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;

uRrf;usifa&vdkY rdefYMum;yga&/ uAsmvuFmpDuHk;pGmrm Z0e


Pf[dNyD;au tm0Zef;aumif;a&vdkYavh csD;usL;ygoD;a&/

atoHayguft& q&mOD;xGef;atmifausmfudk &Gmacsmif;


BuD;&Gmrm 1263ck jymodkvqkyf 14&uf? te*FEGDed rdk;aomuf
xrm zGm;jrifyga&/ oQpfESpfa&mufawcg pmyDpwifoif,la&/
18ESpfrm armifoQifjzpfaw/ ESpfq,fpdESpfrm y&d0wfeDjcif;u
xGuaf jrmufNy;D au &[ef;tjzpf jynfph akH tmifjrifyga&/ &[ef;
tjzpfodkY csD;jrifhyD;a& OyZm,fq&mu (ppfawGNrdKU)usm;kyf
ausmif;wdkuf q&mawmfBuD; (OD;t*)jzpfaw/ pmyDusrf;*ef
oif,la&cg olrsm;xufxl;cRefa&twGuf q&mcsD;usL;pGmudk
cH&a&/ ESpf0gt&rm vlxGufNyD;au tdrfaxmifjyKca&/ b0
0rf;ausmif;zdkYtwGuf qD;q&mvkyfaw/ qD;orm;xGef;atmif
ausmfvdkY awmif&if;uRef;om;wd oduwfyga&/

qH a wmf & S i f a pwD tw K y w d u srf ;


q&mOD;xGe;f atmifausmf ygVdbmomuRr;f usiaf Mumif;udk
qHawmf&SifapwDtwKywdusrf;udk zwfzl;oldkU odEdkifyga&/
,if;usrf;udk ygVdbmomxuf0uf? &cdkifbmomxuf0ufeefY
&D;xm;yga&/ txufyg oHayguft& ,if;usrf;udk 1325-ck?
touf 64ESpft&G,frm &D;aMumif; od&yga&/ t&G,faumif;
wkef;rm NydKifavmif;oHcsyfdkUudk &cdkifbmompum;eefY &D;zGJUc
a&ydkif? t&G,fBuD;NyD;cgav;aomh &cdkifbmompum;udkyif
tjrwfwEdk; oHk;pGJ&D;om;caMumif; qHawmf&SifapwDusrf;u
oufocD eH yD ga&/ q&m\&cdik b
f momt&D;tom;udk pmzwfol
dkUodEdkifatmif ,if;usrf; pmrsufESm 43u aumufEkwfysm
atmufrm azmfjyvdkufyg,uf/

atoHaygufuAsmrm rdbemrnf rsdK;dk;rygvdkY uRefawmf


vufvrS ;f rDa& qDppkH rf;Munfyh ga&/ odaYk omf q&m\ rdbemrnf
dkUudk ajymjyEdkifol r[dyg/ q&mdkUrsdK;dk;u qD;orm;rsdK;dk;jzpf
awvdkY qdkyga&/ tbdk;vnf; qD;orm;? tbvnf; qD;orm;
jzpfaw/ q&mOD;xGef;atmifausmfrm OD;omatmifvdkY tpfudk
wpfa,muf[da& qdkyga&/ ,if;yk*dKvfav; qD;orm;vkyfpm;
ca&vdkY od&yga&/

]]-----xdktcg bk&m;ocifNyHK;awmfrl pG,fawmfav;


acsmif;rS xef;vHk;yrmP[daom jzLazG;aom Mo0g'a&mifjcnf
awmfxGufNyD;? vusmf&pfvSnfhvsuf uG,faysmufvDaomtcg
t&SiftmeEmu t&Sifjrwfbk&m;? NyHK;awmfrljcif; taMumif;
um ZmtaMumif ; ygvJ b k & m;[k a,S m uf a wcg? cspf o m;

q&mhtaMumif;udk aygufawmNrdKUe,fu NydKifavmif;oH


csyfpmqdk ausmufqdyf&Gm q&mawmfbk&m;udk avQmufMunfhyg
a&/ q&mawmfbk&m;u q&mOD;xGef;atmifausmf ygVdbmom
&cd k i f o m;BuD ; pmay

68

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
jzpfyga&/

tmeEm *kigbk&m; &yfwefYem;a&e&m? awvm*D&dawmifrS


15,lZem uGm0D;aom *pye'Djrpf0awmifbuf qHk;cgeD;wGif
eDvmyAwawmifatmuf eDMuaom e*g;rif;wdkY awmif;yef
igbk&m;\ qH&Sifawmfav;qluudk xdkawmifxdyfwGif Xmy
emNyD; vlrif;ESifhwuG udk;uG,fMuvwHU------}}

q&mOD;xGe;f atmifausm\
f &cdik pf um;jyif t&D;tom;udk
q&mvuf&mqHawmf&SifapwD twKywdusrf; (vrf;rSefpmyHk
ESdyfwdkuf? ppfawG? 1325)rmjzpfjzpf? q&mOD;OD;omxGef;\ qH
awmf&SifapwDawmfordkif;? aemufqufwGJ 4 (u0d&wem yHkESdyf
wdkuf? &efukef? 1344)rm jzpfjzpf tjynfhtpHkavhvmEdkifyga&/

ataumufEkwfcsufom"urm ]][d? vD? jyHKUZm? aysmuf


awcg? *k? wefYem;a&e&m? uGm0D;? eD}} pa& pum;toHk;tEIef;
wda& rsufarSmufacwf&cdkifbmompum;toHk;tEIef;wd jzpf
yga&/ q&ma& pmtkyfwpfavQmufvHk;rm edpOfoHk; &cdkifbm
ompum;xJu toHk;tEIef;wdudk tm;&yg;& oHk;EIef;cpGmudk
wGd&yga&/

&G m acsmif ; BuD ; q&mOD ; atmif x G e f ;


jynfaxmifpkacwfrSm &cdkifuAsmvuFmomjcif;dkUudk
trsm;pk zGJUpnf;ca& yk*dKvfudk jyygqdkau &Gmacsmif;BuD;om;
q&mOD;atmifxGef;udkyif xdk;jy&ygzdkY/ q&mOD;atmifxGef;a&
wefcdk;q&mxGef;NyD;au omjcif;? uAsmwdudk trsm;qHk;&D;ca&
&cdkifpmqdkawmfwpfOD; jzpfyga&/

jynfaxmifpkacwfrm &cdkifbmompum;eefY &D;om;xkwf


0Dzl;a& pum;jyifusrf;qdkvdkY a'wpftkyf&m [dygoD;a&/ &cdkif
t&D;tom;udk wefzdk;rxm;? vloQifroHk;a&umvrm &cdkif
pum;jyif t&D;tom;eefY qHawmf&SifapwDordkif;usrf;udk &D;
om;xkwf0D0Hhol q&mOD;xGef;atmifausmfa& &cddkifpmyDeefY bm
ompum;udk av;pm;jrwfEdk;olwdtwGuf pHjyacgif;aqmifwpf
OD;yif jzpfyga&/ &cdkifpum;jzifh t&D;tom;vrf;aMumif; wdrf
aumvm;zdkYydkif jzpfeDpGmudk q&mu xyfysmvrf;xGifvdkufaw
vdkY qdkoifhyga&/ ,if;vrf;aysmufrvm;&atmif uRefawmf
dkUu q&mhaemufu vdkufysmqufvdkY avQmufvm;uwf&zdkY

q&mOD ; atmif x G e f ; \ Zmwd c suf < uD rG D ; &yf N rD a &


aygufawmNrdKUe,f awmif&if;uRef; &Gmacsmif;BuD;&Gm jzpfyga&/
rGD;zGm;ckESpfudk twdtuspHkprf;a&cg 1910-ckavmufrm rGD;a&
vdkY cefYrSef;uwfyga&/ tbu OD;armifyef;? trdu rdvSar
jzpfyga&/ rGD;csif; 4a,muf[dpGmrm q+u'kwd,ajrmufom;
jzpfaw/ tpfudk OD;atmifjzL? ESr vSyGifheefY nDxGef;atmifjzL
dkUa& q&m\rGD;csif;wd jzpfuwfyga&/
&cd k i f o m;BuD ; pmay

69

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;

oHomni;f au? omjcif;qef;ud?k ed'gef;qifcg? a&S;tcgu? xkwf


ygvdkufNyD? ,ckvQif? xyfNyDwcg? omjcif;pmudk? xkwfygwdkuf
wGef;? NrdKUppfawGwGif? aeaysmfjref;au? atmifxGef;OD;ac:?
olawmfpGmu? o'gjzefYavmif;? a&;wHk;yg[k? cgcgawmif;vdkY?
trsm;vdb
k ? *kwv
d ESi?hf rkou
d qd?k omjcif;csKd u?kd rcdrk em;? xkwf
vdu
k yf gau? rMumjim;bJ? bk&m;tvsm? a&S;tcgu? aumif;pGm
usifhvwf? q'efqif[k? jzLpifvSau? b0Zmwfudk----a&;yg
vdkufaw? jrifjrifolav? &Sifvlrsm;wdkY? Mum;rSwfapav/

taoQcg &Gmacsmif;BuD;q&mawmf OD;*ErmNcD&if;rm


ynm&ifEdkY aomufpdkYNyD;au? touf 20pda&cg &[ef;0wfyg
a&/ &[ef;cHNyD;aemuf 'kwd,urmppfrjzpfcif 10-ESpfcefYrSm
&efukefNrdKUodkY<uAsm y&d,wd qufvufoif,lyga&/ ppfNyD;a&
cg &cdkifjynfodkY jyefvmNyD;au? rif;jym;NrdKUe,f qifoDjyif&Gm
rm ausmif;xdkifca&qdkyga&/ &[ef;b0rm raysmfvdkY trsm;
rMumcif vlxGufyga&/ ,if;aemuf rif;jym;NrdKUe,f uif;qdyf
&Gmol vSomjzLeefY tdraf xmifusyga&/ q&mdUk armifErHS m orD;
vS&efa0eefY om;armifausmfrif; dkU xGef;um;cyga&/

ataumufEkwfcsufrSwfwrf;rmyga& omjcif;wdtjyif
q&ma& em&'omjcif;? a'G;araemfomjcif;? ry'gudk'go
omjcif;dUk udak v;aomh qufysmpDu;kH caMumif; od&yga&/ q&m
jyKpkca& pmp&if;udk jynfhjynfhpHkpHkrSwfwrf;wifEdkifatmif quf
yem okawoevkyfzdkY vdkygoD;a&/

q&ma& uif;qdyfuwpfqifh &Gmacsmif;BuD;&GmodkY? ,if;u


wpfqifh ppfawGodkY ajymif;&TdeDxdkifa&vdkY od&yga&/ ppfawG
a&mufawcg qdkifonf OD;atmifxGef;OD;eefY qufrdyga&/ OD;
atmifxGef;OD;a& wefcdk;q&mxGef;\ omjcif;pmrltcsdKUudk
0,f,l NyD;au yHkESdyfxkwf0Dcol jzpfyga&/ q&mOD;atmifxGef;
udk av;aomhomjcif;pDzdkY wdkufwGef;tm;yD;ca&twGuf om
jcif;trsm;tjym;udk zGJUpDa&vdkY qdkyga&/ ,if;taMumif;udk
]]tavmif;awmf q'efqifrif; omjcif;ed*rcPf;}} rm atydkif
azmfjyxm;yga&/

q&mOD;atmifxGef;a& omjcif;uAsm pDuHk;pGmrm qm;jyif


q&matmifxGef;vS? qm;jyif q&mausmfZm;OD;? wefcdk;q&m
xGef;eefY &Gmacsmif;BuD; q&mxGef;atmifausmfdkUenf;wl &cdkif
bmompum;udk av;pm;wefzdk;xmNyD;au &cdkifa0g[m&dkUeefY
zGJUpDca& &cdkifpmqdkawmfwpfOD;jzpfyga&/ &cdkifum&ef? &cdkifoH
eefY q&matmifxGef; pDuHk;[efudk pmzwfoldkU jrnf;MunfhEdkif
atmif atmufrmpdaoQ wifjyvdkufyg,uf/

]]ysdKUjrwfvuFm? omjcif;pmudk? i,fcguyif? wwfuRrf;


usifau? tMuifa&GUy? vGrf;rajy[k? emrnfoGif;au? omjcif;
vSESifh? Ak'qk0if? ra[mf&Sif\? OrSifvSpfcef;? ysdKUwef;qmESifh?
&cd k i f o m;BuD ; pmay

70

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
ti,folrSm? yef;rla&? jcydk;tHkav? yHkjzwfusvdkY? a'go
xGufum? rmefBuD;ygau? plVmokb'f? onf;b0ifav?
&iftHkxJudk? uRJ0ifcwfodkY/

csmudk? udkufygcvpf? tqpfwdkau? MuHcsdKrTm;a,mif? rGm;


cvpfav/
(*kwdv? pm-12)

(q'ef pm-5)
aygufawmNrKd Ue,fom; pmqdak wmf 5OD;taMumif;udk vuf
vSrf;rDa&qD wifjycpGmrm rjynfhpHkpGmwd trsm;BuD;[deDygoD;
a&/ ,if;tm;enf;csufudk jznfhpGufvm;Edkifatmif aqmif;yg;
&D;olrm wm0efusefeDoD;aMumif; tNrJESvHk;ydkufxm;yga&/
pmzwfoldkU zufuav;aomh atwifjycsufwdudk toifh
twifh ESvHk;oGif;zwfINyD;au? pm&D;wifjyol\ cRwf,Gif;tm;
enf;csufwdudk apwem&Sdxm;Asm wwfEdkifa&qD jznfhpGwfvm;
uwfzdkYvdkyga&/

rsufeufuif;bdk? rsufvHk;rsufawmif? wajymifajymifav?


aMumifrsupf o
d ?Ykd Nyb
J yd p? wHcg;0a,mif? oGmuaygufw;l ?
vlx;l tHzh ,
G ?f atmufrw
d &f n
S af u? Muifp,
G rf w
k q
f w
d ?f jcL
tjcmav? vdrfumusdwfvdkY/
(q'ef? pm-9 )
umv&Snv
f sm;? ESpu
f rsm;aomf? wGm;wwfxikd w
f wf? NyKd i;f
aygufwwfv?Ykd wqwfqwfvQi?f b0g;oifau? b,fvQif
wvSrf;? tomomau? nmwvSrf;ESifh//

e,fcsJUNAdwdoQtpdk;&u aygufawmNrdKUe,fvdkY owfrSwfc


pGma& 1990-ckrm ESpfwpf&mpdygzdkY/ aygufawmNrdKUudk wnfpGm
av;aomh ,if;ou&mZfrm ESpfwpf&m wif;wif;jynfha&vdkY
rSwf,lEdkifyga&/ aygufawmNrdKUe,fom;wdteDeefY ,if;&mjynfh
ESpfrm udk,fhtm;eefYoifhawmfHk wpfpHkwpfckaqmif&GufuwfzdkY
tpDtpOfcsau/ vlrodoQifrod wdrfjrKyfeDca& &cdkifpmqdk
awmfdkU\ vuf&mtcsdKUudk av;aomh yHkESdyfjzefY0Dazmfxkwfvm;
uwfzdkY wm0ef[dyga&/ ,if;ydkif azmfxkwfEdkifr&m wdrfjrKyfeD

(*kwdv? pm-11)
omjcif;qdkau? e*dk&faMumifaumif;? rdanmifAdkvfau? tdk
aMumifawmif;vnf;? aumif;aumif;NyD;um? om;onf;
&cd k i f o m;BuD ; pmay

71

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
a& &cdkifuAsm ausmufrsuf&wemdkUudk aygufawmNrdKUe,f
om;wdeefYtwl &cdkifjynfoldkUu zwfIcHpm;EdkifuwfzdkY jzpfyg
a&/ xdkpmqdkdkU\ vuf&myef;uAsmwdudk azmfxkwfcsD;ajrmuf
pGma& &cdkifpmD ,Ofaus;rIudk udk,fdkUwwfEdkifa&qD tm;yD;
csD;ajrmufawoabmyif jzpfyga&/ udk,fhtrsdK;om;,Ofaus;
rIudk udk,fhNrdKUudkf,hf&Gm twdkif;twmtavsmuf wm0efodpdwf
eefY 0dkif;0ef;tm;yD;apmifha&Smufvm;Edkifr&m jynfaxmifpkwdkif;
&if;om;wdtv,frm &cdkifpmyD*kPfa&mif xGef;ajymifEdkifzdkY jzpf
yga&/

q&mrif;ok0Pf\rlrm ]]awmif&if;pGef;}} vdkY azmfjyyg


a&/ toQifpudEu ]]awmf&if;uRef;}} vdkY azmfjyyga&/
aygufawmNrdKUe,f ]]awmif&if;uRef;}} vdkY txift&Sm; [deD
a&twGuf ataqmif;yg;rm t&SifpudE\rltwdkif; wifjy
vdkufyga&/
*

armif A od e f ;
(&cdkifr*Zif; (9)1994)

q&mOD ; xG e f ; atmif a usmf e ef Y q&mOD ; atmif x G e f ; d k U


taMumif;udk &D;om;wifjyzdkYtwGuf atmuffazmfjyyg yk*dKvf
wdeefY wdGUqHkcyga&/
1/ OD;y@d? ausmufqdyf&Gmq&mawmfbk&m;? aygufawm/
2/ OD;rJatmif? tNidrf;pm; ausmif;q&mBuD;? aygufawm/
3/ xGef;OD;ausmfb? aygufawm/
4/ OD;acsmif;em;atmif? aygufawm/
5/ OD;ausmfxGef;? tNidrf;pm; uGefaygif'g? &Gmacsmif;BuD;
aygufawm/
&cd k i f o m;BuD ; pmay

72

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;

qdkifpGm taMumif;t&mwdudk wwfEdkifa&qD wifjyvm;csifyg


a&/ ataqmif;yg;rm aygufawmNrdKUe,f jym;uRef;qm;jyif&Gm
om; pmqdkawmfESpfOD;taMumif;udk azmfjyxm;yga&/ ayguf
awmNrdKU ESpf&mjynfhtBudK aqmif;yg;tjzpf &nf&G,fyga&/)
aygufawmNrdKUe,fa&uRef;wdudk aygif;pkzGJUpnf;xm;a&
Nrd K Ue,f w pf c k jzpf y ga&/ ,if ; uRef ; wd x J r m jzm;uRef ; vd k Y
ac:uwfaw uRef;av;aomh wpfuRef;yg0ifyga&/ qm;jyif
qdkpGm ,if;jym;uRef;u &GmBuD;wpf&Gmjzpfyga&/ ausmif;xdkif
q&mawmfwd trsm;tjym; ay:xGef;ca&&GmjzpfvdkY ]]qm;jyif
u bkef;BuD;xGufaw}} vdkYawmif xGufukefwpfckydkif Oyrm
wifpm;Asm ajymprSwfjyKuwfyga&/ ,if;ydkifusrf;*efwwf
q&mawmfwd ay:xGuaf w tpOftvm[dcvdYk xifyga&/ vGef
ca& ESpfaygif;wpf&mausmfavmufu avmuDpmqdk vlyk*dKvf
ESpfOD;av;aomh ay:aygufcyga&/ odkYaomf ,if;yk*dKvfESpfOD;
&Gufykef;oD;ydkif vlrod oQifrod wdrfjrKyfeDcpGm atedxdwdkif
jzpfyga&/ ,if;pmqdkESpfOD;u q&matmifxGef;vSeefY q&m
ausmfZm;OD;dkU jzpfyga&/ ataqmif;yg;rm ,if;pmqdkESpfOD;
taMumif;udk vufvSrf;rDa&qD azmfxkwfwifjyvm;ygar/

aygufawmNrdKUe,f
jym;uRef;? qm;jyif&Gmom; &cdkifpmqdkawmfESpfOD;
(ESpf&mjynfhtBudK/ / aygufawmNrdKUe,fudk NrdKUe,fcGJ
wpfcktjzpf 1890-jynfhrm todtrSwfjyKvdkufyga&/ ,if;
aMumifh aygufawmNrdKUudk 1890-jynfhrm wnfa&vdkY rSwf,lEdkif
yga&/ aemuf 5ESpfqdkau ESpfwpf&mwif;wif;jynfhygzdkYAsm/
rEav;ESpf&mjynfhtxdrf;trSwfyGJawmfudk NcdrfhNcdrfhoJoJusif;y
cuwfyga&/ aygufawmESp&f mjynfh txdr;f trSwu
f akd v;aomh
udk,fhtm;eefYoifhawmfHk wpfpHkwpfck aqmif&Gufoifhyga&/
aygufawmNrdKUe,frm vufaxmufNrdKUe,fynma&;rSL;wm0ef
eefY 4ESpfwdkifwdkif trIxrf;vma&cg 0goemtavsmuf ordkif;
pmyDeefY vlrIa&;? bmoma&;qdkif&m A[kokwwdudk tifwef
avmuf qnf;yl;rSwfom;Edkifcyga&/ ,if;txJu trsm;eefY

q&matmif x G e f ; vS
pmqdak wmf q&matmifxeG ;f vStaMumif;udk wefc;kd q&m
xGef;\ aumfumEkomjcif;uwpfqifh pwifod&yga&/ q&m
&cd k i f o m;BuD ; pmay

73

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;

aumif;aom q&matmifxGef;vSu vufOD;tp pDuHk;aMumif;?


(igdkUwefcdk;&Gm\) t&Sdzufurf;rS jym;uRef;om;wd ,if;om
jcif;udk ewfapmif;nif;eefY OyrmwifAsm csD;rGrf;ajymqdkuwf
NyD;au? (ppfawG)NrdKUrSm vmjyaMumif;? qdkifonfarmifarmif
zwfMunfhaMumif;? ,if;aemuf wefcdk;q&mxGef;udk zwfMunfh
pDaMumif;? q&mxGef; zwfMunfhNyD;aemuf rlvvuf&ma[mif;
ud k rd r d v uf & mopf e ef Y a&m>yef ; Asm? aumf u mEk o mjcif ;
topfudk PfESpfPfeefY pD&ifjyKpkaMumif; wGdEdkifyga&/
q&mxGef;\ aumfumEkomjcif;tydk'f 143rm q&m
atmifxGef;vSeefYywfoufaw uRefawmfdkU rSwfom;oifha&
wjcm;tcsuw
f pfcsuu
f akd v; atydik f cs;D usL;rSww
f rf;wifxm;
pGmudk wGd&yga&/
]]atmifxGef;q&m? pDcJhygonf/ wdkufomjcif;? oGm;pyf
um&ef? pDu;kH [efu?kd tuReMf unfE;l ? topfay:au? q&mxGe;f
vQif? csD;rGrf;jyKvsuf}}
atrSww
f rf;t&qdak u q&matmifxeG ;f vSa& wdu
k o
f m
jcif;udak v;aomh pDu;kH caMumif; rSw,
f El ikd yf ga&/ odaYk omf ,if;
wdkufomjcif;udk pHkprf;r&a&twGuf ataqmif;yg;rm rwifjy
Edik v
f u
kd yf g/ odrrd w
S o
f m;xm;olw[
d ad u trsm;avhvm zwfI
Edkifatmif azmfxkwfwifjyyD;zdkY EId;aqmfvdkyga&/
wef;cdk;q&mxGef;\ aumfumEkomjcif;uwpfqifh q&m
atmifxGef;vStaMumif;udk wpfpGef;wpfpod&a&cg q&m\

xGef;u ol\emrnfBuD;vuf&m aumfumEkomjcif;tydk'f 35


xJrm qm;jyif&Gmom; q&matmifxGef;vSeefY ol\aumfumEk
omjcif;dkU ZmydkifqufEG,fywfoufeDaMumif; atydkifazmfjy
xm;yga&/
]]onf 0wK? tavmif;awmfau? aumfumEku?kd a&S;OD;
tp? yxr? [mo0Zef;? Pfwefaqmifav? ajymifajymif
&Tef;u? atmifxGef;q&m? a&;pDygau? uAsmomjcif;? pyfum
&efav? tvGefaumif;au? ewfapmif;nif;odkY? aumif;jcif;p
um;? a&SUbufurf;rSm? jym;uRef;om;dkU? axmyemvQif? rsm;pGm
wif? NrdKUwGifvmjy ---- qdkifonfarmifarmif? xdkq&mav?
um&efpyfudk? zwfNyD;aemifrS? awmifOD;&mZfuRef;? wef;cdk;&Gm
u? q&mxGef;vQif? qef;umpDjyK? aumfumEkudk? zwfI&ap?
uREkfyfq&m? ,lvmysm? pmemaxmufq? a&SUbufurf;rSm?
qm;jyif&mG u? ynmqef;au? atmifxeG ;f vS[?k a&SUuxifay:?
igwdrYk mS av? q&mw0? rdbozG,?f &cdik jf ynfrmS ? Bu;D us,
f Pf
&Sif? ,cif0wK? zGJUuAsmav? aumfumEkudk}}
a,NyD;au ydk'fa& 143-rmav;aomh ]]ayg&mP atmif
xGef;? Pya'om? wef;cdk;&Gmu? q&mxGef;wdkY? a&m>yrf;NyD;
cg? uAsmudk? q&mESpfOD;? PfcsdefcGifjzifh? pD&ifjyKau? aumf
umEkomjcif;}} vdkY azmfjyyga&/
ataumufEw
k cf suw
f u
d kd Munfah u? tavmif;awmfaumf
umEkomjcif;udk Pfwefaqmifajymif&Tef;? [motm0Zef;
&cd k i f o m;BuD ; pmay

74

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
rdbrsdK;dk;eefY rDG;zGm;ckESpfdkUudk odcsifvdkY qm;jyif&Gmom;wdudk
rD;jref;Munfyh ga&/ qm;jyifaus;&GmjynfoUl aumifpD twGi;f a&;
rSL; OD;olawmf&eDS ef?Y qm;jyif rlvwef;ausmif;q&mBu;D OD;armif
apmxGef;dkU tultnDyD;a&;twGuf q&matmifxGef;vS\
aumfumEkomjcif; (pmqdk ausmfZm;OD; ul;xm;a&vuf&D;rl)
udkawmhcg iSm;vdkY&cDyg,ifh/ odkYaomf q&m\rdbrsdK;dk;? rGD;zGm;
ckepfdkUudk ajymjyEdkifol r[dyg/ omjcif;xJrmav; pum;csyf
vdkY rwGd&yg/ aZmifauav;aomh q&mhrGD;zGm;ckESpfeefY aumfum
Ekomjcif; pDuHk;a&umvdkUudk wefcdk;q&mxGef;\ aumfumEk
omjcif;udk rSDcdktm;xm;Asm rSef;qazmfxkwfwifjyvm;ygar/

aumfumEkomjcif;udk pDuHk;a&umvu Zmcgavmufjzpf


EdkifygzdkYav;/ wef;cdk;q&mxGef; aumfumEkomjcif;udk pDuHk;a&
ESpfuyif cefYrSef;azmfxkwf,l&zdkY jzpfyga&/ q&mxGef;u aumf
umEkomjcif; tydk'f (144)rm ---]]uREkfyfoufarG;? uAsmav? omjcif;bGJUudk? ajcmuf
q,fhajcmufck? &Gufa[mif;<uDau? EGDOwk? a&S;OD;wvD? yHkESdyf
vkyaf u? xkwaf vNyaD v? uH;k pD,ck? avmif;rif;ausmaf u? aumf
umEkudk? ckou&mZf? ESpfaumZmudk? wGufumppfau? {pfa'G;
t|? qodu
Yk sv?Ykd vwydw
Yk ?JG rIid ;f jym&Dau? &moDxrJ mS ? pDa&;um
qef;}} vdkY azmfjyxm;a&twGuf aumfumEkomjcif;udk 1266rmwvD? 1286-ckrm wvD? 2-vDwikd w
f ikd f pDu;kH caMumif; odEikd f
yga&/ atrSwfwrf;uwpfqifh q&matmifxGef;vS\ aumf
umEkomjcif; pDu;kH a&ckEpS u
f kd pmzwfol Ukd rSe;f qMunfu
h wfyg/
tMurf;tm;jzifh 1260-ckESpf ywf0ef;usifavmufrm pDuHk;c
vDzdkYvdkY ,lqEdkifyga&/

q&mxG e f ; \ rd b ozG , f
wefcdk;q&mxGef;\ aumfumEkomjcif;rSm q&matmif
xGef;vSudk ]]igwdkYrSmav? q&mb0? rdbozG,f? BuD;us,fPf
&Sif}} qdkAsm *kPfwifcsD;usL;xm;yga&/ atpum;udk twnf
udkifau; q&matmifxGef;vSa& wefcdk;q&mxGef;\ q&m
t&G,f rdbt&G,af vmuf[zd v
Ykd Ykd rSe;f qedik yf ga&/ wef;cd;k q&m
xGef;udk a*gpm 1230(at'D 1869)rm rGD;zGm;yga&/ rdb
t&G,fqdka&twGuf q&mxGef;\ rGD;zGm;ckESpfu tESpf(30)
avmuf aemufqkwfMunfhau? q&matmifxGef;vS\ rGD;zGm;
umva& a*gpm 1200-jynfhavmufrm jzpfzdkYvdkY tMurf;tm;
jzifh rSef;q,lEdkifyga&/

rd k ; yef ; a0omjcif ; pmqd k


q&matmifxGef;vSeefYywfoufaw txl;rSwfom;zdkYpGm
wpfck[dyga&/ ,if;tcsufu rdk;yef;a0omjcif;udk pDuHk;col
trnfrodpmqdka& tjcm;olr[kwf q&matmifxGef;vSyif
jzpfawqdka&tcsuf jzpfyga&/
&cd k i f o m;BuD ; pmay

75

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;

cefYrSef;Edkifatmif aumufcsufcswpfyk'fudk wifjyvm;ygar/


ataumufEw
k cf surf m pmqdak & rd;k yef;a0u cspo
f x
l eG ;f atmif
ausmf[d&m avmurmefatmifausmif;odkY tazmfeefY qGrf;ydkY
vmyHk? xGef;atmifausmfu owif;rD;yHk? rdk;yef;a0u &Suftm;
ydkAsm jzKwfcsif;jyefrajzEdkifyHk? tazmfoli,fcsif;u tm;rvdk
tm;r& Burd ;f vdu
k Nf y;D rS cyfNyKH ;NyKH ;&,fAsm cspo
f rl suEf mS udk rsupf
csDMunfhyHk? rsufawmifvSudk jyefcsyHk? usef;rmaMumif; jyefajzyHk
dkUudk okyfazmf vufpGrf;jyxm;yga&/ zwfMunfhuwfyg/
]]aomupd;k &dr?f twefNird af u? arGUodrf yl ? ighErS rSm? b,
a&m*g? raxmif;wmau? rmyg,ufvm;? ar;vwfygau? z&
PyDwd? rdk;yef;jzLrm? vlrodau? [d,ufESifhom? &Sufuwfyg
au? wcg&Hxl;? a,musfm;[kau? vl,OfacsmESifh? rajymbl;vdkY?
ausmif;OD;ajrjyif? wyfxJwGif0,f? arvQifwdk;wGefY? wvSrf;NcD
udk rcsD0efYa,mif? wefYeDcg? aemufuyga&? arwmBuD;jcif;?
oli,fcsif;rSm? vSjcif;MuefpHk? arhcspfyHkrSm? MuHKonf*ked? wGd,uf
ESifhom? usef;rm[efudk? jyefajymygvm;? wpfa,mufuum;?
ESrcsif;pm? cspfarwmESifh? rmqmaumif;jcif;? owif;ar;vQif?
rarysufrSm? rxGufwdwfwdwf? Muuftdyfaom[ef? eifhypudk?
ighMunfhjyefar? wzefqdku? cNyHK;&,fAsm? rdk;arvSvnf;? rsufp
csDum? armifhrsufESmudk? wnfhumMunfhrS? rsufawmifvSudk?
tomcsvdkY}}

rdk;yef;a0omjcif;udk q&matmifxGef;vS zGJUqdkcaMumif;


udk OD;oaxmf&SDu oufBuD;pum; oufi,fMum;qdka&ydkif rdb
vlBuD;wdyg;uwpfqifh olMum;zl;pGmudk atydkifajymjyyga&/
q&matmifxGef;vSa& udk,fh&Gmrm (qm;jyifrm)wpfcg
u *dkPf;oifha& uAsmwpfyk'fudk pDuHk;rda& qdkyga&/ ,if;
trSm;udk aemufcg ud,
k b
hf momud,
k f jyefwUdG yga&vwf/ a,cg
tjypfvGwfatmif ajrmufOD;NrdKUodkY vm;Asm ausmuf&pfau
t&yf bkef;BuD;ausmif;rm oQif0wfeDa& qdkyga&/ ,if;cg
ausmuf&pfauu xGef;atmifausmfqdkoleefY rdk;yef;a0qdkol
tysdKvlysdKdkU tcspfZmwfvrf;txl;tqef;wpfck jzpfawqdkyg
a&/ Zmwfvrf;u xl;qef;eDa&cg ajrmufOD;wpfNrdKUvHk;qdka&ydkif
[dk;av;wausmf jzpfvm;a&/ armifoQifBuD; q&matmifxGef;
vSav;aomh ,if;Zmwfvrf;udk Mum;&a&cg pmqdo
k bm0 uAsm
psmef0ifpm;rdNyD;au rdk;yef;a0omjcif;udk pDuHk;rda&qdkyga&/
0goemADZudk csdK;ESdrfr&vdkY omjcif;pDyifpDvdkufauav;aomh
um,uHoQifwdudk rodpDcsif/ odau tjypfwifvGwfzdkYvm;vdkY
pdk;&drfvmyga&/ a,Zl;eefY ,if;omjcif;pmrludk ausmuf&pfau
rmyif xm;ypfcNy;D au? ud,
k q
hf m;jyif&mG odYk wdww
f w
d af oQxu
G f
NyD;ygvwfawvdkY OD;oaxmf&SDu ajymjyyga&/
rdk;yef;a0omjcif;udk "npHu "n0wDr*Zif; (twGJ 1?
trSwf 2? 1952)rm wifjyzl;yga&/ odkYaomf pmqdkoludk rod
vdkYrazmfxkwfEdkifcyg/ rdk;yef;a0omjcif;\ pmtqifhtwef;udk
&cd k i f o m;BuD ; pmay

76

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
aumfumEkomjcif;u vuf&mwpfuGuf

opfacgif;0u? [cHaxG? pmcGeafY &rSm? usuaf wGac:rSe;f ? uku


avmifrSm? awmifajrmufoef;? vSvGef;0g0g? iSufawmufusm
rSm? vmNyD;pum;? oljrnf[efrSm? toHaxmufau? a&mufysm
vm;[k? pum;wwfy?fG jrnfvm[efrmS ? awmif,x
H ufu? omvd
umonf? oH0gjrESifh? jrnfMuavvQif? rkwdK&[k? emrwGifau?
eef;oQifrvs? owdqnfau? ajzr&yJ? avmuxdyfyef? eef;&H
pifppf? eef;dkUjzpf? tcspfrdcif? rsdK;yifrjym;? abopwGif?
xdkbk&ifau? &D;oQifom;ESifh? xdrf;jrm;onfrS? edup? ywfrQ
em&D? wADZem? rcGmacguf&uf? cspfarwmvnf;? [dygvsufudk?
eef;quf&&ef? odMum;xHrmS ? om;rGew
f pfa,muf? &onfaemuf
ud?k awmfawmufpnf;vTw?f cspBf uKd ;jzwfau? eef;&yfucGm? jynf
rSmrxm;? cspfawom;ESifh? awmMum;a[0ef? 'kucHzdkY? ---om;yGiihf EkH iS ?hf uHuek v
f eYkd ;D ? oDrnfz;D ud?k qD;wnfw
h nf?h jynfol
rsm;pGm? aqGwumwdkY? jrifygav[k? auGUrvm;Edkif? ylBuD;0ifysm?
&ifrSmawmufvdkY? &yfapmufrIdifysm? xdkifawmhonfvnf;? Asmyg
BuD;jcif;? ylonfqdkysm? idkzdvQifvnf;? pif;pif;oDaxG? tvdkvdk
au? uk,
d o
f mqH;k vd?Yk uke;f jzpfrnfav? tpfarjAnf0h ? om;ouf
rQudk? xdef;,rEdkif? awm*EdkifrSm? rqdkifck0,f? tvdkvdkrSm? ridk
auh[k? awwHkusrf;cdkif? Edkifvdkom? ajymqdkygau? awmifnm
oQifr? a&TrsufESmudk? jrifyg&au? uRefrckvQif? rsm;zsifaMumifh
Mu? tonf;yHkrSm? tHkvHka&Ta,mif? ylvSonfom}}

rdk;yef;a0omjcif;u od*Fg& &oajrmufaw aumufEkwf


csufwpfckudk avhvmjrnf;prf;MunfhNyD;au? aumfumEkomjcif;
u ukPm&oajrmufaw aumufEw
k cf suw
f pfcu
k kd av;aomh
pmzwfy&dowfdkU jrnf;prf;Edkifatmif wifjyvdkufyga&/
ataumufEkwfcsufrm q&matmifxGef;vSa& aboZ
rif;&mZmu ykPm ;wd avQmufwifcsuu
f kd ,HMk unftwnfuikd f
NyD;au om;,kwfrGD;a&vdkY tjrifrSm;Asm awmxkwftESifcH&a&
awmifeef;rdzk&m;eefY txdef;awmfjAnfh0dkU? awmBuD;a[r0Em
xJrm 'kucH&yHk? awmawmifobm0 yef;yGifhrsdK;pHkzl;yGifh rGD;BudKif
yHk? usD;iSufzdkr wGefusL;aysmfjrL;uwfyHk? xdkobm0 ywf0ef;usif
udk jrif& rkwdK&a'0D ajzqnfr&jzpfyHk? arjAnfh0u oem;
ukPmoufNyD;au tm;yD;pum;ajymyHkdkUudk okyfay:atmif
zGJUpDxm;yga&/
]]wef Y w H k w cg? anmif ; nmajzjim;? wawm0if a u?
wawmifem;? xGuf<uavaomf? xm;awmifnmonf? NcDrSm
z0g;? rvm;zl;ol? jzpfawmfrl? eDyljyif;xef? 'kucHum? EGrf;jyef
wHkbd? za,mif;jzLudk? aeylxdodkY? [donfxufwGif? yef;opfyif
vnf;? NrdKifcGifawmxJ? wGJu&GJrSm? oD;NrJpHkpGm? yef;wumvnf;?
&mrmcdkifqifh? pvwfyGifh? yifjrifho&zD? dk;eDtif*&if;? arT;
oif;BuKd iv
f ef; vDni ;f ac:au? uHah umfyef;ESi?hf jrifv
h eG ;f awmif
ay:? ac:wHkzdk r? olwdkYxHk;pH? jrL;aysmf[efrSm? pHranmif;au?
&cd k i f o m;BuD ; pmay

77

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;

wdkifwd jzpfyga&/ odkYaomf ,if;pmyD&wemdkUudk jyKpkyD;col


pmqdkawmfBuD; OD;atmifxGef;vSudk odolaumif;aumif; enf;
yga&/ olUvuf&momjcif;wdav;aomh vlrod oQifrod
wdrfjrKyfeDyga&/ uRefawmfdkUu 0dkif;0ef;azmfxkwf xdef;odrf;
vm;uwf&zdkY jzpfyga&/

q&matmifxGef;vS\ txufyg aumfumEkomjcif;


aumufEkwfcsufudk oHk;oyfMunfhau? q&ma& &cdkifpdwful;?
&cdkifcHpm;rI? &cdkiftavhtxdkUudk &cdkifyDoa& pum;toHk;
tEIef;dkUeefY &oajrmufatmif zGJUqdkEdkifca& &cdkifpmqdkawmf
wpfOD;jzpfaMumif; odEdkifyga&/ q&matmifxGef;vS pmqdka&
acwfudk qifjcifMunfhuwfyg/ ,if;acwfa& e,fcsJUNAdwdoQ
acwf? &cdkifpmyDudk toQifocifNAdwdoQwd tm;ryD;a&acwf?
&cdkifpmyD rIefrIefokefokef atmufusaemufusjzpfeDa&acwf
jzpfyga&/ ,if;ydkifacwfrsdK;rm q&matmifxGef;vSu udk,fh
trsdK;om;pmyDudk tjrwfwEdk;jyKpkxdef;odrf;yD;Edkifcyga&/ q&m
u Zmwftdrf? Zmwfvrf;qifAsm &cdkifomjcif;pyfenf;eefY
vufOD;tp pDuHk;enf;jypGmudk wefcdk;q&mxGef;eefY wjcm;q&m
dkUu vrf;wGifatmif omjcif;trsm;tjym;eefY tm;jznfhyD;c
uwfyga&/ a,aus;Zl; &cdkifjynfrm omjcif;acwfwacwf
awmif ay:xGef;wGifus,fca&vdkY qdkEdkifyga&/ NAdwdoQacwf
rm &cdik pf myDukd H;k oH;k ? ausmif;oH;k t&mroGi;f cyg/ a,'gav;
aomh &cdkifjynfolwdu &cdkifuAsmomjcif;dkUudk vufcHtm;yD;
cuwfvdkY &cdkifpmyD rD;a&miftifwefavmuf xGef;ajymifcyg
a&/
&cdkifpmqdk toD;oD;dkU xGef;ndca& NAdwdoQacwfv,f
&cddkifpmyD qDrD;wdkifdkUrm q&matmifxGef;vS\ aumfumEkom
jcif;? rdk;yef;a0omjcif;dkUa& tOD;qHk; xGef;ajymifca& qDrD;

q&mausmf Z m;OD ;
q&mOD;atmifxeG ;f vStaMumif;udk qm;jyif&mG om;wdyg;
u pHkprf;a&cg ]]tcsdK&Sm? oumwGd}} qdka&ydkifa,Smif? qm;jyif
om; pmqdkq&mausmfZm;OD;\ vuf&D;rlbGJUtkyfwpfpkudk &cDyg
a&/ ,if;pmtkyfrm q&matmifxGef;vS\ aumfumEkomjcif;
eefY q&mausmfZm;OD;\vuf&m omjcif;? arwmpm? taxmuf
pm? oHcsyfwdudkav; tjynfhtpHkwGd&yga&/ awmifydkYrId&Sma&
vlwpfa,muf rIdusif;BuD;wpfckudk rarQmfvifhyJ jAKef;ceJvmwGdU
a&cg 0rf;oma&ydkif q&mESpfOD;vuf&mudk wpfpkwa0;vm;wGd
a&cg 0rf;ajrmuf0rf;om yDwdjzm&yga&/ q&mausmfZm;OD;
vuf&mwdudk atmufrmpm&if;csjyvdkufyg,uf/
(1) umvay:tzGJUomjcif;taxmuf
(2) {upwmvDo0P taxmufBuD;
(3) wEydk&Gm? jroaxmfodkY yD;aom arwmpmrsm;
(7)ydk'f
&cd k i f o m;BuD ; pmay

78

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;

q&m\ynmoifb0udk pHkprf;Munfha&cg q&m\i,f


q&ma& qm;jyifq&mawmf OD;eEom&jzpfawqdkyga&/ uAsm
vuFm pDuHk;wwfatmif pmqdkawmf q&mawmfatmifxGef;vS
u oifyD;ca&vdkY od&yga&/ q&mdkU rsdK;dk;u v,form;rsdK;
dk;&m jzpfyga&/ a,'gav;aomh pmyD0goemyga&twGuf
avmuD avmukw& m vufvrS ;f rDpmG pmyDusr;f *efUkd udk BuKd ;pm;
avhvmca&vdkY ajymuwfyga&/ q&m\ avmukw&mqdkif&m
pmyDaqG;aEG;zufwdu wpf&Gmwnf;om; i,faygif; OD;okre
(acsmif;EG,fq&mawmf)? OD;om*& (ausmf&Sifq&mawmf)dkU jzpf
awvdkY aygufawmNrdKU b0rf;q&mawmfbk&m; OD;acrm0Hou
rdefYMum;zl;yga&/

(4) OykofonfwdkY taxmufBuD;


(5) aiGwGif;a'G q&mPawmif;yD;aom arwmpm
(6) vScdkif&Gmae rarawmif;yD;aom arwmpm
(7) "mwfawmfajrvuFm
(8) Moumo? avmu u&e axmyem vuFm
(9) q,fhESpf&moDomjcif;
(10) awmif&if;uRef;zJGUomjcif;
(11) NydKifavSjcif;tqef;
q&mausmfZm;OD;vuf&mwdudk wGdvma&cg &cddkifpmqdk
awmf pm&if;xJrm q&mausmZf m;OD;udak v;aomh xnfo
h iG ;f rSwf
wrf;wifcsifa&twGuf qm;jyif&Gmom;wdudk rD;jref;pHkprf;Munfh
yga&/ odkYaomf tjynfhtpHkajymjyEdkifol r[dygAsm/ pHkprf;&a&
qD wifjy&au q&mudk a*gpm 1220-ckavmufrm rGD;zGm;vDzdkY
vdkY ajymuwfyga&/ uG,fvGefESpfu 1298-ckESpfjzpfawvdkY
od&yga&/ q&mrm om; 3a,muf? (armifarmif? armifwuf
cdkif? EGm;armif)? orD; 2a,muf (rpdefGefY? rpdefjzL)xGef;um;c
yga&/ tm;vHk;uG,fvGefvm;uwfygAsm/ q&m\ vuf&D;rlbGJU
tkyfudk NrD;Od;ausmfpdef (rpdefjzL\om;)u xdrf;odef;xm;yga&/
OD;ausmfpdefyg;u OD;oaxmf&SD iSm;yD;a&twGuf uRefawmfdkU
avhvmcGifh&uwfyga&/

v,f o rm;pmqd k a wmf


rsdK;dk;u v,form;rsdK;dk;jzpfawydkif? udk,fwdkifav;aomh
v,form;jzpfawtwGuf q&mausmfZm;OD;udk v,form;pm
qdkawmfvdkY qdkoifhyga&/ q&m\v,form;b0 okyfazmf
omjcif;udk pmzwfoldkU jrnf;prf;MunfhEdkifatmif q,fhESpf&m
oDomjcif;u aumufEkwfAsm atmufrmazmfjyvdkufyg,uf/
ataumufEw
k cf surf m pmqdak & v,form;wpfa,muf rd;k oD;
ruscif v,f,mvkyfief;twGuf vdktyfpGmwdudk tdrfolouf
xm;eefY wdkifyifESD;aESmAsm BudKwifjyifqif&yHk? rdk;oD;usrmNrDjyif
wd El;nHhvma&cg uRJEGm;dkUudk ezm;xdk;NyD; &ufjrwf&mZm&GD;Asm
&cd k i f o m;BuD ; pmay

79

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;

jyifpsD;NrDrSm? armifeDcwfau? oHjywf'g;ESifh? qif;jim;vma&Smif;?


wydkif;ukefau? BudwfqHka[mif;udk? &pfapmif;Munfhvwf? tm;
udkaqmifAsm cwifcGwfau}}
]]Ny
d vnf;uke?f varxHrk mS ? &GmwHpk d;k ? vkyaf qmifus,f
au? v,fonfrsKd ;rSm? xrf;yd;k usn;f twf? cGw
f tuke?f pHv
k wf
onfy? ork'faujrpf&D? rIdif;0D0DrSm? awmifvDx? jrjrpdrf;
a&mif? awmawmiftifwdkif;? &GufndKqifau yifjrifhwdkif;u?
oGe;f csr;kd a&? Ekxw
G af jrjyif? csed cf gwGi0f ,f? vkvifysKd xmG ; v,f
orm;wdkY? uRJEGm;zrf;dkU? ezm;xdk;Mu? ajrcHaumif;cg? &ufjrwf
pGmwGif? v,fvQifa&G;rS? BudK;tm;tefESifh? xGefvkyfMu---Muif&macsmnuf? MuufOD;wGefau? rSefpGmcsufrS? usufvwf
uvQif? om;ti,fvif? udk,fhtdrfoQifudk? pufcGifxJrm? 0if
omvQi?f xygbdvm;? vkvx
al u? om;jzLbvnf;? yD,yDa,?
MuifaqGpHkzuf rdk;vif;vmau? jyifrSmxGuf? eHeufpm;zdkY--xrif;cl;au? ysHUysL;om,m? edjcif;Zmudk? ydkUygcvpf? aZmcjref
ESifh? v,fxGefrysif;? rdwloQifav? vifoufESif;zdkY? xrif;csuf
&m? tjzmjzmudk? qdk&mpum;? rQm;csvkyfMuH? a&mif;csjyefau?
iwefom;ESifh? tdrfem;csdKifaAmif? [if;rsm;ajrmifESifh? aqGarmif
rpm;? tjcm;r&Sm? qm;ompdrfbd? qm;rEdkifau? csdKifjrufjruf
ESi?hf o&ufo;D ud?k vD;S oifb?d teHBY uKd iaf u? rQKd iif ydu?kd zkwb
f d
tusuf? ikyfpGufysm? cspfzufjymvwf? zrdkYroD? 'l;xbDESifh?
ajccsDaumif;atmif? aumif;aumif;0wf? xnfhvwfau

v,fxeG u
f wfy?kH tdro
f o
l ufxm;u rd;k aomufu MuufO;D wGef
cguyif v,fxGefrysif; vifoufESif;zdkY xrif;csufjyKwfauR;
arG;yH?k rGe;f wnfch sed pf pfawGNrKd Uu ajymif;ypfou
H Mkd um;cg tdro
f Qif
v,fxeG o
f m; v,fuiG ;f xJrm xrif;pm;Edik af tmif ZeD;onfu
v,fuGif;odkY xrif;vmydkYyHkdkUudk jynfhjynfhpHkpHk azmfjyxm;yga&/
v,form; tdrfaxmifonfwd edpOfvkyfeDus vlrIudpwdudk
yDyDjyifjyif okyfay:atmif pDuHk;jyEdkifa&vdkY oHk;oyfrdyga&/
&cdik jf ynfa& v,f,mEdik if w
H pfck jzpfyga&/ jynfot
l rsm;
pka& v,form; ,morm;wd jzpfuwfaw/ odkYaomf v,f
orm;b0udk yDyo
D o okyaf zmfzUJG pDxm;a& uAsmvuFm qdv
k Ykd
r[d o avmuf , S m ;yga&/ ajrmuf O D ; acwf rif ; zavmif ;
vufxufu ynm[dtrwf pmqdkawmfBuD; OumysHu awmf
ovif;vzGJUrm v,form; ,morm;wdb0udk wpdaoQ xnfh
oGif;zGJUpDcpGmudk wGd&yga&/ q&mausmfZm;OD;uawmhcg v,f
orm;pmqdkjzpfawtwGuf v,form;wpfa,muf\ udk,fwGd
vlrIb0udk jynfhjynfhpHkpHk okyfazmfpDuHk;xm;pGmudk wGd&yga&/
zwfMunfhuwfyg/
]]vuqkefrSm? vD[Hk&Gau? tayg<u? yifvSaupdrf;
a&mif? &Gufopfaqmifau? vlUabmifudp? ausmif;rSmpmoif?
{,if,ifrSm? t,ifusLau? om;OD;wvnf;? rdk;usvwfrnf?
tdrf0,fudp? tkef;r0,fcif? BudwfqHkysifysm? qefvsif&rS? om;
vSrdcif? EId;aqmfusifau? tdrfoQifa,musfm;? ajrmufOD;XmeD?
&cd k i f o m;BuD ; pmay

80

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;

(4) OD;armifapmxGef;? t-r-uq&mBuD;? qm;jyifaus;


&Gm aygufawmNrdKUe,f/

awmif;wGif? acgif;xufwifau? jyifuvnf;us,f? vusmfudk


arQmif? uefoif;aygifudk? a,mifvDa&av? udk,fhtdrfoQifudk?
tvsifEIwfquf? eHeufwcg? ,ufoJhZmESifh? pm;&mr0? om;jzL
bvnf;? Xmeatmifajr? ppfawGNrdKUqD? em&DrvGJ? rGef;vnf;?
tpmwaAG? pm;ygap[k? MuifaqGcspfOD;? uefoif;qdkifrSm? xdkif
cl;au? om;OD;crnf;? uRJudkvTwfum? vmvwfwHkNyD;? jrpf
avmufus,fau? 0SefUv,fpGufrSm? aryHkoufxm;? vkwfjywf
udkifAsm? xdkifpm;au? ig;uvnf;aumif;? ikyfaxmif;ESifh
aygif;jrKyfNyD;? o&ufydefau? qm;pdrfoD;ESifh}}
ataumufEkwfcsufudk zwfIMunfhHkavmufeefY q&m
ausmZf m;OD;\uAsm tqift
h wef;udk tuJcwfEikd yf ga&/ tcGihf
tcgoifhau q&mausmfZm;OD;\ vuf&mtjynfhtpHkudk wifjy
vm;ygar/ ataqmif;yg;rmawmhcg q&mausmfZm;OD;udk &cdkif
pmqdkawmfwpfOD;jzpfaMumif; pmzwfy&dowfeefY rdwfqufyD;Hk
avmuf&m wifjyEdkifvdkufyga&/
jym;uRef; qm;jyif&Gmom; pmqdkawmfESpfOD;taMumif;udk
&D;zdt
Yk wGuf atmufazmfjyyg yk*Kd vw
f ed efY wGq
d rkH ;D jref; rSww
f rf;
,lcyga&/

armif A od e f ;
(&cdkifr*Zif;(10) 1994)

(1) OD;acrm0Ho? b0rf;ausmif;wdkuf? aygufawmNrdKU/


(2) OD;y@d? ausmufqdyfaus;&Gm? aygufawmNrdKU/
(3) OD;oaxmf&SD? qm;jyifaus;&Gm? aygufawmNrdKU/
&cd k i f o m;BuD ; pmay

81

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;

rSm OD;t*jzpfonf/
&efukefNrdKU udk;xyfBuD;ausmif;wdkuf? aZ,s0wDausmif;
wdkuf? a0VK0efausmuf;wdkufwGif y&d,wdpmayrsm; oif,l
cJhonf/ ig;cl&Snfq&mawmfbk&m;xHodkY jyefvnf<ua&mufvm
NyD; wynfhomraPrsm;udk pmayydkYcsaecJhonf/
q&mawmf OD;y@dxH y&d,wdpmay oif,lcJhMuaom
pmcswynfhBuD;rsm;rSm (1)<ujzLq&mawmf OD;awZ0E (2)
ausmufawmfpyg;qdyf q&mwmfOD;0dok' (3) atmifvHNrdKUe,f
OD;auo& (4) &efukefr*Fvmokc pmcsq&mawmf OD;0dvmo
(5) &efukefr*Fvm'Hk b0rf;y&d,wd pmoifwdkuf q&mawmf
OD;okE& (6) aygufawmNrdKUe,f *rf;*sm;q&mawmf OD;Zm*&
(7) ausmufqdyfausmif;wdkufq&mawmf OD;y'krwdkY jzpfonf/
q&mawmfOD;y@donf &Gm (6)&Gm vSnfhvnfausmif;
xdkifcJhzl;onf/ ausmufqdyf&Gm ausmif;wdkuf 1307-ckrSp
oDwif;oHk;cJh&m 1347-ck 0gqdkvqkwf (3)&uf ysHvGefawmfrl
onfaexd jzpfonf/

oHcsyfpmqdk OD;y@d
aygufawmNrdKUe,f ausmufqdyfq&mawmfbk&m; OD;y@d
\ ZmwdrmS ykPm ;uRe;f NrKd Ue,f ewfqyd cf ykH Ukd &Gm jzpfonf/ crnf;
awmf OD;xGef;jzL? r,fawmf a':pdefyef;OD;wdkYrS 1263-ck oDwif;
uRwfvqef; 13-&uf Mumoyaw;aeYwGif zGm;jrifonf/ i,f
trnfrSm vSarmifodef; jzpfonf/
Zmwd&GmwGif &SifomraPjyKNyD; teD;&Sd wef;pG,f&Gm
q&mawmfb&k m;OD;t* (aemiftcg ppfawGNrKd U usm;kyaf usmif;
wdkufudk OD;pD;xlaxmifol em,u q&mawmfbk&m;) xHwGif
y&d,wd? aA'ifwdkUudk oif,lonf/ EdkifiHawmfjyu'def tMuH
ay;tzGUJ 0if? euwaf A'ifynm&Sd OD;xGe;f vScikd f (&[ef;bGUJ OD;ok
re? uG,fvGef)rSm q&mwl? 0gwl pmoifzuf jzpfonf/ OD;y@d
onf 1284-ckwGif &[ef;jzpfonf/ &[ef;'g,umrSm ayguf
awmNrKd Ue,f ig;cl&n
S &f mG q&mawmfb&k m;jzpf OyZm,fq&m

&cd k i f o H c syf B uD ;
&cdkifwGif uAsmvuFmtzGJUtEGJU trsdK;rsdK;&Sdonfhteuf
NydKifavmif;yGJ (avSNydKifyGJ)? &xm;yGJrsm; oDqdkavh&SdMuaom
oHcsyfuAsmonf ,ckwdkif toHk;jyKqJ? wGifus,fqJ jzpfonf/
&cdkif&yf&Gmwdkif; tnw& oHcsyfpmqdkrsm;&SdMuonf/ odkYaomf
&cd k i f o m;BuD ; pmay

82

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
rSwfwrf;wifazmfxkwfrI r&SdMuaomaMumifh NyD;NyD;aysmuf
aysmuf oabmarhypfvdkufMuonfu rsm;ygonf/
&cddkifoHcsyfudk oHcsyfBuD;[k ac:onf/ oHcsyftaMumif;
udk &cdkifpmayokawoD OD;pHausmfxGef;u ol\ ]]&cdkifuAsmeefY
&cddkiftawG;tac:pmwrf; (1969)}} wGif odkY&Sif;jyzll;yg
onf/
]]wpfoHrSwpfoH csyfumoDqdk&aom tjcif;wpfrsdK;udk
oHcsyf[k ac:qdkaMumif; rSwfom;zl;ygonf/ oHcsyfBuD;? oHcsyf
i,f? qkcHoHcsyf? t,OfoHcsyf? oHcsyfMurf;? ebDoHcsyf[kvnf;
trsdK;rsdK;[dygonf/ oHcsyfi,frSwpfyg; usefoHcsyfdkUrSm oDzGJU
enf;twlwlyif jzpfonf/ jrefrmdkU oDqdkeDuwfaom oHcsyf
rSm oHcsyfi,fyif jzpfygonf/ &cdkifynm[dtcsdKUdkUu oHcsyf
i,f oHcsyftrsdK;tpm;xJwGif rxnfhuwfyg/ oHwdkifoHazmuf
wpfrsdK;jzpf oHaygufomjzpfonf[k qdkuwfygonf/}}
oHcsyfBuD;yHkpH /
/ ]]&TDjynfatmifcsm &umwdkif;[k?
ewf&GmwEIdif;? ordkif;wnf? wdkif;&TDjynfcdkif XmeD&yfwGif? OD;&pf
jrwfpGm r[m"gwfudk? jA[mvlewf? GwfylaZmf}}
oHcsyfi,fyHkpH /
/ ]]igdkUavmif;udk wkzufNydKif? OD;cs
umxdkif rIdif&trsm;? eifdkU&yfom; ydkufig;av? &Gmwdkif;vnf
vdkY a&mif;eDygvm;? ig;ra&mif;bJ yGJudk0if? trsm;vloQif jrif
vdkYraumif;}}

OD ; y@d \ oH c syf r sm;

q&mawmf OD;y@donf uAsmvuFm trsm;tjym; zGUJ qdck hJ


onf/ ,if;uAsm vuFmrsm;xJwGif oHcsyfBuD;rSm trsm;qHk;
jzpfonf/ taMumif;t&mrsdK;pHkudk oHcsyfBuD;[efjzifh zGJUqdkcJh
onf/ oHcsyftrsm;tjym;teuf EkysdKpOfu zGJUqdkcJhaom oHcsyf
rsdK;dkUudk &[ef;b0ESifh ravsmufywf[k owfrSwfNyD; rD;oN*K[f
ypfco
hJ nf/ vufuseo
f cH syf 36-yk'u
f kd q&mawmfb&k m;\ vuf
a&;rl&if; pmtkyfrS q&mawmfbk&m;\ cGifhjyKcsufjzifh 1984ckESpfu ul;,l&&SdcJhygonf/
q&mawmf\ oHcsyfrsm;rSm rsm;aomtm;jzifh a0zef
axmufjyaom qHk;rpmrsm; jzpfonf/ rdrdoDwif;oHk;cJh&m &yf
&GmtoD;oD; tjrifrawmfr?I tMum;rawmfr?I tusirhf awmfrI
rsm;udk rsufESmraxmufbJ a0zefqHk;rawmfrlcJhonf/ q&m
awmf\ jypfwifoHaESmaom a0zefqHk;ronfh ynmay;oHcsyf
wdkYonf oufqdkifolyk*dKvftoD;oD;tm; rnfrQjyKjyifwnfhrwf
ay;EdkifcJhonfudk rodyg/ ,ckzwfI&ol uREkfyfwdkY aESmif;vlrsm;
tzdkYum; ,if;oHcsyfwdkYonf acwfjyif a0zefa&;pmaumif;
ayaumif;rsm;jzpfonf[k oHk;oyfcHpm;rdygonf/
a0zefpm erlemoHcsyftenf;i,fudk aumufEkwfjyyg
rnf/ atmufygoHcsyfonf NAdwdoQudkvdkeDacwf avSNydKifyGJ
wpfckwGif oDqdk&ef pDuHk;ay;aom oHcsyfwpfck jzpfonf/ xdk
acwf NAdwdoQtpdk;&oGif;,lcJhaom bdef;SL? bdef;pm; rsdK;zsuf
&cd k i f o m;BuD ; pmay

83

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;

wusyfaps;? ynmvGefuJxdkq&m? temtqmrSefrjzpf? yuwd


ppfvGefcsrf;om? a*gPr[omnyfcwfpm? tvGefausmfaZm
olUynm? 0rf;qGJq&m olomrSwf? avmuvlUjynf tdkvlrsm;wdkY?
olUynmum;? tHMh obG,?f ypn;f &vG,af wmfaypG? 'kwv
f rd o
f yd
oluRrf;usif? zJvmpm;vQif olomjrwf? oluvdrfwwf zrff;&H
cg? olUacgif;xdyfay: 'kwfawmfus? rD;t*, a&Tvrf;wGif? aiG
vrf;rjrifenf;r&? ypnf;ukefusvHkuGJav? a&Tyef;wdrfonf
vlvQifjyK? a&Tcdk;trI olUay:? odkufwl;q&m oljyKjim;? apwD
bk&m;olra&Smif? Z&yfodrfausmif; NzdKumwl;? aiGwrl;rS r&
jyef? olawmfemrH tvGef;BuD;? odkufq&mBuD; olUudkwGif?
ajrtjyif rEk? xufpGrf;vS wcsdKUrSm? okb&mZm xdk
tvkyf? ydkifumtkyfcsKyfbGJUemrH? oif;csdKif;okef apmifha&Smuf
[d? oif;csdKif;zkwfBuD;a0g[mwGif? oacFyvQifxkwfazmfjy?
tusOf;rSwfMu ed|dwm}}
txufyguJhodkY a,musfm;iEGm;? vlbdef;pm;wdkYudk a0zef
qHk;rchJouJhodkY rdef;rtzsif; a&csdK;ysif;ol? qefxHk;jrifhoef qD
pm;vGeo
f l wd,
wdu
Yk v
kd nf; wumrsm;xH wpfqifMh um;od&
atmufygtwdkif; okyfazmfa0zefqHk;rawmfrlcJhygonf/
]]avmurSm ,ckcg? tysdKunmtvGefyGm;? [if;cl;
oGm; tjyefwGif? a&rdk;udkyifrSef rcsdK;? ykyfodk;odk;ESifh tdyf&m0if?
'kefY (a'gifh)xdk;yif acGumtdyf? vifa,musfm; pdwfrcsrf;om?
a'goydkvmrsufrmefyGm;? tvGefrdkufrSm; rd,kwfrm? eifhkyfum

tusifhqdk;onf &cdkifaus;&Gmvlxkudk zrf;pm;xm;NyD; jzpfonf/


vlGefYwHk;apaom bdef;SLbdef;pm; tavhqdk;udk q&mawmf
bk&m; tvGef&GH&Smrkef;wD;[efwlonf/ xdkYaMumifh tusifhysuf
&cdkifbdef;pm;wdkY\ ysufpD;yHkokyfudk pum;vHk;ajymifajymifESifh
[moaESmum odkYzGJUqdkcJhygonf/
]]&umyl&wdkif;&cdkif? awZmwufvIdifbkef;awmfvif;?
&vQifr,Gif; bkef;awmfwnf? &cdkifXmaeckumv? vlrEk
wwfvdrm? odyynmXm&o? jynfhpHkawmfvS vGefuRrf;usif?
avSyGJorQaygif;r[m? em;rcsrf;om rjzpfaMumif;? tcGifhudk
awmif;yefMum;jyef? onf;cHMu&efvv
kd m;[d? vli,fvBl u;D tcsKd U
rSm? twwfynmvGefpGmaumif;? toufarG;aMumif;ypnf;
&Sm? rdk;arSmifaomcg olUtdrfatmuf? qefdkifudkazmuf qefcdk;
,l? avmurl wlr[d? vlolaX;BuD;jzpfav[ef? pm;aomuf
zG,fqef tvGefyGm;? cdk;pm;zdkYum; olvdrm? olUynm? wck[d?
wdkif;jynftod olUudkyif? rdrd*kPftif olazmfxkwf? bdef;SL
tvkyf xdkynm? olESifhwlpGm &Smr&? olSLjyMunfhMuav? yg;
pyfxJ0,f tcdk;aysmuf? jyifodkYra&muf aomufwwfaw?
ynmqef;Mu,f oljyKvkyf? abmwlaqmufykwf nyfudkifusif?
w&GmxGuf0if w&Gma&muf? olUrsufESmaxmuf tcsdKUvl? olU
rdwfaqGawmf olvltrsm;? olUudkEGm;vm;tyfESHusif? EGm;w
aumifvQif oHk;usyfcGJ? olqHk;ray; uRJqdkvQif? ig;usyfcGJyif
olawmif;pm;? qdwfwaumifum; ESpfusyf,l? acG;waumifrl
&cd k i f o m;BuD ; pmay

84

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;

obif? pDrHqif,ifyGJawmfcs? rdef;rtvS wd,m? ADZywfrSm


qDravmuf? vifom;udk aigufajymqdkum? vlrsm;vifrSm rSef
rcRwf? r,m;usifh0wfrvGwfyg? jynfhpHkvSpGmig;jzm[d? vl
tqGD;iEGm;wGif? wyg;yg;yifrSefr&Sd? a&SUaemufrod vlAmvm?
xrif;npm igrcsuf? oGm;udkNzJvsuf qJqdkcg? vifijymrSm
tjrifuwf? r,m;udk[wf ajymqdkjyef? a'goydkvTef[,frdkufr?
eifhqHxHk;u tvGefoef? eifESifhrwf [efrus? vkyfudkifr& aiG
cwif? raeYuvQif qD0,fay;? wcgwnf;ESifh ukefatmifysif;
eifh yk af pmufqif igrBuKd u?f igqDpdu
k rf wwfEikd ?f xAdeu
f u
kd ikd f
r,m;qJ? tdk---tdk irGJ vltzsif;? r,m;udkyifr0wwf? t[kwf
t[wf rdef;r,l? vlt vlEHktvGefrdkuf? qDpdkufrS ray;Edkif?
rSefudkvufudkifa0;umajrmuf? vifupdwfaygufonf;rcH?
a'gojyif;xefvufoD;ESuf? aeYtrSef rSmcgrSefrcRwf? olESifh
uif;jywf jzpf&atmif? uGmpmwapmif &vdak &;ud?k bBu;D ba'G;
awmif;ay;yg? EIwcf eG ;f xGmvmqdu
k majym? olUa,musmf ;udk ar;
wHkav? [kwfvm;ta0 pum;? a,musfm;xGufajymr[kwf
yg? olomrmefyg qDuakd wmif;? avmutaMumif; uReaf jymjyef?
Opm"eH tvGef&Sm;? qHxHk;qDpm;onf;cHyg? a&ESifhwpfcg uef
awmfBuD;udk? xHk;oGm;bd uRefajymyg? rdef;rzifjym pum;Murf;
ESifh? yrmrcefY csD;csdKifcg? uRefrcHom vufoD;xdk;? aemufukef;
aMumdk; xGwfxGwfBuD;? yg;udkwvDdkufumESuf? apmif;axmif
yufvuf vJomG ;av? rQjyKaxG uReaf wmfyif? olBu;D rif;vQif

,mtvGefqdk;? okefzkwfrsKd;tvm;wl? qHyifjcLjzL rsufvHk;


jyL;? 0wfrIpm;rI rvdrm? awmarsmufyrmyHkr,Gif;? 0wfpm;vGef
ysi;f yJvcsm? csu&f mjyKw&f m[efrus? iydrrQqm;ryg? csOo
f ;D udk
om trsm;xnf?h ikyv
f eG u
f rJ pm;Edik ?f acR;vH;k NzKd iNf zKd ipf ;D ,dq
k if;?
wqkwfxrif;pm;r0if? um,tm;tiftvGefndK;? toufwdkzdkY
taMumif;yif? eifh yk af pmufqif igrBuKu
d ?f wifajrmifv;kH usKd uf
vufoD;ysif? qHyifudkvQif twif;qGJ? tdyf&mtxJ tcef;wGif?
yg;ESifhxdyfjyif vufoD;ESuf? aemufukef;aMumbufaxmif;xk
jyef? noef;acgif;,Htcsdefa&muf? vifa,musfm;aiguf? r,m;
idk---- olBuD;iawuGmpma&;? 0wKypnf;tdrfaxmif0ef? wef
zdk;trSefcGJa0ay;? ikyfusDayGUwpfckudk? vifa,musfm;udk vTJum
tyf? oGif;a&Tig;usyfypnf;rSm? vufoD;wGufwm wusyf,kwf?
a,musfm;t[kwfwusyf,l---- bk&m;qkrGef yefa,musfm;?
owdudkxm;pOf;pm;yg? vifrvdrm r,m;ysif;? avmursufjrif
'd|qd?k a,musmf ;tysKd veG x
f w
G jf rwf? oifw
h ifah vsmufywf Pf
IarQmf? aumif;rGefpGm aexdkifMuyg}}
txufocH syrf mS rde;f rtzsi;f ? a&csKd ;ysi;f onft
h rIrS vif
r,m; uGm&Sif;Muonfxd jzpfoGmyHkudk owdayqHk;raom
oHcsyfjzpf atmufygoHcsyfrSmum; qefxHk;jrifh oefqDpm;
vGef vifr,m; &efjzpfMuyHkudk okyfazmfxm;ygonf/
]]awmifuRe;f 'Dy r@vm? wpfEpS w
f pfcg obifjyK? ESpOf ;D
tul; vuqkef? 0wfpm;jynfhpHkaysmf&TifjyKwGif? e0gtrIavS
&cd k i f o m;BuD ; pmay

85

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
pD&ifay;? oGm;yg;udkNzJ ajymqdkav? w&m;qifajc xdkoabmudk
olBuD;awG;awmajymqdkjyef? rif;vnf;onf;cH? oifhwifhrIudk?
eifvnf;tm;jyKaeMuyg? zsdKifajzomxm;&aMumif;----}}
q&mawmf OD;y@d\ a0zefa&;qHk;rpm oHcsyfrsm;rSm
trsm;tjym; &Sdao;aomfvnf; r*Zif;pmrsufESmudkiJh pm
jrnf;oabmrQom azmfxkwfwifjyNyD; q&mawmfbk&m;tm;
*kPfjyKtyfygonf/
q&mawmfbk&m; cGifhjyKcsufjzifh a&;ul;&&Sdxm;aom
uAsmrsm;rsm--- (1) oHcsyfBuD; 36-yk'f? (2) arwmpm vuFm
7yk'f? (3) Mo0g'vuFmpmwrf;&Snf wpfyk'f? (4) w&m;awmif;
pmvuFm&Snf 5-yk'f? (5) ewfyifhpm vuFm&Snf 5-yk'fESifh
tjcm;EId;aqmfpm vuFm 4yk'fwdkY jzpfonf/

ppfawGom; pmqdknDaemif
pmqdknDaemif qdkonfrSm aemfrHvS? owdk;awmifvS[l
aom uavmiftrnfrsm;cH q&mOD;owdk;vS (1986-uG,f
vGef)ESifh "nmajr trnfH OD;ausmfjr (1962-uG,fvGef)wdkY
jzpfMuygonf/ ESpfOD;pvHk; ppfawGZmwdjzpfMuonf/ ESpfOD;pvHk;
ppfawGNrdKU aemfrHq&mjzpfoifwef;ausmif;xGuf ausmif;q&m
rsm; jzpfMuonf/

armif A od e f ;
OD;&pfajr r*Zif;(4) 1996

q&mOD;owdk;vSudk yef;csDESifh o*FZmq&mBuD; OD;rJESifh


a':xm;OD;cdkifwdkUxHrS 1272-ck ewfawmfvjynfhausmfwpf&uf
paeaeYwGif zGm;jrifonf/ csufjrKyft&yfrSm ppfawGNrdKU rdZH&Gm
jzpfonf/
q&mOD;ausmjf rudk ukeo
f nfO;D armifa&TvES iS hf a':xm;OD;
cdkifwdkYxHrS 1276-ck wefcl;vqkyf 6-&uf Ak'[l;aeYwGif zGm;
jrifonf/ Zmwdt&yfrSm ppfawGNrdKU abmufoDpk&Gmjzpfonf/
&cd k i f o m;BuD ; pmay

86

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;

odkYjzifh usm;aoQonf rdrdtdrfESifh udkufwpf&mrQom


a0;aom aemfrHausmif;BuD;udk tdrfOD;ESifhMurf;jyifyrm tul;
toef;vkyfNyD; rdrdusufpm;&mtjzpf rSwf,lcJhonf/ abmf'g
ae ausmif;om;Bu;D rsm;udv
k nf; taygif;toif;tpfuBkd u;D rsm;
tjzpf oabmxm;cJhonf/
ausmif ; om;BuD ; wd k Y t euf ppf a wG o m;owd k ; vS r S m
usm;aoQ\ tpfuykd rm &if;ES;D uRr;f 0ifaomausmif;om;wpfO;D
jzpfavonf/

pmqdkESpfOD;rSm wpfNrdKUwnf;om; jzpfMuaomfvnf; aemf


rHausmif;om;rsm; jzpfvmMuaomtcgrS oduRrf;cJhMujcif; jzpf
onf/ q&mowdk;vSu 9-wef;ausmif;om;BuD;? q&mausmfjr
u 6-wef;ausmif;om;i,f/
tBuD;ESifhti,fwdkY\ obm0twdkif; ausmif;om;BuD;
owdk;vSu ausmif;om;i,fausmfjrudk t&yfrS i,faygif;
oli,fcsif;rsm;ac:Muonfhtwdkif; ]]a0;usm;aoQ}} [lyif
&if;&if;ES;D ES;D txufp;D ac:vdu
k o
f nf/ usm;aoQu jyKH ;aewwf
onf/

pmqd k a emf r H v S E S i f h pmqd k a vmif ; usm;aoQ

i,faygif;rsm;u ausmif; ]]usm;aoQ}} [k ac:MupMu


onfudk aemfrHausmif;om;BuD;rsm; Mum;aomtcg xl;qef;ae
onf/ usm;uJhodkY cufxefMurf;MuKwfovm;/ &efvdk&Jwif;
ovm;[k pdwf0ifpm;rdMuonf/ ]]usm;aoQ}} qdkaom ausmif;
om;uvnf; tdrfESifhausmif; teD;uav;jzpfaomaMumifh
ausmif;tm;&ufrsm; ausmif;odkYrMumcP vmvnfwwf
onf/ q&mavmif; taqmifae aemfrHausmif;om;BuD;rsm;\
jcif;0dkif;udk vmai;wwfonf/ ]]a0;usm;aoQ}} [k pMunfhMu
aomtcg jyHK;aewwfonf/ abmyGJudkvnf; tNrJvmMunfh
wwfonf/ ausmif;om;BuD;rsm;rS awmufwdkr,f&cdkif;Muaom
tcgvnf; usm;aoQu rnnf;rnLulnDwwfonf/

ud;k wef;ausmif;om; owd;k vSrmS xdt


k csed u
f uAsml;ae
csed f jzpfonf/ ppfawGtrsKd ;om;ausmif;rS udOk ;D apm? udpk ed x
f eG ;f
wdkYu e,f&Sife,fapm? e,f&Sife,fpdef uavmiftrnf toD;
oD;cH ppfawGxkwf ]]0HomEk}} owif;pm uAsmpDa&;
uavmifaoG;aeMuonfudk tm;usrcHjzpfcJhonf/ twef;wl
oli,fcsif; udkb&ifuvnf; ]]aemfrH&if}} trnfjzifh 0HomEk
owif;pmyif uAsm0ifa&; atmifjrifrI&aecsdef jzpfonf/
udkb&ifuyif tm;ay;tm;ajrmufjyKum vufwGJac:,laom
aMumifh 0HomEkowif;pm ]]aemfrHvS}} trnfcH uAsmtcsdKU
a&;jzpfcJhonf/ odkYaomf 0HomEkowif;pmrSm rMumrD&yfqdkif;
oGm;ojzifh uavmifaoG;rnfh tcGit
hf a&; ydwo
f mG ;cJ\
h / uAsm
&cd k i f o m;BuD ; pmay

87

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
udkum; cspfol&nf;pm;yrm wrf;wrf;pGJ jzpfcJhavonf/

ygvm;tpfudk&m)

pmqkdaygufp ]]aemfrHvS}} onf tcsdef&wdkif; tcef;


atmif; uAsmppfaeavh&Sdonf/ xdkacwf tvGefacwfpm;
aom &Spfq,fay: aw;xyfrsm;udk BudK;pm;a&;zGJUNyD; '*kef
r*Zif;odkY ydkYonf/ uAsmpsmef0ifpm;vsuf pm;yGJvnf;aumif;?
tdyf&mvnf;aumif; tawG;vGefaepOf nDuJhodkY &if;EDS;ol
6-wef;ausmif;om; usm;aoQonf wpfcgwpf&H ajcazmheif;
0ifvmwwfonf/ aemufrS tomav; acsmif;Munfhonf/

]]rif;av; ighydkifl;csifvdkYvm;? igpmar;yGJ,SKpGmudk Munfh


xm;rif;? ighaemufvdkufzdkY rysifauh? rif;rm oH*Gif;vSdrfhecDav;
a0? [J-----[J}}
(rif; ighvkd tl;rxeJUavuGm? igpmar;yGu
J saewm Munfh
ygvm;? rif; ighaemufrvdkufeJY? rif;[mrif; a*GyJvSdrfhaeprf;yg)
tpfudk owdk;vSu uAsmaemufodkY rvdkuf&ef qHk;raom
tcg usm;aoQu jyHK;ae\/ BudK;pm;vQifjzpf&rnf[laom
bmrxDtjyHK;rsdK;jzifh oHa*Gudk NrJNrJqkyfum cyfwnfwnf
vSnx
hf u
G o
f mG ;\/ owd;k vSu cspMf unfaomtjyKH ;jzifh Munfah e
vdkufavonf/

]]udkowdk;vS? Zmwdpyf,Sifh}} (bmawGpyfaewmvJ)


tawG;vGefaeol pmqdkaemfrHvSrSm xdwfceJvefYoGm;
onf/
]]aMom-- usm;aoQrvm;*k? [J---[J? pyfMunfAh smav;a0
wck? Zmavrif; oH*Gif;wdeefYum? udk,fydkif*g&DeefYvnfzdkYvm
a&? [J---[J}} (aMomf---usm;av;vm;? wpfckpyfMunfhwmyJ
av? bmvJ rif;ua*GawGeJYygvm;? udk,fydkifum;eJY tvnfvm
wmaygh [kwfvm;)/

Ed k i f i H a &;orm; t,f ' D w m owd k ; vS

i,fpdwfraysmufao;aom usm;aoQrSm rdrdupm;azmf


oHa*Gudk vufwpfzufESifh Murf; tm;jyKaxmufxm;NyD; uAsm
udk cg;Gwfum pl;pdkufMunfhae\/
]]ataw;xyfrsdK; ighoifygvifhudk}} ('Daw;xyfrsdK; ighoif

&cd k i f o m;BuD ; pmay

owdk;vSESifh usm;aoQwdkYrSm cspfcif&if;ESD;pGm qufqHMu


&if; owd;k vSonf tv,fwef;q&mjzpf vufrw
S jf zifh ausmif;
rS xGufoGm;cJh usm;aoQrSm qufvufoif,lae&pfcJh\/
ausmif;rSxu
G Nf y;D aemuf txdtawGU tquftqH enf;oGm;Mu
\/ q&mjzpf atmifcJhaomfvnf; tvkyfvufrJhjzpfaeaom
owdk;vSonf 0goemtavsmuf uAsmzGJU\/ '*kefr*Zif;
owif;pmrsm;udk rvGwfwrf; zwf\/ pmay xif[yfjyaom

88

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;

tm0orSmvnf; wnfNird af t;csr;f vS\/ wufa&mufol vli,f


wdkYonf OuXtjzpf wifajrmufcH&ol uAsmpmqdk OD;owdk;vS
oDuHk;&Gwfqdkjyrnfh &wkudk tmHkpl;pdkuf em;qifaeMuaom
aMumifh ywf0ef;usifrSm wnfNidrfwdwfqdwfae\/ Munfvif
jywfom;aom &wk&GwfqdkoHonf wnfNidrfwdwfqdwfrIudk xdk;
azmufxGufay:vmavonf/

jrefrmEdkifiH\ e,fcsJUqefYusifa&; yHk&dyfrsm;onf owdk;vSudk


BuD;pGmvTrf;rdk;cJhavonf/
xdt
k csed w
f iG f &cdik jf ynf OD;omZHvS tp&Sad omvlBu;D rsm;
\ ]]&cdkifwdkif;vHk;qdkif&mtzGJU}} BuD;ESifh OD;atmifxGef;OD; acgif;
aqmifaom ]]&cdkifwdkif;vHk;qdkif&m tpnf;tHk;}} wdkYrSm NAdwdoQ
e,fcsJU qefYusifa&;wyfOD;rsm; jzpfavonf/ jrefrmjynfr
e,fcsJUqefYusifaom 'dkYArmtpnf;tHk; vkyf&yfrsm;uvnf;
&cdkifjynfodkY *,ufdkufvmonf/ owdk;vSonf xdkrsdK;cspfEdkifiH
a&; tzGJUtpnf;rsm;\ vkyfaqmifcsufwdkYudk ,HkMunfav;pm;
bHk&efole,fcsJUorm;udk wdkufxkwf&m vlwdkif;yg0ifoifh
onf[k cH,lcJhavonf/ rdrdESifh cH,lcsufwlol vli,frsm;udk
vdkuf&Smonf/ aqG;aEG; ndEIdif;Munfhonf/ odkYjzifh udkbpH?
udb
k opf? udak usmEf ?k udpk ed x
f eG ;f ? udak usmjf rwdEYk iS hf vufwrJG ad v
onf/ vli,frsm;onf Ed;k Mum;a&; tpnf;tH;k wpfck xlaxmif
&efvnf; oabmwl qEnDMuonf/

]]r*FvmaZ,sH? rQdKUaygif;pHkom;? a&TbHkr@v? wdkif;&u


wGif? umvya0? twDawu? aeEG,f0Ho? omuD,wdkY? &mZm
"rm? usiq
hf ,fjzmESi?hf oDwma&csr;f ? xdyx
f ufqrf;wd?Yk &Tiv
f ef;
Munfom? pdk;cJhygvnf;? ocFg&puf? pDrHcsufaMumifh? ueufb
r&m? aAGoD[mwdkY? ckcguG,faysmuf? olUvufa&muf&Sifh? NzdK;
armufpnfyif? ZmcgwifrS? wdkif;cGifXmeD? 'dkYa&Tjynfudk? omuD
EG,fdk;? rif;trsdK;wdkY? wefcdk;pGifhpGifh? NzdK;NzdK;vGifhvsuf? csD;jrifhyl
aZmf? omoemawmfu?kd ta[mf0w? jyKyg&vdr?hf umv&SnMf um?
,ckrSmum;? b,frSmwpd? rSef;rodbJ? EGrf;&dacG,dkif? wrIdifrIdif
ESifh? &udKifwdkYrsdK;? ndK;BuD;ndK;vsuf? wdkif;usdK;jynfusdK;? ZmtrsdK;
rS? o,fydk;zdkY&m? rwwfomcJh? odkYygaomfvnf;? Hk;tpnf;jzifh??
xHk;enf;aocsm? aqmif&Gufygu? rSefpGmrvGJ? atmifpNrJ[k?
tm;cJBuKd ;cg? nDwnmjzif?h &umwdik ;f aus;? Ed;k Mum;a&;ud?k raES;
trSef? aqmif&Guf&ef[k? &nfoefdk;&if;? ESvHk;oGif;jzifh? atmif
jcif;aZ,sm? aumZmow? e0a'G;tpf? ou&mZfwGif?* yk&pfiHk
pD? a&TzD&ifcwf? yef;jrwfuHhaumf? yGifhopfay:onf? csdefawmf

xdkYaMumifh udkbpH? udkausmfEk tp&Sdaom vli,f(30)cefY


onf ppfawGNrdKU bk&m;rsm; odrf"rmHk pka0;vdkufMu\/ xdk
aeYwm; 1297-ck? wefcl;vqef; 2-&uf Mumoyaw;aeY (44-35)jzpf\/ aEG&moDjzpfaomfvnf; eHeufcif;jzpf om,m
ae\/ odrfawmfteD;&Sd tifMuif;jzLyifrsm;rS yef;&eHYoif;oif;
rSm vli,fwt
Ykd m; aEG;axG;pGmayGUydu
k x
f m;\/ "rmHBk u;D \ t&dyf
&cd k i f o m;BuD ; pmay

89

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;

vli,ftpnf;tHk;wnfae&mrSm ]]0HomEkowif;pm
wdkuf}} tay:xyf (,ck ppfawGNrdKU? vrBuD;? OD;omZHvS vuf
zuf&nfqikd )f taqmufttHjk zpf\/ xdt
k csed u
f 0HomEkowif
pm;onf taMumif;rnDGwf xkwfa0rI&yfqdkif;xm;csdef jzpf
avonf/ yHkESdyfa&;vkyfief;rsm;udkum; qufvufaqmif&Guf
ae\/ xdaYk Mumifh vli,ftpnf;tH;k onf rdrw
d \
Ykd jyefMum;a&;?
0g'jzefYcsda&; pm&Gufpmwrf;rsm;udk tcsdefra&G; dkufESdyfEdkifcJh
Mu\/ oabmaumif;aom t,f'DwmOD;oaxmfOD;uvnf;
vli,fwdkY\ wuf<upGm aqmif&GufrIudk apwemxufoefpGm
(rajymyavmufaom dkufESdyfcjzifh)ulnDcJhavonf/

rd? wefcl;vodkY? vSrf;<ucsDwuf? qef;ESpf&ufwGif? tcsuf


ydik yf ikd ?f &cdik jf ynfom;? vli,frsm;\? Ed;k Mum;a&;ac:? tzGUJ awmf
udk? aZa,smfatmifjcif;? atmifMwif;jzifh? xifvif;aMujim?
wnfaxmifygjonf? &SnfMumarmfuGef; xGef;apaomf0f/
/
&wkqHk;onfESifh wNydKifeuf &Jabmfvli,fwdkY\ aumif;
csD;Mobmay;aom vufckyfoHrS wajzmif;ajzmif; qlnHoGm;\/
pmqdk owd;k vSum; vli,ftzGUJ tpnf;\ wyfrLS ;wpfO;D jzpfvm
ayNyD/ EdkifiHa&;e,fxJodkY ajcpHkypf0ifa&mufcJhavNyD/ odkYaom
rdrd0goemudk rpGefYEdkif&um; vli,frsm; tpnf;tHk;zGifhyGJ
tcrf;tem; rdrdtonf;pGJ uAsmvSa'0Dudk yGJxkwfcJhao;
onf/ ud,
k w
f ikd &f w
G q
f jkd ycJo
h nf/ rdrv
d rl sKd ;? rdrEd ikd if EH iS yhf wfouf
aom rdrd\cHpm;csufudk &Jabmfvli,frsm;vnf; cHpm;Edkif
atmif uAsmoDuHk;&GwfqdkjycJhonf/

vli,ftpnf;tHk;udk xlaxmifMucsdef ppfawGwGif


]]&cdkifjynf owif;pm}} udk wpfywfwpfBudrf xkwfa0aeMu\/
vli,ftpnf;tH;k 0ifwo
Ykd nf rdrw
d \
Ykd tmabmfukd owif;pmrS
wpfqifh jynfolodkYwifjy&vQif tvGefxda&mufrnf[k odMu
enf;vrf;&SmMu\/ xdkpOf wdkufwdkufqdkifqdkifyif ]]&cdkifjynf
owif;pm}} t,f'DwmwpfOD; vdkae\/ vkyfazmfudkifzufrsm;
u 0ifvkyf&ef wdkufwGef;Mu\/ rdrdwdkYtmabmfudk owif;pmrS
wpfqifh wifjycGifh&&ef tm;vHk;vdkvm;Mu\/ odkYjzifh owdk;
vSonf ]]&cdkifjynfowif;pm}} \ t,f'Dwmtvkyfudk 0rff;om
tm;& vufcHvdkufavonf/

vli,fwyfrSL;jzpfvmNyD;aemuf owdk;vSonf vli,frsm;


Edk;Mum;a&;twGuf enf;vrf;rsm;udk MuHqvm&onf/ 0g'jzefY
csda&;? pnf;Hk;a&;udprsm;twGuf ESD;aESmwdkifyifNyD; tpDtpOf
cs&onf/ uAsmcHpm;csufae&mwGif EdkifiHa&;cHpm;csuf0ifvm
onf/ vSyodrfarGUaom uAsmpum;vHk;rsm;tpm; xufjruf
xda&mufaom EdkifiHa&;pum;vHk;rsm;udk &SmazG&onf/ uAsm
oDuHk;rIudk aemufwef;odkYydkYvdkufNyD; jyefMum;a&;ESifh 0g'jzefYcsd
a&; aMunmcsufrsm;udkom a&SUwef;wifa&;om;vm&onf/

tpfudk owdk;vSt,f'DwmvkyfaepOf nDi,f usm;aoQ


&cd k i f o m;BuD ; pmay

90

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;

usoGm;avonf/ rsdK;cspfpmqdk vli,fwpfOD;udk rdrdpnf;Hk;EdkifcJh


avNyD[k owdk;vS 0rf;omtm;& jzpfoGm;\/ e,fcsJUorm;udk
xdk;ESuf&ef ]]"njr}} wnf;[laom uavmifvufeufwpfck
wdk;cJhavNyD[k tm;wuf\/ EdkifiHa&;orm; t,f'Dwmowdk;vS
onf e,fcsJUqefYusifa&;orm; pmqdkavmif; "nmjr\ rsdK;cspf
uAsmrsm;udk xda&mufpGmtoHk;csvdkufavonf/ uAsmxJrS
wcsdKUpmydk'fudk aumufEkwf owif;pmrsufESmzHk;wGif xdyfpD;
wpfzufwpfcsuf rifeDjzifh abmifoGif;azmfjycJh\/ we*FaEG
wpfywfwpfcgxkwf owif;pm ESpfywfwdkifwdkif azmfjyaycJh
avonf/

rSm txufwef;q&mjzpfatmif q&mavmif;ausmfjrtjzpf


vlvm;ajrmufNyD; ausmif;rSxGufcJhNyD jzpf\/ tvkyfr&ao;
tm;vyfwikd ;f t,f'w
D mowd;k vSxH vmvnfwwf\/ owd;k vS
u vli,ftpnf;tHk;odkY0if&ef pnf;Hk;\/ rdrdowif;pm
uAsm0ifa&;&efvnf; wdkufwGef;\/ ausmfjrum; vufawGU
EdkifiHa&;vIyf&Sm;rI wufwuf<u<ur&SdvS? e,fcsJUqefYusifa&;
rsdK;cspfuAsmrsm;udkum; vdkvkdvm;vm; a&;zGJuay;ydkYavonf/

pmqd k a yguf p "nmjr


ausmif;om;b0u usm;aoQtjzpf uRrf;0if&if;ESD;cJh
aom ausmfjrum; vlomrefxJu vlwpfOD;r[kwfawmhacs/
rdrdbmom avhvmjrifhwif&if;jzifh e,fcsJUqefYusifa&;tjrif
&S d a om vl i ,f r sd K ;cspf w pf O D ; jzpf a ecJ h a vNyD / 1936-ck
wuodkvfausmif;om;oydwfwdkufyGJ? 1300-jynfh ta&;awmf
yHk? paom {&mrEdkifiHa&; ta&;tcif;rsm;\ *,ufdkufvTrf;
rdk;rIudk cHcJh&aomaMumifh e,fcsJUqefYusifa&; cH,lcsuf&Sdaom
ausmif;q&mavmif; ausmifjrtjzpfodkY b0ajymif;cJhavNyD/
xdkYaMumifh tpfudkowdk;vS wdkufwGef; &cdkifjynfowif;pmodkY
uAsma&;ydkYaomtcg rsdK;cspfuAsmrsm;udk a&;ydkYcJh\/ ausmfjr
ay;ydaYk om uAsmrsm;udk zwf&aomtcg owd;k vStvGeo
f abm

]]igwdkYbdk;ab;? jynfta&;aMumifh? aoG;csif;vJum? uG,f


cJh&SmNyD}}
]]bdk;ab;tarG? igwdkYaoG? uRefajcuRefae? NrJcJhacsNyD}}
xdkodkYazmfjyHkrQESifh rauseyfao;? xdkuAsmudk rSefabmif
oGif;NyD; t,f'Dwm pm;yGJaemuf csdwfxm;vdkuf\/
owif;pm rdrduAsmygNyD;aemuf t,f'Dwm owdk;vSxH
odkY pmqdkaygufp "nmjr NyHK;&TifpGma&mufvm\/
]]ausmjf rvm;? rif;uAsmudk ig rSeaf bmifawmifoiG ;f xm;
um;}}
&cd k i f o m;BuD ; pmay

91

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
(ausmfjr&,f? rif;uAsmudk igrSefabmifawmif oGif;xm;
w,fuGm)/

q&m"nmjronf q&mowd;k vS\ pnf;H;k vufwaJG c:rI


aMumifh e,fcsJUqefYusifa&; cH,lcsuf&Sdaom rsdK;cspfpmqdkwpfOD;
jzpfcJhaomfvnf; EdkifiHa&;vIyf&Sm;rIum; rygcJhay/

tpfudkowdk;vSTefjyaomaMumifh rSefabmifoGif;xm;
aom rdru
d Asmudk ausmjf rvSr;f Munfv
h u
kd \
f / olUrsuEf mS aoG;
a&mifwpfck vQyfpD;vufoGm;onfudk owdk;vS jrifvdkuf&\/
ausmfjronf auseyfpGmNyHK;aeol owdk;vSudk yDwdvTrf;aom
tNyHK;ESifh Munfhvdkuf\/ wpfzef uAsmudk wpfvSnfhMunfhvdkuf
jyef\/ xdkYaemuf 0rf;omrIudk xdef;csKyfxm;&aom toHrsdK;
jzifh ar;vdkuf\/

rnfodkYyifjzpfap pmqdkESpfOD;\ nD&if;tpfudkyrm cspf


Munf&if;ESD;rIum; uREkfyfwdkYtzdkY tm;usp&mjzpfygonf/ xdkYjyif
O,smOfrLS ;yrm tm;ay;ajrawmifajrm ufay;cJo
h l q&mOD;owd;k
vS\ oabmxm;Bu;D jrwfru
I v
kd nf; uREyfk w
f Ykd pHerlemxm;tyf
ayonf/
EdkifiHa&;IaxmifhrS oHk;oyfMunfhygrl q&mOD;owdk;vS
onf tjzLxnfvli,fuAsmq&mwpfOD;tm; e,fcsJUqefUusif
a&; wdu
k yf 0JG ifuAsmq&mwpfO;D tjzpf vufwaJG c:,lEikd cf o
hJ nf
[k qdEk ikd yf gonf/ xdv
k il ,fuAsmq&monf aemiftcg e,fcsUJ
qefUusifa&; cH,lcsuf&Sdol? Nidrf;csrf;a&;jrwfEdk;aom uAsmpm
qdk "nmjrtjzpf xif&Sm;vmcJhavonf/

]]uRefawmfhuAsmudk atavmufyif vkyfxm;vm;udk}}


(uRefawmhfuAsmudk tJoavmufawmif vkyfxm;&
ovm; tpfudk&m)/
owdk;vSu bmrQjyefrajymbJ auseyfpGmNyHK;ae\/
xdkYaemuf uAsmrsm; qufvufa&;ydkY&efom wdkufwGef;vdkuf\/

&cdkifjynfowif;pmudk 1937-ckESpf ydwfypfcJh&\/ pmqdk


nDaemifwrYkd mS vufwjJG yKwo
f mG ;cJah vonf/ owd;k vSum; Edik if H
a&;udkom aZmufcsvkyfcJh\/ ausmfjrrSmrl uAsmpmqdktjzpf
qufvuf&yfwnfoGm;cJhavonf/

txufazmfjyyg uAsmrSm q&mOD;owdk;vS EIwfwuftm


*Hk&Gwfjyaom uAsmaumufEkwfcsuf jzpfygonf/ &cdkifjynf
owif;pm odkYaom uAsmrsdK;ta&twGuf rnfrQyg0ifcJh
onfudk okawoevkyf&ef tcGifhrom rwifjyEdkifyg/ ulnD
EdkifolwkdYu jznfhpGufMu&ef jzpfygonf/

pmqd k o wd k ; axmif v S
&cd k i f o m;BuD ; pmay

92

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
csKyfaESmifcJhonf/

owdk;vSonf axmifxJ ESpf&Snfvrsm; tcsKyfaESmifcH


&pOf i,fcspfuAsmvSa'0DESifh jyefvnfqHkpnf;cJhjyefonf/
axmifwiG ;f b0 uAsmtcsKd Uudk zGUJ qdck o
hJ nf/ axmifwiG ;f tawGU
tMuHKuAsm ]]a'oa0;pGm? tdEd,modkY? brf;uma&TUajymif;?
ppfwaumif;rSm? vlaygif;ESpq
f ,f? oH;k OD;uyfw?Ykd oG,o
f ,
G w
f ifh
aMumif;? atmifqkawmif;vsuf}} [l rSwfwrf;wifNyD; axmif
wGif;'kuudk ]]bmomrsdK;jym;? tm;vHk;jcm;onf? ukvm;wdkif;
abmif? 'um;axmifrS? csdKifhavSmifiSufi,f? vGrf;qGwfES,fodkY}}
[l csdKifhavSmifiSufi,fESifh EIdif;NyD;zGJUqdkcJhonf/

&cdik jf ynfe,fcsUJ qefu


Y siaf &; trsKd ;om;vGwv
f yfa&; vIyf
&Sm;rIonf 1938-ckESpf ta&mufwGif t&Sdeft[kefjrifhvm\/
rlvu vlBu;D tzGUJ ? vli,ftzGUJ [l tuGu
J t
JG jym;jym;&Scd ahJ omf
vnf; q&mawmf OD;pdEm? OD;ynmoD[? OD;omZHvS? OD;atmif
xGef;OD; tp&Sdaom acgif;aqmifBuD;rsm; tajrmftjrifBuD;rI?
rqkwfrepfBudK;pm;tm;xkwfrIrsm;aMumifh 1939-wGif rif;jym;
nDvmcH? 1940-wGif aygufawmnDvmcHwu
Ykd kd tqifq
h ifh usi;f
yEdkifcJhNyD; &cdkifjynfawmifydkif;ESifh ajrmufydkif; aygif;pnf;EdkifcJh
\/ vlBuD;tzGJUESifh vli,frsm;tzGJUudk ]]&cdkifwdkif;vHk;qdkif&m
wdkif;&if;om; tpnf;tHk;}} trnfjzifh aygufawmnDvmcH
wvHk;wpnf;wnf; zGJUpnf;EdkifcJh\/

Nid r f ; csrf ; a&;pmqd k "nmjr

xdkpnf;vHk;nDGwfrI &&SdvdkrIudk 1941-ausmufawmfnD


vmcH ydkrdkcdkifrmapcJhavonf/

tpfuo
kd wd;k vS axmifwiG ;f tusO;f usaomtcg nDausmf
jrrSm rfb
d rsm;ESit
hf wl ppfab;a&Smif&if; ppfawGaus;vufoed ;f
wef&GmodkY ajymif;a&TUcJhonf/ e,fcsJUqefYusifa&; rsdK;cspfpdwf
"mwfrSmum; pmqdk\ESvHk;tdrfwGif cdkatmif;ygcJhavonf/

e,fcsJUorm;uvnf; 'kwd,urmppfBuD; jrefrmEdkifiHodkY


ul;pufvmojzifh aoG;l;aoG;wef; jzpfvmonf/ EdkifiHa&;
acgif;aqmifrsm;udk w&Murf;zrf;qD;onf/ acgif;aqmifBuD;
rsm;jzpfMuaom OD;omZHv?S OD;atmifxeG ;f OD;wdrYk mS oDou
D av;
vGwfoGm;aomfvnf; acgif;aqmif(23)OD; tzrf;cH&olwdkYudk
ppfwaumif;axmif? 'um;axmif? ukrDvmaxmif trsdK;rsdK;

'kw,
d urmppftwGi;f jynfow
l Ykd 'kua ygif;pHck MH u&\/
*syefzufqpfwdkY\ vlrqefpGm zdESdyfnOf;yef;rIrSmum; tBuD;
&cd k i f o m;BuD ; pmay

93

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;

aqG;aEG;jiif;cHkrIrsm;rSm jrefrmwpfEdkifiHvHk;[l us,favmif


cJhavonf/ zqyv tpdk;&udk axmufcHolwdkYuwpfzuf? qefY
usifolwpfzuf? "nmjrrSm qefYusifol jzpfvm\/

qHk;aom'ku jzpfcJhavonf/ pmqdk"nmjr\ NAdwdoQe,fcsJU


qefYusifa&; rsdK;cspfpdwf"mwfonf zufqpfbDvl;*syefrkef;wD;
a&;odkY toGifajymif;cJh\/ zufqpf*syefwdkYudk vufeufudkif
awmfvSefcJhaom &cdkifrsdK;cspfajymufusm;rsm;udk "nmjrtxl;
av;pm;cJ\
h / ppf\cg;oD;aom tawGUtMuKH rsm;? zufqpf*syef
awmfvSefa&orm;rsm;\ owdajymifrIrsm;udk ol\ ]]awmfvSef
a&;ZmwfaMumif;}} uAsm rSwfwrf;wifcJhavonf/

aemifawmfpmqdkowdk;axmifvS\ b0tajctaeum;
wpfrsKd ;wpfzkH ajymif;vJomG ;\/ ppftNy;D axmifrv
S w
G v
f mMu
NyD; vkyfazmfudkifzufrsm;ESifhtwl zqyvtzGJU0if jzpfvm\/
axmifxJ&SdpOfuyif t*Fvdyftzrf;tqD;rS wdrf;a&SmifvGwf
ajrmufcJhaom acgif;aqmifrsm;ESifh vkyfazmfudkifzufwdkYonf
*syefkyfao; a'gufwmbarmf tpdk;&\ pDrHtkyfcsKyfrItwdkif;
rdrdwdkYtzGJU (&cdkifwdkif;vHk;qdkif&m wdkif;&if;om;tpnf;tHk;)
udk zsufodrf;cJh&\/ tpdk;&wm0efrsm;udk kyfao;tpdk;&tvdk
usom vkyfudkifcJhMu&\/ xdkrSwpfqifh *syefawmfvSefa&;udk
jynfracgif;aqmifrsm;ESifhvufwGJ qifETJcJhMu\/ ,ckppfBuD;
NyD; vGwfvyfa&;&vmaomtcg xdkyk*dKvfrsm;onfyif zq
yvtzGJU0ifrsm; jzpfvmNyD; EdkifiHwnfaqmufa&;wm0efudk OD;
aqmifaeMu&ayNyD/

ppfNyD;acwf jynfoludk udk,fpm;jyKaom EdkifiHa&;tzGJU


tpnf;wdo
Yk nf vGwv
f yfa&;? 'Dru
kd a&pDa&;? qd&k ,
S v
f pfa&;wdYk
twGuf kef;uefvIyf&Sm;cJhMu\/ jrefrmEdkifiHa&; tajcterSm
rNidrfoufcJhay/ trsdK;om;nDGwfa&; wyfaygif;pkjzpfaom
zqyvtzGUJ u jynfow
l u
Ykd kd OD;aqmifum vGwv
f yfa&;twGuf
wnDwGwfawmif;qdkcJh NAdwdoQtpdk;& tavsmhay;cJh&\/
twGif; AdkvfcsKyfatmifqef;ESifh acgif;aqmifBuD;wdkY vkyfMuH
cH&NyD; jrefrmEdkifiHa&; IyfaxG;cJh&\/ jrefrmhvGwfvyfa&; a&
pkefarsmrnfh tajctaeudk Ek-tufwvDpmcsKyfjzifh q,f,l
EdkifcJhaomfvnf; trsdK;om;nDGwfa&; NydKuGJum jynfwGif;ppf
jzpfcJh&\/

pmqdkowdk;axmifvSonf uAsmuavmifudkpGefYypfNyD;
ajrmufOD;NrdKUodkY NrdKUe,fzqyvOu|tjzpf wm0efoGm;,lcJh&
\/ xdkrSwpfqifh ppfawGcdkif zqyvtzGJU wGJzuftwGif;a&;
rSL;tjzpf ppfawGNrdKUodkY jyefvm&\/ &cdkifwdkif; zqyvtzGJU\
tmabmf ]]vrf;rSef}} aeYpOfowif;pmudk wm0ef,lxkwfa0cJh

jrefrmEdkifiHonf EdkifiHa&;t& vGwfvyfapumrl pD;yGm;


a&;t& rvGwfvyfao;/ pD;yGm;a&; rvGwfvyfvQif EdkifiHa&;
t& vGwfvyfonfqdkjcif;rSmum; jzpfEdkifygrnfavm[laom
&cd k i f o m;BuD ; pmay

94

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;

Zl;&Sifq&mawmf OD;OwraeY tcrf;tem;usif;yMuaomtcg


tcrf;tem;pDpOfolwdkYu tultnDawmif;cHaomaMumifh
q&mawmftm; *kPfjyKylaZmfonfh &wkrsm;udk oDuHk;ay;wwf
avonf/ q&m"njrrSmrl uAsmpmqdkwpfOD;tjzpf qufvuf
&yfwnfcJhonf/ tpfudkowdk;vSuJhodkYyif q&mawmfOD;Owr\
*kPyf 'k u
f kd cs;D usL;azmfxw
k af om&wkrsm;udk oDu;kH ay;wwfav
onf/

&\/ zqyvtpdk;&udk umuG,f&\/ qefYusifolwdkYudk Iwfcs


wdkufcdkuf&\/ odkYjzifh owdk;vSonf zqyvudk qefYusifol
nDi,fausmfjrESifh wpfpwpfpa0;a0; oGm;cJhavonf/
wpfNrdKUwnf;yif aeMuaomfvnf; ar;xl;ac:ajymrQavmuf
om qufqHMuawmhonf/
"njronf zqyvtpdk;&udk qefYusifaomfvnf; Nidrf;
csrf;a&;jrwfEdk;oljzpfaomaMumifh vufeufudkifawmcdkykefuef
rIukd raxmufccH ahJ y/ jynfwiG ;f ppfukd &yfapvdo
k nf/ nDtpfukd
csif; wdkufcdkufMuaom jynfwGif;ppf yGJMunfholoufouf
tjzpfaevdkolrsdK;vnf; r[kwfay/ xdkYaMumifh rdrdqEudk ]]vm
avmh a rmif j ref r m}} uAsm&S n f B uD ; jzif h wif j ycJ h a vonf /
xdkuAsmudk 1949-50ckESpf q&mBuD;ocif;udk,fawmfrIdif; OD;pD;
usifyaom Nidrf;csrf;a&;uAsmNydKifyGJwGif yxrqkcsD;jrifhcJhav
onf/

q&mawmf OD;Owrudk av;pm;Mu&m pmqdknDaemifwdkY


tjrifwlMujcif;rSm if;wdkYESpfOD;vHk;yif jrefrmhvGwfvyfa&;rsdK;
aphcsay;cJhol e,fcsJUqefYusifa&;r[macgif;aqmifq&mawmf
OD;Owr\ aemufvu
kd w
f ynfrh sm; jzpfMuaomaMumifah ywnf;/
q&mOD;owdk;vSonf (17){NyD? 1986-aeY? touf(75)
t&G,f uG,fvGefcJh q&m"nmjrrSm (8)ZGef? 1962-aeY?
touf(47)t&G,f uG,fvGefcJh&Smonf/

xdu
k AsmzGUJ Ny;D aemufyikd ;f wGif "njronf jrefrmEdik if H Nird ;f
csrf;a&;tzGJU0ifwpfOD; jzpfvmcJhonf/ Nidrf;csrf;a&;uAsm
trsm;tjym;udkvnf; zGJUcJhavonf/

0efcHcsuf/
1960-61ckESpfrsm;twGif; q&mOD;ausmfjrxH uAsmoif
,lcJhpOfu rSwfwrf;rsm;? 1985-ck {NyDvtwGif;u q&mOD;
owdk;vSxH oGm;a&mufawGUqHkar;jref;csufrsm;udk tajccH
a&;om;jcif;jzpfygonf/ NAdwdoQacwf &cdkifEdkifiHa&;ordkif;

q&mowdk;vSum; uAsmuavmifudk jyefrudkifawmhay/


EdkifiHa&;orm;owif;pmq&m tjzpfjzifhom EdkifiHa&;0JMoC
xJwiG f w0Jvnfvnf&adS eavonf/ odaYk omf ppfawGNrKd U aus;
&cd k i f o m;BuD ; pmay

95

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
tcsuftvufrsm;twGuf ppfawGarmifa&; ]]&cdkifvli,frsm;
\ vGwfvyfa&;c&D;}} (&cdkifhwefaqmif trSwf 8? 1984)wdkYudk
udk;um;onf/ ppfNyD;acwfESifh vGwfvyfa&;&pacwf EdkifiHa&;
tajctaersm;twGufum; '*Hkwm&mZf]]oZifoif;jyefawmh}}
(1974)pmtk y f y g ]]t,f ' D w mpm;yG J r S tawG U tMuH K }} ud k
rSDjirf;ygonf/
* &wkwGif

1297-ck? wefcl;vqef; 2-&uf (4-4-35)[k


a&;zGJUxm;onf/ jynfe,fjzpfpOfordkif; 'kwd,wGJ? EdkifiHa&;
u@? pm-24wGifum; 1936-ck? rwfv (24)&uf[k azmfjy
xm;ygonf/ aqmif;yg;wGif &wkygckESpfudk azmfjyvdkufyg
onf/

armif A od e f ;
(23-5-80)
(1987)

&cd k i f o m;BuD ; pmay

96

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;

q&monf rlvwef;ynmudk ppfawGNrKd U? abmif;'Gwo


f m;
pk&yf (q&mwdkYtdrfESifh udkufoHk;&mcefYoma0;aom) q&mBuD;
OD;vSapmjzL tvGwyf nmoifausmif; oif,cl o
hJ nf/ tv,f
wef;ESifh txufwef;ynmudkum; abmufoD;pk&yf zGifhvSpf
xm;aom q&mtwwfoif aemfrHausmif; oif,lcJhonf/
q,fwef;wGif jrefrmpm? tydkjrefrmpm? ordkif;? ocsFmbmom
wdkY *kPfxl;&NyD; xl;cRefpGm atmifjrifcJhonf/ if;ausmif;
yif q&mtwwfukd qufvufoif,&l m 1934-ckwiG f tv,f
wef;q&mjzpfatmif ausmif;rSxu
G o
f nf/ txufwef;q&m
jzpfudk 1938-ckrS qufvufoif,l atmifjrifonf/

pmqdk"nmjr
arG ; &mZmwd E S i f h rd b rsd K ;d k ;

tm;upm;0goem
q&m"nmjrudk tzOD;armifa&TvSESifh trda':xm;OD;cddkif
wdkYrS 1276-ck? wefcl;vjynfhausmf (6)&ufaeYwGif ppfawGNrdKU?
abmufo;D pk&yf arG;zGm;onf/ trnf&if;rSm ausmjf rjzpfonf/
&if;ES;D ol i,faygif;rsm;u ]usm;aoQ} [k ac:Muonf/ ausmif;
q&mjzpfvmaomtcg taygif;toif; a&mif;&if;rsm;u
]q&musm;} [k ac:Muonf/
q&mwdrYk sKd ;d;k onf aq;orm;rsKd ;d;k jzpfonf[k od&onf/
odkYaomf q&mhzcifrSmum; omrefukefonfwpfOD;om jzpf
onf/

q&monf i,fpOfuyif tm;upm;0goemygonf/


q&mwdkYtdrfonf aemfrHausmif;ESifh udkufwpf&mcefYom a0;
onf/ rlvwef;ausmif;om;b0uyif aemfrHausmif;ESifhvnf;
aumif;? ausmif;upm;uGif;ESifhvnf;aumif; q&m&if;ESD;cJh
onf/ tv,fwef;ausmif;om;b0 a&mufvmaomtcg
aemfrHausmif;onf q&m\ usufpm;&me,fajr jzpfcJhonf/
aemfrHausmif;onf q&mtwwfoifausmif;jzpfaom
aMumifh oifwef;wufa&mufol &yfa0;rS ausmif;om;wdkYtm;
taqmifae ausmif;om;rsm;tjzpf vufcHoifay;cJhonf/
taqmifae q&mavmif; ausmif;om;BuD;wdkYonf q&m\

ausmif ; om;b0
&cd k i f o m;BuD ; pmay

97

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;

NydKifyGJ yg0if,SOfNydKifcJh&m 1953-ckESpf wdkif;rif;BuD;\ 'dkif;qk


BuD;udk qGwfcl;ay;EdkifcJhavonf/
q&monf ynma&;Xme 'kwd,urmppfNyD;p 1946ckESpfrSp tv,fwef;jyq&mtjzpf ppfawGNrdKU trSwf(1)
tpd;k &txufwef;ausmif;wGif trIxrf;cJ\
h / jrefrmpm toif
tjyaumif;aomaMumifh emrnf&\/
uAsmoifjy&m jy|mef;pmrQudkomru acwfNydKifpmqdk
wdkY\ uAsmrsm;udkvnf; us,fus,fjyefYjyefY EdIif;,SOfoifjy\/
toHaetoHxm;jzifh &Gwfqdkjy\/ trlt&mjzifh okyfazmf
oifjy\/ wynfhwdkY rysif;&datmif [moaESm oif\/ xdkY
aMumifh q&mhtcsed f pmoif&onfukd wynfw
h Ykd tvGeaf ysmMf u
avonf / q&m\toif t jyonf rd r d a usmif ; omru
ppfawGwpfNrdKUvHk; emrnf&avonf/
q&m\ toiftjyudk erlemESpfck xkwfjyygrnf/ bvm
wd,ysdKU udE&marmifESH acsmif;jcm; vGrf;Mu[efudk q&m
oifjyaomtcg pmtkyfrudkifbJ ]awmifESpfvHk;Mum;? pD;&pf
oGm;onf/ armifum;xd0k ,f? r,fum;onfbuf? vIid ;f uwuf
? aMumufcsifzG,fvd? rsufpda0arSmif? awmifum;taemuf
ajrmufum;a&SUxif? arha&T&ifrSm ylyifvS\? rD;r&Snfhbl;}} [l
uAsmpmudk,fudk aMuuGJvGrf;qGwfzG,f oHaeoHxm;jzifh vuf
wef;&Gwjf ypOf rdr&d ifukd vufwpfzufjzifh tomuav; zdxm;
\/ q&m\ vGrf;qGwfzG,ftoHESifh ylaqG;[ef trlt&mwdkYrSm

taygif;toif;a&mif;&if;rsm;yif jzpfMuonf/ ausmif;om;


BuD;rsm;u q&mhudk ]]usm;aoQ}} [k &if;&if;ESD;ESD;ac:Muonf/
tv,fwef; 6-wef;ausmif;om;b0uyif taqmifae
ausmif;om;BuD;rsm;ESifh jcif;cwfjcif;? abmvHk;uefjcif;? bwf
puufabm upm;jcif;rsm; jyKcJhonf/ if;tm;upm;oHk;rsdK;
vHk; q&mxl;cRefcJhonf/ xl;cRefatmifvnf; BudK;pm;cJhonf/
tm;upm;0goemaMumifh q&monf jcif;vHk;udkomru
abmvHk;? bwfpuufabmwdkYudkvnf; vdkufpm;onf/ ausmif;
wGif; NydKifyGJrsm; 1934-ckwGif abmvHk;'kwd,qk? 1935-ck
wGif yxrqk? 1940-wGif (WALLENGE) abmvHk;zvm;vkyGJ
yxrqkwdkYudk &&SdcJhavonf/ wpfpHkwpf&mudk pdwf0ifpm;
vQif pGpJ NJG rNJ rt
J mHpk ;l pdu
k pf mG aqmif&u
G w
f wfaomtavh&adS om
aMumifh xl;cRefjcif;jzpfonf[k ajymjyzl;\/ abmvHk;udk tm;
oGefcGefpdkuf pGJpGJNrJNrJ 0D&d,vGefpGm avhusifrdaomaMumifh &uf
&Snfemrusef;jzpfum ausmif;wpfESpfxGufaecJh&onf qdkyg
onf/ xdkYaMumifh tm;upm; 0D&d,rvGefrdatmif owdxm;
oifo
h nf/ wefaq; vGeaf b;todrsKd ; &St
d yfonf[v
k nf; uRef
awmftm; qHk;rzl;ygonf/
q&m\ tm;upm;0goemonf ausmif;q&mb0
vnf; ygvmao;\/ q&monf ppfawGNrKd U tpd;k &txufwef;
ausmif; (,ckppfawG'D*&Daumvdyf) trIxrf;aepOf ausmif;
abmvHk;toif;udk acgif;aqmifNyD; ppfawGNrdKU pDeD,mabmvHk;
&cd k i f o m;BuD ; pmay

98

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
em;axmif&ol wynfhwdkYtm; rsuf&nf0Jvmonfxd qGJaqmif
Edkifavonf/
Orm'EDysdKUudk oifaomtcgum; ydkokyfay:\/ if;
ysdKU r,fOrm\tvSudk pmqdkOD;&Tef;u ]]a&Ta&mifysHUysL;? a&T
ezl;ESifh? aumhjzL;rsufawmif? a&TrsufarSmifrS? a&Ta&mif0if;vQH?
a&TESmwHwGif}} [lvnf;aumif;? ]]vSqHk;acgifcsKyf? a&Ta&jrKyf
odkY? vkyfvkyfvJhvJh? rIwfvQifyJhrQ? EIdif;&SUJ&efrsm;? zufrxm;vsuf?
a&om;y'Hk? Mum&GufyHkESifh}} [lvnf;aumif; okyfazmf\/
,if;okyfazmfcsufudk q&mu oHaeoHxm;ESifh qGJqGJiifiif
vufwef;qdkjyNyD; r,fOrmtom;ta&wdkYonf a&jrKyfuJhodkY
rIwv
f Qif yJx
h u
G o
f mG ;rvm;[k atmufarh&avmufatmif El;nHh
aMumif;ajymvsuf vuf0g;udkjzefYum okyfay:atmif zl;ceJ
rIwfjy\/ wynfhwdkYu 0g;ceJyGJuspOf rdef;uav;wdkYu acgif;iHkU
NyD; wcGD;cGD;&,fMuavonf/ toiftjywdkYudk wynfhwdkY
tvGefpGJMuavonf/

q&m"njronf aemfrHausmif;rS txufwef;q&mjzpf


atmifNyD; 0goemtavsmuf uAsmtwdktxGmrsm; a&;zGJUae
\/ rdrdxuf twef;BuD;aomfvnf; tpfudkyrm &if;ESD;ol
ausmif;aezuf udkowdk;vS (aemfrHvS uavmiftrnfcH q&m
OD;owdk;vS)u pnf;Hk;ac:,laomaMumifh &cdkifjynfowif;pm
e,fcsJUqefYusifa&; rsdK;cspfuAsmrsm; a&;jzpfoGm;avonf/
OD;owd;k vSrmS wdik ;f &if;om;tpnf;tH;k 0if vli,facgif;aqmif
wpfOD;jzpf\/ rdrdt,f'Dwmvkyf xkwfa0aom &cdkifjynf
owif;pm rsufESmzHk; q&m"njr\ uAsmrsm;udk azmfjyay;
\/ q&m"njrtvGet
f m;wufavonf/ odaYk omf tpfuakd emf
rHvSuJhodkYum; EdkifiHa&;e,fxJodkY ajcpHkypf r0ifjzpfcJhacs/ t&ef
tiftm;tjzpfom e,fcsJUqefYusifa&; rsdK;cspfuAsmrsm;a&;NyD;
ulnDcJh\/
xdktwGif; 'kwd,urmppfjzpfvmaomaMumifh ppfawG
aus;vufodef;wefodkY rdbESifhtwl ajy;cJh&\/ ppf\ ted|m
Hkudk rsufjrifudk,fawGU MuHKcJh&\/ NAdwdoQe,fcsJUvufatmuf
rS zufqpf*syefvufatmufodkY a&mufvmaomtcg zufqpf
pepfu ydkrdkqdk;0g;aMumif; oifcef;pm xkwf,lEdkifcJh\/
tawGUtMuHKrsm;aMumifh q&m"nmjronf ppfrkef;oljzpfcJhav
onf/ zufqpfpepfudkum; tvGefpufqkyf\/ ppftwGif;
&&SdcJhaom aMumufrufzG,f? rkef;wD;zG,f? aMuuGJzG,f tawGU
tMuHKrsm;udk rdrduAsmrsm; xif[yfazmfjycJhavonf/

ppf r k e f ; ol p mqd k
q&mwdkY ausmif;om;b0onf trsdK;om;ausmif;rsm;
acwfpm;aeaom tcsdefjzpf\/ 'dkYArmtpnf;tHk; MoZmwuf
aeaomumv jzpf\/ &cdkifbufum; &cdkifwdkif;vHk;qdkif&m
wdkif;&if;om;tpnf;tHk;onf vli,fwdkYtay: tvGefMoZm
anmif;avonf/
&cd k i f o m;BuD ; pmay

99

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
ppfNyD; vGyfvyfa&;&cgeD; jrefrmEdkifiHa&; rwnfrNidrf
qlqn
l n
H jH iif;cHu
k NJG yMJ uaomtcg q&m"nmjr tvGepf w
d yf suf
\/ acgif;aqmifBuD;rsm; vkyfMuHcH& tvGefpdwfxdcdkuf\/
vGwfvyfa&;&cJhapumrl trsdK;om;nDGwfa&;udk rwnf
aqmufEdkifcJhonfomru jynfwGif;ppfjzpfvmaomtcgum;
q&m,lusHK;r& jzpfcJhavonf//
q&monf ppfrkef;olwpfOD;yDyD jynfwGif;ppfudk &yfpJNyD;
jynfwGif;Nidrf;csrf;a&;udk &vdk\/ xdkYaMumifh uAsma&;zGJUaeHk
ESifh auseyfraeawmhbJ jynfwGif;Nidrf;csrf;a&;vIyf&Sm;rIrsm;
yg0ifcJh\/ jrefrmEdkifiH urmhNidrf;csrf;a&;uGef*&uftzGJU0if
wpfOD;vnf; jzpf\/ jynfwGif;ppf&yfpJa&; a<u;aMumfoHjzifh
a&G;aumufyGJ0ifaom rdwfaqGygvDreftrwfavmif;wpfOD;
twGuf e,fxGufNyD; rJqG,fpnf;Hk;ay;avonf/
q&m"nmjr\ jynfwGif;Nidrf;csrf;a&; &vdkrIqEudk Nidrf;
csrf;a&;uAsmNydKifyGJ yxrqkqGwfcl;cJhaom ]vmavmharmif
jrefrm} uAsm&SnfBuD; xif&Sm;pGm awGUEdkifavonf/ uAsm
NydKifyGJudk q&mBuD; ocifudk,fawmfrIdif;u OD;pD;usif;yNyD; qk
csD;jrifhcJhjcif; jzpfygonf/
q&monf NAw
d o
d Qacwf jrefrmpmoufoufjzifh oif,l
&aom ppfawGaemfrHausmif;xGuf wpfOD; jzpf\/ jrefrmuAsm
udk tajccHusus oif,w
l wfajrmufco
hJ l txufwef;q&mjzpf
wef;xd oif,lcJh&ol? jrefrmpmxl;cRefol jzpf\/

"njr\ uAsm0g'
q&m\ uAsm0g'onf vrf;d;k a[mif;yHo
k Pmef tawG;
tac: (Nird ;f csr;f a&;? 'Dru
kd a&pDa&;? qd&k ,
S v
f pfa&;)taMumif;
t&mrf s m; xnf h a y;aom0g' jzpf \ / rd r d u Asm aumif ; ?
raumif; toHxu
G
f zufMunf&h ef wdu
k w
f eG ;f \/ toHaxmifh
aevQif jyifcdkif;\/ a0g[m&<u,fatmif a&S;acwfpmqdkawmf
BuD;rsm;\ vuf&maumif; vuf&mrGefrsm;udk usufrSwfxm;&ef
EId;aqmfavh &Sdonf/ q&monf udk;cef;ysdKU? bvmvwd,ysdKU?
Orm'EDysdKU? rmCa'0vuFmBuD;wdkYtjyif &wkajrmufjrm;pGmudk
vnf; usurf w
S x
f m;Edik \
f / q&monf rfrd \
d uAsmrsm;udk pmqdk
awmfBuD;rsm;\ vrf;dk;twdkif; toufnDatmif BudK;pm;a&;zGJU
\/ rsuaf rSmufacwfpmqdBk u;D rsm;\ vrf;d;k twdik ;f towfnD
atmif BudK;pm;a&;zGJU\/ rsufarSmufacwf pmqdkBuD;rsm;yif
towfnaD tmif ra&;zGUJ Edik Mf uonfukd axmufjyum rdru
d ,
kd f
udk *kPf,lavh&Sd\/ taMumif;t&mvnf; rysufatmif
towfnaD om um&efuv
kd nf;&atmif? toHvnf; omatmif
um&efaemufodkYvdkuf&if; wpfcgwpf&H rdk;pifpifvif;cJhzl;
aMumif; ajymjyzl;ygonf/
q&m\uavmiftrnf ]"nmjr} onfyif toHraxmifh
&cd k i f o m;BuD ; pmay

100

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
atmif ]"n} tpm; ]"nm} [l ,lxm;jcif;jzpf\/ wcsdKU
rdwfaqGrsm;u toHoabmudk em;rvnf q&mudk ]"nmjr}
[k ac:Mu\/ q&mrESpfoufacs/ "njrqdkvQif oufoHESpfck
xyfae\/ em;0ifyD,H rjzpfacs/ "nmjr ("Ofnmjr)[l
tv,f wufoH ]tm} um&ef,lNyD; tqHk; csoH ]jr}[k
ac:rSom toHom\/ uAsmqef\/ q&mum; uAsmudp
toH\MoZmudk rQxd emcHwefzdk;xm;ol jzpfavonf/

jrefrm} uAsm&SnfBuD;udk jyefvnfazmfjyxm;aMumif; awGU&


onf/
]]vmavmharmifjrefrm}} uAsmonf q&mBuD;ocifudk,f
awmfrIdif; OD;pD;usif;yaom Nidrf;csrf;a&; uAsmNydKifyGJ yxrqk
qGwfcl;cJhaomuAsm jzpfaMumif; od&onf/
q&m 1962-ckESpfwGif uG,fvGefNyD;aemuf &cdkifhwef
aqmifr*Zif;twGJ (11)? 1962-63 xkwfwGif ]aowrf;pm}
uAsmwpfyk'fudk awGU&onf/ atmufajc ]]uAsmonf if;
q&mBuD; ruG,fvGefrDuav;wGif a&;pyfoGm;&Smonf}} [l
pmwnf;u rSwfcsuftjzpf a&;xm;aMumif; awGU&onf/
rSwfcsuf rrSefacs/ uAsmudk q&monf 1954-ck
uyif a&;zGJUcJhonf/ ,if;umv q&monf jyif;pGmemrusef;
jzpfNyD; rdrdudk,fudk ]]igrkcsaornf}} [k wxpfcs,HkMunfvsuf
a&;pyfcJhjcif;jzpfaMumif; uRefawmfwdkYtm; ajymjyzl;ygonf/
q&muG,v
f eG af omtcg xdu
k Asmudk wynfw
h pfO;D u uG,v
f eG f
cgeD; a&;pyfoGm;onftxifESifh &cdkifhwefaqmifr*Zif;odkY ydkY
ay;cJhjcif; jzpfygonf/

"nmjr\ uAsmrsm;
q&m\ uAsmrsm;udk &cdkifhwefaqmifr*Zif; trsm;qH;
awGU&onf/ &cdik w
hf efaqmifr*Zif; twG(J 3)? 1953-xkww
f iG f
atmufyguAsmrsm;udk awGU&onf/
1/ rSmvdkufyg&ap (av;csdK;)
2/ aepufol&defcsD (33) y'pDydk'fpHk&wk
3/ a&m*gwefYwD; [efYumqD; ydk'fpHk&wk
4/ "na&Tcdkif csDydk'fpHk&wk

q&m\ rn d K ;yef ; uAsmpk

xdkYaemuf &cdkifwefaqmifr*Zif; twGJ(7)? 1958-59


xkwfwGif ]jyem} acgif;pOfwyfxm;aom jynfwGif;Nidrf;csrf;
a&; awmif;qdkonfh ydk'fpHk&wkudk awGU&onf/ &cddkifhwefaqmif
twGJ(8)um; 1949-50ckESpfu a&;cJhaom ]vmavmharmif

wynfrh sm;\ wdu


k w
f eG ;f rIaMumifh q&monf rdru
d Asmrsm;
udk yHkESdyfxkwfa0&ef pkpnf;ay;cJh\/ txufazmfjyyg &cdkifhwef
&cd k i f o m;BuD ; pmay

101

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;

jr[k? 0Ptu&m? urnf;pmudk? aocsmrSwfydkuf? xdk;ygavm}}


[l a&;zGJUouJhodkY q&mum; vdktifqErjynfhcJholwpfOD; jzpf
\/ vlwikd ;f vlwikd ;f pm;0wfaea&; jynfph zkH v
l akH om tajctae
rsdK;udk q&mvdkvm;cJh\/ jynfwGif;Nidrf;csrf;a&; &vdkcJh\/ EdkifiH
udk qdk&S,fvpfpD;yGm;a&;pepfjzifh xlaxmifvdkcJh\/ q&m\
tvdk bmwpfckrQ rjynfhcJhacs/ ruG,fvGefrD wpfESpfjzpfaom
1961-ckESpfu rdrd\ ]]rndK;yef;uAsmpk}} udk yHkESdyfpmtkyf tjzpf
jrifvdkcJh wynfhwpfOD;\ tultnDESifh &efukef yHkESdyf&ef
pDpOfc\
hJ / odaYk omf pmtkyt
f qifrh a&mufrD uG,v
f eG cf &hJ mS onf/
q&mum; wu,fyif ]]vdktifr&? "nmjr}} [k aowrf;pm
uAsm a&;cJhouJhodkY vdktifqErjynfhcJhol tnw&pmqdk
wpfOD;ay wum;/
/

aqmifr*Zif;rS uAsmrsm;tjyif topfoDuHk;aom uAsm&Snf


rsm;vnf; yg0if\/ pmtkyt
f rnfukd ]]rnKd ;yef;uAsmrsm;}} [l
emrnfay;cJhavonf/ atmufyguAsmrsm;rSm ]]rndK;yef;uAsm
pk}} azmfjy&ef&nf&G,f topfa&;zGJUay;cJhaom uAsmrsm;
jzpfygonf/ 1960-ckESpf? 1961-ckESpfrsm; oDuHk;ay;cJhaom
uAsmrsm; jzpfygonf/
1/ qE (24-yg')
2/ OD;OwrtoQifjrwfodkY (ydk'fpHk&wk)
3/ rdk;,Hvdrfhvdrfhajy;avownf; (170-yg')
4/ awmfvSefa&;ZmwfaMumif; (136-yg')
5/ cdkifyef;ta0&m (av;csdK;&Snf)
6/ wydkYwGJv\ ppfwrf;wpfck (75-yg')
7/ cspfolajy;avaom uAsmwpfyk'f (82-yg')
8/ aomuwdkif;om; tbdk;tdk (56-yg')
9/ a&SU&cdkif\ aemufqHk;c&D;opf (188-yg')
10/ wvif;jyifrS aw;oHvGif (av;qpf 2-ydk'f)

wynf h w pf O D ;
ppf a wG N rd K U
27-6-95
(vjcrf;NrDr*Zif;? 1998)

ed * H k ;
q&monf ppfawGNrdKUjynfolUaq;HkBuD; 1962-ck? ZGefv
(8)&ufaeYwGif uG,fvGefcJhygonf/ 1954-ckESpf emrusef;jzpf
pOfu a&;cJhaom ]]aowrf;pm}} uAsm ]]wwfEdkifvQifjim;?
wynfrh sm;wd?Yk ightm;*lrif? aqmufwnfjyif? vdt
k ifr&? "nm
&cd k i f o m;BuD ; pmay

102

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;

xdkodkYyg0ifcJhaMumif;udk rSwfwrf;wif"gwfyHku oufaocHae


onf/ tawGUtMuHKrsm; A[kokwtajrmftjrif&Sdaom yk*dKvf
rsm; yg0ifaomaMumifh zGJUpnf;puyif pepfuscJhonf/ pmay
tzGJU[k trnfwyfxm;apumrl pmayxkwfa0jcif;vkyfief;
oufoufrQudkom jyKvkyfcJhMuonf r[kwf/ pmqdkawmfaeYudk
ESpfpOfusif;yNyD; vlxktm; a[majymynmay;jcif;? jyZmwfrsm;
ujyajzazsmfNyD; wdkif;&if;om;csif; cspfMunfpnf;vHk;a&;ESifh
e,fcsJUqefYusifa&;pdwf"mwf wdk;wufcdkifvmatmif ynmay;
jcif;ponfwdkYudkvnf; useydkifEdkifpGm jyKvkyfEdkifcJhMuavonf/
xdkYaMumifh tzGJU\ vIyf&Sm;aqmif&GufrIrsm;udk aemif
vmaemufom;wdYk odEikd af tmif uREyfk w
f Ykd rSww
f rf;wifxm;oifh
ayonf/ tzGJU yg0ifaqmif&GufcJhMuaom yk*dKvftcsdKUrSm
uG,fvGefcJhMu&SmygNyD/ usef&Sdao;aom yk*dKvfwdkYrSmvnf; {&m
\ xkaxmif;rIudk cHaeMu&NyD jzpfygonf/ xdkyk*dKvfwdkY touf
xif&Sm;&SdpOf ar;jref;rSwfwrf;wif azmfxkwfoifhonf[k ,Hk
MunfaomaMumifh ar;jref;pHkprf;&orQudk aqmif;yg;wGif
azmfjytyfygonf/
pmaywd;k wuf jzefcY sad &;tzGUJ rSww
f rf;udk wifjyaomtcg
tcsKyfoabmudk OD;pGmwifjyNyD; ta&;BuD;aom vIyf&Sm;rIrsm;
udk u@tvdkuf jynfhpHkpGmazmfjyoGmygrnf/

ppfawGrS vGwfvyfa&;acwfOD;
pmaytzG J U
jynf a xmif p k a cwf ppf a wG N rd K U\ pmayvI y f & S m ;rI
taMumif;udk rSwfwrf;wifMurnfqdkvQif vGwfvyfa&; &vkvk
umv zGm;oefYpifcJhaom ]]pmaywdk;wuf jzefYcsda&;tzGJU}}
taMumif;udk xdyfqHk;rS azmfjyMu&rnf jzpfonf/ tzGJUonf
jynfaxmifpkacwf ppfawGNrdKUwGif tapmqHk;xlaxmifcJhaom
pmaytzGJUjzpfNyD; us,fus,fjyefYjyefYpepfwuszGJUpnf; tqifh
jrifhjrifh vIyf&Sm;EdkifcJhaom tzGJUvnf; jzpfavonf/
tzGJUwGif ppfawGNrdKU\ vlrIa&;udp? EdkifiHa&;udprsm;
Edk;Mum;wuf<uaom yk*dKvfrsm; pHkpHkvifvifyg0ifcJhonf/
&cd k i f o m;BuD ; pmay

103

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
rSwfwrf;tcsKyf

tv,fwef; ---- (1) OD;om'if (2) OD;ausmfjr (wGJzuf


pmwnf;) (3) OD;OD;apm (wm0efcHpmwnf;) (4) OD;vSxGef;
atmif (5) OD;azmfoif (6) OD;xGef;cdkif (7) OD;xGef;vSOD; (8)
OD;xGef;oma0/
aemufwef; ---- (1) OD;pdefomatmif (2) OD;pdefarmif
(3)OD;pHxGef;ausmf (4) OD;pHausmf (5) OD;a&TxGef;OD;/
5/ tzGJU\vIyf&Sm;rIrsm; --- tzGJUvIyf&Sm;rIrsm;tjzpf (1)
b0opfpmapmifudk xkwfa0jzefYcsdcJhonf/ (2) pmqdkawmfaeY
rsm;udk ESpfpOfusif;ycJhonf/ (3) jyZmwfrsm; ujycJhonf/
wpfcsufpDudk pHkprf;ar;jref;&orQ pkpnf;NyD; atmufwGif wifjy
tyfygonf/ rjynfhpHkrIrsm;udk awGU&Sdygu apwema&SUxm;
0dkif;0ef;jyifqifay;Mu&ef jzpfygonf/

1/ zGJUonfhaeY --- 1947-ck? Zlvdkifv (20)&uf


2/ ae&m ---- ppfawGNrdKU em&Dpifatmuf? ykvdyf
or*taqmufttHk (,ckjynfoUl
&Jpcef; trSwf(1) wnfae&m)/
3/ &nf&G,fcsuf --- pmayA[kokw jzefYjzL;&efESifh a&S;
a[mif;&cdik pf may,Ofaus;rIrsm;udk
azmfxkwf&ef/
4/ tzGJY0ifrsm; ---- tzGJU0ifpkpkaygif; (27)OD; &SdcJhonf
[k qdkonf/ "gwfyHkwGif pkpkaygif;
tzGJU0if (22)OD; yg&Sdonf/ trnf
rsm;udk "mwfyHkatmufwGif azmfjy
xm;onf/

b0opf p mapmif xk w f a 0jcif ;


pmaywd k ; wuf j zef Y c sd a &;tzG J U \ ta&;BuD ; aom
vkyfaqmifcsufwpfckrSm b0opfpmapmifudk xkwfa0EdkifcJhjcif;
jzpfonf/ pmapmifrSae vlxkudk A[kokwjzefYjzL;&efESifh
pmaywdk;wufzGHUNzdK;&ef &nfoefcJhonf/
pmapmifxkwfa0&ef pDpOfMuaomtcg pmapmiftrnf
ay;rnfh udptwGuf tzGJU0if (20)xHrS tMuHPfawmif;cH
cJhonf/ rdrdpdwfBudKuf trnf 2vHk;uspDudk ,lvmNyD; tpnf;
ta0;wGif wifjyMu&onf/ OD;armifarmifu tdEd,rS pmtkyf

"gwf y H k
a&SUwef; --- (b,frSnmodkY) (1) OD;ausmfom (wGJtwGif;a&;rSL;) (2) OD;ausmfatmif (3) OD;armifOD;ausmf ('kOuX) (4) OD;zoaxmf (em,u) (5) OD;ausmfjr ("nmjr?
Ou|)? (6) OD;cifarmif (em,u) (7) OD;armifEk (8) OD;armif
armif (twGi;f a&;rSL;) (9) ODBuKd io
f matmif (wGzJ ufpmwnf;)/
&cd k i f o m;BuD ; pmay

104

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;

b0opfpmapmifwGif wm0efcHpmwnf;tjzpf OD;OD;apm


(e,f&S,fe,fapm)u wm0ef,l OD;ausmfjrESifh OD;BudKifom
atmifwu
Ykd wGzJ ufpmwnf;tjzpf wm0ef,cl MhJ uonf/ wm0ef
cH xkwfa0olrSm OD;armifOD;ausmf jzpf\/
pmapmiftwGuf vdktyfaomaiGaMu;udk tzGJU0ifrsm;xHrS
aumufcpH u
kd x
f w
k af y;Muonf/ yHEk ydS cf udu
k m; pmapmifxw
k af 0
jzefYcsd aiG&vSmNyD;rS ay;acs&avonf/ yHkESdyfwdkufrSm &cdkif
jynfpmyHkESdyfwdkufjzpf\/
aqmif;yg;wGif b0opfpmapmif trSwf(1)taMumif;
udk rSwfwrf;&Smr& rwifjyEdkifvdkufyg/ OD;OD;apmESifh OD;armif
armifwdkY\ ajymjycsuft& yxrqHk;pmapmif\ tzHk;wGif xdkif
wwfp uav;wpfOD;\ aumufaMumif;yef;csDyHkudk azmfjyxm;
onf[k od&ygonf/ yg0ifa&;om;cJholwdkYudkum; rrSwfrdMu
awmhyg/
trSwf-2 pmapmifudk 1309-ck? wefcl;v (1948-ckESpf?
arv)wGif xkwfa0cJhonf/ xdkpmapmifudk q&mOD;OD;apmxHrS
avhvmcGifh&cJhygonf/ tzHk;um; r&Sdawmhyg/ q&m\ ajymjy
csuft& tzHk;wGif wGm;wwfpuav;wpfOD;\ "mwfyHkudk azmf
jyxm;onf[k od&ygonf/
pmapmif\t&G,frSm 15_8vufr jzpfonf/ aumfvHESpf
ckcGJ a&;onf/ tzHk;rygbJ pmrsufESm 24xd &Sdonf/ aqmif;
yg; 7ck? uAsm 3yk'f? pmTef; 1ck? 0wKwdk 3ck? ay;pm 1ck?

wdu
k w
f pfct
k rnf (NEW AGE BOOK HOUSE)udk awGUzl;aom
aMumifh oabmusNyD; ]]b0opf}} ESifh ]]tm;opf}} [laom
trnfESpfvHk;udk wifjycJh\/ tzGJU0ifrsm;u trnf2-ckvHk;udk
oabmusMuonf/ aemufqHk;wGif ]]b0opf}} trnfudk a&G;
cs,fvdkufMuNyD; ]]b0opfpmapmif}} [k uifyGef;wyfvdkufMu
onf/
xdktcsdef jrefrmEdkifiHrSm vGwfvyfa&;&cgeD;qJqJ jzpf
onf/ vGwfvyfcgeD; tajctae pmapmifudk ]]b0opf}}
[k trnfay;vdu
k Mf ujcif;onf Edik if \
H rsuaf rSmuftajctae
ESifh txl;udkufnDavonf/ udkvdkeDuRefxrf;ydk;rS vGwfuRwf
awmhrnfjzpfaom jrefrmEdik if o
H m;wdo
Yk nf vGwv
f yfaom Edik if H
b0opfudk wnfaqmufMu&rnf r[kwfygavm/ ppfawGNrdKU
rSm t*Fvdyftqkwf *syefAHk;'Pf wpfBudrf? *syefrsm; 3ESpf
3rdk; tkyfcsKyfaepOf t*FvdyfAHk;'Pfudk tBudrfBudrfcHcJh&aom
aMumifh pdpdnufnufaMuNyD; jymyHktwd jzpfcJh&onf/ ppfawG
NrdKUom;wdkYonf jymyHkb0rS 0g;? "ed tdrfopfrsm;aqmuf
&GmopfNrdKUopfjzpfatmif tm;opfrmefopfESifh kef;xcJhMu&
onf/ xdktajctaersdK;wGif pmaywdk;wufjzefYcsda&;tzGJUu
todopftjrifopfrfsm; jzeYfjzL;ay;&rnf r[kwfygavm/ xdk
tjrifrsm;jzifh ]]b0opf}} pmvHk;udk tzGJU0ifrsm;u oabmus
]]b0opf}} pmapmif uifyGef;wyfcJhMujcif; jzpfayonf/
&cd k i f o m;BuD ; pmay

105

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;

EdkifcJhawmhay/ pmrltcsdKUudk &efukefwuodkvf &cdkifausmif;ol


ausmif;om;rsm; xkwfa0aompmapmif xnfhoGif;azmfjycJh
onf[k od&ygonf/ xdkaemufydkif;wGif taMumif;trsdK;rsdK;
aMumifh b0opfpmapmifudk qufvufrxkwfa0EdkifcJhMuawmh
ay/

aumufEkwfcsuf2-ck? aMumfjim 2-ckESifh ]]'dkYwm0ef}} [laom


acgif;BuD;wdkY yg0ifonf/ tm;vHk; jrefrmta&;tom;jzifh jzpf
onf/
yg0if a &;om;ol w d k Y r S m apm-ppf a wG ( uAsm)? rif ; l y
(uAsm)? bpH (aqmif;yg;)? okcarmif aysmfbG,f (aqmif;yg;)?
Adkvf&J0 (aqmif;yg;)? armifapma&T (aqmif;yg;)? tnMwrEk
(aqmif;yg;)? oHrPD(aqmif;yg;)? Munf (aqmif;yg;)? &Sif
jrwfvS (0wKwdk)? wifatmif "narmif (wKwdk)? udkaomP
(0wKwdk)? paee*g; (pmGefY)? a&TomEdkY (qk&pmpDpmuHk;)wdkY
jzpfonf/
b0opfpmapmifudk apmifa& 500-xd dkufESdyf wpf
apmifudk 1-usyfEIef;jzifh jzefYcsdcJhonf[k od&onf/ tzGJU0ifrsm;
u ,HMk unfcsut
f jynfjh zifh wpftrd w
f ufqif; jzefjY zL;cJMh uonf
[k qdkygonf/
b0opfpmapmifonf tenf;i,fudk &efukefodkYydkY jzefY
csdcJhonf/ xdkYaMumifh &efukefrS pmayorm;rsm;ESifh tquf
toG,f&NyD; tm;ay;ulnDrIrsm; &&SdcJhonf/ *se,fausmf OD;cspf
armif\ tm;ay;wdkufwGef;csuft& trSwf-3 pmapmifudk
bavmufyHkrsm;ESifh a0a0qmqm yHkESdyfEdkifatmif pmrlrsm;udk
&efukefodkY ydkYcJhonf/ odkYaomf uHraumif;taMumif;rvSojzifh
OD;cspfarmifrSm b0opfpmapmif trSwf 3-udk dkufESdyfray;Edkif
rD uG,fvG,fcJh&Smonf/ pmrlrsm;udkvnf; ppfawGodkY jyefydkYray;

pmaywd;k wufjzefcY sad &;tzGUJ \ ESppf Ofrysuf jyKvyk cf ahJ om


vIyf&Sm;rIwpfckrSm pmqdkawmfaeY usif;yjcif;jzpfonf/ yxr
qH;k pmqdak wmfaeYukd tzGUJ pwifxal xmifaomESpf 1947 uyif
usif;ycJhonf/ tcrf;tem;usif;yaomae&mrSm tzGJUwnf&Sd
&m ykvdyfor*cef;r jzpfonf/
,if;pmqdkawmfaeYwGif obmywdtjzpf q&mBuD;OD;bdk;
jrpdef? tcrf;tem;rSL;tjzpf OD;OD;apmu aqmif&GufcJhonf/
OD;OD;apmonf aemufpmqdkaeYrsm;wGifvnf; tcrf;tem;rSL;
tjzpf tNrJaqmif&GufcJh&onf[k od&ygonf/
tcrf;tem;jyifqifyHkrSm rSwfom;enf;,lzG,faumif;yg
onf/ pmqdkawmfaeYqdkonfrSm a&S;acwfpmqdkawmfrsm;ESifh
pmayrsm;udk azmfxkwfcsD;usL; *kPfjyKylaZmfaomaeY jzpfojzifh
xdt
k "dym ,frsKd ;ay:vifatmif tcrf;tem;jyifqifow
l u
Ykd
odkY aqmif&GufcJhMuonf/
&cd k i f o m;BuD ; pmay

106

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;

obmywdrdefYcGef;ajymNyD;aemuf trnfrodpmqdkwpfOD;
]]t0dZmydwfumqdkY? rdpmNrdKUjyifjyif? |mvdkYcifrifvQif? vGifhpif
rnfrvGJ}} tpcsDaom aw;xyfudk oDqdkonf/ oDqdkolrSm
OD;xGef;oma0 jzpfonf/ OD;xGef;oma0onf awmif&Snfykqdk;?
ab;wyftus? acgif;aygif;ESichf efn
Y m;pGm 0wfqifNy;D *Dwtul
tnDr,lbJ oHaeoHxm; useydkifEdkifpGm oDqdkjycJhonf/ y&d
owftxl;ESpfouftm;&Muonf[k qdkygonf/
xdEk pS f pmqdak wmfaeYwiG f pmaytaMumif; a[majymolrmS
q&mOD;ausmfjr (uAsmpmqdk "nmajr)jzpfonf/ q&monf
tdEd,jynfrS EdkA,fqk&urmausmf b*FgvDpmqdkawmfBuD; w*dk;
taMumif;? w*dk;\ urmausmf*DwvDuAsmrsm;taMumif;udk
a[majymcJhonf[k qdkygonf/
wwd,tBudrfajrmuf pmqdkawmfaeYudk ly&Gmrlvwef;
ausmif;wGif usif;ycJhonf/ xdkESpfu usif;yyHkrSmvnf; pdwf0if
pm;zG,af umif;ygonf/ xdEk pS w
f iG f pmaywd;k wufjzefcY sad &;tzGUJ
onf pmqdak wmfaeYusi;f y&jcif;\ &nf&,
G cf suu
f kd uAsmky<f u
pmvHk;jzifh xif&Sm;apcJhonf/ uAsmzGJUqdkay;olrSm OD;owdk;vS
(aemfrHvS)jzpfygonf/ xdkuAsmudk q&mu atmufygtwdkif;
&Gufqdkjyygonf/
a&S;acwfya0? pmqdkawGtm;? rSef;awGwrf;w? owd&
vsuf umv,ck? Nidrf;vkeD;eD;? pmqDrD;udk? xdefnD;wzef? xGef;
vif;&efzdkY? &nfoefa&S;I? "d|mefjyKonf? jynfolaumif;usdK;

t&Snf 4-aycefY&Sdaom Mucwf0g; 2ydkif;udk za,mif;wdkif


oPmefjzpfatmif puLjzLrsm;&pfywfvdkufonf/ xdkYaemuf
0gqdzk a,mif;wdik Bf u;D 2-wdik u
f kd 0g;vH;k xdyf pGy
f tcrf;tem;
pifjrif\
h ab;wpfzufwpfcsuf pdu
k x
f ;l xm;vdu
k o
f nf/ tcrf;
tem;zGifhvSpfaomtcg tcrf;tem;rSL;u trsdK;orD;pmqdk
awmf tif;0ol rdjzLESifh ajrmufOD;ol rdndKwdkY pmayqDrD;wdkif
udk xGe;f nzd iG v
hf pS yf gvdrrhf nf[k aMunmvdu
k o
f nf/ pmqdak wmf
rdjzLESihf rdnKd tjzpf wifw
h ,fpmG 0wfqifxm;ol trsKd ;orD;ESpOf ;D
xGufvmNyD; pmayqDrD;wdkifBuD; 2-wdkifudk xGef;nday;Muonf/
xdpk Of aemufcrH aS e rdjzLESihf rdnKd w\
Ykd ud,
k &f nfaoG;&wkrsm;
udk oHaeoHxm;ESifh oDqdkay;avonf/ oDqdkoHESifhvdkufzuf
atmif acwfqef;,Of wl&d,mtzGJUu *DwoHjzifh yHhydk;ay;cJh
onf/ odjYk zifh <ua&mufvmol y&dowfwo
Ykd nf uAsm\&o
udk *DwtultnDjzifh em;qifMunfEl;EdkifcJhMuonf[k od&yg
onf/
xdktcrf;tem;wGif rdjzLtjzpf a':vSwif (q&mrBuD;?
t-x-u (3)ppfawG) rdndKtjzpf a':tHk;cif (EG,f-ppfawG)
wdkYu aqmif&GufcJhMuonf/ aemufcHrS &wkoDqdkay;olrSm OD;
ausmfatmifjzpfonf[k od&ygonf/
xd&k wkoq
D o
kd nfh tpDtpOfNy;D aomtcg obmywd q&m
BuD;OD;bdk;jrpdefu tzGifhrdefYcGef;ajymcJhonf/
&cd k i f o m;BuD ; pmay

107

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;

vnf; bdk;olawmftjzpf okyfaqmifum y&dowftlESdyf&,f&


atmif [mouGufrsm; wDxGifokyfaqmifEdkifcJhonf[k ajym
Muygonf/
pmaywdk;wufjzefYcsda&;tzGJUu OD;pD;usif;ycJhaom pmqdk
awmfaeYrsm;wGif yg0ifa[majymMuolrsm;udk pHkvifpGmrrSwfrd
Muawmh pHkprf;ar;jref;&orQudkom azmfjyEdkifvdkufygonf/

0g'aom/
tcrf;tem;jyifqifolwdkYonf uAsmudk puLjym;&Snf
BuD; 2-ckwGif pmvHk;xGif;NyD; kyf<uazmfum tcrf;tem;pifjrifh
ab;wpfzufwpfcsuf av;axmifhwdkifoPmefjyK pdkufxl
xm;onf/ xdkkyf<upmvHk;rsm;aemufwGif rD;oD;rsm; wyfqif
vdkufonf/
tcrf;tem;paomtcg pmvHk;aemuf&Sd rD;oD;rsm;udk
rD;zGiv
hf u
kd Nf y;D pifjrifEh iS t
hf crf;tem;a&SUydik ;f rD;oD;rsm;udk rD;rSw
d f
vdkufonf/ enf;jzifh kyf<uuAsmpmvHk;rsm; xif&Sm;yDopGm
ay:vGifvmNyD; y&dowfwdkY zwfIEdkifMuonf/ y&dowf\tmHk
udk xdkodkYqGJaqmifvkdufpOf OD;ausmfatmifu aemufcHrSae
uAsmudk oHaeoHxm;ESifh oDqdkay;onf/ y&dowfrSm uAsmudk
zwfIodjrifEdkifonfomru MunfvifcsdKat;aom uAsmoHudk
vnf; acwfqef;,OftzGJU\ *DwoHtultnDESifh em;qifEdkifcJh
Muonf[k q&mOD;owdk;vSajymjy rSwfom;cJhygonf/
xdkESpfpmqdkawmfaeYwGif OD;armifOD;ausmfu ]]wm0wom
pmqdk}} [laomacgif;pOfESifh a[majymcJhonf/ wm0wompm
qdk qdkonfrSm yoDcewfom;udk &nf&G,fjcif; jzpfonf/
OD;armifO;D ausmrf mS tajymta[maumif;Ny;D [moPfvnf;
&SdaomaMumifh yoDcewfom;ESifh a'0p&mewforD;wdkY tcspf
Zmwfvrf;udk y&dowfwaomaomyGJusatmif a[majymEdkifcJh
onf[k od&ygonf/ OD;armifOD;ausmfonf OumysHjyZmwf

jyZmwfrsm; ujyjcif;
pmaywd k ; wuf j zef Y c sd a &;tzG J U \ wjcm;rS w f o m;zG , f
vkyaf qmifcsuw
f pfcrk mS jyZmwfrsm; ujyjcif; jzpfonf/jyZmwf
2-ck ujycJhMuonf/ yxrqHk;wifqufaomjyZmwfonf
oumysHjyZmwfjzpf 'kwd,jyZmwfrSm rif;om;BuD;a&Tbef;
jyZmwfjzpfonf/

OumysHjyZmwf
OumysHum; ajrmufOD;acwf rif;&mZmBuD; (15931612) vufxuf xif&Sm;aompmqdkynm&SdtrwfBuD;wpfOD;
jzpfonf/ tdrfa&SUpHrif;carmif;\tBuD;awmfvnf; jzpfonf/
rif;carmif;udk taMumif;jyK [Hom0wDaejynfawmfodkY
2Budrfa&mufzl;onf/ yxrtBudrfwGif 2ESpfcefYMumonf/
'kwd,tBudrfwGif 4ESpfcefYMumonf/ xdkYaMumifh OumysHonf
&cd k i f o m;BuD ; pmay

108

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;

jzpf&m &cddkifpum;udkom oHk;oifhonfponfjzifh om"ursm;jy


wifjytMuHay;cJhonf/ OD;armifarmif\ tMuHjyKcsufudk
tzGJU0ifwdkYESpfoufvufcHMuaomaMumifh OD;ausmfjru Zmwf
Tef;udk &cdkifpum;ajymjzifh jyKjyifa&;om;cJhonf[k od&yg
onf/ jyZmwfonf ppfawGNrdKU jyZmwfordkif; yxrOD;qHk;
&cdkifpum;ajymjyZmwf jzpfavonf/
ppfBu;D rjzpfraD cwfu ppfawG ujycJzh ;l aom jyZmwfrsm;
wGif jrefrmpum;ajymudkom oHk;pGJcJhonf[k od&ygonf/
OumysjH yZmwfwiG f 'gdu
k w
f mtjzpf tzGUJ \em,u OD;cif
armifu aqmif&GufNyD; Zmwfpif'gdkufwmtjzpf OD;ausmf
atmifu wm0ef,lcJhonf/ OD;ausmfatmifonf jyZmwfrurD
trdjrefrmjynf okyfazmfa'gif;tujzifhvnf; ujyajzzsmfcJh
onf/
jyZmwfudk ykvdyfor*cef;r avhusifhcJhMuonf/ 0wfpHk
jynfh tprf;avhusifhMuaomtcg pmaywdk;wufjzefYcsda&;tzGJU
&efyHkaiG&atmif Hk0ifcH 2d? 3d? 5d ,l ujycJhMuonf/ 3-&uf
ujycJh&m aeYpOfyif Hkwif;wif;jynfh vma&muftm;ay;Mu
onf[k qdkygonf/
jyZmwfudk 1948-ckESpf yxrqHk;vGwfvyfa&;atmifyGJ
aeY txdrf;trSwftjzpf ujycJhMujcif;jzpf wdkif;rif;BuD;xHrS
ukefusp&dwfaiG 1000d (wpfaxmif)usyf axmufyHhcJhonf/
(jyZmwfujy &&SdcJhaom &efyHkaiGtcsdKUudk ppfawGNrdKU taysmf

jrefrmpmqdk &wkbk&ifawmifilrif; ewf&SifaemifESifhvnf;


aumif;? axmifoif;rSL; yxre0a';Bu;D ESihf vnf;aumif; tod
tuRrf;pmqdkbuf jzpfcJhavonf/
pmqdkcsif; &if;ESD;uRrf;0ifcJhMuouJhodkY &cdkiftdrfa&SUpH rif;
carmif;ESifh jrefrmbk&ifewfoQifaemifwdkYvnf; uRrf;0ifcspf
MunfcJhMuavonf/
pmaywdk;wufjzefYcsda&;tzGJUonf a&S;acwfu ,if;uJhodkY
&if;ESD;cspfuRrf;0ifcJhMuaom tpOftvmaumif;udk tESpfom&
tjzpf,l acwfopfjynfaxmifpkjrefrmEdkifiH &cdkif-jrefrm
cspMf unfa&; wdik ;f &if;om;pnf;vH;k nDw
G rf I wd;k wufcikd rf ma&;
[laom &nf&G,fcsufjzifh OumysHjyZmwfudk yxrqHk;vGwfvyf
a&;atmifyGJaeYtcrf;tem; azmfxkwfujycJhjcif; jzpfav
onf/
Ou m ysH j yZmwf w G i f Zmwf T e f ; a&;ol r S m OD ; ausmf j r
("nmjr) jzpfonf/ Zmwf0ifpum;rsm;udk rlvjrefrmpum;
ESifh a&;cJhonf/ tpnf;ta0;wGif wifjypOf OD;armifarmifu
&SdwfpyD;,m;jyZmwf? w*dk;jyZmwfrsm;udk EdkifiHtoD;oD; cif;
usif;jyoaomtcg rdrdEdkifiHtvdkuf jyifopfu jyifopfpum;
ajym? *syefu *syefpum;ajymESifh ujycJhMuonf/ odkYrSom
y&dowfem;vnf tEkynmt&omudk tjynfht0 cHpm;Edkif
Muonf/ ,ckvnf; xkdenf;twdkif; &cdkifpmqdkawmftaMumif;
udk &cdik Zf mwfaqmifrsm;u &cdik yf MJG unfyh &dowftm; wifjyjcif;
&cd k i f o m;BuD ; pmay

109

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;

wjcm;yg0ifokyfaqmifcJhaom yk*dKvfrsm;rSm OD;abmfvD?


OD;pdefomatmif? OD;BudKifomatmif? OD;om'if? OD;ausmfjrwdkY
jzpfMuonf/ xdkyk*dKvfwdkY rnfonfhtcef;wGif yg0ifcJhMuonf
udk rrSwfrdMuawmhyg/ wcsdKUyk*dKvfwdkYrSm 2-ae&m 3-ae&m
yg0ifcJhMuonf[k od&ygonf/
pmqdkawmf OumysH\ b0Zmwfvrf;wGif jrefrmtrwf
rsm;u Oumys\
H owdA vudk odvMkd u axmifoif;rSL;e0a';
BuD;tm; tjznfhcH&wk 2-yk'fudk a&;om;apNyD; OumysHtm;
tjznfhcdkif;aomaMumifh OumysHu PfpGrf;jycJh&aom pdwf0if
pm;zG,f tjzpftysufwpf&yf &SdcJhonf/
xdt
k jznfch &H wkukd Oumysu
H rqdik ;f rwG jznfq
h Ekd ikd cf o
hJ nf/
xdkYaMumifh OumysHrSm csD;usL;av;pm;jcif; cHcJh&onf/ tjzpf
tysufonf pmqdkawmf OumysHtzdkYom *kPf,lp&mr[kwf?
&cdkifpmayordkif;twGufvnf; av;av;pm;pm;rSwfwrf;wif
p&m tcsufwpfck jzpfcJhonf/ OumysHjyZmwfudk cif;usif;ujy
olwo
Ykd nf ta&;Bu;D aom *kP,
f zl ,
G t
f jzpftysuu
f kd uGi;f
uGif;uGufuGufay:vGifatmif okyfaqmifujycJhMuonf[k
od&ygonf/
e0a';BuD;\ tjznfhcH&wk 2-yk'fESifh OumysHjznfhcJhaom
&wk 1-yk'fudk OD;atmifausmfu aemufuG,frSae oHaeoH
xm;ESihf oDqakd y;cJyh gonf/ xd&k wkrsm;udk pmzwfow
l Ykd avhvm
Edkifatmif jrefrmpmGefYaygif;usrf; (yxrwGJ)rS ul;,l

wrf; rD;owftzGJUodkY cGJa0vSL'gef;cJhonf[k rD;owftzGJUudk


pwifOD;pD;wnfaxmifol OD;xGef;oma0ajymjy rSwfom;cJh&
ygonf/
/ pum;csyf)
tprf; 3-&uf ujyNyD;aemuf Zefe0g&Dv 3&ufaeYrSp
0uFyguGif; 3&ufwdkifwdkif ujycJhMuonf/ aeYwdkif;yif y&d
owfwdk;raygufatmif vma&mufMunfhItm;ay;Muonf[k
qdkygonf/
0uFyguGif; ujy&ef Zmwfpifaqmufvkyfaomtcg OD;
armifarmifESifhOD;ausmfjrwdkYu Zmwfpif'gdkufwm OD;ausmf
atmifESifh ndEIdif; wm0ef,laqmufvkyfcJhMuonf/
jyZmwftwGufvdktyfaom yef;csDum;rsm;udk wm0ef,l
a&;qGJay;cJholrSm q&mOD;pdefomatmif jzpfonf/ q&monf
OD;vSazmfZH? OD;armifndK (yef;csDrif;ndK)paom wynfhBuD;rsm;\
tultnDESifh ajrmufOD;NrdKUawmfyHk? usHK;? NrdKUdk;yHk? eef;wGif;yHkESifh
tjcm;aemufcH yef;csDum;BuD;rsm;udk txl;tyifyef;tEGrf;e,f
cH a&;qGJay;cJhonf[k od&ygonf/
OumysjH yZmwfwiG f Zmwfaqmifaygif; 20-ausmcf efY yg0if
cJhonf/ OumysHtjzpf OD;armifEk? rif;&mZmBuD;tjzpf OD;OD;apm?
rif;carmif;tjzpf OD;armifausmf? [Hom0wDbk&iftjzpf
OD;xGef;vSOD;? 0drvtrwfBuD;tjzpf OD;xGef;oma0? e0a'BuD;
tjzpf OD;ausmfjr ("nmjr)? ppfolBuD;tjzpf OD;vSxGef;atmif?
zdk;olawmftjzpf OD;armifOD;ausmfwdkY yg0ifcJhMuonf/
&cd k i f o m;BuD ; pmay

110

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
atmufwGif azmfjyvdkufygonf/

*rvnf;[l? vl[kqdka&;? a0;BuD;a0;cJh? rmefaoG;&m*D? &ED


ewf? OyywfvQif? [kwfarmxif\? pHkbifpHkbuf? cspfbdkYouf
onf? jzL&GufxGwfavm? nm0wfavm/

axmifoif;rSL;qdk tjznfhcH 2-ydk'f


(1) rrQaomif;axmif? eef;nmawmif0,f? tacgifpx
H m;?
eef;rif;om;vQi?f aemifbmG ;Muifawmf? ajrmufom;awmfaMumif?h
rl;armifaojywf? zdv
k rf v
S w
G o
f ?Ykd rcRw{f uef? aemifrmS [efum;?
jznf;oGeaf vni;f ? pdr;f pdr;f csi;f vsu?f tifMuif;ig;EG,?f tvS,f
vS,fudk? pr,faysmfyg;? a&SU0,fxm;? OD;em;xdyfjyif? yefqif
rwwf? av;jrwf,,
k ? ay;csiv
f \
S ? q,fqa&Txuf? jypfrpuf
onf? vlbufxGwfavm? Mumewfavm/
(2) rvSawmif;atmif? cef;omacsmif0,f? jrLarSmifqH
oef;? jcnfrwef;wnfh? v0ef;wefaqmif? aerajymifvnf;?
udak &mifvQv
H nf? xGe;f awmhonf[?k arT;MunfysUH &Sm;? uREyfk ef m;
0,f? pum;udkom? rl;armf&SmrQ? MuHumawG;awm? oDcsifarmpG?
oabmqufquf? ar;um;>rufonf? jzLnufxGwfavm
jymvwfavm/

rif;om;BuD;a&Tbef;jyZmwf
jyZmwfonf pmaywdk;wufjzefYcsda&;tzGJU\ 'kwd,
ajrmufjyZmwf jzpfonf/ t&if;&Sief ,fcsUJ t*Fvyd w
f t
Ykd m; pwif
awmfvSefcJhaom &cdkifrsdK;cspf tmZmenfyk*dKvfwdkYudk jynfolwdkY
odatmif azmfxkwf&efESifh trsdK;om;opmazmufrsm;aMumifh
awmfvSefa&;usqHk;cJh&aMumif; owday;&ef &nf&G,fNyD; ujycJh
jcif; jzpfonf/ 1952-ck? rwfv (27)&uf awmfveS af &;aeYwiG f
0uFyguGif; 2-&uf ujycJhonf/
rif;om;BuD;a&Tbef;jyZmwftwGuf ordkif;aMumif;udk OD;
armifarmifu ajrmufOD;NrdKU q&mOD;OD;omxGef;xHrS 1950ck uyif ar;jref;rSwo
f m;,lczhJ ;l onf[k qdyk gonf/ xdrk w
S w
f rf;
udk tajccHNyD; OD;armifarmifu rwfv(27)&uf awmfvSefa&;
aeYESifh udkufnDaom rif;om;BuD;a&Tbef;jyZmwfudk ujy&ef
pmaywdk;wufjzefYcsda&;tzGJU tpnf;ta0; wifjycJhonf/
tzGJU0ifwdkYESpfoufMu awmfvSefa&;aeYwGif cif;usif;ujy
cJhMujcif; jzpf\/

Ou m ysH t jznf h
(3) r&aMumif;aqmif? yef;&Smatmifvnf;? aemifrlMuH
awG? pdwfoma0rQ? ajrmuf{oefpGef? o&umefarT;? avaoG;ysUH
MuL? rLeHU&Tif;? jznf;avoGif;u? tifMuifoaE? oHao'Z?
&cd k i f o m;BuD ; pmay

111

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;

jyZmwf ujyaomtcg yg0ifokyfaqmifolwdkY\


t&nftaoG;xufjrufMuyHu
k kd tcgrJ&h mG aomrf;kd u oufaojy
cJhonf/ rif;om;BuD;wdkY awmfvSefa&;ta&;awmfyHk opm
azmufrsm;aMumifh tzrf;cH&yHk? axmifwGif;qEjyyHk? aowrf;
pm&wka&; rSmMum;yHkpaom tvGefta&;BuD;onfh tcef;
rsm;yg0ifonf/ xdktcef;rsm;udk wpfcef;NyD;wpfcef; wifjyNyD;
rif;om;BuD;u uG,fvGefcgeD; aowrf;pm&wka&; rdrd\
awmfvSefa&;vrf;pOftwdkif; qufvufaqmif&GufMu&ef
rSmMum;aepOf aEG&moDacgifacgif tcgrJhrdk;BuD;&Gmcsonf qdkyg
onf/ odkYaomf y&dowfum; wkwfwkwfrQrvIyf? awmfvSefa&;
Zmwfvrf; a&,OfaMum emMunf;qdkYepfpGm arQmygMuum
rif;om;BuD;\ aowrf;pm&wkudk aMuuGJpGmem;qifvsuf
rdk;rif;ESifhtNydKif rsuf&nftdkif Zmwfvrf;NyD;qHk;onfxd Munfh
IMuonf[k OD;armifEkajymjy od&ygonf/
rif;om;BuD;\ aowrf;pmrSmwrf;{uydk'f&wkudk q&mOD;
apmu aemufcHrSae oHaeoHxm;ESifh oDqdkay;onf[k qdkyg
onf/ pmzwfolwdkY avhvmEdkifatmif jyefvnfazmfjyvdkufyg
onf/
rif;om;trSef? igvQifMuHu? EdkifiH&yfpnf? wdkif;jynf
twGuf? udk,fhtoufudk? &uf&ufpGefYcGm ukvm;&Gm?
cEmkyf a[mif;? b0ajymif;cJ?h jzpfaMumif;oHom? ow0gwd?Yk
rSefpGm rcRwf? olrowfvnf; rvGwfwcg? aotHh&mwnfh?

jyZmwf\ ZmwfTef;a&;olESifh 'gdkufwmrSm q&mOD;


OD;apm (e,f&Sife,fapm) jzpfonf/ q&monf jyZmwfrurD
3-&ufcefYu yg0ifokyfaqmif&rnfh yk*dKvfrsm;ESifh OD;armif
armif\ b0opfpmtkyfqdkif aemufcef; pm;yGJ0dkif;BuD;wpfck
wGif 0dkif;zGJUxdkifapum rdrdwm0ef,l&rnfhtcef; ajym&rnfh
pum;wdkYudk ajymjyTefMum;onf/ okyfaqmif&rnfh olwdkYu
pm&Gut
f oD;oD;ESihf a&;ul;rSwo
f m;Mu&onf/ xd
k eT Mf um;csuf
udk tajccH rdrdbmomavhusifh,lMu&onf/ udk,fwm0ef,l
&rnfh tcef;twGuf 0wfqif&rnfh t0wfudk udk,fhbmom
&SmMu&onf/ pkaygif; tprf;avhusifhrIudk armvdyf&yfAru
cef;r wpfBudrfom jyKvkyfEdkifcJhMuonf[k qdkygonf/ yg0if
okyfaqmifoltrsm;pkrSm OumysHjyZmwfrS Zmwfaqmif
a[mif;rsm;yifjzpf tawGUtMuHK&SdNyD;jzpfaomaMumifh pifwif
ujyMuaomtcg rdrdtcef;udk ydkifEdkifpGm ujyEdkifcJhMuonf[k
od&ygonf/
yg0ifokyfaqmifcJholrsm;rSm OD;armifEk (rif;om;BuD;)?
OD;omxGef;pdef (a';0ef;atmifausmf&TD)? OD;pdefvS (NrdKUolBuD;
atmifausmfZH)? OD;armifOD;ausmf (a&mfbifqif)? OD;ausmfjr
(6-axmifydkif)wdkY jzpfonf/ wjcm;yg0ifcJhaom yk*dKvfrsm;rSm
OD;armifuav;? OD;owdk;vS? OD;aomif;? OD;barmif? OD;ausmfjr
(wdk;wufvli,f)? OD;vSazmfZH wdkYjzpfonf/ yg0ifcJholtm;vHk;udk
rrSwfrdMuawmh ar;jref;pHkprf;&orQudkom wifjyEdkifygonf/
&cd k i f o m;BuD ; pmay

112

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;

wifqufMupOfu 'gdu
k w
f mtjzpf OD;pD;acgif;aqmifco
hJ l q&m
OD;OD;apmyif jzpfygonf/
1958-ck? rwfvusif;ycJhaom ppfawGNrdKU Aka'garmf
q&mawmfbk&m; (vScdkifq&mawmfbk&m;) o'Eokrer[m
ax&f wHk;yGJwGifvnf; jyZmwfudkyif yg'vdwfcsdwf&yfuGufrS
OD;armifEkOD;pD; ujycJhMuygonf/ pmaywdk;wufjzefYcsda&;
tzGJUu vufrGeftpazmfxkwf ujyaom rif;om;BuD; a&Tbef;
jyZmwfrSm ppfawGNrdKU qufvufacwfpm; &Sifoefaevdrfhrnf
[k arQmfvifh&ayonf/
pmaywdk;wufjzefYcsda&;tzGJUum; 1953-ck aemufydkif;u
yif taMumiftrsdK;rsdK;aMumifh ed*Hk;csKyfoGm;cJhygNyD/ odkYaomf xdk
tzGJU\ &cdkifvlxktMum;tjrifrsm;a&;? Edk;Mum;wuf<ua&;
twGuf pmay,Ofaus;rIvkyfief;rsm;udk pdwftm;xufoefpGm
wnDwGwf aqmif&u
G cf MhJ ucsurf sm;udu
k m; uREyfk w
f Ykd rarhtyf
ay/ xdktzGJU\ tpOftvmaumif;rsm;udk erlem,lNyD; &cdkifpm
ay ,Ofaus;rI wd;k wuftqifjh rifah tmif uREykf w
f u
Ykd vufqifh
urf; aqmif&GufoGm;Mu&rnf jzpfayownf;/

urmraMu? olwdkYaovnf; twnfrpdk;? igajrxdk;vnf;?


tdk;wcg? wGefYvdrfh &m\? aemifvmaemufvl? &cdkifolwdkY?
t,lrajymif;? ighvrf; aMumif;udk aumif;aumif;vdkufem?
wdik ;f "nmud?k rMumrkcs? igwd&Yk tHh vHv
Yk &So
d ef? vlvQiMf uu
H ?
edAm efrcRw?f vuf0g;cwf onf pGrJ w
S
f pm aowrf;wnf;/
rif;om;BuD; a&Tbef;jyZmwfudk ppfawGNrdKU vlBudKufrsm;
MuaomaMumifh pmaywdk;wufjzefYcsda&;tzGJUonf &efyHkaiG&&Sd
a&;twGuf toHxu
G f yk &f iS f o
kH pfziG yhf w
JG iG f 2-nwdik w
f ikd f ujy
cJhMuao;onf[k qdkygonf/ xdktcgvnf; kyf&SifHkjynfh vm
a&muftm;ay;MunfhIMuonf[k od&onf/
,if;aemufyikd ;f wGif rif;om;Bu;D jyZmwfukd ppfawGNrKd Ubke;f
BuD;ysHwHk;yGJrsm; yg'vdwfcsdwf &yfuGufrS tpOfwpdkuf ujycJh
Muonf/ rif;om;BuD;tjzpf okyfaqmifcJhol OD;armifEkrSm
yg'vdwfcsdwf&yfom;jzpf&um; rdrd&yfuGufrS bkef;BuD;ysHwHk;yGJ
udk csD;ajrmuf&efpDpOfwdkif; rif;om;BuD; a&Tbef;jyZmwfudk pepf
wuscif;usif; ujycsD;ajrmufcJhavonf/ ppfawGy&dowfu
vnf; rif;om;BuD;jyZmwfqdkvQif vdkvm;qJ? ESpfoufpGJrufqJ
jzpf\/
rif;om;BuD;jyZmwfudk 1972-ckESpf jynfaxmifpkaeY
txdrf;trSwfwGifvnf; &cdkifjynfe,f ,Ofaus;rItzGJUu wif
qufujycJhzl;\/ 'gdkufwmrSm rif;om;BuD;jyZmwfudk OD;pGm

1987? &cd k i f o [m,

&cd k i f o m;BuD ; pmay

113

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
THE ARAKAN HISTORICAL RESEARCH
SOCIETY
(FOUNDED 1290, B.E)
PATRONS

1. U Shway Tha K.I.H., Barrister-at-law


2. U Tha Ban, B.A., K.S.M., A.T.M., D.C (Retired)
3. U Shwe Zan Aung, B.A., K.S.M., A.T.M., Excise Com
(Retired)
4. U Ah Doe, Barrister-at-law
5. U Shwe Ban, Barrister-at-law
6. U Tha Tun Aung, B.A.
7. U Pha Htaw, M.A., (Oxen) Barrister-at-law

&cdkifjynf okawoe*sme,f
jrefrmEdkifiHokawoetoif;udk 1910-ckwGif wnf
axmifcyhJ gonf/ ,if;udt
k wk,
l &cdik jf ynfppfawGNrKd U ]]&cdik f
jynf&mZ0ifa[mif;rsm;udk &SmazGpkaqmif;a&;toif;}} udk
1929-ckESpfwGif wnfaxmifcJhMuygonf/ toif; xdkacwf
ppfawGNrdKU\ NrdKUrsufESmzHk; *kPfoa&&Sd yk*dKvfynm&Sifrsm; pHkpHk
nDnyD g0ifMuonf/ toif;0ify*k Kd vrf sm;pm&if;udk ,if;toif;
rS xkwfa0aom ]]&cdkifjynf&mZ0ifa[mif;rsm;udk &SmazGa&;
toif;\rSwfwrf;}} pmtkyfausmzHk; t*Fvdyfbmomjzifh azmf
jyxm;&mrltwdkif; azmfjytyfygonf/

PROMOTERS
1. Shwe-Zay-De-Sayadawgri.
2. U Tun Aung, B.A., M.L.C., Superintendent.,
National High School, Akyab
3. U San Baw U, Pleader.
COUNCIL
1.
2.
3.
4.
5.

&cd k i f o m;BuD ; pmay

Presidert
Vice-President
Honarary Secretary
Honarary Treasurer
Honarary Librarian

U Maung Tha Noe


U U Tha Tun
U Maung Ba
U Oo Kyaw Zan
U Aung Tha U

114

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;

1.
2.
3.
4.
5.

EXECUTIVE COMMITTEE
The Office bearers of the Society and
U Aung Tha U
U Sein Tun U
U Pha Htaw U
U Tha Noe Aung
M. Cassim Esqr.

1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.

PUBLICATION COMMITTEE
U San Baw U, Pleader: Chairman.
U Kyaw Zan, B.A. Teacher, Editor.
U Aung Tha U, Teacher, Librarian
U Maung Tha Tun, Pleader
U Tha Noe Aung, Pleader
U U Tha Tun, Teacher
M. Cassim Esqr. Teacher

*sme,fxkwfNyD; rSwfwrf;wifcJhygonf/ *sme,ft&G,frSm 8


vufrcGJ _ 5 vufrcGJ &Sdonf/ t*Fvdyf? jrefrm? &cdkif oHk;bm
om yg0ifonf/ pmrsufESm 61-rsufESm&Sdonf/
t*Fvdyfbmomu@ (tcef;qufazmfjyrnfh) M.T.N
trnfco
H l (armifomEd;k )\ uAsm&Snf 5-yd'k ?f (tcef;qufazmf
jyrnfh)OD;omxGef;atmifa&; &cdkif&mZ0if okawoepmwrf;?
(tcrf;qufazmfjyrnfh)OD;pHabmfOD;a&; ajrmufOD;NrdKUawmf
vSnfhvnfjcif;pmwrf;wdkY yg0ifonf/
jrefrmbmomjzifh azmfjyxm;aompmwrf;rsm;rSm txuf
azmfjycJhaom t*Fvdyfbmompmwrf;rsm;udk bmomjyefxm;
jcif; jzpfonf/ jrefrmpmzwfy&dowfudk av;pm;wefzdk;xm;
aom &nf&G,fcsuf jzpf[efwlygonf/
&cd k i f b momu@[l oD ; jcm;razmf j yaomf v nf ;
OD;atmifomOD;a&;aom omjcif;-3ydk'fudk &cdkifpyfenf;jzifh
oDuHk;azmfjyxm;onf/ t'lrif;ndK\ &cdkifrif;orD; {jcif;wpf
apmifvHk;udkvnf; awGU&ygonf/
*sme,f u d k &ef u k e f N rd K Uae tNid r f ; pm;txuf w ef ;
ausmif;tkyfq&mBuD; OD;atmifomOD; (ppfawGNrdKU trsdK;om;
ausmif;q&ma[mif;)xHrS avhvmcGifh&cJhjcif; jzpfygonf/
q&mBuD;rSm xdktoif; yg0ifcJholwpfOD; jzpfaomaMumifh
*sme,f\ twGif;aMumif; tjyifaMumif;tm;vHk;odol jzpfyg
onf/ odvdkaomtcsufrsm;udk uRefawmf(1981-ckESpfu)

U Maung Ba, Honarary, Secretary.

toif; \tm;xk w f r I
jrefrmEdik if o
H ak woetoif;onf ,if;\vkyaf qmifcsuf
tjzpf ]]jrefrmEdkifiHokawoetoif;*sme,f}}udk toif;zGJYNyD;
aemufwpfESpf (1911-ck? ZGefv) xkwfa0cJhygonf/ &cdkif
jynf okawoetoif;um; ,if;\BudK;yrf;rIudk toif;pwif
zGJUpnf;aom ckESpfwGif csufcsif;vufiif; ]]&cdkifjynf&mZ0if
a[mif;rsm;udk &SmazGa&;toif;\ rSwfwrf;}} trnfjzifh

&cd k i f o m;BuD ; pmay

115

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;

&G,fcsuf (toif;\&nf&G,fcsuf)udk ed'gef;omjcif; 3-ydk'f


jynfhpHkpGmazmfjycJhygonf/ xdkomjcif;udk pmIolrsm;avhvmEdkif
&ef rl&if;twdkif;azmfjytyfygonf/

csnf;uyfar;jref;ojzifh pdwf&Snfvuf&Snf ajymjyzl;ygonf/


q&m\ajymjycsut
f & toif;onf *sme,fwpfapmif
wnf;udo
k m xkwaf 0Edik cf o
hJ nf[k od&ygonf/ *sme,fukd q&m
Bu;D u wm0ef,
l ]]jrefrmh*P
k &f nf}} yHEk ydS w
f u
kd f du
k Ef ydS cf o
hJ nf
[k od&ygonf/ wpfapmifudk wpfusyfjzifh jzefYcsdcJh&m ppfawG
NrdKUolNrdKUom;rsm; tm;ay;zwfIrIenf;Muojzifh tHI;ay:cJh
onf/ yHEk ydS w
f u
kd t
f a<u;rsm;aus&ef yHEk ydS af &;udpw
m0ef,cl o
hJ l
q&mBuD;OD;atmifomOD;uyif ay;qyfcJh&onf[k qdkygonf/
q&mBuD;onf xdka<u;rsm;udk rdrdjyKpkaom ]]uAsmGefY
aygif; enf;vrf;aumif;}} pmtkyftwGuf pmrlctjzpf &&ef&Sd
onfhaiGrsm;jzifh ckESdrfay;qyfcJhonf[k ajymjyygonf/ uAsm
GeaYf ygif;? enf;vrf;aumif;pmtkyo
f nf trsKd ;om;ausmif;rsm;
uAsmzGJUenf; ausmif;oHk;pmtkyftjzpf trsdK;om;ynma&;
tzGJUu a&G;cs,fjy|mef;cJhaom pmtkyfjzpfonf/ trsdK;om;
ynm0ef OD;zdk;usm;u rdrdydkifjrefrmh*kPf&nfyHkESdyfwdkuf dkufESdyf
ay;cJ&h onf/ OD;zd;k usm; ppfawGNrKd UtrsKd ;om;ausmif;udk ppfaq;
&efvmpOf jrefrmpmESifh ordkif;bmomjy q&mOD;atmifomOD;
ESifh txl;cifrif&if;ESD;cJhMuonf/ xdkYaMumifh txufazmfjyyg
*sme,fudk yHkESdyf&ef&Sdaomtcg OD;zdk;usm;ESifhqufoG,fNyD; q&m
BuD;u wm0ef,ldkufESdyfcJhjcif; jzpfonf/ *sme,f t*Fvdyfbm
ompmwrf;rsm;udk jrefrmbmomjyefcJholrSm q&mBuD;OD;atmif
omOD; jzpfonf[k od&ygonf/ q&mBuD;onf *sme,f\&nf

ed'gef;
(&cdkifomjcif; 3-ydk'f)
earmw b*0awm t&[awm ormorK/
1/ bk&m;qlql? yGifhawmfrlau? ZrLr@v? uRef;xufAGD
rSm &TD"n[k? emrwHcGef? obif;0Sefvsuf? rif;rGefpdk;jrwf? ous
EG,fav-omuDewfwdkY? pdk;vwfaomcg? xuf0Vm0,f? zvf0geD
eef;? ol&d,mav-vQHjzmxGef;odkY? rEGrf;a&mif0g? omoemESifh?
bmomody wdkif;vHk;csHKau? pHkjynfh0vsuf? aZ,saZ,s? oNyD
nmrsm? &TDpmordkuf? wdkif;&udKifrSm? armfuGef;pdkufvdkY? a&S;jzpf
ukefpif? awG;vdkufvQifrl? b0ifrcsrf;? vpEmudk-&m[kzrf;odkY?
ndK;EGrf;r&Tif? vGrf;&Sdefrjywf? vGrf;wdrfxyfrsm? vGrf;rdkCf;qif
a&/
2/ vGrf;rdkCf;qifau? vGrf;a&rdkCf;ayguf? vGrf;yifv,f
rSm? vGrf;&DavSmufvdkY? usdK;aygufxD;pnf? jyefvnfpdkufaqmuf?
wdkY&TDjynfrSm-jzpfajrmufvdrfh? uHarSmufaomcg? a&mif0gawZ?
bkef;rD;avmifau? ajymifxGef;yvJ;? avmuwHxGm? "rwm
&cd k i f o m;BuD ; pmay

116

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;

ord k i f ; ok a woeES i f h yif & if ; rl v rS w f w rf ; taxmuf


txm;ESifh acwfNydKifrSwfwrf;taxmuftxm;wdkY ta&;BuD;yHk
udk OD;omxGef;atmifu odkYwifjycJh\/
]]a&S;&cdkif ynm&SdtrwfBuD;rsm;wdkY\ &cdkif&mZ0ifESifh
ywfouf aumif;jrwfaom a&;qdkjcif;rsm;ESifh a&S;&cdkifynm
&Sd u0dyk*dKvftausmfwdkY a&;pyfawmfrlcJhMuaom &cdkif&mZ0if
ESifhywfoufonfh {jcif;? tefjcif;? w&if;wabmif tp&Sdonf
rsm;udk &cdkif&mZ0ifayrlrSefrsm;? teD;tem;&Sd jrefrmESifhb*F
vm;e,fjynfwdkY\ &mZ0ifrSwfwrf;rsm;ESifh wajy;nDGwf
atmif EIdif;,SOf,lqMu&rnf jzpfayonf/ rQru jrefrm
ESifh tdEd,EdkifiHawmfwdkY\ t&yf&yfaom rif;aejynfawmf
&mZ0ifrsm;taMumif;udk csifhEIdif;axmufqzwfIjcif;onf
vnf; tvGefta&;wBuD;vdkvm;tyfaom tcsufwpf&yf jzpf
ayonf/}}
&cdkif&mZ0ifrsm; &cdkifjynfodkYtdEd,rS a&S;OD;0ifa&muf
tkyfpdk;cJhaom 0goka'0rif;ESifh aemufvdkufta>ct&HwdkYonf
'Gg&m0wD oHwGJNrdKUudk wnfaxmifcJhaMumif; azmfjyMu\/ ,if;
tqdkudk OD;omxGef;atmifu obm0,kwdjzifh ,SOfxdk;oHk;oyf
NyD; atmufygtwdkif; wifjycJhygonf/
]]vGefcJhaom ESpfaygif;rsm;pGmu &cdkifjynfudk a&S;OD;pGm
0ifa&mufodrf;ydkufawmfrlaom ]]t&,H}} vlrsdK; 0goka'0rif;
onf nDawmfudk;yg;? aemufvdkufaemufyg a>c&Hawmfrsm;ESifh

avsmuf? ysuu
f ed ;f MuKH au- ysuw
f akH jrmuf\/ taxmufrsm;pGm?
a&S;aomtcg0,f? &umyl&? ajreufoefav- wdkif;"nwGif?
&uEG,fydkif? owif;vIdifvsuf? oif;BudKifysHUrTD;? aomif;vHk;csHK
au-atmifpnfwD;vdkY? cdkifNzD;rsm;pGm? wwfynmvJ;? a&mif0g
rndK;? igwdkYjynfrSm- wdk;BuD;wdk;vdkY? a&S;dk;jzpfaxG? toG,foG,f
udk? ck0,fvlrsm;? ukeftpifav? rodjim;yJ? qkwfygaysmuf
uG,f? vpEmudk? wdrfvTmwdrfxyf-vTrf;onfhES,fav/
/
3/ vGrf;onfhES,fau? vGrf;uG,farSmifrdkuf? vTrf;zHkcsHKau?
vTrf;wdrfwdkufudk? wGef;vSpfNyD;cg? ,kefpEmonf? a&mif0g&Trf;
&Trf;? dkjyKaAav-Oa'pGef;u? ay:xGef;aomhoGif? &mZ0ifESifh?
rsm;jzifhordkif;? oHydkif;ausmufpm? tjzmjzmau? vuFm&wk?
oDrI{;{ef? &uefomjcif;? w&if;wabmif? rsm;ajrmifukefpif?
aA'ifrvyf? euf0eS ;f us,af u? aq;twwfw?Ykd ay:vwfaom
iSm? pmrSwfwrf;? rLyef;udk- xkwfiSa0a&/ /

OD;omxGef;atmif\ &mZ0ifa0zefcsuf
pmapmif &mZ0ifokawoD OD;omxGef;atmif\ &cdkif
&mZ0ifqdkif&m okawoejyKcsufrsm;ESifh a0zefcsufrsm;rSm
acwfa&SUajy;ae\/ &J&ifjh ywfom;vS\/ taMumif;tusKd ; ,kwd
cdkif\/ ,ckacwf okawoDwdkYtwGuf tav;teuf avhvm
aqG;aEG;oifhaom pmwrf;wpfck jzpfayonf/
&cd k i f o m;BuD ; pmay

117

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;

wpfenf;tm;jzifh xyfwlyifjzpfavonf/ odkYjzpf ,cif 0gok


a'0rif;ESifh aemufawmfyg; ]]t&,H}} vlrsdK;wdkYonf rdrdwdkY\
tdEd,wdkif; jzpfysufcJhaom taMumif;t&m twKywdrsm;udk
&cdkifjynf jzpfysufvmbdouJhodkY ajymqdkMujcif;rQom jzpfay
vdrfhrnf/}}

]]t,k',}} aejynfawmfrS xGufcGmcJh &cdkifjynf 'Gg&m0wD


oHwGJNrdKUawmfudk wnfaxmifzefqif;rif;rlawmfrlpOftcg if;
wdkYESifh trsdK;Zmwftm;jzifh uGJjym;aom wjcm;vlrsdK;wpfrsdK;
onf &cdkifjynfwpfjynfvHk; trsm;tjym;aexdkifvsuf&Sd
aMumif; awGU&Sd&onf[k &cdkif&mZ0ifu xGufqdkavonf/
odkY&mwGif &SdESifhMuaom if;vlrsdK;wdkYonf rnfonfhvlrsdK;jzpf
aMumif;ESifh rnfonfht&yfrS rnfodkYvma&mufcJhMuaMumif;
udkum; rodMu&acs/ pifppfrSm 0goka'0rif;ESifh aemufvdkuf
aemufyg a>c&Hawmfrsm;onf rnfodkYaomenf;tm;jzifh t,k'
, aejynfawmfrS &cdkifjynfodkY 0ifa&mufvmcJhMujcif;ESifh
rnfoaYkd omtaMumif;aMumifh oHwNJG rKd Uxuf ajrMoZmxufoef
aom ppfawG 'dpBudwf? ukvm;wefjrpf0Srf;udk ra&G;cs,frI
'Gg&m0wDoHwGJNrdKUudkom rif;aejynfawmftjzpfjzifh a&G;cs,f
awmfrjl cif;rsm;udk rodMu&acs/}} xdjYk yif OD;omxGe;f atmifonf
acwfNydKiftdEd,ordkif;udk avhvmNyD; &ckdif&mZ0ifvm 0goka'
0taMumif;udk odkYaumufcsufcscJhavonf/
]]a&S;tpOftquf &cdkif&mZ0if q&mrsm;onf rdrdwdkY\
wdkif;jynfESifhoifhjrwfatmif 0goka'0rif;ESifh if;\nDawmf
rsm;taMumif;udk csJUxGifarSmufvSef ajymqdkMu[ef vuPm
&Sad omfjim;vnf; if;bk&ifrif;jrwfEiS hf nDawmfu;kd yg;\ tpGr;f
owdtzHkzHkrSm ]]&cddkif&mZ0if ayrlrSefrsm;t&}} tdEd,wdkif;
]]r[mbm&w}} vlpGrf;aumif;rsm;\ pGrf;aqmifyHkt&yf&yfESifh

a&TapwDrl &cdkifrif;orD;{jcif;
*sme,f &cdkifrif;orD;{jcif; tptqHk;yg&Sd\/ jrefrm
jynf yHkESdyfxkwfa0cJhzl;aom &cdkifrif;orD;{jcif;rlrsm; 34ydk'fomyg\/ ed*Hk;tydk'frygacs/ {csif;um; pmudk,f 36ydk'fESifh ed*Hk;tydk'faygif; 37-ydk'f yg&Sd\/ tydk'f 9ESifh 10udk
aemufynm&SdwdkY jznfhpGwfjcif;rQom jzpfonf[k {jcif;tqHk;
rSwfcsufcsxm;onfudk awGU&ygonf/
{jcif;ESifh ywfouf q&mBuD;OD;atmifomOD;udk ar;
jref;Munf&h m q&mBu;D u rlonf ppfawGNrKd U a&TapwDausmif;
wdu
k f q&mawmfb&k m; OD;awZ&mrcGijhf yK ayrSwpfqifh q&m
BuD;udk,fwdkif ul;,l&&SdaomrljzpfaMumif; ajymjyygonf/ rl
udk q&mBuD;yif xyfrHwnf;jzwf 1970-ckESpfwGif pmay
aygif;ul;yHkESdyfwdkuf (90-atbD? a0Z,Emvrf;? 8-&yfuGuf?
awmifOuvmy)rS yHkESdyfxkwfa0cJhzl;ygonf/
*sme,f\oufwrf;rSm ESpfaygif;ajcmufq,fem;odkYyif
uyfcJhygNyD/ &cdkif&mZ0ifa[mif;rsm;udk &SmazGpkaqmif;a&;
&cd k i f o m;BuD ; pmay

118

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
toif;um; oufwrf;r&SnfcJh&Smay/ toif;oufwrf;wdkcJh
aomfvnf; toif;\*sme,fudk wm0efcHyHkESdyfcJh&ol q&mBuD;
OD;atmifomOD;rSmrlum; touf(90)em;odkYyif csOf;cJhNyD jzpfyg
onf/ q&mBu;D use;f rmtouf&n
S af omaMumifo
h m *sme,fukd
avhvmodcGifh&cJhjcif; jzpfygonf/ *sme,fudk xyfrHyHkESdyfEdkif
vQiu
f m; acwfvil ,fwt
Ykd wGuf tusKd ;rsm;vdrrhf nf[k ,HMk unf
ygonf/
aqmif;yg;jzifh q&mBuD;OD;atmifomOD;tm; *kPfjyKOD;
Gwfygonf/

jynfoloHk; ta&
U
tajctae
ta&GG uAsm
(1948-1962)

armif A od e f ;
(&cdkifhwefaqmif r*Zif; -15)

&cdkifjynfa& v,f,ma'ojzpfyga&/ ,if;aMumifh at


aqmif;yg;rSm jynfolqdkpGm v,f,morm;vltrsm;udk qdkvdk
yga&/ v,form; awmolawmifom;dUk a&? om;aoQorD;aoQ
wd tdyfaysmfatmif ta&GUuAsmaoQwdudk emaomifhemom
oDqdkyem acsmhodyfavh[duwfyga&/
ta&GUuAsmqdkpGm aw;uAsmudk ac:yga&/ omjcif;
(omcsi;f )? {jcif; ({csi;f )bGUJ ? &Te;f vdu
k &f wk? tp[da&aw;buf
&cd k i f o m;BuD ; pmay

119

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;

vGwfvyfNyD;acwf ta&
U
xkwfrI
ta&GG uAsmazmf

odkYEG,fa& uAsmwdudk aygif;Hk;yem ]]ta&GU}} vdkY ac:avh[d


uwfyga&/
wcsKd Uu ta&GUuAsmwdukd ,dik ;f omjcif; (omcsi;f )vdaYk vh
ac:uwfaw/ uRef;&GmdkUrm rdef;raoQwd ,dkfif;&GJuwfawcg
&ifcGifuyif EIwfwuf&vma& ta&GUuAsmaoQwdudk oHNydKif
oDqdkuwfvdkY ]],dkif;omjcif;}} vdkY ac:uwfpGmjzpfyga&/ trSef
u ]]ta&GU}} qdka& pum;vHk;u ydkvdkYe,fus,fyga&/
atacwfrm wcsdKUu ta&GUuAsmwdudk ]]uav;uAsm}}
vdkY emrnfyD;uwfaw/ ated&SmvdkY wGdorQta&GUuAsmwdxJrm
taoQeefq
Y ikd af &uAsmwd tifwefyg0ifepD mG rSeyf ga&/ odaYk omf
,if;xJrm taoQeefYrqdkifpGm taMumif;t&mwdavhaomh
trsm;BuD; yg0ifeDa&twGufaMumifh ]]taoQuAsm}} vdkY emrnf
yD;au iHkrdzdkYr[kwfyg/
ataqmif;yg;rSm wifjyvdak &jynfoo
l ;kH &cdik t
f a&GUqdpk mG
v,f,morm; awmifolawmifom;dkU dk;&mpOfquf taoQ
odyfcg ? ,dkif;pD;cg? ig;&Sm[if;cl;cg? qefzGyfarmif;axmif;cg?
avmif;avSmfwufcwfcg? v,fxGefaumufpdkufcg? pyg;&dyf
wvif;vnfcg? uRJEGm;ausmif;cg oDqdkuwfaw uAsmtm;vHk;
udk NcHKvdkYqdkvdkyga&/

vGwv
f yfNy;D acwfukd tMurf;tm;jzif&h ydS ikd ;f ? aemufyikd ;f vdYk
2-ydkifcGJEdkifyga&/ 1948-u 1962-rwfvxd wpfydkif; (&Sdydkif;)?
1962-uyif atedxd wpfydkif; (aemufydkif;)jzpfaw/ at
aqmif;yg;rSm &Sdydkif;acwf t&GduAsmazmfxkwfrI? qef;opfrIdkU
udk vufvSrf;rDa&qD oHk;oyfMunfhvmygar/
ta&GUuAsmazmfxkwfrI tajctaeudk wifjya&cg vGwf
vyfNyD;&Sdydkif; acwfwpfavQmuf yHkESdyfxkwf0DorQ (1) jrefrm
r*Zif;wd? (2) &efukefwuodkvf ausmif;ol^om;rsm;xkwf
r*Zif;wd? (3) ppfawGxkwfpmapmifwdeefY (4) toQifpudE
\ &cdkifobm0 aw;uAsmpmtkyfdkUu avhvmoHk;oyf wifjy
vm;ygar/
(1) jrefrmr*Zif;/ jynfoloHk; ta&GUuAsmwdudk azmf
xkwfwifjya&; jrefrmr*Zif;wdu uRefawmfoda&qD 2-apmif
[dyga&/ wpfapmifu 1950-ckxkwf wm&mr*Zif;trSwf
(24)jzpfyga&/ aemufwpfapmifu 1959-ck rwfvxkwf Ir0
r*Zif; jzpfaw/
wm&mr*Zif;rSm ]]&cdkifjynfrS tjrKawrsm;}} acgif;pOfeefY
ta&GUuAsm 7-yk'fudk tOD;qHk;wifjya&yk*dKvfu jrefrmynm[d
tbd"mefynmoQif uAsmpmqdk q&mrif;ok0Pf jzpfyga&/
q&mazmfxkwfwifjya& uAsmaoQwdudk pm&if;csjy&au &cd k i f o m;BuD ; pmay

120

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
(1)
(2)
(3)
(4)
(5)
(6)
(7)

t*Fvdyf a&Sudkufwwfaw
csif;rAkwfqHkeqmvIH
tbmBuD; 0g0g
tarava,mif;rav
tbm0gtbm&D cwfvm;c,ifh
ta0ta0 0oHac
a&Tat;dkU taoQ0g

vufqHkusonfhtcgwdkif; &cdkifpmaytaMumif;udk ar;jref;&m


tbdk;tbGm;rsm;awmh &cdkifpmaywdkYudk avhvmrSwfom;Muyg
onf/ aypm? yk&ydu
k pf mrsm;vnf; &Syd gao;onf[al om tajz
rsdK;udkom t&rsm;ygonf/ odkYaomfvnf; tcsdKUrdwfaqGrsm;xH
rS oDcsif;twdktpuav;rsm;udk &zl;ygonf/ xdktwdktp
uav;rsm;um; iarmuf y w j rm;BuD ; rS yJ h x G u f v maom
ausmufpausmufeuav;rsm;uJhodkY pdwfudkESpfoufap
yif&if;ywjrm;Bu;D udk &SmazGawGU&Sv
d akd omqEukd txl;tm;ay;
vsuf &Sdygawmhonf/ uRefawmf\enf;wl tjcm;pmay0goem
ygolwt
Ykd m;vnf; qErsKd ; ay:aygufapvdak om tmoDojzifh
&cdkiftjrKawrsm;udk azmfjyvdkufyg\}}/
,if;ydkif ed'gef;csDyem apwem&if;udk ajymjyNyD;au
aqmif;yg;ed*Hk;rSm wpfcg ]]txufygpmwdkaypuav;rsm;ESifh
pyfvsOf; teuft"dym,f? toHaetoHxm;paom odoifh
odxu
kd o
f nft
h aMumif;t&mrsm;udk &cdik t
f rsKd ;om;rsm;u &SmazG
a&;om;MuygvQif aus;Zl;rsm;zG,jf zpfygonf/}} vdYk EI;d aqmfygoD;
a&/
(q&mrif;ok0Pf\ EId;aqmfcsufudk aqmif;yg;oQif
atmifvSZHu &cdkifwefaqmifr*Zif;trSwf(1)rm wHkYjyefvdkuf
yga&/ ,if;taMumif;udk &cdkifwefaqmifr*Zif;acgif;pOfaoQ
atmufrm azmfjyvdkufygar/ pum;csyf)

csDuAsm
/
/
/
/
/
/

aygif; 7-yk'f jzpfyga&/ (ataqmif;yg;udk 1965-ck


yk*Hwdkufxkwf ]]jrefrmpm jrefrmrI}} pmtkyfrm xyfvdkYazmfjyzl;
yga&/ / pum;csyf)
q&m\ apwemudk odEdkifatmif ,if;aqmif;yg;u
aumufEkwfcsufudk atmufrmwifjyvdkufyga&/
]]uReaf wmfonf xuftmumAG?D 0ga,mxG
D tpcsaD om
&cdkif&wkudk jrefrmpmGefYaygif;pmtkyf ay:cgp zwfrduwnf;
u &cdkifpmaywdkYudk ta0;uawG; ESajrmvsuf&Sdrdygonf/
xdkYaemuf a*gysH? t'lrif;ndK? r[mynmausmfwdkY\ pmrsm;udk
av;av;pm;pm;zwf&Gwfavhvmrdygonf/ odkYaomfvnf;
yk*dKvfrsm;enf;wl wjcm;&cdkifynm&SdwdkYvnf; &wk? &uef?
tJ? tef? {jcif;rSp vuFmpum;ajywdkYudk a&;cJhMuayrnf/
xdkpmaywdkYudk rawGU&ojzifh rausreyfjzpfvsufyif &Sd&yg
onf/ xdkYaMumifh &cdkiftrsdK;om;rdwfaqGrsm;ESifh pum;pjrnf
&cd k i f o m;BuD ; pmay

121

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;

"npH\aqmif;yg;a& q&mrif;ok0Pf\ apwemudk


wHkYjyeftm;jznfhyD;a& aqmif;yg;wpfck jzpfyga&/ &cdkifpmyD
okawoD wpfO;D eefY rdrjd ynfow
l t
d wGuf xrf;aqmiftyfaom
wm0efwpf&yfudk cHpm;csuftjynfheefY xrf;aqmifvdkufpGm jzpf
awvdkY qdkyga&/

q&mrif;ok0Pf\ aqmif;yg;udk wm&mr*Zif;OD;pD;xkwf


0Dol pmayopfacgif;aqmif q&m'*kefwm&mu Zm&nf&G,f
csufeefY xnfhoGif;yD; avqdkpGmudk wyftyfrod&yg/ a,'gavh
aomh q&m\ ]]oZifoif;jyefawmh}} (1974-pmtkyfrmyga&
]]t,f'Dwmpm;yGJrS tawGUtMuHK}} tcef;udk zwfMunfhau
jynfaxmifpkyef;NrdKifBuD;rm yef;wdk;if;yGifhEdkifzdkYtwGuf vlrsdK;
toD;oD;u udk,fhenf;eefYudk,f BudK;yrf;wdkufyGJ0ifeDuwfpGmudk
em;vnfpmema& cHpm;rIrsdK;ygaMumif; odEdkifyga&/
wm&mr*Zif;ydik f &cdik jf ynfoo
l ;kH ta&GUuAsmudk apwem
xm;Asm azmfjyyD;a&r*Zif;u Ir0kyfpHkr*Zif; jzpfyga&/
1959-ckESpf rwfvxkwf Ir0rm q&m"npHu rdrdpkaqmif;
xm;a& jynfolUuAsm 4-yk'fudk ]]&cdkifjynfrS &wemrsm;}} acgif;
pOfeefY azmfxkwfwifjyyga&/
"npHaqmif;yg;rSm &cdik jf ynfrm pmBu;D yDBu;D wd xGe;f um;
caMumif; ed'gef;ysdK;NyD;au ]]&cdkifjynf xl;jcm;pGm yGifhvef;cJh
aom &cdik o
f bm0uAsmuav;rsm;jzpfMuonfh ompGav? [ef
pGav uAsmrsm;? omjcif;rsm;? &GUJrsm;? zGJUrsm;? &Tef;vdkufuAsm
uav;rsm;udk OD;pGmwifjyvdkufygonf}} vdkY y&dowfeefY rdwf
qufyD;yga&/ NyD;au (1) c0Jra,0if;0gcsD? (2) ya'gufra,
0if;0gcsD? (3) tkef;yifxufu bkef;rif;iSufaoQcsD? bkaoQidka&
csD ta&GUuAsm (4)yk'fudk t"dym,feefY wGJyemwifjyxm;pGmudk
wGd&yga&/

(2) &efukefwuodkvfxkwf r*Zif;wd


&efukefwuodkvf &cdkifausmif;ol^om;wdxkwf r*Zif;
(2)rsdK; [dyga&/ (1) &cdkifwefaqmifr*Zif; (2) "n0wDr*
Zif;dkU jzpfaw/
&cd k i f w ef a qmif r* Z if ; ud k 1950-ck r m ]]&ef u k e f
wuodkvf &cdkifausmif;om;^olrsm;toif; r*Zif;? vGwfvyf
a&;pmapmif}} emrnfeefY tOD;qHk;xGufyga&/ 1951-ckESpfudk
a&mufawcg ]]&cdkifhwefaqmif}} vdkY emrnfajymif;Asm pOfquf
rjywfxkwf0Dcyga&/
"n0wDr*Zif;udk &efukefwuodkvf "n0wDausmif;ol
ausmif;om;rsm; toif;uxkwfyga&/ trSwf(1)udk 195152? trSwf(2)udk 1952-53 rm xkwf0Dyga&/ aemufwpfESpf
rm ]]"n0wDr*Zif;}} udk qufrxkwfbJ ]]&cdkifhwefaqmif}}
wpfckwnf;udk&m wvHk;wpnf;wnf; xkwf0Dcuwfyga&/
&cdkifhwefaqmifr*Zif;? "n0wDr*Zif;dkUa& &efukef
&cd k i f o m;BuD ; pmay

122

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;

ckxd umvrm &cdkifausmif;om;wd r*Zif; 14-apmif? (&cdkif


wefaqmif 12? "n0wD-2)xkwfcyga&/ ,if;txJu aqmif;
yg;oQio
f ak woD 21-OD;dUk u aqmif;yg; 26-yk'&f ;DG Asm? &Sad [mif;
&cdkifpmyDudk azmfxkwfwifjyc uwfyga&/ r*Zif;pmwnf;
tzGJUuavh &oavmufwifjycuwfpGmudk wGd&yga&/
,if;ydik f azmfxw
k pf mG xJu ataqmif;yg;eefq
Y ikd af & jynf
olo;kH ta&GUuAsm azmfxw
k rf t
I ajctaeudk oD;jcm;cGx
J w
k yf em
avhvmMunfhau ta&GUuAsmazmfxkwfrIa& wjcm;&Sda[mif;
uAsm azmfxkwfrIavmuf OD;a&rrsm;? azmfxkwfwifjyEdkifol
vnf; aumif;aumif;enf;pGm wGd&yga&/ ta&GUuAsmazmfxkwf
rIudk 1951-ck &cdkifhwefaqmiftrSwf(1)uyif pwifcpGmudk
wGd&yga&/
txufrmwifjyca&twdkif; ta&GUuAsmudk tOD;qHk;
azmfxkwfEId;aqmfa& yk*dKvfu q&mrif;ok0Pfjzpfyga&/ q&m
u ta&GUuAsm (7)yk'fudk wm&mr*Zif;rm wifjyvdkufawcg
wuov
kd af &muf &cdik w
f ynfw
h yef;wd zwfru
d wfygzd/Yk ,if;ydik f
zwfrdolwdxJrm wm0efodol aqmif;yg;oQif atmifvSZHu
]]&cdkifjynfrS tjrKawrsm;}} acgif;pOfeefY q&m\ EId;aqmfcsuf
udk &cdkifhwefaqmifuwpfqifh wHkYjyefvdkufyga&/
aqmif;yg;tprm ]]wdrfjrKyfaysmufuG,fvkrwwf jzpfae
aom &cdkifpmaywdkYudk uJhodkY BudK;yrf;&SmazGum trsm;vlwdkY
odap&ef a&;om;azmfjyvdkufonfhtwGuf q&mrif;ok0Pf

wuov
kd af &muf &cdik af usmif;om;xkwpfcv
k ;kH udk ud,
k pf m;jyKyg
a&/ ausmif;om;wdeefY qufEG,feDa& &cdkifynmwwf tvTm
wpfckvHk;udkavhaomh udk,fpm;jyKa&vdkY qdkEdkifzdkY xifyga&/
pmyDa&acwf\ aMu;rHjk yifjzpfawvdYk qdu
k wfawtwdik ;f
xdkr*Zif; ESpfapmifrSm &cdkifynmwwfdkU\ todtjrif cHpm;
csufwdudk wGd&yga&/ jynfolbufom; uavmifoQifdkU\
jynfoUl b0 tajctaewifjycsuw
f u
d v
kd nf; zwf&yga&/ tOD;
qHk;xkwfaw vGwfvyfa&;pmapmifupvdkY wuodkvf &cdkif
ausmif;om;dUk a& jynfaxmifpt
k wGi;f rm &cdik v
f rl sKd ;dUk \ vlrsKd ;
qdkif&m *kPft*Fgay:vGifatmif tm;xkwfuwfpGmudk wGd&yg
a&/ pmwnf;tmabmfrSm &Sda[mif;pmyD,Ofaus;rIdkUudk pl;prf;
azmfxkwfvdka&qE[daMumif; azmfjyxm;yga&/ &cdkifpmyD
taMumif; trsm;odEdkifatmif ,if;r*Zif;rm &Sda[mif;&cdkif
uAsmazmfxkwfrIudk pwifcyga&/ ESpfwdkif;qufyem xkwf0Da&
&cdkifhwefaqmifeefY "n0wDr*Zif;dkUrmavhaomh &Sda[mif;
&cdkifpmyD azmfxkwfrIudk pmwnf;toD;oD;u tmHkrjywftm;
xkwfcuwfaMumif; wGd&yga&/
(vGwfvyfNyD;acwf &Sdydkif;umvrm (1950-u 1963xd)
&cdkifhwefaqmifr*Zif; pkpkaygif; 11-apmif xkwfcyga&/
1963-aemufydkif;rm &cdkifhwefaqmifr*Zif;xkwf0DrI (EkdifiHa&;
tajymif;tvJaMumifh) 8-ESpfavmuf wefYxm;NyD;au? 197172 rm&m qufvdkYxkwfvm;pGmudk wGd&yga&/ 1958-u 1962
&cd k i f o m;BuD ; pmay

123

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;

tzGJUu (1) r,feDaZawmifcg;apmif;csD (2) aomif;jzpfwef;


aqmif? EGJUEGJUajymif;aZcsD (3) vQyfvdyfvufaZmif; NydK;jyuf
ajymif-csD (4) NcdK;NAD;ysHau-csD (5) vufyHyifrm Z&ufaoQ&DpGwf
csD ta&GUuAsm ig;yk'fudk wifjyyga&/
,if;r*Zif;rmyif "n0wDt&Sif&0dEu ]]&cdkif,mOf;
omjcif;}} aqmif;yg;eefY ta&GUuAsm (14)yk'fudk azmfxkwfxm;
yga&/ q&mawmfb&k m;u ,mOf;omjcif;taMumif; aqmif;yg;
tprm ,Sif;jyNyD;au ]],mOf;omjcif;rsm; a&;om;pDuHk;olrsm;
udk ESpfaygif;rsm;pGm MumavNyDjzpfaomaMumifh rnfolrnf0g
oDuHk;a&;om;Muonf[k rajymEdkifMuacs/ xdkYaMumifh &cdkif,Of
aus;rIwpf&yfjzpfaom ,mOf;omjcif;rsm;udk wdrfjrKyfaysmuf
uG,foGm;rnfpdk; &SmazGpkaqmif; azmfjyvdkuf&ygonf}} vdkY
avh azmfxkwf&jcif;&nf&G,fcsufudk zGifhajymxm;yga&/
q&mawmfbk&m; azmfxkwfcpGmudk rSwfwrf;wifa&
oabmrsdK;eefY tpcsDa&uAsmyg'wdudk azmfjyvdkufyga&/
(1) rdk;&Gma& udk,fema& (2) 0&pfawmifpmwD (3)
wwdkifESpfwdkif rknif;wdkif (4) ta0ta0 rif;pyg;udk uRJpm;
a& (5) 0cufvHk;ZD;bJ;udkudkifu ,dkif;uyg; (6) cBudK;ajymuf
aoQeeD D (7) tarQtarQr[
dI if;cl;aZmifvm;uwfar (8) tbm
0g tbmqHak jymif;vm;vD,ifh (9) tarQava&mufrav (10)
eysdKoD;usmusm-rSnfhvwfysm (11) rdk;&Gma& pmbl;awmif;
(12) tbkaoQidka&ycufu (13) tbmBuD;0g0g (14) 0&pf

tm; txl;aus;Zl;wifygonf}} vdkY azmfjyNyD;au &cdkiftoHeefY


uGv
J cJG suw
f ?d t"dym ,fiw
k ef cD suw
f u
d kd BuKd ;pm;,Si;f vif;xm;pGm
udk wG&d yga&/ atmifvZS \
H aqmif;yg;a& &cdik pf myD,Ofaus;rI
wdudk &cdkiftrsdK;om;wd azmfxkwfxdef;odrf;jrifhwifzdkY wm0ef
[daMumif; xyfqifhEId;aqmfa& aqmif;yg;wpfck jzpfyga&/
,if;aemufydkif; ta&GUuAsm azmfxkwfrIudk &cdkifwef
aqmif t rS w f ( 8)? ]]&cd k i f p myD u @}}rm xyf v d k Y w G d & yga&/
pmwnf;tzGUJ u azmfxw
k yf ;D pGm jzpfaw/ &cdik u
f @pmwnf;u
]]atmufwGif &udKif*Dw0ifuAsm^AsmbGJU &wkESpfyk'fudk
azmfjyvdkufygonf/ if;rm&udKifaw;oDcsif; ajrmufjrm;pGmudk
oa&mwD;xdk;odqdkwwfaom NrdKUa[mif;NrdKU (ajrmufOD;NrdKU)tkef;
cdkifndKbxHrS &GD;rSwful;,lcaom udkpHausmfxGef;xHuwpfqifh
&,lazmfjyvdkufjcif; jzpfonf}} vdkY rdwfqufyD;vdkufau (1)
neDpD? eDcsrf;us? csDuAsm (2) oQifxGD;rl;rIdif? ,yfawmifudkif
avcsD u AsmES p f y k ' f u d k azmf x k w f w if j yxm;yga&/ NyD ; au
ajrmufO;D NrKd U &cdik &f mZ0if q&mBu;D y@dwf OD;OD;omxGe;f yg;u&
a& ]]v,form;uRaJ usmif;om;zGUJ }} uAsmwpfy'k u
f akd vh qufvYkd
azmfjyygoD;a&/ atuAsmudk ausmif;oHk; t|rwef; jrefrm
uAsm vufa&;pifpmtkyrf m xnfo
h iG ;f xm;vdYk vltrsm;oduwf
ygzdkY/
ta&GUuAsm azmfxkwfrIudk 1960-61 &cdkifhwefaqmif
trSwf (9)rm wpfcgxyfvdkYwGd&yga&/ &cdkifpmyDu@ pmwnf;
&cd k i f o m;BuD ; pmay

124

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;

]]atmufyg &udKifxHk;pH"avh dk;&moDcsif;rsm;rSm 1958ck pufwifbmv 22-&uf wevFmaeY naeydkif;wGif ajrmufOD;


NrdKU ausmufpm0efjrefrmy@dwfOD;OD;omxGef;\ jynfaxmifpk
jrefrmEdkifiH toHvTifhXmerS toHvTifhaom dk;&moDcsif;rsm;
jzpfygonf/ toHvTifh&mwGif usef,SdaecJhaom tjcm;tjcm;
aom oDcsif;a[mif;rsm;udkvnf; dk;&m,Ofaus;rIudk azmfxkwf
aomtaejzifh twwfEdkifqHk; pHkprf;&SmazGokawoevkyfum
azmfjyoGm;ayrnf jzpfygownf;}} (wm0efcHpmwnf;)
pmwnf;u ,if;ydkifrdwfqufyD;NyD;au ta&GUuAsm 12yk'fudk azmfjyxm;yga&/ uAsm tpcsDa& yg'wdu (1) tarQ
ava&mufrav-csD (2) ta0ta0*Hk;apmufau-csD (3)
tbmBuD;0g0g-csD (4) eysdK;oD;usmusmrSnfhvwfysm (5) vdyf
auvdyfau a&Tvdyfau (6) tarQava&mufrav (7)
vufpGyfwajc aysmufca& (8) tbm0g tbmqHkcGwfvm;
c,ifh (9) rdk;oD;aygufusa& udk,fema& (10) tif;uvdyfa&S
ESpfaumifudkufwwfaw (11) Muufzawusif awmudk0if
(12) tarstars&Gmw&Gm ig;,dk;apmif vm;uwfardkU jzpf
aw/

awmifapwD (rluGJ)/
1948-vGwfvyfNyD;acwfrm vGwfvyfa&;&p 1948ckESpfuyif ppfawGrm pmapmifwd xkwf0DrI[dcyga&/1948rm b0opfpmapmif? 1953-rm wufaeopfpmapmif? 1958rm "npmapmif? 1961-rm awfa&SUaqmifpmapmifdkUudk
xkw0f cD uwfaw/ odaYk omf jrefrmpmyDavmurm jrefrmpme,f
Zif;wd &SifoefzGHUxGm;a&ydkif r&Sifoefcyg/ rsdK;pdcsvdkY tyifaoQ
xGufHkxGufcNyD;au pmzwfy&dowf 0,f,ltm;yD;rIenf;vdkY
&Sifoefzl;yGifha& tqifhodkY ra&mufEdkifcaMumif; wGd&yga&/
ppfawGu xkw0f aD & pmapmifwu
d kd tjynft
h pHk ravhvm
zl;yg/ avhvmzl;a&qD a,bk,sjcHKajym&au azmfjyygpmapmif
4-ckvHk;a& jynfaxmifpkyef;NrdKifrm &cdkifpmyDyef;cif;avhaomh
&Sifoefzl;yGifhpDcsifa& &nf&G,fcsuf[daMumif; wGd&yga&/ pm
wnf;tzGJU toD;oD;a& &cdkifpmyDazmfxkwfa&;? &cdkif,Ofaus;
rI "avhx;kH pHUkd udk xde;f odr;f jri w
hf ifa&;twGuf tm;xkwu
f wf
pGmudk wGd&yga&/
,if;pmapmifwdtxJrm &Sda[mif;jynfoloHk; ta&GU
uAsmazmfxkwfrIudk "npmapmif trSwf(5) (1958-atmuf
wdkbm)wpfkwnf;u&m aqmif&GufEdkifpGm wGd&yga&/ pmwnf;
tzGJUu &SmzGDwifjypGm jzpfyga&/ &SmzGDazmfxkwfyHkudk atydkif
&Sif;jyyga&/
&cd k i f o m;BuD ; pmay

125

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;

(4) OD;pudE\ obm0aw;uAsmrsm;

e,f? wvif;vnf? pyg;avSU? opfckwf? azmifarQm? uRJEGm;


ausmif;? [if;cl;ig;&SmMuaomtcgwdkY wNrdKifNrdKifoDqdkavh
&SdMuonf/}}
]],cktcg acwftvdkuf tjyiftyrS rzG,fr&m a&m
,SufvmrIwdkYaMumifh &cdkiftrsdK;om;wdkY\ obm0"avhrsm;ESifh
twl trsdK;om; aw;*Dwrsm;onf wjznf;jznf; wdrfaum
aysmufuG,f qdwfokOf;vmonfudk awGU&avonf/ &cdkif,Of
aus;rIyif ,kid v
f yJ sujf yKe;f &awmhrnfh tajctaeodYk usa&muf
cJhonfudk awGUvm&ayonf/
xdkYaMumifh &cdkif,Ofaus;rIudk tzwfq,fEdkif&eftwGuf
vlBuD;rdbxHrS vnf;aumif;? tcsdKUawmaus;vufa'owdkY
oDqdkvsuf&SdMuaom rdef;uav; ? arG;ordcifrsm;xHrSvnf;
aumif; tyifyef;cHum ul;,lpkpnf;cJhNyD;aemuf &orQaom
obm0aw;uAsmrsm;udk pkaygif;vsuf a&S;a[mif; &cdkif&mZ
0ifESifh pmaytzGJUrSwpfqifh jyefvnfjyKpkysdK;axmifay;vdkuf&
jcif; jzpfayonf}}
]]&cdkifa&S;a[mif;&mZ0ifESifh pmaytzGJU}} twGif;a&;rSL;
OD;bpH ("npH)uavhaomh pmtkyfxkwf0D&jcif; &nf&G,fcsuf
udk trSmpmrm atydkifazmfjyxm;yga&/
]]&cdik af &S;a[mif;&mZ0ifEiS hf pmaytzGUJ \ t"du&nf&,
G f
csufrSm tdk;udk t&GufzHk;vsuf ,Sdaeaom &cdkifa&S;a[mif;
&mZ0ifpmayrsm;udk okawoevkyf azmfxkwf&efyif jzpfay

jynfoo
l ;kH ta&GUuAsmazmfxw
k rf rI m atedxd xif&mS ;a&
rSwfwdkifwpfcku okawoDOD;pudEtoQif &SmazGpkaqmif;pDpOf
wifjyaom ]]&cdkifobm0aw;uAsmrsm;}} pmtkyfyif jzpfyg
a&/ ,if;pmtkyfudk &efukefNrdKU? &cdkifa&S;a[mif;&mZ0ifESifh
pmaytzGJUu dkufESdyfjzefY0Dyga&/ &SmazGpkaqmif;wifjya&
okawoDeefY trsm;odatmif yHkESdyfjzefY0DyD;a& tzGJUdkU\aus;Zl;
udk &cdkifwpfrsdK;om;vHk; trSwf&eDuwfzdkY jzpfyga&/
,if;pmtkyfrm ta&GUuAsmaygif; 108-yk'f yg0ifyga&/
pmtkyfa& 2000-dkufaw/ yHkESdyfckESpfu 1961-ck? ZGefvjzpf
aw/ &efukefNrdKU trSwf 44? 36-vrf;? jrefrmaMumfjimyHkESdyf
wdkufrm dkufESdyfyga&/
pkaqmif;wifjyol toQifpudEu pkaqmif;wifjyjcif;
&nf&G,fcsufudk atydkif azmfjyxm;yga&/
]],ck pkaqmif;wifjyvdkufaw aw;uAsmrsm;onf &cdkif
jynf &cdkiftrsdK;om;wdkY\ "avhobm0 aw;uAsmrsm; jzpfMu
\/ aw;uAsmrsm;onf &cdkifol &cdkifom;wdkY\ a'otajc
tae obm0tavsmuf jzpfay:vmMuaom aw;uAsmrsm;
jzpfavonf/
aw;uAsmrsm;udk uav;odyf? uav;acsmh? ykcufvTJ?
,dkif;vTJMuaomtcg oDqdkMuonfhjyif aumufpdkufaumuf
&cd k i f o m;BuD ; pmay

126

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;

ta&GUuAsm 12-yk'fudk q&mOD;OD;omxGef;u jrefrmh


toHrS toHvTifhyD;cyga&/ uAsm 3-yk'fudk ausmif;oHk; jrefrm
uAsmpmtkyfrm xnfhoGif;jy|mef;yD;cpGmudk wGd&a&/ pmay
Adrmeftoif;u ta&GUuAsmtcsdKUudk ]]&cdkifaw;oH}} emrnfeefY
yHkESdyfjzefY0DyD;ca&/ attcsufwda& jynfoloHk;ta&GUuAsm
azmfxw
k rf u
I kd Edik if aH wmftpd;k &u tm;yD;aMumif; om"uwdyif
jzpfyga&/
,if;aMumifh azmfxkwfrItajctaeudk tcsKyfoabm
aumufcsucf s&au? vGwv
f yfNy;D acwf&ydS ikd ;f umvrm okawoD
ynmoQif toD;oD;eefY EdkifiHawmftpdk;&dkU tm;xkwfulnDrI
aMumifh ta&GUuAsm azmfxkwfrItajctaea& tifwefaoQ
avmuf usDeyfzG,fjzpfawvdkY qdkEdkifyga&/

onf/
&cdkifa&S;a[mif; obm0aw;uAsmrsm;udk okawoD
OD;pudE &SmazGpkaqmif;&,Sdoavmuf wifjyvdkufjcif; jzpfyg
onf/ &cdkifhobm0 aw;uAsmrsm;udk okawoevkyf pk
aqmif;&SmazGvsu&f MdS uaom rsKd ;cspyf *k Kd vw
f o
Ykd nf pmtkyu
f kd
ydkrdkwdk;wufjynfhpHkvmap&ef 0dkif;0ef;ulnDMuvdrfhrnf[k txl;
arQmfvifhygonf}}
tzGJUtwGif;a&;rSL;u pmtkyfudk xyfrHjznfhpGufyHkESdyfjzefY
0DzdkY &nf&G,fcauavhaomh arQmfvifha&ydkif rjzpfEdkifcyg/ odkY
aomf ,if;pmtkyfxJu uAsm (15)yk'fudk aumufEkwfysm
pmayAdrmefxkwf ]]&cdkifaw;oH}} pmtkyfrm pDpOfol OD;rif;Edkif
u xnfo
h iG ;f yHEk ydS jf zef0Y pD mG udk 0rf;ajrmufz,
G f wG&d yga&/ Ny;D au
,if;pmtkyfxJu ]]ZDoQifyifbk&m;}} eefY ]]armifawmfwrf; t
vGrf;ajy}} uAsmdkUudk 10-wef; yif&if;jrefrmuAsm ausmif;oHk;
pmtkyfrm xnfhoGif;jy|mef;cpGmudkavhaomh txl;0rf;ajrmuf
tm;&zG,f wGd&yga&/
vGwv
f yfNy;D acwf&ydS ikd ;f umvrm jynfoo
l ;kH ta&GUuAsm
azmfxkwfrIudk pm&if;csKyfodkufau q&mrif;ok0Pftp "npH?
q&mOD;OD;omxGef;? OD;pHausmfxGef;? "n0wD toQif&0dEdkU
tv,f? toQipf udE tqH;k [d& okawoDtaygif;dUk a& ta&GU
uAsmaygif; wpf&mausmfudk azmfxkwfwifjyEdkifc uwfpGmudk
wGd&yga&/

jynfoloHk; ta&
U
qef;opfwDxGifrI
ta&GG uAsm
ataqmif;yg;rm qef;opfxdk;xGif;rIudk ESpfydkif;cGJvdkufyg
a&/ wpfyikd ;f u ta&GUuAsm qef;opfx;kd xGirf ?I aemufwpfyikd ;f
u acwfopfuAsmqef;opf xdk;xGifrI jzpfyga&/ ,if;ESpfydkif;
rm ta&GUuAsmydkif;udk OD;pm;yD; oHk;oyfvm;ygar/
ateD&mrm jynfoloHk;ta&GUuAsm qef;opfxdk;xGif;rIqdk
a& pum;udk t"dym,fzGifhzdkY vdkygzdkY? jynfoloHk; ta&GUuAsmqdk
pGm v,form; vltrsm;vufwGdoHk;EIef;eDa& aw;uAsmtrsdK;
tpm;udk qdkvdkyga&/ ataqmif;yg;rm oHk;oyfwifjyvm;zdkY
&cd k i f o m;BuD ; pmay

127

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;

twGufaMumifh qufvdkY rwifjyvdkyg/


&Sda[mif;uAsm qef;opfrIwdudk 1958-ckxkwf "npm
apmif trSwf (1)rmavh wGd&yga&/ ,if;pmapmifrm 0wD
ausmf? "n0wD OD;btkef;u 4-vHk;zGJU uAsmpyfqdkenf;eefY
&cdkifa0g[m&? &cdkiftoHwdudk tm;&yg;&oHk;yem qef;opfzGJU
qdkxm;pGmudk wGd&yga&/ trsdK;om;a&; cHpm;csufyga& uAsm
wd jzpfauav;aomh ta&GUuAsmrsdK; r[kwfvdkY raqG;aEG;vdk
awmhyg/
"npmapmif trSwf(2) 1958-ZGefrm yga&? armiftm
,k rif;jym; rsdK;apmifharmifatmifpMum? "n{dkU zGJUoDa&
uAsmwdavaomh trsKd ;om;a&; cHpm;csuyf ga& 4-vH;k zGUJ uAsm
wd jzpfyga&/ ta&GUuAsmrsdK; r[kwfvdkY csefxm;cygar/
,if;trSwf (2) pmapmifrm &Sda[mif;ta&GUuAsm
yHkoPmeefY zGJUqdkxm;a& &udKifapm\ uAsmwpfyk'f ygyga&/
toQifpudE\ ]]&cdkifobm0aw;uAsm}} pmtkyfrm ]]tar
av? a&mrav? yef;cl;zdkY? vm;uwfar/ 0guRwfvwfAsm? yef;
yGifhAsm? yef;yGifhyGifhcsdef? yef;cl;csdef? vkyfp&Dyef;? bk&myef;? tEG,f
csufjzm? yGifhw&m? dk;wHucsD? yGifh00D---}} 4-vHk;? 3-vHk;? 2yg'zGJU tzsm;qGwfum&ef,luAsmwd tifwefyg0ifa&/ ,if;
uAsm yH k o P m ef r sd K ;eef Y &ud K if a pm\uAsm wl n D y ga&/
taMumif;t&mu v,f,mudpr[kwfauavhaomh dk;&mpdkif
quf rdcifdkU oDqdkvma& ta&GUuAsmrsdK;0if uAsmaumif;

uAsmwdav;aomh (1) v,f,morm; vltrsm;udk udk,fpm;


jyKa& ta&GUuAsm (2) &cdkifrdcifwdkif; taoQodyfawcg oDqdk
toH;k csEikd af & ta&GUuAsmwd jzpfyga&// atESpcf surf m tusKH ;
r0ifa& uAsmwdudk ataqmif;yg;eefYrqdkifvdkY vspfvsLIcyg
ar/
txufu wifjyca&twdkif; pmyDokawoDwd aus;Zl;
aMumifh ta&GUuAsmwpf&mausmfudk &Sda[mif;yef;uAsm trGD
tjzpf &[duwfawcg pmyD0goemyga& vli,fwd (vlBu;D tcsKd U
vnf; yga&)uAsmyef; trsdK;rsdK;udk twk,l oDuHk;zGJUEGJUuwfyg
a&/ qef;opfxdk;xGif;rIudk vGwfvyfNyD; acwf&Sdydkif;umvxuf
aemufydkif;umvrm ydkvdkYwGd&yga&/
qef;opfxdk;xGif;rIudk ou&mZfpOftwdkif; ajym&au
tOD;tqHk; qef;opfrIudk 1952-53xkwf "n0wDr*Zif;
trSwf(2)rm wGd&yga&/ qef;opfxdk;xGifa& yk*dKvfu &cdkif
&mZ0ifeefY pmyDokawoD q&mBuD; OD;atmifomOD; jzpfyga&/
&Sda[mjif;ompGav vuFmpyfenf; yHkoPmefudk tNcDcHyem
ydk'fpHk&wk[efeefY 27yg'nD oDuHk;xm;pGmudk wGd&yga&/ tpcsD
a&cg ]]&cdkifom;av ompGav/ atmifajrr@dKif? wdkif;&udKif/
&cdkifompG--vdkYzGJUNyD;au? ]]&cdkifom;av ? ompGav}} eefY tqHk;
owfxm;yga&/ 27-yg'nD oHk;ydk'fpvHk;udk ,if;twdkif; tcsDwl
tcswl oDuHk;xm;yga&/ odkYaomf ataqmif;yg;&D;ol oHk;oyf
wifjyvdka& jynfoloHk;ta&GUuAsm trsdK;tpm;rm r0ifa&
&cd k i f o m;BuD ; pmay

128

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;

"npmapmif trS w f ( 4) (1958-puf w if b m)rm


rsdK;apmifharmifatmifpMum? paeausmf? "n0wD a&Tcdkifarmif
dkU\ 4-vHk;pyf &cdkifa0g[m&oHk; uAsmwdyg0ifyga&/ dk;&mom
jcif; pyf[efeefY &udKifapmzGJUoDa& uAsm0wK (tiSm;ESmacgif;
rSLaumif;)wpfyk'fudkavh wGd&yga&/ ta&GUuAsmxJrm ryg
vdkY csefxm;cygar/
&cdik &f adS [mif;uAsmyHo
k Pmef trsKd ;rsKd ;eefY zGUJ oDa& uAsm
opfwdkYudk &cdkifwefaqmiftrSwf (9) 1960-61rm wGd&yga&/
4-vHk;zGJUuAsm tygt0ifpyfenf;aygif; 12-rsdK;udk armifvGef;
Muif? toQifapmrGef (&cdkifjynf)ppfawG-armifEGDoif;? ol&cddkif
(oEmNrD)? apmjreef; (&cdkifjynf)? oQifjr0g-a';0ef;&Gm? armif
aumufpH (&cdkifjynf)? rydk;ndK ('dkifempyl)? armifarmifeD
(ajrmufOD;)? oEmNrDarmifxGef;aemif? apmolZm? tudkacs
(ppfawG)? &uol&def? oEmNrD armifatmifcdkif? ppfawG-armif
armifEG,f? apmoEmdkUu emrnftrsdK;rsdK;yD;vdkY zGJUqdkxm;uwf
yga&/
,if;acwfrm EdkifiHausmf uAsmpmqdka'gif;EG,faqG\
]]uAsmykvu
J ;kH }} pmtkyf xGupf jzpfyga&/ pyfenf;opfwd trsm;
tjym; yg0ifvdkY vli,fuAsmq&mwdu twkjriftwwfoif
uwfyga&/ trSwf(9)&cddkifhwefaqmifrmyga& &cddkifuAsmopf
trsm;pkavhaomh a'gif;EG,faqGudk twk,lyem &cdkifpyfenf;
opfwdudk xdk;xGif;MunfhuwfpGm jzpfygzdkY/

wpfyk'f jzpfyga&/ pum;oHk; vSy,Sif;vif;rI? um&efEdkifeif;rI?


toHcsdKomrI*kPfwdeefY jynfhpHkvdkY erlem,lzG,f uAsmav; jzpf
yga&/

yef;wpfyGih f
yef;yGifhwpfyGif? avxJvGifh
qGwfcsifhool? a&mufcgrl
qGwfcsLawmhyg? udkif;vdkY&m
yD;ygbdkYvm;? armifhoufxm;
apmifhpm;vdkYom? eDcJh&Sm
arQmfomarQmfqJ? w0J0J
toJxJwGif? qGwfcl;csif
tyifrrSD? wHk;udkpD
ysm,Dysm,m? vSrf;vkdYom
qGwfygaomfvnf;? rrDao;
xdkqJcP? tyifvS
aejynfhpHk? armifomrHSK
qGwfcsHKbdkY&m? vSrf;vdkYvm
rsufESmvdkufpm;? yef;yGifhum;
OpmjynfhpHk? armifomrSHKodkY
OHkudkif;Gwf? csif\wnf;/
&cd k i f o m;BuD ; pmay

129

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;

ylaZmfwkefau? r[mrked? toQif&SdarSmuf? vif;tkPf


av? tvsifa&mufau? aumu&Daumuf/
xrif;axmifpdkYpdkY? ESif;NzdKifNzdKifav? &udKifbk&m;? xif&Sm;
bkef;awmuf? igdkUjynfrSm? ylrD;aysmufau? aumu&Daumuf/
&cdkifhwefaqmifr*Zif;rm txufygpyfenf;opfwdudk
prf ; oyf & D ; zG J U wif j yuwf a wtcsd e f r m ppf a wG u vl i ,f
uavmifoQifwduavhaomh ]]acwfa&SUaqmif}} pmaqmifopf
wpfcu
k kd pkaygif;xkw0f u
D wfpmG udk wG&d yga&/ rsuaf rSmufacwf
&cdkifbmompum;udk tNcDcHa&pum;jyif t&D;tom; 4-vHk;zGJU
uAsmwdudk wGd&yga&/
acwfa&SUaqmifpmapmiftrSwf (2)rm jynfolUarmif
(&cdkifjynf)\ trsdK;om;a&; cHpm;csufyga& 4-vHk;zGJU uAsm
&Snfwpfyk'fudk wGd&yga&/ ZGefvxkwf trSwf(3)rm tnMw
atmif? &ubkef;eD? eef;vsm&D (ppfawG)? ykvJjrwfaomifrS
ckoif;dUk \ trsKd ;om;a&;cHpm;csuEf ,
G ef aD & 4-vH;k zGUJ uAsmwd
udk wG&d yga&/ ta&GUuAsmxJrm rxnfEh ikd v
f Ykd vspv
f sLIcygar/
acwfa&SUaqmifa& 3-apmifxkwfNyD;au wefYvm;yga&/
1961-62u &cdik w
f efaqmiftrSwf (10)udk xkwyf ga&/
&cdkifa0g[m&udk tNcDcHzGJUa& uAsmudk rwGd&yg/ 1962-63
xkwf trSwf(11) &cdkifhwefaqmifrm&m dk;&mzGJUenf;eefY oDuHk;
xm;a& toQifoD&d? Oumrif;ndK (&cdkifjynf)? &cdkifaZ,s
(ppfawG)dkU\ uAsmtcsdKUudk wGd&yga&/ toQifoD&d\ ]]cs&m;

,if;pyfenf;opfwdxJu dk;&mta&GUuAsm yHkoPmefudk


tNcDcHxm;a& ta&GUuAsm tcsdKUav; yg0ifyga&/ rydk;ndK ('dkif
empyl)\ ]]aESmif;EGD&uft<uD}} vdkY emrnfyD;xm;a& uAsmudk
ta&GUuAsmxJrm xnfhoifhyga&/ Munfhuwfyg/
opf&Guf<uDcsdef? wvifhvifh/ ESpfa[mif;Mum? weifheifh/
vDrSmtqifhqifh? vGifhvGifh&Gufcsyf tvDvD/
urf;NcDrSm w0D0D? vIdif;vHk;wpDpD/
EGDEGDvaESmif;ygwum;/
/
aemufuAsmwpfyk'fu armifaumufpH (&udKifjynf)\
]]&TDMuufoHcsdK}} uAsma& dk;&m"avh ,Ofaus;rIudk uAsmyef;eefY
ky<f uazmfxm;a& uAsmjzpfyga&/ rd;k vif;MuufweG o
f H pyfenf;
vdkY emrnfyD;xm;a&/ dk;&momjcif; (omcsif;)pyfenf;udk tNcD
cHxm;aom ta&GUuAsmrsdK;yif jzpfyga&/ qdkvdkYaumif;yga&/
rdcifUkd twGuf vufwo
dG q
D t
kd oH;k csEikd zf Ykd uAsmrsKd ;jzpfaw/ wpf
csufqdkMunfhuwfygzd/
rD;a&mifNzKd ;ajzmuf? &GmwavQmufrmS ? xGe;f Asmaxmufau?
MuufwGefoHav? nHhnhHa&mufau? aumu&Daumuf/
&TDMuufwGefAsm? Z&ufaoQwd? iSufaoQwdav? om,dom
,m? yGDvdkYumajrmufau? aumu&Daumuf/
vufwGJcsif;csif;? &TDMuufoHNydKif? &udKifdkUav? oifykef;
qGrf;udk? xifumajrmufau? aumu&Daumuf/
&cd k i f o m;BuD ; pmay

130

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;

ESihf qufE,
G af om jynfph akH v;eufaom t"dym ,f ,Si;f vif;wd
usa& pum;vHk;? vG,fula& um&eftcsdwftquf? om,mcsdK
tD;a& toHdkUeefY jynfhpHkpGmudk wGd&yga&/
yef;jrwfoZif? yef;oZif? oZifay:p? ESif;0D0Dau? ewf
awmfvav;? ewfawmfv/ NydKif;awmifausmfvrf;? carmif;yif
rSm? oZifyef;? xGwfcDqGwfcD? r,fESrrSm oZifyef;udk yef&pD
av--- yef&pD/ ESryefcsif? ysdKwdkif;BudKufaw? yef;oZif/ i,f
Muifarmifa0? bufvdkYqGwfau? &ca&av---&ca&/ yef;yGifh
oZif? r,fhacgif;xufrSm? vSvdkYyif/ w0ufudkyef? wwefaemif
usKd ;? jrwfpad Eav? anmifa&td;k rSm? tjynfx
h ;kd av? tjynfx
h ;kd /
armifEiS Ehf rS ? oZifyef;udk t&if;wnf/ armifr,fErS ? tcgwef?
oBuFefvrSm aygif;yg&pD? qHawmf&Sifav? apwD&if;rSm? qk
awmif;vDav? qkawmif;vD/

yGifhaumuf uAsma&; dk;&momjcif;zGJUenf;udk tNcDcHxm;a&


ta&GUuAsmaumif;wpfyk'f jzpfyga&/ t"dym,fjynfhpHkrI? pum;
toHk;tEIef; vSyrI? um&eftcsdeftquf taumif;rI (txl;
ojzifh) toHom,mrIdkUudk usDeyfzG,f wGd&yga&/ udk,fwdkif
zwfIcHpm;Munfhuwfygzd/
]]cs&m;yGifhjzLjzL? yifjrifhxufrSm? rTD;MuLMuL /
rTD;MuLyef;qdkif? &GmawmfvHk;rSm? oif;vdkYBudKif/
oif;BudKifyef;yGifh? yifNcD&ifhudk vDeefY&Gifh/
t&D;oQifhom;? arcspfolav? tdkarsmufom;/
wlwluRefdkU? cs&m;yGifhjzL? aumufuwfzdkY/
ckyif,au? yifNcD&ifhudk? vm;uwfarav/
/
Ou m rif ; nd K zG J U a& uAsm ]]jyif r &aomtrS m ;}} eef Y
]]tarSmifacwf}} qdka&uAsm 2-yk'fudk zGJUyga&/ dk;&momjcif;
zGJUenf;udk qef;opfxm;a& ta&GUuAsmwd jzpfyga&/ pum;vHk;
vSrI? t"dym,f av;eufrI? um&ef,lyHk odoyfrI? toHomrI
dkUudk zwfMunfhau wGdEdkifygzdkY zwfMunfhuwfyg/
qef0g;opfpHk? yGifhyGifhyHk? vHkavmufavmufxm;? ayg<u,f
rsm;/ rpm;&wwf? jynfoliwfonf? rsdK;jywfzdESdyf? cHqJwum;/
aemufqHk; wifjyvdka&uAsmu ]]yef;jrwfoZif yef;
oZif}} acgif;pOfwyfxm;a& &cdkifaZ,s (ppfawG)\ dk;&m
omjcif;tNcDcH ta&GUuAsmjzpfyga&/ atuAsmrm udk;uG,frI

ed*Hk;
vGwfvyfNyD;acwf &Sdykdif;umv jynfoloHk; ta&GUuAsm
azmfxw
k rf eI efY xd;k xGi;f qef;opfrI Ukd udk vufvrS ;f rDa&qD wifjy
vdkYNyD;ygAsm/ atwifjycsufwdudk tajccHvdkY ta&GUuAsm tajc
taeudk aMumif;usdK;qufpyfqifjcifMunfhau atydkif tjrif
rsdK;udk &vmEdkifyga&/
(1) okawoDwd tm;xkwfrIaMumifh ta&GUuAsmwpf&m
ausmfudk azmfxkwfwifjyEdkifuwfaw/ atydkif azmfxkwfEdkif
&cd k i f o m;BuD ; pmay

131

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;

pmapmif trSwf(4)rm ]]omjcif;qdkum? om;acsmhyg}} aqmif;


yg;eefY &ifzGifhAsm wifjyzl;cyga&/
&cdkifrdcifwd &rd&&maw;udk pnf;vGwf0g;vGwf oDqdkeD
a& tajctaeqdk;udk ZmydkifumuG,f&zdkYav;/ umuG,fzdkY
twGuf ZmolUrm wm0ef[dav;/ &cdkiftrsdK;om;wdkif; qifjcif
tajz&Sm&zdkY jzpfyga&/
ataqmif;yg;&D;ol tjrifudkajym&au ]]omjcif;qdkum
om;acsmhyg}} qdka& tajctaersdK;a&mufzdkYtwGuf &Sda[mif;?
ta&GUuAsmeefY acwfopfuAsmpmqdkdkU\ ta&GUuAsmwdudk
rlvwef;pmoifausmif;uwpfqifh jzefYyD;&zdkY jzpfyga&/ ,if;
tajctaersdK;udk oufqdkifoldkUu zefwD;yD;Edkifau? uRefawmf
dkU\ NrD;jrpfrsdK;qufwdrm ]]omjcif;qdkum om;acsmhyg}} tajc
taeudk a&mufvmzdkY rvGJyg/
vuf[dtNcDteDrm pmyDorm;wdteDeefY udk,fh0efudk,fh
xrf; oabmrsdK; &Sda[mif; ta&GUuAsmazmfxkwfrI? uAsmopf
oDuHk;rIudk udk,fEdkifa&qD rwGefUrqkwf 0dkif;0ef;tm;xkwfvm;
&zdkY jzpfyga&/

uwfpGma& &Sda[mif;ta&GUuAsmwd jynfoldkUyg;rm jyefUBuJAsm


useef o
D ;D vdjYk zpfaMumif; cefrY eS ;f Edik af &/ tifeeft
Y m;eefq
Y ufyem
&SmzdkYqdkau atxufru &EdkifoD;a&/
(2) uAsmpmqdkwda& ta&GUuAsma[mif;wdudk tNcDcH
yem ta&GUuAsmopfwdudk xdk;xGif;oDuHk;vmuwfaw/ vGwf
vyfNyD; acwf&Sdydkif;umvrm xdk;xGif;qef;opfrIta&twGuf
enf;auavh t&nftcsif;rnHhaMumif; odEdkifyga&/
ataqmif;yg;&Sdydkif;rm toQifpudE\ trSmpum;udk
aumufEkwfwifjycyga&/ q&mawmfu ]],cktcg acwf
tvdu
k f tjyifyrzG,rf &m a&m,Suv
f mrIwaYkd Mumifh &cdik t
f rsKd ;
om;wdkY\ obm0aw;uAsmrsm;ESifhwuG trsdK;om;aw;*Dw
rsm;onf wjznf;jznf;wdrfaumaysmufuG,f qdwfokOf;vm
onfudk awGU&onf} vdkY oHk;oyfjyxm;yga&/ rSefyga&/ NrdKUyg
awmyg trsKd ;om;,Ofaus;rIwd ysujf ym;qkw,
f w
k v
f ma&/ *Dw
udprm acwftvdkufay:vma& a&'D,dk? uufqufwdu &Gifh
xkwfaw? aw;rsdK;pHkNrdKU0ef;usifrm&mru awm&Gmwdxd xdk;
azmufysUH ESUH eDa&? vTr;f rd;k eDa&/ a''Pfukd wm&Sncf EH ikd yf gzdv
Yk m;/
yuwdtajctaerm NrdKUolrdcifwd ta&GUrqdkwwfuwf
yg/ ta&GUuAsmudk odav;rod Mum;av;rMum;zl;/ taoQodyf
auZmydkifodyfav;/ &rd&wkaw;udk qdkyemodyfyga&/ NrdKUol
rd c if d k U \ atyd k i f j zpf e D a & tajctaeud k uavmif o Qif
]]ajrmufO;D jynfoed ;f wef}} u 1958-atmufwb
kd mvxkwf "n

armif A od e f ;
(&cd k i f h w ef a qmif t rS w f ( 19)? 1996)
&cd k i f o m;BuD ; pmay

132

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;

&cdik w
f rd od qufysmroH;k Muwfau? ,if;pmyD rMumcif vH;k 0
ysufokOf;vm;rnftrSef jzpfonf/
pmyDonf ,Ofaus;rItaygif;\ pmyDaumif;aumif;
t&ma&mufpGmudk owdjyKrdMuwfaom &cdkifynmoQifdkUonf
&cdkifpmyDazmfxkwfzdkY tm;xkwfcMuwfonf/ &cdkifhwefaqmif
r*Zif;rsm;u ]]&udKifpmyDu@}} wdum;,if; tm;xkwfrI\
&v'frsm;yif jzpfonf/ ,if;u@rsm;onfvnf; &cdkifpmyD
azmfxkwfrI\ rSwfwdkifBuD;wpfckvnf; jzpfay\/
&cd k i f h w ef a qmif r * Z d e f ; wG i f ]]&ud K if p myD u @}}ud k
1957-58ckESpfup 1962-63 &cdkifhwefaqmif ed*Hk;csKyf&
aomESpx
f d oD;jcm;u@tjzpf azmfjyzl;ygonf/ ataqmif;yg;
onf &udKifpmyDu@wdu t&D;BuD;onf[k ,lqaomtcsuf
wdudk xkwf,lwifjyxm;pGm jzpfygonf/ &udKifpmyDu@wdudk
zwfz;l olUkd twGuf xl;qef;rI[rd nfr[kwaf omfvnf; rzwfz;l
oldkUtwGufum; &cdkifpmyDavhvmrIwGif rkcstaxmuftul
jyKvrd rhf nf[k ,Hyk gonf/ &cdik pf myDazmfxw
k &f ;D &nf&,
G cf suef efY
wifjyvdkufjcif; jzpfyg\/
]&udKifpmyDu@}\ yGJOD;xGufESpfjzpfaw ]]1957-58ESpf
rm a0omvDacwfu toH;k jyKcaom &u0Ptu&meefY t&D;
tom;&GwfzwfyHktcsdKU}} tjyif &cdkifoifykef;BuD;udkvnf;
qdkenf;eefYtwlwuG atmufygtwdkif; wifjycygonf/

&cdkiftu&m? &cdkifoifykef;BuD;
,Ofaus;rI tqifhtwef;jrifhaom vlrsdK;wdkif;wGif
ud,
k yf ikd t
f u&meefY ud,
k yf ikd pf m [dMuNrjJ zpfonf/ &cdik ,
f Ofaus;
rIonf wdk;wuftqifhjrifhcygonf/ &cdkifwdkif;tESHYrm ,ckwdkif
wnf[deDoD;aom &SdacwftaqmufttHk kyfxk? ausmufpm?
urnf;pmponfhkyf0wK taxmuftxm;wdudk MunfhHk
avmufeefY pmt&D;tom;[dcaMumif; odomEdkifonf/
,if;wdk;wuftqifhjrifhaom ,Ofaus;rI txGDxGDdkUudk
&cdkiftrsdK;om;dkU rxdef;odrf;EdkifcMuwfay/ rsufarSmufumv
wGifum; pmyDtygt0if ,Ofaus;rIt&yf&yfdkUrm qkwf,kwf
aysmufuG,fvkeD;NyDudk wGd&rnfjzpfonf/ rsm;pGmaom &cdkif
trsdK;om;dkUonf rdrddkUudk,fydkiftu&m? pmt&D;tom;[dpGm
udak wmif rodaomtNco
D Ykd a&mufeMD uwfNyjD zpf\/ &cdik pf myDukd
&cd k i f o m;BuD ; pmay

133

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;

&cdkifAsnf; 33vHk;dk U\ tac:ta0:rSm

usm
usd
usD
usK
usL
aus
usJ
ausm
ausmf
usH
usm;

uBuD;? cai? *a*G? causmuf&Snf? i ? pvHk;? qvdrf?


Za*G;? pNrD;qGJ? n? #oDcsdyf? X0rf;acG;? !oHaumuf? &DrIwf?
PBuD;? w0rf;wuf? x0rf;aph? 'ZG,f? "0rf;,Sdyf? eai? yOD;
apmuf? zaygufvyd ?f AvH;k ? bAk;,Syd ?f r? ,yufvuf? &aumuf?
v? 0? oQ? [? VBuD;? t --- dkU jzpf\/

&cdkifoifykef;BuD;
u
um
ud
uD
uk
ul
au
uJ
aum
aumf
uH
um;
us

u&D;&mu&a&/
ucs? um&a&/
uwif? ud&a&/
wifvdkYyGwfwm uD&a&/
wcsufiif uk&a&/
ESpfcsufiif ul&a&/
opDjcm;? au&a&/
aemufypfuJ &a&/
o0DvJjcm; umvJcseefY aum&a&/
&Sdxdk;aumf&a&/
wcsufyGwfwm uH&a&/
csvdkYESpfcsufyGwf um;&a&/
uyifh&D;&m us&a&/

Mu
Mum
Bud
BuD
MuK
MuL
aMu
BuJ
aMum
&cd k i f o m;BuD ; pmay

uscsusm&a&/
uswif usd&a&/
xifvdkYyGwfwm usD&a&/
wcsufiif usK&a&/
ESpfcsufiif usL&a&/
o0Djcm; aus&a&/
aemufypf usJ&a&/
o0DvJhjcm; usvJcseefY ausm&a&/
&Sdxdk; ausmf&a&/
wcsufyGwfwm usH&a&/
csvdkYESpfcsufyGwfwm usm;&a&/
cs? *s? ys? zs? As? rs? vs dkUudk txuf
ygenf;twdkif; qdk&onf/
u&pf&D;&m Mu&a&/
Mucs Mum&a&/
Muwif Bud&a&/
wifvdkYyGwfwm BuD&a&/
wcsufiif MuK&a&/
ESpfcsufiif MuL&a&/
o0Djcm; aMu&a&/
aemufypfBuJ&a&/
o0DvJjcm; MuvJcseefY aMum&a&/

134

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
aMumf
MuH
Mum;

iS
iSm
iSd
iSD
iSK
iSL
aiS
iSJ
aiSm
aiSmf
iSH
iSm;

uG
uGm
uGd

uGD
auG
uGJ
uGH

&Sdxdk; aMumf&a&/
wcsufyGwfwm MuH&a&/
csvdkY ESpfcsufyGwfwm Mum;&a&/
jc? j*? ji? jy? jz? jA? jr dkUudk txuf
ygenf;twdkif; qdk&onf/
i[qGJ&D;&m iS&a&/
iScsiSm&a&/
iSwif iSd&a&/
wifvdkYyGwfwm iSD&a&/
wcsufiif iSK&a&/
ESpfcsufiif iSL&a&/
o0Djcm; aiS&a&/
aemufypfiSJ&a&/
o0DvJhjcm; iSvJcseefY aiSm&a&/
&Sdxdk; aiSmf&a&/
wcsufyGwfwm iSH&a&/
csvdkYESpfcsufyGwfwm iSm;&a&/
n? PS? ES? rS? ,S? &S? vS dUk udk txuf
ygenf;twdkif; qdk&onf/
u0qGJ&D;&m uG&a&/
uGcsuGm&a&/
uGwifuGd&a&/

uGm;
uR
uRm
uRd
uRD
auR
uRJ
uRH
uRm;

<u
<um
<ud
<uD
a<u
&cd k i f o m;BuD ; pmay

wifvdkYyGwfwm uGD&a&/
o0Djcm; auG&a&/
aemufypfuGJ&a&/
wcsufyGwfwm uGH&a&/
0udkcsefvSyfNyD; cGrStxdtxufyg
enf;twdkif; qdk&onf/
csvdkYESpfcsufyGwfwm uGm;&a&/
uyifh0qGJ&D;&m uR&a&/
uRcsvdkY uRm&a&/
uRwif uRd&a&/
wifvdkYyGwfwm uRD&a&/
o0Djcm; auR&a&/
aemufypf uRJ&a&/
wcsufyGwfwm uRH&a&/
csvdkYESpfcsufyGwfwm uRm;&a&/
cG? *G? yG? zG? AG? rG? vG dkUwdkY txuf
ygenf;twdkif; qdk&onf/
u&pf0qGJ&D;&m <u&a&/
<ucs <um&a&/
<uwif <ud&a&/
wifvdkYyGwfwm <uD&a&/
o0Djcm; a<u&a&/

135

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
<uJU
<uH
<um;

iGH
iGm;

uwf
uif
udkuf upf
udkif unf
uwf
uef
uyf
urf
u,f
u0f
udkpf

crStp t-tqHk;xdtxufygenf;

aemufypf <uH&a&/
wcsufyGwfwm <uH&a&/
csvdkYESpfcsufyGwfwm <um;&a&/
>c? >*? >i? >y? >z? >r dkUudk txufyg
enf;twdkif; qdk&onf/
iG0qGJ? 0qGJ&D;&m iGH&a&/
csvdkY ESpfcsufyGwfwm iGm;&a&/
nG? PG? EG? rG? ,G? vG? oG dUk udk txuf
ygenf;twdkif; qdk&onf/
u? uwfuowf/
uifiowf? uifih owf?uif;iowf/
upfpowf/
unfnowf? unfn
h owf?unf;n
owf/
uwfoowf/
uefeowf? uefeY owf?uef;eowf/
uyfyowf/
urfrowf? urfrh owf?urf;rowf/
u,f,owf/
u0f0owf/
uwifiif0owfudkvJh&? udkifhvJh&?
udkif;vJh&/

twdkif; qdk&onf/
usuf
usif
uspf
usnf
uswf
usef
usyf
usrf
us,f
us0f
usdK0f
Muuf
Muif
Mupf
Munf
Muwf
Muef
&cd k i f o m;BuD ; pmay

uyifhusuf uowf/
usifiowf?usifhiowf?usif;iowf/
uspfpowf/
usnn
f owf? usnn
hf owf?usn;f n
owf
uswfwow/
usefeowf?usefYeowf?usef;eowf/
usyfyowf/
usrfrowf?usrfhrowf?usrf;rowf/
us,f,owf/
us0f0owf/
usbifiif0owfusKd iv
f &hJ ? usKd iv
hf &hJ ?
usdK0fhvJ&/
u&ifMuufuowf/
Muifiowf?Muifhiowf?Muif;iowf/
Mupfpowf/
Munfnowf? Munfhnowf? Munf;
nowf/
Muwfwowf/
Muefeowf?MuefYeowf?Muef;eowf/

136

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
Muyf
Murf
Mu,f
Mu0f
BudKif

iSuf
iSif
iSpf
iSnf
iSwf
iSef
iSyf
iSrf
iS,f
iSpf
iSdKif

uGuf

uGif
uGpf
uGnf

Muyfyowd/
Murfrowf?Murfhrowf?Murf;rowf/
Mu,f,owd/
Mu0f0owf
MuwifiifiowfBuKd iv
f &hJ ? BuKd 0v
f &hJ ?
BudKif;vJh&/ jc? j*?ji? jy?jz? jA? jr? dkU
udk txufygenf;twdik ;f qd&k onf/
i[qGJiSuf uowf/
iSifiowf? iSifhiowf? iSif;iowf/
iSpfpowf/
iSnfnowf?iSnfhnowf?iSnfhnowf/
iSwfwowf/
iSefeowf? iSefeowf? iSefeowf/
iSyfyowf/
iSrfrowf? iSrfhrowf? iSrf;rowf/
iS,f,owf/
iS0f0owf/
iSwifiifiowfiSdKifvJh&? iSdKifhvJh&?
iSdKif;vJh&/
n? PS? ES? rS? ,S? &S? vSUkd udk txuf
ygenf;twdkif; qkd&onf/
u0qGJuGuf uowf

uGwf
uGef
uGyf
uGrf
uG,f

uRuf
uRif
uRpf
uRnf
uRwf
uRef
uRyf
uRrf
uR,f
&cd k i f o m;BuD ; pmay

uGiif owf? uGiihf owf? uGi;f iowf/


uGpfpowf/
uGnn
f owf? uGen
Yf owf? uGn;f n
owf/
uGwfwowf/
uGeef owf? uGeeYf owf? uGe;f eowf/
uGyfyowf/
uGrrf owf? uGrrhf owf? uGr;f rowf/
uG,f,owf/
0-udk csefvSyfNyd; crS t-txd
txufygenf;twdkif; qdk&onf/
,yifh0qGJuRuf uowf/
uRifiowf?uRifhiowf?uRif;iowf/
uRpfpowf/
uRnn
f owf? uRnn
hf owf?uRn;f n
owf/
uRwfwowf/
uRefeowf?uRefYeowf?uRef;eowf/
uRyfyowf/
uRrfrowf?uRrfhrowf?uRrf;rowf/
uR,f,owf/

137

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;

G? PG? EG? rG? oG? &G? vG? ,G dkUudk


txufygenf;twdkif; qdk&onf/

cG? yG? zG? yG? rG? vGdkUudk txufyg


enf;twdkif; qdk&onf/
<uuf
u&pf0qGJ <uufuowf/
<uif;
<uifiowf?<uifhiowf?<uif;iowf/
<upf
<upfpowf/
<unf
<unfnowf? <unfn
h owf?<unf;n
owf/
<uwf
<uwfwowf/
<uef
<uefeowf?<uefYeowf?<uef;eowf/
<uyf
<uyfyowf/
<urf
<urfrowf?<urfhrowf?<urf;rowf/
>c? >i? >y? >z? >A? >r dkUudk txufyg
enf;twdkif; qdk&onf/
iTuf
i[qGJ0qGJiTuf uowf/
iTif
iGifiowf? iGifhiowf? iGif;iowf/
iTpf
iGpfpowf/
iTnf
iGnfnowf?iGnfhnowf?iGnf;nowf/
iTwf
iGwfwowf/
iTef
iGefeowf? iGefYeowf?iGef;eowf/
iTyf
iGyfyowf/
iTrf
iGrfrowf? iGrfhrowf? iGrf;rowf/
iT,f
iG,f,owf/

&cdkiftowfBuD;qdkenf;
udwf
udef
udyf
udrf
ukwf
ukef
ukyf
ukrf
aumuf
aumif
udkuf
udkif

usdwf
usdef
usdyf
&cd k i f o m;BuD ; pmay

uwifudwfwowf/
udeef owf? udeeYf owf?ude;f eowf/
udyfyowf/
udrrf owf? udrrhf owf?udr;f rowf/
ukwfwowf/
ukefeowf?ukefYeowf?ukef;eowf/
ukyfyowf/
ukrfrowf?ukrfhrowf?ukrf;rowf/
aumufuowf/
aumifiowf?aumifhiowf?aumif;
iowf/
uwifiifudkuf uowf/
udik if owf? udik ihf owf?udik ;f iowf/
crS t-txd txufygenf;twdkif;
qdk&onf/
uyifhusdwf wowf/
usdefeowf?usdefYeowf?usdef;eowf/
usdyfyowf/

138

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
usdrf
usKwf
usKef
usKyf
usKrf
ausmuf
ausmif
usdKuf
usdKif

Budwf
Budef
Budyf
Burd f
MuKwf
MuKef
MuKyf
MuKrf
aMumuf
BudKuf

BudKif

usdrfrowf?usdrfhrowf?usdrf;rowf/
usKwfwowf/
usKefeowf?usKefYeowf?usKef;eowf/
usKyfyowf/
usKrfrowf?usKrfhrowf?usKrf;rowf/
ausmufuowf/
ausmifiowf?ausmifhiowf?ausmif;
iowf/
uwifusdiifusdKuf uowf/
usdKifiowf?usdKifhiowf?usdKif;iowf/
cs? *s? ys? zs? As? rs dkUudk txufyg
enf;twdkif; qdk&onf/
u&pfBudwf uowf/
Budefeowf?BudefYeowf?Budef;eowf/
Budyfyowf/
Budrfrowf?Budrfhrowf?Budrf;rowf/
MuKwfwowf/
MuKefeowf?MuKefYeowf?MuKef;eowf/
MuKyfyowf/
MuKrfrowf?MuKrfhrowf?MuKrf;rowf/
ucsmucsmaMumuf uowf/
MuwifMuK iifBudKuf uowf/

iSdwf
iSdef
iSdyf
iSdrf
iSKwf
iSKef
iSKyf
iSKrf
aiSmuf
idSKuf
iSdKif

uGdwf
uGdef
uGdyf
uGdrf
uGdKuf
uGdKif
&cd k i f o m;BuD ; pmay

BudKifiowf?BudKifhiowf?BudKif;iowf/
jc?j*?ji?jy?jz?jA?jrdUk udk txufygenf;
twdkif; qdk&onf/
i[qGJiSdwfwowf/
iSdefeowf? iSdefYeowf? iSdef;eowf/
iSdyfyowf/
iSdrfrowf? iSdrfhrowf? iSdrf;rowf/
iSKwfwowf/
iSKefeowf? iSKefYeowf? iSKef;eowf/
iSKyfyowf/
iSKrfrowf? iSKrfhrowf? iSKrf;rowf/
icsmicsmaiSmuowf/
iSwifiSKiifiSK uowf/
iSdKifiowf? iSdKifhiowf? iSdKif;iowf/
n? PS? ES? rS? ,S? &S? vSUkd udk txufyg
enf;twdkif; qdk&onf/
u0qGJuGdwfwowf/
uGed ef owf? uGed eYf owf? uGed ;f eowf/
uGdyfyowf/
uGrd rf owf? uGrd rhf owf?uGrd ;f rowf/
uwifukiif uGdKufuowf/
uGdKifiowf?uGdKifhiowf?uGdKif;iowf/

139

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
iGdrf
iTdKuf
iGdKif

0-udk csefvSyfNyD; c-rS t-txd


txufygenf;twdkif; qdk&onf/
uRdwf
uyifh0qGJ uRdwfwowf/
uRdef
uRdefeowf?uRdefYeowf?uRdef;eowf/
uRdyf
uRdyfyowf/
uRdrf
uRd r f r owf ? uRd r f h r owf ? uRd r f ;
rowf/
uRdKuf
uwifukiifuRdKufuowf/
uRdKif
uRdKifiowf?uRdKifhiowf?uRdKif;iowf/
cG? *G? yG? zG? AG? rG? vGdkUudk txufyg
enf;twdkif; qdk&onf/
<udwf
u&pf0qGJBudwfwowf/
<udef
<udefeowf?<udefYeowf?<udef;eowf/
<udyf
<udyfyowf/
<udrf
<udrfrowf?<udrfhrowf?<udrf;rowf/
<udKuf
uwifukiif<udKufuowf/
<udKif
<udKifiowf?<udKifhiowf?<udKif;iowf/
>c? >*? >i? >y? >z? >A? >r dkUudk txuf
ygtwdkif; qdk&onf/
iGdwf
i[qGJ0qGJiGdwfwowf/
iGdef
iGdefeowf? iGdefYeowf? iGdef;eowf/
iGdyf
iGdyfyowf/

iGdrfrowf? iGdrfhrowf? iGdrf;rowf/


iTwifiIiif iTdKufuowf/
iGdKifiowf? iGdKifhiowf? iGdKif;iowf/
T? PT? ET? rT? ,T? &T? vT? oTdkUudk
txufygenf;twdkif; qdk&onf/

1957-58 &cdkifhwefaqmifr*Zif;rS ]]&udKifpmyDu@}}


wGif txufrmwifjyxm;a&twdkif; a0omvDacwfu toHk;
jyKaom &cdkiftu&mt>rufavmufeefY &cdkifoifykef;BuD;
avmufudk&m azmfjyxm;ygonf/
1958-59 &cdkifhwefaqmif &udKifpmyDu@wGifvnf;
a0omvDacwfwGif wGd&aom &cdkiftu&mrsm;udk yxrazmf
jyygonf/ ,if;aemuf avmif;MuufacwfwdeefY ajrmufOD;
acwfwiG f wG&d aom &cdik t
f u&mrsm;udk qufvw
Ykd ifjyygonf/
]]OD;pGm c&pfawmf 8-&mpkcefY a0omvDacwfaemufydkif;
rm oHk;confxif&aom &u0Ptu&m t>rufavmufudk}}
atmufygtwdkif; wifjyxm;ygonf/

yHk (pm135)
&cd k i f o m;BuD ; pmay

140

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
]],if;aemuf pr0uf? yxravmif;Muuf? yk&drfNrdwf
ae&&m ponfhNrdKUawmfrsm;udk csefvSyfNyD;au 'kwd,avmif;
Muufacwfrm 15-&mpkeefY wwd,ajrmufOD;acwfv,f 18&mpkcefYrSm wGd&onfh &udKiftu&m}} rsm;rm atmufygtwdkif;
wifjyxm;ygonf/

txufazmfjyyg tu&myHkpHwdeefY oifykef;BuD;dkUudk


(1957-58)rS (1959-60)txd 3-ESpftwGif; xkwfcaom
&cdkifhwefaqmifr*Zdef;rsm;rS &udKifpmyDu@wdrm xnfhoGif;
azmfjyxm;ygonf/ ,if;ydkifazmfjypGmrm tu&mtaMumif;eefY
ywfoufvYkd rlvqif;vm&ma'oudk ,Si;f rjycyg/ ,if;vdt
k yf
csufudk &cdkifynmoQifrsm; &SmzGDwifjyxm;pGm[du xkwfEIwf
wifjyvdkufygonf/
&cdkiftu&mqif;vmaom rlva'orm tdEd,jynf[k
qdkMuwfygonf/ ,if;taMumif;udk &cdkifynm[d q&mOD;OD;
omxGef;u ]]tdEd,jynfBuD; a&S;ESpfaygif;rsm;pGmu (&mpkESpf
vGefudk qdkvdkonf){& arumac:aom tu&may:ayguf
vmonf/ ,if;aemufydkif;wGif wqifhqifhul;ajymif;vmum
c&oQm;wDtu&m ay:aygufvmonf/ ,if;rSwpfqifh jA[d?
,if;rSwpfqifh ukoQHtu&m? ,if;rSwpfqifh *kwtu&m?
,if;rSwpfqifh j*Etu&m? &u0Ptu&m? u#Dvem*&D?
oQm&'g? b*Fvm;? ygqusrD? ra,? jya'oQD? awvil tp,Sd
aom rsm;pGmaom pmaytu&m0PwdkYonf qif;oufay:
aygufvmavonf/ xdaYk Mumifh *kwt
u&mrS j*Etu&m? &u
0Ptu&mwdYk qif;oufvmonf/ ta&;Bu;D aom pmaywpf
&yfrSm j*EESifh cyfqefqefwlaom ou#pmayrsdK;onf/ ayoQ
0gajrmufydkif; arm&d,rif;qufrS &udKifa0omvDNrdKUawmf
a[mif;odYk qifoufvmonf/ ,if;pmonfvnf; wpfqifq
h ifh

yHk (pm-136)
,if;aemuf ]]c&pfou&mZf 15-&mpkeefY 18-&mpktwGi;f
&udKifpmyD tu&mrsm;rS aumif;Edk;&m&m a&G;,lNyD;au &[ef;
ynmoQif? vlynm[d? yk*dKvftaygif;dkUeefY ndEIdif;cNyD;aemuf
tMuHaumif; awmif;cH&,lum}} atmufygtu&myHkpHdkUudk
aemufqHk;wifjyxm;ygonf/

yHk (pm137)
&cd k i f o m;BuD ; pmay

141

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
vTJajymif;um &u0Pjzpfvmonfwpf&yf? *kwtu&mrS j*E
ESifhtqifwlum wpfqifhwpfqifhvTJNyD;vQif &u0Pjzpfvm
onfwpf&yf ESpf&yfaom ajymif;vJjcif;wdkYjzifh pD;qif;vmaom
jrpfi,fESpfckwdkYrSm ork'&mxJodkY pD;0ifouJhodkY &u0Ptu
&mxJodkY qif;oufvmavonf/ xdkYaMumifh ,if;tcsdefuyif
&u0Ptu&mxJoYkd qif;oufvmavonf/ xdaYk Mumifh ,if;
tcsed u
f yif &u0Ptu&mwl xif&mS ;vmonf}} ponfjzifh
rdefYqdkygonf/
&cdkif&mZ0if okawoDwpfOD;jzpfaom q&mBuD;OD;atmif
omOD;uvnf; &cdkifvlrsdK;qif;oufvmyHk t>rufavmufeefY
&cdkiftu&m ay:aygufvmyHktusOf;udk atmufygtwdkif; rdefY
qdkzl;ygonf/
]]tmoQwdkuftv,fydkif;[d yrD,mukef;jyifjrifh (PAMIR
PLATEAU) rS vlwpfpo
k nf tdE,
d ajrmufyikd ?f tdEL jrpf0rS ;f a'o
odYk wpfow
k Nf y;D wpfow
k ?f wpfcsed Nf y;D wpfcsed f 0ifa&mufvmMuwf
aMumif;? ,if;jrpf0Srf;uwpfcg **Fgjrpf0Srf;a'oeefY b*Fge,f
[kac:wGifaom &Sdacwf&cdkife,fxJodkY 0ifa&mufMuwfvm
aMumif;? ,if;a'owdwGifeDaom vlrsdK;dkUudk tdef'dt&d,H
(INDO ARYAN) [k ac:aMumif;? tdef'dkt&d,HwdkY\ udk,fydkif
tu&monf jA[D (BRAHMI) jzpfaMumif; c&pfray:rD
ou&mZf 6-&mpku &cdkifudk tkyfpdk;awmfrlcJhaom pEol&d,
rif; eef;pdkufawmfrlonfh "n0wDNrdKUawmfa[mif;ae&mrS wl;

azmf&[daom ausmufpmrsm;u xdktcguyif "n0wDwGif


jAm[Dt
u&meefY ygVdbmom (PALI LANGUAGE IN BRAHMI
SCRIPTS) dkU oHk;cpGm oufoDcHeDaMumif;? a0omvD (c&pf
320-957)tpydkif;avmufwGif &D;xGif;caom ausmufpmrsm;
rm "n0wDacwfwGif oHk;caom ajrmufydkif; jAm[Dyifjzpf
aomfvnf; t&D;tom;tu&myHkoPmeftoifhtwifhajymif;
vmNyDjzpfaMumif;? a0omvDacwf 'kwd,ydkif; c&pf 8-&mpkodkY
a&mufaomtcg &cddkifwGd&aom ausmufpmtu&mrsm;\
yH k o P m ef o nf a0omvD a cwf yxryd k i f ; tu & mrsm;\
yHkoPmefESifh ododomom wGJvmvwfaMumif;/ ,if;tu&m
rsm;onf av;NrdKUeefY ajrmufOD;acwf\ &SdawmfNyD; tu&myHk
oPmefyifjzpfaMumif;}} wifjyrdefYqdkygonf/
atrQum; 1957-rS 1960-txd oHk;ESpftwGif; &cdkifh
wefaqmifr*Zdef; 3-apmif azmfjyxm;aom &cdkiftu&m?
&cdkifoifykef;BuD;eefY &cdkifynmoQifrsm; rdefYqdkaom &cdkif
tu&mtaMumif; tusOf;jzpfygonf/ atwifjycsufwd\
aemufwiG f cdik v
f akH om taxmuftxm; trsm;Bu;D [dygonf/
1957-rS 1960-xd 3ESpftwGif; &cdkifhwefaqmif &udKifpmyD
u@wdtwGuf ud;k um;pGmwdukd atmufrmazmfjyvdu
k yf gonf/
]]&cdik pf myDu@twGuf ud;k um;aom ausmuf? urn;f
pmeefY yDpmrsm;}} 9
&cd k i f o m;BuD ; pmay

142

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;

yDpmrl/
20/ NrdKUa[mif;NrdKU q&mOD;OD;omxGef;xHrS&aom &u
0Ptu&m ab;azmufyDpm (3)wGJeefY &Sda[mif;
yk&ydkufpmrsm;? ausmufpmrsm;? '*Fg;pmrsm;/
21/oD[Vkd jf yef OD;auom&xHrS &aom &u0Ptu&m/
22/ &rf;NANJ rKd U odraf wmf[d odro
f rkww
f ikd af usmufpmrsm;
23/ awmifvwfNrdKU wef;vTJacsmif; &Gmr&Gm odrforkwf
ausmufpm/
24/ ausmufawmf r[mjrwfrkedbk&m; ,w&macgif;
avmif; urnf;pm/
25/ peJNrdKU rif;apmrGefwnf bk&m;BuD;yk&ydkufpm/
26/ av;awmife,f[d ausmufpmrsm;/
27/avmif;wD;ewfueG ;f avmif;Muufacwfx;kd ausmufpm
28/ ukvm;um bk&m;ausmufpm/
29/ yef;uHk;odrfbk&m;ausmufpm/
30/ yk&drfjyiftqHk; awmifbk&m;ausmufpm/
31/ avmif;Muufawmifarmfausmufpm/
32/ eef;usBuD;bk&m;ausmufpm/
33/ a0omvD? avmif;Muuf? yk&drf? r[mxD;eefYNrdKU
a[mif;wpf0dkufrS&[daom ajrmufrsm;vSaom
ausmufpmrsm;eefY urnf;pmrsm;/

1/ oQpfaomif;bk&m;[d a0omvDausmufpm
taemufrsufESmrSm 7&mpk
2/
ajrmuf
6&mpk
3/
awmif
6&mpk
4/
txuf
7&mpk
5/ a0omvDacgif;avmif;ausmufpm 7 /
6/ awZ&mr[d a0omvDausmufpm 7 /
7/ a0omvDOPSDuawmausmufpm 6 /
8/ oHwGJivGefarmfausmufpm 2-csyf 7 /
9/ r[maAm"d[d &cdkifausmufpma[mif; 12/
10/ a0omvDa&Tom;'*Fg;rsm;
7?8 /
11/ a0omvD (tm,emawmifZvwf)
qDrD;cGufpm
7?8 /
12/ avmif;MuufacwftavmrmjzL
bk&ifprcH urnf;pm? &cdkif 612-618 1118/
13/ ajrmufOD;acwf a&TaiG'*Fg;rsm; 11-18 &mpk
14/ yef;armfawmifBuD; ausmufpm
15/ ae&&mNrdKUawmfa[mif;ausmufpm
16/ oHwGJZmwDjyifausmufpma[mif;
17/ r[mxD;bk&m;eefY rD;ausmif;kyfausmufpm/
18/ awmifukwfNrdKU odrfawmfbk&m;ausmufpm/
19/ rmefatmifaA'ifq&mBuD; OD;xGD;atmifxHrS&aom
&cd k i f o m;BuD ; pmay

143

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
txufazmfjyyg &cdkiftu&m? &cdkifoifykef;BuD;eefY
tu&mqif;oufjzpfay:vmyHkordkif; tusOf;dkUum; &cddkifpm
yDwDxGifjyKpk&D;wGif tNcDcHausmufjrpfyif jzpfygonf/ ,if;
ausmufjrpfudk &cdkifwdkif;tESHYrm atedwdkifwnf[deDoD;aom
ausmufpm? urn;f pm? yDpm ponfh yk 0f wKtaxmuftxm;wd
eefY wnfaqmufxm;pGm jzpfawtwGuf cdkifcHhpdwfcs&ygonf/
,if ; ausmuf j rpf x uf w G i f ud k , f d k U oabmusaom pmyD
taqufttHkopfudk wnfaqmuf&ygrnf/ taqmufttHk
wpfckaqmufzdkY ypnf;ud&d,mwd vdktyfawydkif? &cdkifpmyDopf
wDGifjyKpk&D;twGufvnf; wdrfjrKyfeDaom &cdkifpmyDrsm;udk &SmazG
azmfxw
k zf Ykd &cdik w
f ikd ;f a'ot&yf&yfu &cdik pf um; toH;k tEIe;f
tm;vHk;udk rSwfwrf;wifxdef;odrf;zdkY vdktyfygonf/ wpfcsdef
wnf;rSm pmyDwpf&yfwiG f r[drjzpfvt
kd yfaom tbd"mefusr;f ?
owfyHkusrff;? o'gusrf;ponfdkUudk jyKpkzdkYtwGufvnf; tm;
xkwf&ygrnf/
tckum; pHk&m[dygoD;onf/ urmhpmyD tqifhtwef;
udk vdkufrDzdkY trsm;BuD;vdkygoD;\/ tcsdefraESmif;cif wufnD
vufnD0dkif;0ef;tm;xkwfMuwfrnfqdkaomfum; rjzpfEdkifp&m
taMumif;r[day/
armif A od e f ;
(13-12-67)
(&cd k i f G e f Y z l ; ? 1968-Zl v d k i f x k w f r m
azmf j yzl ; yga&/)

tTef;rSwfcsufrsm;
1/ uG,v
f eG o
f l rEav;0dZm ESihf odyw
H uov
kd f ygarmu
csKyfa[mif; q&mOD;ausmf&if\ ]]&cdkiftu&mESifh
&cdkifoif ykef;BuD;}} (1957-'DZifbmjr0wD)aqmif;yg;
rS
2/ &cdkifhwefaqmifr*Zdef; twGJ-1? trSwf-7? (195859) &udKifpmyDu@ pmrsufESm (3)Munfh/
3/ &cdkiftu&myHkpH 2? 3? 4 dkUudk &cdkifhwefaqmiftwGJ
1? trSwf-7yg &udKifpmyDu@wGifvnf;aumif;?
&cddkifhwefaqmif twGJ 1? trSwf-8? (1959-60)
&udKifpmyDu@wGifvnf;aumif; xnfhoGif;azmfjy
xm;ygonf/
4/ &cdkifhwefaqmif r*Zdef; twGJ-1? trSwf-7? &udKif
pmyDu@ pmrsufESm (3)Munfh/
5/ &cdik w
hf efaqmifr*Zed ;f twG-J 1? trSw-f 7? &udK ipf myD
u@ pmrsufESm (7)Munfh/

&cd k i f o m;BuD ; pmay

144

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;

]]tbd;k ? a'vrf;wnfw
h nfv
h m;ygvD? ,Su
d cGqu
kH kd a&muf
awcg t,Sdbufudk auGUyg/ vusfmbuf ESpfaqmifjcm oHk;
aqmifxuf oHjzLrdk;vdkYtdrfyg}} [k oGufvufpGm Tefvdkuf\/
,if;tcg 0gBuD;rm em;rvnf[efESifh rsufarSmifukwfvm;NyD;/
]]Zma0? ,SducGqHk t,Sdbuf? Zmt,SdbufvJ}}
]][kwfyga& tbdk;? &SducGqHkyg}} [k tuRefu 0ifajym
vdkufonfwGif---- ,SducGqHk t,SdbufajymeDvdkY}} [k ajymum
yGJpm;apmomausmf\ tdrfbufodkY xGufvm;vDygonf/
tuRefYoli,fcsif;rm rusDreyfESifh ]]0gBuD;? vludkvJh rD;
od,ifh tjypfvJh wifod,ifh? rdwAv#Dumudk roifbl;c,SdzdkY}}
]][m; --- [m; ---- [m;}} &,fvdkufolrm tuRefyif
jzpf\/ olUpum;udk oabmus r[kwyf g/ 0gBu;D \ em;rvnf
[efjzifh xyfqifhrD;vdkufaom rD;cGef;udk wGufrd jzpfygonf/
tuRefYoli,fcsif;u ]],SducGqHk? t,Sdbuf}} [l ajym
onfudk 0gBuD;em;vnf[ef rwlay/ tuRefu ]]&SducGqHkyg}}
[l ]&} oHyDyDESifh ajymvdkufrSom 0gBuD;em;vnfvm;[ef
wlygonf/
trSefpifppf 0gBuD;rrSm;? tuRefYoli,fcsif;\ trSm;om
jzpfayonf/ &cdkifpum;wGif ]]t,Sdbuf}} [l ],} oHESifh
ajymavhr[d/ ]]t&Sdbuf}} [lom ]]&}} oHESifh jywfom;pGm
ajymayonf/ ,if;aMumifh tuRefYoli,fcsif;u ]]t&Sdbuf}}
udk ]],}} oHESifh ]]t,Sdbuf}} [k ajymvdkufaomtcg 0gBuD;em;

azmufjyefeDaom &cdkifpum;tcsdK U
wed tuRefYoli,fcsif;ESifh tuRefonf abmif;'Gwfom;
pk &Gmvrf;cGqHktem;[dpifwGif xdkifeDuwfygonf/ ,if;pOf
touf 70 ywf0ef;usif [drnfh 0gBu;D wpfa,mufonf vrf;
rSvm;,if; pif&SdodkYa&mufaomtcg wefYvdkufNyD; wpfckckrD;vdk
[efESifh tuRefdkUudk MunfheDygonf/ 0gBuD;trlt&mudk t&dyf
usaom tuRefYoli,fcsif;u tuRefYvufOD;pGmyif/
]]ZmrD;csifygav tbdk;}} [k rD;vdkufygonf/ xdktcg
0gBuD;vnf; tuRefdkUtem;odkY uyfvmum/
]]yGJpm;apmomausmftdrfZmem;rmvJa0}} [k rD;ygonf/
yGpJ m;apmomausmrf m tuRef Ukd &Gm vlord sm;olwpfO;D jzpfonfh
tavsmuf tuRefYoli,fcsif;u csufcsif;yif/
&cd k i f o m;BuD ; pmay

145

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;

[lom ajymayvdrfhrnf/ odkYaomf ,ckacwfwGif ]pdkufpdkuf}


[laompum;rS ]wnfhwnfh} [laompum;odkY &GDajymif;vmay
onf/ xdkenf;wlpGm ]iSufudk&Gwfypfvdkuf} [laompum;wuf
pm; ]iSufudk vTwfypfvdkuf} [lvnf;aumif;? ]ZmwDykxdk;}
wufpm; ]apwDyx
k ;kd } [lvnf;aumif;? ]&Tu&f iT o
hf nf} wufpm;
]&GufvTifhonf} [lvnf;aumif;? ]tnufqdk;} wufpm;
]trIdufqdk;} [lvnf;aumif;? ]oJrIefY&TifhreDauh? wufpm; ]oJ
rIefYvTifhreDauh} [lvnf;aumif;? ]r[d} wufpm; ]r,Sd} [l
vnf;aumif; toD;oD; ajymif;vTJvmukefonf/ pifppf ]pdkuf
pdkuf} wufpm; ]wnfhwnfh}/ ]&Tifh? &Guf? pmwD? tnuf? r[d?
wufpm; ]vTifh} vTwf? apwD? trIduf? r,Sd} [ljzpfvmjcif;dkU
rm wdk;wufvmjcif; r[kwfay/ jrefrmpmyDudk twkta,mif
vdu
k
f &cdik pf um;ppf? pum;rSerf sm; ysujf ym;ajymif;vGv
J mjcif;
om jzpfayonf/ tjypfrqdo
k mojzifh azmufjyefonfwufpm;
ajymif;vGJonf[lom orkwfvdkufrdonf/
txufazmfjyca,Smif ]t&Sdbuf} [laompum;udk
]t,Sdbuf} [lajymjcif;um; ]&} Asnf;ESifh ],} Asnf;dkU\
&cdkiftoHxGufrSefudk toHysufjzifh a&mrSef;rod a&mypfvdkuf
jcif;om jzpfayonf/ &cdkifdkUonf ]&} Asnf;\ toHxGufESifh
],} Asnf;\ toHxGufudk uGJym;pGm ajymqdkMu\/ if;rSEG,f
vmaom ]tyifh} ESifh ]t&pf} udkvnf; Edkifeif;uRrf;usifpGm
oHk;pGJwwfMuukefonf/ xdkYtwGufaMumifhvnf; jrefrmrsm;u

wGif xGD;vm;jcif; jzpfayonf/ 0gBuD;\ &cdkifpum; tbd"mef


xJwGif ]]t,Sdbuf}} [laompum;vHk; ygvdrfhrnf r[kwfay/
xdaYk Mumifh t*Fvyd w
f pfa,mufonf Edik if jH cm;om;wpfO;D u ryD
roESifh ajymvSmaom t*Fvdyfpum;udk em;rvnfouJhodkY
0gBuD;onfvnf; &cdkifoHryDuvmESifh ajymvSmaom tuRefY
oli,fcsif;\ pum;udk jzKwfcsif;em;rvnfcay/
odkYvQif ,ckacwf &cdkifvli,frsm;\pum;rsm;onf
wpfpwpfpESifh azmufjyefysufjym;vmukef\/ trsm;tm;jzifh
um; NrdKUrsm; (txl;ojzifh ppfawG)bufwGif jzpf\/ vli,fvl
&G , f r sm;om r[k w f ? rd b vl B uD ; rsm;yif &cd k i f p um;ppf ?
pum;rSef;rsm;udk ajymqdkxdef;odrf;&rSef;rod jzpfeDuwf\/
bmompum;jzpfpD? pmyDjzpfpD ]toD} Dead Language
r[kwfygcvQif acwftvdkuf wpfpwpfp ajymif;vGJvmonf/
us,fjyefYwkd;wufvmonfcsnf; jzpfayonf/ odkYaomf azmfjy
ca,Smif ]t&Sdbuf} udk ]t,Sdbuf} [k vDoHryDuvmESifh
ajymqdkjcif;um; ajymif;vJwdk;wufjcif;r[kwf/ azmufjyefvm
jcif;om pifppfjzpfayonf/ ajymif;vGJonfqdkjcif;rm tuRefY
oli,fcsif;u 0gBuD;tm;ajymonfhpum;wGif ygonfh ]wnfh
wnfh} pum;a,Smifjzpf\/
trSeftm;jzifh &SD;tcgu &cdkifom;dkUonf ]wnfhwnfh}
[l ajymavhr[d/ ]pdkufpdkuf} [lom oHk;pGJMuukefonf/ ]a'
vrf;wnfhwnfhvm;ygvD} wufpm; ]a'vrf;pdkufpdkufvm;ygvd]
&cd k i f o m;BuD ; pmay

146

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;

rm pum;ajympOfwGif razmufjyefMubJ pmtkyfwGifzwfaom


tcgom toHysufESifhzwfMuonfjzpf&m w0Dw0uf azmuf
jyefonf[k qdkEdkifay\/ owdrxm;bJ ,if;twdkif;om toH
ysuEf iS hf zwfeMD urnfqu
kd ]t&Sb
d uf? &Scd ;kd onf} [laom pum;
udk ]t,Sb
d uf? ,Scd ;kd onf} [lpum;ysuv
f monfah ,Smif tem
*wfumvwGif ]&} oHrS ],} oHodkY ajymif;vJajymqdkvmMurnf
rSm rvGJay/
odkYpum;rsm; azmufjyefvmjcif;? toHrsm; ysufvm
jcif;dkUrm jrefrmpmyDudk edYpOf&ufquf oifeDzwfeD&aom
aMumifh jzpfayonf/ um; tuRefYtjrifwnf;/
&cdkifpmyDonf twdwftcsdefu tzsuftqD;cHc&NyD;
rsuaf rSmufumvwGiv
f nf; ud,
k Mhf urmudk ud,
k zf efw;D cGirhf &bJ
vlrsdK;jcm;udk txifBuD;wwfaom uRefpdwf0ifeDuwf&m rysuf
pD;bJ usef[deDaom rdrddkU\ pmyDudk azmfxkwftoHk;jyK&ef
rBuKd ;pm;Mujcif;aMumifh ]pmoD} (Dead Language) a,SmifjzpfeD
\/ xdkYaMumifh vpfvyfeDaom &cdkifpmyD\eD&mwGif rdrddkUESifh
qifwl,dk;rSm;wlnDaom jrefrmpmyDrm tqD;twm;r[d 'v
a[m0ifvm;vDonf/ wcsed w
f nf;rmyif &cdikd o
f m;dUk onf vGwf
vyfpGm 0ifa&mufvmaom jrefrmh,Ofaus;rIrsm;udkyg vufcH
vmMu&m trsKd ;om;[ef? trsKd ;om;oHEiS hf woD;wjcm; 0if<h um;
pGm &yfwnfeDaom &cddkifpum;wcsdKUudkyg wpfpwpfp ,drf;,dkif
azmufjyefpDonfudk &ifvD;zG,f wGd[d&ayonf/

]yif&h pfrEdik ?f &cdik af r;} [laompum;yHu


k kd oH;k pGMJ u&onf r[kwf
avm/
odkYaomf a'edY&cdkifvli,frsm;ESifh tcsdKUvlBuD;olrrsm;
(txl;ojzifh NrKd Uxufev
D l Ukd )onf rdrd Ukd ajympum;rsm;udk owd
rxm;MubJ azmufjyefrSef;rod wpfpwpfp azmufjyefysufjym;
pGm ajymqdkeDMuukefonf/ txl;ojzifh ]&}Asnf;ESifh ywfouf
aompum;vHk;rsm;jzpfonfh ]t&Sdbuf? tdrf&Sd? &Sdcdk;onf? &Sd&Sd
tcgu? MunfhIonf? xif&Sm;onf? qHawmf&Sif} paom pum;
dUk udk ]t,Sb
d uf? tdr,
f ?dS ,Scd ;kd onf? ,S,
d t
dS cgu? Munf,
h KS onf?
xif,Sm;onf/ qHawmf,Sif} [l &cdkifoHrSef ]&}oHwufpm;
],} oHESifh azmufjyefajymqdkvmMu&m azmfjyaom 0gBuD;dkU
a,Smifyk*dKvfrsm;\ em;xJwGif 0g;jcrf;ESifh xdkouJhodkY cHpm;pDvD
onf/
tcsdKUaom pum;vHk;rsm;rm pum;ajympOfwGif razmuf
jyefMubJ pmzwfaomtcgom azmufjyefMuukef\/ if;dkU
u-]touf&iS o
f nf? &Smonf? SKH UeDaomt0wf? tvGe&f mS ;
t&om[daom avSmfpm? t&Sd trQpD0Donf? t"GefY&SnfpGm}
tp[donfdkUjzpfNyD; if;dkUudk pmtkyfwGif zwfaomtcg]touf,Sifonf? ,Smonf? ,SHKUeDaomt0wf? tvGef
,Sm; t&om[daom avSmfpm? t,Sd trQpD0Donf/ t"GefY
&SnfpGm} [l toHysufjzifh zwfMuukefonf/ pum;vHk;rsm;
&cd k i f o m;BuD ; pmay

147

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
twdwftcsdefu uHraumif;taMumif;rvSvDojzifh
wdkif;jynfvlrsdK;ESifhwuG ,Ofaus;rIwpfckvHk;udkyg tzsuftqD;
cHc&rlvnf; rsufarSmufumvwGif pdwf"mwf? pum;? "avh
xHk;pHESifh tjrKaw pmyDtcsdKUusef[deDod&m ]&cdkif} [laom
tEGwonmudk &ifuGcH,lEdkifMuod\/ pum;ESifhpmwGif
pum;u t,ifay:\/ pum;ay:NyD;rS xdkpum;udkvdkuf
pmudkxGif,ljcif;jzpf&m bmompum;onf pmyD\rGD;rdcifyif
jzpfayonf/ &cdkifpmyDrm uG,faysmufvkvk (0g) ]]igdkU&cdkif
om;rsm;wGif pm[dygonf}} [l ajymEdkifavmufHkom usef[d
eDojzifh rGD;rdcifjzpfaom bmompum;ESifhyif u,fwif&rnf
jzpfayonf/ odkYaomf yputcsdefwGif rdcifjzpfaom bmom
pum;tcsdKUyg azmufjyefysufjym;eD&m om;jzpfol &cdkifpmyDudk
yif u,fwifyif &ygrnfavm[k pdk;&drf&ifvD;rdayonf/
tuRefajymcsifonfum; ]]&cdkifpum;ppf? pum;rSefrsm;
udk xdef;odrf;uwfyg}} [ljzpfNyD; ]]&cddkifpum;ppf? pum;rSef
rsm;udk xdef;odrf;vsuf acwfrDopfvGifaom &cdkifpmyDudk xl
axmifEdkifygpD}} [laom qkawmif;yif jzpfygownf;/

&cdkif&oH pD;ppfcsuf
bmomaA'ynmoQifwda& bmompum;wdudk *kPfwl
csif; pkAsmcGJjcm;Edkifatmif enf;(2)rsdK;udkrsm;om oHk;uwfaw
qdkyga&/ wpfrsdK;w ]]0guszGJUxHk;udkvdkufAsm cGJjcm;enf;}} 1 jzpf
yga&/ aemufwpfrsdK;u ]]rsdK;EG,fudk vdkufAsmcGJjcm;enf;}} 2
jzpfaw/
0guszGJxHk;udk vdkufysmcGJjcm;enf;twdkif;qdkau &cdkifbm
ompum;ESifh jrefrmbmompum;dkUa& ]]{u0P bom
pum;}} 3 wdjzpfawvdkY od&yga&/ NyD;au rdk;&D? aomuf&Dtdk;
pum;wdydkif pum;ESpfvHk;udkjzpfjzpf? pum;trsm;udkjzpfjzpf
ormodyk'fvkyfysm oHk;Edkifa&twGuf ]]wGJuyfbmompum;}}
4 vdkYav; ac:uwfyga&/ a,awmifruoD; ]]u? um? um;}}
dkUydkif toHtedrfhtjrifh[dAsm toHudkvdkufvdkY t"dym,fav;

armif A od e f ;
(acwf a &S U aqmif p mapmif ? ppf a wG t rS w f ( 2)1961)
&cd k i f o m;BuD ; pmay

148

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
uGJa&twGuf ]]wufusoH bmompum;}} 5vdkYav; emrnfyD;
xm;uwfyga&/

&cdkifydkifr[kwf/ tJeefY at;udk uGJuGJjym;jym; toHxkwfpGmudk


wGd&yga&/ ]]atm}} o&udk &cdkifjynfa'otrsm;pkrm ygVdoH
eefY xyfwl ]]tdk;}} vdkY toHxkwfauav;aomh jrefrmdkUu
]]atm}} vdkY&m toHxkwfyga&/ Asnf;rmav;aomh &-Asnf;udk
toHxkwfyHkrwluwf/

rsdK;EG,fudkvdkufysm cGJjcm;enf;t&qdkau &cdkifeefY jrefrm


bmompum;dkUudk ]]wdAufwkwfbmompum;}} 6 yifrBuD;
xJrm xnfhuwfyga&/

&cdkifu &udk ygVd&oHeefY eD;pyfatmif toHxkwfyga&/


jrefrmdkUusau&oHudk ,oHeefY wxyfwnf; toHxkwfpGmudk
wGdEdkifyga&/ &Asnf;eefY EG,feDa& &&pftoHwdrmav;aomh
&cdkifeefYjrefrmdkU rwluwfpGmudk trsm;todyif jzpfyga&/

&cdkifeefY jrefrmdkUa& bmomrsdK;dk;t& wdAufwkwf


tEG,f0ifwd jzpfuwfygauav;aomh ]]t&D;bmompum;}}
7rm oHk;eduwfawAsnf;eJY o&wdusau ]]tif'dkt&d,efbm
ompum;}} 8 tEG,f0ifou#eefY ygVddkUu ,lxm;pGmwd&m
jzpfyga&/

&cdkifdkU &Asnf;udk ygVd&oHeefY eD;pyfatmif xGufEdkifa&


twGuf &Asn;f yga& ygVdpum;vH;k wd (ukPm? t&[H? &[Em?
lygHk)udk yDatmifajymEdkifuwfyga&/ &oHyga& wjcm;bmom
pum;u a0g[m&wd (NAdwdef? koQ? tar&du? tm&yf? &DaZmf?
rGefdk;? avmf&Dum;? a&'D,dk) udkav;yDatmif ajymEdkifuwfaw/
atydkifajymEdkifpGma& &cdkifbmompum;\ *kPfwpfckyifjzpf
aw/

a,'gav;aomh uGJjym;a& vlrsdK;"avh rwla& umv


a'owdaMumifh rl&if;twdkif; r[d,m/ ygVdbmomrm t&if;cH
o&oQpfvHk;&m [dauav; &cdkifeefYjrefrmdkUrm o& 12-vHk;
vHk;awmif wdk;vmyga&/ rl&if; ygVdbmomrm p? q? Z? ps?
Asnf;dkUudk us? cs? *s? *s[fvdkY&m toHxGufyga&/ &cdkifeefY
jrefrmdkUu ,if;ydkif rxGufuwfyg/ udk,fdkU"avhtwdkif; p?
q? Z? psvdkY&m xGufuwfaw/

&cdkifwdkY\ & toHk;

&cdkifeefY jrefrmdkUudk EIdif;Munfhauav; o&dk; 12-vHk;


udk toHxkwfawcg eD&mwdkif;rm rwljyef/ tJ---o&oHudk
&cdkifu at;---o&oHeefY xyfwlxkwfyga&/ jrefrmusau

&cdik pf um;udk ppfMunfah u &toH;k aumif;aumif;rsm;pGm


udk wGdEdkifyga&/ um&ef 64-yg;xJu 41-yg;udk oHk;Edkifa&/
&Asnf;udk 0? [ Asnf;wdeefYqifhAsm (0qGJ? [xdk;)oHk;pGmav;
&cd k i f o m;BuD ; pmay

149

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
aomh 36-rsdK;awmif [dyga&/ & Asnf;udk wjcm;Asnf;atmuf
rm qifhAsm &&pftjzpfeefYav; trsm;BuD; oHk;yga&/ &&pf
toHk;udk csefNyD;au usefa&toHk;udk pm&if;csMunfhau 78
(ckepfq,fh&SpfrsdK;)awmif[dyga&/ atmufrmMunfhyg/

42/ w&G&G? cEm&G 43/ &Gm? rdk;&Gm 44/ &GD? w&GD&GD 45/
EGm;w&GD 46/ &GD;,l? pm;&GD; 47/ t&G,f? &G,fpl 48/ &GJvHk; 49/
&Gu?f t&Gu?f &Guw
f u
kd f 50/ trIe&Yf iG hf 51/ wl&iG ;f 52/ pm&Gwo
f H
53/ ausmif;&Gwfysm 54/ &GefBudK;? yef;&GefAsm? t&Gef 55/
&Gef;&Gef;wdkuf? &Gef;oD; 56/ cEm&GHUa& 57/ pnf&Grf;a&? &Grf;
awmif? t&Grf;? &Grf;jyif 58/ &Sm 59/ &Sm;? &Sm;om;? &Sm;&Sm;
um;um; 60/ &Sd? &Sdcdkif;? t&Sd&Sd? t&Sdzuf? tdrf&Sd 61/ MunfhI?
I 62/ SL;? rD;SL; 63/ &S,f? &uef;&S,f 64/ &Suf? &Sufyif;
65/ a&SmufoD;? a&SmufMunfh? a&Sm&Tm 66/ &Sif? t&Sif? &Sif&Sif
uRD; 67/ &Snf? t&Snf 68/ &SKwf? t0wfIwf 69/ &T 70/ &Tm;
t&Tm; ? w&Tm 71/ &TD 72/ &TD? &TDa&mif 73/ ,dkif;&TJ 74/ &Tifh
75/ aysmf&Tif 76/ &Twf? ausmif;&Twf 77/ &Tef? t&Tef 78/
&Trf;? rsuf&nf&Grf;? t&nf&Grf;/

1/ &a&? r& 2/ &m? t&m? eD&m? ighudk&m 3/ cEm&da&


4/ &D? apmapm&D&D? &D&DaoQ 5/ u&D;&mu&a&? q,f&D;HScg?
w&D;? c&D;? t&D;? a'goBuD; t&D;udk,fhzdkY 6/ wkkjrnf 7/
lw? wl 8/ tl;? l;a& 9/ vm;a&? vma& 10/ ta&;wBu;D
11/ oa&mf? "m;eefYa&mfa& 12/ ta&m0if? wa&m 13/
igdkU? qdkdkUyif? udk,fudkdkU 14/ dkoD 15/ tdk;? dk;dk;/ 16/
ed&uf? t&uf? &ufuef;&uf 17/ a&mufvm? a&mufr 18/
toD;&if?h t&ifh 19/ &ifbwf? ig;csuzf &Ykd ifxm;a& 20/ t&if;?
tem&if;a& 21/ ta&mif? tema&mifa& 22/ a&mif;a&?
0g;taMumif;? toH wa&mif;a&mif; 23/ ykwfdkif? a*gif;dkif
a&? dkifdkif 24/ dkif;? tdkif; 25/ &pf? w&pf? t&pf 26/ "m;
eefY&ef 27/ t&nf? &nf&G,f 28/ &nf;pm; 29/ e0&wf 30/
&wfjzwf? p&dwf? y&dwf 31/ tpm;kwf? toHkwfkwf 32/
um&ef? &efol 33/ kef;? kef;&if;qefcwf 34/ &yf? t&yf&Snf?
t&yf&yf 35/ t&dyf? rdk;&dyf? t&dyfusa& 36/ tkyf? tus
udkkyf 37/ x&H? eH&H? 0&efwm 38/ tem&rf; 39/ pdk;&drf 40/
oifhHk? usm;HkoH? 0g;Hk? ouFef;Hk 41/ twdkHk;? pkHk;/

tNcD,dkifvma& &-oH (ppfawGcdkif)


txufrm wifjyxm;a& &toHk; (78)rsdK;a& uRefawmf
Mum;zl;wGdzl;pGmwd jzpfyga&/ uRefawmfajympGm uRefawmhftbdk;
oQiftabmif oQifdkUajympGm triftbmdkUajympGmwdu rSwf
om;pGmwd jzpfyga&/ a,auav;aomh ,if;pum;vHk;wdudk
&cd k i f o m;BuD ; pmay

150

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
oHk;uwfawcg wpfa,mufeefYwpfa,muf rwlpGmwd rwlyg
,m/ wcsdKUeD&mrm uRefawmfajympGmeefY tbdk;tabmif? trif
tbm ajympGmuGJedyga&/ rdom;pkwpfckwnf;rm pum;(2)rsdK;
uGeJ &d pGmu ZmtaMumif;av; uReaf wmfPfraD & qDppfMunfh
yga&/ ,if;cg ywf0ef;usifudkvm;wGdyga&/ uRefawmfBuD;jyif;
vma&eD&meefY uRefawmfhrdb BuD;jyif;vma&eD&mu rwl/

(1) & wufpm; v-oHk;yHk


txufrm wifjyvm;a& &-toHk; (78)rsdK;xJu ]dkU? &T?
&Tm;? &Tifh? &Gif? &Gwf? &Twf? &Gef;? &Tef;} pum;vHk;wdudk uRefawmfh
rdbdkUu &oHyDyDooeefY ]igajymdkUyif? &TeefYjzwf? x&GHw&Tm;?
,dkif;&TJ&TJ? trIef&Gifha&? Zm&GifhcDav? trIefYr&Gifauh? ausmif;
&GwfcAsmvm? ighvufudk&Gwf? yef;&GefAsm? &GefqGJyGJ? oHk;&Gef;wif
BudK; ],if;ydkifoHk;uwfyga&/

uRefawmfh tbdk;? tabmif? triftbmdkUu yif;0g


(t*kb*Fvm;a'&SUf Edik if H ]aumfpb
f Zm} 1NrKd Ue,f ]&mrl;} 2 a'o)
rm rGD;Asm? ,if;rmBuD;jyif;usifvnfca& yk*dKvfwd jzpfyga&/
yif;0g ]a'od,pum;} 3udk ajymuwfaw/ uRefawmfusau
yif;0grmawmhcg rGD;cyg,ifh a,auav; 8-ESpfom; (1949)
uyif rdbeefYtwl ppfawGudk ajymif;vm&a&/ ppfawGrm
'od, pum;udk&m ajymyga&/ tbdk;tabmif? triftbmdkU
a,Smifrajymyg/

uRefawmfu roHk;yg,m? ppfawGom;wdydkif &oHwufpm;


voHudk oHk;NyD;au ]]igajymvdkYyif vTeefYjzwf? ,dkif;vGJ}} vdkY&m
ajymyga&/ attcsufa& &cdkifdkU\ &toH tNcD,dkifvmyHkudk
ppfawGa'od,pum;u xkwfjya& oufoDwpfck jzpfyga&/

txufrm uRefawmfwifjyca& &toHk; (78)rsdK;udk


uRefawmfhrdbdkUu &oHyDyDooeefY ajymuwfyga&/ uRefawmf
u wcsdKUudk rdbeefYwlatmif vdkufajymyga&/ wcsdKUudk ppfawG
om;tEIef; &oHwufpm; voHudk tpm;oGif;Asm ajymyga&/
aemufwpfcsdKUudk &oHwydkif; ,oHwydkif;a&mAsm ajymyga&/
usefwcsdKUudk ,oHjymyga&/ rdbeefYwlatmifajyma& toHk;wd
udk csefAsm? usefrwlpGm oHk;rsdK;udk wpfckpD wifjyvm;ygar/

(2) &-oHwpfydkif;? ,-oHwpfydkif; oHk;yHk

&cd k i f o m;BuD ; pmay

&toHk; (78)rsdK;xJu ]]&Sm? &Sif? &Snf}} dkUudk uRefawmhf


rdbdkUu &oHeefY ]&SmMunfh? ig;&Sif? 'kwf&Snf} vdkY ajymuwfyg
a&/ pmzwfawcgav &oHeefYzwfaw/ uRefawmfav;aomh
rdbwdajyma&twdkif; &oHyDyDooeefY ajymygoD;a&/ a,'g

151

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
av; pmzwfcgusau &oHeefY rzwfyg/ ausmif;q&m q&mrwd
oifay;a&tEIef; &oHwufpm; ,oHeefY&m ],SmMunfh? ig;,Sif?
'kw,
f n
S }f vdYk zwfyga&/ attcsuaf v;aomh &oHtNc,
D ikd v
f m
yHk om"duwpfck jzpfyga&/

1/ [miifukefqGJ&mqGJ? vufvStnD? udk,fpD&GefudkwGJ


----[mararmif n D a ,muf z ? ud k , f h b uf a bmf & G D ?
tpfudknDonf? &GefudkNrJuwfpDavmh/

(3) &oHwufpm; ,oHudk ajymif;oHk;yHk

(OumysH? wydkYwGJvbGJU&wk aumufEkwfcsuf)

&-toHk; (78)rsdK;xJu ]&Sd} qdka& pmvHk;udk uRefawmhf


rdbdkUu ]&Sdcdk;? tdrf&Sd? t&Sdzuf? &Sdtcg? touf&Sd&Sd} qdkyem
&oH y D y D o oeef Y ajymuwf a w? zwf a v; zwf u wf a w/
uRefawmfusau ajymcgav; ,oHeefY? zwfcgav;? ,oHeefY
jzpfeDygAsm/ attcsufav;aomh ppfawGa'od, pum;rm
&oH tNcD,dkifvmyHk oufoDwpfck jzpfyga&/

2/ awmifrGDrudkif? rxEdkif? xauOD;aMomf? ac:dkUyif?


xdkifaubk&m;ac:dkUyif/
(xr&mbGJU aumufEkwfcsuf)
3/ NcDacgif;NrdKifNrdKif? ,mawmifxufrm? uysmNydKifdkU --uysmoHqifh? w,ifh,ifhudk qdkdkUyifZm ---- &wk
MuHMuH? v,fonfom;rSm? v,fudkxGefdkU/

&cdik f Ukd \ &-toH;k (78)rsKd ;xJu uReaf wmfeefY uReaf wmfh


rdbdkU toHk;rwlpGmwd pD;ppfwifjyNyD;au ,if;toHk;ESpfrsdK;rm
ZmtrsdK;u &cdkifoHtppfav;? ZmtrsdK;u twkav;qdkpGmudk
qufysmppfMunfzh Ykd vdyk ga&/ twkeeft
Y ppfukd cGjJ cm;Edik zf t
Ykd wGuf
uRefawmfoHk;a& rSwfausmufu &Sda[mif;pmyD rSwfausmuf
jzpfyga&/ uReaf wmf&mS vd&Yk pGm aoQwu
d kd atmufrmwifjyvdu
k f
yga&/

(OD;pudE? &cdkifobm0aw;uAsm? pm-3)


4/ e0&wfrsuf&H? vSydk;0grm? tbmyD;au odef; aomif;
wefu?kd ESpaf csmif;ud&k w
G ?f oQpaf csmif;vufrm? tjynfh
pGyf/
(ydk;0gbGJU aumufEkwfcsuf)
&cd k i f o m;BuD ; pmay

152

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
5/ q&mawmfauoQiyf if ausmif;u&Gwyf gvm; 'atmif
ausmf aemifawmf&Gwfau? ig&Gwf,ifhav/

at&Sda[mif; pmyDom"uwdudk Munfhau? uRefawmfoHk;a&


,oHu &cdkifoHtwk? uRefawmfh rdboHk;a& &-oHu &cdkiftoH
tppfqdkpGmudk odEdkifyga&/ uRefawmfhrdboHk;a& &oHrsdK;udk &Sd
acwf &cdkifjynfrm OumysHydkif; ynm[dutp? v,form;
tv,f? &ufuef;onfrtqH;k &cdik w
f pfjynfv;kH oH;k cuwfaw
vdkY qdkEdkifyga&/ ,if; &oHrsdK;udk ateD&cdkifjynf rmZmoldkU
ajymuwfoD;avqdkpGmwdudk qufysm okawoevkyfMunfh&zdkY
jzpfyga&/

(OD;pudE? &cdkifobm0aw;uAsm? pm-3)


6/ ,if;ykcGufudk? &GJcvdkufav? &GJcvdkuf/

atudpu
kd uReaf wmfu,
kd Ef ikd f a&qD okawoevkyMf unfh
yga&/ aygufawm? rif;jym;? NrdKUa[mif;? ausmufawmf? bl;oD;
awmif? armifawmNrdKUdkUudk vnfaZmifvm; ,ufyif&oH oHk;yHk
oH;k enf;udk *kpu
kd ef m;axmifMunfyh ga&/ &a&qD rSww
f rf;wif
yga&/ ,if;NrdKUe,fwdu &Gmwdudk vnfaZmifvm;? cgav;aomh
&Gmom;wdajympGmudk em;axmifAsm rSwfwrf;wifyga&/ NyD;au
NrdKUpum;eefY awmpum;udk EIdif;Munfhyga&/ ,if;a,SmifMunfh
a&cg uRef;&Gm? awm&GmdkUrm oHk;uwfaw/ NrdKUu 0gBuD; 0gBuD;
rdkU oHk;uwfaw &oHwda& uRefawmfhrdbdkUoHk;a& &oHeefY
wleDpGmudk wGd&yga&/ NrdKUxufu vli,fvlvwfydkif;wd ajympGm
usau uRefawmfoHk;a& ,oHeefYwleDa&/ wrsdK;ajym&au?
uReaf wmfrh b
d oH;k a& &oHrsKd ;udk vlrsm;pko;kH Ny;D au? uReaf wmfo;kH
a& voHrsdK;udk vlenf;pk&m oHk;yga&/

(OD;pudE? pm-13)
7/ OD;oQif&ufau? &Gef;jcnfiifav? &Gef;jcnfiif/
(OD;pudE? pm-27)
txufrmjyxm;a& pma[mif;yDa[mif; aumufEkwf
csufwdrmyga& ]&Gef? dkU? &Gwf? &Gef;? &G&GJ} pum;vHk;wdudk Munfh
yg/ uRefawmfoHk;a& pum;rygpGm ]vGef? vdkY? vTwf? cGef;? vTJ}
wdeefY rwlyg/ uRefawmfh rdboHk;a& pum;wdeefY&m wlyga&/
&cd k i f o m;BuD ; pmay

153

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
a,Zl;eefY &oHeefY voH toHk;csuwfpGmudk aowcsvdkuf
au? pma[mif;yDa[mif;wdrm wGd&a& &-toHk;rsdK;udk NrdKUom;
vli,fyikd ?f vlvwfyikd ;f uvGv
J Ykd ppfawGcdik rf m useaf &&cdik o
f m;
wd oHk;eDuwfoD;a&vdkY qdkEdkifyga&/

rm NrdKUpum;u ajymif;&GDvG,fNyD;au awmpum;u e*dktwdkif;


usefeDuwfpGm jzpfyga&/
atudpeefYpyfNyD;au bmomaA'ynmoQif atmfwd*suf
zmqef ajympGmudk rSwfom;zl;yga&/ olu ]Zmbmompum;
rqdk rGD;pyfpum;wd a&mrygyJ r[dEdkif? ZmtwGufqdkau EdkifiH
xda& woD;wjcm;&yfwnfeDvdkY r&a&twGuf jzpfaw? wjcm;
EdkifiHwdeefY qufoG,fvm&a&cg ,if;EdkifiHdkUu pum;wdudk
rvTJom ra,Smifom rGD;pyfvm&zdkY jzpfaw/ 1

jrefrmbmompum; vTrf;rdk;rI
&oH toHk;tEIef;rm twkeefYtppfudk cGJjcm;Edkifatmif
pDppfMunfhNyD;au aemufwpfqifhrm NrdKUpum;u ZmaMumifh
twkjzpf&av? awmpum;u ZmaMumifh tppfjzpf&avqdkpGm
udk ppfMunfhzdkYvdkyga&/

*sufzmqefpum;udk vufudkifxm;NyD;au udk,fhbmom


pum;rm oHk;eDa& ]rGD;pyfpum;} 2 wdudk oHk;oyfMunfhyga&/
uRefawmfdkU &cdkifbmompum;rmav;olrsm;yg;u ,loHk;xm;
pGmwd trsm;BuD; [dyga&/ om"u pdaoQjyygar/ edpdkifoHk;
&cdkifpum;rm jrefrmbmompum;u ]owif;pm? pmtkyf?
awmfvSefa&;? tpnf;ta0;? ZmwfyGJ? ,Ofaus;rI? odyHynm?
N*dK[fwk? 'Hk;ysH} pa& pum;trsm;tjym;udk ,loHk;xm;yga&/
ygVdu ]'ku? pdwf? cEm? tm;"r (t"r) yu'def? oxm
(o'g)udp} pa& pum; tifweftrsm;udk ,loHk;xm;yga&/
b*FgvDu ]rmZD? *g&D? 'efY? 'ufHk; (pmwdkuf)w&D} qdka& pum;
wdudk ,loHk;xm;yga&/ t*Fvdyfyg;u ]'ufuif? kykvkawmif?
odyfvIdif (qD;Hk)? tzdwf (Hk;)? *svuf (zefcGuf) pmawGU? a&'D
,d k ? uuf q uf } pum;wd u d k ,l o H k ; xm;yga&/ ay:wl * D u

tNydef;ajym&zdkYqdkau NrdKUqdkpGma& ukeful;a&udprm A[dk


usa&eD&mwd jzpfuwfaw/ tjyifavmueefY tquftqHrsm;
a& pk&yfwdjzpfyga&/ vrf;qHkav;usa&? ,if;aMumifh tjyif
avmuu bmompum;wdeefY a&mvHk;,Sufwifjzpfuwfaw/
udk,feefY tquftqHrsm;a& bmompum;u pum;vHk;wdudk
(udk,fhrmr[da& pum;rsdK;udk) ,lAsmoHk;uwfaw/ uRef;&Gm?
awm&GmdkUusau/
NrdKUb0eefYrwl? pD;yGm;a&;udprm jyifyurmeefY tquf
tqHenf;a&/ vrf;qHkav; rus/ wjcm;bmompum;eefY a&m
vH;k ,Suw
f ifav; r[d/ attcsuw
f ad Mumifh bmompum;udp
&cd k i f o m;BuD ; pmay

154

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
]AmvwD}? tm&yfu ]rody}f qdak & pum;wdukd ,lo;kH xm;yga&/

bmoma&;udprmav; jrefrmeefY &cdkifdkUa& Ak'bmom


wd jzpfuwfvdkY tquftqHrsm;uwfaw/ txl;ojzifh jrefrm
pmeefY &D;xm;a& bmoma&;pmyDwdu &cdkifjynfrm t*Fvdyf
udkvdkeDacwfuyif ateDxdNydKifzufr[d eD&m&eDa&/

atydkif wjcm;bmompum;wdu ,loHk;xm;pGmxJrm


jrefrmbmompum;u ,loHk;xm;pGmu trsm;qHk;jzpfaw/ Zm
twGufav;qdkau &cdkifeefY jrefrmdkUa& EdkifiHwpfckwnf;rm
eDuwfawtwGuf tquftqHrsm;vdkY jzpfyga&/ ,if;ydkif
tquftqHrsm;a& udpxJrm ta&;BuD;udpwdu EdkifiHa&;
ynma&;? pD;yGm;a&;? bmoma&;? ,Ofaus;rI (obif*Dw)dkU
jzpfaw/

jrefrm Zmwfy?JG jrefrmaw;jcif;dUk av; t*Fvyd af cwfuyif


ateDxdacwfpm;eDa&? jrefrmkyf&Sifum;? a&'D,dk csdKaw;oH
dkUav; NydKifzufr[d wGifus,feDa&/
&cdkifom;wda& (txl;ojzifh NrdKUom;) txufrm wifjy
a& EdkifiHa&;? ynma&;? pD;yGm;a&;? boma&;udpwdeefY wpfrsdK;
r[kwfau wpfrsdK; edwdkif;qufqHeDuwf&a& ,if;ydkifqufqH
,if;yif udk,fhbmompum;rm r[da& pum;vHk;wdudk rvTJ
ra,Smifom ,liifoHk;pGJvm&a&/ ,if;a,Smif roHk;au udp
rNyD;? tvkyfrwGif? udpNyD;atmif? tvkyfwGifatmif? acwfrD
atmif ta&;ygt&ma&mufaw jrefrmpum;vHk;wdudk acs;iSm;
,liifoHk;pGJ&yga&/ ,if;ydkifoHk;pGJpGmrm NrdKUom;wdu ,ifa&/

EdkifiHa&;t& uRefawmfdkUa& jynfaxmifpk tpdk;&\


Oya'? tkyfcsKyfa&;? w&m;pD&ifa&;atmufrm eDuwf&a&/
jrefrmbmompum;a& Hk;oHk;jzpfawtwGuf Oya'jyKa&;udp?
tkyfcsKyfa&;udp? w&m;pD&ifa&;udpwdrm jrefrmbmompum;
udk oHk;uwf&a&/
ynma&;udprmav; jrefrmpm? jrefrmpum;a& ausmif;
oH;k jzpfvYkd oli,fwe;fuyif wuov
kd f yxrESpx
f d oif,&l a&/
jrefrmbmompum;a& oli,fwef;uyif 0dZm^odyH bGJU&
atmifxd oifMum;rIr@dKifjzpfaw/

awm&Gmom;? uRef;&Gmom;wdu aemufusa&/ a,Zl;eefY


NrdKUom;pum;rm &cdkif &-oH ]dkU? &G? &Tm;? &GJ? &Gifh? &Tifh? &Gwf?
&Gwf? &Gef;? &Tef;? wdbufpm jrefrm v-oH ]vdkY? vT? vTm;? vTJ?
vGifh? vTifh? vGwf? vTwf? vGef;} dkUudk Mum;&pGm jzpfaw/ &cdkif
&-oH ]&Sif? &Snf? &Sd} wufpm; jrefrm ,-oH ],Sif? ,Snf? ,Sd vdkY
ajymvmuwfpGm jzpfyga&/

pD;yGm;a&;udprmav; jrefrmbmompum;udk qufoG,f


a&;r@dKiftjzpf oHk;uwf&a&/
&cd k i f o m;BuD ; pmay

155

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
t"dym,fav;wl? toHk;av;wluwfaw/

jrefrmbmompum;vTrf;rdk;cH&pGmrm EdkifiHa&;? pD;yGm;a&;?


ynma&;? bmoma&;? ,Ofaus;rI udpwdtjyif wjcm;ta&;
BuD;a& taMumif;wpfckav; [dygoda&/ ,if;taMumif;u
&cddkifbmompum;eefY jrefrmbmompum;dkUa& wcsdKUeD&mrm
vHk;0uGJjym;jcm;em;auav;aomh? wcsdKUeD&mrSm wluwfvdkY jzpf
aw/ wwdkifeefYwwdkifkyfpGyf (toH? t"dym,f? toHk;wlpGmwd
toHuGJauav; t"dym,feefY toHk;wlpGmwd trsm;BuD; [dyg
a&/

a,twGufeefY ,if;pmvHk;wdudk jrefrmoHeefY (,-oHeefY)


Mum;zefrsm;vma&cg em;,OfvmNyD;au rlv&cdkif &-oHwuf
pm; jrefrm,oHaemufudk vdkufysmajymvmuwfpGm jzpfyga&/

tusd K ;tjypf
&-oH tNcD,kdifvmyHkeefY ,dkifvm&a& taMumif;&if;wdudk
pD;ppfwifjyNyD;au tNcD,dkif&a&udp\ tusdK;tjypfudkav;
qufysmppfMunfhoifhyga&/

vkyf? udkif? pm;? aomuf? x? xdkif? tdyf? Edk;pa& edpdkifoHk;


Bud,mpum;vHk;wd/ udk,f? cg;? a*gif;? ig;? pm? qm;? qD pa&
emrfpum;vHk;wdrm wwdkifeefYwwdkif kyfpGyfwluwfaw/ uif?
u,f? xrf;? 0rf? tH pa& Bud,mwd/ uef? uif;? uGrf;? wGif;?
rif;? yef;yGifh? ppfyGJ pa& emrfwdrm toHxGufuGJauav;aomh
t"dym,feeYf toHk;u twlwljzpfaw/

bmompum;qdkpGm wyifwnf;ajymif;&Gdwwfyga&/ oHkpGJ


a&vlwd xdk;xGifvdkY bmompum;ajymif;&GdpGmav;[dyga&/
eD;pyfaw bmompum;u udk,fhrm r[da& pum;wdudk ,liif
oHk;pGJvdkY wdk;wufajymif;&GdvmpGmav;[dyga&/

txufrmwifjyca& ]dkU? &T? &Gm;? &Gifh? &Gwf? &Gef;? &Tef;}


pa& &cdkiftoHk;tEIef;wdav; jrefrmeefY toHavmuf&m uGJyg
a&/ t"dym,feefY oHk;yHkoHk;enf;usau wleDuwfaw/ a,Zl;
eefY &-oHa& e*d&cdkifoHjzpfauav;aomh udk,fdkUeefY toH
avmuf&m uGJa& jrefrmtoHk;tEIef;udk oHk;rSef;rod wqwf
qwf oHk;vmrdpGm jzpfyga&/ ]&Sm? &Sif? &Snf} pum;vHk;wd? ]&Sdcdk;?
tdrf&Sd} pum;vHk;wdav; jrefrmeefYtoHavmuf&m uGJNyD;au

&cdkifbmompum;av;aomh edpdkifajymif;eDyga&/ jrefrm


pm? jrefrmdkUudk edpdkif &D;eD&? zwfeD&? Mum;eD&a&twGuf jrefrm
pum;vHk; topfwd tqufrjywfpdrfh0ifvma&/ a,Zl;eefY
&cdkifbmompum;a& wqwfqwfajymif;&Gdvmyga&/ jrefrm
ynmoQifwd oHk;vdkufaw bmom&yfrsdK;pHku pum;vHk;rsdK;pHkudk
vlAsm&cdik o
f eH efY ajymeDuwfaw/ &cdik pf m t&D;tom;rm xnfh
&cd k i f o m;BuD ; pmay

156

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
jzpfaw/

oHk;eDuwfaw/ ,if;ydkif,if;ydkifeefY jrefrmpum;vHk;wd wqwf


qwf &cdkifpum;vHk;ydkif jzpfvma&/ a,Zl;eefY &cdkif ]tajym
bmompum;} 1 wqwfqwfwdk;wufus,fjyefYvma&/ t&D;
bmompum;av; ,if;tEIef;wdk;wufvmzdkY jzpfw,f/ at
wdk;wufus,fjyefYvmrIudk tusdK;vdkY qdkEdkifyga&/ tusdK;[da&
udprsdK;udk uRefawmfdkU qufvkyf&zdkY jzpfaw/

,if;jynfhpHkrIudk uRefawmfdkU xdef;odrf;xm;&zdkY udk,fhe*dk


&oHudkypfysm &Gifhudk vGifhvdkYrajymoifh/ &Twfudk vGwfvdkYrajym
oifh/ jrefrmavoHaemufudk vdkufajympGma& udk,fhbmom
pum;udk udk,fzsufpGmjzpfaw/ t&Sdzufwufpm; t,SdzufvdkY
oHk;pGm? &Sdcdk;wufpm; ,Sdcdk;vdkY oHk;pGmwdav;aomh vrf;rSm;vdkuf
pGmjzpfaw/ &oHwufpm; ,oHeefY oHk;pGma& &oHwufpm;
voHeefYoHk;pGmxufyif tusdK;,kwfEdkifa&vdkY ajymEdkifyga&/

tjcm;wpfzufrm jrefrmbmompum;vTrf;rdk;rIaMumifh
tEIwfvuPmjypGmwdav; [deDyga&/ txufrm wifjyca&
&oH tNcD,dkifvyHk om"uwda& &cdkifbmompum;\ tEkwf
vuPmxdyif jzpfaw/ bmompum; ajymif;&GdrI\ tjypfBuD;
wpfck jzpfaw/ atydik f tusKd ;r[da& vTr;f rd;k rIrsKd ;udk uReaf wmf
dkU wwfEdkifa&qD wm;qD;&zdkY jzpfyga&/

jrefrmbmompum;rm &oHeefY ,oHudk cGJjcm;rajymuwf


aw twGuf tcuftcJwdtrsm;BuD; wGdcuwfaw/ t*kav;
wGdeD&a&/ ]yifh&pfrEdkif &cdkifar;} qdka& jrefrmpum;yHka&/
,if;tcuftcJuxGuv
f ma& pum;yHw
k pfcjk zpfaw/ ,? &udp
tyifht&pfudpa& jrefrmbmompum;rm ateDwdjcLjcmacwf
eDa& udpwpfckjzpfyga&/ ,oH &oH rcGJjcm;EdkifvdkY wGd&a&
jrefrmtrsdK;om;wd tcuftcJudk uRefawmfdkU &cdkiftrsdK;om;
wd oifcef;pm,loifhyga&/

jref r mbmompum;rm uRef a wmf d k U yd k i f &oH r [d a &


twGuf &oHyga& tjcm;bmompum;wdudk ,loHk;a&cg voH
eefY zAsm oHk;&a&/ u&rufudk uvrufvdkY ajyma&/ u&a0;
udk uva0;vdkYajyma&/ wkyfudkwvkyf? a&'D,dkudk av'D,dk
,if;ydkifoHk;&yga&/ atydkif oHk;&pGma& jrefrmbmompum;rm
&oHr[dpGmu ay:vma& tcuftcJwpfckjzpfaw/ uRefawmf
dkUrm &oH[da&twGuf ,if;tcuftcJrsdK;udk rwGd&/ bmom
jcm; &oHwdudk yDyDooajymEdkufuwfaw/ ,if;pGma& &oH[d
jcif;\ *kPfwpfckjzpfaw/ &cdkifbmompum;\ jynfhpHkrIwpfck

ppfawGcdik u
f NrKd Uom;pmwwfyw
D wfwad & &-oH (78)rsKd ;
xJu tcsdKU &-oHudk yDatmifrajymuwf,mvdkY txufrsm
wifjycyga&/ atydkif &-oH rpDpGma& &-toHk;tEIef; tNcD
,dik v
f mpGmudk Te;f jyeDa& om"uwdjzpfawvdaYk v; qdck yga&/
a,'gav;aomh ,if; &-oH ryDa&udpudk &cdkifbmompum;
&cd k i f o m;BuD ; pmay

157

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;

&D&Snfrm &cdkifbmompum; wpfckvHk;\ &oHjynfhpHkrI*kPf


udkawmif ndK;EGrf;pDEdkifyga&/ &oHeefY ,oHudk cGJjcm;rajymuwf
ysmqd k a u jref r mtrsd K ;om;wd wG d & a& tcuf t cJ r sd K ;ud k
uRefawmfdkUav; usdef;oDwGdvm&zdkY jzpfyga&/

wpfckvHk;eefY csdefMunfhau aMumufaumif;xref; ysufpD;pDEdkif


a& tqifhxd ra&mufygoD;/ uRefawmfwifjyca& om"uwd
xuf trsm;BuD;qdk;a& om"uwdav; &cdkifa'od,,pum;
tcsdKUrm [deDyga&/ ,if;om"utcsdKUudk ausmufjzL &cdkifu
ausmufjzLNrdKU pum;eefY &rf;jynfhNrdKUpum;dkUrm wGd&yga&/
ausmufjzLNrdKUeefY &rf;jynfhNrdKU pum;ESpfrsdK;a& wpfrsdK;wpf
pm;wnf;yif jzpfawvdkY ajymEdkifzdkY xifyga&/ ,if;NrdKUom;wd
a& &-oHtrsm;pkudk ,-oHeefY ajymeDuwfpGmudk wGd&a&/ tpGm
a&mifudk tpGa,mifvdkY ajymyga&/ pmr&udk pmr,? q&mudk
q,m? uRefawmfdkUudk uRefawmf,dkY? ,if;ydkifajymuwfaw/
&&pf x m;a& pum;vH k ; trsm;pk u d k a v;aomh ,yif h o H e ef Y
ajymuwfyga&/ NrKd Uudk rsKd UvdYk ajymyga&/ ajymudk aysmvdYk ajymyg
a&/ jyefvm;udk ysefvm;vdkY ajymyga&/ a,'gav;aomh ,if;
NrdKUem;u &Gmwdrmusauawmhcg ausmufjzLNrdKUom;? &rf;jynfh
NrdKUom;wda,Smif rajymyg/ &-oH yDyDoo? &&pfoHyDyDooeefY
&m ajymuwfyga&/ NrdKUpum;eefY awm&Gmpum; ZmjzpfvdkY
atavmuf uGJeDa&av;qdkpGmudk pD;ppfMunfhoifhyga&/

Zmydkif xdef;&zdkYav;
bmompum;wdpGm acwfeefYtwl wyifwnf;ajymif;&GdeD
yga&/ yxrpum;ajymif;a&/ aemuf t&D;tom;ajymif;a&/
pum;a[mif;eefY pum;opf tm;NydKif,ufyif bmompum;
wqwfqwf ajymif;&Gdvma&/ us,fjyefYwdk;wufvmyga&/
,if;ydkif ajymif;&Gdwdk;wufawcg zdk;z&m rjzpf&atmif
trsm;oHk;bmompum;udk ]pHbmompum;} 1 owfrSwfysm
xdef;yD;&yga&/ tbd"mefusrf;? o'gusrf;wd jyKpkAsm xdef;yD;
&a&/ ,if;ydkif xdef;yD;Edkifrav; bmompum; wnfNidrfNyD;au
EdkifiHa&;? ynma&;? vlrIa&;dkUrm ajzmifhajzmifhom;om; usEdkif
a&/ wdk;wufrI &Edkifa&/

ausmufjzLNrdKUom;wd? &rf;jynfhNrdKUom;wd &-oHtrsm;pkudk


yDyDoorajymuwfpGma&/ ausmufjzLcdkifoHk; &cdkifbmom
pum;\ &-oHyDorIudk trsm;BuD; xdcdkufEdkifyga&/

bmompum; "rwmtwdkif; &cdkifbmompum;av;


ajymif;&Ged yD ga&/ a,'gav;aomh ajymif;yHak jymif;enf;? wd;k wuf
yHk wdk;wufenf;u pepfwus r[kwf/ txdef;tuGyfr[d
ajymif;&Gdvm&a&/ yHkrus yef;rus wdk;wufvma&/ ZmtwGuf
&cd k i f o m;BuD ; pmay

158

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;

3. Monosyllabic Language
4. Agglutinative Language
5. Tone Language
6. Sino Tibetan
7. Written Language
8. Indo Aryan Language
9. Coc's Bazaar
10. Ramu
11. Dialet
1. Otto Jespersen, Language: Its Nature, Development
and Originn, The Nortor Library, New York, 1964. P.
208.
2. Borrowed Word

ygav;/
uRefawmfdkU &cdkiftrsKd;om;wdrm wpfrsdK;om;vHk; vufcH
oHk;pGJa& pHbmompum; r[doD;vdkYjzpfaw/ tbd"mefusrf;?
o'gusrf;wd r[doD;vkdYjzpfaw/ txufrm wifjyca& &oHu
voHeefY ,oHudk ajymif;vm;a& udpav; xdef;uGyfyD;zdkY pHbm
ompum;r[dvdkY jzpfyga&/ pHtbd"mefusrf; r[dvdkY jzpfyga&/
a,Zl;eef ed*Hk;csKyfajymcsifpGmu &cdkifa& vlrsdK;wpfrsdK;
jzpfyga&/ vlrsdK;t*FgeefYnDatmif trsdK;om;pmyDeefY pHbmom
pum;[dzdkY vdkyga&/ &Sda[mif;&cdkifpmyD atedajymeduwfaw
bmompum;dkUudk okawoevkyfysmwpfrsdK;om;vHk; vufcH
toHk;jyKa& pHbmompum;wpfckudk azmfxkwfjy|mef;yD;zdkY vdkyg
a&/ pHtbd"mefusrf; jyKpkAsm udk,fhbmompum;udk rSwfwrf;
wifzdkY vdkyga&/ pHbmompum; pHtbd"mefusrf;u&m &cdkif
bmompum; pnf;rus 0g;rusajymif;&Gdwdk;wufeDpGmudk xdef;
uGyfyD;EdkifzdkYjzpfaw/

1. Standard Language

armif A od e f ;

pHbmompum;? pHtbd"mefusrf;u&m EdkifiHa&;? pD;yGm;


a&;? ynma&;eefY trsdK;om;,Ofaus;rI vkyfief;wdrm vG,ful
acsmarmatmif ulnDEdkifzdkY jzpfyga&/

&cdkifr*Zif; (6) 1980

1. Structural Method
2. Genetic Method

&cd k i f o m;BuD ; pmay

159

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;

Bud,m0daooeaemufqufxd ]]onf? u? wif? }} pa& emrf


aemufqufwdudk acwfa[mif; (ajrmufOD;acwf)t&D;tom;
twdkif; oHk;NyD;au pum;toHk;tEIef;rm &cdkifa0g[m&udk oHk;
a&/
aemuf w wd k i f u ated & cd k i f t ajymbmompum; 4
(ppfawG cdkif? ausmufjzLcdkifrm tNcDcHNyD;au tajymbmom
pum;eefY t&D;bmompum;udk nDatmifndyem&D;uwfaw/
pmvHk;aygif;pepfu ajrmufOD;aESmif;acwftwdkif;jzpfaw/
aemufqHk;wpfwdkifu ated&cdkiftajymbmom5 pum;
udk tNcDcHxm;auav;aomh wcsdKUpmvHk;aygif;pepfudk toH
xGufeefYnDatmif ndAsm&D;uwfaw/
tm;vHk; (5)rsdK;awmif uGJeDyga&/ atydkifuGJvmuwfpGm
udk NcD&mcHAsm tuGufcsMunfhau 26-ESpfawmif Mumyg,m
(1950-u 1976-xd)atydkifuGJeDuwfpGmudk atwdkif;MunfheD
vdkY rjzpfyg/ &SdudkqufvdkY ruGJ&atmif udk,fhtrsdK;om;csif;
ta&;wBuD; ndvm;&zkYd jzpfyga&/ trsm;vufudkifa& t&D;
tom;wpfckjzpfvmatmif oufqdkifa&yk*dKvfdkUu trsdK;om;
pmyDnDvmcHac:Asm ndEIdif;rSwfyD;zdkY vdkyga&/
trsdK;om;pmyDnDvmcH rvkyfEdkifoD;cif Mum;umvrm
pmyD0goemoQifdkUu pmtkyfpmwrf;dkUrm wifjyAsm trsm;
pdwf0ifpm;vmatmif EId;aqmfyD;au tusdK;rsm;zdkY xifyga&/
ataqmif;yg;a& txufrmazmfjyxm;a& t&D;tom;

&cdkifpmt&D;tom; jyem
jynfaxmifpkacwf &cdkiftrsdK;om;dkUrm wpfrsdfK;om;vHk;
vufcHoHk;pGJa& &cdkifpmt&D;tom;1 wpfckr[doD;pGmudk &cdkif
trsKd ;om;wdik ;f owdxm;rdzYkd xifyga&/ trsm;oH;k t&D;tom;
r[da&twGuf pmyD&D;zGJUa&cg olwpfrsdK;igwpfzHk jzpfeDuwfpGm
udk wGd&a&/
wwdkifu &cdkifpmyDeefY jrefrmpmyDwla&vdkY ,lqNyD;au
jrefrmt&D;tom;twdkif; &D;uwfaw/
aemufwwdkifu pum;jyif2 t&D;tom;udprm jrefrm
pum;ajyudk oHk;NyD;au Zmwfaumifcsif; tcsDtcspum;ajym
pGmdkUrmusau &cdkifpum;udk oHk;a&/ tjcm;wwdkifom;u
pum;jyif t&D;tom;rm ]]\? onf? wnf;? }} pa&Bud,m?
&cd k i f o m;BuD ; pmay

160

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;

trsm;BuD; [dyga&/ ZmeD&mrm rwlav;/ o&oH&if; 2 wdrm


rwl/ aCmotaCmooHwdrm rwl/ 0gusedrfhjrifhoH 3 wdrm
rwl/ yHkpHwpfckESpfckavmuf jyygar/
]rD;} qdka&pum;udk &cdkifeefY jrefrmdkU toHk;wlwwfaw/
a,'gav; toHxGufrmusau jrefrmu tD;o&oHeefY ]rD;}
vdkYxGufNyD;au &cdkifu ]rdef;} vdkY&m xGufaw/ ]pnf} qdka&
pum;udk &cdkifu ato&oHeefY ]ap} vdkY xGufNyD;au? jrefrmu
tD;o&oHeefY ]pD} vdkY xGufaw/
]{jcif;}qdka& pum;udk &cdkifu &oHyDyDeefY ]{jcif;}vdkY
xGufauav;aomh jrefrmu ]{*sef;} vdkY&m xGufaw/
aemufNy;D au pum;vH;k wduMkd unf/h &cdik u
f ]tbm? bm;
bm;} vdkY ajympGmudk jrefrmu ]taz? azaz} vdkY&m ajyma&/
&cdkifu ]yD;? vm;? &D;? aemif? aemif;? &ufjywf} vdkY oHk;pGmudk
jrefrmu ]ay;? oGm;? a&? NrJNrJ? cPcP} vdkY&m oHk;a&/ atydkif
rwla&pum;vHk;wdudk ppfxkwfMunfhau tbd"mefwpfapmif
jzpfEdkifyg,ifh/
aemufqHk;o'gudk ppfMunfh/ jrefrm o'grm ypnf; 1
(&Sq
d uf? aemufquf? pum;quf)wd aumif;aumif; ta&;Bu;D
a&vdYk qdyk ga&/* ,if;ypnf;wd &cdkifeefYwlvm;Munfh/ vHk;0rwl
yg/
*]]OD;0ef jrefrmpum;? jrefrmrI yxrwGJ? pmrsufESm 25}}
&cdkifbmompumeefY jrefrmbmompum;dkU ododom

(5)rsdK;udk a0zefpD;ppfwifjypGm jzpfyga&/ atwifjycsufudk


pmzwfy&dowftaygif;u xyfqifha0zefAsm jyifqifjznfhpGuf
yD;uwfzdkY yefMum;yga&/

yxr t&D;tom;
txufrm wifjyca&ydkif yxrwdkifom;u &cdkifpmyDeefY
jrefrmpmyDwla&vdkY ,lqNyD;au atedjrefrmt&D;tom;
twdkif; vdkufysm&D;uwfaw/
pmyD wl? rwludpudk ajymzdkYtwGuf bmompum;ESpfck
udk EIdif;,SOfpD;ppfMunfhzkYd vdkyga&/
bmompum;qdkpGm tajymudpjzpfyga&/ t&D;tom;dkU
pmyDdkUqdkpGmu tajymaemufrm jzpfvma& tusdK;qufwd&m
jzpfaw/ a,Zl;eefY bmompum;wpfcu
k kd avhvmau toHu
pvdYk avhvm&yga&/ Ny;D r&m pum;vH;k dUk ? o'gdUk udk tqifq
h ifh
avhvm&yga&/ atenf;a& urmoH;k enf;bmomaA' 1 enf;
jzpfaw/
rsufarSmufacwf &cdkifbmompum;eefY jrefrmbmom
pum;dkU wl? rwludk bmomaA'enf;eefY oHk;oyfMunfhuwfyg
ar/
yxrtoHudk ppfMunfh? toHudprm &cdkifeeYf jrefrmdkU
&mEIe;f jynfw
h v
l m;? rwlyg/ wlpmG tcsKd U[da&ydik f rwlpmG wdav;
&cd k i f o m;BuD ; pmay

161

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
omuGJjym;jcm;em;pGma& atypnf; toHk;tEIef;rm jzpfyga&/
om"updaoQ jyygar/
emrf aemufqufrm &cdkifu ]a&} udkoHk;NyD;au jrefrmu
][m} udk oHk;yga& (armifvSa&? taoQjzpfaw/ armifvS[m
uav;jzpfw,f/) Bud,maemufqufrm &cdkifu ]a&? aw}
dkUudk oHk;auav;aomh jrefrmu ]w,f} wpfvHk;wnf;udk&m
oHk;a&/ (pm;a&? tdyfaw? pm;w,f? tdyfw,f)
emr0daooe aemufqufrm &cdkifu ]aw? a&} dkUudk
oHk;NyD;au jrefrmu ]wJh} udk oHk;a&/ (xdkifeDa&cHk BudKufaw
tpm xdkifaewJhcHk BudKufwJhtpm)/
wjcm;pum;qufwu
d kd ppfMunfah uavh rwlpmG wd ruef
[dpGmudk wGd&zdkYjzpfyga&/ oufoDpdaoQ xkwfjyygar/

&cd k i f

jref r m

igvkyfpGm
ighyg;udk
rif;eefYig
vkyfysm? ,m
pm;Asm? ,m
,if;ydkifa,Smif
atydkif
Zmydkif

igvkyfwm
ighqDudk
rif;eJYig
vkyfNyD
pm;NyD
tJ'Dvdk
'Dvdk
b,fvkd

a,Zl;eefY
a,avh? a,'gavh)
a,auavhaomh)

tJ'gaMumifh
'gayr,fh

txufrmwifjya&a,Smif bmomaA'enf;eefY ppfMunfh


au &cdkifbmompum;eefY jrefrmbmompum;dkU xyfwl
r[kwfqdkpGmudk ,Sif;vkdYjrifEdkifyga&/ bmompum;sif; rwlau
t&D;tom;u wlEdkifzdkY oD;vm;/ pmyDu wlEdkifzdkYoD;vm;/
a,Zl;eefY&cdkifpmyDeefY jrefrmpmyDwlAsm jrefrma&vdkY
,lqpGma& ,kwdr[da& t,ltq&mjzpfaw/ att,ltq
udk vufcHAsm jrefrmt&D;tom;twdkif;vdkuf&D;au jrefrmpm
wwfyw
D wfwd twGuaf wmhcg cufzrYkd [kw/f cufzpYkd mG u taoQ
wdtwGuf cufygzdkY/ pmrwwfaw vlwdtwGuf cufygzdkY? pm
rzwfEdkifa& awmifolv,form; vlrsm;pktwGuf cufygzdkY/
jrefrmpmwwfyDwwf &cdkiftrsdK;om;wdxJrmawmif (udk,fhbm
ompum;eefY rwla&twGuf) jrefrmyDoa& t&D;tom;rsdK;udk
&D;EdkifzdkYr[kwf/ &cdkifpdwful; &cdkifcHpm;rIudk jrefrmt&D;tom;
eefY bmomjyefxm;a& pmrsdK;udk&m &D;EdkifzdkYjzpfyga&/
vlrsdK;wpfrsdK;\ cHpm;rIudk ,if;vlrsdK;\ bmompum;eefY
&m azmfxkwfa&qdkpGmudk owdjyKzdkY vdkyga&/

&cd k i f o m;BuD ; pmay

162

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;

'kwd, t&D;tom;

]]bmompum;qdkwmrSm ta&;eJYtajym uGmjcm;oifho


avmuf uGmjcm;&rSm jzpfaomfvJ 'DavmufBuD; uGmjcm;zdkY
r[kwyf gbl;? b,fbmomrS uReaf wmfwYkd bmompum;avmuf
ta&;eJYtajym uGmjcm;wm r&Sdbl;}}3
]]vlawGajymwm[m bmompum; jzpfygw,f/ vlawG
rajymawmh roHk;awmh&if acwfukefoGm;wJh bmompum;yJ
jzpfygw,f/ acwfuek o
f mG ;wJb
h mompum;udk qufvuftoH;k
jyKcsifaewm[m acwfaemufjyefaewmyg}}2
at pdppfcsufudk erlem,lNyD;au txufu wifjya&
'kw,
d t&D;tom;yHpk u
H kd Munfyh guwfar/ ,if;yHpk x
H u
J pum;
jyift&D;tom;rm ]]wpfaeY? oGm;qJqJ? rdcif}} qdka& emrf?
Bud,,m? Bud,m0daooe pum;wd yga&/ NyD;au ]]wGif?
onf? &ef? rnfh}} pa& o'gypnf;wdyga&/ ,if;pum; toHk;
tEIef;wdudk ateD&cdkifom;wd oHk;eDvm; ppfMunfhyg/ roHk;yg/
,if;pum;wdwufpm; ]]wed? vm;? trif (trd? tD;? a,mif)}}
wdudk&m oHk;yga&/
o'gypnf;wdrmavhaomh ]]wGif? onf? &ef? rnfh}} pum;
wdudk roHk;/ ]]rm? a&? zdkY}} qdka& pum;wdudk&m oHk;a&/ ajympGm
u wpfrsdK;? &D;pGmu wpfrsdK; jzpfeDa&/ atydkif tajymeefY
t&D; uGJpGm enf;vrf;rusyg/ urmhbmomBuD;wdrmavhaomh
tajymeefYt&D;ruGJ&atmif nd,lvm;a&vdkY qdkyga&/ ,if;
oabmudk q&mBuD;OD;azarmifwifu atydkifajymyga&/

'kwd,wdkif;om; atydkif&D;yga&/ (wpfaeYwGif rapmjzL


onf tvkyv
f yk &f ef oGm;rnfq
h q
J w
J iG f rapmjzL\rdcifu ]a[;
--- rapmjzL eifrvdkufau aumif;zdkYxifa&um---}})1
at t&D;tom;udk ppfMunfah u/ pum;jyif t&D;tom;
udk ated ]]jrefrmpum;ajy}} vdkY ac:eDuwfaw t&D;tom;
twdkif; &D;xm;pGmudk wGdEdkifyga&/ jrefrmpum;ajy t&D;tom;
eefY &cdkifpum;ajy t&D;tom; twlwl&m qdka&oabmrsdK;
jzpfeDa&/
att&D;tom;a& yxrwdkifom; t,ltq (jrefrmpm
yDeefY &cdkifpmyDtwlwl)rsdK; jzpfaw/ att,ltqrsdK;a& tNcD
cHrSm;eDa& t,ltqjzpfvdkY vufrcHoifhaMumif; txufrm
wifjycyg,m/
txufu t&D;tom;rm aemuftrSm;wpfcu
k akd vh wG&d
oD;a&/ ,if;trSm;u pum;jyift&D;tom;eefY Zmwfaumif
csif; tjyeftvSef tcsDtcspum;ajymdkU vHk;0uGJeDpGm jzpfyg
a&/ atydkifuGJeDpGmrsdK;a& t&D;bmompum;wpfckrm r[dtyf
awudpwpfck jzpfyga&/ jrefrmpmyDavmurm jyemjzpfeD
a& t&D;tom;udprsdK;avh atoabmrsdK;yif jzpfyga&/
jrefrmpmt&D;tom;rm pum;jyif t&D;tom;eefY tcsD
tcspum;ajym t&D;tom;dkU uGJeDpGmudk txufjrefrmEdkifiH
pma&;q&mtoif;u pmwef;&D;Asm pdppfwifjyzl;yga&/
&cd k i f o m;BuD ; pmay

163

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;

oH;k Ny;D au pum;toH;k tEIe;f rm ated&cdik t


f oH;k tEIe;f twdik ;f
oHk;a&/ Zmwfaumifcsif; tcsDtcspum;ajympGmrmawmhcg
atedajymweftwdkif; oHk;a&? atmufrmMunfhyg/
(w&ufedtcg tuRefeefY rdwfaqGwpfpkonf &GmcGqHk
wpfckrm jcif;vHk;cwfeDuwf&m tdrfwpftdrfu rrBuD;wpf
a,muf xGufvmNyD;vqif ]]a[;---uavaoQdkU? igdkUtdrf
aemufaz;rm aHk;wpfvHk;usvm;ca&? wcsufulnDyD; uwfa[
dkU}} [k tuRefdkUudk ta&;wBuD; ajymvmygonf)/5
att&D;tom;rm Zmwfaumifcsif; pum;ajym[efudk
wckavhajymzdrYk [dyg/ pum;jyif t&D;tom;udpu
&kd m pDppf&yg
zdkY/
pum;jyif t&D;tom;rSm ]]ed? uavaoQ? eD? vm;? yD;?
ta&;wBuD;}} qdka& a0g[m&wd ]]eefY? uwf? dkU? rm}} qdka&
o'gypnf;wda& ated&cdkiftrsdK;om;ajymeDa& pum;wdjzpf
aw? a,Zl;eefY tzwf&vG,fyga&/ em;vnfvG,fyga&/
a,auavh twufyHkpHu ]]wpkonf? cwfeDuwf&m? ajymyg
onf}} qdka&pum;wdrm oHk;xm;a& emrfaemufquf ]]onf}}
pum;quf ]]&m}} Budf,maemufquf ]]onf}} dkUa& acwf
a[mif; toHk;tEIef;wd&mjzpfaw/
,if;toHk;tEIef;wdwufpm; ]]wpka&? cwfeDuwfawcg?
ajymyga&}} vdkY atacwf toHk;tEIef;twdkif; oHkvdkufau ydk
aumif;vmzdYk tzwf&avh vG,zf Ykd tvG,af oQeefaY vh em;vnf

]]t*Fvdyfpm BuD;yGm;atmifvkyfwJh enf;pepfudk MunfhzdkY


tvGefaumif;w,f/ t*FvdyfawGu olwdkYpmudk urmbmom
vkyfwJhenf;pepfudk wdkYjrefrmawGu twkcdk;zdkY raumif;aybl;
vm;/ t*Fvyd pf mrSm EIwaf jympum;eJY ta&;pum; rjcm;em;vS
bl;/ wlEdkiforQwlatmif BudK;pm;Muw,f/ jrefrmrSm EIwfajym
pum;eJY ta&;pum; jcm;em;aew,f/ 'g[m tvGefta&;BuD;
wJh tcsufyJ? bmompum;udk xdcdkufapwJhtcsufyJ/ 3
atpum;twd k i f ; &cd k i f t &D ; bmompum;avh a omh
tajymbmompum;eefY wlEdkifo&Gdwlatmif tm;xkwf&zdkYjzpf
yga&/ txufu yHkpHydkifpum;jyif t&D;tom;wpfrsdK;? tcsD
tcspum;ajym t&D;tom;u wpfrsdK; uGJreDoifhyg/ ,if;ydkif
a,Smif uGJeDau bmompum; wdk;wufrIudk xdcdkufzdkYjzpfyga&/
txufuyHkpHrm Zmwfaumifcsif; tcsDtcspum;ajym[ef
t&D;om;udkawmhcg ajymzdkYr[dyg/
ated ajymeDa& &cdkifbmompum;rm tNcDcHAsm &D;xm;
pGmjzpfvdkY obm0usa& t&D;tom; jzpfyga&/ trsm;em;vnf
ESpfoufzdkY t&D;tom;rsdK;jzpfawvdkY qdkEdkifyga&/

wwd, t&D;tom;
wwd,wdkif;om;? pum;jyift&D;tom;rm ]]\? onf?
wnf;}} pa& Bud,maemufqufwd? ]]onf? tm;? wGif? }}
pa& emrfaemufqufwdudk acwfa[mif;? t&D;tom;twdkif;
&cd k i f o m;BuD ; pmay

164

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;

EdkifpDpOfxkwf0Da& ]&cdkifaw;oH} pmtkyfwda& ]aw? a&? av?


au}} pa& aemufquftoH;k tEIe;f wdtwGuf cdik v
f akH &oufod
wd jzpfyga&/ ,if;oufow
D u
d kd Munfah u/ ]]ajrmufO;D ;aESmif;u
&cddkifjynfol[da& \? onf? wnf;}} pa& aemufqufwdudk
roHk;bJeefY ]]aw? a&? au}} pa& aemufqufwdudk&m oHk;
aMumif; wGdEdkifyga&/
ajrmufOD;acwfNyD;au t*Fvdyfacwfu vlxktonf;pGJ
pmqdkwefcdk;q&mxGef; t&D;tom;wdudk vdkufMunfhyg/ q&m
xGef; t&D;tom;rmavhaomh ]aw? a&? av? au} pa& toHk;
tEIef;wdudk tm;&yg;&oHk;xm;aMumif; wGd&zdkY jzpfyga&/
a,Zll;eefY aw? a&? av? au pa& aemufquftoHk;
tEIef;wda& &cdkifom;wd ESpfaygif;&meefYcsDvdkY oHk;vma& o'g
ypnf;wd jzpfyga&/ atedeufjzefay:vma& pum;rsdK; r[kwf
yg/ &cdkifbmomrm roHk;rjzpf aumif;aumif;t&ma&mufaw
pum;wd jzpfyga&/
,if;ydik t
f oH;k wGif t&ma&mufaw pum;toH;k tEIe;f udk
roHk;bJeefY ated&cdkifbmompum;rm vHk;0rMum;&/ rwGd&
a&/ ]onf? \? wGif? } pa& pum;wdudk oHk;pGma&/ vG,fpGm
udk cufatmifvyk af wa,Smif jzpfeyD ga&/ t&D;bmompum;udk
vltrsm; oHk;pDcsifa& vltrsm;wwfpDcsifa&qdkau trsm;jynf
olwd ajymqdkoHk;pGJeDa& toHk;tEIef;udkxnfhAsm oHk;&zdkY jzpfyg
a&/ ,if;ydkif oHk;r&acwfeefYnDNyD;au/ jynfoludk tusdK;jyK

zdkYjzpfyga&/
trSefu ]]aw? a&? au}} aemufqufwdudk acwftoHk;
tEIef;vdkY emrnfwyfvdkuf&auavh ,if;pum;vHk;aoQwdudk
ajrmufOD;acwfv,favmufuyifpvdkY oHk;cuwfygAsm/
Oumysu
H olUq,fEh pS &f moD&wkrm ]]iSu0f grluXme? Mwif;
aqmfonf? vsifpGma&mufysmfvm;[k}} ]]wrsufawmif r,Suf
csif qkrf;a&qkrf;a& vmrnfhnOfhudk}}5 vdkY zGJUcyga&/
OumtJrmavh ]]ajymif;ypfoH? w&HNrdKUvHk;csHca&? qifuRD;
oH? wHkeef;zsm;xdefYvSma&/ ya'gaMumfoHcGef;rnHav? Mum;&
a&}} vdkY zGJUyga&/ atzGJUwdrm oHk;xm;a&/ ]]ysm? a&? av}}
aemufqufwu
d Mkd unfah u atedo;kH eDa&/ aw? a&? av? au}}
aemufqufwda& ajrmufOD;acwfuyif oHk;vmpGmjzpfawvdkY
aumufcsufcsEdkifyga&/
ajrmufOD;aESmif;acwfrm&D;zGJUca& ]]ydk;0gzGJU}} rmavhaomh
tkyq
f if;0g? vSy;kd 0grm 0wfvwfyga&/ abmif;eufauxyde?f
oH;k ESpv
f ;kH yif0wfrBu;D au}} vdYk ]]awa&au}} aemufqufwu
d kd
tm;&yg;& oHk;AsmzGJUxm;pGmudk uAsmwavQmufvHk;rm wGd&yg
a&/
jynfoUl uAsmvdYk ac:Edik af & ta&GUomjcif;wdrmavhaomh
]]aw? a&? av? au}} pa& aemufqufwdudk&m oHk;yga&/
om"ujyzdkYqdkau jyrukefyg/ toQifpudEokawoejyKAsm
yHEk ydS x
f w
k 0f x
D m;a& ]&cdik o
f bm0aw;uAsmrsm;}} pmtkyf OD;rif;
&cd k i f o m;BuD ; pmay

165

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;

atq,fpEk pS rf m toH;k wGief aD & pum;wpfv;kH udk aemufq,fpk


ESpfrm oHk;csifroHk;ygzdkY/ pmyD&D;zGJUa& yk*dKvfwdavhaomh ajymif;
&GDeDa& tajctaeudk vdkufysm udk,fht&D;tom;acwfrDatmif
ajymif;yD;&yga&/ atudpa& a,Smifr&a& ed,mrw&m;wpfck
jzpfyga&/

EdkifzdkY jzpfaw/
a,'gavh wpfckawmh owdxm;&ygzdkY Zmavhqdkau
acwfa[mif;toH;k tEIe;f udk acwfopft&D;tom;rm roH;k oifh
qdpk mG a& w&m;oDoabm r[kwq
f pkd mG jzpfyga&/ acwfa[mif;
toHk;tEIef;yifjzpfauavh uAsmdkUrm um&efvGwfvyfatmif
uAsm[efukd pdwBf uKd ux
f iG Ef ikd af tmif uAsmq&mdUk oabmus
oHk;oifhyga&/
NyD;au pum;jyif t&D;tom;rmavhaomh acwfa[mif;
toH;k tEIe;f udk oH;k vdeYk m;vnfo,
G zf q
Ykd akd u (roH;k rjzpfaw udp
dkUrm) oHk;oifhyga&/ pum;yHk ajymygar/ acwfa[mif; t&D;
tom;rm ]armifjzL\tdrf} vdkY &D;au em;vnfyga&/ a,au
avh ]armifjzL\ vSyaomtdrf} udkusau ]armifjzL vSya&
tdrf} vdkY r&D;Edkifyg/ ,if;a,Smif&D;au t"dym,fr,Sif;yg/
acwfa[mif; ]\} udk ,lyem ]armifjzL\ vSya&tdrf} vdkY &D;
r&m t"dym,f,Sif;xm;yga&/ em;vnfvG,fyga&/
a,Zl;eefY acwfopft&D;tom;rm acwfa[mif;toHk;
tEIef;udk vHk;0roHk;oifhqdka&oabmrsdK;udk w&m;oDudkifrxm;
oifhyg/ toHk;0ift&ma&mufzdkYjrifau &J&J0Hh0Hh oHk;oifhyga&/
csKH ajym&au pmt&D;tom;qdpk mG a& atedajympum;rm
tNcDcHyem acwfa[mif;toHk;tEIef;tcsdKUudk qufcH&D;om;pGm
rsdK; jzpfyga&/ acwfa[mif;oyfoyf acwfopfoyfoyf pnf;
jcm;ypfvdkY r&yg/ bmompum;qdkpGm tjrifajymif;eDa&twGuf

pwkwt&D;tom;
pwkwwdkif;om;wdu atydkif&D;uwfyga&/
(tzdk;rm uGrf;rrGm;EdkifvdkY uGrf;rpm;bJ 0g;dk;yef;'ludk&m
aomufyga&/ a,eefY tzdk;vm;&mwdkif;rm rD;cwfausmufeefY
yef;'la& tazmftjzpfygeD&yga&/ tckvnf; tuReef efY tuReYf
oli,fcsif;udk &SD;a[mif;tjzpftysufeefY tzdk;udk,fwGdtjzpfwd
udk ajymjyeD,ifhyif yef;'ludk wcsufcsufpD aomufeDyga&/
]]rif;dkU igdkUrm ,Ofaus;rIpmay tEkynmdkUa&/ tckqdk
au aysmufcsifcsifjzpfeDAsm? ,Ofaus;rIaysmufau vlrsdK;yg
aysmufvDzdkY a,eefYa&trsdK;udk apmifhxdef;uwf&zdkYtwGuf
,Ofaus;rIudk t,ifqHk; azmfxkwf&wwfzdkYpGmrm rif;dkU vli,f
ydkif;u wm0eft&Sd&SdpD,lvdkY vkyfudkif&uwfzdkYa0;/ ,if;ydkif
a,Smif vkyfuwfpGmrmvnf; tcsif;csif; y#dyurjzpf&atmif
a&SmifEdkiforQ a&Smif}}5
&cd k i f o m;BuD ; pmay

166

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;

txufrm wifjya& pwkwt&D;tom;rsdK;a& ppfawG


cdkifoHk;pum;udk tNcDcHAsm ausmufjzLcdkifoHk; pum;u toHk;
tEIe;f tcsKd Uudk a&maESm&D;xm;a& t&D;tom;rsKd ;jzpfaw/ &cdik f
pum;ajymwwfaw &cdkiftrsdK;om;wdkif; vufcHEdkifa& t&D;
tom;rsdK; jzpfyga&/ ZmtwGufav; qdkau &cdkifjynfe,f
a'ouGJpum;2 (a'oD, pum;)trsm;[dauav; csHKvdkUMunfh
ausrsdK;&m xGufvma&/ wrsdK;u ppfawGcdkifoHk; pum;/
aemufwpfrsKd ;u ausmufjzLcdik o
f ;kH pum;/ &cdik b
f mompum;
qdkpGm ,if;pum;ESpfrsdK;udk &D;&zdkY jzpfaw/
a,Zl;eefY txufu t&D;tom;rsdK;a& trsm;vufcHEdkif
a& pHjy&cdkift&D;tom;rsdK;jzpfawvdkY qdkEdkifyga&/
a,NyD;au t&D;tom;rm oHk;xm;a& a0g[m&wdavh
&cdkifom;wd edpdkifoHk;eDuwfpGmjzpfyga&/ pmvHk;aygif;yHk pepf
avh &cdkifom;wd tuRrf;0ifeDa& ajrmufOD;acwfaESmif; pmvHk;
aygif;pepfrsdK; jzpfaw/ rsufarSmufacwftwGuf t&D;tom;
opfwpfck rowfrSwfEdkifcif t&D;tom;a[mif;u pmvHk;
aygif;pepfudk ,m,DvufcH toHk;jyKoifyga&/
att&D;tom;rm obm0rusa& &D;[efwpfckawmh
ygyga&/ ,if;&D;[efu t&D;bmompum;eefY Zmwfaumifcsif;
tjyeftvSef tcsDtcsajympum;dkU rwlpGmudk yHkay:atmif
&D;rjywwfpGm jzpfyga&/

at t&D;tom;udk pmzwfy&dowf trsm;pku pum;


ajyma&a,Smif &D;xm;a&vdYk qdu
k wfzYkd trSeu
f att&D;tom;
a& tajymudk tNcDcHvdkY &D;xm;a& pum;jyif t&D;tom;wpfck
&m jzpfaw/ &cdkifpum;ajymwwfaw &cdkiftrsdK;om;wdkif;
BuD;i,fr[l em;vnfEdkifa& t&D;tom;rsdK; jzpfyga&/ pum;
ajyma&ydkif; &D;om;pGm r[kwfyg/ pum;ajyma&ydkif &D;zdkY rjzpf
EdkifvdkY bmomaA'ynmoQifwdu qdkyga&/
]]t&D;bmompum;qdkpGm tNcDcHoabmt& tajymbm
ompum;\ udk,fpm;jyKcsuf&mjzpfaw/ a,auavh t&D;a&
tajym\yHkwl wkycsufwpfckjzpfzdkY cJ,Of;a&}}
attqdktwdkif;yif uwdpum;ajyma&ydkif pm&D;zdkYqdkpGm
rjzpfEdkifyg/ pum;ajyma&qdkpGmu udk,fh&Sdrm jzpfysufvma&
udpudk &ifqdkifAsm csdef;csif;aumuf ajym&pGmjzpfaw jyifqif
zdkY tcsdefr&/
a,Zl;eefY tpDtpdkifrusEdkif/ wdusa& a0g[m&wdudk
tcgwdkif;r&Edkif/ tajym0gusrm oHk;a&pum;vHk;wdavh eD&m
wus rjzpfEdkif/ pm&D;a&qdkpGmrsdK;u pum;ajyma&ydkif r[kwf/
udk,f&D;csifa& taMumif;t&m? ajymcsifa&pum;? oHk;csifa&
0gus BudKufawpm[efwdtwGuf jyifqifcsdef vHkvHkavmuf
avmuf &a&/ taMumif;t&mrmjzpfjzpf? t&D;tom;rm jzpf
jzpf &SdaemufnDatmif jyKjyifEdkifa&/ a,eefY pum;ajyma&
a,Smif pm&D;zdkYqdkpGma& rjzpfEdkifa& udpjzpfaw/
&cd k i f o m;BuD ; pmay

167

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;

okcrk vufeufwt
d jyif tjcm;tjcm;aom enf;y&d,m,fwu
d kd
5
yg oH;k pGNJ y;D azmfaqmifvm;&zdYk NzKd uyf ga&/ ) att&D;tom;udk
oHk;oyfMunfhau pwkwwdkif;om; t&D;tom;eefYrsm; umwleD
pGmudk wGd&yga&/ att&D;tom;a& pwkwwdkifom;ydkif ated
&cdkiftajymbmompum;rm tNcDcHAsm &D;xm;pGmrsdK;jzpfaw/
a,auavh pmvH;k aygif;pepfrm pwkww
ikd o
f m;eefY rwl
pGmwd ygeDa&/ pwkwwdkifom;u ajrmufOD;acwfaESmif; pmvHk;
aygif;pepfudk quffcHxm;a&/ atwdkif;om;u ,if;ydkifr[kwf/
ajrmufOD;acwfaESmif; pmvHk;aygif;u pmvHk;aygif;pepfudk&m
vufcHa&/ wcsdKUeD&mrmusau? ated&cdkiftoHxGufeefYnD
atmif pmvHk;aygif;pepfudk xGifxm;a&/ ]jzpf} udk ]NzdKuf}? ],Of}
udk ],dkif? ]wnf;} udk ]aw;} ? ]vnf;} udk ]av;} ? ]enf;} udk ]ae;}
vdkY ysifxm;a&/ atpmvHk;aygif;xGifa&udpudk pDppfzdkY vdkyga&/
t&D;bmompum;rm tu&mdkU? pmvHk;aygif;dkUqdkpGmu
trsm;oabmwl owfrSwfvufcHtoHk;csa& oauFwwd&m
jzpfyga&/ ,if;oauFwwdudk trsm;oabmwl zsufcsifa&
qdkauavh zsufvdkY&a&/ jyKjyifa&qdkauavh jyKjyifvdkY&yga&/
a,'gavh jyKjyifajymif;vJpGmrm taMumif; tusdK;nDzdkYawmh
cg vdktyfyga&/ ,if;jyKjyifwDxGifvdkufaw oauFwopfudk
vltrsm;u vufcHtoHk;csatmif vkyfyD;zdkYavh vdkygoD;a&/
trsm;vufcHvmatmif vkyfzdkYqdkpGm vG,fa&udpr[kwfyg/
trsm;odatmif vkyfzdkYqdkpGm vG,fa&udpr[kwfyg/ trsm;od

atawf &cdkifbmompum;rm t&D;eefY tcsDtcsajymdkU


uGpJ mG udk obm0usatmifjyzdt
Yk wGuf pmvH;k aygif;pepfukd pnf;
jcm;xm;zdkY vdkyga&/ t*Fvdyfpmt&D;eefY tcsDtcspum;ajym
dkU uGJpGmudk aumfrmaoQwdeefY pum;vHk;yHkajymif;Asm jya&ydkif/
&cdkifrmavhaomh udk,fhenf;udk,fh[efeefY pmvHk;udk yHkajymif;Asm
jyEdkifyga&/ yHkajymif;EdkifpGmudk om"updaoQ jyygar/ pum;
jyif t&D;tom;rm ]]aemif;aemif;udkif? &Gwf&Gwf? pdkufpdkuf?
&Dtdk;cGuf? OD;&pfawmif? jyefvm;cAsm}} vdkY &D;xm;pGmudk tcsD
tcsajympum;rm ]]eaemif;udkif? &&Gwfppdkuf? &D0cGuf? 0&pf
awmif? jyefvcAsm}} vdkY pum;vHk; yHkajymif;Asm &D;Edkifyga&/
atjznfhpGufcsufaoQudk txufu t&D;tom;rm
aygif;xnfhvdkufau? att&D;tom;a& acwfopf&cdkifpm
t&D;tom;twGuf erlemxm;oifha& t&D;tom;rsdK;? trsm;
vufcHESpfoufEdkifa& t&D;tom;rsdK; jzpfvmEdkifyga&/

yr t&D;tom;
yrwdkif;om; atydkif&D;yga&/
(tuRefdkUa& uG,faysmufvkNzdKufeDa& rdrd,Ofaus;rIudk
jyefvnfazmfxkwfzdkYeefY wcsdefaw;rm acwfeefYtnD wdk;wuf
vmpDzdkYav;? MuHaqmif BudK;yrf;&wwfzdkY NzdKufyga&/ atydkif
BuKd ;yrf;uwfpmG rm pmyDvufeuf? aw;*Dw tEkynmvufeuf?
&cd k i f o m;BuD ; pmay

168

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;

tom; 2-rsdK;udk wpfckwnf;jzpfatmif ndAsm? uavmifoQif


taygif;u vufvSrf;rDa& &cdkifpmapmifwdrm wnDwGwf
&D;yD;uwfzq
Ykd akd u acwfr&D cdikd pf m t&D;tom;wpfck atmifjrif
jzpfxGef;vmzdkY xifyga&/ atydkif atmifjrifvmau wpfrsdK;
om;vHk; vufcHa&pm t&D;tom;wpfck owfrSwfEdkifzdkY jzpfyg
a&/

atmif eD&mwdkif;rm tcGifh&wdkif; oHk;yD;zdkY vdkyga&/


,if;ydkifr[kwfau tusdK;r[dEdkifyg/ tcsdefukef? aiGukef
vlyifyef;pGm&m tjrwfxGufvmzdkY jzpfyga&/
txufu pmvHk;aygif;opfwdudk oHk;oyfMunfhau?
taMumif;tusdK;nDGwfaw pmvH;kaygif;wdygyga&/ ],Of} udk
],dkif} vdkY ysifxm;pGm/ ]vnf;} udk ]av;} vdkY ysifxm;pGmwda&
trsm;ESpfoufvufcHEdkifa& pmvHk;aygif;rsdK; jzpfyga&/ a,'g
avhaomh ]jzpf} udk ]NzdKuf} vdkY xGifpGmuawmhcg tusdK;r[da&
jyKjyifcsuw
f &d m jzpfyga&/ ZmtwGuaf vhqakd u ]jzpf} udk ]tdu
k }f
o&oHxu
G pf cD siv
f Ykd ]NzKd u}f vdYk xGiaf uavh wcsKd Ua'orm ]NzKd u}f
udk ]Nzdwf} vdkY&m toHxGufzdkYjzpfaw/ a,eefY e*dktwdkif;xm;
pGmu ydkaumif;yga&/
twdkeefYajym&au txufu t&D;tom;rsdK;a& wcsdKU
pmvHk;aygif;pepfuvGJau pwkwt&D;tom;ydkif trsm;ESpf
oufvufcHEdkifa& acwfrDt&D;tom;rsdK; jzpfyga&/

1.Writing
2. Lingusics
3. Prose
4. Comversation
5. Spoken Language
6. Written Language
1. Lingustics
2. Vowel Phoneme
3. Internation
4. Particles

1/ 0rf;a&;wxGm? armifoD&d? "npmapmif trSwf-1? twGJ1? 1958-ck ar? pmrsufESm-30/


2/ jrefrmpmay ta&;tom;opf pum;ajyaumfr&Si/f jrefrm
pmta&;tom;opfESifh pmwrf;rsm;/ txufjrefrmEdkifiH
pma&;q&m toif; 1966-rwfv? pm-78/
3/ q&mBuD;OD;azarmifwif trSmpum;? OD;azarmifwif vlU
rdwaf qGpmtky?f rEav;Edik if w
H um pmtkyEf iS phf mwrf;rsm;/
1972-pm-8/

ed*Hk;
tm;vHk; jcHKMunfhau txufrmwifjyca& t&D;tom;
5rsdK;rm pwkwt&D;tom;eefY yrt&D;tom;dkUa& bmom
aA'enf;eefY udkufaw t&D;tom;wd jzpfyga&/ trSefu
pmvH;k aygif;enf; wcsKd UuvGaJ u ,if;t&D;tom; 2-cka& tNcD
cHavhtwlwl? &D;yHk&D;enf;avh twlwl&m jzpfaw/ att&D;
&cd k i f o m;BuD ; pmay

169

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
1/ AH;k wpfv;kH usvm;cvd?Yk ppfawGaZ,mxGe;f ? acwf&adS qmifpm
apmif? trSwf-2? 1961-ck? arv? pm-30/
1. An Arakanese Poem of the 16th century, M.S Collis
ae U San Shwe Bu, JBRS vol. 13, part III. 1923

1/ MuufwGefAsm? rSJUeDaoQ? acwfa&SUpmapmif? trSwf-2?


1961-ck? arv? pm-9/
2/ H.A. Gleason, Jr. Introduction to Deseriptine
linguisties, Revised Edition, Oxford IBH Publish
ing Co. 1973. P.425. 3, Dialect.

&cdkifpmt&D;tom; jyem
wH kY jyef p m

1/ trSm? pmyDaumfrDwD? &cdkif,dkifausrItEkynmtzGJU


(&efukef)/ &cdkif,Ofaus;rIr*Zif;? 1971? pm-3? 3/

jynfaxmifpkacwf &cdkiftrsdK;om;dkUrm wpfrsdK;om;vHk;


vufcHoHk;pGJa& pmyDt&D;tom;wpfck r[doD;qdkpGmudk tm;vHk;
oduwfygzdkY/ ,if;udpudk vGefca& 19-ESpf(1977)avmufu
]&cdkifpm t&D;tom;jyem} acgif;pOfeefY aqmif;yg;&D;Asm
&cdkifr*Zif;trSwf(5)rm tuRefwifjyzl;cyga&/ 19-ESpf
twGif;rm tuRefwifjycsufudk wpfa,mufav; aqG;aEG;ol
r[da&cg udk,fhpGmudk,fawmif rdcsifcsifjzpfvm;yg,m/ t*k
&cdkifGefYzl;trSwf(3)rm tuRefYaqmif;yg;udk a0zefpdppfjyol
wpfO;D ay:xGuv
f ma&cg ]aMomf ---- pdw0f ifpm;olwpfa,muf
awmh [do;D 0g;a,} vdYk 0rf;om&yga&/ ud,
k Ef pS o
f ufaw &cdik f
&cd k i f o m;BuD ; pmay

170

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
qGJxkwfrD;jref;yem pDppfa0zefpGmudk wGd&a&/

t&D;tom;rsdK;eefY &D;azmfwpfa,,muf wdk;vSmvdkYav; tm;


wufrdyga&/
tuRefYaqmif;yg;rm &cdkift&D;tom; ig;rsdK;awmif uGJ
eDpmG udk azmfxw
k jf ycyga&/ ud,
k Bf uKd uaf wt&D;tom; (pwkw
t&D;tom;)udk av;aomh &GD;cs,fwifjyyem uavmifoQifwd
udk ,if;twdkif; vdkuf&D;oifhaMumif; EId;aqmfcyga&/

ataqmif;yg;rm tuRefYteDeefY 0wKNydKifyGJtwGuf &cdkif


t&D;tom;pHwpfck owfrSwfzdkYudpudk raqG;aEG;bJ yef;atmif
\ a0zefcsufwdudk&m wpfcsufcsif;pD wHkYjyefvm;ygzdkY/ wHkYjyef
a&cg udk,fhta,ltq? udk,fh&yfwnfcsufwdudk ckcHumuG,f
vm;Hkavmuf&m r[kwfbJ yef;atmif\ t,ltqtcsdKUudk
av; jyefvSefa0zefvm;ygar/

t*k &cdkifGefYzl;udk pDpOfxkwf0Dol &cdkifvSjrifh (&cdkifom;


BuD;pmay)u &cdkif0wKwdkNydKifyGJtwGuf pmrlzdwfac:a&cg ]rdrd
dkU a'ooHk; &cdkifa0g[m&? &cdkifbmompum;rsm;jzifhom a&;
&rnf} vdkY pnf;urf;owfrSwfvdkufaw/

]&cdkifpm t&D;tom;jyem} aqmif;yg;rm tuRefu


jynfaxmifpkacwf &cdkiftrsdK;om;dkUrm wpfrsdK;om;vHk; vufcH
oH;k pGaJ & &cdik pf mt&D;tom;wpfck r[do;D a&twGuf olwpfrsKd ;
igwpfzHk &D;eDuwfaMumif;? tm;vHk;ig;rsdK;awmif uGJeDaMumif;
wifjycyga&/

pnf;urf;owfrSwfcsufu a,bk,susvGef;ydkifwGda&/
a,cg NydKifyGJ0ifola& &D;[efudpudk udk,fhbmomukd,f &GD;cs,f
zdkY us,Sma&/ &cdkifjynfe,frm a,bk,stm;jzifh ppfawGcdkif
oHk;pum;? ausmufjzLcdkifoHk;pum;vdkY ESpfrsdK;&m[da&/ tjcm;
pum;wdu ,if;ESpfrsdK;rm tusHK;0ifeDa&/ NydKifyGJ0ifcsifola&
ppfawGpum;eefYjzpfjzpf? &rf;NAJpum;eefY jzpfjzpf &D;Edkifa&/
,if;ydkifr[kwfbJ a&myem&D;zdkYqdkauav; jzpfaw/ tuRefu
pnf;urf;owfrSwfcsufudk ,if;ydkif oabmaygufyga&/

yxr - wwdkifu &cdkifpmyDeefY jrefrmpmyDwla&vdkY ,l


qNyD;au jrefrmt&D;tom;twdkif; &D;eDuwf
aMumif;/
'kwd, - wdkifom;u pum;jyif t&D;tom;udprm
jrefrmpum;ajyudk oHk;NyD;au Zmwfaumifcsif;
tcsDtcspum;ajyma&cg &cdkifpum;udkoHk;
uwfaMumif;/

0wKwdkNydKifyGJ0ifcsifol yef;atmifu NydKifyGJpnf;urf;udk


cGJjcrf;pdwfjzm a0zefMunfha&cg tuRefYaqmif;yg;av;aomh
tuHsK;0ifvSmyga&/ tuRefYwifjycsufudk rD;cGef;wd trsm;BuD;

wwd, - wwdkifu pum;jyift&D;tom;rm ]\? onf?


&cd k i f o m;BuD ; pmay

171

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
wnf;? ? u? wGi?f } pa& Bu,
d maemufquf?
emrfaemufqufwu
d kd ajrmufO;D acwfpum;jyif
t&D;tom;twdkif; oHk;NyD;au pum;toHk;
tEIef;rm &cdkifa0g[m&udk oHk;aMumif;/

yxrt&D;tom;udp wHY k jyef c suf


yxrt&D;tom;eefY ywfoufvYkd yef;atmif\a0zefcsuf
udk wHkYjyefa&cg jynfhpHkvm;atmif rlvaqmif;yg;u pmydk'f
tcsdKUudk azmfjyzdkYvdkvSmyga&/

pwkw - wdkifom;u ated&cdkiftajymbmompum;


(ppfawGcdkif? ausmufjzLcdkif)rm tNcDcHNyD;
au tajymbmompum;eefY t&D;bmom
pum;udn
k aD tmifnyd em&D;uwfaMumif;?pmvH;k
aygif ; pepf u ajrmuf O D ; aES m if ; acwf t wd k i f ;
jzpfaMumif;/

tuRefu ]]jrefrmpmyDeefY &cdkifpmyD twlwl,m}} qdka&


t,ltqudk ,kwrd [dvYkd wifjycyga&/ rsuaf rSmufacwf &cdik f
bmompum;eefY jrefrmbmompum; uGjJ ym;a&twGuaf Mumifh
pmyDt&D;tom;avhaomh rwlEdkifaMumif; bmompum;ESpfck
rwlpGmudkodatmif toH? pum;vHk;? o'gdkUudk ppfMunfhoifh
aMumif; ajymNyD;au atmufygtwdkif; qufysm&D;yga&/

yr - wwdik u
f ated&cdik t
f ajymbmompum;udk tNcD
cHxm;auavhaomh wcsdKUpmvHk;aygif;pepfudk
toHxGufeefYnDatmif ndAsm &D;uwfaMumif;
wifjycyga&/
,if;t&D;tom;ig;rsdK;rm pwkwt&D;tom;udk tuRefY
teDeefY tBudKufqHk;jzpfaMumif;udkyg xnfhAsm ajymcyga&/
0wKwdk&D;vdkol yef;atmifu tuRefBudKufaw t&D;tom;eefY
&D;&zdkYvm;vdkY av; rD;vdkufNyD;au tuRefYwifjycsufwdudk
wpfcsufcsif; pdppfa0zefxm;yga&/

]]rsufarSmufacwf &cdkifbmompum;eefY jrefrmbmom


pum;dkU wlrwludk bmomaA'enf;eefY oHk;oyfMunfhuwfyg
ar/ yxr toHudkppfMunfh/ toHudprm &cdkifeefY jrefrmdkU
&mEIef;jynfhwlvm? rwlyg/ wlpGmtcsdKU[da&ydkif rwlpGmwdavh
trsm;BuD[dyga&/ ZmeD&mrm rwlav/ o&oH&if;wdrm rwl/
aCmo taCmooHwrd m rwl/ 0guserd jhf rifo
h w
H d rwl}}/ (pm10)

tuRefuav;aomh yef;atmif\ a0zefcsufwdudk wpf


csufcsif;pD wHkYjyefvm;ygar/

tuRefu pum;vHk;rwlyHk tcsdKU? o'grm ypnf; (&Sdquf?


aemufquf? pum;quf)wd rwlyHktcsdKUudk oufoDxkwfjyyg
&cd k i f o m;BuD ; pmay

172

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;

bJ jiif;qefeDvDa&/ &cdkifpmyDeefY jrefrmpmyDwla&qdkpGm ,kwd


r[da&t,ltqvdkY wGifwGifBuD;acgif;cgeDpGm rpOf;pm;wwf
yg/}} yef;atmifu ,if;ydkifajympGmavmufeefY rusDygoD;/
aemufydkif; pwkwt&D;tom;udpa0zefcgav;aomh ]&cdkif
bmompum;a& jrefrmbmompum;eefYawmif rwlqdkNyD;
(armifAodef;u) twif;t"rcGJcpGmudk owdjyKrdzdkY vdkyga&}}
vdkY ajymvdkufygoD;a&/

a&/ aemufqHk;rm atydkifa,Smif &D;yga&/


]]a,Zl;eefY &cddkifpmyDeefY jrefrmpmyDwla&vdkY ,lqpGma&
,kwdr[da& t,ltqjzpfaw/ att,ltqudk vufcHAsm
jrefrmt&D;tom;twdkif; vdkuf&D;au jrefrmpmwwfyDwwf
wdtwGufawmhcg cufzdkYr[kwf/ cufzdkYpGmu taoQwdtwGuf
cufygzdkY/ pmrwwfaw vlwdtwGuf cufygzdkY/ pmrzwfEkdifa&
awmifolv,form;vlrsm;pktwGuf cufygzdkY/ jrefrmpmwwf
yDwwf &cdkiftrsdK;om;xJrmawmif (udk,fhbompum;eefY rwl
a&twGuf) jrefrmyDoa& t&D;tom;rsdK; &D;EdkifzdkYr[kwf/ &cdkif
pdwful;? &cdkifcHpm;rIudk jrefrmpmwwfyDwwf &cdkiftrsdK;om;wd
xJrmawmif (udk,fhbmompum;eefY rwla&twGuf) jrefrm
yDoa& t&D;tom;rsdK; &D;EdkifzdkYr[kwf/ &cdkifhpdwful;? &cdkifcHpm;
rIudk jrefrmt&D;tom;eJY bmomjyefxm;a& pmrsdK;udk&m &D;Edkif
zdkYjzpfyga&/}} (pm-11)

(2) wl? rwlqdkpGma& qufvuftjiif;yGm;p&m rvdkyg/


wlvm; rwl? rwlvm; wla&/ ,if;teDtxm;rm[da& bmom
pum;rsdK;jzpfw,fvkdY qdk&ygvdrfhr,f/
(3) taoQwdudk Munfhyg/ tedrfhqHk;oldkU &D;a& &nf;pm;
pmudk &cdkifpum;eefY &D;vm;vdkY/ taoQwdu vlBuD;wdxuf
jrefrmpmudk wwfeDoD;pGmudkvJ owdjyK&r,fvdkY ,lqyga&/
(4) a'tqdk tpGef;a&mufeDa&vdkY xifyga&/ rdrdvlrsdK;
cHpm;csufudk rdrdbmompum;rS azmfxkwfjyEdkifa&/ tjcm;vl
rsdK; bmompum;eefY razmfjyEdkifpGm t<uif;rJh[kwfEdkifygzdkYvm;/
w*d;k a& EdAk ,fq&k pGm b*Fvb
D momeefY &D;vdYk r[kwyf g/ tjcm;
tjcm;q&mBuD;wdvJ trsm;BuD;[dyga&/

txufwifjycsufudk (yxr t&D;tom;udpudk) yef;


atmifu rD;cGef;wdtrsm;BuD; qGJxkwfyem a0zefxm;yga&/
,if;txJu ta&;Bu;D pGm tcsu(f 4)csuu
f kd tuRew
f UHk jyef,iS ;f
vif;vm;ygar/ yef;atmif a0zefa&tcsufwdudk atmufrm
zwfMunfhuwfyg/
(1) ]]armifAodef;u trSwfwpf t&D;tom;eefYywfouf
NyD;au rwlpGmavmufudk taMumif;jyNyD;au wlpGmdkUudk rajym
&cd k i f o m;BuD ; pmay

yxrt&D;tom;eefY ywfoufvYkd yef;atmifu tuReu


Yf kd
]]rwlpG}} avmufudk taMumif;jyNyD;au wlpGmdkUudk rajymbJ
jiif;qefeDvDa&}} vdkY pGyfpGJxm;yga&/ wlpGmudk tuRefrjiif;qef

173

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
cyg/ yef;atmif tuRefYpmudk pdpdESHYEHSU rzwfvdkY&m [dygzdkY/
tuRefu ]]wlpGmtcsdKU[da&ydkif rwlpGmwdav; trsm;BuD;
[da&}} vdkY &D;cyga&/ jyefzwfMunfhyg/

pum;rsm;) bmomESpfckwGif toHxkwfyHk? pum;oHk;EIef;yHk?


o'gudpwGif ta&;ygaom ypnf;oHk;EIef;yHk (a&SUquf? aemuf
quf? pum;qufypnf;rsm;oHk;yHk) wdkY wlnDcsufrsm;&Sdonf
udk jiif;r&ouJhodkY uGJjym;jcm;em;csufrsm; &Sdonfudkvnf;
vufcH&rnf jzpfygonf}} vdkY &D;zl;yga&/ wlpGm? uGJpGmESpfrsdK;
vHk;udk om"uwdeefY tus,fwifjyzl;yga&/

at;--- wpfckawmh [da&/ Zmav;qdkau tuRefu


wlpGm[dudk rwifjyrdayg/ rwlpGmudk&m OD;pm;yD;yem om"u
wdeefY wifjycyga&/ trSefuwlpGmwdudkav; wifjyzdkY wm0ef
[dyga&/ ]],if;wm0efudk tuRefusDatmif rxrf;EdkifcaMumif;
0efcHyga&/}}

aemufNy;D au &cdik rf *Zif; trSw-f 6? (1980)rmavhaomh


]]&cdkif&oH pD;ppfcsuf}} aqmif;yg;rm atydkif wifjyzl;ygoD;a&/

ateD&mrm taMumif;oifhvdkY &cdkifeefY jrefrmbmom


pum;dkU wlpGm[da&ydkif uGJpGmwdav;[dyHkudk tuRefu aqmif;
yg;ESpfapmifeefY tus,fwifjyzl;yga&/ ,if;txJu &cdkifeefY
jrefrmdkU bmompum;wluwfyHktcsdKUudk ]]oufoDpdaoQ xkwf
jyvm;ygar/ atoufoDwdu yef;atmif\pGyfpGJcsufwdudk ckcH
umuG,fEdkifvdrfharvdkY ,HkMunfyga&/

]]jrefrmbmompum; vTrf;rdk;cH&pGmrm EdkifiHa&;? pD;yGm;


a&;? ynma&;? bmoma&;? ,Ofaus;rIudpwdtjyif tjcm;
ta&;Bu;D a& taMumif;wpfcak vh [dygoD;a&/ ,if;taMumif;
u &cdkifbmompum;eefY jrefrmbmompum;dkUa& wcsdKUeD&m
rm vHk;0uJGjym;jcm;em;auav;aomh wcsdKUeD&mrm wluwfvdkY
jzpfaw}} wwdkifeefYwwdkif kyfpGyf (toH? t"dyg,f? toHk;)
wlpmG wd toHuaJG uav; t"dym ,feefY toH;k wlpmG wd trsm;Bu;D
[dyga&/ vkyf? udkif? pm;? aomuf? x? xdkif? tdyf? Edk; pa&
edpdkifoHk;Bud,m pum;vHk;wd? udk,f? cg;? acgif;? ig;? pm? qm;?
qDpa& emrfpum;vH;k wdrm wwdik ef efw
Y wdik f kypf yG w
f u
l wfaw/

&cd k i f h w ef a qmif r* Z if ; trS w f - 15? (1977-78)rm


tuRefu ]&cdkifESifh jrefrmbmompum;ESpfckudk EIdif;Munfhjcif;}}
acgif;pOfeefY aqmif;yg;wpfck &D;zl;yga&/ ,if;aqmif;yg;wpfeD
&mrm]]txufwifjycsufrsm;udk vdk&if;csKyfajym&vQif &cdkif
bmompum;ESihf jrefrmbmompum;wdo
Yk nf bmomrsKd ;d;k tm;
jzifh wlygonf/ (wdAufwwfkyfrsdK;dk;yif oHk;rnf& bmom

txufyg om"uwdaMumifh yef;atmifu tuRefYudk


]]&cdkifpmyDeefY jrefrmpmyD wla&qdkpGm ,kwdr[da& t,ltq
vdkY wGifwGifBuD; acgif;cgeDpGm ZmtwGufvJqdkpGm rpOf;pm;wwf
&cd k i f o m;BuD ; pmay

174

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
uwfaw/

yg}} vdkY a0zefxm;pGm? NyD;au ]]&cdkifbmompum;a& jrefrm


bmompum;eefY rwlvdkY twif;t"r cGJca&}} vdkY pGyfpGJxm;pGm
,if;tcsufwd rrSefyg/ tuRef ]]wGifwGifBuD;acgif;rcgcyg}}
twif;t"rav; rcGJcyg/ rsufarSmufacwf &cdkifeefY jrefrm
bmompum;ESpfck rwlpGmudk rwlvdkY yGifhyGifhvif;vif; wifjypGm
&m jzpfyga&/ wlpGmudk wla&vdkY om"uwdeefY wifjyzl;cyga&/

trSefu rsufarSmuf&cdkifpum;eefY jrefrmpum;dkU odod


omomuGJjym;jcm;em;yga&/ ,if;uGJjym;rIudk vspfvsLIAsm?
wlpGmavmufudk axmufjyzufwG,fxm;au ZmjzpfygzdkYav;/
ausmif;oHk;? Hk;oHk; jrefrmpmudk udk,fhpmrSwfyem vdkuf&D;eDuwf
aw Zmyef;wdkifwdkY qdkufygzdkYav;/ edpdkifoHk; &cdkifpum;wd
wqwfqwfaysmufuG,fvm;ygzdkY/*

atydkif wifjy&pGm ZmaMumifhygav;/ jynfaxmifpkacwf


rm &cdkifwpfrsdK;om;vHk; vufcHoHk;pGJEdkifa& t&D;tom;opf
wpfck jzpfxGef;pDcsifvdkY jzpfyga&/ tuRefdkUrm oD;jcm;t&D;
tom r[doD;qdkpGmudk bmomaA'ynmoQifq&mOD;wifvSu
awmif axmufjyzl;vDa&/

atudpudk q&mOD;wifvSav;aomh BudKjrifrda&twGuf


pdk;&drfpdwfeefY atydkifa,Smif owdyD;zl;yga&/
]]&cdkiftrsdK;om;wdkYonf jynfrvlrsdK;aygif;pHkwdkYESifh aygif;
oif;qufqH&zefrsm;vmaomtcg &cdkifa'oE&pum;onf
ysLbmompum;uJhodkY wdrfaumaysmufoGm;rnfudk vnf;
aumif;? rGefbmompum;uJhodkY toHk;enf;oGm;rnfudk vnf;
aumif; bmomaA'ynm vdkufpm;olwdkYu pdk;&drfaeMuonf}}
(,if;pm-57)

]]&cdkifvlrsdK;wdkY rGefvlrsdK;? &Srf;vlrsdK;wdkYuJhodkY pmayta&;


tom; oD;jcm;r&Sdawmhay/ jrefrmtu&mrsm;udk toHk;jyK
jrefrmpma&;enf;twdkif;yif a&;om;aeMuonf/ zwfaom
tcg ajymqdkaom tcgrsm;wGifom &cdkifoHjzifh zwfMujcif;?
ajymqdkMujcif; jzpfonf/}}*

a,au &cdik pf um;wd w&G&d rdG odrom aysmufu,


G rf vm;
&atmif tuRefdkU Zmvdkyf&zdkYav;/ udk,fhpum;udk tNcDcHyem
udk,fydkifpm t&D;tom;wpfckudk 0dkif;0ef;&D;om;uwf&zdkY jzpf
aw/ ,if;ydkifr&m udk,fhpm&SifoefeDyem jrefrmpm? jrefrm
um; wqwfqwfvTrf;rdk;vmpGmu oufom&m&ygzdkY/ pmopf

q&mOD;wifvS axmufjya&ydkif tuRefdkUrm &Sdacwfu


t&D;tom; oD;jcm;[dcauav;aomh jynfaxmifpkacwfrm
rGefdkU? &Srf;dkUydkif oD;jcm;pmyD t&D;tom;r[dygoD;/ tuRefdkU
eefY&m tcsdKUrm wleDa& jrefrmpmudkyif udk,fhpmvdkY txifrSm;
yem &cdkifoHeefY zwfeDuwfaw/ &cdkifpmxifyem vdkuf&D;eD
&cd k i f o m;BuD ; pmay

175

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
yDopfwd &D;zGJUa&twGufaMumifh udk,fhpum;udk,fhpm wnfwHh
eDawmifru wdk;yGm;us,fjyefYvmzdkY jzpfyga&/

yef;atmif\pmu ]]&cdkifpmeefY jrefrmpmrwlyg}}vdkY oG,f0dkuf


wifjya&ydkif jzpfeDa&/

vlrsdK;wpfrsdK;wnfwHhBuD;yGm;a&udpa& ,if;vlrsdK;\ udk,f


ydkifpum;eefY oD;jcm;pmyDdkUudk qufvuftoHk;csAsm &SifoefeD
atmif vkyfxm;Edkif rxm;Edkifqdka&tcsufrm rlwnfeDaMumif;
yef;atmifoabmaygufvdrfharvdkY ,HkMunfyga&/

]aemufwpfenf;} ajym&au yef;atmif\ pma& tuRef


wifjya& ]]&cdkifpmyDeefY jrefrmpmyDwla&qdkpGm ,kwdr[d}} qdk
a& t,ltqrSefuefaMumif;udk oG,f0dkufaxufcHeDa& (ydkif
jzpfeDa&)/ a,awmifruoD;? yef;atmifpma& yef;atmifu
tuRefYudk ]jrefrmpmyDeefY &cdkifpmyDcwlvdkY twif;t"rcGJca&}
qdkaom pGyfpGJcsuf rrSefuefaMumif; udk,fhbmomudk,f tvdk
tavsmuf oufoDcHeDa& (ydkifjzpfeDa&/)

aemufwpfcg yef;atmif\ ]]jrefrmpmyDeefY &cdkifpmyD


rwlvdkY twif;t"rcGJca&}} qdka& pGyfpGJcsufudk xyfyem wHkY
jyef & D ; &zd k Y q d k a u yef ; atmif \ &cd k i f p mt&D ; tom;ud k y if
oufoDxm;Asm ajym&ygzdkY/

,if;pGyfpGJcsufrSefa&qdkau jrefrmpmeefY rwlaom acwf


opf&cdkifpmudk &D;ol yef;atmifudk,fwdkif twif;t"rcGJol
jzpfvmzdkY r[kwfygvm;/

yef;atmif\ &cdkift&D;tom;a& rsufarSmufacwf &cdkif


(ppfawGcdkif)pum;udk tNcDcHyem &D;xm;aomacwfopf &cdkif
pum;jyif jzpfeDa&/ ausmif;oHk; Hk;oHk; jrefrmpmeefYuGJjym;a&/
acwfopfjrefrmtajympum;jyif (a':trm? a'gufwmoef;
xGef;? armifomEdk; pa& yk*dKvfwd&D;[ef)eefYav;aomh aumif;
aumif;jcm;em;a&/ yef;atmifpmudk &cdik u
f vGv
J Ykd wjcm; jrefrm
pmuwfol vlrsdK;jcm;wd em;rvnfEdkif/

a,Zl;eefY yef;atmifu tuRefYudk ]twif;t"rrcGJbl;}


vdkY pGyfpGJpGma& rqifrjcifajyma& pum;&mjzpfaMumif; wHkYjyef
vdkyga&/
yxrt&D;tom;eefY ywfoufvdkY yef;atmifa0zefcsuf
trSwf(2)udk qufysmaqG;aEG;vm;ygar/ yef;atmifu ]wlrwlqdkpGmudk qufvuftjiif;yGm;eDp&m rvdkyg/ wlvm; rwl/
rwlvm; wla&/ ,if;teDtxm;rm[da& bmompum;rsdK;
jzpfawvdkY qdk&vdrfhr,f} vdkY ajymvdkufaw/

wenf;ajym&au yef;atmif\pma& jrefrmpmeefY uGJ


jym;jcm;em;a& acwfopf&cdkifpmjzpfaw/ yef;atmifu ]]wlwlrqdkpGmudk tjiif;yGm;p&mrvdk}} vdkY ajymxm;auav;aomh
&cd k i f o m;BuD ; pmay

176

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;

t&G,fuyif aAmif;wifxdt&G,fudk taoQpm&if;xJrm xnfh


auav;aomh &nf;pm;pm &D;wwfawt&G,fudk taoQpm&if;
xJrm rxnfhyg/ vlysdKpm&if;xJrm&m xnfhyga&/ ,if;,Sifhudk
yef;atmifodvdrfharvdkY ,HkMunfyga&/

wl- rwlqpkd mG udk tjiif;yGm;p&mrvdq


k akd u tuReaYf qmif;
yg;rm wlpGmudk om"uwdeefY rwifjyrdcvdkY yef;atmif Zm
twGuftjypfwifcygav;/ yef;atmifu tuRefYudk ]rwlpGm
avmufudk&m taMumif;jyNyD;au wlpGmdkUudk rajymbJ jiif;qef
eDvDa&} vdkY axmufjyyem jrefrmeefY &cdkifwlpGmwdudk ajymcdkif;
ca& r[kwfygvm;/ ,if;ydkifajymcdkif;pGma& wlpGmuGJpGm ESpfrsdK;
vHk;udk wifjyoifha&vdkYqdkvdk&m a&mufyga&/ t*kwpfcg yef;
atmifu ]wl rwlqdkpGmudk tjiif;yGm;p&mrvdk} vdkY qdkvdkufjyef
a&/ &Sdpum; aemufpum; qefusifhreDygvm;/

ausmif;eDp 5? 6? 7-ESpft&G,f &cdkifom;taoQ (jrefrm


pum;udk em;rvnfoD;a& taoQ) wpfa,mufudk ausmif;oHk;
oli,fwef; jrefrmpmzwfpmtkyfudk oifMunfhyg/

tuRefdkUtjrifu wl-rwludpudk udk,fwpfa,mufwnf;


odxm;pGmavmufeefY rusD/ trsm;odatmif wifjy&ygzdkY/ jiif;
oifhau jiif;&ygzdkY/ jiif;cHkaqG;aEG;r&m trSefw&m;ay:xGuf
vmzkYd jzpfyga&/ a,Zl;eefY wl-rwlupd u
kd ud,
k o
f ad &qD trsm;
y&dowftusdK;iSm wifjyyD;ygvdkY yef;atmifudk wdkufwGef;yga&/

ntcg? vomom? upm;rvm;? em;rvm;/

tpm;tpm? 0g;pm;yg? tom;ygovm;? ig;ygovm;/

yxrtydk'fu ]ntcg} qdka& t"dym,fudk &cdkifom;aoQ


u ]nZmzuf? eDr0ifciftcsdef} vdkY xifyga&/ ndtcg? anh
tcgvdkY em;rvnfyg/ ]vomom} qdkpGmrmav;aomh vudk
em;vnfyga&/ bmomudk em;rvnfyg/ ]vomomqdkpGm vy
pGmudk ajympGma0;}vdkY ,Sif;jy&yga&/ ]upm;rvm;} qdkpGm upyf
zdkYvm;vdkY rD;pGmjzpfaMumif;? em;rvm;qdkpGm rupyfyJwefYeDzdkY
vm;vdkY rD;pGmjzpfaMumif; wpfvHk;pD ,Sif;jy&yga&/

yxrt&D;tom;eefYywfoufvdkY yef;atmif\trSwf(3)
a0zefcsufudk qufyemaqG;aEG;vm;ygar/
yef;atmifu ]taoQwdudkMunfhyg/ tedrfhqHk;oldkU &D;a&
&nf;pm;pmudk &cdkifpum;eefY &D;xm;vm;} vdkY qkdNyD;au tuRef
\ wifjycsuu
f kd y,fcsxm;yga&/ tuReaYf qmif;yg;rm taoQ
wdqdka& &cdkifpum;\ t"dym,fudk ausmif;eDpt&G,f 5? 6?
7-ESpfom;wdudk &nf&G,fxm;yga&/ &cdkiftoHk;tEIef;rm EdkYpdkY

'kwd,tydk'frm ]tpm;tpm} qdkpGmudk em;vnfyga&/


]0g;pm;yg}udk em;rvnfyg/ 0g;udk udkufyem pm;a&vdkY xifyg
a&/ 0g;t"dym ,fu rGm;/ 0g;pm;t"dym ,fu rGm;pm;jzpfaMumif;
,Sif;jyyga&/ at,Sifha& tuRefYudk,fwGd jzpfyga&/ udk,fhom;
&cd k i f o m;BuD ; pmay

177

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;

yxrt&D;tom;eefYywfoufvdkY a0zefcsuftrSwf(4)udk
qufaqG;aEG;vm;ygar/ yef;atmifu rdrdvlrsdK; cHpm;csufudk
rdrdbmompum;eefY&m azmfxkwfEdkifa&vdkY tuRefajymcpGmudk
t<uif;rJh raxmufcHEdkifaMumif; jiif;y,fvdkufyga&/ tdEd,
jynf b*FvDpmqdkBuD; w*dk;\ EdkA,fqk& t*Fvdyfbmomjyefudk
oufoDjyvdkufygoD;a&/

udk udk,fwdkifpmjyMunfha&cg wGd&a& bmompum; tcuftcJ


jzpfyga&/
a,Zl;eefY tuRefu ]jrefrmt&D;tom;twdkif; vdkuf&D;
au taoQwdtwGuf cufygzdkY} vdkY wifjycpGm jzpfyga&/
yef;atmifu ]tacswdu vlBuD;wdxuf jrefrmpmudk
wwfeDoD;pGmudkvJ owdjyK&r,fvdkY,lqyga&} vdkY ajymvdkuf
aw/ rSefyga&/ jrefrmpum; em;vnfa&taoQ? jrefrmpmudk
oifzl;a& taoQ? edpOfb0 vlrIudprm jrefrmpum;udk ajym&
Mum;&a&taoQ ,if;taoQwd jrefrmpmudkwwfpGm qef;pGm
u r[kwf/ &cdkifpum;eefY qifwljzpfeDa& jrefrmpum;eefY
jrefrmpmwwfpGmudk xm;vdkufzd/ bmomjcm;jzpfaw t*Fvdyf
pm? t*Fvdyfpum;udkawmif rlvwef;uyif oif&Mum;&vdkY
tifwefaoQ &D;wwfajymwwfpGmudk yef;atmifodvdrfharvdkY
xifyga&/

q&myef;atmif\ oufoDu urmavmufBuD;a&cg


tuRefYtqdkudk oufoDcdkifvHkatmif wifjyzdkY vdkvSmyga&/
w*dk;\ EdkA,fqk&uAsmudk oufoDjyvdkufpGma& b*FvD
vlrsdK;w*dk;\ b*FgvDuAsmudk t*FvdyfbmomeefY tjynfhtpHk
bmomjyefEdkifa&vdkY t"dym,fxGufvSmyga&/ ,if;aMumifh
bmomjyefrI twwf\ cufcJyHkudk ateD&mrm wifjyzdkYvdkvSm
yga&/
vlrsKd ;wpfrsKd ;\ cHpm;csuu
f kd rdrv
d rl sKd ; bmompum;eef&Y m
azmfxkwfEdkifa&vdkY wifjypGma& bmomjyefrItwwf cufcJpGm
udk wpfenf;wpfzkH ajymjypGm jzpfyga&/ bmomjyefuRr;f usio
f l
wdu bmomjyefola& bmompum;ESpfckudk uRrf;usifzdkYvkd
aMumif; ajymuwfyga&/ ,if;ydkifESpfbmomuRrf;usifolwd
awmifu uAsmudk uAsmeefYbmomjyefzdkY rjzpfEdkifaMumif;
aumufcsufcsuwfyga&/

tuRefajymvdkpGmu udk,fhpmudk udk,foif&au ydkvG,fzdkY/


olrsm;pmudk oif&au cufzdkYqkdpGm jzpfyga&/ &cdkifpum;udk
tNcDcHyem &cdkifpmudk&D;? &cdkifaoQudkoif wwfvG,fzdkY? jrefrm
pmudk udk,fhpmvdkYrSwfyem jrefrmydkifvdkuf&D; &cddkifaoQudk oif?
oif&cufzdkYvdkY qdkvdkaMumif; yef;atmifudk xyfqifh,Sif;vif;
jyefMum;vdkyga&/
&cd k i f o m;BuD ; pmay

178

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
rsufarSmufacwfbmomjyefq&mwdxJrSm q&mOD;0if;az
(jrZif)a& xif&Sm;olwpfOD; jzpfyga&/ jrefrmuAsmudk urm
odvSmatmif ]jruefom} emrnfeefY bmomjyefwpftkyf xkwf
vdu
k af w/ ,if;pmtkyrf m uAsmbmomjyefrI cufcpJ mG udk q&m
u atydkifa,Smif 0efcHxm;yg,ifh/

aom tvkyf? rjzpfEdkifaomtvkyf[k qdkMuonf/}

]uAsmudk jyefqdk&m ypfrSwfbmomwGif uAsmajrmuf


aom uAsmenf;jzifh jyefqdkoifhygonf/ rSefygonf/ uAsmudk
uAsmjzifh jyefqkd&ef cJ,Of;onf/ xdkYaMumifhvnf; bmomjyef
vkyfief;udk ratmifjrifrIrsm;qdkif&m tEkynm[kyif ac:Mu
onf/} (pm-105)

bmomjyefq&mdkU\ bmomjyefrIcufcJaMumif; 0efcH


csufwdudk ed'gef;csdwifjyNyD;au yef;atmif\ w*dk;\ EdkA,fqk
&uAsm? pum;pOfudk jyefaumufygar/

(atmifaZ?*E0iftcspfuAsm?jrefrmjyef?pm12?1994)

urmausmf b*FgvD pmqdak wmfBu;D w*d;k a& *DwvD uAsm


wdeefY pmyDqdkif&m EdkA,fqkBuD;udk qGwfcl;Edkifcyga&/ EdkA,fqk
yD;tzGUJ u t*Fvyd b
f momjyefukd zwfyem qky;D xdu
k v
f Ykd axmuf
cHwifjy qkyD;pGm jzpfyga&/ bmomjyefudk zwfvdkY qkyD;a&qdk
au bmomjyefauif;vdkY r[kwfvm;vdkY rD;Ekdifyga&/ vlrsdK;wpf
rsdK;\ cHpm;csufudk wjcm;vlrsdK;\ bmompum;eefY azmfxkwf
EdkifpGm r[kwfvm;vdkYav;aomh xyfqifhrD;Edkifyga&/

bmomjyefq&m atmifaZ\tqdu
k akd v; Munfyh gtH;k oD;/
]uAsm[lonf bompum;wpfckrS tjcm;bmompum;
wpfckodkY ul;ajymif;ay;ydkY&ef rjzpfEdkifaom pmvHk;yHkoPmef
wpf&yf jzpfonf/ bmompum;wpfckESifhwpfcktMum; uGJjym;
jcm;em;aom obm0&Sdjcif;aMumifh dk;dk;ajympum;wpfcGef;?
dk;dk;&Sif;&Sif; pum;ajy0guswpfckudkyif bomwpfckrS tjcm;
bmomwpfco
k Ykd ul;ajymif;ay;yd&Yk ef tcgcyford ;f rvG,u
f al y/
pum;\vdk&if;t"dym,fudk jyefqdkay;Edkifonfhwdkifatmif
pum;\twdrfteuf? tav;taygh taysmhtrmwdkYudk rl&if;
twdkif; jynfhjynfh00&atmiful;zdkY tvGefcufcJygonf/ ,if;
onfudk taMumif;jyK bmomjyeftvkyfonf tvGefcufcJ
&cd k i f o m;BuD ; pmay

attrD;udk ajzzdkYtwGuf w*dk;\b*FgvD uAsmrl&if;eefY


t*Fvdyfbbmomjyefudk EIdif;,SOfMunfhzdkY vdkvSmyga&/ odkYaomf
tuRefu b*FgvDpm rwwfyg/ t*Fvdyfbmomjyefavmufudk
&m vufvSrf;rDyga&/ q&mBuD; a'gufwmarmifjzL;\ bmom
jyef,Sif;vif;csufeefY jrefrmjyef uAsmavmufudk&m vufvSrf;
rDyga&/

179

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
q&mBuD;\ ,Sif;jycsuft& ajym&au b*FvDuAsmrm
wpfy'k o
f Qpaf Mumif;? pmaMumif;tqH;k rm ESpaf Mumif;wpfum&ef
pepf[daMumif;od&yga&/ q&mBuD;u w*dk;\ EdkA,fqk&
*DwvDuAsmtcsdKUudk bmomjyefa&cg jrefrmum;ajyeefY&m
jyefyga&/ t*FvdyfbmomjyefeefY q&mBuD;\ jrefrmbmom
jyefudk ,SOfMunfhuwfygar/

Collected Poems and Plays of R.Tagore, P.16.

q&mBuD;\ jrefrmbmomjyefu atmufygtwdkif; jzpfyg


a&/

vGwfvyfaom edAmef
GITANJALI XXXV
Where the mind is without fear and the head is held
high;
Where knowledge is free;

pdwu
f raMumufbEJ iS hf acgif;udk rwfpmG xm;Edik af omt&yf
vnf;aumif;/

Where the world has not been broken up into fragments


by narrow domestic walls;

ynmonf vGwfvyf&m vnf;aumif;/


urmudk usOf;ajrmif;aomvlrsdK;pk eH&Hrsm;jzifh awmufpdwf
ydkif;jcm;rI &Sd&mvnf;aumif;/

Where words come out from the depth of truth;


Where tireless striving stretches its arms towards perfection;

pum;onf eufIdif;aom opmwGif;rSvmaom t&yf


vnf;aumif;/

Where the clear stream of reason has not lost its way
into the dreary desert sand of dead habit;

qifjcifrIacsmif;a&oefYonf tusifhaqG; oJuEm&wGif


c&D;vrf;praysmuf&m vnf;aumif;/

Where the mind is led forward by thee into everwidening


thought and action
Into that heaven of freedom, my Father, let my country
awake.

pdwfudk tpOfjyefYjyL;aom awG;qjyKvkyfrIwdkYudk t&Sifa&SU


&cd k i f o m;BuD ; pmay

180

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;

tvStydUk udk Zmenf;eefaY v; bmomjyefvYkd r&yg/ *kPaf jrmuf


aw uAsmaumif;wpfckrm t"dym,fav;eufrIavmuf&m
r[kwf/ oufqdkif&m bmompum;\ vSyodrfarGUrIwd? us,f
jyefYeuf,SdKif;rIwd tm;vHk;tusHK;0ifeDyga&/ ,if;vSyodrfarGU
rIwdrm cHpm;csufygyg&/ toHom,mrIeefY pum;vHk;teuf
t,SdKif;wdrmav;aomh pmqdk\ cHpm;csuf (udkvdkeDb*FgvDjynf
olwd\ cHpm;csuf)tjynfhygyga&/

aqmif&m vnf;aumif;/
xdkvGwfvyfaom edAmef wynfhawmf\ wdkif;jynfonf
Edk;Mum;Edkifygap t&Sifbk&m;/
armifjzL;? w*dk;pm ya'om? pm-79-80

a,Zl;eefY ]vlrsdK;wpfrsdK;\ cHpm;csufudk ,if;vlrsdK;\


bmompumeefY&m azmfxkwfEdkifaMumif;} tuRefYaqmif;yg;rm
tav;teuf wifjycpGm jzpfyga&/

bmomjyefESpfckudkMunfhau pum;jyifeefY&m jyefxm;


aMumif; wGdEdkifyga&/ ,if;bmomjyefwdrm rlvb*FgvD uAsm
yHo
k Pmef? um&ef? toH? pum;vH;k wdukd vuf&w
T v
f u
kd &f yga&/
,if;eefY qufE,
G ef aD & pmqdw
k *d;k \ cHpm;csuf (b*FgvD jynfol
dkU\ cHpm;csuf)tjynfhtpHk rygEdkifyg,m/

ateD&mrm apm'uwufEdkifpGmwpfck [dygoD;a&/ Zm


av;qdkau &cdkifeefYjrefrmdkU bmompum;csif; eD;pyfaw
twGufeefY wpfa,muf\ cHpm;csufudk wpfa,muf\bmom
pum;eefY jyefzdkYjzpfEdkifa&vdkY txGefYwufEdkifyga&/

a,au w*d;k \uAsmudk EdAk ,fqck s;D jri &hf pGmu ZmtwGuf
ygav;/ uAsmtaMumif;t&m us,fjyefYav;eufvdkY jzpfyga&/
r[mvlom;0g'udk azmfusL;EdkifvdkY jzpfyga&/ bmomjyefolu
uAsm\ us,fjyefYav;eufaw teuft"dym,fudk jyefqdkyD;
EdkifcvdkY jzpfyga&/

jyefqdkEdkifpGmtcsdKU [dygzdkY? rjyefqdkEdkifpGmav; trsm;BuD;


yg/ erlem pum;wpfvHk; xkwfjyygar/
]tD;} qdka& &cdkifBud,mpum;vHk;udk ppfMunfhyguwfar/
]ig;clpl;au wpfjzm;tD;a&vwf} qdka& 0gusrm ]tD;} Bud,m
udk jrefrmpum;eefY ZmydkifjyefygzdkYav;/ ig;clpl;vdkYjzpfay:vSm
a& cHpm;csufudk jrefrmeefY bmomjyefau ]emw,f} vdkY&m

odaYk omf uAsmudk bmomjyefa&cg rlvuAsm\ yHo


k Pmef
udk ,if;twdik ;f rjyefEikd yf g/ ,if;,Siehf efY qufE,
G ef aD & um&ef?
,if;um&efESifh yHkoPmefudk rSDvdkYjzpfvSma& toH? pum;vHk;
&cd k i f o m;BuD ; pmay

181

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
&Edkifyga&/ ]em} Bud,mcHpm;csufeefY ]tD;} Bud,mcHpm;csuf
trsm;BuD; jcm;em;yga&/ ,if;&cdkifcHpm;csufudk jrefrmem;vnf
atmif tuRefawmhcg bmomrjyefwwfyg/

yef;atmifu tuRefYaqmif;yg;udk a0zefa&cg t"duus


a& tcsuf (bmompum; uGJpGm)udk ra0zef/ ]]bmompum;
rwlvYkd pmyDrwlEikd q
f pkd mG rjiif;omyg}} vdYk 0efcx
H m;a& twGuf
aMumifh &cdkifdkUrm oD;jcm;t&D;tom;wpfck [doifha&qdka&
t,ltqudk rjiif;y,fvYkd ,HMk unfyga&/ ol\ &cdik t
f &D;tom;
uavhaomh &cdik t
f &D;tom;opfwpfck [doifah Mumif; axmuf
cHa&ydkif jzpfeDa&/

atydkifa,Smif bmomjyefzdkY rjzpfEdkifa& pum;vHk;wd ESpf


zufpvHk;rm [dwwfygzdkY/ vlrsdK;toD;oD;rm oD;jcm;,Ofaus;
rI? xl;jcm;a&"avhxHk;pH? rwlnDa& obm0ywf0ef;usif toD;
oD;[duwfaw twGufaMumifh vlrsdK;wpfrsdK;\ cHpm;csufudk
tjcm;vlrsdK;wpfrsdK;\ bmompum;eefY azmfxkwfEdkifzdkYpGm
aumif;aumif;cufcJyga&/

a,Zl;eefY yxrt&D;tom;eefYywfoufvdkY t"dut,l


tqrm tuRefeefYyef;atmifdkU tjrifwluwfawvdkY rSwf,l
csifyga&/ t"du tcsufudk axmufula& omrntcsufwd
(1) wlpGmudkrajymbJ jiif;qefa&vdkY pGyfpGJpGm/ (2) wl? rwl
tjiif;yGm;p&m rvdkqdkpGm/ (3) taoQwd jrefrmpmeefY &nf;pm;
pm &D;a&qdkpGm/ (4) vlrsdK;wpfrsdK; cHpm;csufudk wjcm;vlrsdK;
bmompum;eefaY v; azmfxw
k Ef ikd af &qdpk mG rmawmhcg tjrifuJG
pGmaoQwd [duwfaw/ ,if;uGv
J cJG suw
f u
d kd tjyeftvSef aqG;
aEG;jiif;cHkyem tajzrSefwpfck&vSmatmif nd,lvm;Edkifvdrfh
arvdkY ,HkMunfygaMumif; wHkYjyefvdkyga&/

a,zl;eefY tuRefu vlrsdK;wpfrsdK;\ cHpm;csufudk ,if;vl


rsdK;\ bmompum;eefY&m azmfxkwfEdkifa&vdkY wifjy&pGmjzpf
ygaMumif; yef;atmifyg;wdkY wHkYjyefvdkyga&/
yxrt&D;tom;eefYywfoufvdkY tuRefwHkYjyefcsufwdudk
tqHk;owfuwfygar/
yxrt&D;tom;udprm tuRefu t"duxm; wifjypGm
u rsufarSmufacwf &cdkifeefY jrefrmbmompum;ESpfcka&
tcsdKUeD&mrm wlauav;? tcsdKUeD&mrm uGJjym;jcm;em;a&
twGufaMumifh t&D;tom;av;aomh oD;jcm;[doifha&qdka&
t,ltqjzpfyga&/ ,if;t,ltqrSefaMumif;udk odkif;0dkif;csJU
xGifyem om"uwdjyvdkY tuRefwifjycyga&/

(rSwfcsuf pum;csyf/ trSwf(1) t&D;tom;eefY


ywfoufvdkY xnfhoGif;aqG;aEG;wHkYjyefoifhauav;aomh
rwHYk jyefbJ csex
f m;cpGmwpfck [dyga&/ Zm,Siahf v;qdak u
yef;atmifu---)
&cd k i f o m;BuD ; pmay

182

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;

rjzpfpDbJ ESpfckvHk; &cdkifydkif &D;pDvdkaMumif;} tajymeefYt&D;


ruGJ&atmif nd,loifhaMumif; wifjycyga&/

]]bmompum;rwlvYkd pmyDrwlEikd q
f pkd mG rjiif;omyg/ t*k
wlpGmvJ[da&? rwlpGmvJ [da&qdkau jiif;r&vdkY xifyga&/
t*FvdyfeefY tar&duefyHkpHudkMunfh&r,fvdkY xifyga&/ tjywf
jiif;y,fpGmuawmh oifhzdkYr,lqyg}} vdkY wifjycyga&/

tajymeefYt&D; ruGJoifhqdkpGmudk wifjya&cg txuf


jrefrmEdkifiH pm&D;q&mtoif;\ pmwef;udk pHerlemxm;cyg
a&/ q&mBuD; OD;azarmifwif\ Mo0g'pumudkav;aomh
udk;um;cyga&/ ,if;,Sifhudk yef;atmifu atydkifa,Smif a0
zefvdfkufaw/

atydkif wifjypGmrm ]]t*FvdyfeefY tar&duefyHkpHudk Munfh


&r,fvdkY xifyga&}} qdka& pum;udk aqG;aEG;&ygzdkY/ atudp
udk aqG;aEG;au t*FvdyfeefY tar&duefdkU wlyHkuGJyHk? &cdkifeefY
jrefrmdkUudk odomxif&Sm;atmif tus,faqG;aEG;zdkY vdkygvdrhf
ar/ tus,af qG;aEG;au atwHjYk yefpm aumif;aumif; &Snv
f m;
ygzdkY/ a,Zl;eefY a'udpudk oD;jcm;aqmif;yg;wpfapmifeefY aqG;
aEG;wHkYjyefvm;ygarvdkY wifBudKajymxm;cyg,ifh/

1/ trSwEf pS f t&D;tom;rsKd ;u >raD [mufwpfyikd ;f ? vif;>rD


wpfydkif; t&D;tom;rsdK;yif jzpfw,f/ a'tqdkjyKcsufudkvJ
armifAodef;u y,fcsvD,ifh? a'tqdkudk y,fcs&jcif;\
taMumif;&if;uawmhcg txufjrefrmEdkifiH pm&D;q&mdkU\
MoZmvTrf;rdk;rIaMumifhvdkY qdk&zdkYvm;rod/ t&D;eefY tajymnD&
r,fqdka& t,ljzpfw,f/
(pm-27)

'kwd,t&D;tom;udp w
wHY k Hjyef c suf

2/ rEav;u acwfrDpmwrf;udk wifa&xJrm yg0ifca&


yk*dKvfwdawmifrS tcsdKU*E0if[efudk udkifpGJeDuwf,ifh/ armif
omEdk;awmif olUpmwdrm *E0ifwpf0uf0ifeDoD;a&/

tuRefYaqmif;yg;rm azmfjya& 'kwd,t&D;tom;u


jrefrmpum;jyif jzpfeDyga&/ Zmwfaumifcsif; tcsDtcs pum;
ajyma&cg &cdkifpum;udk oHk;xm;yga&/ ,if;ydkif &D;xm;pGmudk
tuReu
f tcst
D cspum;udk vufcEH ikd af Mumif;? pum;jyif t&D;
tom;udk jrefrmpum;jyifeefY twlwl&D;xm;vdkY vufrcHEdkif
aMumif;? ]pum;ajym t&D;tom;u jrefrm? pum;jyifu &cdkif

(pm-28)

&cd k i f o m;BuD ; pmay

183

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
3/ a'tcsufudk Munfhau pum;ajym[efeefY &D;&zdkY? &D;rS
acwfrDzdkYpGma& tpGef;a&mufw,fvdkY xifyga&/ trSwfESpf
t&D;tom;rm >rDa[mufwpfydkif;? vif;>rDwpfydkif; t&D;tom;
jzpfvYkd vufrcHqpkd mG udak wmh oabmrwl/ cRe;f csuef ef&Y m vuf
cHcsifyga&/

tcspum;ajymrm &cdkiftajymudk &D;om;xm;vdkY vufcHpGm


jzpfyga&/
jrefrmpum;jyif t&D;tom;udk ZmaMumifh y,fcs&av;
qdkpGmudk yxrt&D;tom;udp ]jrefrmpmeefY &cdkifpmwla&qdk
aom t,ltq} wifjycguyif ,Si;f cNy;D jzpfyga&/ t*k 'kw,
d
t&D;tom;rmav;aomh jrefrmpum;jyif t&D;tom;udk oHk;
xm;a&cg tuRefu xyfyem y,fcspGmjzpfyga&/ atydkif y,f
csa&udprm txufjrefrmEdkifiH pm&D;q&mtoif; t,ltq
]t&D;eefY tajym rjcm;em;atmifn&d }D eefY wpfcyk ikd af v; rquf
pyfyg/ rywfoufyg/ yef;atmifu&m a&mxGD;em;vnfyem
]vTrf;rdk;cH&a&} qdkpGm pum;eefY tuRefYpmudk ao;odrfatmif
vkyfypfpGm jzpfyga&/

(pm-28)
(yef;atmifu ,if;ydkif y,fcsxm;auav;? aemufydkif;
pmrsuESm (30)rm ]]>rD}} a[mufwpfydkif; ? vif;>rDwpfydkif;udk
a,Smif&D;}}vdkY qdkxm;jyefa&/)
'kwd,t&D;tom;udpudk yef;atmif a0zefa&cg udk,fh
oabmeefYudk,f ]]>rDa[mufwpfydkif;? vif;>rDwpfydkif; t&D;
tom;rsdK;} vdkY emrnfwpfck yD;vdkufaw/ aumif;yga&/ &cddkif
a0g[m&wpfv;kH udk taMumif;t&meefY vdu
k zf ufatmif pdom;
udkufoHk;yD;vdkufawtwGufeefY pmzwfy&dowfu em;vnf
vG,fvm;yga&/

aemufwpfcg 'kwd,t&D;tom;a& jrefrmeefY &cdkifudk


a&myem&D;xm;a&/ t&D;tom;rsdK;av; jzpfeDjyefa&/ ,if;ydkif
a&m&D;pGmudk yef;atmifu udk,foabmeefYudk,f ]>rD} a[muf
wpfydkif;? vif;>rDwpfydkif;vdkY emrnfyD;vdkufaw r[kwfygvm;/
atydkifa&mxGD;vdkY &D;a&udpudk tuRefaqG;aEG;jya&cg
jrefrmeefY &cdkifa&m&D;xm;a& udpudk raqG;aEG;yg/ t&D;eefY
tajymaumif;aumif; uGmjcm;eDa& udpudk&m roifhawmf
aMumif; aqG;aEG;yga&/

emrnfwyfyD;pGmuawmh [kwf,m/ a,'gav;aomh rlv


pmudk q&myef;atmif pdpdESHYESHYzwfyg,ifhvm;/ pdpdESHYESHUzwfau
tcsufESpfckygpGmudk wGdygzdkY/ wpfcku pum;jyif t&D;tom;
rm jrefrmt&D;tom;jzpfeDvdkY y,fcspGm? aemufwpfcku tcsD
&cd k i f o m;BuD ; pmay

184

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
atudpudk aqG;aEG;a&cg txufjrefrmEdkifiH pm&D;q&m
toif;\ ]pum;jyifeefY pum;ajymudk wlEdkifo&Gdwlatmif
tm;xkwf&zdkYjzpfaw} qdka& t,ltqudk vufcHyem erlem
tjzpfeefY wifjycyga&/

aps;pum; Hk;pum; oD;jcm;r&Sd/ jrefrmrSm aps;wpfrsdK;? Hk;wpf


rsdK;&Sdaewmu roifhbl;}}
(Od;azarmifwif trSmpum;? olUrdwfaqGpmtkyf? pm 8-9? vlxkyHkESdyfwdkuf? rEav;? 1972-ck)

att,ltqrSefaMumif;udk bmomaA' ynoQif q&m


BuD; OD;azarmifwif? ygarmucsKyf OD;ausmf&if? a'gufwmqef;
xGef;dkUu 0dkif;AsmaxmufcHuwfaw/ ,if;yk*dKvfwd\ jynfhpHk
ESHYpyfrIudk tuRefdkU av;pm;wefzdk;xm;yga&/

txufygpumudkMunfhau urmoHk; bmompum;BuD;


jzpfaw t*Fvdyfbmompum;rm tajymeefY&D; wlEdkiforQ
wlatmif BudK;pm;uwfaMumif; jrefrmpmudk BuD;us,fcdkifcHh
atmifvkyfzdkY ,if;enf;udk twk,loifhaMumif; Mo0g'yD;pGmudk
wGdEdkifyga&/

,if;yk*dKvfwd axmufcHcsufydkvdkY wefzdk;wufvmatmif


tuRefu jznfhpGwfwifjyvm;ygar/

t*Fvdyfbmom&mr[kwf xif&Sm;a& urmoHk;bmom


pum;wdrmav;aomh tajymeefYt&D;bmompum;wpfrsdK;
wnf;jzpfaMumif;? ]wpfenf;qdk&au tajymeefYt&D; eDpyf
aMumif;} od&yga&/ cdkifvHkatmif oufoDjyvm;ygar/

q&mBuD; OD;azarmifwif\ axmufcHcsufwdudk jyefwif


jy&au-]]t*FvdyfawGu olwdkYpmudk urmhbmomjzpfatmif vkyf
wJhenf;pepfudk wdkYjrefrmawGu twkcdk;zdkY raumif;aybl;vm;/
t*FvdyfpmrSm EIwfajympum;eJY ta&;pum; rjcm;em;vSbl;/
wlEdkiforQwlatmif BudK;pm;Muw,f}}

bmomaA'ynmoQif a&mfAed u
f atydik rf ed q
Yf x
kd m;yga&/
]]tuRef Ukd tuRr;f 0ifeu
D wfaw Oa&mybmompum;wd
rm t&D;eefY tajymESpfckvHk;qdkpGmu &D;om;enf;eefY ajymqdk
enf;dkUa& ]bmompum;wpfrsdK;wnf; jzpfawvdkY todtrSwf
jyKxm;oifha&/ todtrSwfjyKxm;uwfaw}}

]]q&mwdkYpum;u tdrfrSmwpfrsdK;ajymyD; Hk;rSmwpfrsdK; oHk;


ae,ifraumif;bl;}}
]]q&mxyfyD;ajymcsifwmu t*Fvdyfu olUbmompum;
udk Bu;D us,cf ikd cf ahH tif vkyw
f mudk twkc;kd &r,f/ t*Fvyd pf mrSm

R.H.Robins, General Linguisties, An Introductiory


Survey, P.176. Second edition, Longman Group 1971.

&cd k i f o m;BuD ; pmay

185

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;

ynmoQifdkU\ txufygtqdktrdefYwdudk oHk;oyfMunfh


au urmhbmomBuD;wdrm tajymeefYt&D;udk ruGJjym;atmif
eD;eD;uyfuyfuRrf;uRrf;0if0if[datmif tm;xkwfuwfaMumif;
odEdkifyga&/ ,if;ydkif tm;xkwfpGma& urmhbmomBuD;wd\
vkyx
f ;kH vkyef nf;pHjzpfaw/ wpfenf;ajym&au tajymeefY t&D;
udk wlEdkifo&Gdwlatmif ndyem &D;om;enf;a& EdkifiHwum\
pHyifjzpfawvdkY qdkEdkifyga&/

bmomaA'ynmoQif trsm;dkUu &D;om;enf;tm;vHk;udk


bmomaA'e,fy,f\ tjyifbufu&mjzpfawvdkY rSwf,lxm;
uwfaw/ tajymbmompum;udk&m bmomaA'e,fy,fxJ
rmyga&vdkY oabmxm;yem pnf;urf;uefYowfcsifuwfaw/
a,'gav;aomh tajymeefY t&D;dkUESpfckMum; ESD;EG,frIa&
eD;eD;uyfuyfuRrf;uRrf;0if0ifjzpfaw/

jrefrmt&D;tom;eefY ywfoufvdkY txufjrefrmEdkifiH


pma&;q&mtoif;u 1966-ESpfrm wifjya& pmwef;a&
Edik if w
H umpHukd a&mifjyef[yfyem wifjypGmrsKd ;jzpfawvdYk qdEk ikd f
ygzdkY/ ,if;pmwef; tajymeefYt&D;udk ndyem &D;t,ltqudk
q&mBuD;OD;azarmifwif? ygarmucsKyfOD;ausmf&if? a'gufwm
oef;xGe;f dUk u ZmtwGuf axmufcu
H wfygav;/ ,if;yk*Kd vw
f d
u urmb
h momBu;D wdtaMumif;udk odvjYkd zpfyga&/ Edik if w
H um
pH&D;enf;udk jrefrmwdenf;,l pDcsifvdkY jzpfyga&/

H.A, Gleason, Jr; An Introduction to Descriptive


Linguisties, Revised edition. P.408,
Oxford & IBH Publishing Co, 1973

t*Fvdyfpm[ef ynm&Sif t,fvif0gem\ wifjycsufudk


av;aomh MunfhygtHk;oD;/
]]at&mpkESpfrm txifay:qHk; pm[efvrf;aMumif;a&
yHo
k rD [kwaf wenf;bufwYkd pum;ajymenf;bufwYkd &Ged aD &vrf;
aMumif; jzpfaw/ tqifjh rif0h wKu aMumfjimwd tqift
h m;vH;k
rm t&D;tom;a& omreftajymbufwdkY ydkvdkYyg;ygvwfaw/

att,ltqeefY udkufnDa& t&D;tom;udk tuRefdkU


taygif;toif; uavmifoQif rSJUeDaoQu 1961-ckuyif wif
jycyg,m/ rSJUeDaoQ\ t&D;tom;u rEav; pmwrf;xuf
ig;ESpfapmyga&/ rSJUeDaoQ t&D;tom;udk aemufydkif;trSwf(4)
t&D;tom;udprm wifjyvm;ygar/

Alan warner, A Short Guide to English Style, P.


160,
Oxford University Press, 1964.

yef;atmifu ]t&D;eefY tajymwl&r,f} qdka& t,ltq


&cd k i f o m;BuD ; pmay

186

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
udk pmwef;wifol armifomEdk;atmif olUpmwdrm *E0if[ef
wpf0uf 0ifeo
D ;D a&vdYk axmufjyvdu
k af w/ a,au ,if;t,l
tq usq;kH vm;Asmvm;/ a':trm? a'gufwmoef;xGe;f ? armif
omEdk;dkU aemuffqkwfvm;uwf,mvm;/ vpOfxkwfr*Zif;wd
Munfhau? ,if;t,ltq rusqHk;awmifru ,if;aemuffodkY
vdkufvmol uavmifwdwdk;vdkY wdk;vdkYvmpGmudk wGdeD&yga&/
tcsdefu tqHk;tjzwfyD;vdrfharvdkY yef;atmifudk wHkYjyefvdkyg
a&/

udk vufrcHvdkY pmzwfol,Sif;,Sif;vif;vif;odatmif wifjy


oifhyga&/
'kwd,t&D;tom;eefYywfoufvdkY yef;atmif\ a0zef
csuw
f u
d kd csKyv
f u
kd Nf y;D au yef;atmifa& 'kw,
d t&D;tom;rm
tm;enf;csufESpfck ]wpfcku jrefrmeJY&cdkif bmompum;ESpfck
a&meDrI? aemufwpfcku t&D;eefYtajym uGJjym;rI} [dpGmudk cGJ
jcm;vdkY roHk;oyf/ >rDa[mufwpfydkif;? vif;>rDwpfydkif; t&D;
tom;rsdK;vdkY emrnfvS wpfckwyfyD;NyD;au wpfrsdK;wnf;ydkif
a&mxGD;oHk;oyfxm;a&/

a,NyD;au yef;atmif wifjycsufrm ]>rDa[mufwpfydkif;?


vif;>rDwpfydkif;} jzpfvdkY vufrcHqdkpGmudkawmhcg oabmrwl/
>cif;csufeefY&m vufcHyga&}} vdkY &D;xm;yga&/ ]oabmrwl}
qdka&twGufaMumifh >rDa[mufwpfydkif; vif;>rDwpfydkif;udk
vufcHoabmwla&vkdY qdkvdkygvm;/ wu,fvdkY >rDa[mufwpf
ydkif;? vif;>rDwpfydkif; t&D;tom;udk vufcHa& oabmwla&
qdkau yef;atmif\aemufydkif;wifjycsufeefY ajymif;jyefzDvm
jzpfeDyga&/

tuRefu ESpfrsdK;cGJjcm;Asm wifjypGmudkav;aomh wpfrsdK;


wnf;ydkif a&mxGD;oHk;oyfa0zefxm;a&/
]]a'tqdkudk (>rDa[mufwpfydkif; vif;>rDwpfydkif;tqdkudk)
armifAodef; y,fcs&jcif;\ taMumif;&if;uawmhcg txuf
jrefrmEdkifiH pm&D;q&mdkU\ MoZmvTrf;rdk;rIaMumifhvdkY qdk&zdkYvm;
rod}} vdkY oHk;oyfyem MoZmvTrf;rdk;cH&vdkY tuRefu y,fcsa&
ydkifa,Smif a&mxGD;em;vnfAsm ao;odrfatmifvkyfypfvdkuf
aw/

aemufydkif; pm-30rm ]>rDa[mufwpfydkif;? vif;>rDwpfydkif;


udk a,Smif&D;} vdkY vrf;Tefxm;yga&/ &Sdpum;aemufpum;
rnDyg/

tuRefy,fcs&pGmrm bmompum;ESpfcka&meDvdkY y,fcs


pGmu oufouf? t&D;eeft
Y ajym uGjJ ym;eDvYkd roifah wmfaMumif;
ajympGmu owfowfjzpfaw/ wpfcek efw
Y pfck ra&myg/ bmom

a,NyD;au ]>cif;csufeefY&m vufcHa&} vdkY qufyemqdk


xm;pGmu t"dym,fygav;/ Zmtydkif;udk vufcHa&? Zmtydkif;
&cd k i f o m;BuD ; pmay

187

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
a&/

pum;ESpfck a&meDvdkY y,fcspGmrm rEav;om;wd t,ltq


eefY wpdav; rqdkifyg/ t&D;eefYtajym uGJjym;eDpGm roifhawmf
aMumif; wifjypGmrm&m rEav;om;wd pmwrf;eefYqdkifyga&/
oldkU pmwrf;eefY q&mBuD; OD;azarmifwif\ Mo0g'udk
wdwdusus udk;um;wifjycyga&/ tuRefu olUpmeefYol
owfowfpDwifjya&ydkif yef;atmifuav;aomh tuRefYwifjy
csufESpfckudk a&mxGD;rypfbJ ,Sif;,Sif;vif;vif; em;vnf
atmif tm;xkwfNyD;au toifhtwifh ESvHk;oGif;a0zefoifh
aMumif; wHkYjyefvdkyga&/

,if;ydkif ]a&? aw? au} toHkudk rsufarSmufacwf pum;


jyif t&D;tom;rm vdkufoHk;uwfzdkY wifjypGma& w&m;oD
oabmr[k w f ? pmt&D ; tom;vG , f u l a csmarmatmif
acwfa[mif;toH;k udak v;aomh &J&0J 0hH o
hH ;kH oifah Mumif; om"u
jyAsm wifjycyga&/
ed*Hk;csKyfawcg tuRefu ]pmt&D;tom;qdkpGma& ated
ajympum;rm tNcDcHyem acwfa[mif;toHk;tEIef;tcsdKUudk
qufcH&D;om;pGmrsdK; jzpfyga&/ acwfa[mif;owfowf? acwf
opfowfowf pnf;jcm;ypfvdkY r&yg/ bmompum;qdkpGm tNrJ
&Tdajymif;eDa&twGuf atq,fpkESpfrm toHk;wGifeDa& pum;
wpfvHk;udk aemufq,fpkESpfrm oHk;csifroHk;ygzdkY? pmyD&D;zGJUa&
yk*dKvfwdav;aomh ajymif;&TdeDa& tajctaeudkvdkufysm udk,fh
t&D;tom;acwfraD tmif ajymif;yD;&yga&/ atudpa & a,Smif
r&a& ed,mrw&m;wpfck jzpfyga&vdkY wifjycyga&/

tuRefYaqmif;yg;rm wwd,wdkif;om; t&D;tom;a&


pum;jyif t&D;tom;rm ]\? onf? wnf;} pa& Bud,maemuf
qufwdudk oHk;aMumif;? emrfaemufquftjzpf ]onf? tm;?
wGi?f } dUk udk oH;k aMumif;? tcst
D cspum;ajymrm atedajym[ef
twdkif; ]aw? a&? au} oHk;xm;aMumif; wifjycyga&/
,if;ydkifoHk;xmpGmrm tcsDtcsajympGmudk tuRefu
vufcHa&vdkY qdkcyga&/ pum;jyift&D;tom;rm acwfa[mif;
toHk;tEIef; ]\? onf? wnf;} pa&aemufqufwdudk roHk;bJ
rsufarSmufacwf &cdkiftoHk;tEIef; ]aw? a&? au} dkUudk oHk;
au zwf&vG,fzdkY ydkvdkYaumif;zdkYxifaMumif;? ,if;toHk;wdudk
ajrmufOD;acwfv,fuyifpvdkY NAdwdoQudkvdkeDacwfxd acwf
tqufquf oHk;caMumif; taxmuftxm;wdeefY wifjycyg

yef;atmifu Zmydkifa0zefxm;ygav;? Munfhuwfygzd/


(1) trSw-f 3 t&D;tom;udk ajym&zdq
Yk akd u trSwEf pS u
f t&D;
tom;udkyg xnfhajym&r,f xifyga&/ trSwf-2u jrefrm*E
0if[efukd y,fxm;pGm? trSw-f 3 u&cdik *f E0if[efukd y,fxm;
pGm/ ,Sif;,Sif;ajym&au *E0ifrkef;wD;a&;0g'vdkYawmif qdk&
zdkYvm; rod/
&cd k i f o m;BuD ; pmay

188

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
(2) tajymbmompum;eefY t&D;bmompum;rwlpGmudk
wlatmif n,
d zl Ykd tm;oefa& tjcm;bmomwdrm r[dvYkd ud,
k hf
bmomrm [dvmatmif vkyfzdkYpGmvJ olrsm;eefYwlnDzdkYavmuf
&m tm;jyKolvdkY qdk&r,fjzpfw,f/ tajymbmompum;eefY
t&D;bmompum;rwlvdkYvJ ZmudkxdcdkufEdkifvdkYvJ/

a&/ acwfa[mif;u toHk;udk roHk;&qdkpGmudk w&m;oDudkif


rxm;oif/h oH;k oifah u &J&0J 0hH hH oH;k ? odaYk omf acwfopfpum;udk
tNcDcHyem&D;vdkY ajymcyga&/ ,if;,Sifhrm *E0ifrkef;wD;a&;
yga&vdkYvm;/ q&myef;atmifpmu jypfwifzdkY tm;oefeDa&
pm jzpfeDyga&/

(3) armifAodef;u w&m;oDoabm rxm;&vdkYqdkpGma&


avsmfuefoifhjrwfyga&/ a,au *E0if[efudk ZmjzpfvdkY ypf
y,fygzdkYvJ? oHk;csifoloHk;vDeefY&m BudKufaw[efudk oHk;vDuwf
aw ydkraumif;ygvm;/

a,NyD;au q&myef;atmifpmu &Sdaemuf rnD/ &Sdu


a0zefoa&mfa&cg ]*E0ifrkef;wD;a&0g'D} vdkY vlqdk;wHqdyfcwf
cNyD;au? aemufydkif;rmcg ]w&m;oD rxm;&vdkY qdkpGma& avsmf
uefoifhjrwfyga&} vdkY tuRefYudk csD;rGrf;vdkufjyefa&/ udk,fhpm
&SdaemufrnDqdkpGmudk q&myef;atmif pdpdeJYeJYunfhvdkufyg,ifh
vm;/

(4) at;---- wpfck[da&? &cdkifpm&D;au &cdkifyDoatmif


&D;? &cdkifpmjrifhwifzdkYtwGuf apwemjynfhjynfh00eefY&D;? >rD
a[mufwpfydkif;? vif;>rDwpfydkif;udk a,Smif&D;/

'kw,
d tcsurf mav;aomh tuReu
Yf kd oa&mfawmfawmfeefY
emrnfwpfvHk; yD;vdkufjyefoD;a&/ ]]olrsm;eefY wlnDzdkYavmuf
&m tm;oefol}} ygvwf/ atoa&mfcsufu yef;atmif\
toifhtwifh ESvHk;roGif;wwfrIudk vSpfjyeDa&vdkY qdkcsifyga&/

wwd,wdkif;om; t&D;tom;eefYywfoufvdkY yxr


tcsufrm q&myef;atmifu tuRefYudk *E0ifrkef;wD;a&;0g'
vdkY emrnfyD;NyD;au vlqdk;pm&if;oGif;yD;vdkufaw/ tuRefu
*E0iftoHk;tEIef;wdtm;vHk;udk y,f&zdkYvdkYajymcygvdkYvm;/
tuRepYf mudk q&myef;atmif pdpEd EYHS zYHS wfMunfyh gtH;k oD;? tuRef
u Zmajymcav;/ rsufarSmufacwf &cdkifpmyD &D;zGJUa&cg acwf
a[mif;------\? onf? wnf; wufpm; acwfopf a&? aw?
au udk oHk;oifha&vdkY ajymcyga&/ a&? aw? au toHk;udk
acwfa[mif; (OumysHdkUacwf)uyif oHk;cAsmvdkY oufoDjyc

yef;atmif *kjyKoifph mG wpfcu


k kd ajymjyvdu
k af r/ ]tajym
eefYt&D; wlatmifnd,l&zdkY} qdka& t,ltqudk bmomaA'
ynmoQif q&mBuD; OD;azarmifwifuawmif axufcHpGmudk
wGdygvdrfhar/ q&mBuD;a& NAdwdoQudkvdkeDacwfrm jrefrmpmudk
wuodkvfausmif;oHk;jzpfatmif OD;aqmifrI yD;Edkifcoljzpfaw/
acwfprf; uavmufoQiw
f ynfw
h u
d kd NraD wmifajrm ufy;D Edik cf ol
&cd k i f o m;BuD ; pmay

189

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;

a& t&D;tom;rsdK;&m jzpfyga&/ ,if;t&D;tom;eefYtwl \?


onf? wGif? pa& ypnf;wdeefY oHk;aom t&D;tom;rsdK;av;
aomh acwfa[mif;&cdkifpmyDrm tNydKifoHk;cpGmudk xif;vdkY wGd&
yg,ifh/ odkYaomf ,if;toHk;rsdK;udk rsufarSmuf&cdkiftajym
bmompum;rm roH;k yg/ ,if;toH;k rsKd ;eefY pmyD&;D zGUJ au H;k oH;k ?
ausmif;oH;k jrefrmpmeefY wleyD gzd/Yk ,if;ydik w
f el aD u jynfaxmif
pk yef;NrdKifBuD;rm &cdkifpmyDvdkY vef;vef;qef;qef; rjzpfxGef;
Edkifyg/ avmif;&dyfrdeDaom pmyD? jrefrmpmyDwdkuftdrfBuD;rm
t,yfwGJ cdkuyfeDaom pmyD&mjzpfeDygzdkY/

O,smOfrSL;vnf;jzpfaw/ jrefrmpmyD tusdK;[dzdkYjrifau rm;rm;


rwfrwfaemufrqkwfwrf; vkyf0Hha& acgif;aqmifwpfOD;av;
jzpfaw/ 1966-cku rEav;om;wd wifa& pmwrf; ]tajym
eefY t&D;wlawmifnd,l&zdkY} udkav;aomh &D&Snfrm tusdK;rsm;
zdkYjrifvdkY q&mBuD;u axmufcHpGmjzpfygzdkY/ EdkifiHwum &D;om;
enf;pHukd q&mBu;D odvYkd wynfw
h u
d kd vdu
k ef mpDcsiv
f Ykd axmufcH
pGm jzpfygzdkY/
q&mBuD;ydkif ynmoQifuawmif rSefuefa&vdkY axmufcH
xm;a&twGuf tuRefdkUuav; udk,fhpmyDtusdK;[datmif
twk,l&D;oifhaMumif; wifjy&pGm jzpfyga&/ udk,fhpmyD Zmydkif
tusdK;[dzdkYav;vdkY rD;csifygvdrfhar/ tuRefajzygar/

,if;ydkifr[kwfbJ rsufarSmuf&cdkiftajymudk tNcDcHyem


acwfa[mif;toHk;eefY ndvdkY&D;vm;zdkYqdkau &cdkifpmyD t&D;
tom;opfwpfck atmifjrifjzpfxGef;vmEdkifyga&/ vkyfcgprm
av;wkdkifpif wJpkwftqifhjzpfcsif jzpfeDygvdrfhar/ a,'gav;
aomh 0dkif;0ef;&D;om;uwfzdkYqdkau 0g;wdkifu uydkifwdkif? ,if;
uwpfqifh om;orD;? NrD;jrpfvufxufrm cdkifcHha&NydKif;tdrfBuD;
jzpfvmEdkifyga&/

&cdkifrsufarSmuf tajymbmompum;a& rsufarSmuf


jrefrmbmompum;eefY rwlyg/ txl;ojzifh o'gudpr m ta&;
yga& ypnf; ]&Sdquf? aemufquf? pum;quf} toHk;tEIef;
rm rwlyg/ toHtcsdKU? emrf? Bud,m? Bud,m0daooetcsdKU
uGJjym;jcm;em;yga&/ rsufarSmuf&cdkiftajymudk tNcDcHyem
pm&D;au &cdkifpmt&D;tom;opfwpfck atmifjrifjzpfxGef;vm
Edkifyga&/

attusdK;udkjrifvdkY rEav;om;wd t,l0g'? q&mBuD;


OD;azarmifwif\ t,l0g' (wpfrsdK;ajymau EdkifiHwum
&D;om;enf;pH)udk tuRefuoabmus twk,lpGm jzpfyga&/
,if;t,l0g'twdkif; (wpfenf;ajym&au urmhbmomBuD;wd
&D;enf;twdkif;)rsufarSmuf &cdkiftajymudk tNcDcHyem tuRef

tajymudk tNcDcHyem &D;zdkYqdkpGma& twwfqef;Asm


topfpufpufxGif,lpGm r[kwfyg/ pmqdkynm[d OumysHup
vdYk NAw
d o
d Quv
kd ekd aD cwf pmqdak wmfwef;cd;k q&mxGe;f xd oH;k vSm
&cd k i f o m;BuD ; pmay

190

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;

tvm; &vG,fa&ydkif? tajymudktNcDcHvdkY &D;r&m? pmt&D;


tom; vG,u
f al csmarmygzd/Yk tajymeeft
Y &D;uGeJ aD u acwfNyKd if
pum;wdudk udk,fhpmrm xnfh&D;EdkifzdkY r[kwfyg/

&D;yga&/
twk,laemufvdkuf&D;a&qdkvdkY tuRefYpmrm atmufNcD
vGwf twk,laemufvdkufpGmrsdK; oHk;oyfMunhfyg/ tuRefifjypGm
rm taxmuftxm;r[dbJ atmufNcDvGwfpGmrsdK; &cdkiftoH?
&cdkifpum;vHk; (rGd;pyfpum;vHk;tygt0if) &cdkifo'geefY uGJ
jym;a& &D;om;pGmrsdK; ryg0ifcvdkY ,HkMunfyga&/

bmompum;a& tNrJajymif;&GdeDyga&/ ,if;obm0t&


tajymbmompum; t,ifajymif;&GNd y;D au t&D;bmompum;
u aemufuvdu
k pf mG wqwfqwfajymif;&Gv
d myga&/ tuRef Ukd
wd ysdK&mu tdkvmpGmudk rSefudkMunfhcgNyD;r jrif&a&ydkif bmom
pum;wpfckajymif;pGmudk ta[mif;eefYtopfudk ,SnfMunfhNyD;
r&m odyga&/

tuRef\ &D;om;enf;t,ltqu txufjrefrmEdkifiH


pm&D;q&mwd\ t,l0g'eefY wlepD mG rSeaf uav;aomh tuRe\
f
pmu &cdik pf um;udk tNccD x
H m;a& &cdik pf mjzpfyga&/ &cdik t
f rsKd ;
om;wd&m em;vnfEdkifa&pm jzpfyga&/ att,l0g'twdkif;
vdkuf&D;au jynfaxmifpkacwfrm &cdkifpmt&D;tom;wpfckck
ay:xGef;vmvdrfharvdkY ,HkMunfeDygaMumif; wHkYjyefvdkyga&/

jrefrmpmyDrm ,if;ydkif w&Gd&Gdajymif;eDpGmudk txufjrefrm


Edik if H pm&D;q&mtoif;u awmfveS af &;oabmrsKd ; tvsit
f qG
ajymif;ypfcsifuwfaw/ a,Zl;eefY pmwrf;wifpGm jzpfyga&/
odaYk omf yef;atmifajyma&ydik f ESpo
f ;kH q,fe;D vmauav;
aomh *E0if&D;[efeefYvlwd yHkjywf (txl;ojzifh vlBuD;ydkif)
[dygoD;a&/ ,if;ESpfaygif;oHk;q,fumvrm ta[mif;eefY
topf t,ltqwdkufyGJavh tBuD;tus,fjzpfcuwfpGmudk
q&myef;atmif odygzdkY/ *E0iform;wd yHkjyif[deDoD;a&ydkif
acwfopf &D;[efaemufwdkY vdkufygvmolav;aomh wqwf
qwfwdk;vSmpGm wGd&yga&/ atedarmf'efuAsmq&mwd tm;vHk;
eD;yg; ,if;aemufwYkd vdu
k u
f wfawqdpk mG udk r*Zif;wdrm wGEd ikd f
yga&/ pum;jyif t&D;tom;rmav;aomh tajympum;jyifu

wwd,t&D;tom;eefY ywfoufvdkY a0zefpm'kwd,


tcsufrm yef;atmifu qufyem ]tajymbmompum;eefY
t&D;bmompum; rwlvdkYvJ ZmudkxdcdkufEdkifvdkYvJ} vdkY rD;xm;
yga&/ vlBuD;wdudk rxdcdkufEdkifyg/ pmoifp taoQwdtwGuf
tcufwydG ga&/ ,if;taoQwt
d wGuf ydv
k ,
G af tmif tajymeefY
t&D;udn
k Ad sm &D;oifyh ga&/ a,Ny;D au acwfNyKd ipf um;vH;k wdukd
tvG,fumom; xnfhAsmoHk;Edkifatmif rsufarSmuftajymudk
tNcDcHAsm &D;oifhyga&/ tajyma& waomhaomh pD;qif;eDa&
&DpD;eefYwlyga&/ ,if;&DpD;eefY tvdkufoifhavSmfcwfEdkifau
&cd k i f o m;BuD ; pmay

191

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
oabmxm;vdkufysm qdkpGmudk wGd&yga&/

r*Zif;pmrsufESmwdrm wqwfqwfBuD;pdk;vSpGmudk wGdygvdrfh


ar/

,if;ydkif ajymif;&Gdvm&pGma& bmompum;\ obm0


jzpfyga&/ ajymif;yHkajymif;enf;&m jcm;em;csif jcm;em;ygvdrfh
ar/ awmfvSefa&;vkyfawa,Smif tvsiftqG ajymif;zdkYvm;/
wqwfqwf w&Gd&Gdajymif;zdkYvm; Zmenf;eefYajymif;ajymif;
rajymif;bJawmhcg reDyg/ acwftqufqufajymif;&Gdvm&pGm
rm t&if;cHtusqkH;taMumif;u Zmav;/ t&D;bmompum;
a&? tajymbmompum;aemufwdkY vdkufygvm&pGm jzpfyga&/
t&D;eefY tajymeD;pyfatmif pmjyKpmqdkyk*dKvfwdu wqwf
qwf vkyf,lvm;uwfaw/ t*kav; ,if;ydkifa,Smif ajymif;zdkY
tm;xkwfuwfpGm jzpfyga&/

yef;atmifu jrefrmpmyDavmuudk oHk;oyfMunfhNyD;au


*E0if[ef\ ta&;ygrI wnfNird af v;eufcn
hH m;rIwu
d kd axmuf
jya& rSefoifhoavmuf rSefyga&/ odkYaomf acwfa[mif;*E0if
eefY acwfopf*E0ifudk ,SOfMunfhyg/ t&D;tom;Zmavmuf
ajymif;vm;Asmav;qdpk mG udk wGyd gvdrahf r/ usr;f Bu;D usr;f cdik w
f u
d kd
awmif tajympum;eefYa&mvdkY &D;vSmpGmudk toQifZeum
bd0Hoq&mawmfbk&m;\ usrrf;*efwdu oufoDcHeDyga&/
'epmyDudk &D;zGJUoleEmodef;ZHav;aomh tcsdKUpmtkyfwdudk
tajympum;ajyeefY &D;pGmudk wGd&yga&/

q&myef;atmifu pl;eD&mpl;? aqmufe&D maqmuf oH;k oyf


oifhaMumif; jrefrmbmomeefY &Tifhxkwfawa&'D,dkwdkif;rm
owif;udk ]\? onf} qH;k a& 0guseef&Y iT ahf Mumif;? owif;aqmif;
yg;wdusau pum;ajyeefY &TifhuwfaMumif; wifjyyga&/ rSefyg
a&/ odkYaomf owif;&TifhpGmu wem;aoQyg/ pum;ajymeefY
&Tiphf mG u tcsed \
f av;yH;k oH;k yHw
k yd gzd/Yk *E0ifpum;ajyeefY acwf
opftajym pum;ajy Zm,Sifhu ydkvG,fygav;/ Zm,Sifhu ydk
toHk;0ifa& ydktvkyfjzpfawqdkpGmudk oHk;a&tcsdef\ twdkif;
twmudk Munfhvdkufau tuJjzwfEdkifyga&/

tm;vHk;csHKMunfhau *E0ift&D;tom; ta&;ygt&m


a&mufru
I kd jiif;r&yg/ odaYk omf acwfopftajympum;jyifav;
aomh wqwfqwfeD&m&vSmpGm ta&;ygta&mufvSmpGmudk
0efcH&zdkY jzpfyga&/ bmompum;ed,mrtwdkif; ta[mif;eD&m
rm topfu wqwfqwfeD&m0if,lvSmzdkYpGmudk ,HkrSm;oHo,
rjzpfygawmh/ yk*aH cwf ausmufpmpum;ajya& tif;0acwfrm
*E0ifpm jzpfaw/ tif;0acwfaoQ r[moDv0Ho\ yg&m,
e0wKa& rsufarSmufacwfrm *E0if? tif;0acwf uAsmwd
av;aomh ESpq
f ,f&mpkacwfprf;uAsm q&mwdtwGuf *E0if?
t*kwpfcg acwfprf;uAsmwdudk armf'efuAsmq&mwd *E0if

wwd,wdkif;om; t&D;tom;udk tuRefu &cdkif*E0if


&cd k i f o m;BuD ; pmay

192

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
[ef pum;jyifeefY rsufarSmuftajymudk a&mvdkYoHk;pGmxuf
*E0ifpum;jyife&D mrm rsuaf rSmuftoH;k tEIe;f ]aw? a&? au}
ypnf;wdudk oHk;au ydkvG,fzdkY tusdK;rsm;zdkYudk ajymcyga&/
a,'gav; *E0iftoHk;tEIef;udk toHk;0ift&ma&mufzdkYjrif
au &J&J0Hh0HhoHk;oifha&vdkY wifjycyga&/

yef;atmifu wwd,t&D;tom;eefY ywfoufvdkY trSwf


(4) a0zefcsufrm ]]at;-----wpfck[da&/ &cdkifpm&D;au &cdkif
yDoatmif&D;/ &cdkifpm jrifhwifzdkYtwGuf apwemjynfhjynfh00
eefY &D;/ >rDa[mufwpfydkif; vif;>rDwpfydkif;udk a,Smif&D;} vdkY
vrf;Tefxm;yga&/

yef;atmifu ]]a,au *E0if[efudk ZmjzpfvdkY ypfy,fyg


zdkYvJ? oHk;csifol oHkv;DeefY&m BudKufaw[efudk oHk;vDuwfau
ydkraumif;ygvm;}} vdkY a0zefpm trSwf(3)rm wdkufwGef;vdkuf
aw/ tuRefu ypfy,f&D;zdkYvdkY rqdkcyg/

tuRefYaqmif;yg;u yef;atmifvrf;TefcsufeefY ZmeD&m


rm vGJygav;*k/ wpfckav; vGJydkifrwGdygum;/ yef;atmif&m
'kwd,wdkifom;; t&D;tom;udpeefYywfoufvdkY tuRefYwifjy
csufudk ]>rDa[mufwpfydkif;? vif;>rDwpfydkif;jzpfvdkY vufrcHpGm
udkawmh oabmrwl/ >cif;csufeefY vufcHcsifyga&} vdkY y,fcs
NyD;au t*kwwd,t&D;tom;udp a0zefa&cg udk,fh&Sdpum;
eefYqefYusifzuf ]>rDa[mufwpfydkif;? vif;>rDwpfydkif;udk a,Smif
&D;} vdkY vrf;Tefpum; qdkvdkufjyefa&/ ZmpPm;udk udkif&ygzdkY
av;/ &Sdpum; trSefvm;/ aemufpum;u trSefvm;/ udk,fh
a0zefpmrm &Sdpum; aemufpum; rnDpGmudku yef;atmif
odyg,ifhvm;vdkY rD;csifyga&/

&D;vdkYaumif;atmifwifjypGm jzpfyga&/ wwd,wdkif;om;


t&D;tom;udk tuRefudk,fwdkifav;aomh &D;cyga&/ odkYaomf
,if;t&D;tom;xuf pwkwwdkif;om; t&D;tom;u ydk
aumif;ydkifwGdvdkY &cdkifpmyDopftwGuf ydktusdK;[dzdkYxifvdkY
tuRef,if;enf;udk oHk;eDyga&/
tajympum;udk toufqufyD;EdkifzdkYtwGuf uavmif
oQifwd tajymudk tNcDcHyem pdkifqufrjywf&D;yD;zdkY vdkygvdrfh
ar/ tajymaemufrm t&D;tom;vdkufrygau? tajympum;
wnfwHhzdkYpGm? cdkifrmzdkYpGm wdk;yGm;us,fjyefYzdkYpGmudk pdwful;vdkY
r&Edik yf g/ pum;eJpY m wnfww
hH ;kd yGm;zdu
Yk pd t
wGuf yef;atmifUkd
tuRefdkUu 0dkif;0ef;wm0ef,luwf&zdkY jzpfygaMumif; wHkYjyefvdk
yga&/

wwd,t&D;tom;eefyY wfoufvYkd yef;atmif a0zefcsuf


wdukd tcsKyo
f abmwHjYk yef&au yef;atmifa& tuRe\
f t,l
tqjzpfaw &cdkifacwfa[mif; ]\? onf? wGif? toHk;t&D;
tom;eefY} acwfopf ]a&? aw? au} oHk; t&D;tom;ESpfrsdK;
udka&mvdkY r&D;oifh? taMumif;t&mwpfckwnf;rm pum;jyif
&cd k i f o m;BuD ; pmay

193

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
&D;cgawmh acwfa[mif; tcsDtcspum;ajymcgawmh acwfopf
rjzpfoifh/ ESpfrsdK;vHk acwfopfjzpfoifha&qdka& t,ltqudk
y,fcsvu
kd af w/ ,if;t,ltqaMumifh tuReu
Yf kd *E0ifrek ;f wD;
a&;0g'DvdkY vlqdk;wHqdyfcwfvdkufoD;a&/

rjcm;em;&atmif ndAsm &D;oihfaMumif; om"uwdeefY wifjy


csufudkav;aomh ]olrsm;eefY wlnDzdkYavmuf&m tm;jyKol} vdkY
oa&mfvu
kd af w/ tuReu
Yf kd rEav;om;wd t,ltq (tajym
eefY t&D;ndyem&D;) aemufwdkY vdkufvdkYoa&mfcsifa& qdkygzd/
wpfenf;ajym&au tuRe\
f olrsm;aemufwv
Ykd u
kd rf I rsucf s;D udk
yef;atmifjrifrvdkY &,fcsifa&qdkygzd/ tuRefav;aomh yef;
atmif rsufcsD;udkjrifyg,ifhaxm/

tuReu
f a&? aw? auud&k m oH;k oifah Mumif;? &Syd ikd ;f tqdk
jyKcsufudk tpGef;ra&muf&atmif ]acwfa[mif;udk roHk;oifh
qdpk mG w&m;oDr[kw?f oH;k oifah u &J&0J if0h ifo
h ;kH } vdYk ud,
k phf um;
udk aemufydkif;rm jyefxdef;vdkufyga&/ ,if;,Sifhudkjrifa&cg
yef;atmifu tuRefudk ]avsmfuefoifhjrwfyga&} vdkY csD;rGrf;
vdkufjyefa&/ ,if;ydkif csD;rGrf;vdkufawtwGuf yef;atmifpmu
&Sdpum;aemufpum;rnD jzpfvm;a&/

tuRefYt&D;tom; (tajymeefY t&D;ndxm;aom &cdkif


t&D;tom;)eefY yef;atmif\ a0zefpm t&D;tom;wleDyga&
um/ ,if;ydkifwleDa&twGufaMumifh yef;atmif &,fcsifaom
tuRerYf sucf s;D eefY yef;atmif\ rsucf s;D twlw&l m r[kwyf gvm;
vdkY rD;csifyga&/

attcsufu ZmudkaxmufjyeDav;qdkau yef;atmif\


a0zefpma& pdppfrIr[dpGmudk jyeDa&/ a0zefolyef;atmifa&
tuRefYwifjycsufrm &Sdpum;aemufpum;rQwatmif tpGef;
ESpfbufvGwfatmif xdef;xdef;odrf;odrf;&D;pGmudk toifhtwifh
ESv;kH oGi;f yem em;vnfatmif tm;rxkwpf mG udk jyeDa&/ a,Zl;
eefY udk,fht,ltqeefY rwlauuyif ]*E0if rkef;wD;a&;0g'D}
vdkY rqifrjcif emrnfqdk;wyf rD;vdkufNyD;av ,if;pum;eefY
qefYusifbuf ]avsmfuefoifhjrwfyga&} vdkY &Sdpum;aemuf
pum; rnD ayghayghaomhaomh ajymvdkufpGmjzpfaw/

&cdkifpum;yHkrm ]udk,fhrsufcsD; udk,frjrif} vlrsufcsD; udk,f


&,fcsif} vdkY [dpGmudkyef;atmif rSwf&atmiftwGuf azmfyD;
yem yef;atmif\wwd,t&D;tom;udp a0zefcsufwdudk
wHkYjyefvdkufyg,ifh/

pwkwt&D;tom; udpwY Hk jyef c suf


tuRefu pwkwwdkifom;a& ated&cdkiftajymbmom
pum; (ppfawGcdkif? ausmufjzLcdkif)rm tNcDcHNyD;au tajym
bmompum;eef Y t&D ; bmompum;ud k n D a tmif n d y em

a,NyD;au tuRefu t&D;eefYtajym aumif;aumif;


&cd k i f o m;BuD ; pmay

194

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
&D;uwfaMumif;? pmvHk;aygif;pepfu ajrmufOD;aESmif;acwf
twdkif;jzpfaMumif;? att&D;tom;pepfa& tajymudktNcDcH
yem &D;xm;a&pHjy&cdkifpum;jyif t&D;tom;jzpfaMumif; wif
jycyga&/
jznfhpGufcsuftjzpf tuRefu t*Fvdyfpmrm t&D;eefY
tajymuGJpGmudk aumfrmaoQwdeefY pum;vHk;yHkajymif;Asm jya&
ydik f &cdik rf mav;aomh ud,
k ehf nf;ud,
k [
hf efeefpY mvH;k udk yHak jymif;
Asm jyEdkifa&vdkY tMuHyD;cyga&/ yHkpHaoQwdav jycyga&/ (&D;
a&cg aemif;aemif;wdkif? &Gwf&Gwfpdkufpdkufajyma&cg aumfrm
aoQjcm;yem-e} aemif;wdkif? &G} &Gwfp} pdkuf)
pwkwwdkif;om;\ pHjy&cdkift&D;tom;tjzpf 1961ckxkwf ]acwfa&SUaqmif pmapmifu uavmifaoQ rSJUeDaoQ
&D;a& ]MuufweG ef AD sm} aqmif;yg;aumufEw
I cf suu
f kd xkwjf ycyg
a&/
]]rif;dkU igdkUrm ,Ofaus;rIpmyD tEkynmdkUa&
t*kqdkau aysmufcsifcsif jzpfeDAsm? ,Ofaus;rIaysmuf
au vl r sd K ;ygaysmuf vD z d k Y ? a,eef Y a & trsd K ;ud k
apmifhxdef;uwf&zdkYtwGuf ,Ofaus;rIudk t,ifqHk;azmf
xkwf&uwfzdkYpGmrm rif;dkUvli,fydkif;u wm0eft&Sd&SdpD
,lvdkYvkyfudkif&uwfzdkYa0;/ ,if;ydkif a,SmifuwfpGmrm
vnf; tcsif;csif; y#dyurjzpf&atmif a,SmifEdkiforQ
&cd k i f o m;BuD ; pmay

a,Smif}}
txufyg aumufEkwfcsufeefYtwl tuRefYwifjycsufwd
udk yef;atmifu atydkif a0zefxm;yga&/
(1) ]]tajymbmompum;eef Y t&D ; bmompum;nD
atmif ndNyD;au &D;zdkY/
att&D;tom;udk armifAode;f u rD;armif;xd;k jyxm;a&/
a'ydkif &D;oifha&vdkY/
txufjrefrmEdkifiHuvlwd pum;twdkif; &D;&zdkYqdkvdkuf
au ydkNyD;,Sif;zdkYvm;xif,ifh/
(2) &cdkifbmompum;qdkpGm t*Fvdyfbmom pum;
r[kwfyg/ a'tcsufawmh owdusyfoifha& xifa&axm/
&cdkifbmompum;a& jrefrmbmompum;eefYawmif rwlqdkNyD;
twif;t"rccJG pGmudk owdjyKrzd Ykd vdyk ga&/ jrefrmeefrY wlqakd u
t*FvdyfeefY wlvdkY&ygzdkYvm;/
]aemif;aemif;} udk ]eaemif;} vdkY ajymif;&D;zdkYqdkawmh Zmwd
jzpfvmygzdv
Yk /J toHxu
G t
f wdik ;f &D;a& tqifx
h d a&mufvm;yg
vdrfhr,f/ toHxGuftwdkif; &D;au ,if;bmompum;a& oHk;
r&atmif tqifeh rd ahf & bmompum;jzpfvm;ygvdrrfh ,f/ uif;

195

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
0efrif;BuD;ajympGmudk rSwfom;zl;yga&/ ]]ajymovdka&;oQif vl
rdkufa&;ovdkajymvQif vlysif;}} vdkY qdkyga&/
(3) &cdkifbmompum;rm toHajymif;rI [dyga&/ ,if;
pum;vHk;wdudkvdkufNyD; ajymif;&ygvdrfhr,f/ a' ]Asm} a& Zmydkif
AsmvJ/ ]NyD;} eefYwla&Asm r[kwfvm;/ a'Asmudk NcD&maumuf
Munfhau ]NyD;} eefY }NyD} qdka& twdwfumvBud,maemufquf
qdkpGm &yga&/ a' ]Asm} udk Asm,fvdkYvJ toHxGufw,f/ Zmydkif
xGufxGuf AxufNcdKuftoHAs,f/ ]A} ]As,f}/ udkif; yHkajymif;&D;
Munfhyg/ ]rif;ua'ghr&Asm} (As,f)/ a't&D;a& rSefvdkYvm;/
&cdkifdkU jrefrmdkUrm toHajymif;a& pepf[duwfw,f/
toHajymif;a& pepfMunfhau rif;ua'ghqdkpGm rif;uawmhu
ajymif;a& toHjzpfw,fawmhqakd & oHni ;f a&oHjyif;udk ajymif;
pGmjzpfw,f/ rl&if;vdYk Zmydik o
f &d zdv
Yk q
J akd u oH&yfo& (uowf?
powf? wowf? yowf)wpfenf;[dau toHrajymif;wwf
uwf/ toHraMumif;au olUrlvtoHvdkY rSwfoifhyga&/
a,Zl;eefY yHak jymif;&D;rIqpkd mG a& t&D;tom;ydNk y;D au ,SKwf
xGD;vm;Edkifa&vdkY ,lqyga&/ yHkajymif;r&D;bJ trsm;oHk;owfyHk
twdkif;&D;vdkY[dauvJ tusdK;r,kwfvdkY xifyga&/
yef;atmifa0zefwifjycsufudk wpfcsufpD oHk;oyfMunfh
uwfygar/
&cd k i f o m;BuD ; pmay

yef;atmifu tuRef\ ]tajymbmompum;eefY? t&D;


bmompum; nDatmifndNyD;au &D;&zdkY} qdka& wifjycsufudk
] txufjrefrmEdkifiHu vlwdpum;twdkif; &D;&zdkYqdkvdkufau
ydkNyD;,Sif;vm;xif,ifh} vdkY oa&mfoHtjynfheefY axmufjyvdkuf
yga&/
rSefyga&/ tajymeefYt&D;nDatmifndNyD;au &D;&zdkYqdkpGm
a& txufjrefrmEdkifiH pma&;q&mtoif;\ t,ltqjzpfyg
a&/ q&mBu;D OD;azarmifwif ygarmucsKyf OD;ausm&f if? a'guf
wm oef;xGef;dkU axmufcHa&; t,ltqav; jzpfyga&/ at
t,ltqa& urmhbmomBuD;wdrmoHk;a& t,ltqjzpfvdkY
pHerlemxm;oifhyga&/ ,if;t,ltqudk rSefa&xifvdkY udk,fh
&cdkify&dowfodatmif aumufEIwfudk;um;wifjycpGm jzpfyg
a&/
,if;t,ltqudk txufjrefrmEdkifiH pm&D;q&m[du
1966-ckESpfrm wifjycuwfyga&/ a,'gav;aomh tuRefdkU
ppf a wG r m ,if ; t,l t qrsd K ;eef Y & D ; a& &cd k i f t &D ; tom;
(pwkwt&D;tom;)udk uavmifoQif rSJUeDaoQu 1961-ck
uyif &D;cNyD; jzpfyga&/
a,au tajzZmxGuv
f mS ygav;/ uavmifoQif rSUJ eDaoQ
a& &cdkifpwkwt&D;tom;rsdK;udk txufjrefrmEdkifiH pm&D;
q&mwdxuf ig;ESpfapmvdkY oHk;pGJ&D;om;NyD;jzpfaMumif; ay:vGif

196

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
vSmyga&/

vdkyga&/

tuRefu rSJUeDaoQ&D;[efa& av;pm;tm;udk;avmufaw


yk*Kd vw
f d axmufcaH omt,ltqeefw
Y al &vdYk rD;armif;xd;k jypGm
&m jzpfyga&/ q&mOD;bpH ("npH) avhaomh rSJUeDdaoQt&D;
atom;rsdK;eefY 1963-ckuyif aqmif;yg;wpfck ]&cdkif q,fh
ESpf&moD pmpdca&cg} &D;zl;ygAsm/ &cdkifhwefaqmifr*Zif;?
1963-rm &SmMunfhau wGdygvdrfhar/ rSJUeDaoQeefY "npHdkU
wpfa,mufeeYfwpfa,muf qufpyfrIr[dbJeefY tjrifwleD
uwfawvdkY qdk&ygzdkY/

&cdkifpwkwt&D;tom;udk tajymeefYt&D; uGJjym;atmif


t*Fvdyfpmrm aumfrmaoQwdeefY pumvHk;udk yHkajymif;yemjy
a&ydkif (do not udk don't )vdk udk,fhenf;udk,fh[efeefY jyoifh
aMumif; tMuHyD;cyga&/ ay:vGifatmif erlempmydk'fwpfck
wifjyygar/

erlempmydk'f
tuRefYom;BuD;u awmvHk;0goemtdk; jzpfaw/ ausmif;
&Gwfau tdrfwdkY &Gwf&Gwfpdkufpdkuf rvmwwf/ trdonfu
]a[;? xGef;xGef;? ausmif;qif;au tdrfodkY &G&Gwfp pdkufvm
um;/ edp} pkwf0ifatmif abmvHk;ausmufredcauh} vdkY rSmyg
a&/ odkYaomf om;uawmh tdrfudk &Gwf&Gwfpkdufpdkuf ra&muf/
eDpkwfpkwf0ifcgr&m usKwfvl;vl;eefY a&mufvSm,ifh/

,if;uavmifoQifESpfOD;\ t&D;tom;a& rsufarSmuf


acwf &cdkifpum;udk tNcDcHxm;NyD;au ajrmufOD;acwfaESmif;
pmvHk;aygif;&D;xHk;twdkif; &D;om;xm;pGmrsdK; jzpfyga&/ ated
tajymeefYacwfa[mif; &D;xHk;udkndyem &D;a& t,ltqrsdK;
jzpfaw/ txufjrefrmEdik if H pm&D;q&mwd t,ltqav;aomh
atoabmrsKd ;yif jzpfyga&/ wwdik ef efw
Y wdik f qufo,
G rf rI [d
yJeefY rawmfwq wleDuwfawvdkY qdkEdkifyga&/

txuferlem pmyd'k rf m ajympum;udk aumfrmxJrm xnfh


xm;yga&/ tajymtwdkif; &G &Gwfp pdkuf? p} pkwfvdkY aumfrmcH
Asm &D;xm;yga&/ pum;jyif 0gusrmcg ,if;ydkifr&D;yg/ &Gwf&Gwf
pdkufpdkuf? pkwfpkwfvdkY&m &D;vm;zdkY jzpfyga&/

Zmydkif;yifjzpfjzpf rSJUeDaoQeefY "npHdkU\ t&D;tom;a&


urmhbmomBuD;wd &D;om;enf;eefYudkufnDa& &cdkifpHjyt&D;
tom;jzpfawvdkY qdkcsifyga&/ rSJUeDaoQ t&D;tom;rsdK;udk
twk,lAsm&cdkifuavmifoQifwd 0dkif;0ef;&D;om; oifha&xifvdkY
turefu wifjy&pGmjzpfygaMumif; yef;atmifyg;wdkY wHkYjyef

,if ; oabmrsd K ;ud k tuRef u tMuH y D ; wif j ycpG m yg/


aumfrmtoHk;udk tuRefdkU t*Fvdyfpmu &vSmpGmr[kwfyg
vm;/ toHk;0ifvdkY tm;vHk;olu t*Fvdyfaumfrmudk vufcHoHk;
&cd k i f o m;BuD ; pmay

197

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
pGeJ u
D wfaw/ aumfrmtoH;k udk yef;atmifpmxJrm ruefw,
dG ifh
axm/ ,if;ydkif ,liifoHk;pGJa&twGuf t*Fvdyfbmompum;udk
twk,lAsm rqDrqdkif oHk;a&vdkY ajymEdkifygzdkYvm;/

vufrcHyg/ odkYaomfyef;atmifu toHGuftwdkif; &D;vdkufau


oHk;r&atmif tqifhedrfha&bmompum;jzpfvm;vdrfhr,f} vdkY
ajymvdkufpGmudkawmhcg wpf0ufwpfysufavmuf&m rSefa&
pum;vdkY axmufjyvdkyga&/

yef;atmifu tuRefYtMuHjyKwifjycsufudk t"dym,f


aumuf vGJNyD;au trSwf(2) a0zefcsufrm ]&cdkifpum;qdkpGm
t*Fvdyfbmompum;r[kwfyg/ jrefrmeefYrwlqdkau t*Fvdyf
eefYwlvdkY &ygzdkYvm;} vdkY yHkBuD;csJUyem a0zefy,fcsyga&/

wpf0ufwpfysuf&mrSefa&qdkau Zm,Sifhwdu rSefav;


Zm,SifhwdurSm;av;vdkY ,Sif;&ygzdkY/ tuRef ,Sif;jyygar/
yef;atmif\ a0zefpmxJrm ]t*k? *keD} qdka& pmvHk;wd
udk wGd&yga&/ ,if;pmvHk;wdudk toHxGuftwdkif; &D;xm;pGm
r[kwfygvm;/ ,if;ydkif &D;a&twGufaMumifh yef;atmifpmudk
]oH;k r&atmif tqifeh rd ahf &} vdYk ajymvdu
k &f ygzdv
Yk m;/ yef;atmif
pum;udk,lyemajym&au ]t*k? *keD} qdka& toHxGufpmvHk;udk
oHk;a&twGufaMumifh yef;atmifav;aomh uif;0efrif;BuD;
owfrSwfau ]vlrdkuf} pm&if;xJ ygcsifcsifjzpfeD,mvdkY qdk&yg
zdkYvm;/

,if;avmufeJY rusDygoD;/ tuRefYtMuHjyKwifjycsufudk


t,ltqvTNJ y;D au toHxu
G t
f wdik ;f &D;a&vdYk pGypf yJG ,fcsvu
kd f
jyefa&/ Munfhuwfyg/
]]aemif;aemif;} udk ]eaemif;} vdkY ajym&D;zdkYvdkau Zmwdjzpf
vmygzdv
Yk /J toHxu
G t
f wdik ;f &D;a& tqifx
h d a&mufvm;ygvdrhf
r,f/ toHxGuftwdkif;&D;au ,if;bmompum;a& oHk;r&
atmif tqifhedrfha& bmompum;tjzpfvm;vdrfhr,f}}

t*k? *keDoHk;pGmavmufeefY yef;atmifpm oHk;r&atmif


rzsufyg/ uif;0efrif;BuD; vlrdkufpm&if;xJrmav; yef;atmif
rygyg/ yef;atmifu t*k? *keDvdkY &D;vdkufpGma& pm&D;a&cg
wcsdKUeD&mrm (trsm;y&dowf) ajymoHaemufodkY vdkufyem &D;
wwfaw pm&D;ol (tavmifoQif)dkU\ tavhtusifh&m jzpfyg
a&/ yef;atmif &D;pGmrrSm;yg/ a,Zl;eefY yef;atmifpum;
wpf0ufwpfysuf&m rSefa&vdkY tuRefajym&pGm jzpfyga&/

tuRefYpmrm ]pum;vHk;yHkajymif;&D;zdkY} qdka& pum;\


t"dym,fa& ]toHxGuftwdkif; &D;&ar} qdka& t"dym,frsdK;
oufa&mufvzD v
Ykd Ykd vH;k 0 (vH;k ))r,lqyg/ yef;atmifu ud,
k v
f kd
&mudk qGJ,l&m jzpfygzkYd/
toHxGuftwdkif; &D;a&qdkpGmu pum;udk p*g;? pyg;udk
pAm;vdkY &D;pGmrsdK;jzpfaw/ ,if;t&d;tom;rsdK;udk tuRefav;
&cd k i f o m;BuD ; pmay

198

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
yHkBuD;csJUvdkY rqifrjcif ajymvdkufaw/

pum;vHk;yHkajymif;&D;a&udpeefY ywfoufvdkY yef;atmif\


a0zefcsuu
f kd yef;atmifpmuyif oufox
D w
k yf em wHjYk yefvm;
ygar/

,if;ydkif ajymvdkufau pum;wda& bmompum;dkU\


obm0tajymeefY t&D;dkU\ qufEG,frIudk tav;teufxm;
yem roHk;oyfrdvdkY jzpfygzdkY/

yef;atmif aqmif;yg;rm ]vJ? w,f? y,f} qdka& aemuf


qufpum;vHk;wdudk a'gufavsmufoHk;vmpGmudk wGd&a&/ ,if;
pum;vHk;aoQwd rlv&D;xHk;ygvm;/ ]vnf;? wnf;? rnf} dkUu
yHkajymif;vma& pum;wdr[kwfygvm;/ ,if;ydkif yHkajymif;&D;
vdu
k af wtwGuaf Mumifh yef;atmif\pm kyyf suq
f if;ysuf oH;k
r&atmif jzpfvm;ygvm;/

trSefu tajymeefYt&D;rm tajymu OD;aqmifa&/ t&D;


tom;u aemufvdkuf&a&/ owfyHkusrf;? tbd"mefusrf;dkU
udk &D;xHk;wnfNidrfatmif xdef;yD;vma&/ odkYaomf tajymu
xm0&wnfwHhreD/ taMumif;trsdK;rsdK;aMumifh ajymif;&Gdvm
a&/ txl;ojzifh toHajymif;a& ,if;ydkif toHajymif;Asm vl
trsm;u ajymqdkoHk;EIef;wwfpGmudk pmyD&D;zGJUa& vlwdu udk,fh
pmrmxnfhAsm &D;uwfaw/ yef;atmifoHk;vdkufaw ]t*k} qdk
a& pum;vHk;u toHaemufwdkYvdkufyem &D;yHkerlemwpfck jzpf
yga&/

pwkwt&D;tom;rm tuRefwifjya& udpu rlv&D;xHk;


]acwfa[mif;&D;xHk;} udk pum;jyif0gusrm yHkrajymif;yJ aemif;
aemif;? &Gwf&GwfpdkufpdkufvdkY &D;zdkY pum;csDcsajymcgr&m aumfrm
oHk;yem ]e} aemifudkif? &G} &Twfppdkufvm;} vdkY &D;zdkY/ ,if;ydkif
&D;au toHudk ]cs} vdkY twdktaoQoHk;[ef "avhay:vmzdkY
jzpfyga&/ ,if;tjrifeefY t*Fvdyfpmrm aumfrmoHk;vdkY &D;ydkif
&D;oifhaMumif; tMuHyD;wifjycpGm jzpfyga&/

,if;ydkif &D;a&twGufaMumifh yef;atmifudk tuRefu


uif;0efrif;BuD; ajyma& vlrdkufpm&if;xJrm rxnfhyg/ bmom
pum;dkU\ oabmobm0udk (udk,frodvdkufbJ) tvdkufoifh
vufcH&D;om;a& uavmifoQifwpfOD;jzpfawvdkY jrifrdyga&/

,if;,Sifhudk yef;atmif ]&cdkifbmompum;qdkpGm t*Fvdyf


bmompum; r[kwf/ ---- yHkajymif;&D;au toHxGuftwdkif;
&D;a& tqifhxda&mufvm;vdrfhr,f/ oHk;r&atmif tqifhedrfh
a& bmompum;jzpfvm;vdrfhr,f/ uif;0efrif;BuD;ajyma&ydkif
]ajymovdka&;vQif vlrdkuf/ a&;ovdkajymvQif vlzsif;} qdkyem

toHxGuftwdkif;&D;pGmeefY ywfoufvdkY aemufqHk;wpfck


ajymcsifygoD;a&/ Zmav;qdkau urmrm udk,fydkiftu&m
t[da& vlrsdK;wdrm a&mrtu&mudk oHk;yem toHxGuf
&cd k i f o m;BuD ; pmay

199

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;

yg/ ppfawGcdkif a'od,pum;rm ]ysm? Asm} ajyma&a'o


]ys,f? Asm,f} ajyma&a'oESpfrsdK; a&meDa&/ NrdKUeefY tquf
tqHenf;a& awm&Gm? uRe;f &GmdUk rm ]ysm? Asm} udk toH;k rsm;a&/
NrdKUom;wdu ]ys,f? Asm,f} udk toHk;rsm;a&/ ysm? Asm pum;u
ys,f? As,f pum;xuf&Sd usa&vdkY ,lqrdyga&/ (ysmu rlv/
Asmu olU&Sdrm[deDa& o&oHjyif;aMumifh ysmuAsmwdkY toH
ajymif;vm;pGmyg/)

twdkif; &D;eDuwfw bmompum;wd tifwef[da& qdkpGm


jzpfyga&/ erlemjy&au ]ucsif? csif;? rav;/ AD,uferfdkU
jzpfaw/ ,Ofaus;rItqifhjrifh& wkwfawmifu &D;zdkYcufcJha&
wkwfpum;vHk;tpm; o'aA'tu&m (Phonetic Alphabet)
wGifAsm pm&D;zdkY pDpOfeDuwfpGmudk yef;atmifavhvmMunfhau
wGdygvdrfhar/ a,Zl;eefY yef;atmifajyma&ydkif toHxGuf
twdkif; &D;auyif oHk;r&a& bmompum;jzpfrvm;yg/ udk,fh
tajctaet& vdktyfvSma&cg rvTJra,Smifom oHk;vm;pGm
&m jzpfawvdkY ESvHk;oGif;oifhygaMumif; wHkYjyefvdkyga&/

NrdKUom;wd ajyma&twGufaMumifh uavmifoQifwdu


(ys,?f Asm,f)? (ysm,f? Asm,f)vdYk pmvH;k aygif;yem ud,
k phf mxJrm
xnfhvdkYoHk;jyuwfaw/ trSefu ,owfudk &cdkifom;wdu
toHk;xkwfawcg oa0xdk;oH&m xkwfyga&/ erlemjy&au
,owfaygif;xm;a& (toufu,f? v,fuiG ;f ) pa& pum;vH;k
wdrm u,f? v,fdkUudkau? avvdkY&m toHxGufyga&/ ys,f?
As,fdkUudkav;aomh ays? aAsvdkY&m toHxkwf&ygzdkY/ yef;atmif
ajyma&ydkif ]Asm} udk ]As,f}vdkY toHrxkwfyg/ uavmifoQifwd
u pum;vHk;xGifyem ppfawGcdkifu NrdKUom;wd toHxGufaw
twdkif; ]ys,f? As,f} vdkY &D;uwfpGm&m jzpfaw/ ,if;pmvHk;
aygif;udk jrefrrmwdzwfau ppfawGoHtwdkif; xGufEdkifyga&/
odkYaomf ppfawGpumudk rMum;bl;a& &rf;NAJa'ou &cdkifwd
uawmhcg ys,?f As,pf mvH;k aygif;udk ]ays? aAs} vk&Yd m toHxu
G f
ygzdkY/

trSwf(3) a0zefcsufudk qufAsm aqG;aEG;vm;ygar/


yef;atmifu ]&cdkifbmompum;rm toHajymif;rI [dyga&/
,if;pum;vHk;wdudk vdkufNyD;au ajymif;&ygvdrfhar}} qdkyem
tus,faqG;aEG;xm;yga&/
]Asm} pum;vHk;udk NcD&maumufjya&cg ]Asm} a&NyD;eefYqdk
a& tdwfumvjyu yHkajymif;vm;pGmjzpfaMumif; ,Sif;jyyga&/
vufcHyga&/ odkYaomf ]pm;NyD;Asmvm;} ]at;? pm;NyD;Asm} qdka&
trD;tajzrm ]Asm} pum;vH;k a& twdwu
f mvjy r[kw/f 0gus
tqHk;owfpum;&mjzpfawvdkY jznfhpGuf,Sif;jyoifhaMumif;
axmufjyvdkyga&/
aemufwpfck axmufjyygar/ yef;atmifu ]a'Asmudk
Asiv
f v
Ykd J toHxu
G af w} vdYk qdv
k u
kd af w/ ,if;ydik f toHrxGuf
&cd k i f o m;BuD ; pmay

200

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;

yef;atmifu olUa0zefpmaqmif;yg;rm ]w,f? r,f} udk


awmufavsmuf oHk;xm;a&/ oluawmh Zmydkifa,Smif toH
xGufav rod/ tuRefdkUuawmhcg &cdkifoH oa0xdk;oHeefY
]au? ar} vdkY&m toHxkwfzwfyga&/

bmomaA' ynmoQifwd uav;aomh &cdkifom;wd (ppf


awG? &rf;NAJ)ajyma& o&oHrm jrefrmwdajyma& ]t,f} o&oH
rsdK; rwGd&vdkY aumufcsufcsuwfyga&/
ynmoQif w d p um;a& &rf ; NAJ a 'od , pum;twG u f
&mEIef;jynfh rSefyga&/ ppfawGa'od,pum;twGufav;aomh
&mEIe;f jynfeh ;D yg; rSeyf ga&/ xl;jcm;csut
f eDeefY 0gustqH;k owf
pum; (ys,f? As,f? v,f? o,f) av;vHk;rm&m jrefrmwdrm[d
a& ]b,f} o&oHrsdK;udk wGd&yga&/

]a&? aw? ar} pmvHk;aygif;udk OumysH q,fhESpf&moD&wk


BuD;? ydk;0gzGJUpa& pma[mif;yD;a[mif;wd NAdwdoQudkvdkeDacwf
pmqdkawmf qm;jyifOD;atmifxGef;vS? wef;cdk;q&mxGef;? &Gm
acsmif;BuD; q&mOD;atmifxGef;eefY jrefrmynmoQif q&mBuD;
rif;ok0Pfutp &cdkify@dwfOD;OD;omxGef;? okawoD toQif
pudE? &rm0wD ynmpm&dkU azmfxkwfwifjya& ta&GUuAsm
yHkESdyfrIwdrm wnDwGwfwnf; ]aw? a&? ar} vdkY oHk;uwfyg
a&/ jynfaxmifpak cwf uavmifoQiw
f u
d av;aomh &cdik t
f &D;
tom;eef&Y ;D au ]aw? ar? a&} vd&Yk m oH;k uwfaw/ yef;atmif
wpfa,mufwnf;u&m uazmif0g;udw
k pfv;kH eefY udeaf &a,Smif
trsm;eefYrwl oD;jcm;cGJxGufyem ]w,f? r,f} vdkY &D;eDpGm roifh
awmfygaMumif; axmufjyvdkyga&/

ppfawG? ajrmufOD;? ykPm;uRef;? aygufawm? ausmuf


awmf? bl;oD;awmif? armifawmdkUrm ]pm;As,f? aomufAs,f?
vm;uwfar v,f(0g) v,f-vm;uwfar} vdkY ajymqdk oHk;EIef;
uwfyga&/ rif;jym;wpfNrdKUwnf;u ]pm;,,f? aomuf,,f}
vdkY oHk;pGmudk wGd&a&/
trSefu ynmoQifwdajyma&twdkif; tuRefdkU &cdkifo&
oHrm jrefrmwdydkifa,Smif ]t,f} o&oHr[dyg/ a,Zl;eefY
ppfawGcdkifrm wGd&a& ]t,f} o&oHxl;jcm;csufav;vHk;udk
&cdik o
f m;wdik ;f toHwnDwnf; xGuEf ikd af tmif oauFwtopf
wpfckoD;jcm;xGif,lzdkY vdkygvdrhfar/
ataqG;aEG;a0zefcsufeefY wpfqufwnf;rm yef;atmif
\ 0gustqHk;owfpmvHk ]w,f? r,f} dkUudk trSm;BuD;wpfck
tjzpf axmufjyvdkufyg,ifh/

&cd k i f o m;BuD ; pmay

aemufwpfck axmufjycsifygoD;a&/ yef;atmifu ]&cdkif


dkU jrefrmdkUrm toHajymif;a& pepf[duwfw,f/ rif;ua'gh
qdkpGm rif;uawmH uajymif;pGm jzpfw,f/ rl&if;vdkY ZmydkifodEdkif
zdkYvJqdkau o&oH&yf (u-owf? p-owf? w-owf? y-owf)
wpfenf;[dau toHrajymif;wwfuwf/ toHrajymif;au
olUrlvoHvdkY rSwfoifha&} vdkY toHqdkif&m oifcef;pmwpfck

201

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
ydkYcsxm;a&/

&D;yg/ cscD spum;udv


k J trsm;oH;k &D;xH;k twdik ;f &D;ygvdYk wdu
k w
f eG ;f
csifyga&} vdkY qdkxm;a&twGuf tuRefYtjrifeefY yef;atmif
tjrif a,bk,stm;jzifh wluwfawvdkY qdkcsifyga&/ pmvHk;
aygif;yHkudp (aemif;aemif;? e}aemif;) tjrifuGJpGm ]w,f? r,f}
udp tjrifuGJpGmtaoQwdudk aqG;aEG;ndEIdif;,lvm;&zdkY oD;vdkY
cH,lxm;ygaMumif; wHkYjyefvdkyga&/

atoifcef;pmu toHrajymif;rIeefYqdkifa& udpyg&m/


tuReftMuHjyKa&udp (aemif;aemif;udk ajym[eftwdkif; &D;
csifau e} aemif;vdkY &D;qdka& tMuHjyKcsuf) eefY rqdkifyg/
toHajymif;rIudpudk y&dowftusdK;[datmif wifjypGm
aumif;yga&/ a,'gav;aomh atudpu e,fus,fa&cg oD;
jcm;aqG;aEG;p&m aumif;ygzdkY/ atudp jrefrmynmoQifwd
acwftqufquf atedxd aqG;aEG;vmuwfpGm rNyD;jywfEdkif
ygoD;/

yrt&D;tom; udpwY k Hjyef c suf


yrwdkif;om;u pwkwwdkif;om;ydkif rsufarSmuftajym
udk tNcDcHyem &D;yga&/ a,'gav;aomh pmvHk;aygif;pepfrm
pdaoQuGJuwfaw/ pwkwwdkif;om;u ajrmufOD;aESmif;acwf
pmvHk;aygif;udk qufcHxm;a&/ yrwdkif;om;u ,if;ydkif
r[kwf/ ajrmufOD;aESmif;acwfudk qufcHauav;aomh wcsdKU
eD&mrm ated&cdkif (ppfawGcdkif)toHxGufeefYnDatmif ]jzpf
aw} udk ]NzdKufaw} vdkY xGif;xm;yga&/ erlem pmydk'fwpfckudk
Munfhuwfyg/

tuRef Ukd rmav; ud,


k phf um;oHukd pD;ppfzv
Ykd ekd yD ga&/ ,if;
ydkif pD;ppfawcg jrefrmeefY&cdkifdkU wcsdKUeD&mrm toHxkwfyHk
wlauav;aomh wcsdKUeD&mrm rwlqdkpGmudk owdjyKzdkYvdkygvdrfh
ar/
pwkwt&D;tom;eefYywfoufvdkY yef;atmif\ a0zef
csufwdudk ckcHwGif;pum;aMumav; &Snfvm;yg,m/
udik ;f ---- tcsKyo
f abmajymuwfygar/ tuReu
f pwkw
t&D;tom;a& pHjy&cdkift&D;tom;jzpfvdkY uavmifoQifwd
0dkif;0ef;&D;uwfaw &cdkift&D;tom;opfwpfck jzpfxGef;vmEdkif
zdkYvdkY wdkufwGef;cyga&/ yef;atmifuav;aomh udk,fha0zef
csuf ed*Hk;rm ]pwkwt&D;tom;rm pum;ajym[eftwdkif;

]]tuRefdkUa& uG,faysmufvkNzdKufeDa& rdrd,Ofaus;rIudk


jyefvnfazmfxkwfzdkYeefY wcsdefaw;rm acwfeefYtnD wdk;wuf
vmpDzdkYav; MuHaqmifBudK;yrf;&uwfzdkY NzdKufyga&}}
&cd k i f o m;BuD ; pmay

tuRefu txufyg yrt&D;tom;rsdK;a& wcsdKUpmvHk;

202

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
aygif;pepf (jzpfudkNzdKufvdkY&D;pGmrsdK;)u vGJau pwkwt&D;
tom;ydkif trsm;vufcHEdkifa& acwfrDt&D;tom;rsdK; jzpfaw
vdYk oH;k oyfxm;yga&/ ]jzpf} udk tdu
k o
f &oH xGupf cD siv
f Ykd ]NzKd u}f
vdkY xGifauav;aomh &rf;NAJa'ood, toHrm tdkufo&oH
rxGufoH tdwfo&oHeefY ]Nzdwf} vdkY&m toHxGufzdkY jzpfaw/
,if;ydkifxGifpGmrsdK;udk a,Smifoifha&vdkY tMuHjyKcyga&/

vDys,f/ Zmolu ZmavmufvufcHusifhoHk;eDuwfvJ/ Zmwd


us,fjyefYvmys,fvJqdkpGm rod&oD;/
yrt&D;tom;eefYywfoufvdkY tuRefYtjrifeefY yef;
atmif\ txufa0zefcsuw
f u
d kd ,SOAf sm oH;k oyfMunfu
h wfyg
ar/
tuRefu t&D;tom;ESpfrsdK;/ (pwkw? yr)a& rsuf
arSmuf&cdkif tajymudk tNcDcHysm &D;uwfvdkY (a,bk,stmjzifh)
csHKAsmMunfhauwla&/ pmvHk;aygif;tcsdKU&m uGJa&vdkY jrifa&/

yef;atmifuawmhcg ,if;ydkifrjrifyg/ yrwdkif;om;


t&D;tom;udk atydkifa0zefxm;yg,ifh/
1/ a'wdik o
f m;wduawmh acwfrcD siv
f Ykd vuf[ad jympum;
toHxGuftwdkif; &D;a&wdkifom; jzpfyga&/ a'wdkif;om;udk
uif;0efrif;BuD;pum;eefYqdkau vlrdkufvdkY&m qdk&ygvdrhfr,f/

yef;atmifu yrwdkif;om;udk uif;0efrif;BuD;ajyma&


]vlrdkuf} pm&if;xJrm xnfhvdkufaw/ uif;0efrif;BuD;u ]ajym
ovdka&;vQif vlrdkuf? a&;ovdkajymvQif vlzsif;} vdkY ajymzl;
yga&vwf/

2/ armifAodef;u pwkwt&D;tom;eJY yrt&D;tom;


wla&vdkYqdka& ? yrt&D;tom;a& pmvHk;aygif;tcsdKUavmuf
&m pwkwt&D;tom;eefYuGJvGJa&vwf/ pwkweefY yr&D;yHk
&D;enf;ESpfckudk wlatmifndNyD;au &cdkifpmapmifwdrm wnD
wGww
f nf;&D;zdYk wdu
k w
f eG ;f xm;yga&/ a't&D;tom;&m acwf
rDt&D;tom; jzpfw,f/ a't&D;tom;udk wpfrsdK;om;vHk;
vufcHa&pm t&D;tom;wpfck owfrSwfzdkYvdkY aqmfMuxm;vD
,ifh/

,if;ydkifqdkau tajymudk tNcDcHyem &D;auyif vlrdkuf


pm&if;xJrm ygvm;ygzdkYvm;*k/ yef;atmifdkU? tuRefdkUav;
aom t*kwifjyeDuwfaw aqmif;yg;wdudk &D;a&cgtajymudk
tNcDcHvdkY &D;uwfaw r[kwfygvm;/ yef;atmif t&D;tom;?
tuRefYt&D;tom;? yrwdkif;om;t&D;tom; Zmjcm;em;ygvdkY
av;/ pmvHk;aygif;tcsdKU&m jcm;em;yga&/ tajymudk tNcDcHvdkY
&D;uwfpGmrm twlwl&m r[kwfygvm;/ pmvHk;aygif;uGJpGmaoQ
wdudk tuRefdkUtcsif;csif; pdwf&Snfvuf&Snf onf;nnf;cH

3/ Zmyifjzpfjzpf armifAodef; aqmif;yg;a& 18-ESpf[d


&cd k i f o m;BuD ; pmay

203

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
nd,lvm;au &EdkifzdkYvdkY ,HkMunfyga&/

pnf
jynf
bJ

yrwdik ;f om;eefY yef;atmifUkd ? tuRef Ukd pmvH;k aygif;udp


oabmuGJuwfpGmaoQtcsdKUudk tuReferlem xkwfjyygar/
yef;atmif

armifAodef;

pnf
jynf
yJ

(ap)obiftrwf
(ajy)oldkU
rif;r[d(aA;)NzdKuf

txufZ,m;udMk unfah u pmvH;k aygif;udpr m ud,


k t
hf jrif
eefu
Y ,
kd f aygif;xm;uwfpmG udk wGyd gzd/Yk ,if;uGv
J cJG suu
f kd tcsi;f
csif; pdwf&Snfvuf&Snf aqG;aEG;ndEIdif;vm;au trsm;vufcH
Edkifa& rlwpfck &vSmvdrfharvdkY ,HkMunfyga&/

yrwdkif;om;

ys,f
ysm? Asm? ,m ysm? Asm? ,m
jzpfw,f
jzpfaw
NzdKufaw
udk,fcsif;pmwwf(wJh)ol aw
aw
NydKifyGJ0ifzdkYtwGuf (vJ) av;
av;
wdk;wufrvm(bJ)
yJ
aA;
Zm[dvdkY (vJ)
av;
av;
pmtkyfwd (rSm)
rm
rm
*E0if[ef (eJY)&D;pGm eefY
eefY
cspf
cspf
udk,f(csdwf)awvl
vSnfh
vSnfh
jyef(avSY)vma&
xJh
xJh
t&uf(axh)aomuf
Munfh
Munfh
atmufu(aMuU)a&
r,f
ar
pGefYvdkuf(ar)
ypf
ypf
&Daomuf(ydkufzdkY)
ESpf
ESpf
vGefca&(EIduf)aygif;

yef;atmifu ]]armifAodef; aqmif;yg;a& 18-ESpf[dvD


ys,f? Zmolu Zmavmufxd vufcHusifhoHk;eDuwfvJ? Zmwd
us,fjyefYvmys,fvJqdkpGm rod&oD;}} vdkY pHkprf;vdka&qEeefY
wifjyvdkufaw/
,if;pHpk rf;csurf sKd ;udk tuReaf v;aomh vkycf siyf ga&/ t*k
vkyfMunfhyga&/ uAsmzGJUa& uavmifoQifwdawmh trsm;BuD;
yg/ 0wKwdkeefY aqmif;yg;&D;ol uavmifoQifwdudk 1995-ck
xd pm&if;aumufMunfhau/
1/ ppfawGapmaemif? 2/ ppfawGodef;aemif? 3/ atmifvS
odef;? 4/ 0&Zdef? 5 ta,Gapm? 6/ q&mcspf? 7/ toQif0go0?
8/ bodef;wif (vufyHjym;&Gm)? 9/ aemifat; (taemuf)?
10/ av;0wDcikd af usm?f 11/ cdik Of ;D ? 12/ *Edik af rmif (ajrmufO;D )?
&cd k i f o m;BuD ; pmay

204

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
13/ a&Tyef;xdrf udkapm0if;? 14/ oQiftkef;? 15/ yef;atmif?
16/ armifpHazmfdkU jzpfyga&/

vdrfhrnfvdkY xifyga&/ ,if;ydkif BudK;pm;pGmrSm tuRefdkUa&


ZGJ,SdzdkY onf;nnf;cHAsm pdwf&Snf&Snfxm;zdkY tcsif;csif;arwm
pdwfESifh tajytvnf wdkifyifpD;ppfndEIdif; owfrSwfzdkYvdkygvdrfh
rnf}}

ed*Hk;csKyf wHY k jyef c suf

q&m\ trSmpum;a& 0wKwdkNydKifyGJ0ifcspfol yef;atmif


twGuftajzjzpfawydkif &cdkifpm t&D;tom;opfwpfck jzpf
xGef;pDcsifuwfaw tuRefdkU &cdkiftrsdK;om;wdtwGufav;
aomh vrf;Tefpum;yif jzpfyga&/

yef;atmifu udk,fha0zefpmed*Hk;csKyfrm atydkifa,Smif


rD;xm;yga&/
]]t*k&cdkifGefYzl; 0wKwdkNydKifyGJrSm armifAodef;? aqG;aEG;
wifjyxm;a& t&D;tom; ig;rsdK;teuf yxrt&D;tom;
udk,fau usefav;rsdK;eefY&D;&zdkYvm;}}

q&majyma&ydkif &cdkifpum;oHa& wajy;nDr[kwfyg/


a'otvdkuf ppfawGwpfrsdK;? &rf;NAJrm NrdKUwpfrsdK;? awmwpf
rsdK;? rmefatmifwpfrsdK; trsdK;rsdK;uGJuwfaw/ ,if;ydkif uGJjym;rI
udk pdw&f n
S v
f uf&n
S f onf;nnf;cHAsm ravsmah omZGeJ efY tcsi;f
csif;arwmxm;yem tcsdef,lwdkifyifpD;ppfndEdIif;zdkY trSefyif
vdkyga&/

]]r[kwfau armifAodef; BudKufESpfoufaw pwkwt&D;


tom;eefY &D;&zdkYvm;}}
yef;atmif\ trD;udk &cdkifGefYzl; 0wKwdkNydKifyGJeefY
ywfoufvYkd wm0ef,o
l l q&marmifpaH zmfu atmufygtwdik ;f
ajzxm;pGmudk (tuRefYwkHYjyefcsufeefY wdkufdkufrqdkifauav;
aomh) trsm;y&dowfodatmif xyfyem azmfjyvdkufyg,ifh/

tuRefwifjyzl;ca& t&D;tom;ig;rsdK;eefYywfoufvdkY
yef;atmif\ t*ka0zefpD;ppfcsufrmav;aomh tuRefeefY
tjrifrwlpGmaoQwd [deDygoD;a&/ ,if;,Sifhu tcsif;csif;
arwmpdwfeefY tcsdef,l wdkifyifpD;ppfndEIdif;zdkY vdkygzdkYoD;/

]]&cdik pf um;oHa& wajy;nD twlwrl [kwaf wtwGuEf iS hf


pmta&;tom;trsdK;rsdK; wGd&yga&/ a,auavh &cdkifom;BuD;
pmyDuxm;,Sda& rGefjrwfaw &nf&G,fcsufjynfhajrmufzdkY
twGuf ,ckydkifyif tcsdeftwefMumMum,lAsm BudK;pm;zdkYvdk

csHKyemMunfhau yef;atmifeefY tuRefdkUMum;rm tjrif


uGJpGm ESpfrsdK;[dyga&/ wpfrsdK;u ]\? onf} aemufqufoHk;a&
&cd k i f o m;BuD ; pmay

205

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;

yga&/ att&D;tom;rsdK;udk ajrmufOD;acwf ynm[dpmqdk


awmfBu;D OumysaH wmif ol\q,fEh pS &f moD&wkrm oH;k cyg,m/
,if;aemufyikd ;f pmqdak wmfwad v;aomh (txl;ojzifh &cdik v
f ,f
orm; aus;awmom;pmqd k w d ) ta&G U uAsm trsd K ;rsd K ;rm
pOfqufrjywf oHk;cuwfpGmudk wGd&yga&/ tuRefdkUudk ,if;
t&D;tom;rsdK;udk qufcHvm;NyD;au acwfrDatmifvkyfvm;zdkY
&m vdkyga&/

ajrmufOD;acwf t&D;tom;rsdK;udk qufyemoHk;oifh roHk;oifh


qdkpGmuwpfrsdK;? aemufwpfrsdK;u atedtajympum; (ppfawG?
&rf;NAJ)udk tNcDcHyem tajymeefYt&D;udk nDatmifndvdkY&D;oifh
r&D;oifhqdkpGmauwpfrsdK; jzpfyga&/
tuRet
Yf jrifu ]\? onf} aemufqufo;kH t&D;tom;a&
jynfaxmifpak cwf H;k oH;k ? ausmif;oHk pHusjrefrmpmt&D;tom;
jzpfaw/ ,if;t&D;tom;udk &cdik pf mrSwyf em vdu
k &f ;D eDuwfpmG
a& trSm;BuD;wpfck&m jzpfaw/ ,if;t&D;tom;rsdK;eefY xyfwl
eDyg; t&D;tom;rsdK;udk ajrmufOD;acwfrm pum;jyif t&D;
tom;tjzpf oHk;cyga&/ ,if;,Sifhudk taMumif;jyyem at
acwfrmav;aomh qufoHk;vm;au ZmjzpfygvdkYav;/ Hk;oHk;
ausmif;oHk; pHusjrefrmpmeefY xyfwljzpfvm;ygzdkY/ ,if;t&D;
tom;rsdK;rm udk,fhtajympum;udk xnfh&D;vdkY r&Edkifyg/ udk,fh
pmrm udk,fhpum;udk xnfhr&D;Edkif? roHk;Edkifau udk,fhpum;
wqwfqwf aysmufrSef;rod aysmufvm;zdkY jzpfyga&/ pum;
aysmufau &cdkifvlrsdK;qdkpGm emrnfavmuf&m usefygzdkY/ ysL
vlrsdK;aysmufvm;a&ydkif &cdkifvlrsdK;aysmufvm;zdkY pdk;&drfrdyga&/

,if;t&D;tom;udk qufcHa&cg acwfa[mif; ]\? onf}


aemufqufypnf;wdudk toHk;0ifzdkYeD&mrm oHk;vm;&ygzdkY acwf
a[mif; pmvHk;aygif;wd ]vnf;? ESifh? rnf} udkav;aomh q&m
armifpHazmf Mo0g'yD;a&ydkif ]tcsif;csif; arwmpdwfESifh tajy
tvnfxdkifyif} yemqufvdkY oHk;oifh roHk;oifh pD;ppfndEIdif;
owfrSwfzdkY vdkygvdrfhar/
ed*Hk;csKyf pum;tjzpf yef;atmifudk tm;udk;wBuD; ajym
csifpGmu t*kyef;atmifdkU? tuRefdkU&D;eDa& ta&;tom;rsdK;
udk yef;atmifeefYtwl uavmifoQiftaygif;u ravsmhaom
ZGJeefY pdkifqufrjywf &D;uwfzdkYqdkau jynfaxmifpk yef;NrdKifBuD;
rm wjcm;nDtpfudk jynfaxmifpkom;wdkYydkifa& &cdkifpmyDav;
aomh vef;vef;qef;qef; yGiEhf ikd v
f rd ahf rvdYk ,HMk unfeyD gaMumif;/

a,Zl;eefY tuRefYtjrifudk ajym&zdkYqdkau ]\? onf}


aemufqufoHk;ajrmufOD;acwf pum;jyif t&D;tom;rsdK;udk
acwfa[mif;jywdu
k x
f rJ m jyxm;yem ]aw? a&} aemufqufo;kH
atedtajympum;udk&m &cdkift&D;tom;opftjzpf oHk;oifh
&cd k i f o m;BuD ; pmay

206

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
jynfaxmifpkyef;NrdKifBuD;rm yef;wdkif;yGifhEdkifuwfygpD/
armif A od e f ;
(1996)

OD;wifvS? &cdkifoH? &cdkifhwefaqmifr*Zif;? 1955-56?


pm-52-57/

jrefrm&cdkif bmompum;rsm;udk

1/ OD;wifvS? &cdkifoHI (&cdkifhwefaqmifr*Zif;? 195556)


2/ q&mrBuD; 'efedpfbmEdk? &cdkifeefY xm;0,fpum;dkU\
o&pepfI Denis Barnot, The Vowel System of

]bmompum;rsm;}1udk EIdif;,SOfavhvmjcif;onf ]bmom


odyH}2\ ta&;BuD;aom vkyfief;wpfck jzpfygonf/ bmom
odyH ynm&Siw
f o
Ykd nf bmompum;rsm;udk EIid ;f ,SOaf vhvm&mrS
rsKd ; wlbmompum;rsm;udk odvmMuonf/ bmompum;rsm;\
pnf;urf;rsm;udk awGUvmMuonf/ jrefrmbomompum;ESifh
&cdik b
f mompum; ESpcf u
k v
kd nf; odyyH nm&Sirf sm;pGmwdu
Yk 19&mpk qef;tcsdefrSp EIdif;,SOfpdppfvmcJhMuonfrSm ,aeYwdkif
atmifyif jzpfonf/ aqmif;yg;onf xdkEdIif;,SofoHk;oyf
csufrsm; ydkrdkjynfhpHkvmatmif jznfhay;csufwpfck jzpfygonf/

EI d i f ; Munf h j cif ;

Arakanese And Towoyan: Lingua 15 (1965) 463-474,


North Holland Publishing Co. Amsterdam

yef;atmif? &cdkifpmyD t&D;tom;qdkpGm ZmydkifvJ?


aqmif;yg; (GefYzl;-3)xJu aumufEkwfxm;pGmyg/
+ 1/ rif;&r? (&rf;NAJ)? zefcGufacswvHk; vlav;a,muf?
0wK&cdkif,Ofaus;rI r*Zif; (1971)xJu aumuf
Ekwfyga&/
2/ apmeEmcdkif? rif;xD;jyZmwf? txufr*Zif;/
*

,aeYurmwpf0Srf;wGif ajymqdkaeMuaom bmompum;


aygif;rSm trsdK;aygif; 4000-cefY &Sdonf[k qdkygonf/ xdkbm
ompum;rsm;udk ]wlnD&mpkaygif;cGJjcm;jcif;}3 jyKEdkif&ef a,bk
&cd k i f o m;BuD ; pmay

207

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
,stm;jzifh enf;-2enf;udk oH;k Muygonf/ wpfenf;onf ]0gus
zGJUenf;udkvdkuf cGJjcm;enf;}4 jzpfonf/ aemufwpfenf;rSm
]rsdK;EG,fudkvdkuf cGJjcm;enf;} jzpfonf/

bmompum;rsKd ;&if;rsm;rSm xif&mS ;Ny;D oH;k pGo


J l vlO;D a&
rsm;aombmomrsm; jzpfygonf/ rxifr&Sm; vlo;kH rrsm;aom
bmomrsdK;&if;aygif;vnf; trsdK;aygif; 40-cefY&Sd ao;onf[k
qdkygonf/

yxrenf;t& urmhbmompum;rsm;udk tpkBuD; 3-pk


cGJjcm;ygonf/ ,if;wdkYrSm-

bmomrsKd ;d;k cGjJ cm;enf; 2-enf;teuf 0guszUJG xH;k udv


k u
kd f
cGjJ cm;enf;t&qdv
k Qif &cdik b
f momESihf jrefrmbmomwdo
Yk nf
6
]{u0Pbmompum;rsm;} jzpfonf[k qdkygonf/ {u0P
bmompum;qdkonfrSm ]ae? v? rdk;? ajr} uJhodkY tu&mwpf
vHk;vQif teufwpfck&Sdaom pum;udkqdkvdkygonf/

1/ ae&ma&G; (odkYr[kwf) wpfoD;yk*v (odkYr[kwf) {u


0Pbmompum;/
2/ yl;wGJbmompum;/
3/ kyfajymif;0dbwfoG,f bmompum;wdkY jzpfonf/
'kwd,enf;t& cGJjcm;vQif urmxif&Sm;aom rlv
yifr bmompum;rsdK;&if; 7-ck&Sdonf[k qdkygonf/
,if;wdkYrSm1/ tif'dkOa&my (odkYr[kwf) tif'dktm&D,ef bmom
pum;/
2/ [mrDwdk qD;rdwpf bmompum;/
3/ ,l&,ft,fvwpf bmompum;/
4/ aumhau&Sef bmompum;/
5/ wdAuf wkwf bmompum;/
6/ rav;ydkvDeD&Sef bmompum;/
7/ j'mAD'D,ef bmompum;wdkY jzpfMuonf/

jrefrmESifh&cdkifwdkYwGif {u0Ppum;rsm;omru ]rdk;a&?


aomufa&} uJhodkY pum; 2-vHk; (odkYr[kwf) pum;trsm;udk
aygif;zuf oH;k aompum;vnf; trsm;yif &So
d nf/ xdaYk Mumifh
jrefrm-&cdkifbmompum;rsm;udk ],SOfzufwG,fuyf bmom
pum;rsm;}7 [kvnf; ac:Muonf/ xdkYjyif &cdkifjrefrmbmom
pum;rsm;wGif ]u? um? um;} uJhodkY toHtedrfhtjrifh&SdNyD;
toHudkvdkuf t"dym,fvnf; uGJaomaMumifh ]toH&Sdpum;
rsm;}8 [kvnf; owfrSwfMuygonf
tcsKyftm;jzifhqdkaomf jrefrmpum;onf tu&mwpfvHk;
teufwpfck&Sdaom {u&mpum;? ormofyk'frsm;vkyfjzpf
aom ,SOfzufwG,fuyfpum;? toH tedrfhtjrifh&Sdaom toH
&Sdpum;[l oHk;rnf&pum; jzpfygonf9[k q&mrif;ok0Pf
&cd k i f o m;BuD ; pmay

208

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
vspfvsLrIoifh[k xifygonf/

ajymouJo
h Ykd &cdik pf um;onfvnf; oH;k rnf& pum;jzpfygonf/
'kwd,enf;jzpfaom yifrrsdK;dk;udkvdkuf cGJjcm;enf;t&
qdkvQif jrefrmbmomESifh &cdkifbmomwdkYonf wdAufwkwf
pum;yifrBuD;wGif yg0ifaom bmompum;rsm;jzpfMuonf[k
qdkygonf/

toH u G J j ym;rI
bmomodyHynm&SifwdkY tvdkt& bmompum;[lonf
tajymudpjzpf bmompum;rsm;udk avhvmrnfqdkvQif
]toH}11 up avhvm&rnf[k qdkygonf/ xdkYaemuf ]pum;
vH;k zGUJ pnf;yH}k 12 ? 0guswnfaqmufyk13
H wdu
Yk kd tqifq
h ifah vhvm&
rnf jzpfygonf/

tcsKyfqdk&vQif jrefrmESifh&cdkifbmompum;wdkYonf
wdAufwkwf yifrBuD;rS jzmxGufvmaom oHk;rnf& bmom
pum;rsm; jzpfMuygonf/ bmomESpcf o
k nf rnfonft
h csed f
up rnfonft
h aMumif;aMumifh bmomrsKd ;d;k wlcMhJ uoenf;/
bmomrsdK;dk; wlaomaMumifh vlrsdK;qif;oufyHkvnf; wlcJh
oavmqdkaom jyemwdkYrSm bmomodyHynm&SifESifh ordkif;
ynm&SifwdkY rajz&Sif;&ao;onfh jyemrsm; jzpfygonf/
(bmomrsdK;dk;wlonf[k qdkcJhjcif;aMumifh vlrsdK;qif;oufyHk
vnf; wlonf[k t"dym,f raumufoifhaMumif;? raumuf
EdkifaMumif; owdjyKoifhygonf/)
,aeYtajctaewGif bmompum;ESpfckrm olYenf;olU
[efEiS hf &Sad eMuayonf/ jrefrmtoHEiS hf &cdik t
f oH rwl/ jrefrm
pum;ESifh &cdkifpum;vnf; ae&mrsm;pGm rwl/ o'gudpwGif
tvGet
f a&;ygaom jrefrmpum; ]ypn;f } 10rsm;ESihf &cdik yf pn;f
rsm;vnf; uGJjym;jcm;em;Muonf/ bmompum;ESpfckudk EIdif;
,SOfavhvmaom yk*dKvfwdkYonf xdkuGJjym;jcm;em;csufrsm;udk

jrefrmbmompum;udk bmomodyHynm&Sifrsm;pGmwdkY
pepfwus avhvmwifjyzl;MuNyD; jzpfaomaMumifh jrefrmpum;
ESifh jrefrmtoH\ oabmobm0udk jynfhpHkpGm okyfcGJjyEdkifNyD
jzpfygonf/ &cdik b
f mompum;udk ynm&Sit
f csKd U avhvmwifjy
zl;MuNyDjzpfaomfvnf; &cdkiftoH? &cdkifpum;vHk;? &cdkifo'gwdkY
\ yuwdkyf&nfyHkyef;rSm yDyDoojzpfrvmao;/ rxifr&Sm;
rIef0g;0g;rQom &Sdygao;onf/ xdkvdktyfcsufrsm;udk uREkfyfwdkY
&cdkiftrsdK;om;rsm;u jznfhay;&rnf jzpfygonf/ aqmif;yg;
onf xdkvdktyfcsufrsm;udk jznfhay;&ef tm;xkwfcsufwpfck
jzpfygonf/ odkYaomf pma&;olrSm bmomodyHudk vufvSrf;rD
orQ rdrdbmomavhvmqnf;yl;aeolwpfOD;rQomjzpf ]o'g
&cd k i f o m;BuD ; pmay

209

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
vQif atmufygxl;jcm;csufrsm;pGmudk awGU&ygonf/

aA'} rwwfuRrf;aomaMumifh jrefrmhtoHESifh &cdkiftoHwdkYudk


EIdif;,SOfwifjy&mwGif rdrdem;vnfaom o&oHrsm;ESifhom
wifjyoGm;ygrnf/

1/ t? tm? tm;

jrefrmo&rsm;

o&oH 3-rsKd ;udk jrefrmESi&hf cdik w


f eYkd nf;wl toHxw
k Mf u
ygonf/

]]jrefrmwdw
Yk iG f tMurf;tm;jzifh o&oH (50)15 &Sad y onf/

odaYk omf taCmooHrS aCmooHoYkd ajymif;vJajymqdMk u


yHkrsm;um; wcsdKUae&m wlwcsdKUae&m rwl/ ]aCmo
qdkonfrSm toHjyif; jzpfonf/ *?C?i? Z? ps? n? !? ? P? '?
e? A? b? r? ,? &? v? 0? [? V} aygif; 21-vHk;wdkYonf
aCmotu&mrsm; jzpfMuonf/ yifudkoabmtm;jzifh toH
rjyif;aom tu&mrsm;udk taCmo[k ac:Muonf/ ]u? c?
p? q? #? X? w? x? y? z? o} aygif; 11-vHk;wdkYonf taCmo
tu&mrsm; jzpfMuonf}

,if;wdkYrSm ]t? tm? tm;} ]td? tD? tD;} ]tk? tl? tl;} ]ath?
at? at;} ]t,fh? t,f? tJ} ]atmfh? atmf? atm} ]tdkY? tdk? tdk;}
]tuf? atmuf? tduf} ]tifh? tif? tif;} ]atmifh? atmif?
atmif;} ]tdkifh? tdkif? tdkif;} ]tpf} ]tefY? tef? tef;} ]tdefY? tdef?
tdef;} ]tkefY? tkef? tkef;} ]tGefY? tGef? tGef;} ]tyf? tdyf? tkyf}
]tGyf} wdkY jzpfygonf/
(u) ]td? tD? tD;} o&oHrsm;wGif ]tnfh? tnf? tnf;} wdkY
yg0ifonf/

atmufygyHkpHrsm;udk Munfhyg/
&cdkifta&;
tpu
pm;yg
rdb

(c ) eowf o&oHrsm;wGif ]rowf? ao;ao;wif} wdkY


yg0ifonf/
(* ) yowf o&oHrsm;wGif ]wowf} wdkY yg0ifonf/
txufygjrefrmo&oHrsm;udk &cdkifoHESifh EIdif;,SOfMunfh

&cd k i f o m;BuD ; pmay

&cdkiftoHxGuf
tp*
pm;Am
rdefYz

jrefrmta&; jrefrmtoHxGuf
tpu
tp*
pm;yg
pm;Am
rdb
rdA

210

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
rkYH[if;cg;

rHkY[ef;cg;

rHkY[if;cg;

tD;csrf;[l ajymqdka&;om;Muygonf/

rHkY[if;*g;

xl;jcm;csufudkMunfh wcsdKUu ]]&cdkifpum; td? tD?


tD; o&oHudk jrefrmoHodkY ajymif;vdkvQif ath? at? at;
odkYajymif;}} [l yHkaopepfxkwfMuygonf/ yHkaopepf rrSef
aMumif;udk txufygyHkpHZ,m;u oufaojyaeygonf/

2/ td? tD? tD;


o&oH oHk;rsdK;udk jrefrmESifh&cdkifwdkYonf tcsdKUae&m
enf;wl toHkwf tcsdKUae&m toHxkwfyHk rwl/ toHAsnf;
r[kwfaom pum;vHk;wdkYwGif toHxkwfyHk trsm;tm;jzifh
wlygonf/ yHkpHudk Munfh yg/
&cdkifta&;
pyg;usD
pDpOf
pD;us

&cdkiftoHxGuf
pAusD
pDpdkif
pD;us

ESmoHAsnf;ESifh aygif;&aom pum;vHk;wdkYwGif jrefrmESifh


&cdkifwdkY a&;yHkwlaomfvnf; toHxkwfyHk rwlMu/ atmufyg
yHkpHrsm;udk Munfhyg/
&cdkifta&;
nD
nD;
ed
eD
EGD
rdz
rD;

jrefrmta&; jrefrmtoHxGuf
pyg;usD
pAm;usD
pDpOf
pDZif
pD;us
pD;us

xl;jcm;csufrSm &cdkifwGif ]td? tD? tD;} o&rsm;ESifh


toHk;rsm; aom pum;wdkYudk jrefrmwdkYu ]ath? at? at;}
o&oHESifh toHk;rsm; jcif; jzpfygonf/ yHkpHrSm jrefrmwGif
aMunuf? acszsuf? ajcaxmuf? aypm;? ap;uyf? aq;0g;?
aps;? ay;? ab;&ef? a&? av? a0iS? a0;uGm? aooyf? at;csrf;
paom pum;wdkYudk &cdkifwdkYu BuDnuf? NcDzsuf? NcDaxmuf?
pDpm;? pD;uyf? qD;0g;psD;? yD;? zD;&ef? &D? vD? 0DiS? 0D;uGm? oDoyf?

&cdkiftoHxGuf
ndef
nde;f
edefY
edef
EGdef
rdefYz
rdef;

jrefrmta&; jrefrmtoHxGuf
nD
nD
nD;
nD;
aeY
aeY
ae
ae
aEG
aEG
rdb
rdA
rD;
rD;

ESmoHAsn;f r[kwaf omfvnf; ]td? tD;} o&oHukd ]tde?Yf tde;f }


o&oHxkwf &cdkifwdkYajymavh&Sdaom pum;vHk;tcsdKU vnf;
&Sdygonf/ ,aeY jrefrmwdkY ]&Sd} [k a&;aompum;udk &cdkifwdkYu
][d} [k a&;Ny;D toHxw
k af omtcg ][de}Yf [k toH xkwyf gonf/
&cd k i f o m;BuD ; pmay

211

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;

u ]rsL;'l;} [k toHxkwfNyD; &cdkifu ]jrL;wl;} [kom toHxkwf


ygonf/

]yef;oDuHk;} [laompum;rS ]oD} udk &cdkifwdkYu ]oD} [k


a&;aomfvnf; ]odef} [k toHxGufygonf/ xdkYjyif jrefrm
]td? tD? tD;} o&oHrsm;ESifhywfouf &cdkifESifhrwlaom
uGJjym;csufrsm;vnf; &Sdygao;onf/ jrefrmwdkYu ]td? tD? tD;}
o&oHrsm; xnhfoGif;aom ]tnfh? tnf? tnf;} oHudk &cdkif
wdkYu wcsdKUae&mrsm; ]ath? at? at;} [k vnf;aumif;?
wcsdKUaeY&m ]tdkifh? tdkif? tdkif;} [k vnf;aumif; ajymqdk&Gwf
zwfMuygonf/ atmufwGifMunfhyg/
&cdkifta&; &cdkiftoHxGuf
eDjcnf
edefajc
wnfaxmif awawmif
usnaf wmuf usdKifa'guf
&DMunf
&DBudKif
pnf;pdrf
pdkif;Zdrf
vnfyif; vdkif;zef;

4/ t,fh? t,f? tJ
o&oH oH;k rsKd ;udk &cdik w
f iG f ]ys,?f As,?f v,f} pum;oH;k rsKd ;
rS wpfyg;usefae&mwdkY ]ath? at? at;} o&oHrsm;ESifhom ajymqdk
Muygonf/ jrefrm ]u,f} udk &cdkifu ]u,f? q,f? iJhnm} wdkYudk
]aq? aihnm} [l ajymqdkygonf/

jrefrmta&; jrefrmtoHxGuf
aejcnf
ae*sD
wnfaxmif
wDa'gif
usnfawmuf
usDa'guf
a&Munf
a,*sD
pnf;pdrrf
pD;pdrf
vnfyif;
v,fyif;

wGif pum;pyf &cdik pf um; ]ys,?f As,?f v,f} taMumif;udk


tenf;i,f ajymvdkygonf/ ]ys,f? As,f? v,f} wdkYonf ]ysm? Asm?
vm? vwf} pum;wdkYrS a&GUavsmvmjcif; jzpfygonf/ ]ysm} onf
rlvpum;jzpf ]Asm} rSm ]ysm} \ aCmooHom jzpfygonf/ wdik o
f H
[kac:aom uowf? powf? wwwf? yowfwdkYaemufwGif ]ysm}
udkoHk; usefo&oHrsm; aemufwGif ]Asm} udk oHk;ygonf/ &cdkifuRef;
&Gmvlxt
k rsm;pkrmS ,aeYwikd f ]ysm? Asm} udk jzpfap? ],m} wpfv;kH wnf;
udk oHk;Muygonf/ ]ysm} ESifh ],m} onf toHeD;pyfaomaMumifh xdk
pum;ESpfvHk;teuf wpfvHk;vHk;rSm &if;jrpfpum; jzpf[efwlygonf/
]ysm? Asm? ,m} wdkYonf jrefrmpum; ]NyD;} ESifh wlygnf/

]tk? tl? tl;} o&oHrsdK;udk jrefrmESifh &cdkifoHenf;wl


toHxkwfMuygonf/ odkYaomf taCmooHrS aCmooHodkY
ajymif;vJajymqdkMu&mum; udk,fhenf;ESifhudk,f jzpfygonf/
]tck} [laom pum;udk jrefrmu ]tck} [k toHxkwfaomf
vnf; &cddkifu ]t*k} [k toHxkwfygonf/ ]jrL;xl;} udk jrefrm
&cd k i f o m;BuD ; pmay

212

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;

][if;csdK} udk &cdkifu ][ef;csdK} [k ajymaomfvnf; jrefrmu ][if;csdK}


ajymygonf/

5/ atmh? atmf? atm

7/ tuf? atmuf? tdkuf

o&oHoHk;rsdK;udk wcsdKU&cdkifrsm;u jrefrmESifhenf;wl toH


xkwfMuygonf/ wcsdKU &cdkif (awmaevlxk)wdkYrSm jrefrmESifh toH
xkwyf Hk rwlMu/ rwlyw
kH iG v
f nf; ESprf sKd ;uGaJ o;onf/ wcsKd Uu jrefrm
atmh? atmf? atm o&oHrsm;udk tG? tGm? tGm;[k toHxkwf
wcsdKUu tdkY? tdk? tdk;[k toHxkwfygonf/

o&oHoHk;rsdK;udk wcsdKU &cdkifrsm;u jrefrmESifhenf;wl toH


xkw
f wcsKd Uu uGjJ ym;pGm toHxw
k Mf uonf/ ]udu
k }f [laompum;
udk wcsKd U&cdik rf sm;u jrefrmESiehf nf;wl toHxw
k Mf uaomfvnf; wcsKd U
&cdkifrsm;u ]udwf} [kom toHxkwfygonf/ xdkYjyif taCmooHrS
aCmooHodkY ajymif;vJajymqdkMu&mvnf; jrefrmESifh &cdkifwdkY pepf
csif; rwlMuay/ ]iydcsuf} [laompum;udk &cdkifu ]iydcsuf} [k
toHxkwfNyD; jrefrmu ]iyd*suf} [k toHxkwfygonf/

atmufygyHkpHudkMunfhyg/
&cdkifta&;
apmapm
ay:
tazmf

&cdkiftoHxGuf
pZGm;? pdk;zdk;
yGm? ydk
tzGm? tzdk;

jrefrmta&; jrefrmtoHxGuf
apmapm
apmapm
ay:
ay:
tazmf
tazmf

8/ tifh? tif? tif;


o&oH oHk;rsdK;udk jrefrmESifh &cdkifwdkY uGJjym;pGm toHxkwfMu
ygonf/ jrefrm iowfo&oHonf &cdkifeowf o&oHESifh eD;pyfyg
onf/

6/ tdkY? tdk? tdk;

9/ atmifh? atmif? atmif;/ tdkifh? tdkif? tdkif;

o&oHoHk;rsdK;udk jrefrmESifh &cdkifwkdYenf;wl toHxkwfMuyg


onf/ aomfaomf taCmooHrS aCmooHodkY ajymif;vJajymqdkMu
&mum; udk,fh"avhESifh udk,f jzpfonf/ ]vlqdk;} qdkaompum;udk
&cdkifu ]oqdk;} [kajymaomfvnf; jrefrmu vlqdk;[k ajymygonf/

o&oH 6-rsKd ; jrefrmESihf &cdik w


f kd toHxw
k yf w
kH Ml uygonf/
odkYaomf taCmooHrS aCmooHodkY ajymif;vJajymqdkMu&mum;
udk,fhtBudKufudk,f jzpfonf/ tdrfaxmif[laompum;udk jrefrmwkdY
u tdraf 'gif[k ajymaomfvnf; &cdik w
f u
Ykd tdraf xmif[o
k m ajymyg
onf/

&cd k i f o m;BuD ; pmay

213

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;

10/ tpf

14/ tyf? tdyf? tkyf

jrefrm tpfo&oHukd &cdik w


f u
Ykd tdu
k [
f k toHxw
k Mf uygonf/
ppfawGukd pdu
k af wG? pdwn
f pfukd pdwn
f Kd u[
f
l toHxw
k Mf uygonf/

o&oH oHk;rsdK;wGif enf;wltoHxkwfMuygonf/ odkYaomf


taCmooH aCmooHoYkd ajymif;vJajymqdMk u&mum; uGjJ ym;csuf
rsm; &Sdygonf/ vqkwf[laompum;udk jrefrmu vZkwf]kom toH
xkwfygonf/

11/ tefY? tef? tef;


o&oH oHk;rsdK;wGif toHxkwfyHk uGJjym;Muygonf/ jrefrm
eowfoHonf &cdkifiowfoHESifh eD;pyfygonf/

15/ tG y f
o&oHwGif toHxkwfyHk rwlMu/ jrefrm tGyf o&oHonf
&cdkif tGufo&oHESifh eD;pyfygonf/

12/ tdefY? tdef? tdef;/ tkefY? tkef? tkef;

rQum; jrefrmo&oH (50)ESifh &cdkiftoHrsm;udk EIdif;,SOfoHk;


oyfcsuf jzpfygonf/ EIdif;,SofcsufwdkYudk tESpfcsKyfMunfhvQif
atmufygtcsufrsm; xGufvmygonf/

o&oH 6-rsdK;udk &cdkifESifh jrefrmwdkYenf;wl toHxkwfMuyg


onf/ odkYaomf taCmooH aCmooHodkY ajymif;vJajymqdkMu&m
um; wpfO;D ESiw
hf pfO;D rwlMuay/ taumif;qH;k [laompum;udk &cdik f
u a&;onft
h wdik ;f toHxw
k af omfvnf; jrefrmu taumif;Zke;f [k
om toHxkwfygonf/

(1)
jrefrmESifh &cdkifwdkYonf ]t? tm? tm;? tk? tl? tl;? ath? at?
at;? tdkY? tdk? tdk;? atm? tdkifh? tdkif? tdkif;? tdefY? tdef? tdef;? tkefY?
tkef? tkef;? tdyf? tkyfpom o&oH (27)rsdK;wGif toHxkwfyHkwlMu
onf/ odkYaomf taCmooHrS aCmooHodkY ajymif;vJMu&mwGif
udk,fhenf;ESifhudk,f jzpfonf/

13/ tGefY? tGef? tGef;


o&oH 3-rsdK; toHxkwfyHk rwlMu/ jrefrm tGef o&oH
onf &cdkiftGifo&oHESifh eD;pyfygonf/

&cd k i f o m;BuD ; pmay

214

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;

(2)

wdYk toHrwl&onft
h aMumif;&if;rsm;wGif txl;ta&;ygonfh tcsuf
wpfck jzpfygonf/

jrefrmESifh&cdkifwdkYonf ]td? tD? tD;? t,fh? t,f? tJ? atmh?


atmf? atm? tdu
k }f [laom o&oH (10)rsKd ;;wGif wcsKd Uae&m toH
xkwyf k uGjJ ym;Muonf/ taCmtoHrS aCmtoHoYkd ajymif;vJMu&m
wGifvnf; udk,fh"avhESifhudk,f jzpfonf/

pum;vHk; uGJjym;rI
toHujJG ym;rIrsm;udk EIid ;f ,SOo
f ;kH oyfNy;D aemuf pum;vH;k uGjJ ym;yHk
udk qufvufEIdif;,SOfMunfh&ygrnf/

(3)

jrefrmbmompum;ESifh &cdkifbmompum;wdkYonf wdAuf


wkwfrsdK;dk;0if {u0Pbmomrsm; jzpfonf[k ynm&SifwdkY qdkMu
onf/ odaYk omf jrefrmtu&mESihf &cdik t
f u&mwdrYk mS rdrw
d EYkd iS hf bmom
rsKd ;d;k rwlaom tdE,
d bmomtu&myGm;rsm;om jzpfMuonf/ jrefrm
pmayESifh &cdkifpmaywGif jAm[DyGm; o&(12)vHk;ESifh Asnf; (33)vHk;pD
&SMd uonf/ tu&myHo
k Pmefrsm;rSm a&S;acwftcgu tawmftoifh
uGjJ ym;cJah omfvnf; aESmif;acwfwiG f wlnv
D mMuonf/ o&ESihf Asn;f
wGyJ v
kH nf; tnDvmMuonf/ towf 9-yg; (uowf? iowf? powf?
nowf? wowf? eowf? yowf? rowfEiS hf ao;ao;wif ,owf)
wdkYvnf; wlMuonf/ o&ESifh towfwdkYrS yGm;vmaom um&ef
64-yg;ESihf toH;k jyKykH vnf; wlMuonf/ trsm;tm;jzifh wlMuonf/
,yif?h &&pf? 0qG?J [xd;k wkdY vnf; wlMuonf/ tcsKyq
f &kd vQif jrefrm
ESifh&cdkifwdkYonf tu&myHkoPmefESifh pum;vHk;zGJUpnf;yHk wlMuyg
onf/

jrefrmESifh&cdkifwdkYonf ]tuf? atmh? tifh? tif? tif;? tefY?


tef? tef;? tGefY? tGef? tGef;? tyf? tGyf} [laom o&oH (13)rsdK;wGif
toHxw
k yf kH jcm;em;Muonf/ taCmooHrS aCmooHoYkd ajymif;vJ
&mwGifvnf; pepfcsif; rwlMuay/

,-& toHk;tEIef;
txufygtNccD &H o uGjJ ym;csurf sm;tjyif wjcm;odomxif&mS ;
aom toHuGJjym;csufwpfckrSm ],? &} toHk;tEIef; jzpfygonf/
,aeYjrefrmwdkYonf ,ESifh &? ,yifhESifh &&pfwdkYudk toHcGJjcm;
rajymqdMk uawmhay/ &cdik w
f rYkd mS ,ESihf &udk vnf;aumif;? ,yifEh iS hf
&&pfudk vnf;aumif;? toHcGJjcm; ajymqdkMuygonf/ &Asnf;udk
jrefrrmu ,[k toHxkwfaomfvnf; &cdkifu ygVd &oHuJhodkY toH
xkwfygonf/ Muudk jrefrmu us[k toHxkwfaomfvnf; &cdkifu
Mu (u&)[k toHxkwfygonf/ uGJjym;csufonf &cdkifESifhjrefrm

&cd k i f o m;BuD ; pmay

odkYaomf jrefrmESifh&cdkifwdkYonf ordkif;aMumif; rwlMuay/


umva'ovnf; jcm;em;cJhMuonf/ xdkYaMumifh ae&mrsm;pGm

215

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;

vuf? cg;? aygif? 'l; ponfwdkY toHk;wlMuaomfvnf; jrefrmpum;


ar;udk &cdkifu rdwf? jrefrmvnfudk &cdkifu vdkif? jrefrmaMumudk
&cdik u
f aemufuek ;f ? jrefrm ndKousn;f udk &cdik u
f NcED ak &mif? jrefrm
wifyg;qHkudk &cdkifu ausmufqpfponfjzifh wpfa,mufwpfrsdK;pD
ac:a0:Muygonf/

oD;jcm;pum;vHk;rsm; &SdMuonf/ pmvHk;aygif;wlMuaomfvnf;


t"dym,frwlaom pum;vHk;rsm;? pmvHk;yHkoPmefvnf; rwl/
t"dym ,fwal pumrl toH;k uGaJ om pum;vH;k rsm; ponfjzifh trsKd ;rsKd ;
&Syd gonf/ uGjJ ym;csurf sm;udk (1) emrf? (2) Bu,
d m? (3) Bu,
d m0dao
oe[l 3-rsdK;cGJjcm; wifjyygonf/

xdek nf;wl opfyif? om;ig;? vlrt


I oH;k taqmifwYkd vnf; woD;
wjcm;pD ajymqdo
k ;kH EIe;f Muaom pum;vH;k trsm;tjym; &SMd uygonf/
tac:ta0: uGJjym;csufrsm;udk jrefrmpm vufaxmufuxdu
a':cifapmESpfu jrefrmpm*kPfr*Zif; (1965)wGifvnf;aumif;?
jrefrmpm*kPfpmnDvm pmtkyf (1967)wGifvnf;aumif; wifjyNyD;
jzpf ae&mwGif tus,frazmfjyvdkawmhyg/

(1) emrfuGJjym;rI
emrfwGif vlrsdK;wdkif; roHk;rjzpfaom tajccHpum;vHk;rsm; &Sdyg
onf/ rdbaqGrsKd ;tac:ta0:rsm;? vlcEmtac:ta0:rsm;? awm
awmif? a&ajr? opfyif? om;ig;? tac:ta0:rsm;? ocsFm tac:
ta0:rsm;wdo
Yk nf tajccHpum;vH;k rsm; jzpfMuonf/ emrfrsm;wGif
&cdkifESifh jrefrmwdkYwlnDcsuf trsm;tjym;&Sdovdk uGJjym;jcm;em;csuf
vnf; trsm;tjym; &Sdygonf/

(2) Bud,muGJjym;rI
jrefrmESihf &cdik w
f w
Ykd iG f pum;wpfv;kH t"dym ,fwpfcx
k u
G o
f nfh
vHk;csif;Bud,mrsm;? pum;ESpfvH;udk jzpfap? ESpfvHk;xuf trsm;udk
jzpfap wGJpyfxm;aom vHk;wGJBud,mrsm;[l (2)rsdK; &Sdygonf/

yHkpHtm;jzifh jrefrmpum; ]taz? azaz} udk &cdkifwdkYu ]tbm?


bmbm? bm;bm} jrefrm ]tar? arar} udk &cdkifu ]trd? trif?
tda,mif} jrefrm ]ta':? a':a':} udk &cdkifu ]t&D;? t&D;oQif
(tazhErS )? ta,G? a,;a,; (tarhnrD )? jrefrm ]OD;av;} udk &cdik u
f
]rif;rif? tcif? tcifaoQ} ponfjzifh uGu
J jJG ym;jym; ajymqdo
k ;kH EIe;f Mu
ygonf/
vlUcEmtac:ta0:wGif ]acgif;? rsufpd? ESmacgif;? oGm;? vsm?

&cd k i f o m;BuD ; pmay

xdBk u,
d m (2)rsKd ;vH;k jrefrmESihf &cdik w
f Ykd wlncD sut
f rsm;tjym;
&Sdygonf/ yHkpHtm;jzifh vHk;csif;Bud,m &cdkifpum; usdudk jrefrmu
cRJ[k ajymygonf/ &cdkifpum; usDudk jrefrmu NyD;? ajyNidrf;? &cdkif
aMumfudk jrefrmu [pfatmf? [pfatmf oa&mf[k oHk;ygonf/
jrefrmnnf;wGm;udk &cdkifu BudKif;[koHk;NyD; i,foHygatmifatmfudk
usD;[k oHk;ygonf/ xdkYjyif &cdkifcsd ]cHEdkif&nf&Sdonf}? rcsd ]rusef;rm}

216

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
jcL ]IyfaxG;? aESmifh,Suf}? ]ajcmh ]wif;rm? pdwfBuD;0if} ajimf ]&efvdk}
pd ]uyfap;eJ} qGD; ]qdk;} nuf ]qdk;}? anm ]rtDfromjzpf? rvef;qef;}
wef ]tbfdk;csdK} wdef; ]wdwfqdwfae} wGuf ]pOf;pm;}? ysm ]acsmh}? ysHU
]qifajcavQm&Sd} ysdKif; ]Twf? r<uyf} jruf ]pl;? eif} onf; ]aq;}
okef ]rpnfum;? aysmufuif;} okef; ]ysufpD;? ukefqHk;} oQuf ]tcsKyf?
vdu
k v
f ;DS } tD; ]temtqdyw
f uf tvGeef m} wdrYk mS vnf; jrefrmtoH;k
tEIef;ESifh vHk;0rwlaMumif; awGU&ygonf/

&cdkifu aqmhaqmhvkyf[k ajym jrefrmu jrefjrefvkyf[k ajymyg


onf/ &cdkifu &ufjywfudk jrefrmu cPcP? &cdkifu rGwfrGwfpuf
udk jrefrmu aumif;aumif;? jrefrm toift
h wifu
h kd &cdik u
f tifwef
ponfjzifh wpfa,mufwpfrsdK;pD oHk;EIef;Muygonf/
rQum; &cdkifbmompum;ESifh jrefrmbmompum;wdkYwGif
oD;jcm; emrf Bud,m? Bud,m0daooe pum;vHk;rsm; toD;oD;&Sd
aMumif;udk tMurf;oabmwifjyjcif; jzpfygonf/

vHk;wGJpum;rsm;wGifvnf; uGJjym;csuf trsm;tjym;&Sdygonf/


jrefrmwdu
Yk [efaqmif[k oH;k aompum;udk &cdik w
f u
Ykd tuGeaf qmif
[k oHk;ygonf/ jrefrm wZGwfxdk;udk &cdkifu wZl;xdk;? &cdkif te*sD
xdk;? teufxdk;? jrefrmu rvdkufem? &cdkif twGufcH? wGufqwdkYudk
jrefrmu pOf;pm;? awG;q? &cdik f 'Ge;f cHukd jrefrmu cHEikd &f nf&dS ponf
jzifh wpfa,mufwpfrsdK;pD oHk;Muygonf/

tcsKyq
f &kd vQif jrefrmESihf &cdik w
f o
Ykd nf toHxw
k yf kH uGjJ ym;jcm;
em;csurf sm; &So
d uJo
h Ykd pum;vH;k toH;k tEIe;f wGiv
f nf; oD;jcm;pum;
rsm; &SdMuaMumif;udk xif&Sm;ygonf/
]]bmompum;wdkif;wGif toH&SdouJhodkY o'gvnf; &Sdonf/
bmompum;wpfc\
k toHonf tjcm;bmompum;wpfc\
k toH
ESihf rwl? o'vnf; rwl}} [kq&kd m &cdik Ef iS jhf refrmwdYk toHrwlaMumif;
pum;vH;k toH;k tEIe;f vnf; ruGjJ ym;aMumif; EIid ;f ,SOMf unfNh y;D aemuf
o'gudpudk qufvufoHk;oyfMunfh&ygrnf/

xdkYjyif jrefrmpmay vHk;wGJtjzpfoHk;avh&Sdaom ]uefausm?


rl;,pf? &yfwefY} wdkYudk jrefrmwdk ajymqdkaomtcg ]uef? rl? ,pf?
&yf} [l vHk;csif;tjzpf oHk;ygonf/ odkYaomf &cdkifwdkYu ausm? ,pf?
wefwdkYudkom oHk;ygonf/

jrefrmo'gESih f &cdkifo'g

(4) Bud,m0daooe uGJjym;rI


Bu,
d m0daooe pum;rsm;wGiv
f nf; uGjJ ym;csuf trsm;tjym;
&Syd gonf/ yHpk t
H m;jzifh &cdik w
f u
Ykd ]pdpMd unf}h [k ajymonfukd jrefrmwdYk
u ]aoaocsmcsmMunfh} [kom oHk;ygonf/ &cdkifu ]urmavmuf
awmf} [k oHk;aomfvnf; jrefrmwdkYu odyfawmf[kom oHk;ygonf/

&cd k i f o m;BuD ; pmay

]]jrefrmo'gwGif emrf? Bud,mESifh ypnf;rsm;[l tpdwftydkif


(0gp*F)oH;k ydik ;f om &So
d nf/ ypn;f rsm;udk rSerf eS u
f efuefo;kH wwfvQif
17
jrefrmo'gudp NyD;awmhonf} [k qdkygonf/

217

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;

(u) a'gufwm pwD;0yf ],m} ausmufqnfrSm ta&;ydkif


vkyfaew,f/

tqdt
k & jrefrmbmomwGif aemufqufypn;f rsm; tvGef
ta&;yg t&ma&mufaMumif; odEkdifygonf/ jrefrmbmomenf;wl
&cdik b
f momvnf; aemufqufrsm; tvGet
f a&;ygygonf/ odaYk omf
jrefrmbmomaemufquf pum;vH;k rsm;ESihf oH;k EIe;f yHrk sm;rSm &cdik b
f m
omESifh rwlMuay/ jrefrmESifh &cdkifwdkYwGif aemufquftrsm;tjym;
&Sdaomfvnf; aqmif;yg;wGif tajccHaemufquftcsdKUESifh wjcm;
aeYpOfo;kH pmul;quftenf;i,fuo
kd m tMurf;rQwifjyvdu
k yf gonf/

(c ) ol ]u} jrefrmpm tvGefvdkufpm;wJhvl/


yHpk rH sm;wGif yHpk (H u) uwm;aemufquftjzpf toH;k
jyKxm;aom ][m} udk &cdkifwdkYu ]a&} tjzpf oHk;ygonf/
yHkpH (c) uwm;aemufquftjzpf oHk;xm;aom ]u}
udk &cdkifuvnf; ]u} [k oHk;ygonf/

emrf aemufquf

2/ uHaemufquf

tv,fwef; jrefrmo'gpmtkyw
f iG f emrfw\
Ykd jyKral qmif&u
G yf kH
udk vdu
k
f emrfrsm;udk (1) uwm;? (2) uH? (3) vufc&H m (odrYk [kw)f
qdkufa&muf&m? (4) xGufcGm&m? (5) a&S;I&m? (6) taMumif;jy? (7)
toH;k cH? (8) tcsed jf y? (9) ae&mjy? (10) tjznfu
h wm;? (11) tjznfh
uH [l cGJjcm;xm;ygonf/ xdkemrfrsm;teuf tjznfhuwm;ESifh
tjznfu
h rH v
S
JG useef mrfrsm;wGif aemufqufwJG toD;oD;&SMd uonf/

,aeY jrefrmpum;wGif uHaemufquftjzpfoHk;aom ]udk} udk


&cdkifwdkYuvnf; oHk;ygonf/

3/ vufcH&m aemufquf

aqmif;yg;wGif xdkemrftac:ta0:rsm;udk ,aeY jrefrm


pum;aemufqufrsm;ESiw
hf
JG azmfjyNy;D &cdik af emufquftoH;k tEIe;f
ESifh ,SOfjyygrnf/

,aeYjrefrmpum;wGif vufcH&maemufquftjzpfoHk;aom
]udk}udk &cdkifwdkYuvnf; oHk;ygonf/

1/ uwm; aemufquf

,aeY jrefrmpum;wGif xGufcGm&m aemufquftjzpf ]u}udk


oHk;ygonf/ &cdkifESifh wlygonf/

4/ xGufcGm&m aemufquf

,aeYjrefrmpum;wGif uwm;aemufquftjzpf ]u? ,m} wdkY


udk oHk;NyD; &cddkifwdkYu ]u? a&} wdkYudk oHk;ygonf/ yHkpHrSm-

&cd k i f o m;BuD ; pmay

218

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;

5/ a&S;I&m aemufquf

trsm;jyaemufquftjzpf ]rsm;} udk roHk;ay/

a&S;I&m aemufquftjzpf ]ud}k udk oH;k ouJo


h Ykd &cdik w
f u
Ykd vnf;
oHk;ygonf/

Bud , maemuf q uf
Bud,maemufqufudk (1) jzpfqJumv? (2) jzpfNyD;umv? (3)
jzpfvwHU umv[k oH;k rsKd ;cG
J jrefrmtoH;k ESihf &cdik t
f oH;k udk EIid ;f ,SOf
jyygrnf/

6/ taMumif;jyaemufquf
taMumif;jyaemufquftjzpf jrefrmu ]aMumifh} udkoHk;NyD;
&cdkifu ]twGufeefY} udk oHk;ygonf/

1/ jzpfqJumv? jrefrmwGif ]w,f} udk jzpfqJumvBud,m


aemufquftjzpf oHk;aMumif; awGU&onf/ jrefrmaemuf
quf ]w,f} ESifh &cdkifBud,maemufquf ]aw? a&} wdkY
wlMuygonf/ jrefrmpum; ]tdyfw,f} udk &cdkifu
]tdyfaw} [kk ajymNyD; jrefrmpum; ]pm;w,f} udk &cdkifu
]pm;a&} [k ajymygonf/

7/ toHk;cH aemufquf
toHk;cHaemufquftjzpf jrefrmu ]eJY} udk oHk;NyD; &cdkifu ]eefY}
udk oHk;ygonf/

8/ tcsdefjy aemufquf

2/ jzpfNy;D umvaemufquf/ jrefrmwdw


Yk iG f jzpfNy;D umvBu,
d m
aemufquftjzpf ]w,f} udk ]cJ}h ESiw
hf
JG ]uefawmhcw
hJ ,f}
[k oHk;NyD; &cdkifu uefawmhca&} [k oHk;ygonf/ xdkYjyif
jrefrmwGif jzpfNyD;umvBud,maemufquftjzpf ]NyD} udk
]NyD;} ESifhwGJ ]pm;yD;yD} [k ajymNyD; &cdkifu ]pm;NyD;Asm} [k
ajymygonf/

,aeYjrefrmpum;wGif tcsdefjyaemufquftjzpf ]rSm? u} udk


oHk;ouJhodkY &cdkifuvnf; oHk;onf/

9/ ae&mjy aemufquf
,aeYjrefrmpum;wGif ae&mjy aemufquftjzpf ]rSm? u}
udk oHk;ouJhodkY &cdkifvnf; oHk;ygonf/

trsm;jyemrfaemufquf

3/ jzpfvwHUumvaemufquf/ jrefrmpum;wGif jzpfvwH


umv Bud,maemufquftjzpf ]r,f? vdrfh? r,f} wdkYudk
oHk;NyD; &cdkifwGif ]ar? vdrfh? ar} [l oHk;ygonf/

,aeYjrefrmpum;wGif trsm;jyemrf aemufquftjzpf ]wdkY?


awG? rsm;} oHk;rsdK;oHk;aMumif; awGU&onf/ &cdkif jrefrmpum; ]wdkY}
tpm; ]dUk } udk oH;k Ny;D ]awG} tpm; ]wd} udk oH;k ygonf/ &cdik pf um;wGif

txufyg emrfaemufquf? Bud,maemufqufrsm;tjzpf

&cd k i f o m;BuD ; pmay

219

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;

ed*Hk;

wjcm;pum;quf ypn;f vnf; trsm;tjym;yif &SMd uygonf/ aeYpOf


oHk; jrefrmpum;rS pum;qufypnf;rsm;ESifh aeYpOfoHk;&cdkifpum;rS
pum;qufypnf;rsm;udk tenf;i,fpD aumufEkwf ,SOfjyvdkufyg
onf/ ae&mtcuftcJaMumifh yHpk 0H gusrsm;ESiw
hf uG rwifjyEdik v
f u
kd f
yg/

txufyg wifjycsufrsm;udk vdk&if;csKyfajym&vQif &cdkifbm


ompum;ESihf jrefrmbmompum;wdo
Yk nf bmomrsKd ;d;k tm;jzifh wlyg
onf/ bmomESpcf w
k iG f toHxw
k yf ?kH pum;oH;k EIe;f yHk o'gudpw
iG f
ta&;ygaom aemufqufypn;f oH;k EIe;f yHw
k Ykd wlncD surf sm;&So
d nfukd
jiif;r&ouJhodkY uGJjym;jcm;em;csufrsm;&Sdonfudkvnf; vufcH&rnf
jzpfygonf/ bmompum;ESpcf u
k kd EIid ;f ,SOaf vhvmaom yk*Kd vw
f Ykd
onf ,if;wd\
Yk wlncD surf sm; uGjJ ym;jcm;em;csurf sm;udk t&St
d wdik ;f
vufcH ,if;wdkY\ oabmobm0udk bmomodyHenf;ESifh rSefrSef
uefuef okyfazmfay;oifhygonf/

jrefrm
&cdkif
jrefrm
&cdkif
'Dvdk a'ydkif?atydkif?ata,Smif tJ'gaMumifh a,Zl;eefY?a,eefY
a,twGufeefY
tJ'Dvdk
,if;ydkif? ,if;a,Smif bm
Zm
tJ'D
,if;
b,f
Zm
tJ'gudk
,if;,Siu
hf ?kd ,if;pGmudk b,fvkd Zmydik ?f Zma,Smif?
Zmydkifa,Smif
vdk
ydik ?f ydik af ,Smif?a,Smif 'gayrJh a,vJ? a,auvJ
a,'gvJ
qDukd
Am;udk
qdkwJh qdka&

pmayrSwfwrf;rsm;t& jrefrmbmompum;ESifh &cdkifbmom


pum;wdkYonf acwfNydKifwdk;wufcJhaom bmompum;rsm; jzpfMu
onf/ odkYaomf rsufarSmufacwf tajctaewGif jrefrmbmom
pum;onf urmhtqifhodkY wufvSrf;aeNyD jzpfaomfvnf; &cdkifbm
ompum;rSmum; avmifpmukecf geD; rD;awmuftqifo
h yYkd if avsmus
aeNyD jzpfygonf/ &cdkifbmompum;\ tvGefedrfhusaom tajc
taeudk jyefvnfjrifhwif&ef uREkfyfwdkY &cdkiftrsdK;om;rsm;u tpGrf;
&SdorQ tm;xkwf&rnf jzpfygonf/

o'gudpwGif tvGefta&;ygaom txufyg aemufqufESifh


pum;quf toH;k tEIe;f wdu
Yk kd oH;k oyfMunfv
h Qif jrefrmo'gESihf &cdik f
o'gonf wcsdKUae&m wlaomfvnf; ae&mrsm;pGm uGJjym;jcm;em;
aMumif; em;vnfEdkifonf/

&cd k i f o m;BuD ; pmay

qdk&S,fvpfpepfodkY OD;wnfcsDwufaeaom uREkfyfwdkYEdkifiHwGif


pmayr&Sad o;aom vlrsKd ;i,frsm;? pmaytqifeh rd ahf om vlrsKd ;i,frsm;
twGuf bmomodyHwwfuRrf;ol ynm&SifwdkYu pmaywDxGifay;&
rnf jzpfygonf/ odaYk qmif&u
G af y;Edik rf o
S m vlwikd ;f pmwwfajrmuf
EdkifrnfjzpfNyD; qif;&JEHkcsmaom? todPfacgif;yg;aom b0qdk;rS

220

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
vG w f a jrmuf a tmif rd r d b momk e f ; xG u f w wf r nf jzpf o nf /
vlrsKd ;csi;f tqifu
h mG vSr;f rIukd wef;wlnrD QomG ;atmif raqmif&u
G f
Edik o
f rQ umvywfv;kH tvQyH ,f <u,f0aom Nird ;f csr;f om,monfh
qdk&S,fvpfEdkifiHtjzpfudk rarQmfrSef;Edkifay/

11. Phonetics
12. Morphomics
13. Syntax
14. Phonetics
15. &cdi
kd w
f Ykd OD;wifv?S &cdikd w
hf efaqmifr*Zif;? twG-J 1? trSw-f

5? (1955-56)/

]]wu,fu uReaf wmfwrYkd mS wm0ef&adS ewmu jrefrmpum;wpf


ckwnf;wGif r[kwfao;ygbl;/ jynfaxmifpkom;tm;vHk;&JU bmom
pum;awGtwGufyg vkyfaqmifay;&r,fh wm0efawG &Sdaeygw,f/
uRefawmfwdkY wcsdKUjynfaxmifpkom;awGrSm pmayta&;tom;&,f
vdaYk wmif &S&d mS Muao;wm r[kwaf o;bl;/ olww
Ykd awGrmS vdt
k yfae
wmudk uRefawmfwdkY jynfaxmifpkom; tm;vHk;u 0dkif;0ef;ulnDjyKpk
ysKd ;axmifay;Mu&vdr}hf } r,f[k armifomEd;k ajymouJo
h Ykd jynfaxmif
pk yef;NrKd iBf u;D wGif yef;wdik ;f yGiEhf ikd af tmif jynfaxmifpo
k m;tm;vH;k u
0dkif;0ef;ulnDjyKpkysdK;axmifay;Mu&rnf jzpfygonf/

16. Language for Everybody, Mariopei; A Signet Refer


ence P.40
17. jrefrmpum;? OD;0ef? jrefrmrIyxrwGJ? pmrsufESm-25

wuodkvfrsm;pmtkyfjyKpkxkwfa0a&;aumfrwD (1975)

1. Languages
2. Linguistics
3. Classification
4. Morphological or Structural Method
5. Genetic Method
6. Monosyllabic Language
7. Agglutinative Language
8. Tone Language.
9. yef;ESifhyifpnf? rif;ok0Pf? pmrsufESm-54u
10. Particles

&cd k i f o m;BuD ; pmay

221

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
vdkYwpfrsdK; oHk;emrnf ac:uwfyga&/

{u0P(0g) {uu&m bmompum;vdkY ac:&pGmu


atydkifyg/ &cdkifeefY jrefrmdkUrm eD? v? rdk;? NrD? x? xdkif? vm;?
omdkUydkif tu&mwpfvHk;t"dyg,fwpfck [da&/ pum;wd
trsm;BuD; [dyga&/ ,if;tcsufudk MunfhAsm {u0P (0g)
{uu&mbmompum;vdkYac:pGm jzpfyga&/

EIdif;,SOfMunfhcsuf

aemufNyD;au &cdkifeefYjrefrmdkUrSm rdk;&D? aomuf&Dtdk;? v


jynfh? EGm;EdkY qdka&ydkif pum;ESpfvHk;udk jzpfjzpf? ESpfvHk;uf trsm;
udkjzpfjzpf pyfysm oHk;EdkifuwfpGmwdav; trsm;BuD; [dyga&/
,if;toHk;wdudk Munfhyem &cdkifeefYjrefrm bmompum;dkUudk
,SOfzufwG,fuyfpum;rsdK;vdkY emrnfyD;uwfpGm jzpfaw/

bmomaA'1 ynmoQiw
f ad & bmompum;wdukd rsKd ; wl ?
rwl cGJjcm;MunfhpGmrm enf;ESpfenf;udk oHk;uwfyga&/ wpf
enf;u pum;vHk;zGJUxHk; (0g) 0guszGJUxHk;udk vdkufysmcGJjcm;enf;2
jzpfNyD;au aemufwpfenf;u rsdK;EG,fudk vdkufysmcGJjcm;enf;3
jzpfyga&/

toHoabmudkMunfhau &cdkifeefYjrefrmdkUrm u? um?


um;? ud? uD? uD;? dkUydkif toHtedrfhtjrifh [dyga&/ toH
tedrfhtjrifhudkvdkufvdkY t"dym,fav;aomh uGJyga&/ at
oabmudk Munfyh em ynmoQiw
f u
d wufusoH bmompum;
vdkYav; ac:uwfpGm jzpfyga&/

pum;vH;k zGUJ xH;k (0g) 0guszUJG xH;k enf;eefY ppfMunfah u &cdik f


eefY jrefrm bmomdkUudk emrnfoHk;rsdK;awmif owfrSwfEdkifa&
qdkyga&/ {u0P (0g) {uu&bmompum;} vdkY wpfrsdK;?
wG,fuyfbmompum; 5vdkY wrsdK;? wufusoH bmompum;6

&cdik ef efY jrefrmbmompum;dUk a& pum;zGUJ pGmrm qifqif


wluwfaw/ toHtwuftus[dpGmav; wluwfaw/ 0gus
wnfaqmufpmG rm pum;vH;k t&D;tom;u uwm;? uH? Bu,
d m?
teDtxm;rsdK; jzpfuwfaw/ 0gusrmyga& uwm;? uH? Bud,m

&cdkifeefY jrefrmbmompum;
mbmompum;dkd ud
uU dk

&cd k i f o m;BuD ; pmay

222

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
dkUudk kyfrajymif;? 0dbufroG,f/ tqufypnf;7 (&Sdquf?
aemufquf? pum;quf) wdudk qdkif&mpum;vHk;\ &SdaemufdkU
rm wGJAsmvdkcsifa& t"dym,fudk azmfvm;a&/ attcsufwd
rm wleDuwfawtwGuf ynmoQifwdu &cdkifeefY jrefrmbm
ompum;dUk udk emrnfwx
l m;Ny;D au tEG,w
f l bmompum;wd
tjzpf owfrSwfuwfaw/ atpGmudk wpfa,mufav; rjiif;
Edkif/

pum;ud p r m uG J j ym;jcm;em;a&tcsuf w d [d e D p G m ud k a v;
tm;vHk; ol0efcH&zdkY jzpfyga&/

a,'gav;aomh &cdkifeefYjrefrmbmompum;dkUa& kyfpGyf


wluwfpmG r[kw/f acwfa[mif; vufwif1 u acwfopf tDwm
vD,H9? jzefYoQd30 pyefeDoQf11 dkU jzmqif;vmauav;aomh jzefY
oQda&jzefYoQd? tDwmvD,Ha& ? tDwmvDvsH? pyefedoQfa& pyef
edoQf jzpfawydkif &cdkifeefY jrefrmbmompum;dkUa& rsdK;EG,fwl
auav;aomh &cdkifa& &cdkif? jrefrma& jrefrm jzpfyga&/
acwfa[mif; qefqBudKuf12 u acwfopf [dED13? b*fvD14 dkU
jzmqif;vmauav;aomh qefqBudKufa& [dEDr[kwfawydkif
[dEDa&b*FvD r[kwfawydkif? &cdkifeefY jrefrma& bmompum;
tEG,f wlauav;aomh &cdkifbmompum;a& jrefrmbmom
pum; r[kwfyg/ &cdkifeefY jrefrmbmomdkUa& rsdK;EG,fwlvdkY
toH;k wlpmG wd trsm;Bu;D [dpmG udk wpfa,mufav; rjiif;Edik yf g/
a,'gav; t&mwpfzufrm &cdkifeefY jrefrmdkUa& umva'o
eefY ordkif;jzpfay: wdk;wufyHk rwla&twGufaMumifh bmom

bmomaA' ynmoQifwdu bmompum;wpfckudk avh


vmau toHupvdkY avhvm&a& qdkyga&/ NyD;au pum;vHk;
dkU 0guswnfaqmufyHkdkUudk tqifhqifhavhvm&a&vdkY od&yg
a&/ bmompum;ESpfckudk EIdif;,SOfavhvmMunfhcgav;aomh
,if;enf;wdudkyif oHk;yga&/

&cdkifeefYjrefrmbmompum;dkU eD&mrm wlNyD;au ZmeD&m


rm uGJav;qdkpGmudk ppfMunfhyguwfar/

toHwlyHk? uGJyHk

&cdkifbmompum;eefY jrefrmbmompum;dkU toHwl


rwludk bmomaA'okawoDwdkY avhvmwifjyzl;uwfyga&/
,if;txJrm OD;xifvSeefY r'ef'efeD;pfbmEdk}1 dkUav; yguwf
yga&/ ateD&mrm ,if;ynmoQiEf pS Of ;D dUk wifjycsuw
f u
d kd tm;
udk;yem topfwGdcsufwdudk udk,fem;vnfa&qD wifjyvm;yg
ar/
jrefrmdkUrm o&oH2 50 [da& qdkyga&/ atmufrmMunfh
yg/
&cd k i f o m;BuD ; pmay

223

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
1/ t
2/ tm
3/ tm;
4/ td
5/ tD
6/ tD;
7/ tk
8/ tl
9/ tl;
10/ ath
11/ at
12/ at;
13/ t,fh
14/ t,f
15/ tJ
16/ atmh
17/ atmf
18/ atm
19/ tdkY
20/ tdk
21/ tdk;
22/ tuf

23/
24/
25/
26/
27/
28/
29/
30/
31/
32/
33/
34/
35/
36/
37/
38/
39/
40/
41/
42/
43/
44/

atmuf
tdkuf
tifh
tif
tif;
atmifh
atmif
atmif;
tdkifh
tdkif
tdkif;
tpf
tefY
tef
tef;
tdefY
tdef
tdef;
tkefY
tkef
tkef;
tGefY

45/
46/
47/
48/
49/
50/

tGef
tGef;
tyf
tdyf
tkyf
tGyf

rSwfcsuf/ (u) td? tD? tD; o&oHxJrm (tnfh? tnf?


tnf;? \)wd yg0ifa&/
(c ) eowf o&oHxJrm (rowf? ed*[dwf?
0doZeD) dkU yg0ifa&/
(* ) y-owf o&oHxJrm (w-owf) dkU
yg0ifa&/
txufyg jrefrmo&oHwdudk &cdkifo&oHwdeefY wpfckpD
EIdif;Munfhau atmufygxl;jcm;csuf wdudk wGd&yga&/

1/ t? tm? tm;
at o&oH oH;k vH;k udk &cdik ef eYf jrefrmdUk twlwl toHxw
k f
uwfaw/ a,auav/
taCmooHu aCmooHajymif;cgusau wlpmG [da&ydik f
uGJpGmwdav; [dyga&/
atmufrmMunfhyg/
&cdkifta&;
tpu
yD;yg
rdb
rHkY[if;cg;

&cd k i f o m;BuD ; pmay

&cdkiftoHxGuf
tp*
yD;Am
rdef;z
rHkY[if;cg;

jrefrmta&; jrefrmtoHxGuf
tpu
tp*
ay;yg
ay;Am
rdb
rdA
rHkY[if;cg;
rHkY[if;*g;

224

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;

2/ td? tD? tD;

eD
rdb
rD
rD;

ato&oHoHk;rsdK;udk &cdkifeefY jrefrmdkU wcsdKUeD&mrm toH


xkwfyHk wluwfaw/ wcsdKUeD&mrmusau toHxkwfyHk t,Sif;
rwlpGmudk wGd&yga&/ wla&pum;vHk;wdu ESmoHAsnf;r[kwf
aw/ pum;vHk;wd jzpfyga&/ tpdwayGUoufoDjy&zdkYqdkau
pD? pD;? qD? wD? wD;? xd? xD? xD;? yd? yD qdka& pum;wd jzpfyga&/

ae
rdA
rD
rD;

NyD;au jrefrm td? tD? tD; o&oHwdeefY toHxGuft,Sif;


rwla& wjcm;xl;jcm;csuf wcsdKUav; [dygoD;a&/ jrefrmdkUu
td? tD? tD? o&oHrm xnfhxm;a& tnfh? tnf? tnf; ]wcg
w&D t,fh? t,f? tJ toHxkwfaw} dkUudk &cdkifdkUu wcsdKUeD&m
rm tdkifh? tdkif? tdkif; toHxkwfNyD;au wcsdKUeD&mrm ath? at?
at;oH xkwfyga&/ atmufrmMunfhyg/

ESmoHAsnf; (i? n? e? r) wdeefY aygif;a& pum;wdrmus


au jrefrmeefY &cdkifdkU toHxkwfyHk t,Sif;rwlyg/ atmufrm
Munfhyg/
&cdkiftoHxGuf
ndef
edefY
EGdef

ae
rdb
rD
rD;

&cdkifrm ESmoHAsnf; r[kwfauav;aomh td? tD? tD;


o&oHudk tdefY? tdef? tdef; o&oHxkwfyem ajymqdkeDuwfpGm
wdav; [dygoD;a&/ ,if;pum;wdu qD;? [d? oD dkUjzpfaw/
]vrf;qD;xm;} qdka&pum;udk wcsdKU&cdkifa'orm ]vrf;qdef;
xm;} vdkY ajymuwfyga&/ jrefrmwdu ]&Sd? r&Sd} vdkY oHk;eDa&
pum;udk &cdkifwdu ][d? r[d} vdkY &D;yD;au toHxkwfawcg
][defY? r[defY} vdkY xkwfuwfyga&/ ]yef;oDuHk;} qdka&pum;udk
jrefrmeefY &cdkifdkU &D;yHkwlauav;aomh toHxGufpGmrmusau
&cdkifdkUu ]oD} vdkY rxGuf/ odefvdkY xGufyga&/

xl;jcm;pGmu &cdkifrm td? tD? tD; o&oHeefY toHk;rsm;


a& pum;wdudk jrefrmdkUu ath? at? at; o&oHeefY oHk;pGm
jzpfaw/ oufoDpdaoQ jyygar/ &cdkifu BuD? NcD? NcDaxmuf? pD
pm;? tpD;? qD;0g;? psD;? yD;? zD;? &D? vD? 0D? 0D;? oD;? tD;vdkY td? tD?
tD; o&oHwdeefY ajymauav; jrefrmdkUu aMu? ajc? ajc
axmuf? appm;? tap;? aq;0g;? aps;? ay;? ab;? a&? av?
a0? a0;? ao? at;vdkY&m ajymuwfyga&/

&cdkifta&;
nD
ed
EGD

edef
rdefYz
rdefY
rdef;

jrefrmta&; jrefrmtoHxGuf
nD
nD
aeY
aeY
aEG
aEG

&cd k i f o m;BuD ; pmay

225

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
&cdkifta&; &cdkiftoHxGuf jrefrmta&; jrefrmtoHxGuf
eDjcnf
edefajc
aejcnf
aecsD
pnfum;
apum;
pnfum;
pD*g;
wnfaxmif awaxmif
wnfaxmif
wDa'gif
usnfawmuf usdKifa'guf
usnfawmuf
usDa'guf

ys,f? As,f? vuqdka& pum;oHk;vHk;rm jrefrm ]t,f} o&oH


rsdK; ygeDyga&/ tjcm;eD&mrmawmhcg jrefrm ]u,fq,f? iJhnm?
v,fwJ? q,fhig;} qdka& pum;wdudk &cdkifu ,if;twdkif; &D;
auav;aomh toHxGufawcg ]au? aq;? aihnm? avab;?
aqhig;} vkdY&m toHxkwfzdkY jzpfyga&/

3/ tk? tl? tl;


5/ atmh? atmf? atm
ato&oH oHrsdK;rm &cdkifeefY jrefrmdkU toHxkwfyHk wl
uwfyga&/ a,'gav;aomh taCmooHu aCmooHudk
ajymif;Asm toHxkwfuwfpGmrmusau udk,fhenf;eefYudk,f jzpf
yga&/ ]wlwl} qdka&pum;udk &cdkifu ]xxl} vdkY ajymauav;
jrefrmu ]xl'l} vdkY&m ajymyga&/ ]jrL;xl;} qdka&pum;udk &cdkif
u ]jrL;xl;} xkwfNyD;au jrefrmu ]rsL;'l;} vdkY xkwfaw/

at o&oHo;kH rsKd ;udk wcsKd U&cdik w


f u
d jrefrmeefY toHtwl
wlxkwfuwfyga&/ tcsdKU&cdkifwdusau ]tdkY? tdk? tdk;} vdkY&m
toHxkwfyga&/ ]awm} udk ]wdk;}? ]apm} udk ]pdk;}? ]ay:} udk ]ydk}
vdkY&m xGufyga&/
aemufx;l jcm;csuw
f pfck [dygoD;a&/ Zmav;qdak u wcsKd U
&cdkifwda& jrefrm ]atmh? atmf? atm} o&oHudk ]tG? tGm?
tGm;} o&oHrsdK;xGufpGm jzpfyga&/ ay:? acsmf? acsmdkUudk yGm?
cRm? cRm; vdkY ajymuwfyga&/ attcsufav;aomh jrefrmeefY
&cdkifrwlyHkwpfck jzpfaw/

4/ t,fh? t,f? tJ
jrefrm tJh? t,f? tJ o&oHoHk;rsdK; &cdkifrm r[dvdkY ynm
oQifwdu qdkuwfyga&/ vHk;0r[dvdkYawmhcg rqdkEdkifyg/ &cdkif
&Sda[mif;pum; ]ysm? Asm} dkUudk wcsdKUa'orm jrefrm ]t,f}
o&oHrsdK;eefY ]a&mufys,f? vmAs,f} vdkY ajymuwfyga&/ jrefrm
pum; ]oGm;&atmifvm} qdka& oabmrsdK;udk &cdkifdkUu jrefrm
]t,f} o&oHrsdK;eefY ]v,f? vm;uwfar} vdkY ajymuwfyga&/

6/ tdkY? tdk? tdk;


ato&oHoHk;rsdK;udk &cdkifeefY jrefrmdkUtwlwl toHxGuf
&cd k i f o m;BuD ; pmay

226

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
uwfyga&/ a,auav;aomh taCmooHu aCmooHudk
ajymcgusau wcsdKUeD&mrm rwluwfyg/ om"uwpdaoQ jy
&au jrefrmu ]vlqdk;? [if;csdK} vdkY &D;NyD;au ]vlZdk;? [ef;*sdK}
vdkY ajymyga&/ &cdkifusau ]vlqdk;? [if;csdK} dkUudk ]vqdk;? [if;
csdK} vdkY&m ajymyga&/

csif;} qdka& pum;wdudk jrefrmu ]aysm*sef? tcsef;*sef;} vdkY


toHxkwfyga&/ &cdkifwdu ,if;ydkif toHrxkwfyg/ ]ajymcsif?
tcscsif;} vdkY&m xkwfyga&/

7/ tuf? atmuf? tdkuf


ato&oH oH;k rsKd ;udk wcsKd U&cdik w
f u
d jrefrmeefY toHxw
k f
yHk wluwfyga&/ wcsKd U toHxw
k yf u
kH jrefrmeefY rwlyg/ ]udu
k ?f
vdkuf? pdkuf} qdka& pmvHk;udk wcsdKU&cdkifom;wdu ]udwf? vdwf?
pdw}f vd&Yk m toHxu
G u
f wfyga&/ taCmooHu aCmooHukd
ajymif;a&cgav;aomh jrefrmeef&Y cdikd f Ukd rwluwfyg/ ]ig;ydcsu?f
olUuf} qdka&pum;wdudk jrefrmu ]iyd*suf? olU'uf}vdkY toH
xkwfNyD;au &cdkifu ]iydcsuf? olUxuf} vdkY&m toHxkwfyga&/

ato&oH ajcmufrsdK;udk &cddkifeefY jrefrmdkU wcsufwnf;


toHxu
G u
f wfyga&/ a,auav;aomh taCmooHu aCm
ooHukd ajymif;yem ajymuwfawcgawmhcg wpfrsKd ;wnf; toH
rxGufyg,m/ udk,fhtBudKufeefYudk,f jzpfyga&/ ]0gacgif? tdrf
axmif} qdka&pum;wdudk jrefrmu ]0gacgif? tdrfa'gif} vdkY
toHxkwfauav;aomh &cdkifu ]0gacgif? tdrfaxmif} vdkY&m
toHxkwfyga&/ ,if;enf;wl ]&ifqdkif? tcdkifcdkif} qdka&pum;
wdudk jrefrmajymcg ],efZdkif? tcdkif*dkif} vdkY ajymNyD;au &cdkifu
]&ifqdkif? tcdkifcdkif} vdkY ajymyga&/

8/ tifh? tif? tif;

10/ tpf

ato&oHoHk;rsdK;udk &cddkifeefYjrefrmdkU wpfa,mufwpfrsdK;


pD toHkwfuwfyga&/ jrefrm i-owf o&oHa& &cdkif eowf o&oHeefY eD;pyfyga&/ taCmooHu aCmooHudk
ajymif;cgav;aomh wcsKd UeD&mrm rwluwfyg/ ]ajymcsi?f tcsi;f

jrefrm ]tpf} o&oHudk &cdkifdkUu ]tdkuf} vdkY&m toHxGuf


yga&/ ppfawGudk ]pdkufawG} ? ]pdwfnpf} udk ]pdwfndKuf} vdkY&m
toHxGufyga&/

9/ atmifh? atmif? atmif;/ tdkifh? tdkif? tdkif;

&cd k i f o m;BuD ; pmay

227

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;

11/ tefY? tef? tef;

13/ tGefY? tGef? tGef;

ato&oHoHk;rsdK;rm jrefrmeefY &cdkifdkU toHxkwfyHk uGJyg


a&/ jrefrm e-owfoHa& &cdkif i-owfoHeefY eD;pyfyga&/
taCmooHu aCmooHajymif;a&cgav; ud,
k ehf nf;eefu
Y ,
kd f
jzpfyga&/ vqef;? a&csdK;cef; qdka& pum;wdudk jrefrmu
]vZif;? a,*sdK;*if;}vdkY toHxGufNyD;au &cdkifu vqef;? &DcsdK;
cef;} vdkY&m ajymav;ajym? &D;av;&D;yga&/

ato&oHoHk;rsdK;udk &cdkifeefY jrefrmdkU toHxkwfyHk rwl


uwf/ jrefrmtoHxkwfyHkrsdK;udk &ckdifu roHk;yJ jrefrm ]tG,f}
eefY ]tif} toHESpfrsdK;udkaygif;pyfxm;a& toHrsdK;&m xGufyg
a&/

14/ tyf? tdyf? tkyf


ato&oHrsdK;rm &cdkifeefY jrefrmdkUenf;wl toHxkwf
uwfyga&/ a,auav; taCmooHu aCmooHudkajymif;
Asm ajymuwfpGmrmawmhcg rwluwfyg/ vqef;? vqkwf qdk
a&pum;wdudk jrefrmu ]vif;Zif;? vZkwf} vdkY toHxkwfNyD;
au &cdkifdkUu ]vef;qef;? vqkwf}vdkY&m xGufyga&/

12/ tdefY? tdef? tdef;/ tkefY? tkef? tkef;


at o&oH ajcmufrsdK;udk &cdkifeefYjrefrmdkU wcsufwnf;
toHxkwfuwfyga&/ taCmooHu aCmooHudkajymif;Asm
ajymuwfpGmrmusau wwdkifeefYwwdkif rwluwfyg/ a&wdrf?
aphpHk? taumif;qHk;qdka& pum;udk jrefrmajyma&cg a,'def?
aphZkef? taumif;Zkef;vdkY&m ajymyga&/ &cdkifdkUu &Dwdrf? pdpHk?
taumif;qHk;vdkY &D;NyD;au ajymcgav;aomh ,if;twdkif; ajym
yga&/

15/ tG y f
ato&oHudk jrefrmeefY&cdkifdkU toHxkwfyHk rwluwf/
jrefrmtoHxkwfyHkrsdK;udk &cdkifu roHk;yJ jrefrm ]tGJU} oHeefY
]tuf} oHESpfrsdK;udk aygif;pyfxm;a& toHrsdK;&m &cdkifu toH
xGufyga&/
txufwifjycsuw
f u
d kd csKH Munfah u toHupd r m &cdik ef efY
jrefrmdkU kyfpGyfrwluwfqdkpGmudk ,Sif;vdkY jrifEdkifyga&/ o&oH
&cd k i f o m;BuD ; pmay

228

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;

pum;toHk;rm &cdkifeefY jrefrmdkU kyfpGyfwlpGmwd trsm;


BuD; [dc&ydkif t,Sif;rwla& pum;wdav; ruef[dyga&/
rwlpGmrmav; yHkpHtrsdK;rsdK; [dygoD;a&/ pmvHk;aygif; wlau
av; t"dym,frwla& pum;vHk;wd? pmvHk;aygif;av; rwl?
t"dym,fav; uGJa& pum;vHk;wd? pmvHk;aygif;eefY t"dym,f
awmhcg wlyg,uf toHk;uGJeDa& pum;vHk;wd ,if;ydkiftrsm;
BuD; [dyga&/ ,if;uGJvGJcsufwdudk (1) emrf? (2) Bud,m? (3)
Bud,m0daooeqdkyem oHk;rsdK;cGJvdkY wifjyygar/

udprm uGJvGJcsufwd [dawmifru taCmooHu aCmooH


ajymif;pGmdkUrm rwlpGmwd [deDa&qdkpGmav; wGd&zdkYjzpfaw/
a,awmifruoD;vdkY pum;vHk;toH tvD;5 taygh2 dkUrm
jzpfjzpf? 0gusedrfhjrifhoH3 dkUrm jzpfjzpf? &cdkifajym[efeefY jrefrm
ajym[ef? &cdkiftoHeefY jrefrmtoHdkU ododomomuGJvGJa&
qdkpGmudk wGd&zdkY jzpfyga&/

,-& toHk;uGJvGJcsuf
txufyg o&oHuGJvGJcsufwdtjyif wjcm;jrifoma& uGJ
vGJcsufwpfcku ,? & toHk;uGJvGJcsuf jzpfyga&/ ated jrefrm
bmompum;rm ,-eefY &? ,yifheefY &&pfdkUudk tjcm;pD ajym
usifhr[duwf,m/ &cdkifbmompum;rmawmcg ,-eefY? &udk tjcm;pD ajymuwwfygoD;a&/ ,yifheefY &&pfudkav; cGJcGJ
jcm;jcm; ajymuwfygoD;a& jrefrmeefY &cdkifbmompum;dkU
toHrwl&a& udprm? ,? &? tyifh? t&pfoHk;yHk uGJvGJcsufa&
ta&;BuD;a& tcsufwpfck jzpfyga&/

1/ emrf/ emrfrm vlwdkif;roHk;rjzpfaw pum;vHk;wd


[dyga&/ rdom;pk tac:ta0:wd? trsKd ;tqGD tac:ta0:wd?
opfyif? om;ig;tac:ta0:wdydkif pum;vHk;wd jzpfyga&/
,if;pum;vHk;wdrm &cdkifeefY jrefrmdkU wlpGmwd[da&ydkif uGJpGm
wdav; [dyga&/
pum;yHkajym&au jrefrmu ]taz? azaz? tar? arar}
vdkY ac:pGmudk &cdkifu ]tbm? bmbm? (bm;bm? trd? trif?
tda,mif} vdkY&m ac:yga&/ rwluwfyg/ jrefrmu ]ta':?
a':a':} vdkY ac:pGmudk &cdkifu ]t&D;? t&D;oQif? (tbmESr)}?
]ta,G? a,;a,; (trifnrD )}vd&Yk m ac:yga&/ jrefrm ]OD;av;}
udk &cdkifu ]tcifaoQ}? jrefrm ]tr? rr} udk &cdkifu ]tar?
tars? ar;ar} ,if;ydkif wpfa,mufwpfrsdK;pD ac:uwfyga&/

pum;vHk; uGJvGJcsuf
toHuv
JG cJG suu
f kd EIid ;f MunfNh y;D au pum;vH;k wl-rwl udp
udk qufysm wifjyvm;ygar/
&cd k i f o m;BuD ; pmay

229

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
vlcEmtac:ta0:rm ]]acgif;? rsufpd? em;? ESmacgif;?
oGm;? vQm? vuf? cg;? aygif? 'l;}} tac:ta0:wdrm toHk;wl
uwfyga&/ a,auav;aomh jrefrmtoHk; ]ar;} udk &cdkifu
]rdwf} vdkY ac:yga&/ jrefrm ]vnf} udk &cdkifu ]vdkif}? jrefrm
]aMum} udk &cdkifu ]aemufukef;}? jrefrm ]ndKousnf;} udk
&cdkifu ]NcDema&mif}? jrefrm ]wifyg;qHk} udk &cdkifu ]ausmuf
qpf} qdkAsm wpfa,mufwpfrsdK; oHk;uwfyga&/

]usD} udk jrefrmu ]NyD;? ayNidrf;} vdkY oHk;yga&/ &cdkif ]aMumf} udk
jrefrmu ]oa&mf? [pfatmf} ? &cdkif ]BudKif;} udk jrefrmu
]nnf;wGm;}? &cdkif ]uRD;} udk jrefrmu ]i,foHygatmifatmf} ?
&cdkif ]csd} udk jrefrmu ]cHEdkif? usef;rm}? &cdkif ]rcsd} udk jrefrm
u ]rusef;rm}? &cdkif ]jcL} udk jrefrmu ]IyfaxG;? aESmifh,Suf}?
&cdkif ]wdef;} udk jrefrmu ]wdwfwdwfae}? &cdkif ]ysHU} udk jrefrm
]qifajcavsm&Sd} qdka&ydkif wpfa,mufwpfrsdK;pD oHk;uwfyga&/

,if;enf;a& opfyif? om;ig;? vlrItoHk;taqmifwdrm


av;aomh udk,fhtjcif;eefYudk,f ajymeDuwfpGmwd trsm;BuD;
[dyga&/ tm;vHk;ppfxkwfvdkuf tbd"mefwpfapmifawmif jzpf
Edik yf gzd/Yk ,if;uGv
J cJG suw
f u
d kd okawoDcifapmESpu
f ]jrefrm*kPf
r*Zif;} (1965)rm wpfcg/ okawoD apmoEm (ppfawGaum
vdy)f u ]&cdik jf ynfe,fpmapmif? trSw-f 4}} rm wpfcg tus,f
wifjyuwfyg,m a,Zl;eefY ateD&mrmxyfvYkd rwifjyvdyk gAsm/

vHk;wGJpum;vHk;wdrmav;uGJpGm ruefyg/ jrefrmpum;


][efaqmif}udk &cdik w
f u
d ]tuGeaf qmif} vdYk ajymyga&/ jrefrm
]pOf;pm;? awG;q} udk &cdkifu ]wGufMunfh? twGufcH} vdkY oHk;yg
a&/ jrefrmdkUu ]cHEdkif&nf} vdkY oHk;pGmudk &cdkifu ]'Gef;cHEdkif}
vdkY&m ajymyga&/ jrefrmpum; ]pmar;yGJajz} udk &cdkifu ]pm
ppfcH} vdkY&m oHk;yga&/ jrefrmdkUu ]wDxGif} vdkY oHk;auav;
aomh &cdkifdkUu ]xdk;xGif}vdkY&m oHk;yga&/ jrefrm ]tqifajy}
udk &cdkifu ]eD&mus}? jrefrm ]tajcus} udk &cdkifu ]teDus}
jrefrm ]r*Fvmaqmif}udk &cdkifu ]orufwuf} qdka&ydkif wpf
a,mufwpfrsdK;pD oHk;uwfyga&/

2/ Bud,m / jrefrmeefY&cdkifdkU oHk;uwfawBud,mrm


pum;wpfvHk;t"dym,fwpfckxGufaw Bud,mwd? pum;ESpfvHk;
udk jzpf? ESpv
f ;kH xuf trsm;udjk zpfjzpf wGpJ yfxm;a& wGv
J ;kH Bu,
d m
wd qdkNyD;au ESpfrsdK;[dygau/

NyD;au t&D;tom;wlauav;aomh toHk;rwla& pum;


wdav; trsm;BuD; [dyga&/ ]uef} qdka& Bud,mpum;udk &cdkif
]axmuf} t"dym,fwpfrsdK;? ]eD&mavmuf} t"dym,fESifhwpfrsdK;
ESpfrsdK; oHk;yga&/ jrefrmusau ]axmuf} t"dym,f ]ausmuf}

vHk;csif;Bud,mwdrm &cdkifeefY jrefrmdkUwlpGmwd trsm;BuD;


[da&a,Smif rwlpGmwdav; ruefwdyga&/ om"updaoQ jyyg
ar/ &cdkifpum; ]usd}udk jrefrmu ]cRJ} vdkY ajymyga&/ &cdkifpum;
&cd k i f o m;BuD ; pmay

230

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;

&cdkifeefYjrefrmdkU 0guswnfaqmufawcg pum;vHk;xm;


yHk;xm;enf;wdu uwm;? uH? Bud,m xm;yHkxm;enf;rsdK;jzpf
uwfaw/ &cdkifu armifvSa& cGD;wpfaumif rGD;pyfxm;a&vdkY
&D;pGmudk jrefrmu armifv[
S m acG;wpfaumifukd arG;xm;w,f
vdkY&m &D;ygzdkY/ ig xrif;rpm;oD;qdka& &cdkif0gusudk jrefrmjyef
au ig xrif;rpm;ao;bl;vdkY jzpfvmyga&/ &cddkif0gus rif;
xrif;rpm;Asm (,m)vm;udk jrefrm0gus ajymif;vdkufau rif;
xrif;pm;AD(NyD)vm;vdkY jzpfvmyga&/

t"dym,feefY&m ajymyga&/ axmuft"dym,frm wlauav;


ausmuft"dym,frm rwluwfyg/ ,if;enf;wl ]arm} qdka&
pum;udk jrefrmu ]anmif;} t"dym,feefY oHk;yga&/ atydkif
toHk;uGJpGmwd om"u jyygqdkau jyrukefyg/
3/ Bud,m0daooe/ Bud,m0daooepum;wdrmav;
uGJvGJcsufwd trsm;BuD; [dyga&/ oufoDpdaoQ jyygar/ &cdkif
pum;rm ]pdpMd unf}h qdpk mG u jrefrmwdu ]aoaocsmcsm} Munfh
vdkY oHk;a&/ &cdkifu ]aqmhaqmhvkyf} vdkY ajympGmudk jrefrmu
]jrefjrefvyk }f vdYk ajymyga&/ &cdik u
f ]watmifah oQ? wcsuaf oQ?
wem;aoQ} udk jrefrmu ]cPav;}? &cdkif ]&ufjywf} udk jrefrm
u ]cPcP} ? &cdkif ]wyifwnf;} udk jrefrmu ]tNrJwrf;}?
&cdkif ]tifwef} udk jrefrmu ]toifhtwifh} ? &cdkif ]rGwfrGwf
pufpuf} udk jrefrmu ]aumif;aumif;rGefrGef}? ,if;ydkif wpf
a,mufwpfrsdK;pD oHk;uwfyga&/

txufu 0gusoHk;aMumif;rm pum;vHk;xm;yHkxm;enf;


udk Munfhyg/ uwm; (armifvS? ig? rif;)? uH (cGD;? xrif;) ? Bud
,m (rGD;pyf? pm;)xm;yHkxm;enf;rsdK; jzpfyga&/ a,Zl;eefY jrefrm
0gus wnfaqmufenf;a& wpfcsufwnf;? wpfrsdK;wnf; jzpf
awvdkY qdkEdkifyga&/
aumif;,m/ 0guswnfaqmufenf;awmh wluwf,m/
rwlpGmwdu Zmwdav;? Munfhyguwfar/

bmompum;ESpfck wl-rwludk ,SOfMunfha&cg o'gudp


a& tc&mjzpfawvdkY ynmoQifwdu qdkyga&/

yxr0gusrm &cdkifu uwm;aemufquf a&? Bud,m


aemufqufa& dkUudk oHk;yga&/ jrefrmusau uwm;aemuf
quf ,m? Bud,maemufquf w,fudk&m oHk;yga&/ wwdkifeefY
wwdkif rwluwfyg/

&cdkifeeYf jrefrmbmompum;dkUrm o'gwlvm;? uGJvm;?


wlau ZmeD&mrm wla&mifwGJau ZmydkifuGJa&mifqdkpGmwdudk
pD;ppfMunfhuwfygar/

&cd k i f o m;BuD ; pmay

231

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
&cdkiftoHk;
jrefrmtoHk;
atydik ?f a'ydik ?f
ata,Smif?a'a,Smif 'Dvdk

'kwd,0gusrm &cdkifu Bud,maemufquf roHk;/ jrefrm


usau Bu,
d maemufquf bl;udk oH;k yga&/ uwm;aemufquf
udkawmhcg ESpfwdkifpvHk; jrKyfxm;uwfaw/

&cdkiftoHk;

jrefrmtoHk;

,if;
tJ'D?tJ'g
,if;ydkif?,if;a,Smif tJ'Dvdk
,if;,Sifhudk? ,if;pGmudk tJ'gudk ydkif? ydkifa,Smif? vdk
,if;[mudk
a,Smif
Am;udk? Aufudk
qDudk wd? 'def
awGU
a,eef?Y a,Zl;eefY
a,twGuef ef?Y
,if;twGufeefY tJ'gaMumifh eefY?e
eJY
pGm?,m
um
Zm? aZmif
b? b,fvdk aw?a&
wJh
(emr0daooe
aemufquf)
a,au? a,'gav; odkYayrJh
wJh
a,auav;aomh
'gayrJh aw? a&
(Bud,maemufquf) w,f
zdkY
r,f
ar
r,f

wwd,0gusrm &cdkifu Bud,maemufquf Asm (,m?


ysm)dkUudk oHk;NyD;au jrefrmu AD (NyD)udk oHk;yga&/ rwluwfyg/
atom"uwdu vdk&if;oabmudk xkwf,lau atydkif
ajymEdkifzdkY xifyga&/ &cdkifeefY jrefrmdkUa& emrfaemufquf?
Bud,maemufqufpa& tqufypnf;wdrm oHk;yHkoHk;enf; uGJ
vGJuwfawvdkY qdkEdkifygzdkY/ jrefrmo'grm tqufypnf;wd
txl;ta&;BuD;pGmudk a'gufwm pwD;0,f (Mr. J.A. Stewart)
u ''The Grammar of Burmese is almost entirely a matter of
the correct use of particles" (ypnf;rsm;udk rSefrSefuefuef
oHk;oyfvQif jrefrmo'gudpNyD;awmhonf)1 vdkY rdefYqdkaMumif;
od&yga&/
jrefrmo'grm tqufypnf;wd ta&;BuD;a&ydkif &cdkif
o'grmav;aomh ta&;BuD;a&vdkY qdkEdkifygzdkY/ ,if;ta&;BuD;
a& tqufypnf;wdudk oHk;uwfawcg wwdkifeefYwwdkif uGJvGJ
aMumif; txufu 0guaoQwdudk MunfhpGmavmufeefY odEdkif
yga&/ uGv
J aJG Mumif; txufu iguaoQwu
d kd Munfph mG avmuf
eefY odEdkifyga&/ atxuf odomatmif atmufu om"u
wdudkav; MunfhygtHk;oD;/

txufyg om"uwdukd Munfah u tqufypn;f oH;k uwd


pGmrm &cdkifeefY jrefrm rwlwwfvdkY qdkEdkifyga&/ tqufypnf;
wd rwla&twGuf &cdik o
f 'geefY jrefrmo'grwlvYkd qdEk ikd yf ga&/
&cd k i f o m;BuD ; pmay

232

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;

qd&k ,
S v
f pfpepfoYkd OD;wnfcsw
D ufeaD & uReaf wmfUkd Edik if rH m
pmyD[doD;a&vlrsdK;aoQwd? pmyDtqifhedrfha& vlrsdK;aoQwd
twGuf bmomaA'wwfuRr;f olynmoQiw
f u
d pmyDwx
D iG yf ;D
zdkY jzpfyga&/ pmyDtqifhjrifhyD;&zdkY jzpfyga&/ ,if;a,Smif ulnD
yD;Edik rf &m? vlwikd ;f pmwwfNy;D au ud,
k f Ukd \ qif;&Jatmufwef;
usa& b0udk udk,fhzmomjrifhwifvm;EdkifzdkY jzpfaw/ udk,fdkU\
todPfacgif;yg;a& tdk;a[mif;avmif;rm todPf&D
aumif;&DoefYudk udk,fhzmomcyf,ljznfhyD;EdkifzdkY jzpfyga&/ ,if;
ydkif vkyfEdkifygrS vlrsdK;csif; tqifhuGmvSrf;rIudk wef;wlnDrQ
vm;atmif vkyfEdkifzdkY jzpfyga&/ ,if;tajctaersdK;rm tvQH
y,f<u,f0a& qd&k ,
S v
f pfEikd if u
H kd pdwt
f ;D vuft;D wnfaqmuf
EdkifzdkY jzpfyga&/

tm;vHk;csHKMunfhau &cdkifbmompum;eefY jrefrmbmom


pum;dkUa& toHudprm wlpGmwd [da&ydkif uGJpGmwdav; [d
a&/ pum;vHk;wdrmusauav; wlpGmwd trsm;tjym;[da&
a,Smif rwlpGmwdav; tbd"mef jyKEdkifavmufatmif [deDyg
a&/ o'gudpr mav;aomh ta&;Bu;D a& o'gypn;f wd (&Sq
d uf?
aemufquf? pum;quf)oHk;pGmrm uGJvGJeDuwfaw/ a,Zl;eefY
jref r md k U a& bmompum;rsd K ;EG , f c sif ; wl a uav;aomh
wwdkifeefYwwdkif kyfpGyfwla&vdkY rajymEdkif/ wcsdKUyk*dKvfwdqdk
uwfawydkif &cdkifbmompum;udk a'oD,pum;1 (a'ouGJ?
jrefrmpum;)vdkY Zmenf;eefYav; rqdkEdkif/ qdkav;rqdkoifh/
pmayrSww
f rf;f wdukd oH;k oyfMunfah u &cdik pf myDeefY jrefrm
pmyD? &cdkifbmompum;eefY jrefrmbmompum;dkU acwfNydKif
wdk;wufcpGm ,Sif;vdkYjrifEdkifyga&/ jrefrmbmompum;? jrefrm
pmyDUkd u jzm;wwfawydik f w&dy&f yd w
f ufvmyga&/ jynfaxmif
pk orwjrefrmEdkifiHe,fedrdwfu ausmfyem wjcm;EdkifiHwdu
pmyDe,fxJrmawmif tifwefeD&m&eDyg,m/ &cdkifpmyD? &cdkif
bmom pum;usau avmifpmukefzdkYysifeDa& qDrD;cGuftqifh
rsdK;odkYyif avQmuseDAsmvdkY qdkEdkifygzdkY/ &cdkifbmompum;? &cdkif
pmyD\ BuDuGJzdkYaumif;avmufatmif edrfhuseDa& tajctae
udk jyefvdkYjrifhwifEdkifatmif &cdkiftrsdK;om;wd tpGrf;[da&qD
tm;xkwf&zdkY jzpfyga&/

]]wu,fu uRefawmfwdkYrSm wm0ef&Sdaewmu jrefrm


pum;wpfckwnf;wif r[kwfao;ygbl;/ jynfaxmifpkom;
tm;vHk;&JU bmompum;awGtwGufyg vkyfaqmifay;&r,fh
wm0efawG &Sdaeygw,f/ uRefawmfwdkY wcsdKUjynfaxmifpkom;
awGrSm pmayta&;tom;&,fvdkYawmif &Sd&SmMuao;wm
r[kwfbl;/ olwdkYwawGrSm vdktyfaewmudk uRefawmfwdkY jynf
axmifpo
k m;tm;vH;k u 0dik ;f 0ef;ulnjD yKpyk sKd ;axmifay;Mu&vdrhf
r,f}} vkdY armifomEdk; &D;a&a,Smif jynfaxmifpkyef;NrdKifBuD;rm
yef;wdik f vSvyS ywifw
h ifw
h ,fw,f yGiEhf ikd af tmif jynfaxmifpk
&cd k i f o m;BuD ; pmay

233

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
4. Monosyllabic Language
5. Agglutinative Language
6. Tone Language
7. Particles
8. Laten
9. Italian
10. French
11. Spanish
12. Sanskrit
13. Hindi
14. Bangali
1. Denise Bernot
2. Vowel Sound
1. Stress
2. Unstress
3. Intonation

om;tm;vHk;u 0dkif;0ef;ulnD jyKpkysdK;axmifyD;&zdkY jzpfyga&/


armif A od e f ;
(1980)
(23-3-78)
(1339-ck? waygif;vjynfh? MumoywD;ed)

udk;um;pGmwd
1/ Encyclopadia Americana Vol. 16 (1965)
2/ The Story of Language, Mario Pei, (1966)
3/ The vowel Cystams of Arakanese and lavoyan,

1/ OD;0ef? jrefrmpum;? jrefrmrI (yxrwGJ)? 1975? pm-24?25


1/ armifomEd;k ]]jrefrmpm? jrefrmpum;}}? ZGpJ may&dyNf rKH ? &efuek f
1972? pmrsufESm-97/

Denise Bernot, Lingua 15 (1965) PP. 463-474

4/ yef;ESifhyifpnf? rif;ok0Pf? 1965


5/ bmomavmuusrf;? OD;azarmifwif? 1958
6/ jrefrmo'aA'zwfpm? OD;a&ToGif? 1969
7/ &cdkifoH? OD;wifvS? &cdkifhwefaqmif? twGJ-1? trSwf5? 1965
1. Linguisties
2. Morphological or Structural Method
3. Gervtic Method

&cd k i f o m;BuD ; pmay

234

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;

&cdkifjynfajrmufOD;NrdUawmfu eDAsmMunfhau q&mawmf


bk&m;dkU tif;0NrdKUawmfa& t&SdjyKAmt&yfrSm wnf[dyga&/
&cdkifjynfuawmhcg taemufzuft&yfrSm wnf[dyga&/ t&Sd
zuf tif ; 0Nrd K Uawmf o m;wd a jyma& bmompum;wd e ef Y
taemufzuf ajrmufOD;NrdKUawmfom;wdajyma& bmompum;
rwlyg/ ajrmufOD;NrdKUawmfom;wd kyf&nf? yHkyef;? 0wfqifyHkwdkY
uvnf; tif;0om;wdeefY wpfrsKd ;wpfaxGpD jzpfaw/ &cdik jf ynf
rSm edpdkifedwdkif; jzm;wufjzm;usav;[da&/ t&Sdjrefrmjynfu
jrpfacsmif;dUk eefY EIid ;f Munfah u &cdik jf ynfu yifv,f? jrpf? acsmif;
dkUa& aMumufaumif;wref;BuD;a&/ q&mawmfbk&m; ,if;ydkif
a,SmifjrifwGd cHpm;&yga&/

&cdkifjrefrm toHuGJyHkwpfck
vGefca& ESpfaygif; ig;&mausmfavmufu jrefrmhuAsm
0d " l o Qif r [m&|om&a& &cd k i f j ynf o d k Y <uczl ; yga&/ Zm
taMumif;eJY <uvma&av;qdkpGmudkawmhcg rSwfwrf;rSwf&m
rwG&d vdYk rod&yg/ <uvma&cg tenf;qH;k wpfr;kd wpf0gavmuf
awmhcg MumvDzdkY xifyga&/ olrsm;jynfolrsm;&GmrSm wm&Snf
xmrsm;eD&a&twGuf udk,fhjynfudk,fh&Gmudk atmufrdwrf;wyg
a&/

ajrmufO;D NrKd Uawmfom;eefY tif;0NrKd Uawmfom;dUk a& tajym


tqdk&mru 0wfpm;eDxdkifyHk? awmawmifobm0 teDtxm;
dkUyg uGJjym;jcm;a&twGuf q&mawmfbk&m;a& &cdkifjynfrSm
raysmfESvHk;? r&TifjyHK; jzpf&yga&/ a,Zl;eefY bk&m;om;awmfyif
jzpfauav;aomh ycHk;yg;0,fxdatmifxd tif;0&TDNrdKUawmfudk
wrff;wvGrf;qGwf&a&vdkY ydk'fpHk&wkzGJUAsm rSwfwrf;wifcyga&/

]]wdkYjynfjyKAm? ta&SUrSmESifh
bmomrwl? &cdkifrlum;
vlvnf;waxG? a&vnf;wjcm;
jzm;vnf;wufouf? aMumufrufcsifzG,f
yifv,facsmif;ajrmif;? rBuD;awmif;wnf;/}}*

q&mawmfbk&m;\rSwfwrf;a& pHajrmuf&wk wpfckjzpf


awydkif tzdk;rjzwfEdkifa& b0rSwfwrf;wpfckav; jzpfyga&/
bmompum; avhvma&;yk*dKvfwdtwGufvJ bmompum;
rwlaMumif; om"ujyEdkifa& rSwfwrf;wpfckavh jzpfyga&/
&cd k i f o m;BuD ; pmay

235

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;

]at;? tJ} o&oHeefyY wfoufvYkd uReaf wmfah usmif;aezuf


cifyGef;udkpHvSausmf (ausmif;tkyfq&mBuD; ,dk;wkwf t-xu)\ udk,fwGdtjzpftysuf [dyga&/ ol &efukefu ausmif;
wpfausmif;rSm wef;jyqif;a&cg ]oJ} eefY ]qm;} j'yfaESmcGJxkwf
yHk oif&yga&/ olu &cdkifoHeefY ]oJ}udk ]ao;}? ]cGJ} udk ]acG;}
vdkY toHxGufvdkY wwef;vHk; &,fuwfyga&/ ausmif;qif;csdef
a&mufvYkd oli,fcsi;f jrefrmq&mwdajymjyrS ud,
k t
hf rSm;udk ud,
k f
t&dyfusa& qdkyga&/

wjcm;udpwdudk z,fxm;Asm bmompum;udpudk quf


pyfajym&zdkY qdkau q&mawmfbk&m;dkUacwfeefY atacwfa&
ESpfaygif; ig;&mausmfavmuf jcm;vm;yg,m/ a,'gav;aomh
]bmomrwl? &cdkifrlum;} qdka& rSwfwrf;pum;u tcsdKUeD&m
rm atedxd rSefeDygoD;a&/
ataqmif;yg;rSm t&GD;tom;wlNyD;au toHrwla&
o&oHwpfckudk udkf,fwGdtjzpftysufacswdeefYaygif;Asm jyvm;
ygar/

atydik u
f ,
kd w
f t
dG jzpftysuaf cswu
d kd jrefrmjynfa&mufz;l
a& &cdkifom;wdkif; wpfenf;enf;wGdzl;uwfygzdkY/ atydkif jzpf
&pGma& uRefawmfwdkY &cdkiftrsdK;om;wdu ]at;} o&oHeefY
]tJ} o&oHudk uGJuGJjym;jym; rajymuwfvdkY jzpfyga&/

Oyrmwpfckudk wifjyygzdkY/ uRefawmfdkU &cdkifom;wdrm


]tJh? t,f? tJ} o&oHudk ]ath? at? at;} o&oHeefYtwlwl
ajymuwfyga&/ jrefrmdkUu ,if;o&oHESpfrsdK;udk cGJcGJjcm;jcm;
ajymuwfaw/

jrefrmtrsdK;om;wd cGJjcm;ajymuwfpGmudk owdrjyKrdvdkY


av; jzpfyga&/ em;yg;a& vlwduawmhcg at;eefYtJudk jrefrm
trsdK;om;wdydkif cGJjcm;ajymaMumif; oduwfyga&/ em;yg;a&
vlwdxJrm xdyfqHk;uyga& bmomaA'ynm&Sifwduawmhcg
,if;o&oH at;? tJESpfrsdK;rm &cdkifeefY jrefrmdkUtoHxGufyHk
rwlpGmudk aumif;aumif;oduwfyga&/

ausmif;om;b0 &efukefa&mufprm xrif;qdkif0ifxdkif


a& tcsdefu pm;yGJxdk;udk ]yJoD;[if;ay;yg} vdkY jrefrmpum;eefY
rSefvdkufa&cg olu em;rvnfyg/ [if;udkvufndK;xdk;jyrS em;
vnfvm;cyga&/ taMumif;u ]yJoD;} udk &cdkifoHeefY ]ay;oD;}
vdkY&majymvdkY pm;yGJxdk;u em;rvnfpGm jzpfaw/ ]yJ} qdka&
pum;udk &cdik t
f rsKd ;om;wdu ]ay;} pum;eefx
Y yfwl toHxu
G f
auav;aomh jrefrmwdu ,if;ydkiftoHrxGufyJ ]yJ} vdkY&m
xGufaw/ ]ay;} oHu wpfrsdK;[dyga&/

bmomaA'ynm&Sif q&mOD;wifvSeefY ygarmur'rf'ef


eDbmEdkdkUu ,if;o&oHESpfrsdK;rSm &cdkifeefYjrefrmdkUu wwdkif
&cd k i f o m;BuD ; pmay

236

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;

at,Sifhudk xl;jcm;csufvdkY ajymEdkifyga&/ ,if;pum;vHk;wdu


ys,f^pje^? As,f^bje ^? ,,f^je ? v,f^IE ^ dkU jzpfaw/

eefYwwdkif rwlpGmudk atydkifcGJjywwfyga&/


q&mOD;wifvS wifjypGmu atydkifyg/
&cdkifta&;
v,f
0,f

ys,feefYAs,fa& Bud,maemufqufwd jzpfwwfaw/ toHuGJ


avtoHk;wluwfaw/ olU&SdrSm[da& Bud,mpum;vHk;tqHk; oHudk
vdkufysm toHajymif;vm;pGm jzpfaw/ wdkifoHvdkYac:a& u-owf?
p-owf? w-owf? y-owfdkUaemufrSm ys,fudkoHk;a&/ (qufys,f?
a&mufys,?f ud,
k yf su?f jzpfys,?f w,fys,?f vyfys,?f wdwyf s,)f ,if;
wdkifoHwduvGJau wjcm;Bud,moHwdaemufrSm As,fudk oHk;yga&/
(pm;As,f? odAs,f? ylAs,f? cJAs,f? xdkifAs,f? crf;As,f)/

&cdkiftoHxGuf jrefrmta&; jrefrmtoHxGuf


av- le
v,f
v,f- lE
a0- we
0,f
0,f- wE

ygarmur'rf'efeDomEdku atydkifjyyga&/
&cdkifta&;
ab;
wJ
e,f

&cdkiftoHxGuf jrefrmta&; jrefrmtoHxGuf


teaw;jcif
-te
-te
tEwJtdrf
nEe,fy,f
-ne

ys,f? As,f Bud,maemufqufESpfvHk;udk ppfawG? ausmufawmf?


ajrmufO;D ? ykPm ;uRe;f dUk rm oH;k uwfaw taemufjynfvaYkd c:a& (t*k
b*Fvm;a'&SUf )yif;0g? zavmif;csw
d ?f r[m;pk;a'owdrmS av; oH;k uwf
yga&/

txufazmfjycsuw
f u
d Mkd unfah u ynm&SiEf pS Of ;D pvH;u &cdik rf mS
t,f o&oHukd atvdYk ajymavh&adS Mumif; ,lqpGma&/ &cdik b
f mom
pum;wpfckvHk;udk jcHKvdkYajyma& t,ltq jzpfyga&/ a'otvdkuf
ppfMunfhauawmhcg xl;jcm;csufwdaoQwd [dyga&/

,,f^jE^ qdka& toHk;tEIef;av; Bud,maemufquf jzpfyg


a&/ ys,f? As,fdkUeefY toHwla&/ ,,fpum;vHk;udk rif;jym; wpfNrdKU
wnf;rsm oHk;a&/ tjcm;NrdKUwdrSm rawGU&yg/ ,,f pum;vHk;a&
&rf;NAaJ 'od,pum; ,m Bu,
d maemufqufeefY ppfawGa'od,pum;
ys,f Ukd a&mvmNy;D au pum;oHtopfwpfcjk zpfvma&vdYk xif&yga&/
rif;jym;pum;a& ppfawGa'od,pum;abmifxrJ mS ygauav;aomh
,,f toHk;tEIef;wpfcku ppfawGeefY rwla&/ xl;jcm;csufwpfck
jzpfyga&/

&cdik b
f mompum;udk a'otvdu
k f cGpJ w
d Mf unfah u a,bk,s
oabmt& ESpfrsdK;xGufvmyga&/ wpfrsdK;u &rf;NAJa'od,pum;
aemufwpfrsKd ;u ppfawGa'od,pum; jzpfyga&/ &cdik w
f pfjynfv;kH rSm
,if;ESprf sKd ;xJu wpfrsKd ;udjk zpfjzpf? ESprf sKd ;udak &mvdjYk zpfjzpf ajymuwf
aw/ ,if;ESprf sKd ;vH;k udk wpfrsKd ;pDppfMunfah u ppfawGa'od,pum;rSm
t,f^E^o&oHeefY ajyma&pum;av;vHk;[dpGmudk wGd&yga&/

v,f qdak & pum;vH;k a& wpfcck u


k kd vkyzf v
Ykd m;zdt
Yk wGuf wpfO;D

&cd k i f o m;BuD ; pmay

237

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;

armifAodef;
&cdkifhwefaqmif (18)? 1996/

u wpfOD;udk ac:a& toHk;rsdK; jzpfyga&/


(yHkpH/

/ v,f-----vkyfuwfar/ v,f-----vm;uwfa&/)

udk;um;usrf;

v,fudk vmvm qdka&pum;vHk;? vmvwfqdka& pum;vHk;wd


tpm; oH;k Edik yf ga&/ atv,fpum;vH;k udk taemufjynfeefY ppfawG?
ajrmufO;D ? ausmufawmf? ykPm ;uRe;f ? rif;jym;? bl;oD;awmif? armif
awm? aygufawmdkU oHk;uwfyga&/
txuf wifjycsuw
f ad & ppfawGcdik f a'od,pum;rSm wG&d a&
xl;jcm;csufwd jzpfyga&/ bmomaA'ynmoQifwdu ,if;xl;jcm;
csufwdudk owdrxm;uwfvdkYvm;? a'otESHY avhvmzdkY tcsdefr&?
tcGirhf omvdv
Yk m; rajymwwfyg/ ,if;xl;jcm;csuw
f ed efyY wfoufvYkd
oHk;oyfwifjypGmwdudk rwGd&yg/
tcsKyfajym&au o&oHwdrSm t,f-E o&oHwdudk &cdkifeefY
jrefrmdkUtoHxkwfyHk rwluwfyg/ &cdkifu t,fo&oHudk at-ivdkY
toHxkwfaw/ jrefrmoHu t,f-E vdkY toHxkwfyga&/
a,auav;aomh a'otvdu
k f xl;jcm;csuw
f d [dyga&/ &rf;NAJ
a'od,pum;rSm t,f o&oHoHk;EIef;pGmrsdK; vHk;0rwGd&yg/ ppfawG
a'od,pum;rSmawmhcg txufrmS wifjya&twdik ;f ys,?f As,?f v,f?
,,fqdka& Bud,maemufqufav;vHk;wnf;udk t,f-E o&oHeefY
ajymqdkwwfaMumif; wifjyvdkuf&yga&/

&cd k i f o m;BuD ; pmay

1/ tEkpmay aumufEw
k cf su/f yxrwGJ ygarmuO;D at;armif
2/ &cdkifoH? OD;wifvS? &cdkifhwefaqmifr*Zif;? trSwf(5)
1955-56/
3/ The vowel system of arakanese and Tavoyan. Denise
Bernot, Lingua 15 (1965)PP 463-474, North Holland Publishing Co. Amssterdam.

at&wkudk wcsdKUokawoDu oQifawaZmom&zGJUa&/ rSwf


,luwfyga&/

238

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;

wdudk&mru toHxGuf? oHk;yHkoHk;enf;wdeefY pum;vHk;\ &if;


jrpfudkyg tudk;tum; tcdkiftvHkeefY ordkif;aMumif;avQmuf
ysmazmfjywwfyga&/ ,if;ydik f tbufbufu jynfph akH &twGuf
oufqdka& bmompum;udk q&meefY tNcDcHavmuf&m oifzl;
olwpfa,mufa& udk,favhvmcsifa&pmudk tbd"mef tul
tnDeefYqufyem avhvmzdkY jzpfEdkifyga&/

&cdkiftbd"mef jyKpka&;
tbd"mef ay:vm&pGm
tbdf"mefay:vm&pGm taMumif;&if;wdudk ppfMunfhau?
udk,fha'otajctae udk,fhbmompum;tqifhudkvdkufvdkY
taMumif;trsdK;rsdK; [dwwfzdkY jzpfyga&/ ,if;taMumif;wdxJ
rSm a,bk,sususa& taMumif;wpfcku bmompum;dkU\
wyifwnf;ajymif;wwfaw obm0taMumif;BuD; jzpfyga&/
ZmeD&mrm jzpfjzpf? Zmtcsdefrm jzpfjzpf bmompum;wdkif;
ajymif;wwfyga&/ toHajymif;wwfaw/ pmvHk;aygif; ajymif;
wwfaw/ t"dym,fajymif;wwfaw/ o'gajymif;wwfaw/

]]&cdkifrm a0g[m&qdkpGmudk trI? tjcif;vdkY oHk;pGJuwfyg


a&/ Oyrmt*F v d y f p um;ud k t*F v d y f t rI - t*F v d y f j cif ; ?
t*Fvdyfpum;ajymwwfoludk t*FvdyfrIwuf? t*Fvdyfjcif;
wwfvdkY qdkuwfyga&/ ,if;eefY bmompum;qdkpGm &cdkifdkU
toHk;t& trI? tjcif;vdkY xif&Sm;Edkifyga&}}
toQif p ud E
pm[da& vlrsdK;wdkif;rm tbd"mefjyKpkxm;wwfaw/ tbd
"mef,adS u pmvH;k aygif;udk odcsicf gjzpfjzpf? pum;vH;k t"dym ,f
udk em;rvnfcg jzpfjzpf tbd"mefwdrSm &SmMunfhEdkifa&/ acwf
opf tbd"mefwdrSm pum;wpfvHk;\ pmvHk;aygif;eefY t"dym,f

bmompum; ajymif;wwfpGmtxJrm toHajymif;wwf


pGmu todomqHk; jzpfyga&/ pum;ajymwla& vlwpfrsdK;wnf;
xJrm a'owpfckeefYwpfck pum;ajymoH rwlpGmudkxm;vdkuf
zd? rdom;pkwpfckwnf;rmawmif wpfa,mufeefYwpfa,muf
&cd k i f o m;BuD ; pmay

239

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;

atydkif ajymif;wwfpGmudk wwfEdkifa&qD xdef;csKyfEdkif


atmif owfyHkusrf;wd? tbd"mefusrf;wd jyKpkuwf&pGm jzpf
yga&/ acwfopftbd"mefwdrm pum;wpfvHk;\toHudk o'
vuPm (Phonetic Alphabets) wGifAsm ,if;pum;vHk;aemuf
uuGif;eefY azmfjywwfyga&/ toHwnDwnf;xGufau ,if;
bmompum;udk oH;k a&vlwt
d csi;f csi;f qufccH gvG,zf Ykd r[kwf
ygvm/

pum;ajymoH? ajym[efUkd pGyyf pfrwlwwfyg/ a,Zl;eefY bmom


pum;udk tu&meefY rSwfwrf;wifpcg pmvHk;aygif; teDrus
pGmudk wGd&wwfaw/ pmyDynmoQifwda& trsm;ajymqdka&
pum;vH;k udv
k u
kd yf em pmvH;k aygif;pepfukd xGiv
f muwf&yga&/
,if;xdk;xGifcsufwd pepfusvdkY vltrsm;wqwfqwf
vufco
H ;kH pGv
J mcgNy;D rS olUacwftvku
d f trsm;vufcaH & pmvH;k
aygif; jzpfvmwwfaw/ ,if;pmvHk;aygif;udk tmPmydkifwdu
jy|mef;yD;vdkufawqdkau twnfjzpfzdkY vG,fyga&/ a,'gav;
aomh xm0&twnfjzpfpGm r[kwf/ tcsdefajymif;a&tEIef;
toHav; ajymif;vma&/ cdkifvHka& t&D;tom;rSwfwrf; Zm
avmufyif[d[dtoHu wnfreD/ toHwnfreDuwfpGmudk
atmufu om"uaoQudkMunhfau odygvdrfhar/

wpfcgpmvHk;ajymif;pGm udpudkMunfhau pmvHk;aygif;


ajymif;pGma& toHajymif;pGmeefY qufeDwwfpGmudk wGd&yga&/
&cdkifpum;rm ]0&D;? 0NzD;? 0'ef;? Zif;cg;} qdka& pum;vHk;wd
a& ]OD;&D;? OD;NzD;? O'gef;? pMur} qdka& pum;wdu ajymif;vm
pGmwd jzpfaw/ rlvpum;vHk;udk ,ifatmif? vG,fatmifajym
,ufyif yxrtoHajymif;ygvwfaw/ aemuf toHuv
kd u
kd v
f Ykd
pmvH k ; aygif ; ajymif ; vmpG m jzpf a w/ tbd " mef jyKpk & pG m
taMumif;xJrm toHaemufuv
kd u
kd v
f Ykd pmvH;k aygif; pnf;vGwf
0g;vGwfajymif;csifqD rajymif;&atmif oHk;a&cg pmvHk;aygif;
wnDwnf;jzpfatmifqdka& &nf&G,fcsufwdygyga&/

]wefaqmifrkef;v? a[rEonf? csrf;pay:? vlU&GmyGJ


obif} qdak & Oumys\
H wefaqmifrek ;f v &wkBu;D xJu um&ef
,lpmG rm ]ay:} qdak & pum;vH;k udk OumysH Ukd acwfuvlwd ]atmf}
o&oH rxGuf/ ]tm} o&oH&mxGufawqdkpGmudk olUaemufu
vdkufygvwfaw ]&m} um&efudk MunfhvdkY odEdkifyga&/ pmvHk;
aygif; rajymif;auav;aomh toHajymif;vmpGm ay:eDyga&/
atacwfrm ay:udkyGm xGufvlxGufNyD;au/ ydkxGufvlxGufeD
uwfpGmudk wGdeD&yga&/

aemufwpfcg pum;vHk; t"dym,fudk ordkif;aMumif;


avQmufvdkY ppfMunfhau pum;vHk;wda& rlvt"dym,frmcsnf;
wyifwnf; wnfreDuwfpGmudk wGd&a&/ tcsdefMuma&tEIef;
t"dym,fav; ajymif;wwfyga&/ t"dym,f yGm;wwfyga&/
&cd k i f o m;BuD ; pmay

240

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
pm;qdka& pum;vHk;\ rlvteufa&tpmudk rGm;Asm rsdKcsa&
tjyKtrltwGuf oHk;pGmjzpfaw/ a,'gav;aomh atacwfrm
,if;teufawmifru wmpm;a&? rD;pm;a&? 'kwfeefYtpm;cH
&a&? pm;oma& qdka& teufrsdK;wdeefY oHk;eDuwfpGmudk wGd&
yga&/

wif&yga&/

atydkif t"dym,fajymif;pGm t"dym,fus,fvmpGmwdudk


pmyD&D;zGJUa&vlwdu udk,fhpmxJrSmxnfhAsm oHk;uwfaw/ tbd
"mefjyKpka& vlwdu ,if;om"uwdudk,lAsm tbd"mefrm rSwf
wrf;wifuwf&yga&/

tbd"mefay:vm&pGmrm aemufta&;BuD;a& tcsuf


wpfck [dygoD;a&/ ,if;tcsufu acwfa[mif;pum;vHk;wd?
cufcJa&pum;vHk;wd? toHk;aumif;aumif;enf;a& pum;vHk;
wd aysmufuG,frvm;&atmif rSwfwrf;wifxdef;odrf;xm;csif
a& tcsufjzpfaw/ attcsufaMumifh acwfa[mif;u wcsdKU
tbd"mefwd ay:vm&yga&/ t&Dpudzk ed ;f (Aristophanes 257?-?180 BC) \ *&dtbd"mefa& *&dbmompum;xJrm cufcJ
a&pum;vHk;wd? toHk;aumif;aumif;enf;a& pum;vHk;wdudk
rSwfwrf;wifxm;a& tbd"mefrsdK; jzpfaw/ at'D 1604-ck
rm a&mbufaumf'a& (Robert Cawdrey) jyKpka& yxrqHk;
t*Fvdyftbd"mefav;aomh cufcJa& pum;vHk;wdudk rSwfwrf;
wifxm;pGmrsdK; jzpfyga&/ oQifr[moDv0Ho\ ayg&mP
uxm vuFma[mif;? wGif;oif;rif;BuD;\ wGif;oif;ayg&mP
uxmdkUav;aomh &Sda[mif;jrefrmpum;vHk;wd t"dym,fudk
aemufvlwd odEdkifatmif rSwfwrf;wifxm;pGmwd jzpfyga&/

txufwifjycsufwdudk NcHKMunfhvdkufau tbd"mefay:


vm&pGmrm t&if;cHtaMumif;a& bmompum;\ wyifwnf;
ajymif;wwfaw obm0 (toH? pum;vHk;? t"dym,f? o'g)
aMumifh jzpfawqdkpGmudk wGd&zdkY jzpfyga&/

bmompum;dkUa& umvMuma&cg o'gav; ajymif;vm


wwfaw/ &cdkifrm odkYqdka& aemufqufypnf;udk ajrmufOD;
acwfwd ajrmufo?Ykd awmifoYkd qdNk y;D au OD;wnf&maemufquf
(a&SUI&maemufquf)tjzpf oHk;cuwfaw/ ,if;odkY toHk;a&
aemufyikd ;f rm t&yfo;kH pum;wdYk jzpfvmNy;D au ajrmufbufw?Ykd
awmifbufwdkY? tdrfwdkYvm;a&/ ighyg;wdkYvmvwf/ 'dkYvmvwf
qdkyem ajymvmwwfaw/ ,if;wdkYeD&mrm tcsdKUu uHaemuf
qufudk xnfhAsm oHk;uwfjyefa&/ atedqdkau odkY toHk;udk
vloHk;enf;NyD;au wdkY? 'dkY? udk dkUudk&m vloHk;rsm;vmpGmudk wGd
&a&/ atom"ua& &cdkifbmompum;rSm o'gajymif;wwf
aw oabmtwGuf cdkifvHka&om"uwpfckyif jzpfyga&/
atydik f o'gajymif;wwfpmG udak v; tbd"mefq&mu rSww
f rf;
&cd k i f o m;BuD ; pmay

241

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;

tbd " mef t p

tbd"mefudk twk,lAsm oD[dkVfuRef;om; toQifarm*vef


rax&f ygVdbmom tbd"my'yD u
d musr;f udk at'D 12-&mpkrm
jyKpkcyga&/ at tbd"mefusrf; ESpfapmifpHkudk jrefrmynmoQif
wd yk*aH cwfuyif avhvmzdx
Yk ifa&vdYk q&mOD;wifvu
S ]jrefrm
tbd"mef ordkif;csKyf} pmwrf;rm cefYrSef;azmfjyyga&/

urmrm &SdtusqHk; tbd"mefudk tqD&D,HwdeefY abbD


vHkeD,efwdu 669-633 bDpDuyif oHk;cuwfysm qdkyga&/
tkyfpmwdxufpm; tu&moauFwwdudk oHk;vma&cg ,if;
tu&mwdudk em;vnfatmif tkyfpmwpfzuf? tu&m
wpfzufwAJG sm usref;jym;rm aumfvq
H v
JG Ykd ,Si;f jya& tbd"mef
rsdK; jzpfyga&/

&Sdacwf &cdkifjynfrm tbd"mefusrf;wd [d? r[d? oHk;?


roHk;udk okawoervkyf&oD;vdkY twdtus rajymEdkifyg/
tmeEjEa usmufpm t&Sb
d ufrsuEf mS rm &D;xd;k xm;a& tu&m
yHkoPmefudkMunfhyem at'D-4&mpkavmufuyif pmt&D;
tom;udk toHk;jyKuwfysmvdkY ynmoQifwd cefYrSef;uwfyga&/
,if;acwfuyif aemufacwftoD;oD;dUk rm Ak'b
momeefY tdEd
,rS pmyD,Ofaus;rIwd &cdkifjynfrm jyefYyGm;cyga&/ ,if;
aMumifh tdEd,eefY oD[dkVfuRef;dkUu tbd"mefusrf;wdav;
aomh &cdkifjynfodkY a&mufvDzdkYydkif wGda&vdkY qdkcsifyga&/

taemufEikd if w
H u
d acwfopftbd"mefwt
d wGuf vufO;D
q&ma& t&Dpwdkzdef;\ *&dtbd"mefjzpfaw qkdyga&/ *&d
tbd"mefukd twk,Al sm vwfwed f (Latin) tbd"mefw?d ,if;u
wpfqifh wjcm;Oa&mybmompum; tbd"mefwd ay:ygvwf
aw/
t&SdEdkifiHwdrm wkwfvlrsdK;dkUa& tOD;qHk;tbd"mefoHk;
a& vlrsdK;jzpfaw/ 158-bD ? pDuyifpvdkY oHk;ca& qdkyga&/
at? 'D 530-rm xkwf0Da& ula,0ef (Ku ye Wang) \
wkwftbd"mefa& aemufacwfwdrm ay:vma& wkwf?
*syef tbd"mefwt
d wGuf tNccD yH if jzpfawvdYk rSwo
f m;&yga&/

tbd"mef t"dym,feefY trsdK;tpm;

tdEd,rm tr&oD[Hq&mu at'D 9-&mpktwGif;rm


tr&aumo ou#tbd"mefudk jyKpkca& qdkyga&/ ,if;
&cd k i f o m;BuD ; pmay

ygVdpum; tbd"mefukd jrefrmdUk u tbd"mefvYkd ac:uwf


yga&/ emrnf trsdK;rsdK;udk jya&usrf;? a0g[m&pum;dkU\
teufjyusrf;vdkY t"dym,f &yga&/ acwfopft"dym,feefY
qdkygau tbd"mefqdkpGma& bmompum;wpfck (0g) a'oE&
pum;wpfck (0g) taMumif;&yfwpfckeefYqdkifa& pum;vHk;wd

242

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
udk tu&mpdik Af sm ud,
k b
hf mompum;eefjY zpfjzpf? tjcm;bmom
pum;eefY jzpfjzpf ,Sif;jya& usrf;pmtkyfudk ac:yga&/

"mefwpfckrm ,if;bmompum; ]tajym? t&D;} xJrm [do&Gd


pum;vHk;wd yg0if&zdkY jzpfyga&/ pum;vHk;wdudk ta[mif;?
topf r&GD;&yg/ t,Of? tdkif; rcGJ&yg/ vloHk;tenf;trsm;
udkav; rMunfh&yg/ &SdoHk;pum;vHk;tm;vHk;? acwfoHk;pum;
vH;k tm;vH;k dUk udk tbd"mefrm xnf&h zdjYk zpfyga&/ bmompum;
qdkpGm wyifwnf;ajymif;eDauav;aomh ajymif;a&qD ]10rsdK; ajymif;ajymif;? trsdK;-20 ajymif;ajymif;} tm;vHk;udk tbd
"mefrm azmfjy&zdkY jzpfaw/ csefypfcvdkYa&/ tydkav; rxnfh
&/ Ny;D jynfph akH & bmompum; tbd"mefwrd m ,if;pnf;urf;udk
vdkufemuwfyga&/

atedurmrm tbd"meftrsdK;rsdK; [dyga&/ bmompum;


tbd"mef? qD;tbd"mef? EdkifiHa&; tbd"mef? 'euaA'
tbd"mefqdka& tbd"mefwum tbd"mefwd &DwGufr&atmif
[dyga&/ a,'gav;aomh NcKH vu
kd af u tbd"mef 2-rsKd ;wnf;&m
xGufvmyga&/ wpfrsdK;u 2-bmom tbd"mef (Bilingual
Dictionary) jzpfaw/ OD;xGe;f Nir
d ;f \ t*Fvyd -f jrefrm tbd"mef
rsdK;a& 2-bmom tbd"mefrsdK; jzpfaw/ aemufwpfrsdK;u wpf
bmom tbd"mef (Onelanguage Dictionary) jzpfyga&/
pmwnf;rSL; OD;0ef\ wuodkvfjrefrm tbd"mefa& wpfbm
om tbd"mefrsdK; jzpfaw/

tbd"mefjyKpkyHk
bd"mef trsdK;rsdK;[da&ydkif jyKpkyHkav;aomh trsdK;rsdK;[dyg
a&/ ataqmif;yg;rm acwfrDbmompum; tbd"mefjyKpkzdkY
tNcDcHvdktyfcsufwdudk&m vdk&if;avmuf wifjyvm;ygar/
acwfopf tbd"mefjyKpkpGmrm ta&;tBuD;qHk; tvkyfa&
pum;vHk;pkaqmif;a&;tvkyf jzpfyga&/ bmompum; tbd
&cd k i f o m;BuD ; pmay

pum;vHk;pk&a& tvkyfa& urmavmufus,fa&tvkyf


jzpfawtwGuf vltrsm;yg0ifulnD&m NyD;jynfhpHkEdkifzdkY jzpfaw/
urmausmf atmufpzdkY t*Fvdyftbd"mef (The Oxford English Dictionary) BuD;twGuf pmzwfy&dowfu okyfaqmif
aumufEkwfcsuf uwfjym;aygif; ig;oef;udk acwfrsdK;pHk pm&D;
q&maygif; ig;axmifwdkY\ t&D;tzGJUwdu pkyD;uwfawqdkyg
a&/ ,if;uwfjym;xJu wpfoef;ausmf (1827309)udk tbd
"mefxJrm azmfjya&vdkY od&yga&/ tbd"mefrmyga& pum;
vHk;aygif;u av;odef;ausmf (404825)[dyga&/ t*kjrefrm
aumfr&Sif? tbd"mefeefY &D;xHk;aumfrwDu jyKpkeDa& jrefrmpm
tbd"mefBuD;av;aomh jynfoltultnDudk,lAsm pum;vHk;
pkaqmif;cpGmudk uRefawmfdkU odNyD;jzpfaw/

243

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
pum;vH;k pkvNYkd y;D au pkxm;a&pum;vH;k wdukd ud,
k b
hf mom
pum;rm trsm;oHk;eDustwdkif; tu&mpdkif&yga&/ tbd"mef
twGuf pkxm;a&pum;vH;k udk tu&mpdik jf yKp&k pGma& tbd"mef
jyKpkoltwGufeefY tbd"mefudk toHk;csa&vltwGufyg vG,fpD
a&vdkY *smreftbd"mefvdkY ESpfrsdK;[dpGmrm wpfbmomtbd"mef
twGuf t"dym,fzGifh&pGmu ydkcufawvdkY qdkyga&/

t&yfoHk;qdkauav; ZmNrdKU Zm&Gmu toHk;jzpfaMumif; azmfjy


&yga&/ ,if;ydkifazmfjyEdkifrS udk,fhtbd"mef tqifhrDzdkY jzpfyg
a&/ trsm;u tm;udk;zdkY jzpfyga&/
tbd"mefjyKpka&cg wjcm;xnfhoifha&tcsufwdu pmvHk;
aygif;eefY toHxGufdkU jzpfyga&/
pum;vHk;udk atacwfrm pmvHk;aygif;yHkaygif;enf;eefY
acwfa[mif;u aygif;yHkaygif;enf; wlcsifrSwlygzdkY/ rwlau
rwlpGmudk olUacwfpmvHk;aygif; &D;xHk;twdkif; tbd"mefjyKpkol
u azmfjy&yga&/

pum;yHkrm/ cGD; --- qdka& &cdkifpum;udk t*Fvdyfbmom


f mom; t"dym ,fziG Ehf ikd yf ga&/ a,'gav;
eefY 'dog' vdYk tvG,u
aomh ,if;cGD;pum;vHk;udk ,if;pum;vHk;rygbJ &cdkifbmom
pum;eef Y t "d y m ,f z G i f h & au ]td r f r m rG D ; pyf x m;uwf a w
toQifudk cifrifapmifha&Smufwwfaom a[mifwwfaw
NcDav;acsmif; wd&pmef}vdkY jzpfvmygzdkY/ aterlemudk Munfhau
wpfbmomtbd"meftwGuf t"dym,fzGifh&pGm rvG,faMumif;
odEdkifyga&/ a,Zl;eefY *smreftbd"mefBuD;udk *&drf;nDaemifpf
dkU jyKpka&cg vdktyfau tcsdKUpum;vHk;wdudk vufwdefeefYjzpf
jzpf ? wjcm;bmompum;eef Y j zpf j zpf t"d y m ,f z G i f h a &vd k Y
rSwfom; &yga&/
tbd"mefjyKpka&cg udk,fhtbd"mef cdkifvHkzdkYeefY azmfjya&
pum;vHk;wdt"dym,fay:zdkYtwGuf pmyDrSwfwrff;xJu jzpfjzpf?
&yf&GmoHk;pum;xJu jzpfjzpf? aumufEkwfcsufwdkwf,lAsm
oufoDtjzpf xnfhyD;&yga&/ ,if;oufoDcHaumufEkwfcsuf
wdudk Zmusrf;? ZmpmrsufESmu aumufEkwfxm;aMumif;

toHxGufudprmav; ,if;oabmtwdkif;yif jzpfyga&/


atacwfrm a'otvdkufxGufaw toHwd? acwfa[mif;rm
xGufaw toHwdudk om"ujyAsm azmfjy&yga&/ acwfopf
tbd"mefwdrm toHxGufwd twdtusjyEdkifatmif EdkifiH
wumoHk; o'gvuPm (International Phonetic Alphabets)
udkjzpfpD? o'vuPmtopfxGifvdkYjzpfpD azmfjywwfyga&/
vif'ifwuodkvfrm jyKpkeDa& jrefrmt*Fvdyf tbd"mefBuD;
twGuf toHxGufazmfjya&cg o'vuPmtopfxGifAsm
toHk;jyKa&vdkY od&yga&/

&cd k i f o m;BuD ; pmay

txufwifjycsufwdudkMunfhau acwfrDtbd"mefwpf
apmif jyKpkzdkYpGmrvG,faMumif; odEdkifyga&/ urmausmfatmuf
pzdkY t*Fvdyftbd"mefudk ESpfaygif; 40-ausmfjyKpka& qdkyga&/

244

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
*smref t bd " mef B uD ; ud k *&d r f ; nD a emif d k U vuf x uf u yif
atacwfa&mufatmifxd ESpfaygif; 125-ESpfavmuf jyKpkc&
a& qdkyga&/ wuodkvf jrefrmtbd"mefudk 1944-ckupAsm
jyKpkvmpGm 1964-ck a&mufcgNyD;rS u-tu&mu q-tu&m
xdudk yHkESdyfxkwf0DEdkifyga&/

yxrtbd"mefu &cdkif&mZ0ifeefY pmyDokawoD toQif


pudE\ ]&cdkifa'oE&a0g[m& tbd"mef} jzpfyga&/ toQif
pudEa& attbd"mefudk 1959-ckuyifpAsm jyKpkvmyga&/
tbd"mef tajctaeudk odcsifvdkY avQmufxm;rD;jref;a&cg
1966-ckEpS u
f yif tbd"mef ]vuf&;D rlMurf;} Ny;D eDAsmvdYk rdeMYf um;
yga&/ pmrsufESm 160-Avmpmtkyf q,fhckepftkyf [da&qdkyg
a&/ tbd"mefrmxnfha& pum;vHk;wda& &cdkifjynfrm wGdo&Gd
&cdkifausmufpm? yDpm? yk&ydkufpm? pmtkyf? pmapmif? r*Zdef;wd
u &Edkifo&Gd pum;vHk;wdeefY &cdkifpum;xJu &Edkifo&Gd pum;
vHk;wd jzpfawvdkY od&yga&/

vif'ifwuodkvfrm jyKpkeDa& jrefrmt*Fvdyftbd"mef


BuD;udk 1931-ckavmufuyif jyKpkvmpGm t*kxdrNyD;ygoD;/
1984-cka&mufcgr NyD;EdkifzdkYvdkY cefYrSef;xm;yga&/ atom"u
wdudkMunfhau tbd"mefvkyfief;a& ]*k&DwGif;wl;? *k &DBudKif
aomuf} Edkifa& vkyfief;rsdK; r[kwfaMumif; em;vnfEdkifyga&/
ynmoQifvkyfom; trsm;u jynfolvlxktultnD? em;vnf
Edkifyga&/ ynmoQifvkyfom;trsm;u jynfolvlxk tultnD?
tpdk;&tultnDeefY tyifyef;cHAsm? aZmaumif;aumif;? pdwf
&Snf&Snf onf;cHyem vkyfEdkifrS jzpfEdkifa& {&mrtvkyfrsdK;
jzpfyga&/

a,auav;aomh jrefrma0g[m&eefY wleDa& &cdkifa0g


[m&wd ]pm;? aomuf? x? xdkif? tdrf? ausmif;? vl? awm?
awmif} pa& a0g[m&wdudkawmhcg csefxm;a& qdkyga&/
t"dym,fzGifha&g om"uaumufEkwfcsuftjynfhtpHkeefY zGifhjy
xm;a&vdkY ,Sif;jyyga&/ tu&mpdkif;a&cg ]t? tm? tm;/ td
tD? tD;/ tk? tl? tl;/ {? tJ? t,f? tnf/ ath? tJ? t,f?h tnf/h
at;? tnf;/ atm? atmh? atmf/ tuf? tif? tifh? tif;/ tpf??
tdkuf/ tdkif? tef? tdkifh? tef? tdkif;? tef;? atmuf? atmif?
atmifh? atmif;? twf? tyf? tdwf? tdyf? tkwf? tkyf? tH? tef?
trf? tHh? tefY? trfh? tef;? trf;? tHk? tHkY? tHk;? tdk? tdk,f? tdkY? tdk;?
tkef? tkefY? tkef;? ,yifh? &&pf? 0qGJ? [xkd;? 0qGJ[xdk;? ,yifh
]xd;k ? &&pf0qG?J &&pf][xd;k ? &&pf0qG[
J xd;k } qdak & um&eftwdik ;f

jyKpkNyD;om; &cddkiftbd"mefwd
&cdkifwdrm yHkESdyfxkwf0Dxm;a& tbd"mef r[dygoD;/
xkwf0DzdkY &nfrSef;csufeefY jyKpkxm;a& tbd"mefwd&m [dyga&/
ateD&mrm uRefawmfoda& tbd"mefESpfapmifudk pmzwfoldkU
odatmif wifjyvm;ygar/

&cd k i f o m;BuD ; pmay

245

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
pdkif;xm;a&vdkY ,Sif;jyyga&/

tbd"mefrsdK; jzpfyga&/

pum;vHk;wdudk jrefrmpmeefY t"dym,fzGifhxm;a&twGuf


toQipf udE \
tbd"mefa& &cdik -f jrefrm ESpb
f mom tbd"mef
rsdK; jzpfyga&/

tbd"mefjyKpkpGma& &cdkiftrsdK;om;wdtwGuf ynm&yf


topftqef;wpfck jzpfyga&/ &cdkifbmompum;udk jyKpkapmifh
a&Smufol r[dpGm ESpfaygif;&meefYcsDvdkY Mumvmyg,m/ at
tqifhrm acwfrDtbd"mefwpfckudk jyKpkxkwf0DzdkYudpa& urm
avmuf cufcaJ &udpB u;D wpfck jzpfyga&/ attqifh attajc
taerm toQifpudEu tbd"mefwpfqljzpfEdkifatmif tm;
xkwfEdkifpGma& ,if;toQif\ olrwla& vHkYv? xl;jcm;a& pmyD
okawoe 0goemdkUaMumifhjzpfawvdkY qdkcsifyga&/ &cdkifjynf
e,f jynfolUaumifpDuav; tbd"mefjyKpkzdkY NcDwpfvSrf; vSrf;
vdkufawtwGuf 0rf;omzdkYaumif;yga&/ qufysmtaumif
txnfazmvm;zdpYk mG udk &cdik t
f rsKd ;om;dUk u apmifah rQmef u
D wfzYkd
xifyga&/ toQifpudEtbd"mefudk &cdkifjynfe,f jynfolU
aumifpDtbd"mefeefYaygif;Asm yHkESdyfxkwf0DEdkifau &cddkifbmom
pum; tbd"meftwGuf tNcDcHtkwfjrpfudk csyD;ydkif jzpfygzdkY/

tbd"mefNyD;eDpGm ESpfaygif; 10-ESpfausmfvmauav;


aomh *kxd yHkESdyfxkwf0DrI rjyKEdkifpGmu &cdkifwpfrsdK;om;vHk;
twGuf &SufzdkYav;aumif;? 0rf;enf;zdkYav;aumif;a& udp
wpfck jzpfyga&/
aemuftbd"mef ]rlMurf;} wpfcku &ckifjynfe,f jynfolU
aumifpD a0g[m&tbd"mefjyKpkazmfxkwfa&;aumfrwDuxkwf
aw ]&cdkifa0g[m& tbd"mef jzpfyga&/ 1977? pufwifbm
v 26-&uferd m xkwyf ga&/ pmyDavhvmvdu
k pf m;ol ynmoQif
wdyg;u tMuHPf,lEdkifatmif a0g[m&wdjznfhpGwfNyD; ydkYEdkif
atmif ,if;ynmoQifwdudk yD;ydkYzdkYtwGuf pmul;pufeefY uefY
owfkdufESdyf xkwf0DpGmjzpfaw/ a0g[m&ESpfaxmifausmf
(2038)yga&/ toQipf udE t
bd"mefyikd f &cdikd pf myD t&D;tom;
wdu aumufEkwfazmfjycsufwd ryg/ jrefrma0g[m&eefYwleD
a& &cdkdifa0g[m&wdudkav;aomh csefxm;cpGmudk wGd&a&/ at
tcsurf m toQipf udE tbd"mefeefY attbd"mefUkd wleu
D wf
yga&/ a0g[m&wd t"dym,f,Sif;jya&cg jrefrmpmeefY ,Sif;jy
a&twGuf attbd"mefav;aomh &cdkifjrefrm ESpfbmom

&cdkifbmompum;a& a0g[m&qif;&Ja& bmompum;


wpfck r[kwfyg/ acwfopfpufrIeefY odyHynm&yfwduvGJau
wjcm;vlrIudpwdrm ajymqdk&D;om;zdkYtwGuf pum;vHk;tjynfh
tpHk [dyga&/ acwfa[mif;rm pmBuD;yDBuD;wd [dca& ,if;
pmBuD;yDBuD;wda& ppfrD;trsdK;rsdK;rm enf;trsdK;rsdK;eefY ysufpD;
c&a&/ usefvdkufaw pma[mif;yDa[mif;wdudkav; xdef;odrf;
&cd k i f o m;BuD ; pmay

246

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;

bmompum;udk &cdkift&D;tom;eefY t"dym,fzGifhjya& ]&cdkif


jcif; tbd"mef} udk 0dkif;AsmjyKpkEdkifNyD;rS &cdkifbmompum;
vloHk;enf;vma& tE&m,fudk uRefawmfdkU [efYwm;EdkifzdkYjzpf
yga&/

azmfxkwfzdkY vlr[dca&twGuf trdrJhom; &Denf;ig;a,Smif


jzpfc&a&/ &cdkifbmompum;udk &cdkiftrsdK;om;dkU xdkufxdkuf
wefwef toHk;rcsEdkifcpGm ESpfaygif;&meefYcsDvdkY Mumvma&cg
&cdkifbmompum;a& wqwfqwfoHk;ol enf;yg;vwfaw/
wrsdK;om;vHk; vufcHoHk;pGJa& pmyDt&D; r[da& tm;enf;csuf
aMumifhav; pum;vHk;opfwdudk rSwfwrf;rwifEdkif jzpfc&a&/
oH;k eDuspum;wdawmif wqwfqwfaysmufvma&/ edpikd pf um;
wdrm udk,fhpum;wufpm; rsdK;jcm;pum;wd trsm;BuD;0ifyg
vwfaw/ atajctaeudk ud,
k ef efrY qdik af &ydik f Munfeh zD q
Ykd akd u
&cdkifbmompum; &cdkifpmyDdkUa& usdef;oDaysmufvm;&zdkY jzpf
aw/
usa&mufvmzdzYk ;D udk wifBuKd umuG,af &oabmeefY wrsKd ;
om;vHk; vufcHoHk;pGJa& pmyDt&D;tom;wpfckjzpfEdkifatmif
uRefawmfdkU tpGrf;ukef tm;xkwf&ygzdkY/ &cdkifbmompum;udk
rGwfrGwfpufpufrSwfwrf;wifxm;a& acwfrDtbd"mefwpfck
ay:xGufEdkifatmifav; uRefawmfdkU 0dkif;0ef;jyKpk&zdkY jzpfyg
a&/ atvkyfief;ESpfcka& wpfckeefYwpfck qufeDyga&/ trsm;
oHk; pmyDt&D;tom;wda& tbd"mefjyKpkpGmrm tm;udk;tm;
xm;jzpfawydkif bmompum;tbd"mefav;aomh t&D;tom;
twGuf rSDcdk&mjzpfaw/ txufrm wifjya& tbd"mefESpf
apmifudkaygif;Asm yHkESdyfxkwf0DNyd;au ,if;uwpfqifh &cdkifbm
ompum;tbd"mefjzpfvmatmif tm;xkw&f zdYk jzpfyga&/ &cdik f

&cdkifbmompum;udk &cdkiftrsdK;om;wdkif; ajymqdkAsm?


&cdkift&D;tom;udk &cdkiftrsdK;om;wdkif; vufcHoHk;pGJNyD;r&m
&cdkifvlrsdK;wnfwHh&D;udk tmrcHEdkifzdkY? BuD;yGm;wdk;wufatmif
tm;xkwfvmEdkifzdkY jzpfyga&/
armif A od e f ;
&cdkifhwefaqmifr*Zif;? (16)? (1980)
udk;um;pm&if;
1/ Encyclopedia Americina, International Edition, 1965,
Vol. 9

2/ Encyclopedia Britanniea, Ninth Edition Vol VII


3/ wuodkvfjrefrm tbd"mef? OD;0ef/
4/ bmomESifhpmay? OD;wifvS (r[m0dZm)? 1966
5/ &cdkifa0g[m& tbd"mef (rlMurf;)? &cdkifjynfe,f
jynfolUaumifpD? 1977
6/ tmeEpjErif;ausmufpm? OD;pHomatmif/
&cd k i f o m;BuD ; pmay

247

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;

az,mtqd k
az,monf 1882-ckwGif ]&cdkif? yJcl;ESifh jrefrmEdkifiH
t&yf&yf '*Fg;rsm;} trnfESifh pmtkyfwpftkyf a&;ygonf/
xdkpmtkyf azmfjyaom '*Fg;rsm;wGif a0omvDacwf '*Fg;
12-jym;? ajrmufOD;acwf '*Fg; 31-jym; yg0ifygonf/ xdk'*Fg;
rsm;udk twef;tpm; oHk;rsdK;owfrSwf wifjyygonf/ yxr
wef;pm;wGif ou&mZfESifh bk&ifbGJUtrSwftom;ygaom '*Fg;
rsm;udk xnfo
h iG ;f ygonf/ xd'k *Fg;rsKd ;udk ordik ;f qdik &f m taxmuf
txm;rsm;tjzpf wefz;kd xm;ygonf/ 'kw,
d wef;pm;wGif uvD
rm pmvHk;ygaom '*Fg;rsm;udk xnfhoGif;ygonf/

'*Fg;oufao

xdk'*Fg;rsdK; ajrmufOD;acwfrS ukvm;bGJUcH bk&iftcsdKUESifh


ywfoufaeaomaMumifh ordkif;qdkif&m '*Fg;rsm;tjzpf owf
rSwfaomfvnf; ou&mZfryg 'kwd,wef;pm;tjzpf xnfh
oGif;ygonf/ tjcm;trnfygaom a0omvD'*Fg;rsm;udk wwd
,wef;pm;wGif xnfhoGif;ygonf/ '*Fg;rsdK;onf &cdkif&mZ
0ifvm r[mwdkif;pjEm;tp plVwdkif;pjEm;tqHk; rif;-9quf
xJrm rif;trnfrsm;ESifh rwlaomaMumifh ordkif;qdkif&m cdkifvHk
aom oufaocH'*Fg;rsm;tjzpf wefbdk;rxm;bJ udk;uG,frI
qdkif&m trSwftom;jy '*Fg;rsm;tjzpfom owfrSwfygonf/

&cdkif'*Fg;rsm;udk pkaygif; az,m* ? aumfvpf** ESifh


OD;atmifomwdkY avhvmwifjyzl;Muygonf/ xdkyk*dKvfwdkYteuf
OD;atmifomOD; awGU&Sad om'*Fg;rsm;onf useyf *k Kd vEf pS Of ;D awGU
&Sdcsufxuf ydkrdkpHkvifygonf/ topfawGU&Sdaom '*Fg;rsm;udk
qkyfudkif &cdkifordkif;a&;&m jyemtcsdKUudk a0zefwifjy&m
wGifvnf; OD;atmifomOD;\tqdkrsm;rSm ydkrdk,kwd&Sdonf[k ,Hk
Munfygonf/ aqmif;yg;wGif xdkokawoDoHk;OD; wifjyaom
taxmuftxm;rsm;? tmabmfrsm;udk EIdif;,SOfpDppfNyD; &cdkif
ordkif;ESifh qufpyfaeaom ]yxrajrmufOD;acwfESifh rlqvif
jyem} udk xnfhoGif;aqG;aEG;wifjyygrnf/

az,mu ajrmufOD;acwf'*Fg;rsm;onf xdkacwfb*Fvm;


rS r[mar'if '*Fg;rsm;udk twk,l cwfESdyfaom'*Fg;rsm;jzpf
&cd k i f o m;BuD ; pmay

248

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
onf1 [k qdkygonf/ odkYaomf ajrmufOD;acwf Ak'bmom
&cdkifrif;tcsdKUonf '*Fg; r[mar'iftrnfrsm; a&;xdk;cwf
ESdyfcJhjcif;rSm ppfwaumif;udk pdk;rdk;EdkifcJhaMumif; jyvdkjzpf
onf2 [k ,lqygonf/

rsm;udk csrSwf&ef jzpfonf/ olUpmwef;onf ESpfaygif; 60ausmf a[mif;cJhNyD;jzpfaomfvnf; olUtqdkrsm;rSmum; ,aeY


wdkif ]tcsdKUokawoDrsm;tay: MoZmanmif;qJ jzpfonf/
a0omvDacwfESifh ywfoufaom olUtqdkrsm;udk vdk&if;
aumufEkwfpDpOfvdkufvQif odkYawGU&ygonf/

EGm;vm;? cuf&if;? ckoif;? oZifyef;ESifh ae? v trSwf


tom;rsm;ygaom pjEm;'*Fg;rsm;onf xdkacwfAk'bmomESifh
[dEL oD0ewfu;kd uG,rf w
I Ykd qufpyfr&I cdS ahJ Mumif; azmfjyaeonf3
[k qdkygonf/ a0omvD'*Fg;yg trSwftom;rsm;onf tdEd,
'*Fg;rS yHkwlul;,lcwfESdyfxm;jcif;rsdK;jzpf&ef rsm;onf4[k cefY
rSef;ygonf/ az,m\tqdkrsm;udk olUaemufESpfaygif; 33ESpftMum (1915)a&;om;aom au0Dvpf\ t,ltqrsm;
ESifh EIdif;,SOfMunfh&ygrnf/

[dEL'*Fg;rsm;wGif bk&iftkyfrsm;? wd&pmefrsm;? udk;uG,f


rIqdkif&m trSwftom;rsm; ponfwdkYudk cwfESdyfavh&Sdonf/
pmwef;a&;xdk;rIudk xdktrSwftom;rsm;avmuf OD;pm;ray;1
&cdik af 0omvD'*Fg;rsm;wGif eEDE mG ;vm;? oD0ewfcuf&if;? oZif
yef;cuf? em*&Dpmwef;wdkY cwfESdyfxm;wwfonf/ [dEL*kyw
'*Fg;tpOftvmrsdK; jzpfonf/2 a0omvDNrdKUawmfa[mif;rS
kyfvHk;kyf<u tusdK;tyJhrsm;? wdkifxdyfyef;ykrS eEDEGm;vm;kyf?
em*&Dausmufpmrsm; ponfwdkYudk taMumif;t&mt&a&m?
xkvkyfenf;t&yg [dEL,Ofaus;rIppfppfjzpfonf/3 ]tcsuf
rsm;udkMunfhvQif ]a0omvD'*Fg;rsm;on fjA[PtpOftvm
&Sdaom '*Fg;rsm; jzpfonf/5

aumf v pf t qd k
aumf v pf o nf a0omvD a cwf '*F g ;tenf ; i,f E S i f h
ajrmufOD;acwf'*Fg;tjym; 100-ausmfrS ou&mZfESifh rif;
trnfygaom '*Fg; 15-jym;? rif;trnfygaom '*Fg; 1-jym;
udk oufaocHtjzpf tm;udk;NyD; olUpmwef;5 udk 1951-ckwGif
a&;ygonf/ olU&nf&G,fcsufrSm ordkif;qdkif&m a,bk,stqdk

aumfvpf\ txufygt,ltqrsm;wGif '*Fg;yg trSwf


tom;rsm;ESifhywfoufaom ,lqcsufrsm;rSm az,mESifh
a,bk,stm;jzifh wlMuygonf/ a0omvD'*Fg;rsm;udk aiGaMu;
tjzpf oH;k cJo
h avm/ odrYk [kwf bmoma&;trSwv
f uPm'*Fg;
tjzpf oHk;cJhoavmqdkaom udpwGifum; az,mESifh aumfvpf
&cd k i f o m;BuD ; pmay

249

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;

av;NrdKUacwf &cdkifonf yk*H\wefcdk;tmPmudk tod


trSwfjyKonfhoabmESifh yPmqufcJhonf/ av;NrdKUESifhyk*H
onf bl;&GufrndK;vrf;jzifh qufoG,fMuonf/ vrf;rSyif
yk*H,Ofaus;rIrsm; av;NrdKUodkY a&mufvmonf/ yk*Honf r[m
,e0g',HkMunfrIrS [de,meAk'bmomodkY ul;ajymif;cJhonf/
yk*Henf;twdkif; av;NrdKUwGifvnf; 11-ESifh 12-&mpkESpfrsm;wGif
r[m,erS [de,meodkY ul;ajymif;cJhonf/ xdktcsdeftwGif;
yif jrefrmta&;tom;*** vnf; &cdkifodkY a&mufcJhonf/ 11ESifh 12-&mpkxufapmaom jrefrmtu&mausmufpmrsm;udk
&cdkif rawGU&/ &cdkifbmompum;*** jzpfay:wdk;wufrIudp
udk ajz&efum; omcufco
J nf/ &cdik b
f mompum;onf 10&mpktwGif;u &cdkifu usL;ausmfwdkufcdkufcJhol rGef*kdwdkY\
bmompum;avm/ odkYwnf;r[kwf 11-ESifh 12-&mpktwGif;
yk*HESifhqufoG,f&mrS pdrfh0ifvmaom bmompum;avmqdk
onfhudpudkrlum; tqHk;tjzwfray;Edkifao;ay/3

wdkYtjrif rwlMuay/ az,mu xdk'*Fg;rsm;udk bmoma&;


trSwfvuPmtjzpfom ,lqcJhaomfvnf; aumfvpfurl
]'*Fg;ta&twGuf trsm;tjym; awGUjcif;? t&G,ftpm; trsdK;
rsKd ;&Sjd cif;? '*Fg;yHyk ef; wajy;wnf;&Sjd cif;wdu
Yk a0omvD'*Fg;rsm;
onf trSww
f &jzpfap&ef cwfEydS x
f m;um xkwaf 0aom '*Fg;
rsm; r[kw/f aiGaMu; tjzpfo;kH aom '*Fg;rsm;om jzpfonf6[k
qkdcJhonf/
ajrmufOD;acwf'*Fg;taMumif;udka&;&mwGif aumfvpf
onf a0omvDacwf? av;NrdKUacwfwdkYESifh qufpyfEIdif;,SOf
a&;ygonf/ vdk&if;tcsufrsm;udk aumufEkwfpDpOfvdkufvQif
odkY awGU&ygonf/
a0omvDNrdKUawmf ]ausmufavSum;} udk at'D 957-ck
wGif rGef*dk*rsm; 0ifa&mufwdkufcdkufaomaMumifh ysufpD;oGm;
avonf/5 xdkYaemuf rGef*dkrsm; rif;vkyftkyfcsKyfonf/ enf;
jzifh &cddkifjynfudk tdEd,ESifh tquftoG,f jzwfvdkufonf/
vHkavmufaom rGef*dkvlOD;a&ESifh a0omvDjynfolwdkY a&maESm
NyD; tif'dkrGef*dkvGdKuf** rsdK;dk;wpfck jzpfvmonf/ xdkolwdkYrSm
,ck&cdkifrsm;yif jzpfonf/ rsdK;dk;jzpfay:rIonf rGef*dkrsm;
wpfBudrfusL;ausmf0ifa&mufyHkESifh jzpfay:vmjcif; r[kwf/
tBudrfBudrf0ifa&mufNyD;rS jzpfay:vmjcif; jzpfonf/2

av;NrdKUacwfNrdKUawmfa[mif;ae&mrsm;wGif a&S;a[mif;
,Ofaus;rIvuf&m t<uif;tusef tenf;i,fudkom awGU&
onf/ '*Fg;cwfESdyfoHk;pGJrI r&SdcJhay/4
tif;0xD;eef;\ tdrfa&SUrif; rif;&JausmfpGm usL;ausmf
wdkufcdkufrIaMumifh rif;apmrGefonf ]avmif;MuufNrdKUawmf} rS
at'D 1406-ckwGif b*Fvm; plvwef\NrdKUawmf a*g&f* odkY
&cd k i f o m;BuD ; pmay

250

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;

ESifh jrefrmta&;tom;wdkYrSmvnf; yk*HrS &cdkifodkY a&mufvm


onf} qdkaom ,lqcsufrsm;um; topftqef; jzpfygonf/
,lqcsufrsm;onf av;NrdKUESifh ajrmufOD;wGif a0omvD
awGU&aom ,Ofaus;rItrSwftom;rsdK; rawGU&jcif;rS xGuf
ay:vmaom ,lqcsufjzpfygonf/ ,lqcsufrsm; rnfrQ
,kwd &Sd? r&Sdudk OD;atmifomOD;? topfawGU&Sdaom '*Fg;rsm;ESifh
pDppfMu&ygrnf/

xGufajy;cdkvIHcJh&onf/ 1430-ckwGif b*Fvm;bk&if eZD&ftl


'if&Smu rif;apmrGeftm; xD;eef;jyefwifay;onf/ ,if;acwf
wGif acwfpm;aeaom emZD&ftl'if&Sm\ '*Fg;yHkpHudk twk,l
ajrmufOD;acwf '*Fg;rsm;udk cwfESdyfcJhonf/
&cdkifonf 1430-rS 1530-xd ESpfaygif; 100-twGif;
b*Fvm;tm; tcGefqufo&m e,fy,f jzpfcJhonf/3
aumfvpf\txufygtqdkrsm;onf az,m\ tqdk
a[mif;rsm;ESihf tcsKd Uae&m wlMuygonf/ ajrmufO;D acwf'*Fg;
rsm;onf rlqvif'*Fg;rsm;udk twk,l cwfESdyfcJhaom '*Fg;
rsm;jzpfonf[l az,mqdkouJhodkY aumfvpfuvnf; qdkyg
onf/ odaYk omf &ckid rf if;tcsKd U ukvm;bGUJ cH,o
l nfu
h pd az,m
jrifyHkESifh aumfvpfjrifyHkwdkY rwlMuay/ rif;apmrGefrS rif;acgif
&mZmxd (1430 rS 1530-xd) rif;wdkYonf b*Fvm;vuf
atmufcH jzpfcJhonf[k aumfvpfu qdkcJhaomfvnf; az,mu
rl rif;apmrGefwpfyg;wnf;wnf;udkom eZD&ftl'if&Sm\ vuf
atmufcH oabmrsdK;a&;cJhonf/ ]rif;apmrGef} rnfodkY vuf
atmufcHonfhtaMumif;udkum; &cdkif&mZ0ifrsm;rS wpfyg;?
uREkfyfavhvmzl;orQ b*Fvm;&mZ0ifvnf;aumif; rawGUzl;
yg2 [l az,mu a&;cJhonf/

OD;atmifomOD;tqdk
]&mZ0ifudk pmyGJwGifxdkifa&; r&} [laom pum;udk
vufudkifjyK tNidrf;pm;ausmif;tkyfq&mBuD; OD;atmifomOD;
onf &efukefrSwpfqifh ppfawG? NrdKUa[mif; a0omvD? ausmuf
jzL? &rf;NAJ? oHwGJNrdKUrsm;odkY tBudrfBudrf vSnfhvnfoGm;vm &cdkif
'*Fg;taMumif;udk okawoevkyfygonf/ ,if;rS&&Sdaom
tcsuftvufrsm;ESifh ,cif '*Fg;okawoDwdkY awGU&Sdcsufrsm;
udk aygif;um ]&cdkif'*Fg;ordkif;} udk jyKpkwifjyygonf/
q&mBu;D wifjyaom '*Fg;rsm;wGif a0omvDacwf'*Fg;rsm;?
av;NrdKUacwf '*Fg;? ajrmufOD;acwf '*Fg;rsm; yg0ifygonf/

aumfvpf\ ]11-&mpkESifh 12-&mpkrsm;twGif; yk*H,Of


aus;rIrsm; av;NrdKUodkY a&mufvmonf/ [de,mAk'bmom
&cd k i f o m;BuD ; pmay

251

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
a0omvD'*Fg;wGif (4)rsdK;&SdaMumif; azmfjyygonf/ ,if;
wdkYrSm- (1) EGm;vm;cuf&if;'*Fg; (2) ckoif; oZifyef;cuf
'*Fg; (3) ckoif; oD&d0p'*Fg; (4) pma&;xdk;aom '*Fg;[l
jzpfygonf/ '*Fg;rsm;udk a0omvDtmeEpjEm;rif; ausmuf
pmyg rif;quftrnfrsm;ESifh ndvnf;aumif;? &cdkif&mZ0if
vm pjEm ;rif; 9-yg;trnfrsm;ESin
hf
d vnf;aumif; jyygonf/
awGU&orQ ]pmawGU? udk,fawGU} a0omvD'*Fg;rsm;udk pm&if;
vkyf atmufygtwdkif; jyygonf/

twGuf ta&;BuD;aom taxmuftxm;rsm; jzpfygonf/


trSwf(16)ESifh trSwf(17)'*Fg;rsm;teuf trSwf(17)
]plvpjEm;'*Fg;rsm;} on f&mZ0iftwGufom ta&;BuD;onf
r[kwf &cdkiftu&mordkif;twGufvnf; wefzdk;rjzwfEdkifaom
oufocD 'H *Fg;rsm; jzpfonf/ xdaYk Mumifh q&mBu;D OD;atmifomOD;
u ],if;'*Fg;onf a0omvDacwfudk zHk;uG,fxm;aom rdk;&dyf
rdk;om;wdkYudk uif;pifapojzifh rnfrnfrQ ta&;BuD;onfudk
txl;ajymp&mvdkrnf r[kwfay}5 [k a&;cJhygonf/ xdkYjyif
'*Fg;onf aumfvpf\ tqdt
k csKd U rcdik v
f akH Mumif; axmufjy
Edkifaom'*Fg;vnf; jzpfygonf/

1/ a'0pjEm;? 2/ pjEAEK? 3/ blwdpjEm; 4/ eDwdpjEm;


5/ 0D&pjEm;/ 6/ NyDwdpjEm; 7/ jyxGDpjEm; 8/ "dwdpjEm; 9/
"r0dZ, 10/ "rpjEm; 11/ ,m&dw&d, 12/ vmvdwu&
13/ &mrf,u& 14/ jy'kru& 15/ tEu& 16/ ol&d,
pjEm; 17/ plvpjEm;'*Fg;rsm;/

aumfvpfonf ]a0omvD'*Fg;rsm;onf jA[P0g' trSwf


tom;rsm;udkom OD;pm;ay;azmfjyavh&Sdaom [dELtpOftvm
r&SdcJh} [k qdkcJhaomfvnf; ]plvpjEm; '*Fg;rsm;} wGif pmouf
ouf a&;xd;k xm;ovdk txift&Sm;awGU&&m aumfvpf\tqdk
rjynfhpHkaMumif; xdk'*Fg;rsm;u oufaocHaeygonf/ xdkYjyif
xdk'*Fg;rsm;wGif em*&Dtu&mwpfzuf &cdkiftu&mwpfzuf
a&;xdk;xm;csufuvnf; ]11-ESifh 12-&mpktwGif; yk*HrSjrefrm
ta&;tom;rsm; &cdkifodkYa&mufcJhonf} qdkaom aumvpf\
cefYrSef;csufrSmvnf; cdkifvHkrIr&SdaMumif; axmufjyaeygonf/

txufyg '*Fg; 17-rsdK;teuf ausmufpmyg rif;rsm;ESifh


trnfwlaom '*Fg;rsm;rSm trSwf(1)rS trSwf(10)xd '*Fg;
10-jym; jzpfygonf/ ,if; 10-jym;teuf trSw(f 2)ESihf trSwf
(3)'*Fg;wdkYrSm ,cifokawoDwdkY rawGUzl;aom '*Fg;rsm; jzpfyg
onf/ ausmufpm trnfrygaom'*Fg;rsm;rSm trSwf(11)rS
trSw(f 17)xd jzpfygonf/ ,if;wdt
Yk euf trSw(f 16)ESihf (17)
wdkYrSm &mZ0ifvm pjEm;rif; 9-yg;rS trnfESpfckESifh wlnDonf
[k qdkygonf/ '*Fg;ESpfjym;onf &cdkif&mZ0ifavhvmolwdkY

a0omvD'*Fg;rsm;wGif cwfESyfavh&Sdaom EGm;vm;? ck


oif;? cuf&if;ponfh jA[P0g' trSwftom;rsm;ESifh ywf
&cd k i f o m;BuD ; pmay

252

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;

xdaYk emuf q&mBu;D onf ]a0omvD'*Fg;rsm; aiGaMu; [kw?f


r[kwf} qdkaom jyemudk qufvufa&;ygonf jyem
udk az,mESifh aumfvpfwdkY ,lqyHkcsif; rwlMuaMumif; txuf
wGif a&;cJhygonf/ aumfvpfESifh q&mBuD; OD;atmifomOD;wdkY
um; jyemwGif tjrifwlMuygonf/ q&mBuD;u a0om
vD'*Fg;tcsdKU usyfjym;? ig;rl;aph? rwfaph? rl;aphrsm; awGU&jcif;?
tpOfvdkuf tav;csdefwpf0ufpD &SdMujcif;? t&G,fwlvQif
tav;csdefwljcif;paom tcsufrsm;wGif rlwnfNyD; ]okawoD
&pwef;\ tqd5k udk ud;k um;vsu}f ]a0omvDacwfwiG f awGU&
orQ '*Fg;rsm;onf jynfoHk;'*Fg;rsm;omjzpfMu\} [k ,HkMunf
pdwfcspGm a&;ygonf/

oufonfh az,mESihf aumfvpfw\


Ykd ,lqcsurf sm;udk OD;atmif
omOD;u atmufygtwdkif; jznfhpGufwifjyygonf/
a0omvD'*Fg;rsm;wGif cwfESdyfavh&Sdaom EGm;vm;? ck
oif;? cuf&if;ponfh jA[P0g' trSwt
f om;rsm;ESiyhf wfouf
onfh az,mESifh aumfvpfwdkY\ ,lqcsufrsm;udk OD;atmifom
OD;u atmufygtwdkif; jznfhpGwfwifjyygonf/
]jA[P0g'tm; aumif;cJo
h avm[laom awG;awmcsuf
ESifhywfouf ygarmutm&f? bif'gum&f* u tif'dkygvD,H
rif;rsm; oGef;vkyftoHk;jyKcJhaom '*Fg;wpfrsdK;\ aMumbuf
oD0ewfrif;\yHkudk cuf&if;udkif awGU&\/ xdkenf;wl uloQH
rif;rsm; oGef;vkyftoHk;jyKcJhaom '*Fg; tenf;qHk;ESpfrsdK;vnf;
cuf&if;udkifxm;aom oD0ewfrif;yHkudk awGU&onfhjyif wcsdKU
oD0ewfrif;yHkaemufem;wGif eEDEGm;vm;yHkudk awGU&jyef\/
ulvQHtEG,fawmfjzpfaom ]o*Fg,emwifrif;} u edoQum
onf Ak'b
momrif;wpfyg; jzpfaomfvnf; oD0ewftm; ylaZmf
rIudk rpGefYvTwfcJhyg/ xdkrif;\ '*Fg;tcsdKUESifh uloQHtEG,fawmf
wlAdoQuESifh 0goka'0rif;wdkY\ '*Fg;rsm;vnf; oD0ewfrif;
yHkudk awGU&\[l qdkxm;ygonf/ xdkYaMumifh '*Fg;yg&Sdaom
ewfESifhywfoufaom wHqdyftrSwftom;rsm;onf t&d,HwdkY
\ rsdK;dk;"avhESifhywfoufaom trSwftom;rsm;omjzpf
xdkpOFu jA[P0g'tm; aumif;cJhjcif;aMumifh r[kwfyg/

av;NrdKUacwf'*Fg;
az,mESihf aumfvpfwYkd rawGUbl;cJah om av;NrKd Uacwf'*Fg;
udk OD;atmifomOD; &SmazGawGU&Sdygonf/ xdk'*Fg;rSm rif;xD;'*Fg;
jzpfygonf/ '*Fg;wpfzufwiG f ]Ek&m"dywd OD;&D;awmfteEb,}
[k a&;xdk;xm;NyD; usefwpfzuf txufydkif;wGif em*&D tu
&m? atmufydkif;wGif ygoQHtu&mjzifh a&;xdk;xm;onf[k qdk
ygonf/

&cd k i f o m;BuD ; pmay

253

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;

ajrmufOD;'*Fg;rS ukvm;bGJU

'*Fg;onf [ygoQHpmwef; ydkvmonfrSvGJ a0omvD


rS plvr[m&mZm'*Fg;ESifh rltm;jzifh xyfwlyif jzpfygonf/
xdkYaMumifh '*Fg;onf plvr[m&mZm'*Fg;yHkpHudk twk,l
cwfESdyfaom'*Fg;jzpfonf[k qfdkEdkifygonf/ '*Fg;onf a0
omvDacwfESifh ESpfaygif; -----cefY uGmvSrf;aom ajrmufOD;
acwfudk ]uGif;quf} ozG,f qufpyfay;Edkifonfh '*Fg;jzpfyg
onf/ &cdkif'*Fg;ordkif;wGif txl;ta&;ygaom'*Fg; jzpfyg
onf/ rif;xD;'*Fg;udk uGif;qufozG,f tv,fwGifxm; a0
omvDacwfrS plvr[m&mZm'*Fg;ESifh ajrmufOD;awfrS ]&cdkif
wpfzuf? em*&DEiS hf ygoQpH mwpfzuf a&;xd;k xm;aom} '*Fg;rsm;
udk qufpyfMunfhvQif &cdkif'*Fg;ordkif;onf tjywftawmuf
r&Sd wqwfwnf;jzpfaMumif; ay:vGifvmygonf/

av;NrdKUacwf ,Ofaus;rIudk qufcHaom ajrmufOD;acwf


onf '*Fg;cwfESdyfrIudpwGifvnf; rif;xD;'*Fg;ESifh rltm;jzifh
wlnDygonf/ yHkpHjy&vQif rif;xD;'*Fg; wpfzufwGif &cdkif
tu&musefwpfzufwGif em*&DESifh ygoQHtu&ma&;xdk;xm;
ouJo
h Ykd rif;ygBu;D '*Fg;vnf; wpfzufwiG f ]rif;bifoifc,m}5
[k a&;xdk;xm; usefwpfzuf ukvm;bGJU ]aZmufayguf&Sm}
udk em*&Djzifh a&;xdk;xm;ygonf/2
rif;&mZmBuD;'*Fg;wGifvnf; ]wpfzuf &cdkiftu&mjzifh
963-qifjzLocif aqmvdrfoQm} [ka&;xdk; usefwpfzuf
xdkbGJUudkyif txufydkif; ygoQH? atmufydkif; em*&Dtu&m
jzifh a&;xdk;xm;onf/ 3 rif;carmif;'*Fg;udkvnf; wpfzuf
&cdkifpmjzifh ]qifjzL&Sif0& "r&mZmOaoQmifoQm} [k a&;xdk;
usefwpfzuf xdkbGJUudkyif txufydkif; ygvQH? atmufydkif;
em*&Djzifh a&;xdk;ygonf/4

plvr[m&mZm'*Fg;ESifh rif;xD;'*Fg;wdkYudk okawoDaz,m


ESihf aumfvpfwo
Ykd m awGUjrifomG ;Murnfqv
kd Qif ]ajrmufO;D acwf
'*Fg;rsm;onf rlqvif'*Fg;rsm;udk twk,
l '*Fg;rsm;jzpfonf}}
[k ,lqcJhMurnf r[kwfay/
q&mBuD; OD;atmifomOD; BudK;yrf;csufaMumifh ,cktcg
av;NrKd Uacwf rif;xD;'*Fg;wpfrsKd ;wnf;udo
k m awGU&ao;aomf
vnf; pr0uf? yOm? y&def? avmif;Muufpaom av;NrdKUjrpf0Srf;
a'o NrdKUawmfa[mif;ae&mrsm;udk wl;azmfEdkifygu tjcm;rif;
rsm;\ '*Fg;rsm;udk awGUEdkifp&mtaMumif; &Sdygonf/

xl;jcm;csufrsm;rSm rif;xD;'*Fg; ou&mZfESifh ukvm;bGJU


rygjcif;jzpf\/ rif;yg;BuD;'*Fg;wGif ukvm;bGJUygjcif;? rif;&mZm
BuD;ESifh rif;carmif;'*Fg;rsm;wGif ukvm;bGJUESifh ou&mZfygjcif;
wdkY jzpfygonf/
&cd k i f o m;BuD ; pmay

254

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;

&cdkif&mZ0ifrsm;wGif rif;c&D; ]tvDcif} onf &cdkifou


&mZf 801-ck pku&mESifh ppfwaumif;udk wdkufcdkufatmifjrif
cJo
h nf[k vnf;aumif;? bapmjzL ]uvDrmoQm;} onf ukvm;
wdkY ykefpm;aomaMumifh 843-ckwGif ppfwaumif;odkY oGm;
a&mufwu
kd cf u
kd af tmifjrifco
hJ nf[k vnf;aumif;5 azmfjyMuyg
onf/

wGif &cdkifrif;rsm; ukvm;bGJUcH&onfhtaMumif;udk


a0zefpDppfMunfh&ygrnf/
&cdkif&mZ0ifrsm;wGif av;NrdKUacwf\ aemufqHk;bk&if
rif;apmrGefonf tif;0rif;acgif\om;awmf tdrfa&SUrif;om;
rif;&JausmfpGm usL;ausmfwdkufcdkufrIaMumifh &cdkifou&mZf
768-ck b*Fvm; pkvfwefbk&ifxHodkY xGufajy;cdkvIHcJh&onf[k
qdkMuygonf/ rif;apmrGefvGef rif;c&DqufcHaomtcg
tpfudkESifh pkvfwefrif;wdkY\ uwdu0wftwdkif; tmvDcif[k
ukvm;trnf cHawmfrlonf2 [k azmfjyMuygonf/

[maAuvnf; tvDcif at'D (1434-50)onf oHwGJ


ESifh yif;0gudk odrf;oGif;cJhonf/ bapmjzL uvDrmoQm; 145983 onf ppfwaumif;udk 1459-ckwGif wdkufcdkufodrf;ydkufcJh
onf/ xdktcsdefrSp ppfwaumif;onf 1666-xd &cdkifwdkY
vufxJwGif &SdcJhonf2 [k a&;ygonf/

rif;c&DrSp txufyg ukvm;bGJUcH rif; 10-yg;wdkY tkyf


pdk;aom yxrajrmufOD;acwf (1430-1530)udk ukvm;vuf
atmufcH umv[k aumfvpfu ,lqcJhygonf/ ,lqcsuf
onf rif;apmrGefu b*Fvm;bk&ifxH cdkvHIcJh&onfhtcsuf xdk
bk&if tultnDESifh rif;apmrGefeef;&onfhtcsuf? rif;apmrGef
aemuf qufcHvmaom rif; 10-yg;wdkY ukvm;bGJY cH,lcJhMu
onft
h csu?f ajrmufO;D acwfpm '*Fg;rsm;onf rlqvifx;kd '*Fg;
rsm;ESifh rltm;jzifh xyfwljzpfonf[k ,lqaomtcsuf ,if;
av;csufay:wGiftajccH ,lqcJhjcif; jzpf[efwlygonf/
,lqcsuf ,kwd &Sd? r&Sdudk pDppfMunfh&ef ukvm;bGJUcH rif;rsm;\
&mZ0ifudk avhvmMunfygrnf/

&mZ0if taxmuftxm;rsm;udk bapmjzLrif;vuf


xuf a&;zGJUcJhaom ]&cdkifrif;orD; {jcif;} uvnf; axmufcH
aeygonf/ xdk{jcif; tydk'f-35wGif]]{? {ydrfh&ifhl? bapmjzL\? vGefrlawZ? bkef;
ynmudk? wifjyw&H? ewfwdkYMuH? EdkifiHrif;aygif;? ppf
waumif;ajr? wdkifavaomcg? xdkuygom;? oefrm
&Jruf? qif;ouf[l;[l;? jrpfacsmif;ul;? Pfl;
rdpmbif*gukvm;NrHKoufom;wdkY? oHk;yg; oHk;jynf?
pHvifu
h ?kd wef&n
S w
f zsL;? qifawmfO;D rS ypfvwfwjkH im;?
jrm;cRefig;axmif? ukefvsif;atmifwnfh--bapmjzL
&cd k i f o m;BuD ; pmay

255

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;

atmifomOD;\ ,lqcsufrSm taMumif;tusdK; nDGwfaom


,lqcsufjzpfonf[k xifygonf/ q&mBuD;u-

udk? ZrKywfvHk;? rif;tm;vHk;wdkY? vufHk;bkef;a&mif?


axmifrnfxm;bd? Mum;u aMumuf&GUH}} 3 [k a&;zGJU
xm;ygonf / {jcif ; a& bapmjzLrif ; ppf w
aumif;udk wdkufcdkufatmifjrifcJhaMumif; odomyg
onf/

]]&udKifbk&ifrsm; ukvm;bGJUudk qufuyfcHcJh&aom tcsdef


(at'D-1430-rS 1622-xd)twGif; oGef;vkyftoHk;jyKcJhMu
aom &udKifjynfoHk;'*Fg;rsm; ukvm;bGJUtrnfudkyg '*Fg;\
&ifbwf awGU&onfr[kwf/ '*Fg;\aMumbufvnf; bk&if
rif;jrwf\ bGUJ trnfukd em*&DEiS hf ygoQt
H u&mrsm;jzifh a&;xd;k
xm;onfudk awGU&ygao;onf/ ,if;uJhodkY awGU&jcif;onf
r[mrdwEf ikd if rH sm;jzpfMuonfh tm;avsmpf mG ul;oef;a&mif;0,f
a&;tm;jzifh vnf;aumif;? oHwrefqufo,
G a&;tm;jzifv
h nf;
aumif; tquftoG,ftoGm;tvm,SdaeMujcif;aMumifhyif
jzpfygonf/}}

txufyg &mZ0iftaxmuftxm;rsm;ESifh &cdkifrif;orD;


{jcif;taxmuftxm;wdkYudk avhvmqifjcifMunfhvQif yxr
ajrmufOD;acwfrif;wdkYonf aumfvpf,lqouJhodkY b*Fvm;
vufatmufcH r[kwfaMumif; xif&Sm;ygonf/ xdkrif;rsm;
ukvm;bGJUcH,lMujcif;rSm rif;apmrGefESifh b*Fvm;bk&ifwdkY
tjyeftvSefaus;Zl;&SdcJhMujcif;aMumifh* r[mrdwfoabm? cspf
Munfa&;oabmESifh cH,lcJhMujcif;rsdK;om jzpfEdkifonf/ ukvm;
vufatmufcHjzpfaomaMumifh ukvm;bGJUcH,lcJhjcif;rsdK; rjzpf
Edkifacs/

]]oD&dok"r&mZmeef;wufaom c&pfou&mZf 1622ckESpfrSp &udKifjynfonf tbufbufrS qkwf,kwfvmcJhyg


onf/ r*dkwdkYESifh qufqHrIwif;rmvmjcif;aMumifh EdkifiHa&;?
vlrIa&;ESifh ul;oef;a&mif;0,fa&;rSm vHk;vHk;jywfoavmuf
jzpfvmcJ\
h / ,if;aMumifh rif;\bGUJ trnfrmS ukvm;bGUJ raxGU&
awmhyg/ vlraI &;ESiu
hf ;l oef;a&mif;0,fa&; tqufjywfvmjcif;
aMumifh '*Fg;\aMumbuf em*&DESifh ygoQHtu&mrsm;aysmuf
aMumbuf? &ifbuf twlwl rif;\bGJUtrnfudk &udKif
tu&mjzifhyif awGUvm&ygonf/}} ponfjzifh wifjyxm;yg

ukvm;bGJUcHcJhHkESifh ukvm;vufatmufcH[k r,lqEdkif


aMumif;udk rif;ygBuD;'*Fg;? rif;&mZm'*Fg;ESifh rif;carmif;'*Fg;
rsm;uvnf; oufaocHaeMuygonf/ xdkrif;oHk;yg; 'umudk
odrf;ydkufpdk;rdk;EdkifcJhaMumif; tm;vHk;tod jzpfygonf/ xdkrif;wdkY
vnf; ukvm;bGJUtoD;oD;udk rdrdtrnfESifh yl;wGJcH,lcJhMu&m
ukvm;wdkYESifh r[mrdwfrpOftvmrysufvdkjzpfaMumif; vG,f
ulpGm oabmaygufEdkifygonf/ jyemwGif q&mBuD;OD;
&cd k i f o m;BuD ; pmay

256

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
onf/

jynftESHY ukvm;vlOD;a& trsm;tjym;&Sdonf[k ,lq&ef


taMumif;r&Sd/ oD&dok"r&mZmvufxufrSp ukvm;bGJUudk
rcH,lcJhMujcif;uvnf; kSL*sm** rif;om;\aemufvdkuf av;
onfrsm;rSvGJ &cdkifjynf ukvm;vlOD;a& trsm;tjym;r&Sd
aMumif; cdkifvHkpGm ajymEdkifygonf/ wHcg;r&Sd "m;r&Sd 0ifxGuf
EdkifcJhaom wdNAdoQe,fcsJUwdkY vufatmufyif &cdkifjynf&Sd
ukvm;vlOD;a&onf 1911-ck pm&if;t& 178647 (wpfodef;
ckepfaomif; &Spfaxmif ajcmuf&m av;q,fckepf) a,muf&Sd
NyD; ,if;wdkYteuf trsm;tjym;rSm v,f,mtvkyf&moD ppf
waumif;rS vma&mufMuaomolrsm;om jzpfonf/

wGif taMumif;oifh &cdkifr*Zif; trSwf 3-rS ausmf


HZHom (ordkif;)\ t,ltqtcsdKUudk a0zefwifjyvdkygonf/
ajrmufO;D acwf &cdik rf if;tcsKd U ukvm;bGUJ yl;wGcJ ,
H cl hJ onfh
udpudk ausmfZHomu ]rlqvifbGJUrsm; yl;wGJcH,ljcif;rSmvnf;
EdkifiHwGif;&Sd rlqvifbmom0ifrsm;udk odrf;oGif;pnf;Hk;xm;Edkif
ap&ef r*dk{u&mZfESifh wef;wl&nfwlbGJUtrnfcH,lEdkifaMumif;
jyo&efom jzpfonf}} [l tajcjyjrefrmEdkifiHa&;ordkif;?
yxrwGJ} udk udk;um;vsuf wifjyygonf/ wifjycsufwGif
edik if w
H iG ;f &Sd tpvmrfbmom0ifrsm;[laom pum;toH;k tEIe;f
onf &cdkifjynfwGif;&Sd tpvmrfbmom0ifrsm;[k t"dym,f
xGuyf gonf/ t"dym ,ftwdik ;f qdv
k Qif ukvm;bGUJ udk pwifcH
,lcJhaom rif;c&DvufxufrSp &cdkifjynf ukvm;vlOD;a&
trsm;tjym;&SdaMumif; 0efcH&ma&mufonf/

trSefajym&vQif olwdkYonf &cdkifjynfom;rsm; r[kwfay5


[k qdkygonf/ tqdkt&vnf; 1784-rwdkifrDu &cdkif&Sd
ukvm;vlOD;a&onf &cdkifbk&ifrsm;u ukvm;bGJUcH pnf;Hk;
,l&avmufatmif trsm;tjym;r&SdaMumif; xif&Sm;ygonf/
xdjYk yif ausmZf o
H mu ]ukeo
f ,
G af &;? pD;yGm;a&;ESihf ,Ofaus;
rIa&;&mwdk;wuf<u,f0aeaom r*dk{u&mZfrsm;udk &cdkifbk&if
rsm; tm;uscJhMu[ef wlonf2 qdkaom ,lqcsufrSmvnf;
&cdkif&mZ0ifvm tcsuftvufrsm;ESifh rudkufnDay/ &cdkif&mZ
0ifrsm;t& rif;c&DESifh bapmjzLwdkY ppfwaumif;udk wdkufcdkuf
odrf;ydkufcJhMujcif;rSm rif;apmrGefvufxuf vufvGwfcJh[ef&Sd
onfh oabmom jzpfavonf/ r*dk{u&mZfudk tm;us

&cdkifjynfwGif; ukvm;trsm;tjym;om &SdcJhdk;rSefvQif


]&cddkifbk&ifrsm;u bmoma&; vGwfvyfcGifhay;xm;aom
aMumifh} rif;apmrGefvufxuf aqmufvkyfcJhonfh2 qdkaom
qef'cD efAvD* rsKd ;udk &cdikd jf ynftESYH awGU&ayvdrrhf nf/ ajrmuf
OD;rif;tm;vHk;vnf; ukvm;pnf;Hk;a&;enf;y&d,m,ftjzpf
ukvm;bGJUtoD;oD;udk cH,lMuayvdrfhrnf/ odkYaomf ajrmufOD;
acwf qef'cD efAvD wpfcw
k nf;udo
k m awGU&aomaMumifh &cdik f
&cd k i f o m;BuD ; pmay

257

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
r[kwfay/ ajrmufOD;acwf yxrydkif;umvtkyfcsKyfolwdkYonf
b*Fvm;rS twk,loifhonfudk ,lcJhMu[ef&Sdonf3 [laom
ausmfZHom\ ,lqcsufrSmvnf; taxmuftxm;wpfpHkw&m
rjyEdik o
f nfh rsu&f rf;rSe;f q,lqcsurf sKd ;om jzpf[efwyl gonf/

wpGef;wpajymjy&ef uREkfyftm; iHhvifhaeygvdrfhrnf/


armifAodef;
&cdkifhwefaqmifr*Zif;(4)? 1977/

ed*Hk;
&cdkifordkif;a&;&m ork'&mum; tvG,fus,f0ef;vSyg
onf/ ork'&mrS a&udkcyf rukefEdkifouJhodkY &cdkifordkif;a&;
&mrsm;udk okawoevkyf ukecrf;EdkiftHh rifyg/ &cddkif'*Fg;
taMumif;udk az,m? aumfvpf? OD;atmifomOD;tp&Sdaom
okawoDwdkY avhvmwifjycJhMuonfrSm ESpfaygif; (100)cefYyif
MumcJhygNyD/ odkYaomf jynfhpHkrI r&Sdao;/ az,mrawGUzl;cJhonf
udk aumfvpfawGU tjrifopfrsm; wifjyum '*Fg;ordkif; pm
rsufESmopfrsm; a&;ay;cJhygonf/ xdkyk*dKvfESpfOD;wdkY rawGUzl;
cJah om '*Fg;rsm;udk oufaoxm; OD;atmifomOD;u &cdik 'f *Fg;
ordkif;udk jznfhpGufa&;om;cJhonf/ ,if;ynm&SifwdkY\ BudK;yrf;
rIwGif tajccHNyD; uREkfyfwdkYu qufvufokawoevkyf&yg
rnf/ &cdkif'*Fg;ydkrdkjynfhpHkvmatmif ydkrdkyDjyifvmatmif tm;
xkwf&ygrnf/ a&S;acwf &cdkifjynf\ tarGtESpf '*Fg;a[mif;
rsm;u uREkyfwdkY\ orkdif;rnfodkYjzpfay: wdk;wufcJhonfudk

rS w f c suf
aqmif;yg;udk &cdkifr*Zif; trSwf(4)? 1977- ]armif
jrodef;} uavmiftrnfjzifh azmfjyzl;ygonf/

* Phayre, Arthur, P.11


** Collis, M.S Kalima
1. "Coins of Arakan, of Pegu and of Burma", Phayre, A.P.
The International Numimmata Orientalis London?
Trubner& Co. 1882
1. Ibid P.1
2. Ibid P.2
3. Ibid P.8
4. Ibid P.30
5. " Arakan's Place in the Civilization of the Bay", M. Collis
in Collation with San Shwe Bu., BRSFAP No(2)
1. Ibid P.485

&cd k i f o m;BuD ; pmay

258

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;

4/ (u) &cdkif&mZ0ifopfusrf;? pm-7


(c ) &cdkif&mZ0ifopfusrf;? pm-93
(u ) "n0wDta&;awmfy?kH ta&;awmfykH 6-apmifw?JG
eef;jrifhpmay? &efukef? 1970? pm-43
(c ) &cdkif&mZ0iftusOf;? pm-97
1/ (u) &cdkif&mZ0ifopfusrf;? pm-24/
(c ) &cdkif&mZ0ifopfusrf;? pm-99
2/ (u) &cdkif&mZ0ifopfusrf;? pm-38
(c) &cdkif&mZ0iftusOf;? pm-804
1/ (u) &cdkif&mZ0ifopfusrf;? pm-38
&cdkif&mZ0iftusOf;? pm-104
2/ Harvey, History of Burma, Longman Greeu Co. 1925

2. Ibid P.487
3. Ibid P.486
4. Ibid P.488
5. Arakan 'Place' 487
6. Ibid P.488
* Mongolian
1. Ibid P.488
2. Ibid P.488
3. Ibid P.489
4. Ibid P.491
*** Burmese Writing
**** Arakanese Language
* Gaur
1. Arakan's Place, P,493
2. Coins of Arakan, P.2

P.140

3/ pmqdkawmf z'lrif;ndK ]bapmjzLorD;awmf {jcif;}


(a&T a pwD r l ) OD ; atmif o mOD ; wnf ; jzwf o nf /
pmayaygif;ul; pmtkyw
f u
kd ?f awmifOuvmy? &efuek /f
1970? pm-60/
* rif;apmrGefu b*Fvm;bk&if emZD&ftl'defoQmudk ppfa&;
ppf&m ulnDcJhaMumif; &cdkif&mZ0ifrsm; tus,f
w0ifhazmf jyMuygonf/
1/ ausmfZHomordkif; ajrmufOD;acwf\ ed'gef;? &cdkif
r*Zif;? trSwf(3)? 1976? pm-26

1/ '*Fg;ordik ;f avhvmolwpfO;D (OD;atmifomOD;)? ]ta&SU


awmiftm&S '*Fg;ordkif;} &cdkifGefYzl;? pm-117?
ynm*kPf&nf pmaywdkuf? 1968/
* Prof. D.R. Bhandarkar
1. Rustom, C.A ' Some coins of Arakan" The Nation Sun
day Supplement, 11 November, 1962
1. Coins of Arakan, 25
* Zabauk Shah
2. (A) Coins of Arakan, P.25 (B) Arakan's Place, P.501
3. (u) pErmvuFm&? &cdkif&mZ0ifopfusrf;? 'k-tkyf?

* Sandikhan mosque
** Shashuja
2. Smart, A, B, Burma Gazatter Akyab District, Volume A P.
86-87

[Hom0wDyd#uwfwdkuf? 1203/
(c) OD;OD;omxGef;? &cdkif&mZ0iftusOf;? 1972? pm89/ (pmul;pufrI) pm-12/
&cd k i f o m;BuD ; pmay

2/ ajrmufOD;acwfed'gef;? pm-26
3/ &cdkifr*Zif;? trSwf(3)? 1976? pm-26
4/ ajrmufOD;acwfed'gef;? pm-26

259

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;

acwfopfordkif;ynmoQifwdkYonf '@m&DESifha&maxG;ae
aom acwfa[mif;ordkif;rsm;udk Iwfcsypfy,fjcif; rjyKMu/
trJaumifvu
kd af om rkq;kd yrm '@m&Dov
J eG pf rsm;udk ajc&mcH
okawoevkyfNyD; ryDrjyif 0dk;wdk;0g;wm; jzpfaeaom ordkif;
rsm;udk yDjyifxif&Sm;vmatmifom tm;xkwfcJhMuavonf/
odyHenf;usaom wl;azmfrIvkyfief;uvnf; acwfopfordkif;
ynmoQifwdkYtm; '@m&DESifh wu,fhtjzpf cGJjcm;Edkifatmif
xda&mufpGm ulnDEdkifcJh\/
&cdkif&mZ0ifvm '@m&Dqefaom taMumif;t&m tjzpf
tysufrsm;um; trsm;tm;jzifh '@m&Db0om &SdaeMuao;
onf/ raoG;&ao;aom ausmufrsufrsm;yrm urmhordkif;
ausmuf r suf & wemrsm;tv,f ta&mif r vuf emrnf
rxGub
f J &Sad eMu&onf/ xdrk aoG;&ao;aom ausmufrsuw
f ;kH
rsm;xJ a0omvDNrdKUawmfa[mif;um; tawmftoifh vlod
rsm;aom ausmufrsufwHk;wpfck jzpfygonf/

a0omvDordkif; jyKpka&;
(aqmif;yg;jzifh uG,fvGefol q&mOD;pHomatmiftm;
OD;Gwfygonf/)
uRefawmfwdkY i,fi,fuyif a0omvDNrdKUawmftaMumif;
udk tbdk;tbGm;wdkYxHrS yHkjyifozG,f Mum;cJhzl;onf/ ausmif;
om;b0 urmhordkif;yHkjyifrsm;udk zwfIavhvm&aomtcg
i,fpOfu Mum;cJhzl;aom a0omvDNrdKUawmftaMumif;udk owd
&vmNyD; olrsm;EdkifiHvnf; rdrdwdkYvdk '@m&Dqefaomordkif;
tjzpftysurf sm; &SMd uyguvm;[k odvmonf/ trSeu
f acwf
ordkif;rsm;onf '@m&Dqefaom acwfa[mif;ordkif;rsm;rS
arG;zGm;vmjcif;om jzpfavonf/

a0omvDNrdKUawmfonf emrnfausmf ajrmufOD;NrdKUawmfrS


ajrmufbufig;rdkifcefYtuGmwGif wnf&Sdygonf/ trnftjynfh
tpHkrSm ]]a0omvDausmufavSum;NrdKUawmf}} jzpfonf/ a0om
vDNrdKU\ taemufajrmufbuf &rf;acsmif;urf;yg;wGif oabFm
rsm; qdu
k u
f yf&m ausmufavSum;wnf&cdS ahJ omaMumifh ]]a0om
vDausmufavSum;}} NrdKUawmf[k ac:Mujcif; jzpfonf/
&cd k i f o m;BuD ; pmay

260

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;

azmfjyygonf/ xd'k gG &m0wDNrKd UawmfrS xGuaf jy;vmMuaom 0gok


a'0\ESr tea'0DEiS hf jA[ojk Ey P
k m ;wdu
Yk kd a0omvDjynfol
wdaYk wGU eef;wifaomaMumifh rif;vkyt
f yk cf sKyMf uonf/ xdrk if;
qufonf a0omvD ESpfaygif;rsm;pGm pdk;pHcJhNyD; aemufqHk;wGif
bDvl;0ifpm; rif;qufjywfum a0omvDysufcJhonf/ xdk
tajctaewGif tZKe&Sif&aoh om;awmfrm&,krif;om;onf
a0omvD aomif;usef;aeaom bDvl;&efudk NzdKcGif;NyD; a0om
vDjynfolwdkYudk u,fwifcJhonf/

&cdik &f mZ0ifukd avhvmMunfah omf a0omvDwnf&cdS ahJ om


umvudk tMurf;tm;jzifh ESpfydkif;cGJjcrf;EdkifaMumif; awGUEdkif
rnf jzpfygonf/ wpfydkif;onf pmta&;tom; rSwfwrf;
rawGU&ao;rDumv a0omvDjzpf usefwpfydkif;rSm pmta&;
tom;rSww
f rf;rsm;awGU&Ny;D aemuf a0omvD jzpfygonf/ wpf
enf;ajym&vQif a0omvDudk r[mwdkif;pjEm;rif;BuD; rwdkifrD
umv a0omvDESIfh r[mwdkif;pjEm;rif;BuD;aemufydkif;umv
a0omvD[l ydkif;jcm;Edkifrnf jzpfygonf/

a0omvDNrdKUawmf rif;jzpfvmonf/ odkYaomf a0omvD


qufvufrpdk;pHbJ "n0wDNrdKUawmfopfudk xlaxmifpdk;pHcJh
onf ponfjzifh azmfjyMuygonf/ rm&,krif; pdk;pHcsdefudk c&pf
awmfray:rD ESpfaygif; 3000-[k &mZ0ifq&mwdkY azmfjyMu
&m a0omvDrmS xdx
k ufEpS &f mpkaygif;rsm;pGmuyif ay:aygufchJ
aom NrKdUawmfjzpfonf[k qdk&rnf jzpfavonf/ xdkrQapm
aom umvutjzpftysurf sm;twGuf cdik v
f akH om taxmuf
txm;rsm;&&ef rvG,yf g/ xdt
k jzpftysurf sm;onf &cdik o
f rdik ;f
'@m&DyHkjyiftqifhom &SdaeOD;rnf jzpfygonf/

'@m&Dqefaom a0omvD
ajrmufOD;acwfa&; &cdkif&mZ0ifrsm; 'Gg&m0wDNrdKUawmf
udk a&S;OD;wnfaomNrKd Uawmf[k azmfjyMuygonf/ 'Gg&m0wDwnf
NyD; ra&S;raESmif; umv a0omvDNrdKUawmfudk wnfonf[k
qdkygonf/ rZdra'o Ow&r&jynf&Sif oD&dom*&rif;BuD;\
om;awmftvwf ]yk&m*rif;om;} u wnfaxmifonf[k azmf
jyonf/ xdkrSp a0omvDNrdKUawmfwGif rif;qufaygif;rsm;pGm
pd;k pHcNhJ y;D aemuf eef;arGqufcrH nfo
h l r&S
d rif;qufjywfco
hJ nf
[k qdkygonf/ xdkpOf'Gg&m0wDNrdKUawmfwGif 0goka'0nDaemif
wdkY tcsif;csif;wdkufcdkuf aoaMuMuNyD; 'Gg&m0wDysufonf[k

r[mwdkif;pjEm;\ a0omvD
&cd k i f o m;BuD ; pmay

"n0wDNrdKUawmfpdk;pHcJhaom ol&d,auwkrif;\om;
awmf r[mwdkif;pjEm;rif;BuD;onf "n0wDNrdKUoufukef a0

261

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;

a&;xm;csufrsm; rSefuefrI &Sd? r&Sdudkvnf; rlvrSwfwrf;rsm;jzifh


vnf;aumif;? acwfNydKifrSwfwrf;rsm;jzifh vnf;aumif; wdkuf
qdkifppfaq;MunfhMuOD;rnf jzpfonf/ rlvrSwfwrf;vnf; r&Sd?
acwfNyKd irf w
S w
f rf;rsm;vnf; &SmrawGUqdv
k Qif aemufq;kH tqifh
tjzpf oufqikd &f mNrKd Uawmfa[mif; ocsK i;f a[mif;wdu
Yk kd wl;azmf
&SmazGMunfhMurnf jzpfonf/

omvDausmufavSum;NrdKUawmfa[mif;udk xlaxmifpdk;pHcJhonf
[k &cdkif&mZ0if azmfjyygonf/ rif;qufudk;quf &SdcJhonf[k
jyonf/ wdkif;pjEm;rif;tm; odMum;rif;u av;? oHvsuf? vSHysH
wdkY qufocJhonf[k qdkonf/ &wemrdk;vnf; &Gmonf[k azmf
jyonf/ pjEm;udk;qufpvHk; vSHysH& &wemrdk; tBudrfBudrf&Gm
onf[k rSwfom;&ygonf/
&cdkif&mZ0iftqdkudk &cdkifpmay rSwfwrf;wdkYuvnf;
axmufcHaejyefonf/ ajrmufOD;acwf bapmjzLrif; (c&pf
ou&mZf 1459-1482)vufxufa&;aom &cdkifrif;orD;
{jcif;tyd'k f (10) ]]a0omvD Zmwdq'e?f rsKd ;rSejf zLvJ?h wq,fh
ESpfpD;? ausmfoD;xdkcg? ausmfxif&Gmom;? r[mrnfvIdif;? wdkif;
pjEm;? ausmufavSum;? odMum;ewfay;? av;ESifhoHvsuf?
vufeufvyS s?H appm;cHvsu?f ab;awmfpjEm ;? ud;k quftm;ud?k
odMum;ay;o? vSHysHvSESifh? rdk;0&wem? &GmonfxefBudK;? ausmf
vGrf;[dk;onf}} [l zGJUqdkxm;avonf/ &mZ0iftqdkESifh at;
jcif;tqdkwdkY xyfwlyif jzpfygonf/

a0omvDrS taxmuftxm;rsm;
a0omvDESifhywfoufaom rlvtaxmuftxm;rsm;
tjzpf a0omvD'*Fg;rsm;? ou#ausmufpmrsm;? ausmufqpf
kyfvHk; kyf<u tusdK;tyJhrsm;udk a0omvDNrdKUawmf&m vnf;
aumif;? xdkywf0ef;usif vnf;aumif; awGUMuavonf/
t&yfom;rsm; BudKMum;BudKMum;awGUaom a0omvD'*Fg; 12jym;udk pkaygif; ajrmufOD;acwf '*Fg; 31-jym;? yJcl;'*Fg;ESifh
yl;wGJum qmtmomaz,monf 1882-ckESpfwGif '*Fg;pmtkyf
wpftkyf a&;cJhavonf/ qmtm,maz,m\ vkyfief;udk armf
&pfaumvpfu OD;pHa&Tyk\ tultnDjzifh 1915-ckwGif wdk;sJU
cJh\/ armf&pfaumvpfonf olawGU&Sdaom a0omvD'*Fg;rsm;?
ajrmufOD;acwf '*Fg;wpf&mausmfESifh a0omvDrS wjcm;kyf0wK
tNyKd tysu?f tusKd ;tyJh taxmuftxm;rsm;udk ausmaxmuf
aemufcHxm; a0omvDESifhywfoufaom ordkif;tqdkopf

odkYaomf acwfopfordkif;ynm&SifwdkYu ]]&mZ0ifwGif a&;


xm;Hk? pmaywGif zGJUqdkxm;HkESifh cdkifvHkrSefuefNyD[k owfrSwf
Murnf r[kwfyg/ &mZ0ifwGif a&;xm;vQif rnfonfhacwf
u rnfola&;xm;aom &mZ0ifenf;? rlva&;avm? wqifh
ul;xm;jcif;avm ponfjzifh pDppfMunfhOD;rnfjzpfonf/ xdk
&cd k i f o m;BuD ; pmay

262

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;

oQwdkuf&Sd &cdkifa0omvD'*Fg; 21-jym;udkvnf; yl;wGJazmfjycJh


\/ ausmufpmyg rif;tcsdKU\ trnfESifh '*Fg;tay: pmxdk;
xm;aom rif;trnfrsm; wlnDaMumif;udkvnf; azmfxkwfEdkifcJh
avonf/

rsm;udk xlaxmifcJygonf/
olu a0omvDjynfolESifh tkyfpdk;olwdkYonf [dELrsm; jzpf
onf qdkygonf/ a0omvD jA[P0g'ESifh r[m,eAk'bm
omwdYk xGe;f um;cJo
h nf[v
k nf; aumufcsucf sygonf/ xdak cwf
&cdkiftu&m ta&;tom;ray:ao;[kvnf; qdkygonf/
xdt
k qdo
k pfwo
Ykd nf a0omvDordik ;f jyKpak &;wGif tav;teuf
xnfhoGif;pOf;pm;oifhaom tqdkrsm; jzpfayonf/ odkYaomf
xdktqdkrsm;onf &cdkif&mZ0ifvm tqdkrsm; rSefrrSefudk EIdif;
,SOfppfaq;Munfh&eftwGufum; toHk;r0ifvSacs/

a'gufwm*Refpwifu taemufbufrsufESm&Sdpmonf
tmeEpjEm;rif;a&;xdk;cJhaompmjzpf xdkrif;u at'D&Spf&mpk
yxrydik ;f umv a&;xd;k cJv
h rd rhf nf[k vufa&;vufom;ynm
t& cefYrSef;ygonf/ xdkausmufpmwGif rif;aygif; 37-yg;yg
tMurf;tm;jzifh rif;quf 3-quf owfrSwfEdkifonf qdkyg
onf/ 'kwd,rif;qufudkxlaxmifolonf a'GpHjErif;jzpfNyD;
at'D 350? qm;um;u 370-cefY pwifpdk;pHcJhNyD; rif;aygif;
13-yg;&SdcJhonf[k azmfjyygonf/ xdk 13-yg;teuf a'GpHjEESifh
umvpjEwdkYom &cdkif&mZ0ifvm wdkif;pjEm;? umvpjE;wdkYESifh
trnfeD;pyfaMumif; rSwfcsufcsygonf/

pjEm; (9) qufrSefovm;


arm&pfaumvpfwdkY aemufydkif;wGif a0omvDESifh ywf
ouf av;pm;tm;udk;avmufaom tcsufopfrsm;udk azmf
xkww
f ifjyEdik cf o
hJ rl mS t*Fvyd v
f rl sKd ; a'gufwm*Repf epf jzpfav
onf/ yk*dKvfonf &cdkif&mZ0ifvm tqdkrsm; rcdkifvHk
aMumif; OD;pGmaxmufjycJhol jzpfavonf/
a'gufwm*Refpwifonf ,ckoQpfaomif;bk&m; wnf&Sd
aom ou#ausmufpmwdik \
f taemufbufrsuEf mS udk tjynfh
tpHkzwfNyD; t"dym,fazmfEdkifcJh\/ xdkausmufpmESifhtwl wdNAd

pdwf0ifpm;p&mwpfcsufrSm ausmufpmazmfjyaom a'G


pjErif;quf\ ESpfpkaygifonf 230-jzpf &cdkif&mZ0ifvm
wdkif;pjEm;rif;\ ESpfpkoufawmfaygif;onfvnf; at'D 877rS 1018-xd ]pjEm; 9-qufESifh tjrwl? yJjzL? irif;wHk;rif;wdkY
tygt0if} ESpfaygif; (230)jzpfonf[laom EIdif;,SOfwifjy
csuf jzpf\/ &cdik &f mZ0ifvm wdik ;f pjEm ;rif;qufonf ausmuf
pmyg a'GpjErif;qufudk jyefvnfrSef;qjyKjyifazmfjycsufom
&cd k i f o m;BuD ; pmay

263

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;

udk zwfNyD; 1957-ckESpfwGif a&;om;wifjycJh\/ a'gufwm*Ref


pwif\ azmfxw
k cf surf sm;udk ]ou&mZfcefrY eS ;f suf uGmHrk S ty}
twnfjyKcJh\/

jzpf[efwlonf[k a'gufwm*Refpwifu azmfjyygonf/


wifjycefYrSef;csufrsm;onf &cdkif&mZ0ifvm wdkif;pjEm;
\ a0omvDESifh qufpyfaeygonf/ ,if;wdkYteuf a'gufwm
*Refpwif\ cefYrSef;csufrsm;udk ,m,Dtqdkrsm;tjzpfom rSwf
,lvdku rSwf,lEdkifrnfjzpfaomfvnf; ausmufpmESifh '*Fg;rsm;
wGif azmfjyaom a'GpjErS tmeEpjE 22-yg;aom rif;wdkY\
trnfrsm;? eef;pHESpfrsm;? t&yftrnfrsm;udkum; cdkifrmpdwfcs
&aom tajccHtcsuftvufrsm;tjzpf vufcH&rnf jzpfyg
onf/ taMumif;rSm ausmufpmESifh '*Fg;wdkYonf xdkpjEm;rif;
rsm;\ rsufarSmuf a&;xdk;oGef;vkyfcJhaom ypnf;rsm;jzpf
aomaMumifh jzpfygonf/

a'gufwmqm;umNyD;aemuf q&mBuD;OD;atmifomOD;u
1966-wGif &cdkif,Ofaus;rIpmapmif twGJ(1)? trSwf(1)
]a0omvD} wGif a'gufwm*RefpwifESifh a'gufwm qm;um;wdkY
\ a&;om;csufrfsm;udk azmfxkwfwifjycJh\/ rEav; 0^o
wuodkvfyygVdXmerS vufaxmufuxdu OD;jrifhaqGuvnf;
1966-ckESpf okawoe aqG;aEG;yGJwGif tmeEpjEou#
ausmufpmtaMumif;udk pmwef;zwfcJhavonf/ yk*dKvfwdkY
taMumif; tmeEpjEausmufpmonf vlodrsm;vm\/ a0om
vDNrdKUawmfonfvnf; ydkrdkxifay:vm\/
xdkYaemuf q&mBuD; OD;atmifomOD;onf rdrd\,cifBudK;
yrf;csufESifh tm;r&ao;bJ a0omvDESifhywfoufaom ordkif;
taxmuftxm;rsm;udk udk,fwdkifuGif;qif;&SmazGcJhonf/ Z&m
vl q d k ; \ Ncd r f ; ajcmuf r I u d k &if q d k i f N yD ; &ef u k e f r S ppf a wG ?
NrdKUa[mif;? a0omvD? ausmufjzLNrdKUrsm;odkY tBudrfBudrf c&D;
xGucf \
hJ / &Edik o
f rQ taxmuftxm;rsm;udk pk\/ txl;ojzifh
a&S;a[mif;'*Fg;rsm;udk pkaqmif;ygonf/ q&mBuD;\ rqkwf
repfaom tm;xkwfrIaMumifh a0omvDacwfrS pjEAEK? blrd
pjE? plvr[m&mZ'*Fg;rsm;ESifh av;NrdKUacwfrS rif;xD;OD;&D;

*RefpwifNyD;aemuf
a'gufwm*Refpwif\ &cdkifrS ou#ausmufpmrsm; pm
wef;udk 1942-ckwGif yHkESdyfxkwfa0cJhygonf/ xdkpmwef;yg
taMumif;t&mrsm;udk jrefrmpmzwfy&dowfrsm;odatmif rGef
Adkau? q&mrif;ok0PfwdkYu aqmif;yg;rsm;a&;Mu\/ tdEd,
ausmufpm0efa[mif; a'gufwm 'DpDqm;um;uvnf; tmeE
pjE ausmufpmESifh a0omvDrSwjcm; ou#ausmufpmtcsdKU
&cd k i f o m;BuD ; pmay

264

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;

,SOMf unfv
h mwwfMu\/ ajymqdk aqG;aEG;vmEdik Mf u\/ jynfol
wd\
Yk ordik ;f udjk ynfow
l u
Ykd ,
kd w
f ikd f pDppfa&;om;Edik af tmif q&m
u pDpOfay;EdkifcJhonf[k qdkEdkifrnf jzpfygonf/

awmf r[meEb,'*Fg;wdu
Yk kd awGU&Scd \
hJ / xdt
k opf awGU&Scd suf
rsm;aMumifh arm&pfaumfvpf\ ]a0omvDacwf &cdkiftu&m
ta&;tom;ray:ao;} [laom tqdka[mif;rSm rcdkifvHk
aMumif; axmufjyEdkifcJhavonf/ a0omvDESifh ywfoufaom
ordkif;tcsuftvuf tcsdKUudkvnf; wifjyEdkifcJhavonf/

q&monf xdkpmtkyfwdkY a'gufwm*Refpwif\ rlvwif


jycsuw
f u
Ykd kd tjynft
h pHk azmfxw
k Ef ikd cf o
hJ nfomru tcsuo
f pf
rsm; jzifhvnf; tm;jznfhay;EdkifcJh\/ a,"rm*gxmudk pwlyg
ausmufapwDi,frsm;? ausmufjym;fsm;? acgif;avmif;pmrsm;?
aMu;eDjym;pmrsm;? '*Fg;opfrsm;? aMu;apwD? aMu;qifwkrsm;
ponfwdkYrSm q&mjznfhpGufwifjyEdkifcJhaom taxmuftxm;
rsm; jzpfygonf/ xkdtopfawGU&Sdcsufrsm;udk tm;udk; ]a0om
vD 4-&mpkrS 8-&mpkxd Ak'bmomonf aESmif;acwfr[m,e
Ak'bmomrsdK; r[kwf} [laom udk,fydkif,lqcsuf wpfckudk
vnf; tcdkiftrm pdkufxlEdkifcJhavonf/ tqdkonf armf&pf
aumvpfwdkY\ a0omvD jA[P0g'ESifh r[m,e Ak'bm
omwdkY xGef;um;cJhonf[laom ,lqcsufudk acsycJhaomtqdk
yif jzpfygonf/

q&mBuD;OD;atmifomOD;NyD;aemuf a0omvDtaMumif;udk
pl;pl;pdkufpdkufavhvmazmfxkwfolrSm q&mOD;pHomatmif jzpf
\/ q&monf a0omvDESifhywfoufaom ou#ausmufpm
taxmuftxm;rsm;udk ynmoQio
f ak woDtenf;i,foYkd avh
vmod&SdHkrQESifh rvHkavmufao;[k cH,laomaMumifh &cdkifqdkif
&m ou#ausmufpmrsm;udk vlwdkif;avhvmzwfIEdkifatmif
at'D 6-&mpkESifh ,if;rwdkifrD &cdkifjynfoHk;tu&m pmtkyf
jyKpkxkwfa0cJh\/ xdkYaemuf ]tmeEpjE? &Spf&mpk a0omvDrif;}
pmtkyu
f v
kd nf; qufvufxw
k af 0cJjh yef\/ xdaYk emuf &cdik 'f *Fg;
rsm; pmtkyu
f v
kd nf; ]a&S;a[mif; &cdik jf ynf\ Ak'b
momvufrI
ynm} t*Fvdyfbmom pmtkyfudkvnf;aumif; a&;om;xkwf
a0cJh\/ 1975-rS 1979-ck 4ESpftwGif; BudK;yrf;rIrsm; jzpfyg
onf/

a'gufwm*RefpwifrSonf q&mOD;pHomatmifxd okaw


oDtoD;oD;wdkY\ a0omvDESifh ywfoufaom azmfxkwfwifjy
csufwdkYudk avhvmqifjcifvQif at'D av;&mpkrS q,f&mpk
umv a0omvDNrdKUawmfonf ,ckae&myif trSefwu,f
wnf&x
dS eG ;f um;cJah Mumif; ay:vmygonf/ xdo
k ak woDwYkd azmf

q&m\ tywfwukwf pdwftm;xufoefpGm BudK;yrf;rI


aMumifh &cdkifqdkif&m ou#ausmufpmrsm;udk omrefjrefrmpm
zwfwwfolwdkYyif zwfIavhvmEdkifMu\/ &cdkif&mZ0ifESifh EIdif;
&cd k i f o m;BuD ; pmay

265

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;

a0omvDudk wl;NyD

jyaom a0omvDonf &cdidk &f mZ0ifwiG f azmfjyaom wdik ;f pjEm ;


rif;BuD;\ a0omvDausmufavSum;NrdKUawmfyif jzpfonfrSm
vnf; xif&Sm;vmygonf/ odkYaomf &cdkif&mZ0ifvm tqdkrsm;
rSm okawoDwYkd azmfxw
k w
f ifjyaom tqdrk sm;avmuf rjynfph kH
rcdkifvHaMumif;udkvnf; em;vnfvmygonf/

uREkfyfwdkY arQmfvifhaeMuaom a0omvDwl;azmfa&; vkyf


ief;udk ,cktcg EdkifiHawmftpdk;&u pwifaqmif&GufaeNyD
jzpfygonf/ jrefrmEdkifiH a&S;a[mif;okawoeXmeonf a0
omvDudk (15-1-80)aeYrSp (20-2-80)aeYxd yPmr
oabm wl;azmfcJhygonf/

wpfzufwGif *Refpwifpaom acwfopfokawoDwdkYMum;


&cddkifordkif;qdkif&m jyemopfrsm; ay:xGufvmonfudk
vnf; awGU&ygonf/ (1) a0omvDjynfoEl iS hf tkypf ;kd olwo
Ykd nf
rnfonfhvlrsdK;jzpf rnfonfhbmompum;udk ajymqdkcJhMu
oenf;/ (2) xGef;um;cJhaom udk;uG,frIrSm jA[P0g'ESifh
r[m,me Ak'b
momavm? odrYk [kwf &cdik w
f Ykd ,cku;kd uG,af e
Muaom ax&0g'Ak'bmomrsdK;avm? (3) &cdkiftu&mESifh
&cdkifpmay xGe;fum;cJhNyD;avm paom jyemrsm; jzpfyg
onf/

a0omvDwl;azmfa&;vkyfie;fudk acgif;aqmifolrSm a&S;


a[mif;okawoeXme txufwef;t&m&Sd OD;jrifhatmif jzpf
ygonf/ OD;jrifhatmifonf tdEd,EdkifiH a&S;a[mif;wl;azmf
rI vkyif ef;rsm;udk 3-ESpw
f ikd f qnf;yl;cJzh ;l ol jzpfonf/ [efvif;
Bu;D ESihf ok0Pbrl Nd rKd Uawmfrsm;udv
k nf; wl;azmfczhJ ;l ol jzpfonf/
&cdkifwGif a&S;NrdKUawmfa[mif;rsm; trsm;tjym;yif &SdcJh
aomfvnf; a0omvDudkom tb,fhaMumifh pwifwl;azmf&
oenf;/ xdkar;cGef;udk OD;jrifhatmifu odkY &Sif;jyygonf/

jyemrsm;udk qufvufajz&Sif;Mu&OD;rnf/ jy
emrsm;udk ajz&Sif;&efESifh acwfrDaom a0omvDordkif;opfudk
jyKpk&eftwGuf a0omvDNrdKUawmfa[mif;udk rwl;rjzpf wl;azmf
Munfh&OD;rnf jzpfygonf/ acwfrDwl;azmfrIvkyfief;uom
jyemrsm;udk rsufESmrvdkufbJ ajz&Sif;qHk;jzwfEdkifrnf jzpfyg
onf/

]]&cdik Nf rKd Uawmfa[mif;awGxu


J "n0wD? a0omvDeYJ av;
NrdKUacwfNrdKUawmfawG[m wl;azmfoifhwJh NrdKUawmfawGygbJ? 'g
ayr,fh uRefawmfwkdYu a0omvDudkyJ pwl;r,fvdkY qHk;jzwfMu
ygw,f/ taMumif;uawmh a0omvD[m "n0wDeJY av;NrdKU
wdkY&JU A[dkrSm usvdkYygbJ/ a0omvDudkwl;&if "n0wDudka&m
&cd k i f o m;BuD ; pmay

266

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
av;NrdKUudkyg qufpyfrdrSm jzpfygw,f}}
a0omvDrS rnfonfhtaxmuftxm;&rnf[k cefYrSef;
r&yg/ odkYaomf ajray: oJvGefprsm;udkMunfh tdk;uGJESifh tkwf
taqmufttHrk sm; ay:xGuv
f mrnfuu
kd m; taotcsm ajym
Edkifygonf/ ,cifokawoDwdkYrSm tdk;uGJESifh tkwfypnf;
taxmuf t xm;rsm;ud k rwif j yEd k i f c J h M uao;/ ,ck
OD;jrifah tmif wdzYk UJ u wl;azmfwifjyEdik Mf uawmhrnf jzpfygonf/
wl;azmfrI udprsm;rnfonfhckESpfwGif NyD;pD;rnf rodyg/
xd k u d p r sm; atmif j rif N yD ; pD ; aomtcgum; &&S d v maom
taxmuftxm;rsm;udk trsm;jynfolwkdY avhvmqnf;yl;Edkif
&ef a&S;a[mif;a0omvDordik ;f jywdu
k w
f pfcu
k kd wnfaxmifxm;
vdrfhrnf[k arQmfvifh&ayonf/ xdktaxmuftxm;rsm;udk
Munfh okawoDtoD;oD;wdkY ,cifwifjycJhcsufrsm; rnfrQ
rSefuefonfudk jynfolwdkYudk,fwdkif tuJjzwfEdkifMuawmhrnf
jzpfygonf/ jynfolwkdYudk,fwdkif a0omvDordkif;opfudk jyKpk
EdkifMuawmhrnf jzpfygonf/

rSwfwrf;wifMuorQ a0omvDacwf
taxmuftxm;rsm;
urmhordkif; tvGefa&S;usaom tD*spf? wkwf? *&d
ordkif;rsm;wGif '@m&DqefonfhtaMumif;t&mrsm; yg0ifae
ouJhodkY a&S;a[mif;&cdkif&mZ0ifvnf; '@m&Dqefaom
taMumif;t&mrsm; yg0ifaeonf/ ,if;udt
k aMumif;jyK Edik if H
jcm;ordkif;ynm&Sifrsm;u a&S;a[mif; &cdkifordkif;onf '@m&D
qefaom ESif;jrLrIefrsm;Mum; aysmufuG,faeonf[k qdkcJhMu
onf/ ,if;odkY qdkcJhMujim;aomfvnf; wpfzufwGif "n0wD
a0omvDponfh &cdkifNrdKUawmfa[mif;rsm;4 <uif;usefaeao;
aom ordkif;qdkif&m kyf0wKtaxmuftxm;rsm;udk xdkyk*dKVf

armif A od e f ;
(6-3-80)
(&cdkifjynfe,f pmapmif? 1983)
&cd k i f o m;BuD ; pmay

267

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
wdYk rsuu
f ,
G jf yKEikd Mf uonf r[kwaf y/ xdt
k axmuftxm;rsm;
onf '@m&Dqefygonf[k vspfvsLIvdkMuolwdkYudk vmvSnfh
yg? tajzrSef&atmif pl;prf;vSnfhyg[k zdwfac:aeoa,mif
&SdaeMuayonf/

oyfjycJhonf/ ]a'Gif} rS ]wdkif} odkY ajymif;a&TUrnf[k qdkonf/


tmeEpjEausmufpm rif;rsm;\ eef;pHESpfta&twGufudk
azmfjyxm;aomfvnf; eef;wufckESpfou&mZfudk azmfjyrxm;
ay/ odkYaomf vufa&;vufomynm yg&*lajrmufol a'guf
wm*Repf wifu tdE,
d jynfrS ouwausmufpmrsm;ESihf nEd idI ;f
zwfIum a'GifpjEm;rif;BuD;onf c&pfESpf (350)rSp eef;pH
cJhvdrfhrnf[k aumufcsufcs azmfxkwfay;cJhonf/

okawoD *Refpwif

xdktqdkudk tdEd,jynfrS ausmufpmynm&Sd a'gufwm


qm;um;u tdEd,ordkif;ESifhndum rif;BuD;\ eef;wufckESpf
udk c&pfEpS f (370)[k tenf;i,f jyifqifcyhJ gonf/ uset
f csuf
rsm; ,lqyHk ruGJvGJMuyg/

t*FvdyfvlrsdK;okawoD a'gufwmtD;tdyfcsf*Refpwif;u
a0omvDNrdKUawmf\ tBuD;us,fqHk; tarGtESpfjzpfaom
tmeEpjEm;ausmufpmudk vufrGeftpzwfI t*Fvdyfbm
omodYk jyefqakd y;cJo
h l jzpfygonf/ if;\ aus;Zl;aMumifh uREyfk f
wdkYonf a0omvDrif;pOfrif;qufESifh tkyfcsKyfyHkpepfudk toifh
twifh od&SdcefYrSef;EdkifcJhMuonf/ a0omvDausmufavSum;
NrdKUawmfudk wnfaxmifolonf ]a'GifpjE} jzpf 55-ESpfwdkif
wdkif a0omvDNrdKUawmf eef;pHcJhonf[k wdwdusus odcGifh&cJh
Muonf/

ordkif;ynm&Sifrsm;u tmeEpjEausmufpmyg tcsuf


tvuffrsm;onf a0omvDordkif; tm;udk;avmufaom
tcsufrsm;jzpfonf[k tMurf;tm;jzifh vufcHcJhMuonf/
a0omvDysufaom ckESpfudkum; &cdkif&mZ0ifESifhndNyD; c&pfESpf
957-[k rSef;qowfrSwfcJhMuonf/
odkYjzifh '@m&DESif;rIefrsm;Mum; aysmufuG,faeonf
[k ,cifurSwfcsufcscHcJh&aom a0omvDausmufavSum;
ordik ;f onf *Repf wifaus;Zl;aMumifh '@m&DyjkH yifb0rS wu,fh
vlUordkif;tjzpfodkY jyefvnftouf0ifcJh&onf/

a'gufwm*Refpwifu ausmufpmygaom a'GifpjEonf


'@m&Dqefonf[k xifcJhMuaom &cdkif&mZ0ifvm pjEm;udk;
qufrS tOD;qH;k rif; ]a0omvDausmufavSum;NrKd Uawmfukd wnf
axmifol} r[mwdkif;pjEm;rif; jzpfaumif;jzpfEdkifonf[k oHk;
&cd k i f o m;BuD ; pmay

268

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;

a0omvDacwfqikd &f m taxmuftxm;rsm;udk ud,


k w
f ikd o
f ak w
oejyK vnf;aumif;? &cdkify@dwfOD;OD;omxGef; (tNidrf;pm;
a&S;a[mif;okawoe t&m&Sd)xHrS vnf;aumif; &&SdcJhjcif;
jzpfonf/ xdt
k ultnDaMumifh ]&cdik ,
f Ofaus;rIa0omvDacwf}
(1966)pmtkyfudk q&mBuD; jyKpkEdkifcJhjcif; jzpfygonf/ ,if;
pmtkyfxGufvmNyD;aemuf &cdkifpmzwfy&dowfwdkY a0omvD
taMumif;udk ydkrdkpdwf0ifpm;cJhMuonf/

ausmufpmjrefrmjyef
*Refpwif\ t*Fvdyfbmomjyef tmeEpjEausmufpmudk
uREkfyfwdkY jrefrmpmzwfy&dowfrsm; vufvSrf;rDEdkifMuonf
r[kwfyg/ ,if;tcuftcJudk rGefbdkauESifh q&mrif;ok0Pf
wdu
Yk aqmif;yg;rsm;a&;Ny;D vrf;zGirhf w
d q
f ufay;cJo
h nf/ ordik ;f
ygarmu a'gufwmoef;xGef;uvnf; ol\ ]acwfa[mif;
jrefrm&mZ0if} pmtkyf acwfOD;&cdkifordkif;udk azmfjyaom
tcg tmeEpjEm;ausmufpmudk bmomjyef azmfjycJhonf/

q&mBuD;onf rdrd,cifBudK;yrf;csufrsm;udk tm;r&ao;


bJ a0omvDESifhywfoufaom ordkif;taxmuftxm;rsm;
&SmazG&ef &efukefrSwpfqifh &cdkifodkY udk,fwdkifuGif;qif;cJhyg
onf/ a'oqdkif&mwdkYuvnf; rdrdwdkY odorQ? pkaqmif;xm;
orQludk q&mBuD;tm; tyfESHulnDcJhMuonf/ txl;ojzifh q&m
BuD; OD;OD;omxGef;xHrS tultnD&cJhygonf/ xdkulnDrIrsm;
aMumifh q&mBuD;onf &cdkif'*Fg;ordkif; pmwrf;wpfapmifudk
a&;om;wifjyEdkifcJhygonf/

xdyk nmoQiw
f \
Ykd aus;Zl;aMumifh ajrmufO;D NrKd UoQpaf omif;
ykx;kd awmfBu;D wnf&adS om tmeEpjEa usmufpmudk vlord sm;
vmonf/ &cdik ?f a0omvDtaMumif;udk pdw0f ifpm;vmMuonf/
avhvmpl;prf;vmMuonf/

OD;atmifomOD;ESifh OD;pHomatmif

q&mBuD; OD;atmifomOD; BudK;BudK;pm;pm; avhvmazmf


xkwaf eonfu
h mv a&S;a[mif;ordik ;f udk &Guyf ek ;f oD;okawoD
tjzpf tywfwukwfavhvmaecJholwpfOD;rSm txufwef;
ynm OD;pD;XmeTefMum;a&;rSL;csKyf (uG,fvGef)OD;pHomatmif
jzpfygonf/ q&monf tpfudkOD;bpH ("npH)xHrS a&S;a[mif;
&cdkifokawoe taxmuftxm;rsm;udk vufvTJ,lNyD; udk,f

a0omvDacwfESifh ywfouf ordkif;? pmay? ,Ofaus;


rI ponfwdkYudk toifhtwifh pHkvifatmif OD;pGmjyKpkazmfxkwf
wifjycJholrSm tNidrf;pm;ausmif;tkyfq&mBuD; OD;atmifomOD;
jzpfonf/ q&mBu;D tm; OD;bpH ("npH tNird ;f pm; tvkyo
f rm;
t&m&Sd? EdkifiH*kPf&nf tqifh-2)u ulnDcJhonf/ OD;bpHonf
&cd k i f o m;BuD ; pmay

269

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;

avhvmol azmfxkwfxdef;odrf;olrsm;udkvnf; arG;xkwfay;Edkif


cJo
h nf/ xdyk *k Kd vw
f o
Ykd nf q&mhpmtkyrf sm;udk vufpjJG yK a0om
vDacwfEiS hf qufE,
G af eaom ordik ;f tcsut
f vufrsm;udk azmf
xkwfwifjyEdkifcJhMuygonf/

wdkif uGif;qif;okawoejyKvkyfcJhol jzpfonf/ okawoevkyf


ief; a'ocHwdkY\ tultnDudk rsm;pGm&cJhonf/
&cdkify@dwfq&mBuD; OD;OD;omxGef;uvnf; xda&muf
aom tultnDrsm;udk ay;cJhonf/ ,if;odkY 0dkif;0ef;ulnDMurI?
udk,fwdkif pdwftm;xufoefpGm tywfwukef avhvmrIwdkY
aMumifh q&monf (1) at'D ajcmuf&mpkESifh ,if;rwdkifrD
&cdkifjynfoHk; tu&m (2) tmeEpjE? &Spf&mpk&cdkifa0omvD
rif;? (3) &cdkif'*Fg;rsm; (4) a&S;a[mif;&cddkifjynf\ Ak'bmom?
vufryI nm? t*Fvyd b
f mom pmtkyrf sm;udk wpftyk Nf y;D wpftyk f
xkwfa0EdkifcJhonf/

a'ocHwdkY\ okawoe
a'ocHokawoDwpfOD;jzpfol rif;jym;NrdKUrS tNidrf;pm;
txufwef;jyausmif;q&m OD;atmifrif;onf rif;jym;usdef;
awmif bk & m;wH w d k i f a tmuf a&pD ; ajrmif ; i,f r S & &S d a om
ausmufpmudk a,"r*gxmxdk; ouwausmufpm[k od&Sd
OD;pHomatmifxH riful;ay;ydkYcJhonf/ OD;pHomatmifu rdrd
BudK;pm;zwfrnfjzpfaMumif;? rdrdrEdkifvQif EdkifiHjcm;odkYydkY zwf
cdkif;rnf jzpfaMumif; 0rf;omtm;& pmjyefcJhonf/ odkYaomf
xdkausmufpm zwfrNyD;ao;rDumv q&OD;pHomatmif kwf
w&ufu,
G v
f eG cf &hJ mS onf/ &cdik t
f rsKd ;om;wdt
Yk wGuf tpm;rxd;k
Edkifaom qHk;HI;rIBuD; jzpfonf/

q&mhtm;xkwfrIrsm;um; tcsnf;ESD; rjzpfcJhyg/ q&m\


]&cdkifjynfoHk; tu&m} pmtkyfaMumifh ,cifu 0dk;wdk;0g;wm;
jzpfaecJhaom &cdkiftu&mordkif;taMumif;udk uREkfyfwdkY &Sif;
&Sif;vif;vif; odvmcJh&onf/ &cddkifjynft&yf&yfrS awGU&Sdxm;
aom ouwausmufpmrsm;udk uREkfyfwdkY ,cifu rzwfEdkif
cJhMu/ q&mpmtkyfrsm;aMumifh uREkfyfwdkY ,ckzwfwwfvmMu
onf/ '*Fg;wpfjym;awGUvQif rnfonfah cwfu '*Fg;rsKd ;[k ajym
EdkifqdkEdkifvmMUonf/ ausmufpmtqdk '*Fg;jym;oufao? a&S;
ypnf; oufawowdkYESifh &cdkif&mZ0iftqdk rnfodkU&Sdoenf;
[k EIid ;f ,SOaf vhvmEdik cf MhJ uygonf/ q&mhpmtkyrf sm;onf a'o
cHvlxk\ pdwf0ifpm;rIudk ydkrdkwdk;yGm;apcJhonfomru a'ocH

q&mOD;atmifrif;onf q&mOD;pHomatmif OD;pGmazmf


xkww
f ifjycJah om pwlygausmufapwDi,frsKd ;udk rif;jymNrKd Ue,f
ptif;aus;&Gm awGU&Sdonf[k owif;&ojzifh OD;tmifvSodef;
&cd k i f o m;BuD ; pmay

270

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
udkac: oGm;a&mufavhvmcJhMuonf/ OD;atmifvSodef;u
xdkpwlygausmufapwDi,frsm;taMumif;udk 10-ESpfajrmuf
&cdkifjynfe,f pmapmif t*Fvdyfbmomjzifh wifjyEdkifcJhonf/

rsufpdudk yGifhapcJhygonf/ todtjrifudk us,fapcJhonf/ rdrd


vufvSrf;rSD&m okawoevkyfNyD; trsdK;om;,Ofaus;rIudk
tjrwfwEdk;azmfxkwfxdef;odrf;aeaom yk*dKvfrsm;vnf; arG;
xkwfay;EdkifcJhygonf/

xdkYjyif q&mOD;atmifrif;ESifh tzGJU0ifwdkYonf jynfe,f


jynfolUaumifpDrS pDpOfay;csuft& trf;NrdKUe,f jrrmvm
bk&m;odkY oGm;a&mufavhvmMuNyD; a,"rmpmxdk; pwlygESpfql
udk pwlygtusdK; 6-qludk rSwfwrf;wifEdkifcJhMuygonf/

a0omvD,Ofaus;rI ysHUESHU&mrsm;
*RefpwifrSonf OD;pHomatmifxd okawoeynm&SifwdkY
\ tm;xkwrf aI Mumifh a0omvDordik ;f onf wjznf;jznf;kyv
f ;kH
ay:vmygonf/ odkYaomf a0omvDacwfESifh ywfoufaom
ordkif;tjrifrsm;rSm Munfvifjywfom;rI r&Sdao;ay/ ordkif;
tjrif&Sif;oGm;atmif acwfrfrDwl;azmfrI vkyfief;rsm;udk quf
vufaqmif&Guf&OD;rnf jzpfayonf/

aqmif;yg;a&;olvnf; q&mhpmtkyfrsm;udk avhvmNyD;


aygufawmNrdKUe,f ajriluRef; ]taemufzHkumuRef;} rS pwlyg
ausmufapwDi,frsm;taMumif;udk qHawmf&SifapwDordkif;
pmtkyf vnf;aumif;? &cdkifr*Zif; trSwf(8) vnf;aumif;
rSwfwrf;wif azmfxkwfEdkifcJhygonf/ ,ckwpfzef aygufawm
NrdKUe,f awmif;&if;uRef;&Sd BudrfacGarmf aus;&GmteD;&Sd awGU&
aom pwlygrsm;? aygufawmNrdKUe,f ydef;eJacsmif;uRef;ac:
tv,fzHkumuRef;&Sd oQif&Gm awGU&aom a,"rm*gxmxdk;
ausmufpmESifh Bwda'0ewfkyfwdkYudkvnf; awGU&Sd rSwfwrf;wif
xm;EdkifcJhygonf/

trsm;odMuonfhtwdkif; a0omvDwl;azmfrI vkyfief;udk


a&S;a[mif;okawoeXmeu 1980-ckuyif pwifco
hJ nf/ ,ck
xd wl;azmfrI av;Budrf&SdoGm;NyD jzpfygonf/ wl;azmfrIvkyfief;
rnfonfhumv tqHk;owfrnf roday/ av;Budrfwl;azmf
cJh&mrS awGU&Sdaom taxmuftxm;rsm;udk wm0efcH wl;azmf
olwdkYu wifjycJhNyD; jzpfonf/ xdkwifjycsufrsm;t& awGU&SdorQ
taxmuftxm;rsm; tmeEpjEausmufpmuJhodkY tvGef
ta&;BuD;aom taxmuftxm;rsdK; rawGU&ao;ay/

odkYjzifh *Refpwif pwifazmfxkwfcJh jrefrmynm&Sif


rsm;ESifhwuG OD;atmifomOD;? OD;pHomatmifwdkY\ a0omvD
acwfqikd &f m taxmuftxm;wdu
Yk kd trsm;em;vnfo&d adS tmif
azmfxkwfwifjycJhMurI tusdK;qufonf a'ocHjynfolwdkY\
&cd k i f o m;BuD ; pmay

271

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;

(u) ausmufpmrsm;

ae&m uREkfyfwdkYtwGuf qifjcif&ef wpfcsufrSm a0


omvDacwfordik ;f taxmuftxm;rsm;on af 0omvDNrKd Uawmf
ESifh ywf0ef;usifrsm;om &SdcJhonf r[kwf/ ,if;,Ofaus;rI
ysHUESHU&m &cdkifa'o toD;oD;vnf; us,fus,fjyefYjyefY &SdcJh&
rnf[laom tcsuf jzpfygonf/

1/ edwdpjErif; rdzk&m;ausmufpm? ouwysuf ygVda&m


bmom? (a0omvD NrdKUawmfa[mif;)
2/ 0D&pjErif; ausmufpm? ouwysuf ygVda&m bmom?
(a0omvD NrdKUawmfa[mif;)/

xdkYaMumifh uREkfyfwdkY a'ocHrsm;taeESifh okawoDtoD;


oD;wdkY\ azmfxkwfwifjyrIudk vufudkifjyK rdrdvufvSrf;rD&m
ordkif;taxmuftxm;rsm;udk owdjyKavhvmrSwfwrf;wif
zdkY vdkayonf/ odkYjzifh a0omvDacwfESifh qufEG,faeaom
ordkif;tcsuftvufrsm;udk uREkfyfwdkY pkaqmif;Edkifrnf jzpfyg
onf/ a0omvD,Ofaus;rIonf rnfrQysHUESHYcJhoenf;qdkaom
tar;udk ajz&ef&Sdaom tcgvnf; &cdkifjynfe,f a'otoD;
oD; awGU&aom a&S;a[mif;orfdkif;kyf0wKrsm;udk qufpyf
MunfhNyD; a0omvD,Ofaus;rI ysHUESHUcJh&mudk uREkfyfwdkY odEdkifrnf
omru a0omvDydkifeufajryHkudkvnf; cefYrSef;a&;qGJjyEdkifrnf
jzpfygonf/

3/ a0omvDbk&m;BuD;ukef; ausmufpm? ygVdbmom?


(a0omvDNrdKUawmfa[mif;)
4/ a0omvDNrdKUa[mif;rS ausmufpm? ouwbmom
(a0omvDNrdKUawmfa[mif;)
5/ oif;uspfawmfawmif ausmufpm? ouwbmom
(a0omvDNrdKUawmfa[mif;)
6/ ausmufjzLNrdKUrS ausmufpm? ouwbmom (ausmuf
jzLNrdKU)
7/ vrl;acsmif;td;k xde;f "mwfteD; ausmufpm? ouwbm
om (ausmufjzLNrdKUe,f)

a0omvD a cwf E S i f h ywf o uf ,aeY x d a wG U &S d o rQ


ausmufpmESihf pwlygausmufapwDi,ftaxmuftxm;rsm;udk
pm&if;csMunfhvQif atmufygtwdkif; awGU&ygonf/

8/ ausmufawmfrS ausmufpm? ouwbmom (ausmuf


awmfNrdKU)
9/ ivGrf;armf ausmufpm? ouwbmom (oHwGJNrdKUe,f)
&cd k i f o m;BuD ; pmay

272

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
9/ ajryHkNrdKUtilarmfbk&m;rS pwlyg 1-ql (pmrJh)

10/ usdef;awmifbk&m;ausmufpm? ouwbmom? (rif;


jym;NrdKUe,f)

10/ trf;NrdKUe,f jrrmvmbk&m;rS pwlyg 8-ql (a,"rm


*gxmxdk;-2? pmrJh-6)

11/ oQif&Gmausmufpm? ouwbmom (aygufawmNrdKU


e,f)

a0omvDacwfESifhqdkifaom ordkif;?

(c) pwlyg ausmufapwDi,frsm;

a0omvDacwfESifhqdkifaom ordkif;? ,Ofaus;rIkyf0wK


taxmuftxm;rsm; aMu;acgif;avmif;pmrsm;? aMu;eDjym;
pmrsm;? '*Fg;rsm;ESifh aMu;qif;wkrsm;onf tvGefta&;ygyg
onf/ odkYaomf xdkypnf;rsm;rSm a&TUajymif;& vG,fulaom
aMumifh awGU&Sd&ma'orS ypnf;jzpfaMumif;? wyftyfajym&ef
rvG,fulyg/ ausmufpmESifh pwlyg ausmufapwDi,frsm;rSm
um;? a&TUajymif;& rvG,fulojzifh awGU&ma'orS ypnf;jzpf
aMumif; tcdkiftrmajymEdkifygonf/ txufazmfjyyg ausmuf
pmESifh pwlygapwDi,frsm; pm&if;udk MunfhvQif a0omvD
acwf Ak'b
momud;k uG,rf EI iS hf ,Ofaus;rIonf ,ckacwf &cdik f
jynfe,fwpf0ef; ysHUESHUcJhaMumif; tMurf;tm;jzifh aumuffcsuf
csEdkifygonf/
ausmuf p mES i f h pwl y g awG U &S d & mt&yf r sm;jzpf a om
ausmufawmf? a0omvD? ajrmufOD;? avmif;Muuf? aygufawm?
rif;jym;? ajryHk? ausmufjzL? trf;? oHwGJwdkYudk qufpyf ajryHk

1/ ausmufawmfawmif pwlyg? (ouwbmom? a,"rm


*gxmxdk;)
2/ ausmufawmfNrKd Ue,f rD;acsmif;0 pwlygESpq
f ?l (ouw
bmom? a,"rm*gxmxdk;)
3/ a0omvDoif;uspfawmfawmif pwlyg (pmrJh)
4/ ajrmufOD;NrdKUrS pwlygoHk;ql (pmrJh)
5/ avmif;MuufrS pwlygESpfql (pmrJh)
6/ aygufawm ajriluRef;rS pwlyg 29-ql? (pmrJh-28)
(pmysuf-1)
7/ aygufawmBudrfacGarmf&GmrS pwlyg 4-ql? (pmrJh)
8/ rif;jym;ptif;&GmrS pwlyg 4-ql? (pmrJh)
&cd k i f o m;BuD ; pmay

273

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
Murf; a&;qGJMunfhygu a0omvDacwf ydkifeufonf odkY&Sd
vdrfhrnf[k rSef;qEdkifrnf jzpfygonf/ xdkyHkMurf;udk yHkacsm
tqifh a&;qGEJ ikd af &;? a0omvDordik ;f ydrk jkd ynfph v
kH ma&;twGuf
okawoDynm&Sifrsm; aqmif&GufMuHkavmufESifh NyD;pD;Edkifrnf
r[kwfyg/ a'ocH pdwf0ifpm;olrsm;uyg wwfEdkifaumif;
oa&GU 0dkif;0ef;ulnDMuygrS wjznf;jznf;taumiftxnfay:
vmrnf jzpfygownf;/
armif A od e f ;

OD;xGef;pdef rSwfrdorQ
q&mawmf OD;Owr

rSwfcsuf/ aqmif;yg;udk 1987-ckxkwf &cdkif,Ofaus;


rIr*Zif; azmfjyzl;ygonf/

ylaZmfxdkufolwdkYudk ylaZmfjcif;onf Ak'bmom jrefrm


trsdK;om;wdkY\ tpOftvmaumif;wpfck jzpfygonf/ r*F
vmwpf&m;awmfonf jrefrmtrsKd ;om;wdt
Yk zdo
Yk m r[kw/f ,Of
aus;aom urmtzdkYvnf; ,Ofaus;rI trSwftom;wpfck
jzpfaeygNyD/ ypnf;rJhacgif;aqmifBuD; vDeif &mjynfhtxdrf;
trSwfudk urmw0Srf;vHk; usif;ycJhMuaMumif; uREfkyfwdkY owd
&aeMuao;onf/ pmqdk &m0dw*dk;&mjynfh txdrf;trSwfudk
vnf;aumif;? r[wr*ED&mjynfh txdrf;trSwfudk q&mBuD;
wynfhom;ajr;wdkY tifwdkuftm;wdkuf wcrf;wem; usif;ycJh
&cd k i f o m;BuD ; pmay

274

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;

ravQmufEdkifawmhyg/ q&mawmftaMumif;ESifh &cddkifjynfEdkifiH


a&; vIyf&Sm;rIudk odyg&ap[k uRefawmfyefxm;awmif;cHrI
aMumifh oDwifwpfywfcefY tm;wif;ajymjy&Smygonf/ oDwif;
wpfywfcefYqdkaomfvnf; Z&mESihfa&m*gvlqdk;BuD;wdkY\ rMum
cP0ifa&muf aESmifh,SufrIaMumifh ajzmifhajzmifhwef;wef;
rajymEdkif&Smyg/ wpfaeYwpfem&D ESpfem&DcefY BudK;pm;yrf;pm;
ajymvdkuf? tem;,lvdkufvkyfNyD;rS rSwfwrf;udk &,lcJhjcif;
jzpfygonf/

Muonf/
jrefrmhvGwfvyfa&; rD;SL;wefaqmif q&mawmfOD;Owr
\ oufawmf&mjynfhtxdrf;trSwfudkvnf; uREkfyfwdkYu wwf
tm;oa&GU csD;ajrmufylaZmfoifhygonf/
1979-ck 'DZifbmv 14-&ufaeYonf q&mawmf OD;Ow
r\ ESpf&mjynfharG;aeY jzpfygonf/ q&mawmf &mjynfhESpf
txdr;f trSwtjzpf rSww
f rf;aqmif;yg;udk pmzwfow
l Ykd a&SU
arSmuf wifjyygonf/

,ckazmfjyrnfrh w
S w
f rf;onf ]OD;xGe;f pdeo
f o
d rQ} [k acgif;
pOfwyfcJhaomfvnf; odorQtukeftpif r[kwfyg/ OD;xGef;pdef
ajymjycsufrsm;xJrS ta&;BuD;onf[k uRefawmf,lqaom
aumufEkwfcsufrsm;om jzpfygonf/ rSwfwrf;tjynfhtpHkudk
tcgtcGifhoifhvQif wifjyygrnf/

rSww
f rf;onf q&mawmf\ wynfh OD;xGe;f pde\
f ajym
jycsuf jzpfygonf/ uRefawmfonf q&mawmftaMumif; ar;
jref; rSww
f rrf;wifrnf[al om &nf&,
G cf suEf iS hf vnf;aumif;?
q&mawmfZmwd &cdkifjynfe,f q&mawmf\ EdkifiHa&;MoZm
rnfa&GUrnfrQ pl;&SvrT ;f rd;k cJo
h nfukd pl;prf;vdak omaMumifh vnf;
aumif;? q&mawmf\ yk*Kd vaf &; twGi;f a&;rSL; Edik if aH &; wynfh
Bu;D &cdik w
f ikd ;f vH;k qdik &f m wdik ;f &if;om;tpnf;tH;k acgif;aqmif
OD;xGef;pdef (OD;eErmvm)aexdkif&m rif;jymNrdKUodkY 1969-ck
{NyDvtwGif;u oGm;a&mufcJhygonf/

q&mawmf\ pnf;Hk;a&;y&d,m,f
a&mrordkif; *sLvD,ufqDZm tavmif;udkjy qDZm\
nmvufHk; rwfrefwdkeDu {&mrvlxkudk pnf;Hk;cJhaom EdkifiH
a&; y&d,m,fonf xif&mS ;ouJo
h Ykd q&mawmfO;D Owr\ Edik if H
a&;pnf;Hk;rIrsm; axmift0wftpm;udkjy pnf;Hk;aom
EdkifiHa&; y&d,m,fonfvnf; ausmfMum;xif&Sm;cJhygonf/

xdktcsdef OD;xGef;pdefrSm touf 69-ESpf &SdaeygNyD/ {&m


xkaxmif;rIudk cHae&onfomru qD;csdKa&m*gESdyfpufrIudk
vnf; cHae&ygao;onf/ xdkYaMumifh vrf;yifaumif;pGm
&cd k i f o m;BuD ; pmay

275

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
q&mawmfonf enf;udk tBudrfaygif;rnfrQ oHk;cJhonf rod
yg/ ,ckazmfjyrnft
h jzpftysuo
f nf OD;xGe;f pdeu
f ,
kd w
f ikd f yg0if
cJh&aom tjzpftysuf jzpfygonf/

kwfw&uf jrifMu&\/ vQyfwjyuf tajymif;tvJ jrifuGif;


aMumifh rSifwufrdovdk jzpfoGm;aom? y&dowfonf ][m--[,f} [laom tHhtm;oifhoHrsm;jyKNyD; ai;aMumifaeMuav
onf/

tcsdefrSm q&mawmf'kwd,tBudrf axmif 3-ESpfusNyD;p


tcsdef jzpfonf/ ae&mrSm [oFwNrdKUe,f w&m;yGJwpfck
jzpfonf/ xdkw&m;yGJodkY q&mawmf<uoGm;aomtcg wynfh
OD;eErmvm ]aemif OD;xGef;pdef} rSm aemufawmfrS yg&\/
q&mawmfonf w&m;a[mpifjrifhodkY wufoGm;NyD;aemuf
w&m;p ra[mao;bJ rdru
d ,
kd u
f kd vufnKd ;xd;k Ny;D y&dowftm;
ar;vdkuf\/

xdktcdkuf OD;eErmvmonf q&mawmfoifxm;onfh


twdkif; pifay:odkY vsifjrefpGmwufvmNyD; ]Ak'bmomwdkY jrif
EdkifMu&JUvm;? rsufESmjzL tpdk;&vkyf&uf[m jrifEdkifMu&JUvm;}
[k oHukefatmf[pfwdkifwnf ar;vdkuf\/ q&mawmfu y&d
owftm;vHk; jrifEdkifatmif pifjrifhodkY vSnfhywfjy\/
xdkjrifuGif;ESifh OD;eErmvm\ us,favmifpGm wdkifwnf
ar;jref;oHwdkYonf tHhtm;oifhaeaom y&dowf\ ESvHk;tdrfudk
jyif;pGmxdcdkufemusifap[ef &Sdavonf/ a,musfm;? y&dowf
u rsufESmjzLtpdk;&udk atmf[pfusdefqJMu\/ us,favmif
aom wufacgufoHrsm; xGufvm\/ rdef;ry&dowfxHrSrl
idkSdKufoHrsm; xGufvmavonf/ rdef;rrsm;om r[kwf OD;eE
rmvm tygt0if a,musfm;y&dowfrsm;pGmvnf; emusif0rf;
enf ; rI r sm;aMumif h rsuf & nf r qnf E d k i f M uawmh a y/ wcsd K U
a,musfm;rsm;rSm a'gojzpfvGef; ygvmaom xD;rsm;udk
eD;&mr@yfwdkifrsm;wGif dkufcsdK;ypfMuonf qdkygonf/

]bkef;BuD;b,folvJ odMu&JUvm;}
pdwfwuf<uaeaom y&dowfu ]EkdifiHausmf OD;Owryg
bk&m;? EdkifiHa&; q&mawmf OD;Owryg bk&m;} [k atmf[pf
avQmufxm;Mu\/
q&mawmfu tjcm;wpfzufov
Ykd n
S Nhf y;D yxrenf;twdik ;f
ar;jyef\/ y&dowfuvnf; yxrenf;twdkif; ajzMu\/ xdk
tcg q&mawmfu ]EdkifiHa&;} w&m;a[mawmh bmjzpfovJ
odMu&JUvm;} [k ar;Ny;D Hv
k maom ouFe;f udk jzKe;f ceJcRwv
f u
kd f
&m toifh0wfvmaom axmift0wftpm;rsm;udk y&dowf

q&mawmfonf e,fcsJUtpdk;&tay: y&dowf emMunf;


rke;f wD;vmatmif xdo
k v
Ykd UIH aqmfay;Ny;D rS trsKd ;bmomomoem
&cd k i f o m;BuD ; pmay

276

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;

wGif usdef;puftem;,lae\/ xdkpOf rsufESmjzLt&m&SdwpfOD;


a&mufvmNyD; ukef;ywfay:&SdolwdkYudk rmefrJum wHwm;ay:odkY
armif;wifawmh\/ taMumif;rodaom OD;eErmvmwdkYonf
vufrSwfrjy armif;cscH&onfxifum jyefvSefacsyrajym
qd0k b
hH J wHwm;ay:odYk atmifo
h ufoufjzifh wufMu&avonf/

ynmw&m;rsm;udk qufvufa[majymavonf/
q&mawmf\ enf;AsL[monf e,fcsJUqefYusifa&;vkyf
&yfrsm; tvGefxufjrufxda&mufaom enf;AsL[mjzpfonf
[k qdkprSwfjyKMu\/ q&mawmfudk axmifoHk;ESpfcscJhaom
&efukefcdkifw&m;olBuD; ]qpfZvm} uyif ]q&mawmfudk
axmifrcsbJ w&m;3-ESpfa[mcGifhjyKapumrl jrefrmvlxkudk
rQxda&mufpGm pnf;Hk;Edkifrnf r[kwf}} [k q&mawmfESifh
awGUaomtcg 0efcHcsD;usL;pum;ajymcJh&onf[k qdkygonf/

xdkt&m&Sdonf rsm;rMumrD q&mawmfxHa&mufvmNyD;


ajcudkvIyfEdI;\/ OD;eErmvmwdkYu jzpfvmrnfh tusdK;quf
udk pdww
f xifx
h ifEh iS hf vSr;f Munfah eMu\/ q&mawmf Ed;k vm
xdkrsufESmjzLudk jrifaomtcg OD;eErmvmwdkYuJhodkY tavsmhay;
NyD; qif;rvmbJ jcaoFhuJhodkY us,favmifaomtoHESifh [def;
a[mufvdkufonfudkom tHhMopGm Mum;Mu&avonf/ xdkY
aemuf xdkrsufESmjzLESifh tjyeftvSef tcsDtcsatmf[pfajym
qdMk uonfukd pdwv
f yI &f mS ;zG,f jrifMu&avonf/ aemufq;kH wGif
xdkrsufESmjzLt&m&Sd vufavQmhtHI;ay;NyD; oabFmay:rS qif;
oGm;onfudk tHhMotm;&zG,f awGUMu&avonf/

bk&m;zl; tjyefwGif
q&mawmfonf 1930-ckwGif tdEd,EdkifiHvHk;qdkif&m uGef
*&ufygwDuGefz&ifhusif;y&m rm*&yfNrdKUodkY bk&m;zl;c&D;onf
(20)cefYESifhtwl <ucJhavonf/ OD;eErmvmvnf; yg&\/
xdkuGefz&ifhNyD;aomtcg oD[dkVfodkY bk&m;zl;oGm;Mu\/ oD[dkVf
rS tdEd,odkY oabFmjzifh jyefvmMupOf rSwfom;zG,fudpwpfck
jzpfcJhavonf/
q&mawmfESifhtzGJUonf tdEd,odkYvdkuf&ef oabFmvuf
rSwf r&ao;rDuyif c&D;xGufrnfh oabFmay:odkYwufNyD; ae
&mxdkifcif; ,lMu\/ q&mawmfu oabFmcef;xJ tdyf&may:

ra&S;raESmif;yif q&mawmfonf oabFmay:rSqif;vm


NyD; wHwm;ay: &yfaeMuaom rdrdtzGJUom;wdkYudk jyefac:\/
rdrdtcGifhta&;udk rodaumif;vm;[k qlyljypfwif\/ tjypf
wif&if; oabFmpD; c&D;onfrsm;\ tcGifhta&;udkvnf; &Sif;
jyavonf/ q&mawmf &Sif;jyNyD;rS oabFmay:a&mufaeaom
c&D;onfwpfOD;udk oabFmay:rS armif;csEdkifcGifh r&Sdawmh
&cd k i f o m;BuD ; pmay

277

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
aMumif; OD;eErmvmwdkY odvmMu\/ tdyfaeaom c&D;onf
udkvnf; Edk;cGifhr&SdaMumif; odvmMu\/ q&mawmfonf EdkifiH
a&;udprsm;udkom uRrf;usifESHYpyfonf r[kwf/ tao;tzGJ
udprsm;wGifvnf; A[kokwjynfhpHkaMumif; odMu&avonf/

OD;Owronf rdrdZmwd&cdkifjynf EdkifiHa&;MoZmrnfrQpl;&S


vTrf;rdk;cJhoenf;/ tcsufonf &cdkifjynf EdkifiHa&;orm;rsm;
avmu tjiif;yGm;cJh&aomtcsuf jzpfavonf/ tcsdKUu
q&mawmfonf &cdkifjynf EdkifiHa&;vIyf&Sm;rI rnfrnf&&
ryg0ifEdkifcJh[k qdkMuonf/ tcsdKUuvnf; q&mawmf\ EdkifiH
a&; BudK;yrf;rItm;vHk;udk csHKMunfhNyD; q&mawmftm; &cdkiftrsdK;
om;acgif;aqmifBuD;tjzpf csD;ajrmuf*kPfjyKvdkMuavonf/
ae&mwGif pma&;oltaeESihf OD;xGe;f pde\
f ajymjycsurf sm;udk
tajccH q&mawmf\ EdkifiHa&;MoZm &cddkifjynf rnfrQvTrf;
rdk;cJhaMumif; oHk;oyfwifjyvdkygonf/

xdkYjyif q&mawmfonf t*Fvdyfe,fcsJUorm;wdkYudk awmf


vSefouJhodkY e,fcsJUorm;pdkufjzpfaom EdkifxufpD;eif; jyKrI
rsm;udkvnf; csufcsif;vufiif; wGef;vSefwwfaMumif; udp
wGif awGUMu&avonf/ q&mawmfonf rw&m;tEdkifusifh
zdESdyfrIatmufwGif acgif;iHkYcHwwfaom uRefpdwfrsdK;udk rdrdudk,f
wdkifvnf; rarG;? wjcm;olrsm;udkvnf; rarG;apvdkay/ xdkY
aMumifh rsufESmjzLt&m&Sd\ EdkifxufpD;eif; dkif;pdkif;armufrm
pGm qufqHrIudk iHkYrcHbJ jyefvSef[def;a[mufarmif;rJum
rqdkif;rwG wGef;vSefcJhjcif; jzpfavonf/ tjyKtrlonf
OD;eErmvmtp&Sdaom aemufygtzGJUom;rsm;tzdkY wpfouf
vHk; rarhEdkifzG,fwpfck? csD;usL;twk,lzG,f wpfck? aemifvm
om;-ajr;wdkYtm; pHerlemjyp&m wpfcktjzpf usef&pfcJhav
onf/

q&mawmfonf ppfawGcsufjrKyfjzpfaomfvnf; ppfawG


NrdKUrS t*Fvdyfe,fcsJUvufa0cH t&if;&SifESifh ajrydkif&SifBuD;wdkY
u q&mawmfudk rvdkvm;Mu[k od&ygonf/ ]]&[ef;wefrJh
EdkifiHa&; vkyf&ovm;? &[ef;[m avmuDudprSm rygrSwfom;
&ygonf/ xdke,fcsJU bufawmfom;wdkY\ t&Sdeft0gonf xdk
acwfppfawGwGif tvGeftiftm;BuD;aomaMumifh q&mawmf
\ EdkifiHa&;MoZmrSm rdrdcsufjrKyf ppfawGNrdKU rsm;pGmrvTrf;rdk;
EdkifcJh[k qkdygonf/ xdktcsufudk &nf&G,f q&mawmfu ]]rD;
cGufonf ywf0ef;usifudk tvif;a&mif ay;Edkifaomfvnf; rfdrd
t&dyfudkum; tvif;a&mif ray;Edkif/ xdkYtwl igvnf; &cdkif
jynfzGm; &cdkifom;jzpfaomfvnf; &cdkifjynfudk EdkifiHa&;tvif;
a&mif ray;EdkifcJh}} [k rdefYawmfrlwwfaMumif; od&ygonf/

q&mawmf\ EdkifiHa&;MoZm
&cdkifjynf ppfawGNrdKU ly&yfZmwdjzpfaom q&mawmf
&cd k i f o m;BuD ; pmay

278

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;

tpnf;tH;k ESihf wnDwGwaf ygif;pnf;Ny;D ]&cdik w


f ikd ;f vH;k qdik &f m
wdkif;&if;om;tpnf;tHk;} tjzpf zGJUpnf;EdkifcJhonfudkvnf;
q&mawmf rodcJh&Smay/

q&mawmf\ rdefYMum;csufonf q&mawmfoufawmf


xif&Sm;&SdpOfu tajctaetay:rlwnf rdefYMum;cJhaom
tcsufom jzpfavonf/ xdktcsdefu &cdkifjynf EdkifiHa&;tajc
taeonf q&mawmf rdefYMum;ouJhodkY tm;&p&mr&SdonfrSm
trSefjzpfavonf/ odkYaomf q&mawmfaemufrSvdkuf q&m
awmf\ EdkifiHa&;t,ltq? vkyfenf;vkyf[efwdkYudk udk,fawGU
oifMum;cJhaom OD;eErmvmonf q&mawmf\ TefMum;csuf
ESifh &ur@vomoema&;tzGJU twGif;a&;rSL;vkyfNyD; &cdkif
jynf awmifydkif;wpfcGifvnf;aumif;? ppfawGaus;vufESifh
&aohawmif? bl;oD;awmif wpfcGifvnf;aumif;? e,fcsJUqefY
usifa&; 0HomEkw&m;rsm; a[majymcJhjcif;udk q&mawmfjynfh
pHkpGm rodcJhay/ OD;eErmvmonf OD;xGef;pdeftjzpf vl0wfvJ
NyD;aemuf q&mawmf\ wumwynfh a&SUaeOD;jrxGef;ESifh aqG;
aEG;ndEIdif;NyD; ]]&cdkifwdkif;vHk;qdkif&m BuD;yGm;a&;tzGJYcsKyf}} udk
1931-ck? Edk0ifbmv pnf;Hk;zGJUpnf;EdkifcJh\/ OD;xGef;pdefwpf
OD;wnf;u q&mawmf\ e,fcsJUqefYusifa&;w&m;rsm;udk rif;
jym;NrdKUe,fwpfcGif jzefYjzL;EdkifcJh\/ xdktcsufrsm;udkvnf;
q&mawmf jynfhpHkpGm rodcJh&Smay/ taMumif;rSm q&mawmf
onf 1931-ck aemufydkif;umvrSp ysHvGefawmfrlonfxd
&cdkifjynfodkY r<ua&mufEdkifcJhaomaMumifh jzpfavonf/
xdktcsufrsm;omru &cdkifwdkif;vHk;qdkif&m BuD;yGm;a&;?
tzGJUcsKyfonf nDaemiftzGJUwpfckjzpfaom wdkif;&if;om;

xdk0rf;ajrmuftm;&zG,f EdkifiHa&;Edk;Mum;rItajctaersm;
udk pHkvifpGmodcJhygrl ]]ighZmwd &cdkifjynfudk EdkifiHa&;tvif;
a&mif ray;EdkifcJh}} [laom0rf;enf;pum;udk q&mawmf rdefY
Mum;cJhrnf rxifyg/
q&mawmfonf &cdkifjynfEkdifiHa&;vIyf&Sm;rIrsm;ESifh rnf
rnf&& ryg0ifEdkifcJhonfrSm rSefygonf/ odkYaomf rD;wpfwdkif
rS wjcm;rD;wdkifrsm;udk rD;ul;Edkifonfhyrm q&mawmfxHrS OD;eE
rmvmtp&Sdaom EdkifiHa&;rD;wdkifrsm;yGm;NyD; &cdkifwpfjynfvHk;
EdkifiHa&;tvif;a&mif ay;EdkifcJhonfudk rnfolrQjiif;Edkifrnf
r[kwfyg/
qdk&S,fvpfawmfvSefa&; oabmw&m;rsm;onf vDeif
OD;aqmifaom r[matmufwdkbm qdk&S,fvpfawmfvSefa&;
atmifyGJaMumifh wpfurmvHk;odkY *,ufdkufysHUESHUcJh&onf[k
urmhordkif;wGif rSwfwrf;wifMu&\/
tdEd,uGef*&uf\ EdkifiHa&;t,ltqESifh enf;y&d,m,f
wdkYonfvnf; q&mawmfOD;OwrrSwpfqifh jrefrmEdkifiHodkY
*,ufdkuf ysHUESHUcJHonf/ jrefrmhordkif;jyKpkolrsm; rSwfwrf;wif
&cd k i f o m;BuD ; pmay

279

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
Mu&\/ xdek nf;wl q&mawmfO;D Owr\ Edik if aH &;t,ltqESihf
jrefrmEdkifiHa&; Ekd;Mum;vIyf&Sm;rIwdkYonfvnf; OD;eErmvm?
OD;jrxGef;tp&Sdaom q&mawmf\ udk,fyGm;wynfhrsm;rSwqifh
&cdkifjynfodkY *,ufdkufysHUESHYcJhonf[k uREkfyfwdkY rSwfwrf;wif
vQif vGefrnfrxifyg/
rSwfwrf;pum;jzifhyif q&mawmftm; &mjynfhESpf
bBuD;OD;xGef;pdef (OD;eErmvm)udk,fpm; csD;ajrmufylaZmfyg
onf/

udkvdkeD0g'\ qdk;arG

OD;xGef;pdefum; 1973-ckwGif uG,fvGefcJh&SmNyD/ OD;xGef;pdef


uJhodkY q&mawmfudk odol? q&mawmf\ EdkifiHa&;w&m;udk em
zl;ol? q&mawmfudk MunfndKolwdkYuvnf; rdrdwdkY\ rSwfom;
csufrsm;udk azmfxkwfrSwfwrf;wifNyD; q&mawmftm; *kPfjyK
ylaZmfoifhygonf/

aqmif;yg;onf ]dk[if*sm} ESifh ywfouf jrefrmEdkifiH


ordkif; aumfr&Sif\ acgif;aqmifwpfOD;jzpfcJhzl;ol rpwmvkpf
Yk a&;om;xm;
(G.H Luce)ESihf q&mBu;D a'gufwmoef;xGe;f wd\
csufrsm;udk wHkYjyefaom aqmif;yg; jzpfygonf/

q&mawmf\ aus;Zl;w&m;rsm;um; uREyfk w


f Ykd wynfh om;
ajr;rsm;tay: qyfrukefEdkifavmufatmif BuD;rm;vSonf
r[kwfygvm;/

rpwmvkpfonf ]jrefrmtp ausmufqnfu} [laom


ordik ;f tqdo
k pfukd xlaxmifol jzpfonf/ 1985-ckEpS u
f xkwf
a0cJhaom ol\pmtkyf (Phases of Pre-Pagm Burma, Languages and History) wGif ]jrLESifhckrd} vlrsdK;wdkYtaMumif;udk
wifjy&mwGif &cdkifrif;wdkYonf ouf? jrKef? csif;wdkYudk tkyfpdk;cJh
MuaMumif;? if;wdrYk mS tdE,
d bGUJ trnfrsm;&dNS y;D rlqvifbmom

armif A od e f ;
rSwcf su/f aqmif;yg;udk &cdik jf ynfe,fpmapmif trSwf
(10)? 1981- azmfjyzl;ygonf/

&cd k i f o m;BuD ; pmay

280

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;

]]&cddkifrif;uvnf; rlqvifbmombGJU &Sdw,f/


t0rif;qD 0ifa&mufvmw,f? rlqvifrif;uawmh
ewfjrpf (NAAF) ta&SUr,l (MAYU) jrpfa'ou
dk[if*sm (ROHINJA) jzpfrvm;vdkY qifjcifrdw,f/
olwu
Ykd vnf; tJ't
D &yfrmS ESpf aygif;wpfaxmifxuf
renf;awmhbl;vdkY ajymavh&Sdw,f/ tJ'D avmuf
r&Sdayr,fh (c&pf-1202)avmufu b*Fvm;udk rlq
vift,l&SdolawG pwif0ifa&mufcJhw,fqdkwJhtcgu
jzpfEdkifw,f/ tESpf (801)uaygh/ wcsdKUrlqvif
acgif;aqmif[m t0rif;eJY rdwfo[mjzpfwJh oabm
udk 'DausmufpmrSm a&;rSwf cJhw,fvdkY xif&ygw,f}}

0ifrsm; jzpfonf[k ajymMuaMumif; ponfjzifh a&;om;NyD;


aemuf dk[if*smESifh pyfvsOf; atmufwGif vdk&if;rQ bmom
jyefxm;onfhtwdkif; a&;om;ygonf/
]]ewfjrpfta&SU r,ljrpfa'o trsm;pkaexdkif
Muolrsm;rSm dk[if*sm[k ,aeYodaeMuaom rlqvif
rsm; jzpfMuonf/ if;wdkYu a'owGif ESpfaygif;wpf
axmifausmfuyif aexdkifcJhonf[k qdkMuonf/ odkY
qdkjcif;onf csJUum;jcif; jzpfonf/ odkYaomf rlqvif
wdkYonf bFvm;udk at'D 1282-ckuyif odrf;ydkufcJh
onfukd uREyfk w
f Ykd odMuonf/ xdaYk emuf a&SUyk*rH if;rsm;
ESifh qufpyfvlodrsm;cJhaom aemufqHk;Ak'bmomEdkifiH
y#d u &m; (ul rd vm)ud k NzdK zsuf &cdki fe ,fp yfo dkY
rMumrDyif a&mufvmcJhonf/ e,fpyf wdkufyGJjzpfyGm;
aomtcg a'ocH vlrsdK;EG,fpkrsm;vnf; yg0ifcJh[efwl
onf/ tcsdKU rlqvifacgif;aqmifrsm; odkYr[kwf
rlqvifbmomajymif;cJhol wcsdKUa'ocH tBuD;tuJ
rsm;onf jrefrmEdkifiHbuf tajcpdkufaexdkifcJhMu
[efwlonf/}}

q&mBuD;vkpfESifhq&mBuD;a'gufwm oef;xGef;wdkY dk[if


*smtaMumif;a&;om;&mwGif t"dutaxmuftxm;jyKaom
ausmufpmrSm ppfudkif;xlygHkbk&m;ausmufpm jzpfygonf/
ausmufpma&;xdk;cJhaom rif;rSm tif;0bk&ife&ywdjzpfNyD;
ausmufpma&;xdk;ESpfrSm jrefrmou&mZf 804-ck? c&pfESpf
1442-ck jzpfygonf/ ausmufpmwGif e&ywdrif; eef;wuf
aomtcg jrefrmEdkifiH t&yf&SpfrsufESmrS vlrsm;vma&muf
*g&0jyKMuyHkudk a&;xdk;xm;onf[k rpwmvkpfu qdkygonf/
q&mBuD;wdkY taxmuftxm;jyKMuaom ausmufpmwpfpdwf
a'o\ vdk&if;tcsKyfrSm ]]yefaorif;wdkY\ trsdK;tEG,fjzpf
aom &cdkifrif;onf e&ywdbk&if\ bkef;awmfudk vma&muf

rpwmvkp\
f pmtkyu
f kd usr;f ud;k jyK q&mBu;D a'gufwm
oef;xGef;uvnf; aqmif;yg;wpfapmifwGif atmufygtwdkif;
dk[if*smESifhywfouf a&;om;xm;ygonf/
&cd k i f o m;BuD ; pmay

281

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;

aumif;om;} rsm;tjzpf rSwfwrf;wifcJhMuygonf/ dk[if*sm


trnfcHaom wdkif;&if;om;wpfrsdK; jzpfaMumif; rnfolurQ
razmfjycJhMuyg/

cdkvHIonf}} [l jzpfygonf/
wGif ]yefaorif;} [laom ausmufpmyg pum;wpfvHk;
wnf;udk taxmuftxm;jyK yef;ao;[lonfrmS ajrmufyikd ;f
rlqvifrsm;jzpfonf/ if;wdo
Yk nf ,cktcg ewfjrpfta&SUbuf
r,lurf;ajcwGif aexdkifMuaom dk[if*smtrnfcHolrsm; jzpf
Muvdrrhf nf[k q&mBu;D wdYk aumufcsuq
f ,
JG Ml u[ef wlygonf/

xdkppfwaumif;om;rsm;wGif jrefrmbk&ifcHESifh NAdwdoQudk


vdkeDacwfOD;wGif v,fvkyfom;rsm;tjzpf r,la'oodkY cw
cPvma&mufaexdkifNyD; vkyfief;&moDukefvQif rdrdae&yfppf
waumif;odYk jyefavh&adS Mumif;? aemifcgvlaeusaJ om xdak 'o
tenf;tusOf; tajccsaexdkifMu&mrS udkvdkeDacwfwGif
wHcg;r&Sd? "m;r&Sd 0ifxGufoGm;vmcGifh jyKxm;jcif;aMumifh pD;yGm;
a&;? Ekid if aH &;paom taMumif;aMumif;wdu
Yk kd trSjD yK aMumuf
cref;vdvd 'va[m0ifa&mufaexdkifvmMujcif; jzpfaMumif;
wdu
Yk kd txufazmfjyyg rSww
f rf;rsm;wGif zwfEI ikd yf gonf/ NAw
d d
oQtpdk;&vufxufwGif xdkodkYppfawGcdkif 0ifa&muftajc
pdkufvmaom ppfwaumif;om;OD;a&onf aMumufrufzG,f
wdk;wufvmrIaMumifh rif;BuD; rpwm*sdrf;tufpJom OD;aqmif
aom pHpk rf;a&;aumfr&Sizf UJG pHpk rf;ppfaq;apaMumif;? xdak umf
r&Sifu vl0ifrIudk rwm;qD;cJhvQif vlrsdK;a&;t"dukPf;
jzpfvmEdkifonf[k tpD&ifcHcJhaMumif;wdkYudk &cdkifacgif;aqmif
OD;vSxGef;jzLu ol\ ]&cdkifjynfe,f} pD;yGm;a&;b@mwdkuf}
pmtkyfwGif azmfjyxm;ygonf/

pifppfdk[if*sm[laom trnfrSm xdk&Snfa0;vSaom


twdwu
f mvudx
k m; jrefrmEdik if H t*Fvyd u
f v
kd ekd b
D 0rS vGwf
ajrmufvmaom 1948-ckEpS x
f d ray:aygufz;l ? r&Szd ;l ao;aom
trnfjzpfygonf/
ewfjrpfta&SUbuf r,ljrpfa'owGif aexdkifMuaom vl
OD;a& trsm;pk 94-&mcdkifEIef;cefYonf rlqvifrsm; jzpfMuonf
rSm rSefyg\/ xdkolwdkYudk jrefrmEdkifiH vGwfvyfa&;&NyD;onf
txd ppfwaumif;rS vma&muftajccsaexdkifMuaom ]ppf
waumif;e,f? t*FvDvlrsdK;tjzpfom vlwdkif;odMuygonf/
cdkifrmaom rSwfwrf;rsm; (a'gufwm bem*sDpmtkyf? armif
awmuRef;tkyf OD;armifndK rSwfwrf;pm? ppfawGcdkif a*Zuf
wD;,m;rsm;? OD;pHxGef;atmif\ pmwrf;? rif;BuD; rpwm*sdrf;
tufpJom OD;aqmifaom pHkprf;a&;aumfr&Sif tpD&ifcHpm?
&cdkifwdkif;rif;BuD; vkyfcJhaom pma&;q&mBuD; armifxif\
&cdkifjynfe,f tpD&ifcHpm) wdkYwGifvnf; if;wdkYudk ]ppfw
&cd k i f o m;BuD ; pmay

282

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;

xkdtcsdef jrefrmEdkifiHtpdk;&onfvnf; vl0ifvlxGuf


jyemudk txl;*kpdkufMunfh BuD;MuyfvmcJh&avonf/ xdkY
aMumifh &cdkifwdkif;xJodkY ppfwaumif;vlrsdK;rsm; tvG,fwul
0ifxGufoGm;vm&ef rjzpfEdkifaomtcg rl*sm[pfvIyf&Sm;rI
onf wjznf;jznf;Bu;D us,v
f mNy;D vQif olyek af cgif;aqmif um
qif;onfvnf; emrnfBuD;zdkY&m jzpfcJhavonf/}}

xdkpHkprf;a&;aumfr&Sif owday;cJhonfhtwdkif;yif 'kwd,


urmppftwGif;u 0rf;enf;aMuuGJzG,f&m vlrsdK;a&;t"d
ukP;f Bu;D udk udv
k ekd w
D cH g;zGi0hf g'\ qd;k arGtjzpf &cdik o
f m;rsm;
cHpm;cJhMu&ygonf/
'kwd,urmppfBuD;tNyD;wGif ewfjrpfwpfzufurf;ae ppf
waumif;EG,f rlqvifrsm;onf xdka'oudk if;wdkY\ oD;jcm;
a'owpfck jyKvkyf&ef tMuH&SdvmyHk? jrefrmEdkifiH vGwfvyfa&;
&NyD;aemuf vl0ifvlxGufjyemaMumifh &cdkifwdkif;odkY ppfw
aumif;bufrS tvG,w
f ul0ifa&mufrvmEdik o
f jzifh ]rl*sm[pf}
olyek af y:aygufvmyHw
k u
Ykd kd &cdikd w
f ikd ;f rif;Bu;D a[mif; OD;wifzuf
(pma&;q&mBuD; armifxif)u atmufygtwdkif; a&;om;cJhyg
onf/

zqyvtpdk;&vufxufwGif xdkrl*sm[pfolykefrsm; vIyf


&Sm;onfhenf;wl rlqvifjynfe,fxlaxmif&ef tMuHtpnf&Sd
aom rlqvifynmwwf acgif;aqmiftcsKd Uonf if;r,la'o
txufwGifazmfjyouJhodkY 0ifa&mufaexdkifvmMuaom ppf
waumif;tEG,frlqvifrsm;udk vGefcJhaomESpfaygif; wpf
axmifcefYuyif xdka'o tajcpdkufaexdkifcJhonfh wdkif;&if;
om;vlrsdK;pk wpfpkjzpfav[efvkyfMuHum dk[if*sm[laom
trnfukd zefw;D vdu
k jf cif;om jzpfygonf/ xdu
k pd u
kd if;trnf
ay:aygufp (1950-60)ckESpfcefYuyif &cdkiftrsdK;om; okaw
oDrsm;u pme,fZif;rsm;wGif &Sif;vifwifjycJhMuNyD; jzpfonfudk
q&mBuD; odvdrfhrnf[k ,lqygonf/

]]ppfNy;D acwf ppfwaumif;e,fom;wk\


Yd 0g'onf ewfjrpf
wpfzufurf;&Sd r,lawmifwef;a'oESifh ukvm;yefZif;jrpf0Srf;
a'owdkYudk e,fopftjzpfjzifh tajcpdkuf&ef[laom 0g'
jzpfonf/ if;0g'udk aoG;xdk;ay;olrSm &cdkifwdkif;wGif ESpfaygif;
rsm;pGm aexdkifoGm;cJhaom ppfwaumif; trsdK;om;wpfOD; jzpf
onf/ if;\wdkif;&if;om;tm;vHk;udk tvHk;t&if;ESifh csDwuf
tajcpdkuf&ef jyifqifxm;cJh&m jrefrmEdkifiHvGwfvyfa&;&
onfESifhwNydKifeuf if;\jyifqifcsufwdkYonf wpfrsdK;wpfzHk
jzpfvmavonf/

wpfzefq&mBuD;wdkYu rlqvifwdkYonf b*Fvm;udk c&pf


ESpf 1202-wGif odrf;ydkufNyd; y#du&m; (ulrdvm)udk NzdKzsuf
&cdkife,fpyfodkY rMumrDyif a&mufcJhonf/ xdkpOfu r,la'o
wGif rlqvifrif; tajcpdkufcJhayvdrfhrnf[k xifjrifawG;q
&cd k i f o m;BuD ; pmay

283

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
xm;onfrsm;udk awGU&jyefygonf/

aemufwGif tkyfpdk;aom bk&iftcsdKU jzpfygonf/

wGifvnf; q&mBuD;wdkYonf S.BQanungo ppfw


aumif;&mZ0if P.Gutman \ a&S;a[mif;&cdkifjynf Prof
M.Ahshad and Prof H Rahman wdkY\ tif'dkygupwefordkif;
paom pmtkyfpmwrf;rsm;udk ravhvmrd odkYawG;qrdjcif;
jzpfrnf[k xifrdygonf/ if;pmtkyfpmwrf;rsm;tqdkt& rlq
vifwo
Ykd nf b*Fvm;udk c&pf 1202-ckEpS w
f iG f odr;f ydu
k cf ahJ omf
vnf; ppfwaumif;e,fodkY 13-&mpkaemufydkif;wGifom a&muf
vmNyD; 14-&mpktv,fcefYusrS ppfwaumif;a'oudk pdk;rdk;Edkif
cJhaMumif; od&ygonf/

rif;apmrGeo
f nf tif;0bk&ifrif;acgif\ om;awmf rif;&J
ausmpf mG wdu
k o
f jzifh b*Fvm;odYk xGuaf jy;&onf/ b*Fvm;wGif
22-ESpfrQ cdkvHINyD;aemuf b*Fvm;rif;\ tultnDjzifh xD;eef;
udk jyefvnf&&Sdygonf/ ajrmufOD;NrdKUudkvnf; wnfygonf/
b*Fvm;rif;udk aus;Zl;wHkYjyefaomtm;jzifh olUaemuf xD;eef;
qufcHrnfh nDawmfe&Ek (ac:) rif;c&Dtm; rif;jzpfvQif rlq
vifbGJUudkyg cH,l&ef rSmxm;cJhygonf/ xdkYaMumifh rif;c&Donf
]tvDrif} [laom rlqvifbGJUudk cH,lygonf/ xdktaMumif;udk
&cdkif&mZ0ifrsm;wGif twdtvif; azmfjyxm;ygonf/

r,ljrpfa'owGifrl rnfonfhtcgurQ rlqvifrif;? rlq


viftBuD;tuJwdkY tajcrpdkufcJhzl;aMumif;udk &cdkif&mZ0if?
b*Fvm;&mZ0ifrsm;ESifh xdka'o&Sd a0omvDacwf? ajrmufOD;
acwfwu
Ykd yif wnf&cdS ahJ om bk&m;apwDrsm;u oufaocHaeyg
onf/

rif;c&Donf rlqvifbUJG udk cH,cl ahJ omfvnf; rlqvifbm


om0if r[kwf? Ak'bmomppfppf bk&ifwpfyg;jzpfonfudk
tif;0bk&if e&ywdESifh tjyeftvSefay;ydkYaom o0PfvTm
rsm;? oHwrJG zd &k m; apmxifrEd iS hf tjyeftvSeaf y;ydaYk om &wkrsm;
t& od&ygonf/ xdktvDac: rif;c&Donf wlygHkapwDawmf
'g,umtif;0bk&ife&ywdESifh zdk;acgifawmifwGifawGUqHk
r[mrdwzf UJG um ydik ef ufe,ferd w
d f owfrw
S Mf uaMumif;udv
k nf;
rSefeef;&mZ0if? wGif;oif;&mZ0ifpaom jrefrm&mZ0ifusrf;
BuD;rsm;Esifh &cdkif&mZ0ifusrf;BuD;rsm;wGif txift&Sm;azmfjy
xm;NyD; jzpfygonf/ bk&ife&ywdxH 0ifa&mufcdkvHIaomrif;
r[kwfyg/

aemufqHk; ]&cdkifrif;wdkYrSm rlqvifbmom0ifrsm; jzpf


onf[k ajymMuonf} ]&cdkifrif;uvnf; rlqvifbGJU &Sdw,f}
[laom q&mBu;D wd\
Yk rSwo
f m;csurf sm;ESihf pyfvsO;f tenf;
i,f wifjyvdkygonf/ &cdkif&mZ0ifrsm;t& &cdkifbk&iftcsdKU
onf rlqvifbUJG udk cH,cl ahJ Mumif; od&ygonf/ xdb
k &k ifrsm;rSm
ajrmufOD;NrdKUwnf eef;wnfbk&if e&rdwfvSac: rif;apmrGef
&cd k i f o m;BuD ; pmay

284

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
rif;c&D\om;awmf bapmjzLrS rif;carmif;xd pOfquf
rjywf tkyfpdk;vmcJhaom ajrmufOD;acwfbk&if 12-yg;vnf;
ukvm;bGJU toD;oD;cHcJhMuygonf/ ukvm;bGJUcHMuaomfvnf;
&cdkifbk&ifwdkYonf Ak'bmom0ifomoem'g,umrsmom
jzpfaMumif;udk ajrmufO;D NrKd Uawmfa[mif; ,aeYwikd f zl;ajrmfEikd f
aom if;rif;wdkY\ aumif;rIawmfapwDykxdk;wdkYu rm;rm;rwf
rwf oufaocHaeMuqJ jzpfygonf/

rQqdkvQif dk[if*sm qdkolrsm;onf rnfolrsm;jzpf


aMumif; vGefcJhaomESpfaygif; wpfaxmifcefYu r,la'o
rlqvifrsm;ESIfh rlqvifrif;[l r&SdcJhaMumif;wdkYudk q&mBuD;wdkY
ESit
hf wl pmzwforl sm; &Si;f &Si;f vif;vif; odavmufNy[
D k xifyg
onf/
armif A od e f ;

ajrmufOD;acwf &cdkifbk&ifwdkY rlqvifbGJUcH&onfhudpESifh


ywfouf b*Fvm;ordkif;udk ESHYpyfol? &cdkif'*Fg; okawoD
z,f,mu ]]qvdyf (Slim) odkYr[kwf (Hussein) [laom r[m
ar'iftrnfrsm;onf xdkumv &cdkifAk'bmombk&ifrsm;
ppfwaumif;xd ydkifpdk;cJhaMumif; &nfTef;xm;aom arG;pm;
pum;vHk;jzpfonf}} [k qdkcJhygonf/

(1995? rwfv? uvsmr*Zif;)

z,f,menf;wl wjcm;EdkifiHom; ordkif;ynm&Sifrsm;ESifh


&cdkif&mZ0ifusrf;jyKq&mrsm;uvnf; rlqvifbGJUcH &cdkifbk&if
rsm; Ak'bmom0ifrsm;om jzpfaMumif;? ,cifu &cdkifbk&ifwdkY
ydkifpdk;cJhaom b*Fg (12)NrdKUudk rif;apmrGefvufxufwGif
b*Fvm;rif;tm; aus;Zl;wHkYjyefaomoabmjzifh ay;tyfvdkuf
aomfvnf; aemufydkif;bk&ifrsm;vufxufwGif jyefvnf&,l
pd;k rd;k Edik cf ahJ Mumif; wnDwGww
f nf; azmfjya&;om;Muonfukd
awGUEdkifygonf/
&cd k i f o m;BuD ; pmay

285

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
ppfawGcdkif a*ZwfwD;,m;rsm;

(1) Smart, R,B, Burma Gazetteer, Akyab District, Vol.


A, Rangoon, 1957.
(2) Grantnan, S, and Maung Lat, Burma Gazetteer,
Akyab Distriet. Vol. B, No-1, Rangoon, 1956.

OD;pHxGef;atmif\ pmwrf;
&cdkifEdkifiHa&;acgif;aqmif OD;pHxGef;atmif (18991985)\ udk,fawGUar,kajrESifh dk[def;*sm rSwfwrf;/

rS w f p k

rif;BuD; rpwm*srf;tufpbm OD;aqmifaom pHkprf;a&;


aumfr&Sif tpD&ifcHpm

a'gufwm bem*sD\ pmtkyf


Banarjee, A.C, The Eastern Frontier of British India,
1784-1826, Third Edition, Calcutta, 1964.

uRef;tkyf OD;armifndK\ rSwfwrf;pmrsm;


(if;rSwfwrf;pmrsm;onf atmfuyg
\ aqmif;yg;wGif yg0ifonf/)

Langhan Cnarter

Langhan Charter, Archives of an Arakanese Family,


JBRS, Vol. XXVIII, Part 11. August 1938.u

(if;tpD&ifcHpmudk OD;vSxGef;jzL\ ]&cdkifjynfe,f pD;yGm


a&; b@mwdkuf} py,fpmaywdkuf? &efukef? 1976? pmrsufESm
(92-96)wGif awGU&SdEdkifygonf/
&cdik w
f ikd ;f rif;Bu;D vkycf ahJ om pma&;q&mBu;D armifxif\
&cdkifjynfe,f tpD&ifcHpm
armifxif? &cdkifjynfe,f tpD&ifcHpm? jr0wDr*Zif;?
1960 Zlvdkifv/
S.B Oanungo

&cd k i f o m;BuD ; pmay

\ ppfwaumif;&mZ0if

286

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
A History of chillagong, Vol. 1, Billah Printers,
Chittagong.
Gutman P

\ a&S;a[mif; &cdkifjynf

Ancient Arakan , Ph.D Thesis Austrlian National University, 1976.


Prof-M Ahshad and Prof H-Rahman

wdkY\ tif'dkyg

upwefordkif;
History of Indo-Padistan, Ideal Publication, Dacca, Third
Edition, 1969.

aygufawmNrdKUe,frS obm0yef;rsm;udk

&cdkif'*Fg;okawoDz,f,m

pk a qmif ; jcif ;

Phayre, A.P Coins of Arakan of Pegu and of Burma,


London, 1882.

awmawmifxJwGif &moDtvdkuf zl;yGifhMuaom obm0


yef;trsdK;rsdK; &Sd\/ jyKpkysdK;axmifrnfhol r&Sdaomfvnf; tavh
usaygufNyD; &moDtvdkuf zl;yGifha0qmvSyaeMu\/ yef;trsdK;
trnfudk rod/ olUobm0udkvnf; rod/ rodaomfvnf;
tMuifc&D;onfwpfOD;onf xdkawmyef; awmifyef;wdkYudk
trSwrf xif awGUjrifrt
d ?Hh xdck &D;onfonf xdak wmyef; awmif
yef;tvSudk cPawmhESpfoufMunfEl;rdMurnf trSefyif jzpf
onf/

(azmfjyxm;aom z,f,m\ pmtkyf zwfEI ikd yf gonf)

&cd k i f o m;BuD ; pmay

287

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;

rvHkavmuf yrwef;udk jrefrmzwfpmwGif ]jrefrmdk;&m


pum;xm} tcef;wpfck yg0if\/ xdktcef;udk oifaomtcg
ESD;EG,fqufpyfaeaom &cdkifyef;0SufuAsmwcsdKUudk A[kokw
tvdkYiSm uav;wdkYtm; ar;Munfhygonf/

aus;vufuAsmESifh yef;0SufuAsmrsm;um; obm0yef;


ESit
hf oGiw
f Ml u\/ &cdik jf ynfe,f aus;vufawm&Gmrsm; aus;
awmom;pmqdkwdkY vufwef;zGJUEGJUoDqdkcJhMuaom aus;vuf
uAsmrsm;pGm &Sd\/ aus;vufuAsm tusHK;0ifaom yef;0Suf
uAsmrsm;vnf; ra&rwGufEdkifatmif &Sdavonf/

olwkdY rqdkif;rwG 'ufceJ 'ufceJ ajzEdkifMu\/ uREkfyf


txl;auseyftm;& jzpf&ygonf/ xdkrS okawoe pdwfulwpf
ck &vmjyefonf/ xdpk w
d u
f ;l udk vufawGUtaumiftxnfazmf
&ef uav;wdkYudk csufcsif;aoG;xdk;prf; ar;Munfhvdkufonf/

uREkfyfwdkYonf aygufawmNrdKUe,f ausmif;ppfc&D;onf


tjzpf rlvwef;ausmif;rsm;udk 1980-rS 1984-ckxd av;ESpf
wdik f vSnv
hf nfppfaq;cJzh ;l ygonf/ xdpk Of rlvwef;ausmif;om;
oli,fwdkY tjyeftvSef ar;jref;ajzqdkyef;0SufMuonfudk owd
jyKrd\/ rdrdi,fpOfu yef;0Sufwrf; (pum;xm0Sufwrf;)jzifh
upm;aysmjf rL;cJ&h onfukd trSw&f rd\/ uav;wdYk yef;0Suv
f u
kd ?f
ajzvdkuf Pfprf;upm;Muonfudk em;axmifae&if; okaw
oetMuHwpfck &vmonf/ uav;wdkYEIwfxJ zl;yGifhaeMuaom
yef;0SufuAsmrsm;udk rSwfwrf;wif&vQif aumif;vdrfhrnf[l
aom tMuHjzpfygonf/

]rif;dkUudk yef;0Sufwrf;NydKifyGJcszdkY NydKifuwfzdkYvm;}


]NydKifygzdkY}
uav;wdu
Yk &Tiv
f ef;wuf<uaom rsuEf mS rsm;ESihf wpfNyKd if
wnf; ajzvdu
k Mf u\/ uav;wd\
Yk pdwt
f m;xufoefru
I kd awGU
&aomtcg Avmpmtkyfrsm;udk qktjzpfowfrSwfNyD; rdrdtdrf
rS tNyD;om; pkaqmif;vmMu&ef Avmpm&GufvGwfrsm;udk a0iS
ay;vdkuf\/ yef;0SufuAsm trsm;qHk;pkaqmif;vmEdkifoltm;
yxr? 'kwd,? wwd, ponfjzifh qkay;&efvnf; pnf;urf;cs
rSwfvdkufonf/

xdkYaMumifh tcGifhtcg tajctaeay;wdkif; yef;0SufuAsm


rsm;udk pkaqmif;cJhonf/ wwd,wef;? pwkwwef;wynfhrsm;
xH wdkufdkufpkrdonfvnf; &Sd\/ q&mrsm; tultnDESifh wpf
qifhpkonfvnf; &Sdonf/

yrwef;ausmif;om;rsm;rSm vufyHjym;? raemfoD&d? 'g;


udkifppfuJacsmif;? wvdkif;acsmif;? i0ufpG,f? ig;cl;acsmif;? qm;
jyifpaom &Gmaygif;pHkrS ausmif;om;rsm; yg\/ xdkYaMumifh

uREkfyfonf aygufawmNrdKUe,f vufyHjym;&Gm tajccH


ynmtv,fwef;ausmif;tkyw
f m0efukd xrf;&aomtcg q&m
&cd k i f o m;BuD ; pmay

288

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;

taqmifrsm;ESifh rdrdwdkYjrifawGUaeus awm? awmif? a&? ajr?


om;? ig;? opfyif? yef;ref? ae? v? aumif;uif obm0avmu
wdkYudk Pfprf;ar;jref;jcif;rsdK; jzpfonf/

obm0yef;rsdK;pHkudk &Edkifavonf/
uav;wkYdxHrS uREkfyfarQmfvifhxm;onfrSm (iSuf0gaoQ?
ajrrSmO? tajz/ eEGif;O)/ (MunfhvD0D;vD? tajz-em;&Guf)
uJo
h Ykd uav;pdwu
f ;l ? uav;tBuKd uf ar;vG,?f ajzvG,?f rSwf
vG,faom yef;0SufuAsmrsdK; jzpfonf/ olwdkYxHrS&&Sdvmaom
yef;0Sufrsm;um; xdkodkYr[kwf/ uREkfyfarQmfvifhxm;onfxuf
xl;jcm;vmonf/ uav;pdwu
f ;l rsm;omru vlBu;D rsm;yif cJ&m
cJqpfajzqdk&rnfh yef;0Sufrsm;vnf; ygvmonf/ rdrdywf0ef;
usif&Sd vlBuD;rdbwdkYxHrS em;ylem;qmvkyf ar;jref;pkaqmif;
,lvmMu[efwlonf/

ocsFmyef;0Sufum; ocsFmoabmygaom Pfprf;yef;


0SufrsdK; jzpfonf/ yef;0Suf wdkwdkwkwfwkwf ar;wpfcGef;
ajzwpfceG ;f trsKd ;tpm;vnf;yg &Sn&f n
S af 0;a0;ykpm xkwNf y;D
pOf;pOf;pm;pm;wGufcsufajz&aom trsKd;tpm;vnf; yg0if
onf/ ocsFmyef;0Sufonf wjcm;yef;0Sufrsm;uJhodkY um&ef
tcsdwftqufudk tav;rxm;aom yef;0SufrsdK; jzpfonf/
Zrf;urf;yef;0SufrSm tcsdKU&yf&Gm umvom;rsm; vlysdK
vSnfhaomtcg tjyeftvSefPfprf;ar;jref;aom Zrf;uAsm
ESifh cyfqifqifwlaom yef;0SufuAsmjzpfonf/ Zrf;uAsm
vlysdKvSnfhvmol umvom;u rdef;uav;tm; uAsmESifh ar;
&NyD; rdef;uav;uvnf; uAsmESifhyif csufususajymqdk acsy
&onf/ Zrf;uyfyef;wGifvnf; ar;ol\pum;udk ajzolu
um&eftcsdwftqufrdatmif ajzqdkwwf&onf/ rajzwwf
vQif yef;ay;&NyD; ar;olu tajzay;&onf/

uav;wdkY pkaqmif;ay;aom yef;0Sufrsm;udk trsdK;tpm;


cGJvdkufaomtcg oHk;rsdK;&Sdonf/ (1) dk;dk;yef;0Suf? (2) ocsFm
yef;0Suf? (3) Zrf;uyfyef;0SufwdkY jzpfMuonf/ oHk;rsdK;vHk;udk
uREfkyftm; q&m? q&mrrsm; pkaqmif;ay;Muaom yef;0Suf
uAsmrsm;vnf; awGU&onf/

yef;0SufuAsmoHk;rsdK; &Sif;vif;csuf

yef;0SufuAsmoHk;rsdK;teuf dk;dk;yef;0SufrSm &cdkifaus;&Gm


wdkif; uav;wdkYEIwfzsm;0,f ,aeYxd zl;yGifha0qmaeMuqJ
jzpfaMumif; awGU&onf/ ocsFmyef;0SufESifh Zrf;uyfyef;0Suf
rsm;rSm uav;wdkYtzdkY rSwfom;& cufcJaomaMumifh tar;

yef;0SufuAsmoHk;rsdK;teuf dk;dk;yef;0SufqdkonfrSm rdrd


ywf0ef;usif MuHKawGUaeus rsm;ajrmifvSaom vlrItoHk;
&cd k i f o m;BuD ; pmay

289

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;

1/ o0ifacsmif; Zmwd OD;pHa&Tcdkif (,ck t-x-jy ? tx-u? aygufawm) 141-ck/

tjref; toHk;tpGJrsm;pGm r&SdaMumif; awGU&onf/

2/ ppfawGZmwd? a':rvSa&T? (,ck -tv-jy? t-x-u


(4) ppfawG)119-ck/

yef;pkay;ol q&m? q&mrrsm;

3/ awmifukwf Zmwd? OD;armifarmifav; (rl^tkyf? tr-u? rdausmif;wuf&Gm) 99-ck

uREyfk af usmif;ppfwm0ef (vufaxmufNrKd Ue,fynma&;rSL;


wm0ef)xrf;aqmifaeaomtcg vkyaf zmfuikd zf uf q&m? q&m
rwdkYtm; yef;0SufuAsmrsm; pkaqmif;ay;Muyg&ef arwm&yfcH
cJhonf/ rdrdvlrsdK;\ cspfjrwfEdk;zG,f dk;&myef;0Suf"avh uAsm
yef;rsm;udk wefbdk;xm;aom yef;cspfol q&m? q&mrtcsdKUu
uREyfk t
f m; pdwt
f m;xufoefpmG ulncD MhJ uonf/ q&m? q&mr
wdYk apwem? rdr,
d Ofaus;rIukd wefb;kd xm;wwfaom todpw
d f
"mwfwu
Ykd kd av;pm;*kPjf yKvo
kd jzifh ae&mwGif rSww
f rf;wif
azmfjytyfygonf/

4/ aygufawmZmwd? OD;pHxGef;vS (rl^axmuf? t-ru? oHk;yufcsdKif&Gm) 50-ck pkay;ygonf/


wynfhwdkYxHrS pkaqmif;ay;aom q&m? q&mrwdkYrSm1/ OD;armif&TD? (rl^tkyf? t-r-u? [if;ca&mf&Gm)
2/ a':atmifpdefjr (rl^tkyf? t-r-u? oajyuef&Gm)
3/ OD;armifapmvS (rl^tkyf? t-r-u? <uDjyif&Gm)

yef;pkay;ol q&m? q&mrrsm;teuf tcsdKUrSm rdrdudk,f


wdkif pkaqmif;ay;ydkYNyD; wcsdKUrSm wynfhwdkYtm; pkaqmif;apum
wynfhwdkY vufa&;ESifhyif pkpnf;ay;ydkYcJhMuonf/

4/ OD;a&Tausmf? (rl^tkyf? t-r-u? acsmif;EG,f&Gm)wdkY


jzpfonf/
pkaqmif;rdaom yef;0SufuAsmta&twGufrSm axmif
ausmfaomfvnf; rsdK;wlyef;rsm;udk z,fxkwfvdkufaomtcg
vufuseyf ef;ta&twGurf mS oH;k &mcefo
Y m &So
d nf/ ,if;txJ
um&eftqifwefqmygaom yef;rsm;udk OD;pm;ay; a&G;xkwNf y;D

udk,fwdkifpkaqmif;ay;ydkYaom q&m? q&mrrsm;udk yef;


ta&twGufESifhwuG azmfjy&vQif &cd k i f o m;BuD ; pmay

290

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;

5/ uefxJrSm &D? &DxJrSm >rD? >rDxufu &TD/ (&D-a&? >rD-a>r?


&TD? a&T)

tu&m0vdpu
d m pmIow
l aYkd &SUarSmufoYkd wifquftyfygonf/

tajz - qDrD;cGuf

dk;dk;yef;0Suf

6/ ukef;rSm eD? &DrSm O/ (eD- aeonf)


tajz - zm;

1/ uavGUarmifaoQ rsufESmajymuf? tdrfwdkif;tdrfwdkif;


a&muf/ (uavGUaraoQ--rdef;uav;)/

7/ urmNrDjyif? xef;ig;yif? wpfyifaemufvdkuf&pD/

tajz- '*Fg;/

(NrD- ajr? vdkuf&pD- vdkufyg&ap)

2/ uavGUaraoQawmifhudk cg;BudK;vdk/

tajz - bk&m;ig;qlyGifhawmfrl? wpfqlaemufvdkufpD/

tajz - aumufvdIif;pnf;/

8/ urf;em;ywfvnf? &ufwufaw? tv,ftem;owf/


(&ufwuaw- tdrfrdk; aemufqkwfum qkwfum
wufonf/)

3/ aumif;uifuus ykvJvS? jrufawmrSm us&Sma&/


tajz - rdk;oD;ayguf/

tajz - tdrfacgifrdk;onf/

4/ uef? uefxufu >yef? >yefxufu ywjrm;? ywjrm;


xufu awmwef;? awmwef;xufu jyif? jyifxuf
u awm? awmxJrSm usm;/

9/ ausmufzsmBuD;atmuf? rIdBuD;ayguf/
tajz - v/

tajz - yg;pyf? ESmacgif;? rsufvHk;? rsufcHk;arT;? ezl;?


qHyif? qHyifxufu oef;/

10/ MuufzESpfaumif? wpfaumif a&T? wpfaumif aiG/


tajz - ae? v/
&cd k i f o m;BuD ; pmay

291

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
tNrD;)[k ac:onf/

11/ MuufrrJndK? &DrSmESpf? rESpfvdk/

yef;0Sufol\ tar; acgif;oHk;vHk;qdkonfrSm vlESifh


EGm;? uRJ ESpfaumifwdkY\ acgif;oHk;vHk;jzpf ajcq,f
acsmif;jzpfonf/ tNrD;oHk;ckrSm tyfudkif;tNrD;ESifh EGm;?
uRJESpfaumifwdkY\ tNrD;rsm;udk qdkvdkonf/

tajz - rD;aoG;/
12/ Muufvnf;rxGef? tdyfauvnf; rEdk;? vlUjynfuRef
rSm &GmwpfrsdK;/ (tdyfau-tdyfaomtcg)
tajz - ocsKif;/

tajz - v,fxGefol/

13/ MuHrJ wHk? cGwfrukef/ (cGwf- ckwfonf)

17/ cEmi,foavmuf? tdrfBuD;aqmuf/

tajz - qHyif/

tajz - pmyl;awmif;/

14/ uGefqdk;r ukvm;r? om;udkodyf? NcD&if;u/

18/ jcnfoD;jcnfiif? prjrif? jcnf0ifjcnfoD;? pr[d/


(r[d-r&Sd)

(uGefqdk;r-qdk;oGrf;ol)
tajz - iSufaysmyif/

tajz - bJO? MuufO/

15/ ck0rf;yl? ttlr[d/ (ttlr[d- tlr&Sd)

19/ cGwfvdkY rjywf? owfvdkY roD/ (roD- rao)

tajz - &Dtdk;cGuf/

tajz - a&/

16/ acgif;oHk;vHk;? NcDq,facsmif;? rwHk;oHk;ck/ EGm;? tyf


(NcD-ajc? rwHk;-tNrD;)

20/ cspo
f &l ifciG f cd0k ifused ;f puf? tvGr;f ajyu cke
f wuf
\/

rSwfcsuf/ v,f,mxGef,uf&ef &cdkifwGif tyfudkif;


ac: xGefwHk;udk oHk;onf/ xdktyfudkif;wGif v,fxGef
ol udkifaqmifaom tpGef;udk tyfwHk;? (tyfudkif;\

tajz - urmajrjyif ikHY0ifuGyf0Suf? wpfnukefaomf


ae0ef;xGuf\/
&cd k i f o m;BuD ; pmay

292

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
21/ indKaoQ ijzLuGuf? ivHk;vmvdkYESuf oGD;pufpuf
xGuf/ (oGD; - aoG;)

27/ i,fcg wHyuf0wfBuD;cg wHywfcRwf/ (wHzufwbufy0g)

tajz - uGrf;&Guf? xHk;? uGrf;oD;? uGrf;&nf/

tajz - xef;yif/

22/ ighEGm;MuHpkH wdkufudkckef? tpmukefrS atmufodkYus/

28/ i,fcg bmZl0wf BuD;cg bmZlcR,f/ (bmZl - tus)

tajz - rD;yHk;ysH/

tajz - 0g;yif/

23/ ighEGm;wpfaumif oGm;wpfaxmif? jrufudkrpm;? opf


udkpm;/

29/ pyg;pm; EGm;vnf; r[kwf/


tajz - wHpOf/

tajz - vT/

30/ puKwpfaxmif rwHk;axmif Zmaumifav;/

24/ ighom; ijzL xGufawmfrl? &GmolBuD; ig;a,muf zrf;zdkY


a&muf/

(rwHk;- tNrD;)
tajz - Oa'gif;/

tajz - ESyf/

31/ ppfom;ig;&m qif;vdkYvm? awmifydkYrSma&muf &wf


apmufaqmuf/

25/ iSuf0gaoQ? NrDrSmO/ (aoQ- i,f)


tajz - eEGif;O

tajz - awmifydkYrId/

26/ iSuaf oQwpfaumif ysv


H v
Ykd m;? NceD efrY em; EIwef efeY m;/
(vm;-oGm;? NcD-ajc? eefY-ESifh)

32/ qifajymifBu;D ig;&m &Daomufvm? Nc&D mvnf;aysmuf


&Dvnf;aemuf/
rSwfcsuf/ ausmufawmf? yef;ajrmif paom jrpfzsm;?
acsmif;zsm; a&csdK&ma'owdkY acsmif;wGif
&cd k i f o m;BuD ; pmay

293

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
37/ ZmwDzkef;qdk; &Sdrcdk;/ (ZmwD- apwD)

a&csdK;Muonf/ t0wfavQmfMuonf/ rdef;


uav;rsm; wpfpkwpfa0; a&vmcyf&if;
awmif;i,fwGif qefxnfhvmum qefaq;
wwfMuonf/ qefaq;a&aMumifh a&aemuf
oGm;onf/ ajc&mvnf;aysmufoGm;onf/ xdk
tjzpfudk &nf&G,f txufygtwdkif; yef;
0Sufjcif; jzpfonf/

tajz - aumufdk;ykH
38/ ZrKoNyD toD;<uD? NrDrSmvnf;us &Smr&/ (oNyDoajyyif? <uD- a<u? NrD- ajr)
tajz - rdk;oD;? rdk;ayguf/
39/ nDeefYtpfudk w&m;qdk? tpfudkHI;wHk; nDHI;wHk/

tajz - acsmif;xJ qefaq;jcif;/

tajz - vuf&uef; (,uef;) ajceif;/

33/ qifr em;&Guf oGD;pufpuf/

40/ nDeefYtpfudk w&m;qdk? tpfudkvnf;HI;? nDvnf;HI;/

tajz - tdrfacgifrdk;wHpuf/

tajz - "m;? "m;aoG;ausmuf/

34/ qifr 0rf;acgif; avmufwpfaomif;/

41/ ndKraoQ tjzLuGuf oGD;pufpufxGuf/

tajz - xrif;tdk;

tajz - uGrf;&Guf? xHk;? uGrf;aoG;&nf/

35/ qwfceJxk tyktD;,dk/

42/ wpfESpfwpfcg ay:vdkYvm? igvnf;rif;avmif; xD;jzL


aqmif;/

tajz - c&rf;csOfoD;/
36/ qef;jym;0wfHk udk,fvHk;csHK (NcHK)? AHkaxmiform;
ajymufusm;usm;

tajz - rId/
43/ wD;wvnfvnf rQKd iaf oQwavmifyeG ;f ? tv,facgif
rSm &rm0wDuRef;/ (rQdKifaoQ- ykpGefqdwfuav;)

tajz - opfawmufiSuf/
&cd k i f o m;BuD ; pmay

294

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;

49/ xydefq,fxyf r0wwwf? pGmuti,f ydpdaoQ/


(pGm- zif? ydpdaoQ-ao;ao;av;)/

tajz - paumESifh qefwD;&mtv,f pyg;rsm;


pkaejcif;/

tajz - iSufaysmzl;/

44/ awmrSmeD &efol tdro


f aYkd &muf cifyeG ;f jzL/ (t&Guef m;
ql;&So
d nfh tyifwpfrsKd ;? if;t&Gu&f n
S jf zifh oaygh
&ufygonf/)

50/ xm;au>cD>cd eDaupefYpefY/ (>cD>cD-acGacG? eDau-ae


vQif)

tajz - oayghpmyif/

tajz - BudK;/

45/ wufav;acsmif;eefY tjyif;avSmf? arSmufawmfoQif


r aygif;xJu (arSmufawmf -rif;orD;)

51/ eMu&avmifyGef;? t0ef;nDpGm? tNcDayguf aemuf


ukef;rSm/

tajz - jyifomvdyf? yifv,fvdyf

tajz - vuf&uef;\ ajceif;tkef;oD;cGH/

46/ awmifxufu yef;Z&D vDxvdkr<uD/ (ref;Z&D rJZvD? vD- av? <uD? a<u)

52/ edefYcgum;yl nOfhcgum;yGifh bl;yifndKpiftjrifh/ (edefYaeY? nOfh- n)

tajz - qHyif

tajz - ae? v? aumif;uif/

47/ wdkufaoQwdkufaoQ wdkufudkuf? cdk;olvmau vSHeefY


vdkuf/ (wdkufudkuf- wdkufuav;rsm;pGm)

53/ eDtcgtiHk ntcgyGifh/


tajz - qDrD;cGuf

tajz - ysm;tHkESifh ysm;/

54/ ewforD;0wf pdeef m;a'gif;? azmfv&Ykd ol bk&m;avmif;

48/ awmifoHk;vHk;ausmf aMumfyGifha&0ef;/ (aMumf-[pf


atmf)

tajz - Mu,f/

tajz - aygufayguf/
&cd k i f o m;BuD ; pmay

295

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
55/ ewforD;tdrfwdkif ydk;razmufEdkif? azmufEdkifaomf
vnf; wpfaygufwnf;/

61/ yxrt&G,frSm av;acsmif;axmuf? 'kwd,t&G,f


rSm ESpfacsmif;axmuf? wwd,t&G,frSm oHk;acsmif;
axmuf/

tajz - tyf/

tajz - uav;? vlBuD;

56/ EGm;ijzLaoQ urf;pyfNcHK (csHK)wdkif; azmufwwfaw/

62/ yif v ,f Z D ; cuf q,f h i g;&G u f ? t&G , f o H k ; q,f


yef;pHy,f/

tajz - jym;&DvIdif;? 'Da&vIdif;/


57/ EGm;r wpftkyf wdkifrSmwkyf/

tajz - OD;aoQmif

tajz - jy'gumyif? oabFmyif/

63/ ywfywf>cD >rDvnf;r[kwf/

58/ ESD;eefYav;rcsdKif BudrfeefYvnf;ruGyf? wpfyifwdkif


eef;jy'f/

tajz - BudK;
64/ ysHa&cg tawmifeefY? em;a&cg EIwfoD;eefY/

tajz - apwD/

tajz - jrm;/

59/ ESpfa,mufwpfwGJ eDcgcGJ? nbufusvQif jyefaygif;


csif/

65/ yGifhwefrvm rHkwefrxkd;? 0,dkifomrSm kefAsmyGifhau


yef;wpfrsdK;/

tajz - wHcg;&Guf/

(rHkwef- tiHk? 0,dkif-O,smOf? kefAsm-toHjrnf[D;


vsuf)

60/ y#doaE acgif;rSmwnf? zGm;csdefwpf&uf 0rf;rSm


quf/

66/ bDvl;vdkifwdk vludkrsdK/ (vdkif- vnf;yif)

tajz - ykpGef/

tajz - tus
&cd k i f o m;BuD ; pmay

296

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
71/ rJr zif eDr vsuf/

67/ ]bl;} eefY yif<uDus &Smr&/

tajz - tdk;zifESifhrD;

tajz - tD;aygufoH/

72/ rdk;vDcsdefoD odkufeef;eDa& ynm[d/ (vD-av? eDa&aewJh? ynm[d- ynm&Sd)

68/ AsdKif;jzLBuD; 33-aumif arhvuf0g;rSm em;a,mif


a,mif? tarmifpmxuf atykpmudk ajzygvwf/
(at-)

tajz - zGwf

rSwfcsuf - &cddkifwdkYonf nowfoHudk wcsdKUae&m


ato&oHjzifhvnf;aumif;? wcsdKU
ae&m tdkifo&oHjzifh vnf;aumif;
toHxgufygonf/ Asnf; 33-vHk;udk
&cdkifwdkYu AsdKif;-33vHk;[k toHxkwfyg
onf/

73/ rdkoHvnf;Mum; pum;rsm;/


tajz - zm;/
74/ r*FvmavmifyGef;? t0ef;nDpGm? tnmu>rDxJrSm/
(avmifyGef;- yef;uefjym;)
75/ rif ; BuD ; vuf p G y f tv,f q d y f x &H jyjywf u yf /
(tv,fqdyfx&H-tdrfOD;cef;ESifh tdrfcef;Mum;qD
umxm;aom x&H)

tajz - Asnf; -33vHk;/


69/ rwkef;uawmif; acgif;upm;/ (rwkef;-tNrD;)

tajz - aeajymuf/

tajz - acG;

76/ rif;om;armifjzL xGufawmfrl? &efolig;a,muf zrf;


zdkYa&muf/

70/ rzGyfyJjzL a&yqdk;? rjznfhbJjynfha& &Dtdk;/ (ykqdk;apmif)

tajz - ESyf/

tajz - tkef;oD;qef? tkef;oD;a&/


&cd k i f o m;BuD ; pmay

297

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
77/ rsufESmrnf;BuD; idkvwfaw? y[dk&fpnfBuD; wD;vwf
aw? oDa&oldkU &Sifvwfaw/

83/ dk;rSmoEm &GufrSm&GufrS azmfEkdifolynme/ (eeefY-ESifh)

tajz - rdk;&Gmjcif;? rdk;BudK;jcif;? jruf/

tajz - bkef;BuD;,yfawmif/

78/ NrBD u;D 0okef Nzed NYf zefd w


Yf ek ?f awmif[ek v
f nf;Bu;D xGuv
f Ykd
NyD;/

84/ dk;vSoEm tnmeefY? udkif0Hha&ol ynmeefY/ (dk;vS


oEm- qdwfzvl;yef;? if;yef;uJhodkY tdk;eDjcif;)

tajz - av,mOfysH/

tajz - bkef;BuD;,yfawmif? bkef;BuD;/

79/ jrifhrdk&fawmifatmuf &Daygufayguf? aumufvdkY


rukef &Dyef;rHk/

85/ &Sduvnf; reD aemufuvnf; rvdkuf? ab;uarQm


Asm ZdrfeefYvdkuf/

tajz - rdk;oD;ayguf/

tajz -vG,ftdwf/

80/ rGD;pcgtN*dKyg? t&G,fvnf;a&muf tN*dKaysmuf? oDzdkY


tcg tN*dKay:/ (rGD;-arG;? tN*dK -csdK? oD-ao)

86/ vm;aupefYpefY eDau>cD>cD/


tajz - a>r/

tajz - vqef;? vjynfh? vqkwf/

87/ av;axmifhjyufpyf eifhrsufESm igh[m[yf/

81/ &DrmeD ow0g ZmwDeefYyHkyrm/

tajz - MunfhrSef/

tajz - r&Gwf? apwDyHkckwpfrsdK;/

88/ vufyg,ifh rudkifwwf/

82/ &Dv,facgif aomifxGef; ewforD;eDa&uRef;/

tajz - tusvuf/

tajz - oeyfcg; ausmufysOf/

89/ vkyaf wcg q,fa,muf? pm;cg 32-a,muf? t&om


cHcg wpfa,mufwnf;/ (awcg-aomtcg)
&cd k i f o m;BuD ; pmay

298

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
90/ 0,fcgwpf&m &cgoHk;&m? pm;cgwpf&m usefcgESpf&m/

tajz - iSufaysmyif? iSufaysmoD;/

tajz - tojym? tcsif; av;vufrcefY&Sdaom


aiGjym;ESifhwlonfh yifv,f*Hk;wpfrsdK;/

95/ oJaomifjyifrSm &ifbwfpnfwD;? eDwdkif;NyD;/


tajz - bvd? yifv,furf;pyfae uPef;aumif
ao;ao;wpfrsdK;/

rSwfcsuf/ tojymac: *Hk;jymudk [if;csufpm;&ef


0,faomtcg wpfjym;wnf; jzpfonf/
"m;ESifh cGJpdwfvdkufaom tcg tv,frS
tom;cyfjym;jym;wpfck xGufvmNyD; tcGH
jym; ESpfcsyfESifhaygif;ygu oHk;jym;jzpf
onf/ tom;udk [if;csufpm;vdkufaom
tcg tcGHjym;ESpfcsyf usefonf/ [if;
oabmudk &nf&,
G
f txufyguJo
h Ykd yef;
0Sufjcif;jzpfonf/

rSwfcsuf/ yifv,furf;pyf oJcHkrsm; udk,fcEmwpf


vufrcefYom&Sdaom teD? tndK? tajymuf?
a&mifpHkuPef;aumifi,fwpfrsdK; &Sdonf/
tvGet
f ajy;jref onf/ udu
k Ef ikd n
f y Ef ikd af om
vuf r ES p f z uf & S d a omf v nf ; wpf z uf u
BuD;BuD;? wpfzufu ao;ao; jzpfonf/
tcsdK; rnDacs/ vufrBuD;BuD;udk rMumcP
qefv
Y u
kd af uG;vdu
k f vkyw
f wfonf/ rdr&d ifukd
rdrdvufrBuD;BuD;ESifh wD;cwfouJhodkY trl
t&mrsKd ; jzpfonf/ ,if;obm0 trlt&mudk
jrif txufyguJhodkY yef;0Sufjcif;jzpfonf/

92/ o&ufyifpnf q,fhESpfcuf? wpfcufudk &TD oHk;q,f


pD/ (&TD- a&wGuf)
tajz - wpfESpf? q,fhESpfv? &ufoHk;q,f/

96/ opfudkif;avQmuf arsmufvnf;r[kwf/

93/ olwdkuf igwdkuf cdk;olvm vSHeefYwdkuf/

tajz - cgcsOf/

tajz - ysm;tHk? ysm;/

97/ oHk;ESpfwvif; 0ureif;/

94/ olUt&Guf wHbufavmuf? olUtoD; wpfrdkuf


avmuf/ (wHbuf-wbuf? y0gBuD;)

tajz - pm;zdk? rD;zdk/


&cd k i f o m;BuD ; pmay

299

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
98/ oH;k ESpt
f rd o
f nf ywfywfvnf? tdro
f nf&pd;k yd;k rxd;k /
(tdrfwnf- tdrfwdkif)

105/ txyfxyf Mumuvyf? ynm[dol aumufvdkY,l/


tajz - pmtkyf/

tajz - &[wfpl;/

106/ tyifEGJUaESmif; rwwfaumif;? toD;pm;aumif;


zG,f/

99/ tumuGJuGJ usmusm&J&J? tuGJpHkrS idkufpdkufus/


(usmusm&J&J-aumif;aumif;eD&J)

tajz - pyg;yif/

tajz - iSufaysmzl;/

107/ tyifxufutoD;? toD;xufu tyif/

100/ tNcDav;acsmif; ow0g? qDrpm;bJ rvm;yg/

tajz - eE&myif? emewfyif/

tajz - armfawmfum;/

108/ tbdk;rkwfqdwfjzL wpfjynfvHk;udk auR;a&vl/


(rkwfqD;-rkwfqdwfarG;? auR;a&-auR;arG;wJh)

101/ tNcDav;q,f igvlus,f/


tajz - uif;/

tajz - qef

102/ tNcD0g0g vSoEm? tacgi;vHk;csHK yef;rsdK;pHk? em&D


odwwf a,musfm;jrwf/

109/ tbdk;ouvyf &DrpGwf/


tajz - ydef;zuf/

tajz - Muufz/

110/ trdNrDxJu tbawmif&if;om;? rGD;vma&om;


psmefESifhvm;/ (tb-tz? rGD;-arG;zGm;? psmefeefY
vm;-psmefeJYoGm;)

103/ tawmifpdrf;jymiSuf tacgif;NrDrSm0Suf/


tajz - iSufaysmyif/

tajz - ajryef;wk (ajrtdk;aq;wH)? 0g;dk;? rD;cddk;/

104/ tawmifuyJ pdwfruGJ? tawmifujzL pdwfrwl/


tajz - usD;uef;? AsdKif;/

&cd k i f o m;BuD ; pmay

300

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;

tajz - igd k U td r f u tysd K r? rqif a v;vS


qifav;vS

111/ trsufwpf&m apmoEm? azmfygr&D? igyef;yD;/


tajz - eE&moD;/

(igdkU-igwdkY? av;-vnf;)

112/ trsufvnf;rjzpf tqpfvnf; r[d? armifoQif


udkifa& oHawmifrGD/

3/ uRJNcD&mrSm ig;uefom;/
(ig;uefom;-ubDvl;? NcD- ajc)

(oHawmifrGD- oHawmifa0S;)/

tajz - eifr[kwfvm; ighr,m;/

tajz - Mumdk;/

4/ csOfaygifyif ewfpifaqmufvdkY &zdkYvm;/

113/ tdk;r[d t&Dyifv,f ul;ca&/

tajz - rif;at;r &nf;pm;xm;vkdY &zdkYvm;/

tajz - rQdKU? arQmh/

(at;r- tpfr)

114/ tdrfwdkif; tdrfwdkif; 'dkif;wpfcsyf/

5/ *,dkifoD;vHk;vS yifxufus? rTD;vSwBudKifBudKif/

tajz - pH*dk;? qefaum/

(*,dkifoD;- rmvumoD;)
tajz - cspfawol reD&? vGrf;vSwBudKifBudKif/

Zrf;uyfyef;0Suf
1/ uopfyif wufcsifa&e pl;a&e/ (a&-b,f? e-eJY?ESifh)

tajz - eifhrSmvif& cspfzdkYp? vGrf;vSrjy,fEdkif/

tajz - xdktysdKudk vdkcsifa&e? &Sufawe/

6/ awmifrSocGm;? t&Gufzm;/

2/ Muyfpifxufu icHk;r? ruifav;us wifav;us/


(us-usuf)

tajz - eifhrSm &nf;pm;r[dvm;/


&cd k i f o m;BuD ; pmay

301

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
7/ y0gjzL y0gyg;? Muufom;xkyfau pGef;wwfaw/

tajz - eifeefYigeefY oabmwl/

tajz - wpf&Gmol wpf&Gmjcm;? &nf;pm;xm;au vGrf;


&a&/

13/ aowmaoQa*smif*sif/
tajz - qD;vdyfyD;yg armifoQif/

8/ yifv,fq;D oD; qHak vmufBu;D ? toD;<uu


D s&mS r&/ (<u-D
a<u)

14/ aowmaoQ wpfaxmifavmuf/


tajz - armifa,vmau odkif;acgifavmuf/

tajz - ysOfaxmiftdrfBuD; t[dkufBuD;? orD;*kPfjy


vifr&/

(armifa,-armifav;? vlysdKav;)
15/ tyifwpf&m EG,fvdfkYvm oD;cgwpfvHk;wnf;/

9/ bl;udkvdk ,mrmpdkuf

tajz - vlysdKaoQwpf&m &Gmvnfvm? &cg


wpfa,mufwnf;

tajz - ighudkvdk qdkcvdkuf/


(qdkcvdkuf-qdkvmvSnfhyg? aphpyfvSnfhyg)

16/ tumjynfh MunfhSL;SL;/

10/ rif;usD;yifrsdK rxGufvdk? &Dcsufavmif;vdkufyg/

tajz - vlysdKyefau pHy,fzl;/

(&D-a&)
tajz - ausmif;uvlysdK rxGufvkd? pmudkurf;vdkufyg/

ocsFmyef;0Suf

11/ av;axmifhyl rudkifom? axmifhrSme*g;eefY/


tajz - av;uRef;pMum ywfvdkvm? eifhrSm&nf;pm;
eefY

1/ usD;eefYo&uf a&m,SufysHvD oHk;&m0D? NcDrSm ESpfvHk;


acgif;wpfvHk;/

12/ icGufxJu y0gjzL/


&cd k i f o m;BuD ; pmay

302

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;

tajz - MuufO 50-&Sdaomvlonf aiGwpfusyfvQif


7-OEIef;jzifh ckepfusyfzdk; 49-O a&mif;
wpfOusefonf/ MuufO 10-vHk;&Sdaom
olonf aiGwpfusyfvQif wpfOEief;jzifh
ckepfusyfzdk;a&mif;onf/ oHk;Ousefonf/

usD;u ZmrQaumif? o&ufoD;u ZmrQvHk;/


(usD;- Muufwla&G;? NcD-ajc? ZmrQ? tb,frQ)
tajz - usD; 75-aumif? o&ufoD; 225-vHk;/
2/ Muufr rydef NcHK (csHK)xufeD? Oonf Muufr ckepfr?
pm;onf O aMumif 12-aumif? ukefatmifupm;
wpfOxm;/

aemufwpf&ufwGif MuufOaps;
Bu;D wpfOvQif oH;k usyEf eI ;f a&mif;&onf/
wpfOusefolu oHk;usyf& oHk;Ousefolu
udk;usyf &onf/ ESpfOD;vHk; aiG 11-usyfpD
twlwl&Muonf/

tajz - 49-O/
3/ csOfaygifig;cGuf ZGef;ESpfvufudk &GDxnfh/
tajz - csOfaygifwpfcGuf ig;wpfcGufjzpf wpfcGuf
wpfacsmif;pD xnfhrnf/

6/ 0g;waxmifrSm iSufwpfaumif em;jyyg/


tajz - 0g;wpfvHk;udk axmifxm;&m iSufwpfaumif
em;ygonf/

4/ bJO ig;Oudk vlESpfa,mufpm;jy/


tajz - bJOudk wpfa,muf? ig;Oudk wpfa,mufpm;
onf/

7/ tabmif (tbGm;) uefrwpfa,mufrSm ESrf;wpfzsm


vSr;f xm;&m tusr sm; vmpm;\/ tabmif
u aomaomnHnt
H oHyifvnf; Mum;,uf
vm; (Mum;yg&JUvm;)[k ajymonf/ xdktcg
jrif o l w pf a ,muf u a&wG u f M unf h & m
uDs;ESifh zdkYwl wpfzdkY? zdkYvwfwpfzdkY? zdkYpdwf au
wpfzYkd zdaYk omfvnf; wpf&mrjynf?h tabmif

5/ vlESpfa,mufwGif wpfa,muf MuufO 50-&Sdonf/


usew
f pfa,muf MuufO 10-O &So
d nf/
aps;wl a&mif;&rnf/ twlwl cGJ&rnf/
aiGvnf; twlwl&&rnf/
&cd k i f o m;BuD ; pmay

303

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;

wdkYuJhodkY wjcm;yef;pkaqmif;ol okawoDyk*dKvftcsdKU (toQif


pudE? toQifynmpm&)wdkYESifhum; tquftoG,f&xm;NyD;
jzpfonf/ ,if;yk*dKvfwdkYu if;wdkYpkaqmif;xm;aom yef;0Suf
uAsmrsm;udk pmtkyfxkwfvdku xkwfEdkif&ef MunfjzLpGmcGifhjyK
xm;NyD;vnf; jzpfonf/ pmtkyfjzpfajrmufa&;twGufom
uREkfyfwdkY qufvufBudK;yrf;&rnf jzpfownf;/

uef;rudk xnfhrS wpf&mjynfhrnf jzpfonf/


(zdkY-tyHk? tpk? a0pk)
tajz - usD; 36aumif? zdkYwlwpfzdkY 36-aumif? zdkYvuf
wpfzdkY 18-aumif? zdkYpdwfauwpfzdkY 9aumif? tabmifuef;r 1-a,muf pkpk
aygif; (100)/

armif A od e f ;
&cdckifo[m, (2)? 1966

pkaqmif;olwdkY\ &nfrSef;csuf
yef;0SufuAsmrsm;um; &cdkifaus;vufawm&Gmae uav;
rsm;\ aeYpOfoHk;EIwfrS upm;p&mypnf;wpfrsdK; jzpfonf/ ajy;
vTm;ckefayguf upm;&ef tcGifhromcsdef wpfOD;ESifhwpfOD;
Pfprf;ar;jref; ajzqdkaysmfjrL;&ojzifh ,aeYwdkif toHk;wGif
aeqJ jzpfonf/ yef;0SufuAsmrsm;rSm aus;&GmtoD;oD;
jyefYusJaeonf/ ,if;wdkYudk pkpnf; pmtkyfxkwfa0EdkifvQif
uav;wdkYudk tusdK;jyKrnf aocsmonf/ pmayzGHUNzdK;wdk;wuf
a&;udkvnf; {uHtaxmuftuljyKrnf jzpfonf/
&cdkifjynftESHY jyefYusJaeaom ,if;obm0yef;rsm;udk pk
pnf;&efum; pifppfrvG,fulvSacs/ odkYaomfjim;vnf; uREkfyf
&cd k i f o m;BuD ; pmay

304

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;

yifyef;qif;&JvDonf/ rdciftm; oem;ukPmoufMuaom


&Gmom;frsm;u iysif;axGudk olrsm;enf;wl vyfpm;&eftwGuf
acsmhwpfcg? ajcuf wpfzHk? oa&mf wpfrsdK; em;0ifatmif
ajymjyMuaomfvnf; tcsnf;ESD;&m jzpfvDonf/
wpf&ufedefYtcg &GmrS iysif;axG\taygif;tazmfrsm;
onf xif;>cD&efeefY 0g;cGwf&ef awmodkYvm;MuvDonf/ iysif;
axGvnf; rdrdtdrfrS rdcif\'g;ukwfaoQudk,lNyD; twlvdkufyg
vmvDonf/ awmodkYa&mufaomtcg iysif;axGrSm xif;>cD?
0g;cGwfrnfhtpm; t&dyfaumif;aom tyifwpfyifatmufwGif
w,SL;,SL; tdyef v
D o
D nf/ olUrdwaf qGrsm;rSm rdrd Ukd tvd[
k ad om
xif;? 0g;rsm; cGwfNyD;rS&m olUudktdyf&mu EId;MuvDonf/ ,if;
aemuf rdwfaqGrsm; rvdk ajrmufypfcaom 0g;wpfvHk;udk
aumuf,lNyD; rdwfaqGrsm;ESifh&GmodkY jyefvmvDonf/

rGdefYvD usmvD? aZmufxdk;vD


iysif;axG 0wK

tdrfodkYa&mufaomtcg ygvmaom0g;udk ESD;jzmvsuf jrHK


wpfvHk;&ufvDonf/ NyD;aemuf wjcm;&Gmom;rsm;uJhodkY acsmif;
wGif ig;raxmifbJ jrHK;xJ eysdK;oD;wpfvHk;xnfhum &Gmjyif[d
anmifyifxufwGifwifxm;cDonf/ aemufwpfedefYeD0ifcsdef
vmMunfah omtcg rnfonfih u
S rf QrusbJ tpmeysKd ;oD; ukeef D
onfukd wG&d vDonf/ aemufwpfeed w
Yf iG v
f nf; ,if;enf;twdik ;f
yif rnfonfhouf[dow0gudkrQ rwGd&ay/ odkYaomfvnf;
iysif;axG pdwfysufjcif;r[dbJ tpmeysdK;oD; wpfvHk;wufpm;

&SD;&SD;tcgu &Gmwpf&GmwGif rkwfqdk;rwpfa,muf [d\/


xdkrkqdk;rwGif om;vlysdKwpfa,muf [dvDonf/ olYrm tvGef
w&mysif;olwpfa,muf jzpf &Gmom;rsm;u ]iysif;axG} [k
ac:MuvDonf/
iysi;f axGrmS emrnfEiS v
hf u
kd af tmifyif rnfonft
h vkyu
f kd
rS vkyfcsifpdwfr[day/ rdcifjzpfolu awmrSxif;>cD a&mif;
jcif;? qeftiSm;zGyfjcif;? vltdrfdkU twdktpvkyfyD;jcif; ponf
jzifh rdrd0rf;pmtjyif om;iysif;twGufyg vkyf&ojzifh tvGef
&cd k i f o m;BuD ; pmay

305

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
ESpfvHk;xnfhum axmifxm;cjyefvD\/

ykvGDudk yD;vDonf/ iysif;axGrm csufcsif;r,Hkod anmifyif


em;wGif vm;eDaom EGm;wpfaumufukd kup ;kd jzLaoQ ajymonfh
twdkif;qdkNyD; ykvGDudkrIwfvdkuf&m EGm;rmcsajymif;csjyefESifh *Rrf;
jyefeDvD&m iysif;axG trIwf&yfvdkufrS EGm;vnf; wefYvmvD
onf/ iysi;f axGrmS w[m;[m;ESihf tvGeo
f abmusNy;D kup ;kd
jzLaoQtm; jrHK;rS vTwfvdkufvDonf/

,if;edefYrS oHk;&ufajrmufedefY eD0ifwl;tcsdefwGif iysif;


axGonf xH;k pHtwdik ;f rdrjd rKH ;udMk unf&h efvmvDonf/ anmifyif
odkYa&muf armfMunfhvdkuf&m jrHKxJ jzLjzLoPmefwpfckudk
vIyfvIyf&G&G jrif&vDonf/ olUpdwfxJrl AsdKif;jzpfvdrfhrnf[k
xifeDvDonf/ odkYaomf tHhMozG,faumif;onfrSm jrHK;xJ us
eDaomt&monf iysif;axGxifonfhtwdkif; AsdKif;r[kwfay/
xdkt&mrSm kupdk;jzLaoQwpfaumif jzpfeD\ iysif;axGrm
0rf;omjcif;? tHhMojcif;dkUESifhrsufvHk;rsufqHjyL;um yg;pa[mif;
avmif;ESifh watmifhwarm pum;rajymEdkifbJ ai;MunfheDvD
onf/ olonf taoQcgu tdy&f mwGif rdcifajymjyaom kup ;kd
0wKrsm;udk em;axmifzl;conf/ kupdk;jzLESifh wGdaomtacg
vdkonfht&mwdkY awmif;u &onf[kvnf; Mum;zl;cvDonf/

tdrfodkYa&muf rdciftm;taMumif;pHkudk jyefajymjy&m


rdcifrSm om;awmfarmif iysif;axGajymaompum;udk r,Hkay/
xdktcg iysif;axGu ]rGdefYvDusmvD aZmufxdk;vD} [k qdkNyD;
ykvGDudk tD;tD;rIwf&m rdcifrSm jznf;jznf;jznf;jznf;ESifh wpf
ywfNy;D wpfywf *Rr;f xd;k eDNy;D iysi;f axGwefrY S *Rr;f txd;k wefv
Y m;
vDonf/ ,if;tcgrS rdcifu ,Hkvm;vDonf/ iysif;axGrSm
ykvGD\ tpGrf;udk odonfhtavsmuf pdwfBuD;0ifvmum tMuH
wpfck jzpfvmvDonf/

updk;jzLaoQonf aMumuftm;vefYtm;ESifh vTwfygrnfh


taMumif; iysif;axGtm; awmif;yefvDonf/ iysif;axGu
udk,fvdonfht&mudkyD;rS vTwfrnf[k ajym&m kupdk;jzLaoQu
uwdcHvDonf/ xdktcg iysif;axGu vlrsm;udk rGdefYpDEIdif? *Rrf;
xdk;pDEdkifaom t&mwpfckyD;&ef awmif;vDonf/ kupdk;jzLaoQ
uvnf; rdrdwefcdkjzifh ykvGDwpfckudk zefqif;NyD; ]rGdefYvDusmvD?
aZmufx;kd vD} [k yg;pyfrq
S
kd ykvu
DG rkd w
I u
f m ud,
k rf edG pYf cD si?f
*Rrf;xdk;pDcsifaom vlrsm;udk rGdefYpDvdrhfrnfjzpfaMumif;ajymNyD;

xdktcsdef iysif;axGdkUwdkif;jynf\ oQifbk&ifwGif tvGef


w&m vSyaomorD;awmfwpfyg; [dvD\/ wpfOD;wnf;aom
orD;awmfjzpfvnf; bk&ifrSm tvGefcspfcifjrwfEdk;vDonf/
,if;aMumifh orD;awmftm; wyifwdkifeef;awmf tjcHt&Hrsm;
pGmESifh ]tbdkqdk ,ifbdkrS rem;pD&ef tapmifhta,Smuf cs
vsuf pHpm;pDvDonf} rif;orD;\ vSyjcif;udkMum;aom tjcm;
wdkif;jynfdkUrS rif;om;rsm;onf vufaqmify@mtrsdK;rsdK;jzifh
&cd k i f o m;BuD ; pmay

306

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
vm awmif;Muaomfvnf; ratmifjrifMuay/ ppfwdkufNyD;
t"rodrf;,l&efrSmvnf; iysif;axGdkU bk&ifrm ppfonftif
tm;rsm; rnfodkYrQ rwwfEdkif[dMuvDonf/

MuvD\/ &Gmom;wpfa,mufrm *kwu


f sKd ; owdr&ay/ tjcm;
ESpfa,mufrm vufusdK;NyD; &GmolBuD;ESifh usefvlrsm;rm tenf;
trsm;yGef;yJh 'Pf&m&MuvDonf/

iysif;axGrm ykvGD\tpGrf;aMumifh pdwfBuD;0ifvmonfh


tavsmuf rdciftm; oQifbk&iforD;udk qdkyD;&ef ajymvDonf/
rdcifrm aMumuftm;vefYtm;ESifh om;awmfarmif iysif;axG
tm; xdkodkYrajym&ef [efyvDonf/ iysif;axGu rnfolUudkrS
aMumuf&efrvdkaMumif;? trif---oQifbk&ifyg;udk rvm;0HhvQif
&GmolBuD;yg;odkYvm; tqdkcdkif;yg[k tvDvDtcgcgajymojzifh
aemufqHk; &GmolBuD;yg;odkYvm; taMumif;pHkudk ajym&vD\/
xdkpum;udk Mum;aomtcg &GmolBuD;rm tvGefrmefxGuf
BudrfvHk;udkqGJ,lum iysif;axGudk zm;uyfowf&ef xGufvmvD
\/ xdktcsdefwdkifatmif iysif;xGif\ tpGrf;udk rdcifrS wpfyg;
rnfolrQ rodMuoday/

xdkYaemuf iysif;axGu &GmolBuD;tm; rdrdtwGuf oQif


bk&iforD;udk ckepf&uftwGif; vm;qdk&rnf/ rqdku &Gmol
BuD;ESifhwuG &Gmom;tm;vHk;udk tckuJhodkY vkyfrnf[k ajymqdk
Ncdrf;ajcmuf&m &GmolBuD;rm uwdcHvdkuf&vD\/
iysif;axG\ owif;rmvnf; wpf&GmvHk;odkY atmifhcsif;
jyefYvmvD\/ &GmolBuD;rm iysif;axGudk tcJrusDbJ aemuf
wpf&Gmu rdrdwynfhrsm;ESifh &Gmom;tcsdKUudk zrf;&efvTwfvdkuf
vD\/ ,if;tBurd w
f iG rf l &Gmom;ESpaf ,mufu oDNy;D ? vufusKd ;?
NcDusdK;ESifh 'Pf&mjyif;pGm&MuvDonf/ &GmolBuD;rm MuHp&mr&
jzpfvsuf iysif;axGudk tm;avQmhyD;vdkuf&NyD; iysif;axGpum;
twdkif; ckepf&ufrpdcif bk&ifhorD;awmfudkqdk&eftwGuf NrdKU
awmfta&muf bk&ifha&SUarSmuf &Gmom;rsm;ESifh oGm;MuvD\/
xdkaemuf oQifbk&iftm; iysif;axGESifhjzpfcyHktaMumif;pHkudk
MumrHk&Sdcdk; vufpHkrdk; wifavQmufvD\/

tdrfodkYa&mufaomtcg &GmolBuD;u rdrdtm; oQifbk&if


orD;udk vm;qdk&ef rdciftm; cdkif;vdkufonfrm trSefvm;[k
rdef;rqHk;cifyif iysif;axGu ]rGdefYvDusmvD? aZmufxdk;vD}
yD---yD----yD---[k tqufrjywf ykvGDudk rIwfvdkuf&m iysif;
axGtrdrSvGJ &GmolBuD;ESifhwuG aemufyg&Gmom;rsm;rm ywf
ywfcsmcsm *Rrf;xdk;olxdk;? arSmufolarSmuf? *kwfpdkufolpdkufESifh
wrGdefYcsif; rGdefYeD&vD\/ iysif;axG trIwf&yfvdkufrfS wefYvm

xdkpum;udkMum;aomtcg oQifbk&ifrm jyif;pGma'go


xGuf jrif;pD;ol&Jwpf&mudk tjyif;vTwfNyD; iysif;axGudk tck
yifzrf;vSm&rnf[k trdefYcsvD\/ odkYaomf iysif;axGudk zrf;
&efvmcaom jrif;pD;ol&Jaumif;wpf&mwGif tenf;om vuf
&cd k i f o m;BuD ; pmay

307

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
tusdK;? NcDtusdK;ESifh jyefvm&vD\/ bk&ifrSm aZmifodkYrQr,Hk
Edkifojzifh aemufxyfppfonfawmf wpfaxmifudkvTwfum
iysi;f axGtm; zrf;pD;vD\/ odaYk omfvnf; bk&ifrm ppfonfrsm;
oDqHk;vm;jcif;rSvGJ iysif;axGtm;zrf;r&bJ jzpfeDvD\/
aemufqHk; rSL;rwfynm[ddkU avQmufxm;vDojzifh iysif;axG
tm; vufavQmht,SHK;yD;&NyD; orD;awmfESifh iysif;axGudk crf;
em;BvuD;us,fpGm vufxyfvdkuf&vD\/ xdkYjyif oQifbk&if
xD;eef;qufcH&ef om;rxGef;um;ojzifh orufawmf ol&J
aumif; iysif;axGudkyif tdrf&Sdt&m tyfvdkufvD\/

xdkaemuf NrdKUwHwdkif;xufr&yfum ]]rGefUvDusmvD? aZmuf


xdk;vD}} yD--yD--yD---yD [kqdkNyD; ykvGDudk tqufrjywfrIwfvdkuf
&m 0dkif;eDuaom &efolppfonfdkUrm w0D0DESifh wrGdefYcsif;
rGefYMuNyD; rIrvSodBuDysufpD; t,SHK;BuD;,SHK;vm;&vD\/ ,if;
cgrSomvQif iysif;axG\ tpGrf;owdudk odvmMuNyD; vuf
atmufcw
H ikd ;f jynfrsm;tjzpf tcGeb
f @mqufo uRecf v
H mS Mu
vD\/ iysif;axGvnf; a,mufcrbk&if ewf&Gmvm;NyD;aemuf
wdkif;jynftoufxufqHk; quf tkyfpdk;avownf;/

,if;taMumif;udk t,ifu orD;awmftm; qdkczl;aom


wdkif;jynfrS rif;om;dkUMum;vD&m rdrddkUudk,fudk &Sufvnf;&Suf?
a'govnf;xGuNf y;D wnDwGww
f ikd yf ifum iysi;f axG a,muf
crbk&iftm; vufpm;acs&ef csDvmMuvD\/ xdkaemuf wdkif;
jynfudk av;bufav;pdydkif;um &mZoHqifhqdkvdkufonfrSm
um;- ]]wdkif;jynfudk&mvQif tyfrnfavmh? ppf&mvQif ,SOfrnf
avmh}} [l jzpf\/

armif A od e f ;
acwf a &S U acwf p mapmif ? ppf a wG t rS w f ( 1)? 1961/

oQifbk&ifvnf; taMumufBuD;aMumufNyD; orufawmf


tdrf&SdpH iysif;axGtm; ac:,lwdkifyifvD&m tdrf&Sdrif;u
]a,mufcrawmf wpfckrS rylygauh? e*dktwdkif; tD;tD;&meDyg?
&efudk tuRefMunfh,Sif;ygrnf}} [k wifavQmufvdkufvD\/
&cd k i f o m;BuD ; pmay

308

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;

(3) ief;awmf&Snf0wK? (4) oHudk;armif;0wKdkUudk t*Fvdyfbm


omeefY wifjyzl;yga&/ &cdkifdk;&m0wKwdudk urmodazmfxkwf
wifjyca&twGuf OD;pHa&Tykudk &cdkifwpfrsdK;om;vHk;u aus;Zl;
wifzdkY aumif;yga&/
vdyfurmr0wKa& wpfausmif;w*gxm? wpf&Gmwpfyk'f
qef;qdka&ydkif wpf&GmeefYwpf&Gm wpfpdwpfaAG uGJcsifuGJygzdkY/
a,bk,sZmwfvrf;taMumif;t&muawmhcg uGv
J zJG Ykd rxifyg/
atmufrmwifjyxm;a& ajymenf;qd[
k efukd aygufawmNrKd Ue,f
vufyHjym;&Gmol tarsxmOD;jzL (47-ESpf)yg;u &[dyga&/ zwf
Munfhuwfygbd/

vdyfurmr0wK
rd w f q uf

t,ifucgvwf &Gmwpf&Gmrm,if qif;&Jom;wHigonf


vifr,m;[dvwf/ ,if;vifr,m;rm 'gxGD;arac:a& orD;
aoQwpfa,muf &wwfawvwf/ orD;aoQu aumif;aumif;
vSa&qdak & trdeefY tbrm 'gxG;D arudk trdu ydck spaf wvwf/

&cdkifjynf uRef;&GmdkUrm0wKajym"avha& dk;&mtavh


wpfck jzpfyga&/ ajymavhajymx[duwfaw 0wKwx
d rJ m t*k
azmfjyvm;zdkY vdyfurm (vdyfurfzmr) 0wKu xdyfwef;u
yg0ifyga&/ at0wKudk &Sdacwfrm pmeefY yDeefY rSwfwrf;wif
xm;pGm[daMumif; rSwfwrf;rSwf&m rwGdzl;yg/ NAdwdoQudkvdkeD
acwfrm &cdkifordkif;okawoD? *kPfxl;aqmif ausufpm0ef
a[mif; OD;pHa&Tyk (1881-1945)u jrefrmEdkifiH okawoe
toif;*sme,fwdrm (1) vdyfurmr0wK? (2) usD;jzL&Gm0wK

wpf&ufedcg,if vifr,m;ESpfa,muf acsmif;eHomrm


ig;,dk;aZmifavmifeefYvm;uwfvwf/ ,if;edcg ig;xdk;vdkY r&
Edkifqdka&/ 'gxGD;bu pdwfwdkeDvwf/ 'gxGD;rdrmawmhcg wpf
aumif,dk; &a&qdka&/ 0rf;omtm;&eefY ]]wpfaumif&av;?
orD;vSarxGD;? 'gxGD;pm;ar? acsmif;eHomrm rd,dk;a&}} vdkYqdkAsm
&cd k i f o m;BuD ; pmay

309

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
awmif;rmxnfhxm;vwf/

]]eifhrdvm;? eifhtabmifoQifdkU tdrfvm;c,uf? ig;av;


r& raoQ}}

watmifhaoQavmufMumcg 'gxGD;rdrm ig;aemufwpf


aumif &vwf? 0rf;omtm;&eefY ]]ESpfaumif&av;? orD;vS
arxGD;? 'gxGD;pmar? acsmif;eHomrm rd,dk;a&}} vdkY qdkvdkufaw
vwf/

tbajympGmudk 'gxGD;aru ,HkNyd;au trdudk arQmfeDa&


vwf/ eD&musygvwfaw/ 'gxGD;rd ay:rvm/ trdrvma&cg
reDwwf rxdik w
f wfjzpfNy;D au tabmifrdUk tdru
f kd vdu
k yf gvm;
a&vwf/

'gxG;D rmawmhcg wpfaumifavh r&vwf? ig;ua&/ 'gxG;D


rduavhaomh ]]'gxGD;pm;ar? 'gxGD;pmar}} eefY wjywfjywfjrnf
eDvdkY 'gxD;u pdwfwdkvmvwf/

]]tabmifoQif--- tabmifoQif? trif0g}} vdkY rD;cg


tabmifru ]]xxl;usausmf? wcg&Hxl;? eifhrd idkUtdrf
ra&mufzl;}} vdkY ajyma&qdka&/ trdudk &SmrwGdcg 'gxGD;ar
tdrfodkYKjyefygvwfawvwf/

aemufwem;aoQavmufMumcg 'gxGD;rdrm ig;wpfaumif


&jyefvwf/ 0rf;omtm;&eefY ]oHk;aumif&av;? orD;vSarxGD;?
'gxGD;pm;ar} vdkY qdkpGmeefY---

]]tbm---tbm? tabmifoQifu trifra&mufvdkY&m


ajymum}}

]],m--- 'gxGD; pm;tmwcg}} vdkY a'gowBuD;wufjym;eefY


bif;ceJ ykwfypfvdkufawvwf/ 'gxDG;rdavhaomh acsmif;xJudk
*sKH ;eefyY if vl;usvm;cvwf/ 'gxG;D tdru
f a&ul;rwwf/ *s;kH ueJ
uspGmeefY jyKwfeefYyifjrKyfvm;cqdka& jrKyfvdkYoDNyD;au wpfcsdef
wnf; vdyfurmrb0udk ajymif;vmw,f/

]]eifhrdvm;? eifhrd eifhtcifBuD;dkUtdrf vm;c[ef}}


tb ,if;ydkifajymcg 'gxGD;aru ta*gifhrSwfysm tcif
BuD;dkU tdrfodkY vdkufygvm;vwf/
]]tcifBuD;? tcifBuD;? trifwpfa,muf ra&mufvm;}}
vdkY rD;cg? tcifBuD;uavhaomh ]wxl;usausmf? wcg&Hxl;? eifh
rdidkUtdrf ra&mufzl;}} vdkY ajymvwf/

'gxGD;buav; ]igvufvGefvm;rvm;*k} vdkY MuH&mr&


jzpfNyD;au tdrfudkrIdifvdkY jyefygvwfawvwf/
'gxGD;aru trdudk rjrifcgrD;vwf/ ]]tbm---tbm?
trifrygum? Zmrmusefvdkuf}}

&cd k i f o m;BuD ; pmay

310

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;

acsmif;rmvll;usvdkY oDvca&}} vdkY ajymvwf/ &Gmom;wdu


'gxGD;arudk oem;uwfaw/ tbudkawmhcg ]]toHk;rusa&vl
&mrem;}} vdkY tjypfwifuwfaw/ wufeefYykwfypfvdkY acsmif;xJ
vl;usAsm oDpGmudkawmhcg wpfa,mufavh roduwfvwf/

trdudk &Smr&a&cg 'gxGD;ru idkAsm tbudk ajymvwf/


]]tbm? tbm? trif Zmvm;ccsifh? tcifBuD;uavh rod&m
qdka&/ tbm wpfcsuf&SmcDygvifh}}
]]eifhrdvm;? ighudk wpfcku rajymc? vmvwfvdrfhar? eifh
rm xrif;rmcsufcD? eD0ifeDAsm? ZmjzpfidkeDav/ wpfckrjzpfyJ
eefY? wdwf}} vdkY aigufvdkufvwf/

,if;ydkifeefYyif 'gxGD;aru trdr[dvdkY pdwfnpf? 'gxGD;b


u r,m;r[dvdkY tdrfrSmpdwfr0yf/ aemuftdrfaxmifjyKzdkYvdkY
r,m;&Sma&/

'gxGD;aru tbudk aMumufvdkYvkyf&auavh pdwfu


wxifx
h ifv
h wf/ xrif;avh pm;r0if/ tdyv
f aYkd vh raysmv
f wf/

w&ufecD g 'gxG;D bu 'gxG;D arudk ac:Ny;D au abmif;aoQ


ywHk;aoqa&mif; aZmifvm;uwfaw/ awmif;avha&mif;?
r,m;avh &Smqdka& oabmeefY &GmpdkifvnfAsm a&mif;&vwf/

rdk;vif;vdkYav; trday:rvmcg 'gxGD;aru ]{uE tbm


eefYtrddkU &efjzpfvDzdkY/ tbmrsufESmavh aumif;rvS? igrdef;
Munfharav}} vdkY pdwfurSwfAsm/

&Gmwpf&Gm a&mufawcg eD0ifvm;ca&/ &GmpGefu rkqdk;r


tdrfwpftdrfrm &D;awmif;aomufysm/ ]]tedw rnwJhygar}}
qdk yemwJzdkYusa&/ owif;yvif;rD;uwfawcg rkqdk;zdk rkqdk;r
jzpfpGmudk tcsif;csif;oduwfawvwf/

]]tbm---tbm? trifrvmAsm,fum? trifeefY tbm


eefY Zmjzpfuwfav? 'gxGD;udk trSefajym}} vdkY rD;vwf/
'gxGD;bu zHk;xm;vdkY &zdkYr[kwfrSef;oda&cg ]'gxGD;ar?
tbm--trSefajymzdkYAsm,f? pdwfudkxdef;xm;? eifhrd acsmif;xJrm
vl;usvmcsa&? tbmqnfvdkYav; r&vdkuf} vdkY ajymvwf/

,if;rkqdk;ru tkyfqdk;qdk;? tajymtqdk tjyKtrlavh


Murf;a&/ &Gmom;wdu ]bvl;rydkifum} vdkY vdkufvdkufcifcif
rqufqu
H wfqakd &/ ,if;bvl;rrm tkyq
f ;kd qd;k eefY orD;av;
wpfa,muf[dvwf/ tom;u rJrJ? yg;puavh NyJNyJvwf/
ezl;u armufarmuf? ausmufr&mavmufvdkYqdka&/ ESmacgif;
uavh cRef;cRef;vwf? emrnfuavh tkyfeefYvdkufaw/ Muuf

,if;pumudk Mum;pGmeefY 'gxGD;ar 0DueJuRDypfvdkufNyD;


au tBudrfBuD; csvdkYidkvwf/ tdrfem;yg;csif;wdu 'gxGD;idkoH
MumvdkY vmAsmowif;rD;uwfawvwf/ 'gxGD;bu ]]'gxGD;rd
&cd k i f o m;BuD ; pmay

311

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
csD;arvdkY ac:vwf/

,if;ydkifeefY 'gxGD;aru r&nf&G,fbJeefY MuufcsD;arrd bvl;r


eefY &uwfvwf/

nOfhtdyfuwfawcg 'gxGD;ardkUom;bu tdrf&Sdajymcef;


rm? tv,fqyd f x&Hacgif;jyKvYkd tdyu
f wfaw/ acgif;csi;f yl;a&
ydkif jzpfeDa&/ tv,fqdyfw&H atmufNcDrm taygufwd[da&
vwf/

'gxG;D bu Muufcs;D ardUk om;trdukd ud,


k &hf mG ac:,lca&/
MuufcsD;ardkUrm qdwfrGD;pyfvdkY qdwfaoQw&GD ygvwf/
aemufr,m;&a&cg 'gxGD;arbu orD;udk ta&;rpdkuf?
rdx;DG eefY vTx
J m;vdu
k af w/ Muufcs;D arrdu 'gxG;D arudk rjrifEikd /f
tdrfrm Zmvkyfvkyf 'gxD;udkcsnf; cdkif;vwf/ &DcwfcD? tdk;wdk;cD?
xif;aygufcD? xrif;pm;cgusau 'gxGD;arudk aemufqHk;xm;
Asm tuset
f <uif;ud&k m yD;vwf/ qdwaf usmif;zdYk wm0efuakd v
'gxGD;udkcsnf;&m cdkif;vwf/

tdyf&mr0ifcif MuufcsD;arrdu orD;udk wdk;wdk;aoQ oif


xm;vwf/ ]]orD;MuufcsD;? odkifacgifavmuf tdyfarmusuwf
cg igu eifhudkvufwdkY EdI;ar/ eifu ighqHyifeefY xdkvlYqHyifudk
x&Haygufu tomaoQqGJ,lAsm csdKifxm;/ rdk;vif;vdkY ,if;vl
Edk;pGmeefY eifu ]]vlrjrm;yJ ewfjrm;a& tvldkU}} vdkY uaumif;
a[mufvdkuf? Mum;vm;}} vdkY oifxm;vwf/

'gxGD;aru qdwfausmif;zdkYvm;au rdxGD;ru ]],m 'gxGD;


pm;zd}Yk } qdAk sm xrif;csKd iw
hf zJu
h kd cGut
f yJrh mxmAsmpDy;D vdu
k w
f ,f/

MuufcsD;aravhaomh trdoifxm;a&twdkif; qHyifcsif;


csdKifa&/ rdk;vif;pmeefY tdrfem;csif;wdMum;atmif a[mvwf/
]]tdk;---tvldkU? Munfhcvdkufuwf? Munfhcvdkufuwf? vl
rjrm;yJ ewfjrm;a&? vlrjrm;yJ ewfjrm;a&? &Gmom;dkU Munfhc
vdkufuwf}}

trd[dcg tvdkvdkufxm;coavmuf rdxGD;u tvdkvdkuf


awmifruoD;? trsdK;rsdK;ESdyfpufawcg 'gxGD;ar aumif;aumif;
pdwfnpfaw/ xrif;usef [if;usefudk r0w0pm;&vdkY udk,fMuHK
ygvwfaw/

,if;ydkif MuufcsD;ara[moHudk tdrfem;csif; &Gmom;wd


Mum;cg vmMunfhuwfawvwf/ ,if;cg MuufcsD;arrdu ]]&Gm
om;dkU oufoDjzpfpDum;? ewfjrm;yD;ydkif qHyifcsif;csdKifvdkUum;?
orD;MuufcsD;waoQNzDvdkuf,m igwzdkY&a,mif}} vdkY ajymvwf/

w&ufedcg acsmif;eHomem;udk qdwfausmif;zdkY vm;vwf/


acsmif;em;u tyifatmufrm xdkif,if;yif trdudk atmufrd
vmNyD;au idkjcif;pDAsm 0rf;enf;yufvuf aumif;aumif;idk
vwf/ ,if;cg vdyfuyfzm;r (vdyfurmr)BuD;wpfaumif
&cd k i f o m;BuD ; pmay

312

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
acsmif;uwufygvwfAsm/ 'gxGD;em;vmNyD;au idka&vwf/
'gxGD; aru ]]a'vdyfrBuD; idkUtrif[dzdkY}} vdkY rSwfyem zufvdkY
idk a&/ vdyfrBud;u acsmif;xJqif;ygvmNyD;au ig;wd? ykpGefwd
zrf;vdkY yD;vwf/ 'gxGD;aru ,if;ig;wd? ykpGefwdudk rD;azmfAsm
zkwfpm;a&/

,if;ydkif vSygvwfpGmudk MuufcsD;arrd jrifa&cg ]]at


avmuf tiwfavhxm;,uf? atolwaumifoD;avh roD?
ydv
k &Ykd m ysKd Uvdv
k yS gvwfawum}} vdYk pdwrf mrSwaf wvwf/ a,Zl;
eefY orD;MuufcsD;udk wdk;wdk;aoQ ajyma&qdkyg/
]]bkaoQ Muufcs;d ? 'gxG;D arwaumif ydv
k &Ykd mysKd Uvdv
Yk yS gvwf
um? ated"nuzuf qdwfausmif;aZmif;vm;cg eifwcsuf
wdwfwdwfaoQ aemufuvdkufygvD? ZmvkyfavMunfhcD? ,if;
&dwfemygr rodpDauESrf;}}

,if;ydkifeefY 'gxGD;ara& acsmif;urf;em;udk edpdkifvmAsm


idkjcif;pDvdkYpD trdvdyfurmrudk ac:a&/
]]xrif;csdKifhwzJh cGuftyJheefY?

MuufcsD;aravhaomh trdrSma&twdkif; aemufa,mifcH


vdkufysm Munfhvwf/ 'gxGD;aru ,if;csifhudk t&dyfrus/ edpdkif
vm;eDustwdkif; vm;NyD;au trdudk ac:vwf/ vdyfrBuD;avh
aomh cgwdkif;ydkif ig;aoQ? ykpGefaoQ&SmyD;a&/ 'gxDG;uav;aomh
pm;eDus zkwfpm;a&/

qdwfaoQw&GD&GD BudK;wNcDeefY?
trifvdyfuyfzm tbmr,m;&Sm?
r,m;r& bvl;reefY xufyufus?
&TDefYoQif trifwacgufay:ygvwf}}

ykef;MunfheDa& MuufcsD;aru vdyfrBuD;eefY 'gxGD;ardkU


vkyfuwfpGmwdudk tmvHk;jrifa&ESifh&m/ oljrifcpGmwdudk trd
bvl;ryg;udk NyD;ygvwfysm ajymjya&/

,if;ydkif idkvdkufpGmeefY trdvdyfrBuD; ]bGif;} eefYyifpD ay:


ygvwfawvwf/ orD;udk ig;aoQ? ykpeG af oQwd &SmyD;a&/ 'gxG;D
aravhaomh trdeefYwGd&vdkY 0rf;ompGm ig;aoQ? ykpGefaoQwd
pm;&pGmeefY wqwfqwf t,ifydkif udk,fbufygvwfaw/
vSygvwfawqdka&/

]]at;----igurSwf,ifhav? at&dwfemygr ysdKUvdkYvSyg


vwfpGm wpfckck[dzdkYvdkY/ xufpDAsm,f? atacgufcge&musa&?
trdyg orD;yg zrf;uwfar atvdyfrudk &atmifzrf;Asm csuf
pm;jyar}}
&cd k i f o m;BuD ; pmay

313

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
MuufcsD;ardkU om;trd ,if;ydkif wdkifyifNyD;au vdyfrBud;
udkzrf;zdkY tMuHxkwfawvwf/ MuufcsD;arrd&Gmu qD;orm;yg;
wdkYygvm;NyD;au ajymjyvwf/

]]zsm;pGm trsm;vm;*k[dkif;? qD;orm;yifhcD&zdkYvm;}}


]]rsm;awmif baZmifuzdkYav;? cEmwdudkufawcJa& rcH
Edik Af sm,f? <uwf<uwfeefyY if rMum;vm;? eH;kd wdawmif usKd ;vm;
um; rod/ qD;orm;twif;yifhcD [def;---[def;---[def;}}

]]q&m tuRefeDxkdifraumif;yg? vdyfom;&m wckcsifjcif;


wyfeyD gum/ vdyo
f m;pm;au aumif;vm;zdyYk ikd f wGyd ga&/ q&m
udk tuRefYtdrfoQifyifhvSmau vdkufvwfyg/ vdyfom;udk "mwf
pmauR;au aumif;zdkYvdkY wcsufajymyg/ qD;ukcydkvdkY yD;ygar
q&m}} vdkY ajymvwf/ NyD;au qD;orm;udk vmbfxdk;xm;ca&
qdka&/

,if;ydkifr,m;u tuGefaqmifvdkY rm,meefY BudKif;jya&


cg 'gxGD;bav; ta*gifhxifNyD;au qD;orm;yifhcsDvwf/ qD;
orm;u prf;oyfMunfhuGefaqmifNyD;au 'gxGD;budk vSrf;rD;
vdkufvwf/
]]vdyo
f m;r&Edik v
f m; ud?k vdyo
f m;auR;au tudt
Yk rd o
f Qif
r cscsif;aumif;zdkYum;}}

tdrfudka&mufawcg MuufcsD;arudk rkefYvAGDq,fudk;csyf


0,fcdkif;vwf/ ,if;rkefYwdudk tdyf&mcif;atmufrm ab;ywf
vnfu csxm;vwf/ NyD;au tdyf&mxJrm zsm;uGefaqmifeD
a&/ 'gxGD;arb a&mufygvwfawcg tzsm;wufuGefaqmif
NyD;au tjcif;0DvdkY BudKif;jyvwf/

,if;cg MuufcsD;arrdu tdyf&mxJu ]]vdyfygvm;q&m?


&Edkifyga&}} vdkY 0ifajymvdkufvwf/
]]tdrfu 'gxGD;ar acsmif;rm qdwfausmif;aZmifvm;au
vdyrf Bu;D wpfaumif &ufjywfpv
D mygvwf/ Muufcs;D ar tuReYf
udk ajymyga&/ MuufcsD;aru wcsufacsmif;em;vdkufygvD? vdyf
rudk brf;,lD? *k&zdkYum;}}

]]b,fbufapmif;av; q,facsmif;eHdk;? <u<uwfusdK;?


nmbufapmif;av; q,facsmif;eHdk;? <u<uwfusdK;?
vifaESmif;qdk;pGm a'Asm,fum;? [def;---[def;---[def;}}
,if;ydkif BudKifyem b,fapmif;nmapmif;vkyfawcg rkefY
vAGDwd usdK;NyD;au <uwf? <uwf? <uwfeefYyifpD jrnfvwf/
'gxGD;aru eHdk;wdyif usdK;vm;*kvdkY rSwfNyD;au rD;vwf/

]]ta*gif;vm;[dkif;? MuufcsD;ar}}
]]0Suf? ta*gifh? tbm igeefYvdkufygvwf? acsmif;em;rm
vdyfrBuD;wpfaumifeefY tarBuD;dku edwdkif;zufvdkYpDjrifa&/
&cd k i f o m;BuD ; pmay

314

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;

]]tzsm; jrHK;BuD;axmifvD,ifh? tv,fuGefcsm ypfvD,ifh?


trif t0zuf qif;NyD;vD}}

MuufcsD;ar ,if;ydkifajymcg 'gxGD;bav; vdkufygvm;


vwf/ t0D;u acsmif;Munfhuwfawcg MuufcsD;arajyma&
twdkif; vdyfrBuD;wpfaumifeefY 'gxDG;ardkU bufeDuwfpGmudk
jrifvwf/ 'gxG;D aru brf;zdv
Yk NYkd y;D xGuyf gvm;ca&/ vloMH um;
pGmeefY vdyfrBuD;av;aomh acsmif;xJqif;NyD;vm;cqdka&/

orD;a[moHudkMum;cg vdyfrBuD;u t0odkYqif;NyD;vm;


vwf/ 'gxGD;udk vdyfudkzrf;r&vdkuf/ a,cgorD;udk trsdK;rsdK;
qJNy;D au wkwef efo
Y wfvwf/ owfvYkd ruso
D ;D / ra[m&atmif
yg;pudk t0wfeefYpnf;NyD;au vufjyefBudK;wkwfxm;vwf/

'gxGD;bu uGefcsmydkufeefY brf;&zdkYqdkAsm tdrfuydkufvm


,lvwf/ jrHK;BuD;av; wpfvHk;,lcqdka&/ jrHK;BuD;udk acsmif;0rm
axmifxm;NyD;au acsmif;v,favmufu uGefcsmydkufudkypfvdkY
t0zufodkYavmif;eefY pHkqif;vmvwf/ 'gxGD;arav; trdudk
brf;&vm;zdkY aMumufNyD;au/

,if;ydkifvkyfxm;cg vdyfrBuD; NyD;rvGwf jzpfvm;NyD;au


uGefcsmydkufeefY zrf;vdkY&vm;vwf/
,if;vdyfrudk 'gxGD;b owfNyD;au r,m;pm;zdkYvdkY 'gxGD;
arudk csufcdkif;vwf/ 'gxGD;av;aomh rsuf&nfpufvufeefY
csufyD;&vwf/ csufeDwGif;rm bDvl;rtdyf&mu xygvwfNyD;
au--

]]t0jrHK;BuD; axmifvD,ifh? tv,fuGefcsmypfvD,ifh?


trif tzsm;wufNyD;vD}} vdkY a[mvwf/
orD;a[moHuMkd um;cg vdyu
f rmrav;aomh tzsm;zufoYkd
wufNyD;vm;vwf/

]]'gxGD;ar vdyfom;eHY aZmifyifrTD;vm;,Sifh? igu teHY&cg


uyif tzsm;aumif;vm;cAs,f? trsdK;wdudk wcGufpdtm;vHk;
iatmif 0DyD;cD? bkaoQMuufcsD;u tarBuD;eefYvdkufygvDESrf;}}
vdkY ajymvwf/ NyD;au 0rf;omtm;& udk,fwdkif[if;pm;wdrm
xnfhyD;vwf/ 'gxDG;budkav; pm;zdkYac:vdkufaw/

brf;r&cg tbmurmefNyD;au ]atcGD;orfD;arSmifhvdkYum;?


r[kwfau zrrf;vdkY&vdkufzdkY? at acgufMunfhar &GwfzdkYvm;}}
vdkY qdkAsm jrHK;udk tzsm;zufrmcsvwf/ NyD;au acsmif;v,fu
yif tzsm;odkYqefvdkY ypf,lvm;vwf/ a,'g 'gxGD;aru reDEdkif
bJ a[mvwf/

]]Muufcs;D b wcsupf m;Munfch gvdu


k u
f m;? aZmifaumif;u
rod/ rGD;uav;rTD;? csdKuav; csdK vdyfom;eHY&cguyif tuRefu
tzsm;aumif;vcAsm,f? [d---[d}}
&cd k i f o m;BuD ; pmay

315

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
'gxGD;bav; r,m;eefYtwl xrif;twlpm;vwf/ r,m;
tzsm;aumif;vm;vdkY wNyHK;NyHK;jzpfeDqdk0g/

zdkY? tysdKqdkau rdzk&m;ajrmufzdkY}} vdkY &Gmta[mawmf a[mcdkif;


vwf/

'gxGD;arcrsm trdvdyfom;udk trsdK;0DyD;zdkY rvm;csifbJ


vm;&a&/ wpfcGufpD0DNyD;au trsdK;wdudk ]]tom; tom;udk
pm;? tdk; tdk;udkxm;ESrf;? 'gxGD;nnfHwzufvm,lar}} vdkY
rSmvwf/ trsdK;wdav; 'gxGD;rSma&twdkif; tdk;wdudk ysifxm;
uwfaw/

,if;cg 'gxGD;ara&mufygvwfNyD;au "d|mefvwf/


]]attyifwd ightyifrSefau? EIwf,lvdkY&ygpD}}
,if;ydik "f |d mefvYkd EIw,
f v
l u
kd pf mG eefY &TyD if? iGyD ifwd tvdv
k kd
uRwfxGufygvwfawqdka&/ rif;om;av;aomh 'gxGD;arudk
rdzk&m;ajrmufzdkYvdkY taqmifta,miftjcHt&HeefY ac:,lvm;
vwf/

rdk;vif;cg 'gxGD;aru tdk;wdudk vm;,lNyD;au &Gmuef


aygifatmufrm jrKyfvwf/ jrKyfNyD;au atydkif "d|mefa&qdka&/

'gxG;D ar rdz&k m;jzpfvmcg bvl;rom;trdaumif;aumif;


remvdk jzpfuwaw/ atolUudk Zmydkifowf&zdkYav; *kvdkcsnf;
bvl;ru tMuHxkwfeDqdka&/ ,if;ydkifeefY wpf&ufedcg 'gxGD;
u rcsjd zpfvwf/ 'gxG;D arudk jrifcsiaf &qdv
k Ykd vl&w
T yf sm owif;
ydkYvdkufaw/ 'gxGD;arMum;cg rD;vwf/

]]trdtdk;? uefaygifxdk;
rddk;&TDyifaygufygpd? rddk;iGDyif aygufygpD
'g;eefYwl;av; 'g;usdK;pD? vSHeefYwl;av; vSHusdK;pD
'gxGD;wl;r &ygpD}}

]]wHxGD;wvHajrmufoD;,ufvm;? wxrf;wodkuf pm;oD;


,ufvm;}} vdYk rD;vwf/ ]]wHx;DG wvHajrmufo;D ,uf? xrif;av;
pm;oD;,uf}} vdkY qdka&cg 'gxGD;aru ]]igvdkufzdkY rvdkoD;}} vdkY
ajymvwf/

aemufwpf&ufed rdk;vif;cg 'gxGD;"d|mefca&twdkif; &TDyif


iGDyifwd aygufeDvwf/ jrifa&&Gmom;wdu vdkcsifvdkY wl;uwf
awcg 'g;eefYwl; 'g;usdK;? w&Gif;eefYwl; w&Gif;usdK;jzpfNyD;au
wl;vdkY r&vwf/
,if;edcg ,if;wdkif;jynfu rif;om;wdkif;cef;vSnfhvnf
ygvwfawvwf/ &TDyif iGDyifowif;udkMum;cg ]]wl;&oludk qkcs
&cd k i f o m;BuD ; pmay

'gxG;D ba&m*g roufomvwf/ wqwfqwf tpm;qkwf


vmNyD;au orD;udkjrifcsifa&vdkY ajymvwf/ vm;ac:a&cg
t,ifydkifrD;vwf/

316

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
wBuD;eefY tdrfaMumufu ysHNyD;vm;ca&vwf/

]]wHxGD;wvH rajrmufys,f? xrif;av; r0ifAs,f}} vdkY


qdkcg 'gxGD;arvdkufygvwfawqdka&/ vifrif;om;udk ]]wpfv
avmufMumcg jyefac:cgvdkuf}} vdkY rSmcvwf/

'gxGD;aroDvdkY b0ajymif;vm;cauav;? tus? xbDeefY


vuf0wfvufpm;wd usefeDvdkfufawvwf/ ,if;,Sif;wdudk
MuufcsD;arrdu tm;vHk;,lNyD;au orD;udkqifxm;vwf/

tdrfudkorD;a&mufvmpGmeefY 'gxGD;bav; oDa&vwf/


tbudk oN*K[fNyD;au ]]jyefzdkYAs,f}} vdkY ajymcg rdxGD;ru tMuH
eefY ]]ccsif;jyefzdkYAs,fvm 'gxGD;? trifdkUu tvGrf;awmif
rjy,foD;? eDctHk;oD;}} vdkY qdkvwf/ 'gxGD;aru tm;emvdkY eDzdkY
usvm;ca&/

wpfvpdvYkd tapmift
h a&Smufwd 'gxG;D arudak c:zdYk a&muf
vwfawcg rif;orD;t0wftpm;eefY Muufcs;D aru xrf;pifrm
wufxdkifa&vwf/ tapmifhwdu ]]igdkUtoQifreefYav; rwl
umvdkY rSwfuwfvwf/ a,auav;aomh wpfckav; rajym
uwf/ xrf;pifudk&m eef;odkYxrf;,lcuwfaw/

aemufwpf&ufed xrif;csufcsdefrm 'gxGD;arav;aomh


aemufzJhrm xdkifeDvwf/ MuufcsD;aru ]]tarBuD;---tarBuD;?
tarBu;D ykw;D udk Muufcs;D ar wcsu0f wfMunfch siu
f m}} vdYk qdak &
vwf/ 'gxGD;aru oabmaumif;vdkY cRwfyD;vwf/ ,if;cg
MuufcsD;aru 0wfMunfhuGefaqmifNyD;au Murf;aygufu &Twf
csypfvdkufvwf/

eef;odkYa&mufawcg rif;om;u qif;BudKa&vwf/ Muuf


csD;arudkjrifvdkufpGmeefY tHhMovm;NyD;au ]],m --- tolav;
,Sifhwpfa,muf? 'gxGD;eefYav;rwlum? tom;wdav; rJvdkY?
ausmufav;aygufvdkYum}} vdkY rD;a&vwf/ MuufcsD;aru]]tbmoDcg eDylcHAs,f oN*K[fc&vdkY tom;wdrJvm;yg
a&}} vdkY avQmufvwf/

]]tarBuD;---tarBuD;? vuf&GwfusvAs,f wcsufaoQ


auufc}} vdkYqdkcg pdwfaumif;[da& 'gxGD;aru oabmdk;xif
Asm qif;ygvm;cvwf/ tdrfaMumufa&mufpGmeefY bvl;au
tMuHeefY xnfhxm;a& &Dyltdk;udk 'gxGD;arxufu ]0g;} eefYyif
oGefcsvdkufawvwf/ 'gxGD;arav; wcsufyifra[mEdkifcqdk
a&/ &Dylavmif;NyD;au uGifcsif;oDvwf/ oDoDcsif; vlUb0u
AsdKif;b0ajymif;vm;a&qdka&/ ,if;AsdKif;av; aMumuftm;

]]ausmufrm&mwd 0ga,au}} vdkY rif;om;urD;vwf/


]]oN*KvfNyD;cg tylrdvdkY ausmufaygufyga& armifawmf
bk&m;}} vdkY tcsufusus avQmufawqdka&/
&cd k i f o m;BuD ; pmay

317

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
]]eifhezl;wdu ZmtwGuf armufvm;ava,au}} vdkY
xyfyem rD;a&vwf/

]]at;---[kwyf g,if?h tuReaf v; tbmoDvYkd pdww


f Ed v
S ;kH
wd rGD;vm;yga&/ &ufuef;&ufzdkYpGmawmif rdvm;ygaxm}} vdkY
ajymNyD;au &ufuef;pif0ifygvm;vwf/ trSefu MuufcsD;ar
&ufuef;r&ufwwfqdka&/

]]rSefvSyg armifawmf? tbmoDcg ezl;udkxkAs,f idkcvdkYyg}}


avQmufawvwf/

,if;cg 'gxGD;arb0ajymif; AsdKif;a&mufygvwfNyD;au


&Gef;rrSm;&atmif aumufvdkYpDyD;vwf/ MuufcsD;aru a'AsdKif;
'gxG;D ar[dzv
Ykd Ykd oda&/ AsKd i;f aumufy;D a& &Ge;f ud,
k Al sm Muufcs;D
aru &ufvwf/ &ufzdkY tvStyu rwwf/ a,Zl;eefYjcnf
rMumrMum jywfawqdka&/ jcnfjywfvdkY rqufwwfau AsdKif;
upD eoD;aoQeefY aumufqufyD;vwf/ ,if;ydkifeefYyif &uf
uef;wyif jywfvm;ca&/ MuufcsD;ar udk,fhtvdkjynfhpGmeefY
]]atAsdKif;wpfaumif ,Iwfaw}} qdkAsm &Gef;eefY acgif;udk acguf
owfypfvwf/

]]a,au ypav;NyJvdkY? toHuav;aomh 'gxGD;toHeefY


rwlumatmufvdkY}}
]]rSev
f yS g? tbmoDcg a[mvdiYk ckd yga&? a,Zl;eefY ypav;
NyJvm;yga&/ toHav;aomh atmufvm;yga&}} vdkY avQmuf
vwf/
,if;ydkif MuufcsD;aru tcsufususavQmufvdkufEdkifau
av;aomh rif;om;u r,Hkqdka&/ ]]at--uavharvdrfpGm&m?
wpfvavmufeefY atavmufyif jzpfvzD v
Ykd m;}} vdYk pdwu
f rSwf
vwf/ MuufcsD;ar tavQmufaumif;vdkY rif;om;av;aomh
vufrcHcsifbJ cHxm;&a&qdka&/

MuufcsD;aru ]]AsdKif;oDudk aemufzJrmjrKyfypfc}} qdka&


jrKyfcDuwfvwf/ rdk;vif;a&cg ,if;eD&mrm {&mr 0&pfyifBuD;
wpfyif&m aygufeDa&qdka&/

eef;rma&mufvdkY wpf&ufESpf&ufavmufMuma&cg Muuf


csD;ar 'gxGD;arydkif &ufuef;r&ufqdka&/ 'gxGD;ar &ufvufp
&uf u ef ; wyif wef ; vef ; [d e D v wf / rif ; om;u ]]'gxG D ;
&ufuef;r&ufum ZmjzpfvdkYav;}} vdkY r,HkouFmpdwfeefY rD;
vwf/

aemufwpf&ufedcg eef;rm wifydkYeDus 0gBuD;vifr,m;


xifyaYkd Zmif a&mufygvwfaw/ tvkyu
f scD g ]]0gBu;D anmif;a&?
a'0&pfyifatmufrm watmifhaoQ tanmif;ajzuwfar}}
vdkY qdkAsm,fxdkifvwf/ ,if;cg 0&pfoD; wpfvHk;tem;rm AHk;eefY
yif <uDusvwf/
&cd k i f o m;BuD ; pmay

318

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
]]tl? [xm;vdk rvm;*k0gBuD;/ uHaumif;vkdYaxm? vlyg;
rus}} vdkY 0gBuD;ru ajymvwf/ 0gBuD;u ]]eifhudkpm;zdkYyD;pGma,
0gBuD;r? pm;zdkYaumuf,lvm;}} vdkY ajymvwf/ tdrfa&mufawcg
pm;zdkY r&oD;/ tkyfxm;&zdkYoD;vdkY qdkyem a'gxJrm tkyfxm;
vdkufvwf/

,if;ydkif tbdk;tabmifdkU ajymeDuwfawcg MuufzBuD;


u t,ifyikd w
f eG af &vwf/ tabmifu ]]vufrpif csux
f m;pGm
qdkum 0gBuD;Mum;rem;? pm;vdkYaumif;zdkYvm;,Sifh}} vkdY rD;a&
vwf/ tbdk;uav; ]]0Sufum? tqef;um rpm;csif rpm;auh?
ajrmufypfcD}} vkdY ajymvwf/

0gBuD; vifr,m;a& cgwdkif;ydkif nOfhuapmapmxAsm


xif;>cDzdkYvm; uwfvwf/ ,if;cg a'gxJu uavharaoQ wpf
a,muf xGuyf gvwfNy;D au xrif;csuv
f wf/ tdru
f akd v;aomh
vSnf;vdkYusif;vkdYxm;NyD;au a'gxJodkY jyef0ifvm;a&qdka&/

tabmifu xrif;tdk;udk oGefypfcDa&cg MuufzBuD; NyD;


ygvwfNyD;au aumif;aumif;w0pm;vwf/
tbdk;tabmifdkUuav; tdrfem;yg;csif;udk ajymjyAsm
pH k p rf ; Munf h u wf a w/ a,auav; tajzu ray:/
wpfa,mufav; rajymEdkif/

0gBuD;eefY 0gBuD;rdkUa&mufawcg tdrfrmrGD;pyfxm;a&


MuufzBuD;u 0&pfoD;arcsufawxrif;udk pm;csifvdkY atydkif
wGefa&vwf/

aemufwpf&ufedcgav; ,if;ydkif csufjyKwfxm;pGmudk wGd


vwf/ tzdk;tabmifdkUav; ydkvdkY tHharmo&djzpfNyD;au wdk;wdk;
aoQ wdkifyifuwfvwf/

]]vufrpif NcDrpif? csufawxrif;? csufaw[if;


vSum;&if;rm arSmufpk? ulul;ul}}

]]0gBuD;r---0gBuD;r? xrif;udk idkuzrf;rjzpfzdkY/ xif;>cD


zdv
Yk m;uGeaf qmifAsm wwdwaf oQjyefvm&zd?Yk uG,&f mu acsmif;
Munfhr&m? Zmolav; qdkpGmudk odzdkY r[kwfvm;}} vdkY tbdk;u
ajymvwf/ ,if;tMuHtwdkif; aemufwpfeDcg acsmif;vdkY Munfh
eDuwfvwf/ i&pfoDarav;aomh cgwdkif;ydkif a'goxGufyg
vwfaw/ csufaw jyKwfaw/ tm;vHk;NyD;cg a'gxJ jyef0ifvm;
vwf/

tbdk;tabmifdkUu MuufwGefpGm qef;a&umvdkY rSwf


vwf/ tdrfxJ0ifa&cg vuf&mNcD&mwd rwlpGmudk wGdvwf/
csufjyKwfzdkYMunfhcgav;aomh xrif;u [if;u tm;vHk;csufNyD;
om; jzpfeDa&/ tabmifu aumif;aumif;tHharmo&djzpfvm;
Asm 0gBuD;---0gBuD;? xrif;wd [if;wdudk tolcsufxm;,Sifh?
tukef;csufNyD;om; jzpfeDum}} vdkY ajymvwf/
&cd k i f o m;BuD ; pmay

319

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
0gBuD; vifr,m;av; tjzpfrSefudkodNyD;au ]]eufjzefcg
&atmif zrf;uwfar}} vdkY 0gBuD;ru ajymvwf/

ajymuwfawcg rif;om;u udk,fwdkifMunfhcsifvdkY jrif;pD;Asm


wpfa,mufwnf; a&mufygvwfawvwf/

aemufwpf&ufedcg xif;>cDvm;uGefaqmifNyD;au tdrf&Sd


zufu NcDoHrMum;atmif wwdwfaoQbufysm ykef;eDuwfaw
vwf/ 0&pfoD;aru ,if;,Sifhudk rod/ a,Zl;eefY xrif;csuf
zdkY xGufygvwfaw/ 0gBuD;ru a'gem;udkNyD;ygvm;ca&/ 0gBuD;
uavh ]]zrf;---zrf;}} vdkY a[mvdkufaw/ vlNcDoH? a[moHudk
Mum;pGmeefY 0&pfar;av;aomh jzKef;eefYyifvefYvm;NyD;au a'g
zufNyD; 0gvwfawvwf/ ,if;cg 0gBuD;ru tvdkufoifhudkif
xm;a& xbDeefY csHKypfvdkufNyD;au ]]zrf;&As,f---zrf;&As,f}}
vdkY a[mypfvdkufvwf/ xbDcsHKvdkufawtwGuf 0&pfarav;
'gxGD;arbmudk wcsdefwnf; ajymif;vm;a&qdka&/

]]a'tdrfom;dkU &DwpfcGufaomufar}} qdkAsm &Dawmif


aomufawvwf/ 0gBuD;u ]]toQifrif;om; aomufyg}} vdkY
xGufysmyD;uwf/ ]]tbdk;yD;a& &DurtD;}} vkdY ajymAsm oGefypf
awqdka&/ ]]t&mwpfcGufyD;}} qdkcg tabmifu ]]aomufyg
toQifrif;om;}} vdkY dkdkoDoDyD;vwf/ ]]tabmif&Dav; rtD;
um}} qdkAsm oGefypfvdkufvwf/ tbdk;tabmifdkUav;aomh
rif;om;tvdkudk t&dyfusyem 'gxGD;arudk &DyD;cdkif;uwfaw
vwf/ ,if;cgr&m 'gxGD;ar xGufvmNyD;au ]]&DtD;yg armif
awmf}} vdkY yD;vwf/ 'gxGD;udk jrifpGmeefY rif;om;u ]]ighr,m;?
'gxGD;tppf&m rvm;*k}} vdkY ajymAsm 0rf;od0rf;omeefY &D
aomufvwf/

tbdk;tabmifdkUu ]]eiftolav}} vdkY rD;uwfawcg 'g


xGD;aru udk,fhb0Zmwfvrf;udk 0rf;enf;yufvuf jyefajymjy
vwf/ Buu
D zJG aYkd umif;a&; 'gxG;D Zmwfvrf;udk Mum;&a&cg tbd;k
tabmifdkUu 'gxGD;udk udk,fhNrD;t&if;ydkif oem;vm;uwfaw
vwf/ ]]igdkUrmNrD;aoQwpfa,muf&a&}} vdkY tdrfem;yg;csif;wd
udk ajymjyAsm 0rf;omtm;& jzpfuwfawqdka&/

rif;om;u ]]'gxGD;? ZmjzpfvdkY jyefrvm,Sifh}} vdkY rD;a&cg


tjzpfrSefudk rsuf&nfpufvufeefY 0rf;enf;yufvuf ajymjy
vwf/ tjzpfreS o
f cd g rif;om;u Muufcs;D arudk aumif;aumif;
a'goxGufawvwf/ a,auav;aomh 'gxGD;tppfeefY twk
udk &Sx
d ;kH cHeeft
Y nD ppfMunf&h zdYk 0w&m;[deaD &twGuf 'gxG;D ar
udk *kyifac:,lvm;csiaf uav;aomh rac:Edik cf vwf/ rif;om;
u ]]'gxGD; raMumif;Muau? ta,mifaqmifrudk tvdrfrudk
tvdrfay:atmif armifawmf ppfMunfhar}} vdkY ajyma&cg

,if;owif;a& tqifhqifh rif;om;em; aygufvm;vwf/


rif;om;u udk,fhuRef,Hkwduk pHkprf;cdkif;a&/ uRef,Hkwduav;
aomh ]] [kwfyga& toQifrif;om;? 'gxGD;ar tppfyg}} vdkY
&cd k i f o m;BuD ; pmay

320

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
'gxGD;aruav; ]]&SdxHk;cHeefYtnD ppfMunfhygarmifawmf}} vdkY
&J&J0Hh0Hh avQmufawqdka&/

csD;aru ]]igEdkifAs,f}} vdkY 0rf;od0rf;omeefY ycwfecwf xyg


vm;NyD;au ajymifeDa&'g;udk oH'g;rSwfvdkY jAwfueJqGJ,lAsm
cGwfvwf/ jywfurjywf/ 'gxGD;aru wpfckav;rjzpfpGmudk
jrifcg pdk;&drfpdwfeefY &ifwrrjzpfeDa& rif;om;eeY eef;oleef;
om;dkU ]][def;}} eefYyif toufusAsm 0rf;oD0rf;om jzpfuwf
awvwf/ rif;om;u MuufcsD;arudk udk,fheD&mrm txdkif;cdkif;
a&vwf/

&SdxHk;pHu Zm[dav;qdkau vdrfa&vdkY pGyfpGJcH&oleefY ESpf


a,mufa& oH'g;eefY opfom;'g;udk ,lAsm wpfa,mufudk wpf
a,muf cGwf&zdkYqdka&/ pGyfpGJcH&olu oH'g;eefY t,ifcGwf&zdkY
qdka&/
'gxGD;artppf od&a&cg rif;om;0rf;ajrmuf0rf;om jyef
vm;ca&vwf/ aemufwpf&ufedcg&m 'gxGD;arudk taqmif
ta,mif tNcHt&HwdeeYfac:zdkY &Twfvdkufaw/ 'gxGD;av; xrf;
pifpD;Asm vdkufygvm;ca&vwf/

'gxGD;ar cGwf&zdkYtvSnfhcg 'gxGD;u rcGwf0efYqdka&/ ]]ig


&m 'gxD;G arrSeaf u oH'g;u Muufacs;arudk olUtvdv
k kd vm;vdYk
cGwfygpD}} vdkY "d|mefa&vwf/ 'gxGD;ar"d|mefa&twdkif; oH'g;
av; olUtvdv
k kd Muufcs;D arvdik u
f kd cGwyf pfcv
D wf/ Muufcs;D ar
vdkifydkif;vdkYoDcg rif;om;eefY eef;oleef;om;dkUu ]]aumif;vD
,uf? ta,mifaqmifr oDpmG }} vdYk 0rf;omtm;& jzpfuwfaw
qdka&/

'gxGD;areef;odkYa&mufawcg w&m;ppfzdkY tvdkufoifh vkyf


xm;vwf/ eef;oleef;om;wdtv,frm MuufcsD;arudk xdkifcdkif;
xm;vwf/ 'gxGD;arudk MuufcsD;areefY &SdqdkifcyfvSrf;vSrf;rm
eD&mcsy;D vwf/ 'gxG;D arxdik v
f Ykd watmifah oQMumcg rif;om;u
'g;ESPfvuf,lvmNyD;au ESpfa,mufMum;rm csxm;vwf/ 'g;
ESPv
f ufrm oH'g;wpfvwf? opf'g;wpfvufjzpfauav;aomh
oH'g;u oHcsD;wdwufvdkY rajymifvwf/ opf'g;u oHydkifjzpfeD
a& qdka&/

MuufcsD;ar oDNyD;au rif;om;u ]]bDvl;rorD; ta,mif


aqmif roDvdkY rusDoD;/ ]]i,fuRefdkU trdbvl;rudkav; orD;
oDpmG udk odatmifvyk &f zdYk orD;taumifukd rjrK yaf uh? csOw
f td;k
wnfcDuwf i,fuRefdkU? ,if;tdk;udk trdbvl;r pm;vDyufcD?
orD; rdzk&m;yg;u vufaqmifqdkAsm yD;cDuwf}} vdkY trdefYyD;
a&vwf/ rif;om;pum;twdik ;f i,fuRe;f wdav; csOw
f nfyem
bvl;rudk vm;yD;cDuwfaw qdka&/

&SdxHk;pHtwdkif; w&m;cHMuufcsD;aru t,ifcGwf&zdkY rif;


om;u ]]udik ;f w&m;cHru t,ifcw
G }f } vdYk trdeyYf ;D vwf/ Muuf
&cd k i f o m;BuD ; pmay

321

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
csOfwpftdk;&cg bvl;ru orD;rdzk&m;yg;u yD;vdkufpGmvdkY
0rf;od0rrf;omeefY tm;&yg;&pm;vwf/ tdrfem;yg;csif;wdudk
av;aomh bef;&atmif yD;arvdkY [if;pm;wdrmxnfha&cg
vufacsmif;aoQ? NcDacsmif;aoQwd xGufusvwf/ bDvl;ru
]]ighorD; MunfhcsD;vufacsmif;aoQwdeefYwlum}} vdkY pdwfurSwf
Ny;D au td;k xJuakd vQmufMunfv
h wf/ csOt
f ;kd xJrm orD;ausmuf
r&m rsufESmcGufudk jrifrdcDpGmeefY ]]tbmav;---bmav;? igh
orD;&mrvm;*k}} vdkY &ifuGJoHeefY a[mvdkufNyD;au aemufudk
vefAsm vJusvwf/ Murf;rm wem;avmufvl;eDNyD;au &ifuGJ
emusvdkY oDa&qdka&/

avmuom&ysdK ESEU Si fh
&cdkiftaxmuftxm;rsm;

ateD&mrm igh0wKav;qHk;Asm? 0wKem;axmifuwfaw


bkaoQUkd --- ]]vlurkd aumif;? rMuaH umif;}} qdak &pum;udk rSwf
xm;uwf/ vlurkd aumif;MuaH u ,if;raumif;rI'Pfukd aemuf
qH;k rm ud,
k cf &H zdv
Yk Ykd rSwx
f m;yem 'gxG;D arydik f pdwaf umif;ESv;kH
aumif; xm;vDvwf qdkaoQdkU/
/

avmuom&ysdKUonf qHk;rpmtjzpf xif&Sm;\/ ]pmoif


ysdKEk? tajcjyK} wdkYtm; oGefoif&ef ausmif;oifpmtjzpf toHk;
jyKcJhMuonf/
&cdkifjynfe,fbuf avmuom&ysdKUudk bkef;awmfBuD;
ausmif; vnf;aumif;? tdrfausmif; vnf;aumif; tpOf
tvmoif,lcJhMuonf[k od&ygonf/ uRefawmftbdk;OD;&TD
omatmifrSm avmuom&ysdKUudk bkef;awmfBuD;ausmif;
oif,lcJhzl;olwpfOD; jzpfygonf/

armif A od e f ;
(1986)

&cd k i f o m;BuD ; pmay

322

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;

awmhaMumif;? ]avmuom&? apmifudkcsvsuf zwfMucg} tp


csDaom &wkudkum; rdrdrarhao;aMumif; ajymjyygonf/
uRefawmfu ]a&;ay;yg} [k twefwefawmif;yefav&m
atmufygtwdkif; a&;ay;zl;ygonf/

avmuom&ysdKUudk oifaomtcg ed'gef;tjzpf ]avmu


om&? apmifudkcsvsuf zwfMucg? rvdrmoli,fwdkY? ydk'f&if;
v,fzsm;? rSwfom;rodaraMumifh t&if;0,fvQif tp[def?
Mumydro
hf jl rwf? ouf&n
S v
f wf? oufBu;D vQif tdrk b
d wnf;} [l
rdrdwdkY oifcJh&aMuif; tbdk;u wpfydkif;wpfp &GwfqdkjycJhzl;yg
onf/ tptqHk; odvdkygonf[k uRefawmfylqmaomfvnf;
rrSwfrd ajr;\tvdkudk jznfhqnf;ray;EdkifcJh&Smay/

]]avmuom&? apmifudkcsufvsuf? zwfMucg? rvdrm


oli,fwdkY? ydk'f&if;v,fzsm;? rSwfom;rodaraMumifh? t&if;0,f
vQif tp[de?Yf Mum;ydro
hf jl rwf (1) ouf&n
S v
f wf? (2) oufBu;D
vQif tdkrdbwnfh? (3) qEvQif a'go[d? (4) udk,fEIwfESvHk;?
apmifhoHk;NrJpGm? ow0gudk? (5) ynmvQif ruspDESifh? (6) ygem
wdygwf tedp? (7) (8) avbeyif? (9) tdkrdcif (10) vsifvsif
pwk'
d mrSmwnf?h (11) v,fvyk u
f mukeo
f nfimS ;? (12) xH;k bd
emvQif ab;bdk;quf? (13) (14) rysufolwumwnfh? (15)
C&mvQif 0go[d? (16) av;uRef;xdyfacgif? (17) aphajrh
aqmifwwfc? (18) avmifvv
YkH ynmESi?hf (19) aMumif;awmfrS
c&D;om? (20) ysLysLiSmiSm? (21) av;uomudk (22) pOfvm
rSwfMuukefav/

q&mBuD; OD;xGef;vScdkifxHrSrl
,Ofaus;rI0efBuD;Xme jyu'deftMuHay;tzGJU0if euwf
aA'ynm&Sd q&mBuD; OD;xGef;vScdkif (1906-1983)onf
ykPm;NrdKUe,f wef;pG,f&Gm Zmwdjzpf\/ bkef;awmfBuD;ausmif;
xGuf vljyefwpfOD; jzpfonf/ uRefawmfwdkY rdwfaqGwpfpkonf
1973-ckEpS f q&mBu;D xH jyu'ed w
f u
G ef nf;ynmudk oif,Ml u
aomtcg uReaf wmfu avmuom&ysKd UtaMumif;udk rqDrqdik f
ar;Munfhzl;ygonf/ tbdk;xH uRefawmftvdkrjynfhcJhaom
avmuom&apmifudk csvsuf zwfMucg ]tpcsDaom &wk
taMumif;udkvnf; odvdkaZmESifh ar;Munfhzl;ygonf/

&wkonf avmuom&ysdKU yxrydkif; (trsdK;av;yg;


qHk;rcef;) yg&Sdaom yk'fa& (22)ck\ yxryg'toD;oD;udk
oli,fwrYkd w
S rf v
d ,
G af tmif pDu;kH xm;[efwyl gonf/ &wkukd
rnfopl u
D ;kH cJah Mumif;udu
k m; trSwt
f om;r&S
d rod&ay/ rnf
onfah cwfu pDu;kH cJo
h enf;[laom tar;udrk l xd&k wkwpfyikd ;f

q&mBuD ; u avmuom&ysd K Uud k rd r d w d k Y i ,f p Of u


bkef;awmfBuD;ausmif; oifcJh&aMumif;? ysdKUtptqHk; rdrdr&
&cd k i f o m;BuD ; pmay

323

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;

1784-rwdkifrDuyif &cdkifbkef;awmfBuD;ausmif;rsm; oif,l


cJhMuaompmrsm; jzpfonf[k qdk&rnf jzpfygonf/ xdktpOf
tvmonf 'kwd,urmppfBuD;rwdkifrDxd &SdcJhao;aMumif;
xdkyk*dKvfESpfOD;u oufaocHaeMuayonf/

wpfpudk oDqdkjycJhzl;ol OD;&TDomatmifESifh tptqHk;a&;ul;


ay;cJhzl;ol q&mBuD; OD;xGef;vScdkifwdkYyif oufaoxm;NyD;
aMumif;usdK;qufpyfum cefYrSef;Munfh&ayrnf/
uRefawmfhtbdk; OD;&TDomatmif (1883-1967)onf
temufjynf (yef;0g)Zmwd jzpfygonf/ yef;0ga'oum;
t*Fvdyfjrefrm yxrppfyGJrwdkifrDu ppfolBuD; r[mAEKv
ppfcsDwufcJhzl;aom &mrl; (Ramu) ac: ta&SUb*Fvm; (,ck
b*Fvm;a'h&Sf)a'owpfck jzpfygonf/ OD;&TDomatmifonf
csi;f yst
H a&;tcif;aMumifh &cdik jf ynfrS taemufjynfoYkd 1784ckESifh 1824-ckMum;umv xGufajy;cJhMuaom ppfajy;'ku
onfwdkYrS qif;oufcJhol jzpfonf/ 1784-ck rwdkifrDumv
&cdkifjynf\ bkef;BuD;ausmif; ynma&;udk qufcHcJhaom
bkef;BuD;ausmif;xGufwpfOD; jzpfygonf/ txufyg&wkESifh
avmuom&ysdKUwdkYudk oif,lcJhzl;onf/

a*sav'ef\ acwfNydKiftaxmufxm;
EIwfxGufrSwfwrf; tudk;tum;rQjzifh tqdkwpfckudk rSef
uefcikd v
f v
kH NS y[
D k rqdo
k ifah Mumif; qifjcifryd gonf/ xdaYk Mumifh
]avmuom&ysdKUudk 1784-rwdkifrDuyif &cdkifjynf tpOf
tvm oif,lcJhMuaMumif;} udk axmufcHrnfh cdkifvHkaom ouf
aoudk &Sm&m acwfNyKd iEf ikd if jH cm;rSww
f rf;wpfcu
k kd awGUygonf/
a&;aomyk*dKvfrSm a*sav'ef (J. Leyden) qdkol jzpfygonf/
if;onf umvuwm;NrdKUrS OD;pGmxkwfa0 vef'efNrdKU
1811-ckwGif xyfrHyHkESdyfjzefYcsdaom tm&Swpf *sme,f? twGJ
(1) ]tif'dkcsdKif;em;} EdkifiHwdkYwGif bmompum;ESifh pmay
ta&;tom;rsm;} pmwef;udk a&;om;cJhygonf/ xdkpmwef;
a*sav'efu &cdkifbmompum;ESifh jrefrmbmompum;udk
oHk;oyfxm;onf/ &cdkifbmompum;udk &cdkifpmayESifh tenf;
i,fqufEG,foHk;oyfwifjyNyD; olawGU&Sdaom &cdkifpmay usrf;

q&mBuD; OD;xGef;vScdkifonfvnf; bkef;BuD;ausmif;xGuf


wpfOD;jzpf\/ avmuom&ysdKUudk oifzl;\/ OD;&TDomatmifuJh
odkYyif txufyg&wkudk oif,lcJh&onfomru aumifpGm rSwf
rdoljzpf\/
txufyg yk*dKvfESpfOD;\ EIwfxGufrSwfwrf;udk udk;um;
ajym&rnfqdkvQif avmuom&ysdKUESifh azmfjyyg&wkwdkYonf
&cddkifjynf vnf;aumif;? taemufjynf vnf;aumif;
&cd k i f o m;BuD ; pmay

324

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
aygif; (79)ckudk azmfjyxm;ygonf/ ,if;usrf;pm&if; trSwf
pOf (29)wGif avmuom& (Logasara) udk awGU&ygonf/

tcsKyfqdk&vQif avmuom&ysdKUonf &cdkif oli,fwdkY


tpOftvmoif,lcJhMuaom qHk;rpmwpfck jzpfonf/ xdktpOf
tvmonf 1784-rwdkifrDuyif &SdcJhonf/ ,if;aemufydkif;
'kwd,urmppfrwdkifrDumv &cdkifjynfvnf;aumif;? csif;ysH
ta&;tcif ; aMumif h &cd k i f p pf a jy;'k u o nf r sm; cd k v I H & m
taemufjynf vnf;aumif;? xdt
k pOftvm wnf&cdS ahJ Mumif;
txufazmfjyyg rSwfwrf;wdkYu oufaocHaeMuygonf/

a*sav'ef okawoevkyfaomtcsdefonf 1811-ck


rwdkifrDu jzpfygonf/ bdk;awmfbk&m;ESifh bBuD;awmfbk&m;wdkY
onf &cdik u
f kd 1784-ckEpS rf S 1824-ckxd tkypf ;kd cJMh u&m 1811ck rwdik rf u
D mv &cdik jf ynfonf jrefrmbk&ifw\
Ykd vufatmuf
yif &Sdaeao;onf/ csif;ysHta&;aMumifh rNidrfroufjzpfae
aom tcsed u
f mv jzpfonf/ xdaYk Mumifh a*sav'ef okawoe
vkyf&ef &cdkifjynfodkYvmEdkifrnf r[kwfacs/ umvuwm;rS
wpfqifh vufvSrf;rSD&m NAdwdoQydkifeuf (&cdkifppfajr 'kuonf
rsm; aexdkif&m ta&SUb*Fvm;)om avhvmEdkifayrnf/ xdkY
aMumifh ,if;azmfjyaom avmuom&usrff;onf ta&SU
b*Fvm;a&muf &cdik w
f x
Ykd H awGU&aom ]]avmuom&ysKd U}} om
jzpfayvdrfhrnf/

avmuom&ysdKU\ pmqdk
avmuom&ysdKU\ pmqdkum; rnfolenf;/ wcsdKUynm
oQifwdkYu ]&cdkifoljrwf} [k ,lqMuonf/ wcsdKUu uefawmf
rif;ausmif; q&mawmf[k qdkMuonf/ jyemrSm a&S;
acwfuyif &SdcJhonf[k od&ygonf/

taxmuftxm;aMumifh taemufjynfa&muf &cdkif


wdkYonf txufazmfjyyg&wkESifh avmuom&ysdKUwdkYudk 1784aemufydkif;umvrS pwif OD;&TDomatmifwdkY oifonfhumv
xd tpOftvmoif,lcJhMuayrnfrSm xif&Sm;aeygonf/ odkY
jzpfvQif yifr&cdkifjynfvnf; 1784-rwdkifrDumvrSp
OD;xGe;f vScikd w
f Ykd pmoifonfh umvxd tpOftvmoif,cl MhJ u
ayvdrhfrnf[k aMumif;usdK;qufpyf qifjcif,lEkdifygonf/

&cdkifoljrwf[k ,lqaom ynm&SifwdkYu OD;ukvm; r[m


&mZ0if"n0wD ta&;awmfyHk? omoemvuFm&pmwrf;wdkYudk
taxmuftxm;jzpf TefjyMuonf/ uefawmfrif;ausmif;
q&mawmf[,
k q
l aom ynmoQiw
f u
Ykd avmuom&ysKd U wcsKd U
rlyg&Sdonfh ]]wdavmu*? oHk;vlUbvQif}} tpcsDaom ed*Hk;
vuFmudk oufaotjzpf wifjyMuonf/
&cd k i f o m;BuD ; pmay

325

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;

aumufEw
k cf suu
f Mkd unfv
h Qif avmuom&ysKd Uudk a&;zGUJ
awmfrlaom q&mawmfrSm &cdkifq&mawmfjzpfaMumif; xif&Sm;
aeygonf/ ]Mum;ydrfholjrwf? trsm;rSwfpdrfh} qdkaom rlvpm
udk,fyg ]oljrwf} rSmvnf; tjcm;r[kwf ]&cdkifoljrwf} yif
jzpfaMumif; odomvSygonf/ OD;ukvm; r[m&mZ0if azmfjy
aom oljrwfrSmvnf; ,if;yk*dKvfyifjzpfaMumif; ay:vGifae
ygonf/

OD;ukvm; r[m&mZ0ifESifh "n0wDta&;awmfyHkusrf;wdkY


udk avhvmMunfhvQif rif;BuD;pGmapmfuJonf &cdkifq&mawmf
]oljrwf} ESifh tquftoG,f&SdcJhaMumif; xif&Sm;pGm awGU&rnf
jzpfonf/ OD;ukvm; r[m&mZ0if ]rif;vQifapmonf &cdkif
bk&if rif;xD; (1283-1389)vufxuf om;awmfoHk;yg;ESifh
twl &cdkifodkYygaMumif;}* azmfjyxm;ygonf/ xdkYaMumifh avm
uom&ysdKU yxrtydk'fyg&Sdaom ]]Mum;ydrfholjrwf? trsm;rSwf
pdrfh}} ]oljrwf} onf OD;ukvm;r[m&mZ0ifvm oljrwfyif
jzpfonf[k ,lq&ygonf/ xdkt,ltq rSefuefaMumif; xif
xif&Sm;&Sm;axmufcHaom oufaorSm ]omoemvuFm&pm
wrf;} jzpfygonf/

usrf;*eftqdktrdefYt& avmuom&ysdKU\pmqdkrSm &cdkif


oljrwf jzpfaMumif; xif&Sm;aeygNyD/ tqdkudk taxmuftyHh
jyKrnfhtcsufrsm; &cdkifjynfbuf &Sdygovm;[k vufvSrf;rD
orQ ar;jref;&SmazGMunfhI&m ]&mZom&} udk awGU&ygonf/

omoemvuF m &pmwrf ; onf bBuD ; awmf b k & m;


vufxuf rif;wdkifyiftrwfBuD; r[m"roBuFef ajzqdkaom
usrf;jzpfonf/ &efukefNrdKU [Hom0wDyHkESdyfwdkufrSm 1957-ck
yHkESdyfxkwfa0aomrl pmrsufESm 67-wGif

t&SifpudExHrS &mZom&

]]rif;Bu;D apmfvnf; q&mtm; rsm;pGmylaZmfoum jyKawmf


rl\/ &cdkifrSm rif;om;oHk;yg;udk pmaycspOfuyif avmuom
&qHk;rpmudk &cdkifq&mawmf jyKcJhawmfrlonf/ &cdkifujyKcJh
t0odv
Yk m&mwGif qufonfvnf; qdMk uonf}} [l azmfjyxm;
ygonf/

&mZom&qdkonfrSm avmuom&ysdKU\ 'kwd,ydkif;jzpf


aom ]rif;qHk;rcef;} udk ay;xm;onfhtrnf jzpfygonf/ avm
uom&ysdKUESifhywfoufaom rdrdodvdkcsufwdkYudk &cdkif&mZ0if
ESifh pmayokawoD toQifpudExH csOf;uyfavQmufxm;aom
tcg ]&mZom&} udk xkwfjyygonf/ taemufjynf rdk;om;&Gm
bkef;BuD;ausmif; ayrlrS ul;,l&&SdcJhonf[k qdkygonf/
&cd k i f o m;BuD ; pmay

326

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
vufa&;rlukd avhvmar;jref;Munf&h m ayxkyt
f zH;k aycsyf
]toQifoljrwfpm}? pmonf ]&mZom&} [k wpfaMumif;
pD xufatmufpDwef; a&;xm;aMumif; q&mawmfbk&m;
&Sif;jyygonf/ aypmrSm rpHkvifojzifh ayul;ESpf ou&mZfudk
rawGU&[k qkdygonf/ aypm (u)csyf 0rf;--

pDppfawGU&Sd&ygonf/ ,if;wdkYudk atmufwGifwifjyrnfh ]&cdkif


a0g[m&taxmuftxm;rsm;} acgif;pOfi,fatmuf quf
vufazmfjyoGm;ygrnf/

&cdkifa0g[m& taxmuftxm;rsm;

]]earmw b*0awm t&[awm ormorK'owf}}


[k tpcsDNyD; ]jynfolUxG#fbHk? bkef;a&mifrHIom;? &Hikrfvko? &mZ
nwdkif} ponfjzifh azmfjyxm;onfudk awGU&ygonf/ aytqHk;
um;csyfaMum-

avmuom&ysdKUudk aocsmpGmavhvmMunfhaomtcg aeY


pOfoHk;&cdkifa0g[m&tcsdKUudk awGU&ygonf/ xdka0g[m& toHk;
tEIef;rsdK;udk aeYpOfoHk;jrefrmpum; oHk;aMumif; rawGUrdyg/
tif;0acwfESifh aESmif;acwf jrefrmpmay (pma&;ol vufvSrf;
rDorQ) rsm;vnf; xdt
k oH;k tEIe;f rsKd ;udk rawGUrdyg/ xdUk aMumifh
,if;pumvHk;wdkYudk jrefrmwdkYroHk;aom &cdkifa0g[m&rsm; jzpf
onf[k ,lqNyD; avmuom&ysdKU\pmqdkonf &cdkifoljrwfjzpf
aMumif; wifjy&m cdkifvHkaom oufaoypnf;rsm;tjzpf
toHk;jyKwifjy&jcif; jzpfygonf/

]tcgwpfyg;? jrif;rdk&frsm;udk? odMum;ae&m? ppfxdk;vSm


aomf? jyifpGmrsuf[def? tol&defudk? a'0defou? pD;csif;&} p
onfjzifh awGU&ygonf/ ed*Hk;um; rygacs/
toQifpudErlrS toQifoljrwf[laom ayxkyftzHk;yg
onfh trSwftom;udkMunfhvQif aumuom&ysdKUudk toQif
oljrwf a&;cJhaompmudk vufcHxm;MuyHk&ygonf/ txuf
wifjycJhaom &cdkifoljrwfESifh qdkifonfh taxmuftxm;rsm;
twGuf qufpyfqifjcifMunf&h m &cdikd jf ynfrS oJveG pf oufao
wpfckjzpfonf[k qdkcsifygonf/

,if;a0g[m&wdkYudk rwifjyrD &cdkifESifhjrefrmwdkY bmom


pum;rsdK;dk; wlnDMuyHk? wcsdKUae&m uGJjym;jcm;em;rI&SdyHkwdkYudk
tenf;i,f xnfhoGif;azmfjyzdkYvdkrnf xifygonf/ odkYrSom
avmuom&ysdKUacwfESifh ra&S;raESmif;acwfjzpfaom tif;0
acwfuyif &cddkifESifhjrefrmwdkY tcsdKUae&m bmompum;oHk;

toQifpudErl toQifoljrwfpm[laom trSwftom;


tjyif &cdik t
f oH;k tEIe;f [k ,lq&aom a0g[m&tcsKd Uudv
k nf;
&cd k i f o m;BuD ; pmay

327

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
EIef;yHk uGJjym;cJhMuaMumif; ay:vGifrnf jzpfygonf/

----t[LavyD{ (tvSLav;ay;\)

bmompum; ynm&SifwdkY\ tqdkt& jrefrmESifh&cdkifwdkY


onf wdAufpum; yifrrS jzmxGufvmaom wdAufjrefrm
rsdK;dk;0if bompum;rsm; jzpfonf[k qdkygonf/ jrefrmbm
ompum;tkyfpkxJwGif jrefrm? &cdkif? xm;0,f? tif;om;? "Ek?
a,m? zkef 2-rsdK;? awmifdk; ponfwdkYyg0ifonf[k awvm
(L.F Talor) u wifjyzl;ygonf/ if;uyif vGec
f ahJ om ESpaf ygif;
wpfaxmifcefYu pmtjzpf pwifajymif;vJcJhaom jrefrmpum;
ESifh acwf &cdkifpum;wdkY wlnDaecsufudk xnfhoGif;qifjcif
NyD; ]jrefrmESifh&cdkifwdkYonf vGefcJhaom ESpfaygif; wpfaxmif
ausmfESifh ESpfaxmifcefYu vrf;cGJcJhMuvdrfhrnf} [k aumufcsuf
cszl;ygonf/4

----wpfedrjcm; (wpfaeYrjcm;)
----&DcsmHtdk0f (a&csrf;tdk;)

aMumif;a&-----18/
aMumif;a&------19/

[l ,aeY&cdkifpum;twdkif; &D;?yD;? ed? &D-[l a&;qdk


xm;aMumif; awGU&onf/ om"ursm;udkMunfh okawoD
awvmu ]a&S;OD;jrefrmpm (yk*Hausmufpm)ESifh ,aeY&cdkifoH
wdkY wlonf} [k qdkcJhjcif; jzpfayrnf/
,aeY tajctaeum; jrefrmpum;ESifh &cdkifpum;wdkY
onf ae&mrsm;pGmwlonf[k qdkEdkifaomfvnf; wcsdKUo&oH
uGJjym;jcm;em;aeMuonf/5 emrf? Bud,m? Bud,m0daooe
pum;vHk; trsm;tjym; wpfa,mufwpfrsdK;pD oHk;aeMuonf/
o'gudp tvGefta&;ygaom ypnf; (Particle) oHk;EIef;yHk
vnf; ae&mrsm;pGm rwlnDMuacs/

yk*aH usmufpmwdu
Yk kd avhvmMunfv
h Qif a&S;OD;ausmufpmwdYk
,aeY&cdkifpum;twdkif; tD o&rsm;oHk;aMumif; awGU&yg
onf/ ay:awmfrlbk&m;ausmufpm * ------ wpfumyfav
&D{ (wpfusrf;av;a&;\)

rsufarSmufacwf uGJjym;jcm;em;rIrsdK; tif;0acwfuyif


&SdcJhaMumif; pmayrSwfwrf;rsm; avhvmawGU&Sd&ygonf/

aMumif;a&----2/

&cdkifpmqdkawmf OumysHu ]atmuftmumAGD? 0ga,mxGD


? vDxufum;&D? &DxufNrDESifh? yx0D[k} [l a&;zGJY&m tD
um&efrsm;rSm jrefrmoHESifh uGJjym;onfudk awGUEdkifonf/

aMumif;a&----5/

&cd k i f o m;BuD ; pmay

328

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;

tu,f pmqdkonf &cdkifoljrwfom rSefygu ysdKU\


a0g[m& toHk;tEIef;rsm;onf wcsdKUae&m (jrefrmESifh &cdkif
wdkYonf tif;0acwfuyif bmompum; ae&mwdkif; xyfwl
r[kwfMuojzifh) jrefrmtoHk;tEIef;ESifh uGJjym;aevdrhfrnfom
jzpfayonf/ xdkYaMumifh vufvSrf;rD&m avmuom&ysdKU yHkESdyfrI
rsm;ESifh toQifpudE\ ]&mZom&} rlwdkYudk aocsmpGm avhvm
Munfh&m &cdkifa0g[m&[k ,lq&aom a0g[m&wpfq,fhESpf
vHk;udk awGU&ygonf/ ,if;wkdYudk tydk'fpOftwdkif; q&mrif;ok
0Pf\ ]avmuom&ysKd U tajztbd"mef}rS aumufEw
k
f azmf
jyoGm;ygrnf/

OumysH\ wpfq,fhESpf&moD&wk waygif;vzGJUwGifvnf;


]<uu
D syifw(um)? yk&pfEak qmif? oDu;kH a,mifo?Ykd ajcmufa&muf
pdrf;jcnf (jzm)vsuf? Iacs (aomf) vGrf;zG,f(wd)? yGifhoD;wum?
yifwdkif;rSmonf? csdefcgtnD (nd)odkY Munfho(&Gd)vGrf;oa,mif
(zGD)? waygif;rif;vGif? &Gufusif&wk (vD)u? uHk;(oD)[efES,f
rjym;} * [l (um? jzm? aomf)wdkYudk tmum&eftjzpf (wd?
nd? &Gd) wdkYudk ]td} um&eftjzpf jrefrmum&efESifh uGJjym;jcm;em;
pGm a&;zGJUxm;yHkudk awGUEdkifygonf/
oQifr[m&|om&uvnf; ]wdkYjynfjyKAm? ta&SUrSmESifh?
f Ykd bmompum;
bmomrwl? &cdik rf u
l m;** [l jrefrmESi&hf cdik w
rwlaMumif; rSwfwrf;wifzl;ygonf/

tydk'f (1) pHkrufo'gMunfap (rif;)/


/ aumuf
EkwfcsufwGif yg0ifaom ]rif;} ESifh wjcm;tydk'frsm;wGif awGU&
aom tqHk;cspum;vHk; rif;onf aeYpOfoHk; &cdkifpum; oHk;
aom 0gusaemufvdkufypnf; rif;ESifhwlnDygonf/ jrefrmESifh
&cdkifESpfOD;vHk;wGif rif;udk emolemrfpm;tjzpf toHk;rsm;Mu
onf/ ysdKUwGifoHk;aom rif;onf emrfpm;r[kwfacs/ 0gus
aemufvdkufypnf;om jzpfygonf/ t"dym,frSm emrfpm;oHk;
aom rif;oabmyif jzpfonf/ q&mBud; OD;azarmifwifu
rif;onf *kPfwlol? *kPfedrfholwdkYudk Tefjyaom a,musfm;oHk;
emrfpm;jzpfonf} [k tv,fwef; jrefrmo'gpmtkyfwGif zGifh
qdkcJhonf/ &cdkifwdkYonf emrfpm;tjzpf ,if;enf;wl oHk;Muyg
onf/

om"uudkMunfhvQif jrefrmESifh&cdkifwdkYonf bmom


pum;? pmaywdkY trsm;tm;jzifh wlnDcJhMuonf[k ajymEdkifap
umrl uGJjym;jcmem;rIrSmvnf; tif;0acwfuyif &SdcJhaMumif;
xif&Sm;aeygonf/
tcsufudk oufaoxlNyD; pma&;ol\ rlvwifjyvdk
&if;jzpfaom ]avmuom&ysKd U\pmqd}k pum;pOfukd jyefaumuf
ygrnf/
avmuom&ysdKU\pmqdkonf ysdKUudka&;zGJUaomtcg rdrd
ajymqdkaom bmompum;udk tajccH a&;zGJUcJhayrnf/
&cd k i f o m;BuD ; pmay

329

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
ysdKUwGifoHk;aom rif;onf 0gusaemufvdkufypnf;(0g)
0gustqH;k owf pum;vH;k om jzpfygonf/ aeYpOfo;kH &cdik pf um;
atmufygtwdkif; oHk;ygonf/

pmqdkawmfBuD; OumysHu wpfq,fhESpf&moD&wk uqkef


vzGJUwGif ]bHkarGU&movGef (xuf)? nOfhav;,HrSm? w,HrQr,f
r(puf)wnf;? MuH (wGufq)aepOfcg} [l ]tuf} um&HtoHk;
xnfhoGif;pyfqdkcJhygonf/ pOf;pm;aeonf[k qdkvdkygonf/

1/ wpfcsufaoQ ulnDvdkufygrif;/ (azsmif;zs wdkufwGef;)

NAw
d o
d Quv
kd ekd aD cwf omcsi;f pmqdak wmf wef;cd;k q&mxGe;f
u ]ezl;jyifrSm wifonfvufaMumifh? twGufvnf;cH} [l
wGufqtpm; twGufcHudk oHk;ygonf/ xdkYjyif ]ajrmufnmpH
aMumifh? tvGefcuf[k? (wGufpm;)a&}** [l wGufqtpm;
wGufpm;udk oHk;ygonf/

2/ atmifatmifa0;? igavbmomeefYav? yGJMunfhcD&


a&rif;? rkefYw0pm;c&rif;/ (ZmwfaMumif;jyef &Sif;jy)
avmuom&ysdKUoHk;aom rif;onfvnf; ,aeY&cdkifwdkY
oHk;aom 0gusaemufvdkufypnf;om jzpfygonf/ q&moljrwf
u rif;om;i,fwdkYtm; qHk;roGefoifaomtcg 0gustqHk;
owfpum;vHk;tjzpf oHk;cJhjcif; jzpfayonf/

jynfaxmifpak cwf omcsi;f pmqdak wmf &Gmacsmif;Bu;D q&m


atmifxGef;uvnf; q'efqifrif; omcsif;wGif ]plvb'g?
0rf;xJrmS vQi?f Muu
h m(wGuq
f )} *** [l vnf;aumif;? ]a&ypf
ig;odkY? oem;rcif? Muifem (rwGuf)**** [l vnf;aumif;
wGufq (pOf;pm;onf) rwGuf (rpOf;pm;)[l oHk;cJhygonf/

tydk'f(16) vdrmtwwf? csm;&[wffodkY? vSnfhywfNyD;rS?


MuHwGufqvsuf/

tydk'f (19) Murmudkcsnf;? rSwfxif&nf; (&Sifh)/ /


aumufEw
k cf suw
f iG f aeYpOfo;kH pum; &cdik w
f t
Ykd vGet
f oH;k rsm;
aom ]&Sifh} udk awGUYygonf/ q&mrif;ok0Pfu rdrd\ avmu
om&ysdKUtajzpmtkyfwGif (&Sifh)uJh&JUoHygaom 0gustqHk;owf
pum;vH;k jzpfonf[
l zGix
hf m;ygonf/ ,if;tzGit
hf wdik ;f ]&Si}hf
udk aeYpOfoHk; &cdkifpum; 0gustqHk;owf pum;tjzpfvnf;
aumif;? emrfpm;tjzpfvnf;aumif; oHk;Muygonf/ atmufyg

wGifoHk;xm;aom ]wGufq}onf aeYpOfoHk;&cdkifpum;


vHk;oHk;aom wGufqESifh wlnDonf/ a&S;acwfrS ,aeYxd
toHk;wGifvmaom pum;wpfvHk;jzpfaMumif; awGU&onf/ MuH
pnfonf? pOf;pm;onf? awG;qonf[k t"dym,f &onf/
wGufqtpm; txGufcH? wGufpm;[lvnf; &cdkifwdkY oHk;Mu
ao;onf/
&cd k i f o m;BuD ; pmay

330

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
om"ursm;udk Munfhyg/

tydk'f (29)vAdrmefvQif? ylyefr&Sd? Nidrfapwd? Mu,f


(wd)&Hum/

1/ ighudkcsnf;EdkifzdkY&Sifh (rauseyfoHjzifh oHk;aom0gus


tqHk;owf pum;vHk;)/

aumufEw
k cf suw
f iG f &cdik t
f oH;k tEIe;f ]wd}udk awGU&yg
onf/ aeYpOfoHk; &cdkifpum; wdudk trsm;(pkaygif;) teufjy
emrfypnf;tjzpf oHk;ygonf/ jrefrmaeYpOfoHk; ]awG}ESifh wlyg
onf/ (vlwdudk- vlawGudk? pmtkyfwdudk-pmtkyfawGudk)/

2/ igdkUtrdu olNrD; (ajr;)udk aumif;aumif;(odyf) cspf


aw/ wpfckckpm;zdkY &cDau (&cJh&if) NrD;udk pD&Smygvwf
&Si/hf (auseyfojH zifh oa&mfoaH ESm) oH;k aom0gustqH;k
owf pum;vHk;)/

wdudk ,aeY&cdkifwdkYoHk;aom t"dym,frsdK;jzifh yk*Hacwf


jrefrmwdkYvnf;oHk;cJhaMumif; ]rif;eEol av;rsufESmbk&m;
ausmufpm} wGif awGU&ygonf/ ]xef;yifwdvQmifaumift&H
pdkufvwfk,f Owdv? aomwefwdkif/ aMumif;a& (7)? OwdzG,f
aom&d,fwGif aMumif;a& (22)[k tESHYtjym; oHk;xm;ygonf/
xefyifwd-xef;yiftrsm; Owd-tkwftrsm;[l t"dym,f&yg
onf/ yk*HacwfwGif wdESifhwdk ESpfrsdK;vHk; oHk;aomfvnf; aESmif;
acwfjrefrmpmayrsm;wGif wd toHk;aysmuf wdkYtoHk;om
wGifus,foGm;aMumif; awGU&ygonf/

3/ a'&Sifh-'DOpm (emrfpm;);/
&SifhtoHk;tEIef;udk ajrmufOD;acwf rif;zavmif; (15711612)vufxufa&; xD;awmfya'o([dawmya'o)usr;f ay
rl aumufcsufaMum ]trdkuftwdjzpfaom wHk\&Sifh/ &Gmwdkif;
vSnfh upm;avwHk\&Sifh/ ynm&Sd jzpfwHkvsuf tdrfwdkif;vnf
aumif;pm;&av\&Si}hf ponfjzifh 0gustqH;k owfpum;vH;k
tjzpf oHk;xm;aMumif; awGU&ygonf/ om"uudkMunfhvQif
avmuom&ysdKU oHk; ]&Sifh} onf a&S;acwfuyif ,aeYxd &cdkif
wdkYoHk;pGJvmaom 0gustqHk;owfpum;jzpfaMumif; xif&Sm;ae
ygonf/

&cdik w
f u
Ykd m; wdtoH;k udk a&S;acwfrS ,aeYxd acwftquf
quf oHk;pGJvmcJhMuygonf/ a&S;acwf trnfrodpmqdkwpfOD;
zGJUqdkcJhaom ]avmif;rGefpdkif;j'm;{}* a&SmifvTJrom? NyD;&mr[d?
rD;(wd)ajymifajymif/ / rdkuf&mrod? trdkuf(wd)udk? rwfBuD;
vufusfm*** [l wdudk trsm;teufjzifh oHk;xm;aMumifh
awGU&ygonf/
&cd k i f o m;BuD ; pmay

331

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
wef;cd;k q&mxGe;f uvnf; owxmEk omcsi;f pm-56wGif
]ysufjym;ZD0def? ab;BuD;wGdvdkY? oGD;wdeDau} [l trsm;teuf
jzifh oHk;cJhygonf/

1/ xuf&yfbHkvQH0g (NyD;)? ypKefusvSm? odkYcsdefcgudk? vGrf;


awmfrrl (oD;)avm? &yf(yD;)olU&yfajr OumysH? wefcl;
v/

tydk'f (35) &efppfjy,fvdrfh? rjy,fav (oD;)? ppfrufBuD;

2/ yef;uHk;wjyef? qifcjyefau? rwefyg (oD;)? r,fckZm


udk vdyfkyf (&D;)vdkY? qef; (od)vSpGm? (owxmEk? pm10)/

rl/
aumufEkwfcsufwGif oHk;xm;aom oD;onf aeYpOfoHk;
&cdik pf um; yg0ifaom Bu,
d maxmuf ]od-oD;} ESihf wlygonf/
jrefrmwdkYoHk;aom Bud,maxmuf ao;ESifh xyfwlyif jzpfyg
onf/ ]rjy,favoD;} \ t"dym,fudk ]&efppfrjy,fao;bJ?
ppfrufBu;D pGm jzpfay:ygu} [l qufpyf,&l rnf jzpfygonf/

3/ ighowif;udk tvif;w ]pd}? uka,mifyifav? eifwdkY


em;rSm rMum; ]od} vm;? (owxmEk? pm-33)/
tydk'f (37)ajymif;yJvl;qkyf? txyfxyfvQif? (tvyf)
ajrenf;/

&cdkifwdkY od-oD; oHk;ouJhodkY a&S;yk*Hacwf jrefrmwdkYvnf;


oHk;cJhMuaMumif; ]anmif&rf;BuD;orD; ausmufpm} odkYawGU
&ygonf/

wGif awGU&aom ]tvyf} onf &cdkifwdkY oHk;avh&Sdaom


aeYpOfoHk;pum;vHk; jzpfygonf/ tvyfajr\ t"dym,fudk pdkuf
ysdK;jcif; rjyKbJxm;aom ajr(0g)Avmajr[k jyef&ygrnf/
toHk;rsm;jzifh aeYpOfoHk; &cdkifpum;wGif ]tdk;tvyfvm;-tdkA
vmvm;} [l vnf;aumif;? ]igvufudk tvyfrxm;? wwfig rvkyfrudkif &yfem; raewwf} [lvnf;aumif; oHk;EIef;
wwfMuygonf/ &cdik t
f oH;k vyfukd Bu,
d mtjzpf jrefrmtoH;k
tm;vyfESifh t"dym,fxyfwl oHk;wwfMuygonf/ ]igvufvyf
eDum;- igtm;vyfaew,f}

&NyDaomik,f 2506-usyf? vdkod,faomik,f 1494-usyf?


aMumif;a&-1/ t"dym,frSm ]&NyD;aomaiG 2506-usyf? vdkao;
aomaiG 1494-usyf jzpfygonf/
yk*aH cwfwiG f a&;xH;k wnfNird rf rI &Sad o; ]od,}f [k a&;cJh
Mu&mrS aESmif;acwfrsm;wGif ao;vdkY ajymif;cJhygonf/ &cddkifwdkY
um; a&S;acwfuyif ,aeYwdkif rajymif;rvJ od-oD;[l oHk;
EIef;cJhMuygonf/ atmufygom"ursm;udk Iyg/
&cd k i f o m;BuD ; pmay

332

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
tydk'f (42)nDGwf r,Gif;? apmifhpnf;jcif;jzifh ]ryif;}
rsufESm/

wGif &cdik t
f oH;k ,yfukd awGU&ygonf/ ,yfonf aeYpOf
oHk;&cdkifpum; awGU&aom t,yfudk t jzKwfNyD; oHk;xm;jcif;
jzpfygonf/ jrefrmtoHk; tzDESifh teufwlygonf/

aumufEkwfcsuf oHk;xm;aom ryif;udk aeYpOfoHk;


&cdkifpum; ]atOu|u ajzmifhajzmifhr[kwf? udk,ftrsdK;zuf
udk ]yif;} wwfaw/ rsufESm ]ryif;} a& vlrsdK;udk&m Ou|
ajrmufoifha&} [l oHk;wwfMuygonf/ ]yif;} bufvdkuf
onf/ ryif;-bufrvdkuf? rsufESmrvdkuf[k teuf&ygonf/

aeYpOfoHk; &cdkifpum;wGif t,yfonf tdrfa&SUjzpfap?


ab;jzpfap wGJxm;aomtrdk;i,f jzpfygonf/ t,yfab;
ywfvnf trsm;tm;jzifh tumr&Sdwwfyg/ t,yfBuD;vQif
]armif;um} ]armif;axmif;qefzGyyfonfhae&m} [k ac:Muyg
onf/

tydk'f (43)rBuD;vHk;zef? trSef&om? MoZmr&Sd? ]ysufoDoD}

tydk'f (48) ,mZfrD;ylaZmf? ]ajzmfajzmfref;} &Gwf/

wGifoHk;xm;aom ]ysufodod}udk aeYpOfoHk; &cdkifpum;


]ysufysufodod ysysufoodkY} [k vHk;xyfoHk;ygonf/ ysdKUwGif
oHk;xm;aom teuftwdkif; t&omr&Sd[k qdkvdkygonf/ ]qD
rwef? qm;rwef ysysufooDum-qDqm;rrQwvdkY t&omr&Sd
bl;} [k ajymqdkMuygonf/

wGifoHk;xm;aom ajzmfajzmfref;udk &cdkifwdkYu tyifhoH


jzifh ]azsmfazsmfref;? zGifhzGifhref;} [l oHk;Muygonf/ vlemudk
aq;orm;wdkY ref;rIwfaomtcg ]zGif;zGif;aumif;ygpD? omygpD}}
ponfjzifh ref;rIwfavh &Sdygonf/ xdktrlt&monf t&yfodkY
ul;pufNyD; uav;wdkY xdcdkufrd idk,dkvsuf rdbvlBuD;wdkYu
]zGif;zGif;? igref;vdkuf,ifhum;? igref;vdkufyg&JU? wdwfwdwfridk
uJh? ridkygeJYawmh}} [k acsmharmhavh &SdMuygonf/

tydk'f (44)&Spfaomif;ajrjyif? &efukd ]oif} vsuf/


aumufEkwfcsuf oHk;xm;aom oifonf &cdkifpum;
oHk;aom oifESifhxyfwlyif jzpfygonf/ aeYpOfoHk;pum;wGif
]ig;? [if;oD;[if;&Gufrsm;udk csufjyKwfEdkif&ef ckwfvSD;? okwf
wifjyifqifonf[k teuf&ygonf/
tyd'k f (46)ok"r[?k omonft&yf? trd;k ,yfwiG ?f aESmif;
MuyftNrJ/

rQum; q&mrif;ok0Pfrludk tajccH pma&;ol


PfrDorQ &SmazGpDppfxkwfEkwf&&Sdaom &cdkiftoHk;tEIef;[k
,lq&onfh a0g[m&rsm; jzpfygonf/
&cd k i f o m;BuD ; pmay

333

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
txufwifjycJhaom a0g[m&rsm;tjyif toQifpudE
rlawGU&aom a0g[m&ESpfvHk;udkvnf; wifjyvdkygonf/ rl
onf um&efowfyHk rSefuefrIr&Sdaomfvnf; &cdkifawGU&aom
rl jzpfjcif;? jrefrmtoHk;tEIef;ESifhrwlaom a0g[m&rsm; yg0if
jcif;wdkYaMumifh taxmuftxm;tvdkYiSm wifjy&jcif; jzpfyg
onf/

wGif awGU&aom ][def} onf jrefrm ]&Sdef} ESifh teufwl


ygonf/ &cdkifwdkYu tajymvnf;aumif;? ta&; vnf;
aumif; [defudkom oHk;Muygonf/ &cdkifpmqdkwdkY [defudk oHk;Mu
aMumif; atmufygom"ursm;wGif awGUEdkifygonf/
1/ ykPm; ykaP? aMu;aiG[defESifh *kPfodef;arT;au/
(&mr-8)

tyd'k (f 38) aoG;oHaomufww


k ?f tm;udx
k w
k v
f su/f udu
k f
qkwf(ESD;)ae? BuD;a0rwl? trf;aomufwlokdY/

2/ rPd0P aZm'&udk? xkyfxaocsm? xm;cgr[def?


t[defwefcdk;? ]Ak'0ifomcsif;* ydk'fa&-3}/

aumufEkwfcsufwGifygaom ESD;onf &cdkiftoHk;tEIef;


wpfck jzpfygonf/ jrefrmETmESifh xyfwlyif jzpfygonf/ ]udkuf
qkwfESD;ae? BuDa0rwl} [laom ta&;tom;udk owfyHkrSef
atmifjyifvQif ]udkufqkwfESD;e,f? BuD;i,fr[l} [l jzpfvmyg
rnf/ t"dym,frSm jcaoFhonf om;aumifudk udkufowfonf/
ta&udk qkwfonf? ETmonf? e,fonf[l jzpfygonf/

txufyga0g[m& wifjycsuw
f u
Ykd kd pkaygif;vdu
k v
f Qif &cdik f
oH[k ,lq&aom a0g[m&rSm wpfq,fhESpfvHk;rQom jzpfyg
onf/ ta&twGuftm;jzifh rajymyavmufaomfvnf; ,if;
a0g[m&uav;wku
Yd ]avmuom&ysKd U\ pmqdrk mS &cdik o
f jl rwf
jzpfonf} [l tcdkiftrm oufaocHaeMuaMumif; wifjyvdk
ygonf/

ESD;udk jrefrmtoHk;tEIef; ETmteufjzifh wefcdk;q&mxGef;


u &mromcsif;? pm-23wGif ]bk&ifrif;BuD;? qdwfroDcif? t&D
ESD;odkY? avmBuD;NyD;awGU} [k oHk;cJhygonf/ qdwfraorD ta&ETm
onf? ta&cGmonf[k qdkvdkygonf/

avmuom&ysdKUoufwrf;um; ESpfaygif; ajcmuf&meD;eD;


&SdcJhygNyD/ acwftqufquf tqifhqifhul;,lcJh&aomaMumifh
rnfrQyHkajymif;oGm;NyDudk rcefYrSef;wwfyg/ a&S;usaomrlrsm;udk
avhvm&vQif &cdik o
f ;kH a0g[m&rsm;udk xufawGUEdik v
f rd rhf nf
[k arQmfvifhygonf/

tydk'f (6)jyif;pGmrsuf ][def}? tol&defudk? a'0defou/


&cd k i f o m;BuD ; pmay

334

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
aMumif; tcdkiftrmrSwf,l&rnf jzpfygonf/

wifjycsuftm;vHk;udk tESpfcsKyf aqmif;yg;udk ed*Hk;


csKyfygrnf/
tbdk;? tbGm; vlBuD;rdbwdkY\ tpOftvmpum;t&
avmuom&ysdKUonf &cdkifjynfe,fbuf oli,fwdkY tpOf
tvmoif,lcJhMuaom qHk;rpmwpfck jzpfygonf/ xdktpOf
tvmonf 1784-ck rwdkifrDup NAdwdoQudkvdkeDacwfxd
wnf&cdS o
hJ nf/ avmuom&ysKd U\ pmqdak wmfonf t&Sio
f jl rwf
jzpfonf[k &cdkiftrsdK;om;wdkY rSwf,lxm;cJhMuonf/ OD;ukvm;
r[m&mZ0if? "n0wDta&;awmfyHkESifh omoemvuFm&rSwf
wrf;wdt
Yk vdt
k &vnf; avmuom&ysKd U\ pmqdak wmfonf rif;
BuD;pGmapmfuJ\ i,fq&mawmf&cdkifoljrwf jzpfonf[k od&yg
onf/

armif A od e f ;

aemufqufwGJ &Sif;vif;csufrsm;
1/ ]]avmuom&? apmifuckd svsu?f zwfMucg}} tpcsaD om
ta&;tzGJUudk &cdkifpmay ynm&SifwdkYu ]&wkBuD;?
&Tef;vdkuf&wk? ta&GU&wk} ponfjzifh trnftrsdK;rsdK;
ay;cJhMuonf/ tac: uGJjym;aomfvnf; ]&wk} [l
aom tajccHtrnfuu
kd m; wnDwGww
f nf; vufcH
toHk;jyKcJhMuaMumif; awGU&onf/

avmuom&ysdKU\ a0g[m&rsm;udk pDppfMunfhaomtcg


a0g[m&wpfq,fEh pS v
f ;kH onf jrefrmtoH;k tEIe;f ESihf uGv
J aJG om
aeYpOfoHk;&cdkifa0g[m&rsm;jzpfaMumif; awGU&onf/ tcsuf
tvufuvnf; avmuom&ysdKU\pmqdkawmfonf &cdkifq&m
awmfjzpfaMumif; oufaocHaeonf/

&wk pyfenf;ESiyhf wfouf &cdik o


f rdik ;f okaw
oD OD;pHa&Tyk (1881-1945)u jrefrmEdkifiH okaw
oe*sme,f twGJ (13)? tydkif;-3? 1913-wGif &Sif;
vif; wifjyzl;ygonf/ ,if;&Sif;vif;csuft& &wk
pyfenf;wGif a,bk,stm;jzifh oHk;yg'jzifh tpjyK
yxrESpfyg'wGif 0Pav;vHk;pD&SdNyD; wwd,yg'wGif
oH;k vH;k om&Sad Mumif;? ,if;aemuf av;yg'pD vdu
k v
f m

xdkYaMumifh ed*Hk;csKyfaumufcsufcsvQif avmuom&ysdKU\


pmqdak wmfonf tjcm;yk*Kd vrf [kw/f ysKd Upmud,
k yf xryd'k f ]Mum;
ydrfholjrwf? trsm;rSwfpdrfh} yg&Sdaom &cdkifoljrwfyif jzpf
&cd k i f o m;BuD ; pmay

335

&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
4/

aMumif;? ,if;yg'rsm;wGif yxrESifh pwkwyg'wdkY


0PajcmufvHk;pD&SdNyD; usefyg'av;0PpD&SdaMumif;
&Sif;jyygonf/

5/ jrefrmESifh&cdkifwdkY tcsdKUo&oH uGJjym;MuaMumif;


(1) OD;wifvSu ]&cdkifoH} ]&cdkifhwefaqmifr*Zif;?
trSwf-5? 1955-56} aqmif;yg;vnf;aumif;? (2)
jyifopftrsdK;orD; bmomaA'ynm&Sif ygarmu
Denise Barnot uvnf ; Lhe Vowel Systen of
Arakense and Taonyan, 1956, pmwrf ; vnf ;
aumif; wifjycJhMuonf/

,ck azmfjyxm;aom avmuom&ysdKUed'gef;&wk


udk txufygpnf;urf;ESifh nD? rnD csdefxdk;avhvm
Munfh&ef jzpfygonf/ tcsdKUyg' um&efvGwfrsm;?
pnf;urf;ESifh rnDaom tcsufrsm; awGU&ygonf/
q&mBuD; OD;xGef;vScdkif a&;ay;onfhrltwdkif; azmfjy
xm;jcif;jzpfygonf/ 0dkufuGif; azmfjyxm;aom
*Pef;rsm;rSm pma&;ol\ jznfhpGufxm;csufrsm;
jzpfygonf/

1987-ck? arv
ppf a wG N rd K U/
&cdkifr*Zif; (15)? 1993/

2/ tqdkwifjyaom (pma&;ol &nfTef;vdkonfh)


yk*dKvfrsm;rSm (1) L.F Talor (2) OD;azarmifwif?
(3) OD;0ef (rif;ok0Pf)wdkY jzpfygonf/ Talor u
okawoe*sme,f? twGJ-11? 1920- The Dialets
of Burmese pmwef;vnf;aumif;? OD;0efu ]jrefrm
pum;} jrefrmrI yxrwGJvnf;aumif; wifjyzl;Mu
ygonf/
3/

u txuf&nfTef; pmwrf;yif ,if;odkY


aumufcsufcscJhygonf/
Talor

0ef c H c suf
yxrazmfjyNy;D a& pmrlpmG ? pm&D;olurSm;vdYk ydrYk ad &twGuf
yHkESdyfNyD; jzpfyga&/ aemufrSpmrltrSef a&muf[dvmNyD;au
a'pmrlrSefudk pm&D;ol\ arwm&yfcHcsuftwdkif; xkwf0Dolu
xyfvdkYwpfcg pDpOfazmfjy&jcif; jzpfyga&/

ESifh OD;0ef;wdkYu txuf&nfTef;pmwrf;wdkY


wifjycJhMuonf/

Talor

&cd k i f o m;BuD ; pmay

You might also like