Professional Documents
Culture Documents
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
rsufESmzHk;cGifhjyKcsuftrSwf
pmrlcGifhjyKcsuf trSwf
apmifa&
wefzdk;
xkwfa0onfhtBudrf
xkwfa0onfhv
armif A od e f ;
835^96 (11)
544^95 (9)
500
350 usyf
yxrtBudrf
1996-ck
- xkwfa0ol -
&cdkifpmt&D;tom;EShif jyemrsm;
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
xkwf0Dol pum;
usaemfxdk; ---- taoQ
txufwef;ausmif;om;cgu
q&mhbm;rSm ynm&ifEdkYaomuf
BuD;jyif;vmc&a&olyg/
,if;aMumifhavh
q&m &D;om;a& aqmif;yg;wdudk
pkpnf;Asm,f wpfpkwpfaygif;wnf;
xkwf0Dvdkufyga&/
,if;cguyif q&m&D;a&pm
q&m &D;a&aqmif;yg;wdudk
jrwfEdk;cHkrif vmca&olyg/
q&m&D;a& aqmif;yg;wdudk
zwfrdvDwdkif;
]]vdyfOaysmufvdkY vdyfr&Sm}} qdka&
pum;yHkudk ydkvdkY ydkvdkY cHpm;wwfvmyga&/
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
4/ &cdkifGefYzl; ynmoifqkavQmufxm;vdkolrsm;onf
owfrSwfyHkpHjzifhom avQmufxm;&rnf/ (avQmuf
vTmyHpk rH sm;udk &cdik o
f m;Bu;D pmayrS tcrJh awmif;,l
yg/)
5/ rnfonfh ynmoifqkrsm;udkrqdk &&Sdxm;olrsm;
vnf; ]&cdkifGefUzl;ynmoifqk} pdwf0ifpm;ygu
avQmufxm;Edkifonf/
6/ ynmxl;cRefqk avQmufxm;olrsm;onf (1-91999)aeY aemufqHk;xm; avQmufxm;&rnf/
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
7/
8/
9/
10/
11/
12/
13/
rmwd u m
oHcsyfpmqdk OD;y@d
ppfawGom; pmqdknDaemif
pmqdk "nmjr
ppfawGrS vGwfvyfa&;acwfOD; pmaytzGJU
&cdkifjynf okawoe*sme,f
jynfoloHk; ta&GUuAsm tajctae
&cdkiftu&m? &cdkifoifykef;BuD;
(*) bmompum;a&;&m
1/ azmufjyefeDaom &cdkifpum;tcsdKU
2/ &cdkif&oHpDppfcsuf
3/ &cdkifpm t&D;tom;jyem
4/ &cdkifpm t&D;tom;jyem wHkYjyefpm
5/ jrefrm- &cdkif bmompum;rsm;udk EIdif;Munfh
jcif; (jrefrm)
6/ jrefrm -&cdkif bmompum;rsm;udk EIdif;Munfh
jcif; (&cdkif)
7/ &cdkif- jrefrm toHuGJyHkwpfck
8/ &cdkif tbd"mefjyKpka&;
(u) ud k ; uG , f r I q d k i f & m
1/ pwlygokawoetjznfh
2/ aygufawmNrKd Ue,frS a0omvDacwf taxmuf
txm;rsm;
(c) pmaya&;&m
1/ rdk;a0odk tdwfzGifhay;pm
2/ avmuom&ysdKUESifh &cdkiftaxmuftxm;rsm;
3/ &cdkifjynfe,fu jynfolUuAsm
4/ pmqdkawmf OumysH
5/ aygufawmNrdKUe,f awmif&if;uRef;om; pmqdk
(3)OD;
6/ aygufawmNrdKUe,f jym;uRef;qm;jyifom; pmqdk
(2)OD;
&cd k i f o m;BuD ; pmay
(C) ordkif;a&;&m
1/ '*Fg;oufao
2/ a0omvD ordkif;opfjyKpka&;
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
3/ rSww
f rf;wifMuorQ a0omvDacwf taxmuf
txm;rsm;
(i ) EdkifiHa&;&m
1/ OD;xGef;pdef rSwfrdorQ q&mawmfOD;Owr
2/ udkvdkeD0g'\ qdk;arG
(p ) dk;&m"avh
1/ aygufawmNrdKUe,frS yef;rsm;udkpkaqmif;jcif;
2/ rGdefYvDusmvD aZmufxdk;vD
3/ vdyfurmr
Zmr[kwfolwpfa,muf\ omrefpum;
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
tdyfvdkYaumif;wkef;rSm ]]x --- x? {nfhonfvma&}}
EId;vdkY xvdkufw,f/ tolvJvdkY/ udkatmifausmfpdef &mrvm;
a,/ olu ]]oDrem;a,? wpf&ufvHk;vdkuf&SmpGm? t*krSwGda&}}
vdkY ajyma&/ eDcif; 12-em&Davmufwnf;u &SmpGmvwf?
&efukefwpfNrdKUvHk;ukefa&vwf/ olu q&marmifAodef;eefY
udkvSjrifhvJ yga&vdkY ajyma&/ a,eefYum; &yfxm;a&/ vrf;
xdyfudkvm;wGdyga&/
q&marmifAodef;\ pmrlzdkifwGJBuD;/
tdrf;----wm0efBuD;wpfcku ycHk;xufrSm a&mufvm
vwf[mumvdkY wdk;wdwfpGm toHrJh ajymjzpfvm;a&/
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
Zmydkif&D;&ygzdkYvJa,/
(c)
pmwpfyk'fudk zwfaujzpfjzpf &D;aujzpfjzpf t*Fg 5csufudk wGdatmif &Sm&yga&vwf/ ,if; 5-csufudk 'SIMAC'
vdkY oHcdyfvkyfxm;pGmudk wGd&yga&/
tNcDteDvdkY tMurf;zsOf;zGifh
qdyk ga&/ 'I' qdpk mG u 'Intention' pm&D;ol\ &nf&,
G cf su?f pm&D;ol
\ apwem/ 'M' qdpk mG u 'Matter' taMumif;w&m;/ 'A' qdpk mG u
'Approach' csOf;uyfenf;? wpfenf;tm;jzifh ]aZmif;} yD;rI/ 'C'
uawmh 'Consistency' taMumif;tusdK; odkYr[kwf &SdaemufqD
avsmfjcif;? odkYr[kwf nDGwfjcif;/
(*)
q&mudk rdrdrodyg/ odkYaomf q&meefY &if;ESD;rIuawmh
[dyga&/ q&ma& &cdkifpmyD Z*gxJrSm cHppfrSL;wpfa,mufvdkY/
&cdkifpmyD awmxJu {Pdom;aumif;wpfaumifvdkY/ odkYaomf
q&mhudk rdrd wpfcgrSvJ rqHkzl;/ jzLonf? ndKonfudkvnf;
rodawmhonfhtxJu rdrd/
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
yga&/ rdrdESufvdkuwJh vufcJudk aumufyem rdrdbufwdkY
a&mufvmyga&/
10
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
qdka& emrfw&m;dkUa& kyfw&m;xuf vsifjrefwwfyga&/ vsif
jrefwwfwJh emrfw&m;jzpfwJh t,ltq? tawGUtMuHK? tI
tjrifdkUa& pGJ,lvm&a& Oyg'gef; tuGmt0D;[doavmuf
uGmjcm;wwfw,fqdkpGmudkawmh jiif;r&/
(i)
ompGav ---- /
&cdkifpmyD emvHx&D;odkY----/
yef ; atmif
0190943? ZGef? 1998
1360? ,kefjynfh? 3-*g
11
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
udk,fhpmxJu udk,hfyHk&dyf
(1)
OD;vSjrifh(&cdkifom;BuD;pmyD)u ]]&cdkifqdkif&mpmtkyfwdudk
xkwfcsifyga&? pkyD;yg}} qdkvSmvdkY q&mBuD;OD;OD;omxGef; (&cdkif
y@dwf)? q&mOD;bpH ("npH)? ygarmucsKyf OD;ausmf&if? q&m
OD;pHabmf (armifpHazmf)dkU\ pmwdudk pkyD;cyga&? OD;vSjrifhu
wpftyk Nf y;D wpftyk f pOfqufrjywf xkwv
f u
kd af w/ ,if;pmtkyf
wd xkwfvdkYukefa&cg olu ]]q&m&D;pGmwdudk av;aomhpkyD;yg/
pmtkyf xkwfyguwfar}} vdkY qdkjyefyga&/ OD;vSjrifhu apwem
xm;Asm tukeftuscH xkwfyD;arvdkY ajymvSma&cg ]]ighpmwdu
pmtkyfxkwfavmufatmif tqifhrDyg,ifhvm;}} udk,fhpmwdudk
jyefyemoHk;oyfMunfhyga&/ 1961-ck? touf(21)ESpf ausmif;
om;t&G,fuyif t*ktouf(50)ausmf t&G,fxd pm&D;ouf
wrf; (30)ausmfvm,m igZmpmrsdK;udk &D;cav;*k/ Zm&nf&G,f
csufeefY &D;cav;*k/ udk,fhpmwdudk oHk;oyfMunfhyga&/
&cd k i f o m;BuD ; pmay
12
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
(2)
udk,fhpmwdudk pkMunfha&cg yxrqHk; &D;a&pmudk 1961ckESpfu xkwfaw ]]acwfa&SUaqmif}} pmapmifxJrvm;wGd&yg
a&/ touf(21)ESpt
f &G,?f vrf;avQmufwwfp uavmifaoQ
wpfacsmif;/ ,dik yf ,
D ikd yf g;? r&D;wwf&;D wwf/ t&G,w
f l ausmif;
eDbufoil ,fcsi;f atmifa&TxeG ;f (Oumrif;ndK)u ol OD;aqmif
wwfaw ]acwfa&SUaqmif} vrf;aoQxufrm ud,
k &f u
dS [efus
yefusvm; jya&cg udk,fuav;aomh tm;usyem avQmuf
Munfhyga&/ &cdkifdk;&m0wKaoQwpfyk'f/ taoQcg tbmESr
t&D;oQif ajymjyzl;a& iysif;axG0wK/ &D;a&pm[efuav;
aomh &cdkif[ef/ &cdkifhwefaqmifr*Zif;? &cdkifpmyDu@rm&D;
a&[efrsdK/ &cdkifa0g[m&wdudk oHk;xm;a&/ oli,fcsif; atmif
a&TxGef;? ausmfpdk;dk;eefY tjrifwla&twGuf t&D;tom;pm[ef
av;aomh wluwfaw/ tazmf[ad u i&Jjynfuakd wmif vm;0Hh
a&vdkY qdkuwfr[kwfygvm;/ &cdkifuavmifoQiftrsm;u rsuf
arSmufacwf jrefrmt&D;tom;udyk if ud,
k phf mydik f vufc&H ;D om;
eDuwfawcg udk,fdkUu &cdkif[efyDoatmifvdkY enf;opfwpfck
udk oHk;MunfhuwfpGm jzpfyga&/ &cdkifhwefaqmif r*Zif;u
1957-ckrm pwifca& &cdkift&D;tom;aemufodkY vdkufysm&D;
uwfpGm jzpfaw/
acwfa&SUaqmif 'kwd,tkyfrm ]]azmufjyefeDaom &cdkif
pum;wcsdKU}} udk udk,fhbmompum; (\? onftqHk;owf)
13
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
&D;cpGmudkyif csJUxGifpGmavmuf&m jzpfyga&/
(3)
ud,
k &f ;D zl;ca& aqmif;yg;wdxrJ m &cdik t
f u&meefq
Y ikd pf mG
wpfyk'fyg0ifyga&/ ]]atacwf &cdkifrm udk,fydkiftu&mr[d?
udk,fydkifpmr[d? jrefrmpmudkyif &cdkifoHeefYzwfeDuwfpGmjzpf
aw}} vdkY jrefrmynmoQifwpfOD;u &cdkifwefaqmifr*Zif;
(1955)rm trSeftwdkif; axmufjyzl;yga&/ [kwfav;[kwf
aw&m tuRefdkUuav; ,if;twdkif;jzpfeDpGmygudk/ ,if;
aqmif;yg;aMumifh xifyg,ifh/ wuodkvf&cdkifausmif;om;
avmurm &a&mif;owfvm;yga&/ wuodkvf &cdkiq&mwd
av;aomh ]tdyfaoma,musfm;? Edk;aomvm;odkY} qdka&ydkif rsuf
vH;k wdukd yGwyf emxygvwfuwfaw/ ]][du
k -f -- &cdik pf myD teD
txm;u aysmufkyf&Sifyif jzpfeD,mum;a'}} vdkY tmar'dwf
jyKvdkufuwfyem ]]&cdkifhwefaqmif}} r*Zif; qDrD;cGufaoQrm
]]&cdkifpmyDu@}} opfwpfckudk zGifhvdkufuwfyga&/ ,if;u@
rm &cdkiftu&m &cdkifoifykef;BuD;udk azmfxkwfvdkufuwfaw/
&cdik rf m ud,
k yf ikd t
f u&m[daMumif; oufox
D jl yuwfaw/ av;
NrdKUacwftu&m? ajrmufOD;acwftu&m avmifpmqDwpfpuf?
ESpfpuf? oHk;puf/ 1957-58-59 oHk;ESpfqufyem &cdkiftu&m
udk yHkazmfuwfaw/ &cdkiftu&m rD;a&mifvufvufaoQ
vif;vSma& uRJausmif;om;uAsmydkif ta&GUuAsmaoQudk azmf
&cd k i f o m;BuD ; pmay
14
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
15
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
(5)
udk,fhpmwdrm taMumif;t&mydkif;t& Zmwdygav;vdkY
csKyfysmoHk;oyfMunfha&cg taMumif;t&m(6)rsdK;ygpGmudk wGd&
yga&/ (1)udk;uG,frI? (2) pmyD? (3) bmompum;? (4) ordkif;?
(5) dk;&m"avh (6) EdkifiHa&;dkU jzpfyga&/
taMumif;t&m (6)rsdK;ygeDauav;aomh pmtkyfemrnf
udkuscg ]]&cdkift&D;tom;ESifh jyemrsm;}} vdkY&m xkwf0Dol
OD;vSjrifhu yD;vdkufyga&/ pmtkyfemrnfeefY vdkufzufaw
aqmif;yg;u wpfcw
k nf;yg&m/ ]]&cdik pf m t&D;tom; jyem}}
qdak & aqmif;yg;jzpfyga&/ a,auav;aomh ]]jyem}} qdak &
pum;vHk;eefY vdkufzufaw aqmif;yg;(4)ck yg0ifeDyga&/ (1)
avmuom&ysdKUqdkif&m jyem? (2) '*Fg;ordkif;jyem? (3)
a0omvDordik ;f jyem? (4) udv
k ekd 0D g'\ qd;k arG(e,fpyfa'o
&cd k i f o m;BuD ; pmay
16
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
17
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
yga&/
dk;&m"avh/
&cdkifdk;&m"avh trsm;BuD;[dpGmxJrm
0wKajym"avheefY yef;0Suf"avha& rdrdvlrsdK;\ ,Ofaus;rI
tqifh jrifhrm;pGmudk azmfaqmifEdkifa& trGeftjrwf "avh
aumif;wdyif jzpfawvdkY oHk;oyfrdyga&/ ,if;tzdk;wef"avh
udk udk,fwEdkifaoQ BudK;pm;azmfxkwfxm;yg,ifh/
EdkifiHa&; /
q&mawmfOD;OwrtaMumif;udk tm;vHk;
oduwfauav;aomh azmfxw
k zf Ykd useef pD mG aoQwpfcu
k kd wifjy
zl;yga&/
NAdwdoQudkvdkeDacwfu qdk;rGDwpfckjzpfaw jrefrmEdkifiH
taemufbufe,fpyfa'o vl0ifrIjyemwpfckudkav;aomh
a0zef o H k ; oyf wif j yzl ; yga&/ ,if ; qd k ; rG D u d p acsycsuf
aqmif;yg;wpfckudk uvsmr*Zif;odkY ydkYa&cg zl;puwfpmrsuf
ESm (23)rsufESm [dyga&/ pmwnf;u ]]usHKUyD;yg}} qdkvdkY q&m
OD;pHazmf (armifpHazmf)udk ]]wpfcsufaoQulygq&m}} vdkY awmif;
yefa&cg q&mu zl;puwf (6)rsufESmjzpfatmif tmabmf
rysuf usHKUyD;yga&/ q&m\tultnDygvdkY&m atacsycsuf
aqmif;yg;udk uvsmr*Zif;y&dowfwd zwf&pGm jzpfyga&/
xnfhoGif;azmfjyyD;a& uvsmpmwnf;tzGifhudkav;aomh aus;
Zl;wif&yga&/
armif A od e f ;
25-5-98
18
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
armifbodef; (1940-
19
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
pum;? ordik ;f dUk udk wpfoufwm vkyif ef;tjzpf taygif;toif;
wdeefY vufwAJG sm qufvufavhvmqnf;yl;azmfxw
k f &D;om;eD
yga&/
pwlygokawoetjznfh
]]pwlyg}} qdka&pum;vHk;\ t"dym,fudk tbd"mefrm
]]apwD}} vdkY azmfjyyga&/ ataqmif;yg;rm azmfjyvdka& pwl
yga& trsm;olig wGdjrifylaZmfeDus apwDrsdK; r[kwfyg/ tjrifh
av;ayausmaf vmuf[ad & ausmufw;kH udk atmufyikd ;f rm av;
rsufESmxkxnf xkqpfNyD;au ,if;txufrm cg;ywfyga&
qvdef'g (Cylinder) yHkxkxnfudk,ftwGufausmufxD;aoQeefY
wpfqufwnf; xGif;xkxm;aom ausmufwHk;apwDaoQ jzpfyg
a&/ ,if;ausmufwHk;udk trsm;tm;jzifh av;axmifhatmufcH
ausmufzed yfjym;rm tHuu
kd x
f iG ;f xk wnfxm;wwfyga&/ zdeyf
jym;uawmhcg pwlygausmufwHk;rsufESmjyifxuf wpdaoQBuD;
yga&/
uRefawmfwifjyvdka& pwlygapwDaoQrsdK; trSwfrxif
&cd k i f o m;BuD ; pmay
20
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
wGdjrifzl;uwfzdkY xifyga&/ odkYaomf ]apwD} jzpfawvdkY uRef
awmfdkU rodcuwf/ uRefawmfdkU wGdjrifeDus odrforkwfwdkif
wdeefY qifwleDa&twGuf odrfwdkifvdkY&m xifcuwfaw/
ajril u Ref ;
21
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
ukvm;odefESifh 'dkif;csyfc&D;
ajriluRef;rm qHawmf&SifapwDwnf[dyga&/ qHawmf&Sif
apwDawmf\ awmifxufwpfrikd af usmaf vmufrm odraf wmf&m
&cd k i f o m;BuD ; pmay
22
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
23
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
awmifausmcf &D;w owif;xl;
rSwfwrf;wif"mwfyHk dkuf,luwfyga&/
xdkuwqifh uRefawmfdkUa& 'dkif;csyfodkY c&D;qufuwfyg
a&/ rdepf 20avmuf vm;&a&/ pwlygESpfvHk;udk awmifNcDcsHK
awmxJrm cufcufcJcJ&SmvdkY wGdcDyga&/ ukvm;odefrmydkif
tydik ;f ydik ;f tjywfjywf jzpfeu
D wfaw/ uReaf wmfUkd av; aemuf
wpfBudrf tm;pdkuf? cGefpdkuf? acR;xGufoH,dk? tyifyef;cHAsm
teDusatmif &Tduwfaw/ awm,Sif;uwfaw/ tm;vHk;teD
txm;usNyD;r "mwfyHkdkuf rSwfwrf;wifuwfyga&/
pwlygausmufapwDaoQwdudk ukvm;odefrmwpfacguf?
'dkif;csyfrmwpfacguf tm;pdkufcGefpdkuf wdk;&&TD&a&twGuf
uRefawmfdkUtm;vHk; vufyef;NcDyef;usvm;uwfyga&/ a,'g
av;aomh uRefawmfdkU aysmfeDuwfaw/ uRefawmfdkU &nfrSef;
csuf atmif j rif a &;twG u f ? yif y ef ; pG m ud k uRef a wmf d k U
rdvm;uwfaw/ atpwlygwdukd wGad &twGuf tultnDy;D ol
q&mBuD ; OD ; omvS ? bBuD ; OD ; pH a &T ? armif a usmf a t;d k U ud k
uRefawmfpdwfrm aus;Zl;wifeDa&/ atc&D;udk xGufjzpfatmif
owif;yD;a& q&mawmfbk&m; OD;u0dEESifh pwlygtaMumif;
OD;aqmifvrf;jyca& q&mOD;pHomatmifdkUudkav; owd&
aus;Zl;wifeDrdyga&/
24
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
ausmufpmysufav;vHk;
bBuD;vrf;TefvdkY uRefawmfdkUa& aemufwpf&ufrm
bBuD;dkUwJ t&Sdbufawmifukef;rm[da& pwlygav;qludk wGd
&yga&/ wpkwa0;awmh r[kwfyg/ xdkwpfvHk; a'wpfvHk;Muif;
vdkY wGd&a&/ ,if;pwlygav;qltxJu pwlygtuGJwpfql\
av;axmifhrsufESmrm NAJ[DyGm; ausmufpmysuf av;vHk;udk
wGd&a&twGuf uRefawmfdkU aumif;aumif;0rf;omuwfyga&/
&cd k i f o m;BuD ; pmay
25
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
ajriluRef;rm pwlyg (7)ql[dNyD;au/ uRef;taemufbufjcrf;
rm pwlyg (22)qleefY xlygaoQ(2)ql [dyga&/ att&DtwGuf
a& uReaf wmfUkd wG&d a&qDavmuf&m jzpfyga&/ awmcsKH wMd um;
rm ykef;uG,feDa& pwlygwdav; usefcsifusefvdkufygzdkY? awm
eif;Asmvdkuf&Smau wGdpaumif; wGdEdkifygoD;a&/
pwlygokawoe aumufEkwfcsuf
ajriluRef;rm wGd&a& a0omvDacwfu vuf&mwdjzpf
awvdkY ,lqEdkifaMumif; txufrm &GD;cyga&/ a0omvDacwf
u vuf&mwdjzpfawvdkY ZmtwGuf qdkEdkifygav;/ atydkifrD;
pGm atmufygtaMumif;jycsuf oHk;ckeefY ajzEdkifzdkY xifyga&-
26
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
rdom;pk? orufOD;armifpHom rdom;pkeefY? crD;trsdK;om; OD;a&T
pdef rdom;pkdkU jzpfyga&/
0D&pjErif;ausmufpm
txufygtqdt
k wdik ;f uRe;f zsm;rm vltrsm;tjym; &yf&mG
wnfvYkd reDcuwfqakd u? t*kw&dG a& pwlygapwDaoQukd Zmol
dUk u ZmtaMumif;eefY Zmtcsed rf m vma&mufxq
k pfcuwfaw
av;/
attyD;twGuf xnfhoGif;qifjcifMunfhzdkY tcsuf(2)ck
[dyga&/ wpfcku 0D&pjErif;ausmufpm jzpfyga&/ 0D&pjErif;
&cd k i f o m;BuD ; pmay
27
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
uwfzq
Ykd akd & ,lqcsujf zpfyga&/ ajriluRe;f taemufbufurf;
a& yifv,furf; jzpfyga&/ ausmufaqmifausmufwHk;wd
aumif;aumif;yGm;yga&/ pwlygxkqpfaw oJausmufrm
ausmufw;kH rsKd ;udk vdak &qD &Edik af &/ ,if;ausmufw;kH rsKd ;udk "n
0wDNrdKUawmf? a0omvDNrdKUawmf ywf0ef;usifdkUrm vdka&qD
aygaygrsm;rsm;? vG,v
f ,
G u
f u
l l r&Edik ?f a0omvDacwfrm pwl
ygxkvkyfvSL'gef;vdkoldkUa&? ausmufqpfynmonfdkUudk ajril
uRe;f odYk &Gwyf sm? vdak &qD xkqpfpzD /Ykd xkqpfNy;D pGmwdukd avmif;
BuD;wdeefY ajymif;,lvm;uwfzdkY/ vSL'gef;uwfzdkY/ ajriluRef;rm
av; vSLcsifau vSLvDuwfzdkY/ ajymif;&TDr,lEdkifbJ usefeDvdkuf
pGm wdav;[d vDzdkY/ attaMumif;wdaMumifh ajriluRef;rm
pwlygtrsm;tjym; wG&d pGmjzpfawvdaYk v; uReaf wmfUkd qifjcif
MunfhEdkifyga&/
28
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
*
1/ ,if;pm? pm(8)I/
*
xHk;
aygufawmNrdKUe,frS a0omvDacwf
taxmuftxm;rsm;
2/ ,if;pm pm-13
(ataqmif;yg;eefY q&mOD;pHomatmifudk OD;Gwfyga&/)
aygufawmNrdKUe,fonf a&S;acwf&cddkifNrdKUawmfa[mif;
rsm; wnf&cdS ahJ om NrKd Ue,fwpfck r[kwaf cs/ odaYk omf a0omvD
acwf xGef;um;cJhpOfu Ak'bmomudk;uG,frItavhtxwpfck
jzpfaom pwlygausmufapwDi,f xkqpfu;kd uG,rf I taxmuf
txm;rsm;udk awGU&ygonf/ a,"rm*gxm ou#bmom
ausmufpmi,fwpfcsyfESifh wjcm;ausmufqpfvuf&m tusdK;
tyJhrsm;udkvnf; awGU&ygonf/ ,if;ausmufqpfvuf&m
taxmuftxm;rsm;udk rwifjyrD a0omvDacwftaMumif;udk
tenf;i,f&Sif;vif;zdkY vdkygrnf/
29
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
&cdkifordkif; a0omvDacwfESifhywfouf &cdkif&mZ0if
tqdkESifh acwfopfokawoDwdkYtjrif rwlnDMuacs/ &cdkif&mZ
0ifrsm;rSm ajrmufOD;acwfa&; rSwfwrf;rSwf&mrsm;udk tajccH
a&;om;Mujcif;jzpfonf/ acwfopfokawoDwdkYurl a0om
vDacwf oufqikd &f mrif;rsm; a&SUarSmufwiG f a&;xd;k cJMh uaom
ausmufpm? '*Fg;pm? aMu;acgif;avmif;pm? aMu;eDjym;pmrsm;udk
zwf
I azmfxw
k w
f ifjyMujcif; jzpfonf/ xdaYk Mumifh acwfopf
okawoDwdkY\ wifjy,lqcsufu ydkcdkifvHkonf/
ydEJacsmif;uRef;rS vuf&mrsm;
ydEJacsmif;uRef;onf 28rdkif&Snf tus,fqHk;ae&mrSm
(3.2)rdkif? tusOf;qHk;ae&mrSm (.2)rdkif &Sdonf/ uRef;wGif
awmifwef;ESpfck &Sdonf/ awmifwef;ESpfckMum;vGifjyifonf
uRef;\tus,fqHk;ae&m jzpfonf/ a0omvDacwfESifh ajrmuf
OD;acwf ausmufqpfvuf&mrsm;udk vGijf yifwiG f awGU&onf/
a&S;a[mif;vuf&mrsm; awGU&aom ae&mrsm;rSm oQi&f mG
\ ajrmufbufESifh ta&SUbufwdkY jzpfonf/ &Gmajrmufbuf
udkufig;&mcefYtuGm pm;usufuGif;&Sd apwDysufteD; &Gmom;
vli,f OD;pHausmf (24)ESpfu 1982-ckESpfwGif ausmufpmwpf
csyfawGU aus;&GmaumifpDtzGJU Ou|OD;pHxGef;vS (42-ESpf)
u aygufawmodkY vma&mufowif;ay;ojzifh oGm;a&mufavh
vmNyD; riful;,lcJhMuonf/ if;riful;rludk a&S;a[mif;okaw
oeXme y@dwfq&mBuD;OD;omxGef;tm; zwfap&m NAJ[DyGm;
tu&m? ou#bmomjzifh a&;xdk;xm;aom a,"rm*gxm
awmfjzpfaMumif; od&onf/
30
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
2/ --- --- --- --- --- aw oa,med --- --- ---
awoHa[wk wxmuawmtm[m
awoa,meda&m"m
{0H 0g'dr[moraPm/
*gxmawmf\ t"dym ,fukd q&mOD;pHomatmifu
odkY zGifhqdkxm;ygonf/
jrwfpGmbk&m;onf a&S;ujyKcJhaomtaMumif;w&m;
aMumifh jzpfay:vmukefaom tusdK;w&m;wdkYudk a[mawmfrl
\/ xdktaMumif;tusdK;w&m;wdkY\ csKyfNidrf;&m w&m;wdkYudk
vnf; a[mawmfrl\/ &[ef;Bud;jzpfaom jrwfpGmbk&m;onf
odkY t,l&Sdawmfrl\/ (pHomatmif at'Dajcmuf&mpkESifh
,if;rwdkifrD &cdkifjynfoHk; tu&m? pm-183)
31
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
oGef;vkyfudk;uG,fcJhMuonf[kqdk&ef cufcJygonf/
ajriluRef;rS vuf&mrsm;
awmif&if;uRef;rS vuf&mrsm;
awmif&if;uRef;um; aygufawmNrdKUe,f\ tcsuftcsm
usaom uRe;f jzpfonf/ awmifajrmuf q,frikd cf eY&f n
S
f ta&SU
taemuf &SpfrdkifcefY&Sdonf/ tv,fwGif wef;wifawmifwef;
u awmifajrmufoG,fwef; wnf&Sdonf/
&cd k i f o m;BuD ; pmay
32
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
ppf a wG N rd K U/
armif A od e f ;
33
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
rdk;a0odkY tdwfzGifhay;pm
t,f'DwmcifAsm;/
1971-ck? Mo*kwfv rdk;a0r*Zif;wGif ]jrefrmpmay tbd
"mef} tcef; ]uefawmfrif;ausmif;q&mawmf} taMumif;udk
zwfI&ygonf/ rdk;a0u ]q&mawmfa&;om;aom pmrsm;rSm
a&Teef;aMumh&SifxHoGif; arwmpmESifh avmuom&ysdKUqHk;rpm
wdkY jzpfonf/ tcsdKUu avmuom&ysdKUudk &cdkifq&mawmfa&;
onf[k rSwf,lMuonf/ odkYaomf ysdKUed*Hk;wGif ]usifhxHk;rSwf&m?
oifhvSpGmudk? ynm&Sdol? rSwfpdrfh[l? qk,lywem? BudKuf&m&Sm
onf? xifpGmtausmf? uefawmfrif;ausmif;? jrwfeHavSmif;
om;? pkaygif;r[m? okynmvQi}f [k qdx
k m;ojzifh avmuom
&ysdKUudk uefawmfrif;ausmif; q&mawmfyif a&;aMumif;odom
xif&Sm;onf} [k taxmuftxm; wpfrsdK;wnf;udkjy tqHk;
tjzwfay;xm;onfudk zwfI&ygonf/
rd;k a0wifjyouJo
h Ykd jrefrmpmayavmuwGif avmuom
&cd k i f o m;BuD ; pmay
34
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
35
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
36
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
avmuom&ysdKESih f
&cdkiftaxmuftxm;rsm;
avmuom&ysKd Uonf qH;k rpmtjzpf xif&mS ;\/ ]]pmoif
ysKd E?k tajcjyK}} wdt
Yk m; oGeo
f if&ef ausmif;oifpmtjzpf toH;k
jyKcJhMu\/
uReaf wmft
h bd;k yif;0gZmwd OD;&To
D matmifum; bke;f Bu;D
ausmif;xGuf jzpf\/ q&mbkef;awmfBuD;xHrS &cdkifoifykef;BuD;
udkyif oif,lcJh&\/ oifykef;BuD;ukefaomtcg avmuom&
ysdKU? twGuftcsuf? o'goN*K[fpaom Ak'pmaywdkYudk tqifh
qifhoif,l&cJhonf[k ajymjycJhzl;ygonf/
37
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
avmuom&ysdKUudk oifaomtcg ysdKUed'gef;tjzpf ]]avm
uom&apmifuckd s? zwfMucg? rvdrm oli,fw?Ykd yd'k &f if;v,fzsm;?
rSwfom;rodayaMumifh/ t&if;0,fvQif tp[defY? Mum;ydrfhol
jrwf? ouf&Snfvwf? oufBuD;vQiftdkrdbwnf;/}} [l rdrdwdkY
oifcJh&aMumif; wpfydkif;wpfp &GwfqdkjycJhzl;ygonf/ tptqHk;
odvdkygonf[k uRefawmfylqmaomfvnf; rrSwfrd ajr;\
tvdkudk jznfhqnf;ray;EdkifcJh&Smay/
q&mOD;xGef;vScdkifxHrSrl
,Ofaus;rIXme jyu'deftMuHay;tzGJY0ifq&mBuD; OD;xGef;
vScdkif (1906-1983)onf ykPm;uRef;NrdKUe,f wef;pG,f&Gm
Zmwdjzpf\/ bkef;BuD;ausmif;xGuf vljyefawmfwpfOD; jzpf\/
uRefawmfwdkY rdwfaqGwpfpkonf q&mBuD;xH jyu'defwGufcsuf
enf;ynmudk oif,Ml uaomtcg uReaf wmfu avmuom&ysKd U
taMumif ; ud k rqD r qd k i f a r;Munf h z l ; ygonf / tbd k ; xH
uRefawmftvdkrjynfhcJhaom ]]avmuom&? apmifudkcs? zwfMu
cg}} tp&Sad om &wkuu
kd m; rdrrd arhao;aMumif; ajymjyygonf/
uRefawmfu ]]a&;ay;yg}} [k twefwefawmif;yefav&m
atmufygtwdkif; a&;ay;zl;ygonf/
*avmuom&?
38
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
b*Fvm;? ,ckb*Fvm;a'h&Sf) jzpfygonf/ OD;&TDomatmifonf
csif;ysHta&;tcif;aMumifh &cdkifjynfrS taemufjynfodkY (ta&SU
b*Fvm;odkY) 1784-ESifh 1824-Mum;umv xGufajy;cJhMu
aom ppfab;'kuonfrS qif;oufaygufzGm;vmol jzpfonf/
aESmif;ajrmufOD;acwf (1784-rwdkifrDumv) bkef;BuD;ausmif;
ynma&;udk qufcHcJhaom bkef;BuD;ausmif;xGufwpfOD; jzpf
onf/ txufyg&wkESifh avmuom&ysdKUwdkYudk oif,lcJhzl;ol
jzpfonf/
acwfNydKiftaxmuftxm;
acwfopfordik ;f okawoDw\
Ykd vkyx
f ;kH vkyef nf;t& EIwf
xGufrSwfwrf;udk cdkifvHkaom taxmuftxm;tjzpf vufrcH
wwfMuacs/ cdik v
f akH omtcsut
f vufrsm;rawGUrD ,m,Dtqdk
tjzpfum; todtrSwfjyKMuygonf/ xdkYaMumifh txufazmfjy
yg &wkudkvnf; EIwfxGufrSwfwrf;jzpf rcdkifvHk[k qdkcsifvQif
qdkEdkifrnf xifygonf/ xdkEIwfxGufrSwfwrf; cddkifvHkaMumif;
oG,f0dkufaxmufcHrnfh oufaowpfckudk wifjyygrnf/
39
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
*avmuom&ysd K U\pmqd k
txufwifjycsuw
f u
Ykd kd tESpcf sKyaf jym&vQif (1) avmu
om&ysdKUonf &cdkif oli,fwdkYudk tpOftvmoifMum;ydkYcs
aom qHk;rpmwpfck jzpfonf/ (2) xdktpOftvmonf 1784rwdkifrDuyif &SdcJhonf/ (3) 1784 aemufydkif;wGifvnf; yifr
&cdkifjynfvnf;aumif;? csif;ysHta&;tcif;aMumifh ppfajy;
'kuonfrsm; cdkvIH&m? taemufjynfac: ta&SUb*Fvm;a'o
&cd k i f o m;BuD ; pmay
40
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
vG,u
f pl mG atmifjrif &cdik o
f Ykd aqmif,cl ahJ Mumif;udo
k m qdyk g
onf/ rif;vsifapm\ om;awmfrsm;taMumif; azmfjycsufrsm;
udk atmufwGifMunfhyg/
"n0wDta&;awmfyHkum; &cdkifoljrwftaMumif;udk
vnf;aumif;? avmuom&ysdKU taMumif;udkvnf;aumif;
rawGU&/ &cdkifrif;xD;u oufrif;vsifapmtm; y&d,m,fjzifh
&cd k i f o m;BuD ; pmay
41
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
atmufygtwdkif; azmfjyxm;ygonf/
t&SifpudExHrS &mZ&
42
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
avmuom&ysdKUESifhywfouf &cdkif&mZ0ifESifh pmayokaw
oD toQifpudExH csOf;uyfavQmufxm;aomtcg q&mawmf
bk&m;u rdrdawGUzl;aom rlwpfckudk xkwfjyygonf/ taemuf
jynfrdk;om;&Gm bkef;BuD;ausmif;rS &&SdcJhonf[k qdkygonf/
u-tpum; tqHk;wpft*Fg&Sdaom ayrlrSul;,l&&SdcJhonf[k
rdefYygonf/
&cdkifa0g[m& taxmuftxm;rsm;
]]jynfoUl xG#b
f ?kH bke;f a&mifro
IH m;? &Hirk v
f b
k ? &mZnwdik ?f
qkrp Ofvm? rSwo
f m;emavmh? urmtp? wnfOuvQi?f e&xG#f
csm? r[mor'? cwd,wdk0f}} ponfjzifh azmfjyyg&Sdygonf/
aytqHk;um;csyfaMum-
43
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
a,m? zkef 2rsdK;? awmifdk;ponfwdkY yg0ifonf[k L.F Tayior
u wif j yzl ; ygonf / if ; uyif + ]]vG e f c J h a omES p f a ygif ;
wpfaxmifceYfupmtjzpf pwifajymif;vJcJhaom jrefrmpum;
ESihf acwf&cdik f pum;wdYk wlnaD ecsuu
f kd xnfo
h iG ;f qifjcifNy;D
jrefrmESifh&cdkif wdkYonf ESpfaygif;wpfaxmifausmfESpfaxmifcefY
u vrf;cGJcJhMuvdrfhrnf}} [k aumufcsufcszl;ygonf/
44
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
&cdik o
f jl rwfomrSeyf gu ysKd U\a0g[m& toH;k tEIe;f rsm;onf
wcsdKUae&m jrefrmtoHk;tEIef;ESifh uGJjym;jcm;em;aevdrfhrnf
[laomtcsuf ay:xGufvmygonf/
NAw
d o
d Quv
kd ekd aD cwf omcsi;f pmqdak wmf wefc;kd q&mxGe;f
u ]]ezl;jyifrSm? wifonfvufjzifh? twGufvnf;cH}}0 [l
wGufqtpm;twGuf cHudkoHk;ygonf/ xdkYjyif ]]ajrmufnmpH
aMumifh? tvGefcuf[k wGufpm;r&}}2 [lvnf; wGufqtpm;
]]wGufpm;}} oHk;ygao;onf/
tydk'f 19/
/ Murmudkcsnf;? rSwfxif&nf;&Sifh/
45
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
pma[mif;aya[mif; taxmuftxm; rawGUao;aomfvnf;
aeYpOfoHk;pum; oHk;EIef;yHkudk atmufwGifIyg/
(1) ighuckd sn;f cdik ;f zd&Yk iS hf = ighuckd sn;f yJ cdik ;f aew,f (raus
eyfoHjzifh oHk;onf/)
k,fOwdvKaomwefwdkif}} ]]aumufOwf(wd)zG,faom}} ?
Owd,fzGaom &d,fwGif avwl{tf}} [k tESHYtjym;oHk;xm;
aMumif; awGU&ygonf/ ]]xef;yifwd = xef;yiftrsm;}} Owfwd
= tkwftrsm;}} [k t"dym,f,lvQif &Edkifrnfxifygonf/
a&S;acwftrnfrodpmqdkwpfOD;zGJUqdkaom ]]avmif;rGef#
pdkif;j'm;{;}} ]]rdkuf&mrod? trdkuf(wd)udk? rwfBuD;vusfm}}
[k oHk;xm;ygonf/ ]]wd}} udk ]]trsm;}} teufjzifh oHk;xm;
aMumif; odomygonf/ wefcdk;q&mxGef; uvnf; ]]ysufjym;
ZD0def? ab;BuD;wGdvdkY? oGD;(wd)eDau}} [k ]]wd}}udk trsm;teuf
jzifhyif oHk;cJhygonf/
tydk'f 29/
/ vAdrmefvQif ylyefr&Sd? Nidrf;apbd?
Mu,fwd = Mu,ftrsm;)[k teufay;ygonf/ a&TNrdKify@dw
\rlwGifum; ]]wd}}udk ]]twd(ygVd)tvGef}} [k teufay;NyD;
Mu,ftvGefrsm;pGm jcH&Hvsuf[k t"dym,fjyefygonf/
46
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
&cdkifwdkY od^oD; oHk;ouJhodkY a&S;yk*Hacwf jrefrmwdkYvnf;
oHk;cJhMuaMumif; ]]anmif&rf;BuD;orD;ausmufpm}} awGU&yg
onf/
tydk'f 43/
47
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
ygonf/
tydk'f 42/
toQifpudErlrS a0g[m&
/ ,mZfrD;ylaZmf? ajzmfajzmfref;&Gwf/
tydk'f 38/
/ aoG;oHaomufwkwf? tm;udk;xkwfvsuf?
udu
k q
f w
k Ef ;DS ae? Bu;D air[l? brf;aomuf
wlodkY
48
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
rSefatmifjyifvQif ]]udkufqkwfESD;e,f? BuD;i,fr[l}} [k jzpfvm
ygrnf/ t"dym,frSm ]]jcaoFhonf om;aumifudk udkufowf
onf/ ta&udq
k w
k o
f nf/ ETmonf? e,fonf}} [ljzpfygonf/
/ jyif;pGmrsu[
f ed ?f tol&ed u
f ?kd a'0deo
f u?
pD;csif;&
49
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
atmuf ygtwdkif; azmfjyygonf/
,ckwifjyaom a0g[m&wpfq,fhwpfvHk;rQjzifhvnf;
avmuom&ysdKUonf r,fxD;bk&ifacwf &cdkifjynf rif;BuD;
pGmapmfuJ\ i,fq&m ]]&cdkifoljrwf}} oDuHk;aom qHk;rpmjzpf
aMumif; xif&Sm;aeygonf/
1/
L.F Taylor
2/ OD;azarmifwif 3/ rif;ok0Pf
50
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
#
&
armif A od e f ;
pm-6
uAsmAEom&usrff; pm-249
ygarmuOD;{armif? yk*Hausmufpmvufa&G;pif
51
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
orm;uAsmwdudk qdkvdkyga&/
oufOD;qHydkifNrDoQifya'o&mZfacwfu ay:xGef;ca&
&cdkifuAsmwdrm? v,form;jynfoldkUtaMumif;udk zGJUqdk&D;om;
pGm trsm;tpm; rwGd&yg/ wpdwayguf wGd&pGm wdu&GD;,l
wifjyvdkufpGm jzpfyga&/
52
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
usD;iSufESifonf? ,mpifawmif wdkif;[dc?
yxrtrsdK;tpm;
pdwfowdvGrf;bG,fyif?
aumufoD;0if;0if;?
awmfovif;vnf;?
]]oGefqif;us&GmjyefvSm?
vGrf;wif;zdkYom jrifc?
aomif;ZrL0,f? oQifvlrsdK;av;jzmdkU?
udkif;wpfcGifv,fvkyfom;
xGef;oGm;&Sm uRJEGm;wyf?
v,facsmif;awmawmif?
vkyfaqmifrrsdK; csvwfu}}
qdNk y;D v,form;jynfol Ukd ? v,fvyk zf yYkd siMf uwfpmG udk pmpD
xm;yga&/ ,if;aemuf awmifolv,form; wpfcg---
]]awmfovif;vnf;? xGef;0if;vSm?
rdk;<uif;&GmygcDrl?
awmifjrifh acgifacgif?
cazmifazmifonf?
,mawmif vkyfaomoldkU?
MunfhcDrlaysmfbG,fwd?
53
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
jyEdkifcyg/
54
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
tm;wuf0rf;om&zdkYtpm; vGrf;zG,ftjzpf&m pmpDcyga&/
r,fjrifhaxGrSm? pdwfacG0rf;om
aemifESpfcgav? aumif;&mrsdK;pd?
txGDxGDudk? r,fuodrnf?
[efpdav? [efpGav}}
]]ydawmufra,0if;0g? yef;rmvmav?
55
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
tpfudkryg? nDryg
ESif;NrdKifNrdKifau? awmifusdKifMum;rSm
uRJausmif;vm;a&? [l; a&---a&---[l;/
axGawmifa'awmif? acsmif;ajrmifwvTm;
ydk;ypdkif;oH nHaomaom
awmoHvDoH rqlnH
ESif;oH ajzmufajzmuf? yaygufazmufodkY
Mum;&a&/
aj*mifawmifaj*mif eufajymif cavmif;
awmifb,HrSm omNidrfhanmif;AsmMum;&a&/
]]rufuvma,dkifdkif
Budrfom;'kwfudk eaemif;udkif u,dkifuyg
ESif;NrdKifNrdKifau awmifusdKifMum;rSm
uRJausmif;vm;a&/
atuAsmudv
k nf; tolzUJG qdrk eS ;f rodyg/ tnMwjynfoUl
pmqdkxJu wpfa,mufa,mufjzpf&ygzdkY/ jynfoldkUoDqdkpGmu
ul;,lxm;pGm jzpfyga&/ at'D 17-18&mpkvdkY cefYrSef;Muwfyg
a&/
56
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
uRJausmif;om;b0a& v,form;jynfoldkU\ b0
wpfpdwfwpfydkif;yif jzpfyga&/ atuAsmrmpmqdka& awm
awmifxx
l yfMurf;wrf;a& &cdik o
f bm0ywf0ef;usiu
f kd aemuf
cHxm;Asm uRJausmif;yHkudk zGJUyga&/ atMurf;wrf;a& ywf0ef;
usifaemufcHum;aMumifh uRJausmif;tvkyf\ cufcJrIyifyef;rI
dkU oG,f0dkufay:vSmyga&/ ,if;cufcJyifyef;rIudk xifvif;vm
atmif qufNyD;auzGJUygoD;a&/ ,if;ydkifzGJU&mrm wdkufdkufrqdk
uRaJ usmif;om;\ tazmfryg vH;k csi;f wnf; uRaJ usmif;om;yHu
k kd
jyAsm? oufrhJ Burd o
f m;'kwu
f kd aemif;aemif;udik Nf y;D tm;ud;k [ef
udkjyAsm/ uAsmhy&d,m,feefY atmufygtwdkif; zGJUyga&---
tpfudkryg? nDryg
yaygufazmufodkY Mum;&a&}}
aemufNyD;au---
ESpfNrdKifNrdKifau? awmifusdKifMum;rSm
]]aj*mifawmif
uRJausmif;vm;a&/
eufajymifcavmif;
awmifb,HrSm? omNidrfhanmif; AsmMum;&a&}}
awmxJawmifxrJ m jzKwu
f u
kd ?f jcifuu
kd cf AH sm uRaJ usmif;
&aomtvkyfa& nD;zdkYaumif;yga&? tazmfryg vHk;csif;wnf;
vm;&a&twGuf ysif;zdkYvnf;aumif;? tm;i,fzdkYvnf; aumif;
yga&? ,auvnf; pmqdka&vlUb0udk pdwfysuftm;i,fzG,f
tjzpf jrifyHkr&yg/ vlUb0udk taumif;bufuwGufNyD;au
57
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
tNyKH ;rysu&f ifqikd 0f o
hH l uRaJ usmif;om;\ b0tm;rmefukd azmf
usL;pGmvnf; jzpfyga&/
atwifpm;rIa& jynfoldkU\ tEdkifrcH tHI;ryD;wwf
aom b0tm;rmefukd xif[yfazmfjyxm;csujf zpfawvdYk qdak u
rSm;ygzdkYvm;/
pmqdkawmf OumysH
58
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
59
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
60
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
61
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
62
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
OumysHudk bk&m;uReftjzpf vSL'gef;cJhonfqdkaom
pum;ESifhywfouf t,ltqrsm; uGJjym;Muonf/ xdkuGJjym;
csufudk qufvufavhvmpDppfvdkolrsm;taejzifh (1)"n0wD
ta&;awmfyHkusrf;/ (2) awmifausmif;q&mawmfbk&m;\
&cdkif&mZ0ifopfusrf; 'kwd,tkyf/ (3) jrefrmpmGefYaygif;
usrf; yxrwGJ/ (4) armifokwtrnfcH AdkvfBuD;baomif;\
pmqdkawmfrsm; twKywdusrf;wdkY qufvufavhvmMu&ef
jzpfygonf/ aqmif;yg;wGifum; okawoDarm&pfaumvpf
ESifh OD;pHa&TykwdkY\ pkaygif;tm;xkwfcsufudk bmomjyefwifjy
vdk&if; jzpfygonf/
+
aygufawmNrdKUe,f awmif&if;uRef;om;
&cdkifpmqdk oHk;OD;
rS w f c suf
e,fcsUJ NAw
d o
d QUkd u aygufawmNrKd UudNk rKd Ue,fcw
JG pfct
k jzpf
1890jynfhrm owfrSwfyD;cyga&/ a,Zl;eefYaygufawmNrdKU
1990-jynf h r m ES p f w pf & mjynf h y gzd k Y / ayguf a wmNrd K U\
ESpf&mjynfh tBudKaqmif;yg;tjzpf &cdkifr*Zif;trSwf 9rm
jym;uRef;om; &Gufykef;oD; &cdkifpmqdkawmf 2OD;taMumif;udk
uRefawmfwifjyc yga&/ atpmapmifrm awmif&if;uRef;om;
pmqdkawmf 3OD; taMumif;udk wifjyvdkyga&/
63
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
awmif&if;uRef;om; trnfrodpmqdk
ighudkw,m ryD;vm;/
acwfa[mif;&cdkifuAsmwdxJrm pmqdkemrnfrxif&Sm;
a& uAsmwdk? uAsm&Snfwd trsm;BuD;[dyga&/ Oum{? yef;wef
oleefYoHwGJarmifbGJU? ydk;0gbGJU? ompGavvuFm wda& pmqdkol
rxif&Sm;a& uAsm&SnfBuD;wd jzpfyga&/ ,if;enf;wl pmqdkol
udk roda& uRef;&Gmta&GUuAsmwdkwd? ,dkif;omjcif;qdkauav;
aomh &Gw
D u
G rf &atmif [dyga&/ ,if;ta&GUwdw
k x
d rJ m tckazmf
jyzdkY uAsmav;wpfyk'f ygyga&/ atuAsmudk q&mrif;ok0Pf
u ]]&cdkifjynfrS tjrKawrsm;}} acgif;pOfeefY 1950-ckuyif
wm&mr*Zif; trSwf 24rm azmfxkwfwifjyNyD;au jrefrmpm
jrefrmrl pmtkyf (1965)rmav;wpfcg xyfysmwifjyzl;yga&/
atuAsmudkyif okawoDtoQifpudEu ]]&cdkifobm0aw;
uAsmrsm;}} (1961)pmtkyrf m xnfo
h iG ;f azmfjyzl;yga&/ atmuf
rm zwfMunfhuwfyg/
t"d y m ,f
tbmBuD;0g/ tbmBuD;Zmrmav? awmif&if;uRef;u
jrif;pD;vdkYvmeDyga&/ ESraoQroEmu xGufysmBudKqdka&/
tbmBu;D pm;zdYk uGr;f ,mudk oEmu iGzD vm;rm xnf,
h v
l ma&/
ighudkwpf,mavmufryD;vm;oEm/ ryD;auawmhcg eifhaemuf
ukef;udk *sdef;*sdef;eeYfyif ajymif;csdef;a&ydkif axmif;ypfvdkufzdkY
a'um;/
tbm;BuD;0g? 0g ----
64
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
vdkY cefYrSef;ajym&pGm jzpfyga&/
65
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
wpfuRef;jzpfyga&/ uRef;t&Sdbufrm &Gmacsmif;BuD;acsmif;?
awmifbufrm uRJul;jrpf? taemufbufrm upye'DeefY iNyD
uRef;? ajrmufbufrm r[defjrpfeefYabmwmacsmif;dkU [dyga&/
atyx0DteDtxm;aMumifh awmif&if;uRef;u tjcm;wpf
uRef;odkY NcDusif;jzpfjzpf? jrif;eefYjzpfjzpf rvm;Edkifyg/ ul;wdkY
rwdkufbJeefY rul;Edkifyg/ uAsmrmyga& tbmBuD;u jrif;pDvdkY
ul;EdkifygzdkYvm;? rul;Edkifyg/ tbmBuD;a& awmif&if;uRef;&Gm
wpf&Gmu awmif&if;uRef;rm wnf[da& wjcm;&Gmwpf&GmodkY
(pmqdkdkU&GmodkY) vm;pGm&m jzpfyga&/
66
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
jzpfyga&/ ,if;usrf;ed*Hk;oHaygufrm udk,fhtwKywdtusOf;udk
rSww
f rf;wifxm;cpGmudk wG&d yga&/ atmufrm zwfMunfu
h wf
yg/
67
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
68
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
jzpfyga&/
q&mOD;xGe;f atmifausm\
f &cdik pf um;jyif t&D;tom;udk
q&mvuf&mqHawmf&SifapwD twKywdusrf; (vrf;rSefpmyHk
ESdyfwdkuf? ppfawG? 1325)rmjzpfjzpf? q&mOD;OD;omxGef;\ qH
awmf&SifapwDawmfordkif;? aemufqufwGJ 4 (u0d&wem yHkESdyf
wdkuf? &efukef? 1344)rm jzpfjzpf tjynfhtpHkavhvmEdkifyga&/
69
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
ataumufEkwfcsufrSwfwrf;rmyga& omjcif;wdtjyif
q&ma& em&'omjcif;? a'G;araemfomjcif;? ry'gudk'go
omjcif;dUk udak v;aomh qufysmpDu;kH caMumif; od&yga&/ q&m
jyKpkca& pmp&if;udk jynfhjynfhpHkpHkrSwfwrf;wifEdkifatmif quf
yem okawoevkyfzdkY vdkygoD;a&/
70
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
ti,folrSm? yef;rla&? jcydk;tHkav? yHkjzwfusvdkY? a'go
xGufum? rmefBuD;ygau? plVmokb'f? onf;b0ifav?
&iftHkxJudk? uRJ0ifcwfodkY/
(q'ef pm-5)
aygufawmNrKd Ue,fom; pmqdak wmf 5OD;taMumif;udk vuf
vSrf;rDa&qD wifjycpGmrm rjynfhpHkpGmwd trsm;BuD;[deDygoD;
a&/ ,if;tm;enf;csufudk jznfhpGufvm;Edkifatmif aqmif;yg;
&D;olrm wm0efusefeDoD;aMumif; tNrJESvHk;ydkufxm;yga&/
pmzwfoldkU zufuav;aomh atwifjycsufwdudk toifh
twifh ESvHk;oGif;zwfINyD;au? pm&D;wifjyol\ cRwf,Gif;tm;
enf;csufwdudk apwem&Sdxm;Asm wwfEdkifa&qD jznfhpGwfvm;
uwfzdkYvdkyga&/
(*kwdv? pm-11)
omjcif;qdkau? e*dk&faMumifaumif;? rdanmifAdkvfau? tdk
aMumifawmif;vnf;? aumif;aumif;NyD;um? om;onf;
&cd k i f o m;BuD ; pmay
71
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
a& &cdkifuAsm ausmufrsuf&wemdkUudk aygufawmNrdKUe,f
om;wdeefYtwl &cdkifjynfoldkUu zwfIcHpm;EdkifuwfzdkY jzpfyg
a&/ xdkpmqdkdkU\ vuf&myef;uAsmwdudk azmfxkwfcsD;ajrmuf
pGma& &cdkifpmD ,Ofaus;rIudk udk,fdkUwwfEdkifa&qD tm;yD;
csD;ajrmufawoabmyif jzpfyga&/ udk,fhtrsdK;om;,Ofaus;
rIudk udk,fhNrdKUudkf,hf&Gm twdkif;twmtavsmuf wm0efodpdwf
eefY 0dkif;0ef;tm;yD;apmifha&Smufvm;Edkifr&m jynfaxmifpkwdkif;
&if;om;wdtv,frm &cdkifpmyD*kPfa&mif xGef;ajymifEdkifzdkY jzpf
yga&/
armif A od e f ;
(&cdkifr*Zif; (9)1994)
72
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
aygufawmNrdKUe,f
jym;uRef;? qm;jyif&Gmom; &cdkifpmqdkawmfESpfOD;
(ESpf&mjynfhtBudK/ / aygufawmNrdKUe,fudk NrdKUe,fcGJ
wpfcktjzpf 1890-jynfhrm todtrSwfjyKvdkufyga&/ ,if;
aMumifh aygufawmNrdKUudk 1890-jynfhrm wnfa&vdkY rSwf,lEdkif
yga&/ aemuf 5ESpfqdkau ESpfwpf&mwif;wif;jynfhygzdkYAsm/
rEav;ESpf&mjynfhtxdrf;trSwfyGJawmfudk NcdrfhNcdrfhoJoJusif;y
cuwfyga&/ aygufawmESp&f mjynfh txdr;f trSwu
f akd v;aomh
udk,fhtm;eefYoifhawmfHk wpfpHkwpfck aqmif&Gufoifhyga&/
aygufawmNrdKUe,frm vufaxmufNrdKUe,fynma&;rSL;wm0ef
eefY 4ESpfwdkifwdkif trIxrf;vma&cg 0goemtavsmuf ordkif;
pmyDeefY vlrIa&;? bmoma&;qdkif&m A[kokwwdudk tifwef
avmuf qnf;yl;rSwfom;Edkifcyga&/ ,if;txJu trsm;eefY
q&matmif x G e f ; vS
pmqdak wmf q&matmifxeG ;f vStaMumif;udk wefc;kd q&m
xGef;\ aumfumEkomjcif;uwpfqifh pwifod&yga&/ q&m
&cd k i f o m;BuD ; pmay
73
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
74
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
rdbrsdK;dk;eefY rDG;zGm;ckESpfdkUudk odcsifvdkY qm;jyif&Gmom;wdudk
rD;jref;Munfyh ga&/ qm;jyifaus;&GmjynfoUl aumifpD twGi;f a&;
rSL; OD;olawmf&eDS ef?Y qm;jyif rlvwef;ausmif;q&mBu;D OD;armif
apmxGef;dkU tultnDyD;a&;twGuf q&matmifxGef;vS\
aumfumEkomjcif; (pmqdk ausmfZm;OD; ul;xm;a&vuf&D;rl)
udkawmhcg iSm;vdkY&cDyg,ifh/ odkYaomf q&m\rdbrsdK;dk;? rGD;zGm;
ckepfdkUudk ajymjyEdkifol r[dyg/ omjcif;xJrmav; pum;csyf
vdkY rwGd&yg/ aZmifauav;aomh q&mhrGD;zGm;ckESpfeefY aumfum
Ekomjcif; pDuHk;a&umvdkUudk wefcdk;q&mxGef;\ aumfumEk
omjcif;udk rSDcdktm;xm;Asm rSef;qazmfxkwfwifjyvm;ygar/
q&mxG e f ; \ rd b ozG , f
wefcdk;q&mxGef;\ aumfumEkomjcif;rSm q&matmif
xGef;vSudk ]]igwdkYrSmav? q&mb0? rdbozG,f? BuD;us,fPf
&Sif}} qdkAsm *kPfwifcsD;usL;xm;yga&/ atpum;udk twnf
udkifau; q&matmifxGef;vSa& wefcdk;q&mxGef;\ q&m
t&G,f rdbt&G,af vmuf[zd v
Ykd Ykd rSe;f qedik yf ga&/ wef;cd;k q&m
xGef;udk a*gpm 1230(at'D 1869)rm rGD;zGm;yga&/ rdb
t&G,fqdka&twGuf q&mxGef;\ rGD;zGm;ckESpfu tESpf(30)
avmuf aemufqkwfMunfhau? q&matmifxGef;vS\ rGD;zGm;
umva& a*gpm 1200-jynfhavmufrm jzpfzdkYvdkY tMurf;tm;
jzifh rSef;q,lEdkifyga&/
75
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
76
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
aumfumEkomjcif;u vuf&mwpfuGuf
77
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
q&mausmf Z m;OD ;
q&mOD;atmifxeG ;f vStaMumif;udk qm;jyif&mG om;wdyg;
u pHkprf;a&cg ]]tcsdK&Sm? oumwGd}} qdka&ydkifa,Smif? qm;jyif
om; pmqdkq&mausmfZm;OD;\ vuf&D;rlbGJUtkyfwpfpkudk &cDyg
a&/ ,if;pmtkyfrm q&matmifxGef;vS\ aumfumEkomjcif;
eefY q&mausmfZm;OD;\vuf&m omjcif;? arwmpm? taxmuf
pm? oHcsyfwdudkav; tjynfhtpHkwGd&yga&/ awmifydkYrId&Sma&
vlwpfa,muf rIdusif;BuD;wpfckudk rarQmfvifhyJ jAKef;ceJvmwGdU
a&cg 0rf;oma&ydkif q&mESpfOD;vuf&mudk wpfpkwa0;vm;wGd
a&cg 0rf;ajrmuf0rf;om yDwdjzm&yga&/ q&mausmfZm;OD;
vuf&mwdudk atmufrmpm&if;csjyvdkufyg,uf/
(1) umvay:tzGJUomjcif;taxmuf
(2) {upwmvDo0P taxmufBuD;
(3) wEydk&Gm? jroaxmfodkY yD;aom arwmpmrsm;
(7)ydk'f
&cd k i f o m;BuD ; pmay
78
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
79
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
v,fxeG u
f wfy?kH tdro
f o
l ufxm;u rd;k aomufu MuufO;D wGef
cguyif v,fxGefrysif; vifoufESif;zdkY xrif;csufjyKwfauR;
arG;yH?k rGe;f wnfch sed pf pfawGNrKd Uu ajymif;ypfou
H Mkd um;cg tdro
f Qif
v,fxeG o
f m; v,fuiG ;f xJrm xrif;pm;Edik af tmif ZeD;onfu
v,fuGif;odkY xrif;vmydkYyHkdkUudk jynfhjynfhpHkpHk azmfjyxm;yga&/
v,form; tdrfaxmifonfwd edpOfvkyfeDus vlrIudpwdudk
yDyDjyifjyif okyfay:atmif pDuHk;jyEdkifa&vdkY oHk;oyfrdyga&/
&cdik jf ynfa& v,f,mEdik if w
H pfck jzpfyga&/ jynfot
l rsm;
pka& v,form; ,morm;wd jzpfuwfaw/ odkYaomf v,f
orm;b0udk yDyo
D o okyaf zmfzUJG pDxm;a& uAsmvuFm qdv
k Ykd
r[d o avmuf , S m ;yga&/ ajrmuf O D ; acwf rif ; zavmif ;
vufxufu ynm[dtrwf pmqdkawmfBuD; OumysHu awmf
ovif;vzGJUrm v,form; ,morm;wdb0udk wpdaoQ xnfh
oGif;zGJUpDcpGmudk wGd&yga&/ q&mausmfZm;OD;uawmhcg v,f
orm;pmqdkjzpfawtwGuf v,form;wpfa,muf\ udk,fwGd
vlrIb0udk jynfhjynfhpHkpHk okyfazmfpDuHk;xm;pGmudk wGd&yga&/
zwfMunfhuwfyg/
]]vuqkefrSm? vD[Hk&Gau? tayg<u? yifvSaupdrf;
a&mif? &Gufopfaqmifau? vlUabmifudp? ausmif;rSmpmoif?
{,if,ifrSm? t,ifusLau? om;OD;wvnf;? rdk;usvwfrnf?
tdrf0,fudp? tkef;r0,fcif? BudwfqHkysifysm? qefvsif&rS? om;
vSrdcif? EId;aqmfusifau? tdrfoQifa,musfm;? ajrmufOD;XmeD?
&cd k i f o m;BuD ; pmay
80
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
armif A od e f ;
(&cdkifr*Zif;(10) 1994)
81
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
rSm OD;t*jzpfonf/
&efukefNrdKU udk;xyfBuD;ausmif;wdkuf? aZ,s0wDausmif;
wdkuf? a0VK0efausmuf;wdkufwGif y&d,wdpmayrsm; oif,l
cJhonf/ ig;cl&Snfq&mawmfbk&m;xHodkY jyefvnf<ua&mufvm
NyD; wynfhomraPrsm;udk pmayydkYcsaecJhonf/
q&mawmf OD;y@dxH y&d,wdpmay oif,lcJhMuaom
pmcswynfhBuD;rsm;rSm (1)<ujzLq&mawmf OD;awZ0E (2)
ausmufawmfpyg;qdyf q&mwmfOD;0dok' (3) atmifvHNrdKUe,f
OD;auo& (4) &efukefr*Fvmokc pmcsq&mawmf OD;0dvmo
(5) &efukefr*Fvm'Hk b0rf;y&d,wd pmoifwdkuf q&mawmf
OD;okE& (6) aygufawmNrdKUe,f *rf;*sm;q&mawmf OD;Zm*&
(7) ausmufqdyfausmif;wdkufq&mawmf OD;y'krwdkY jzpfonf/
q&mawmfOD;y@donf &Gm (6)&Gm vSnfhvnfausmif;
xdkifcJhzl;onf/ ausmufqdyf&Gm ausmif;wdkuf 1307-ckrSp
oDwif;oHk;cJh&m 1347-ck 0gqdkvqkwf (3)&uf ysHvGefawmfrl
onfaexd jzpfonf/
oHcsyfpmqdk OD;y@d
aygufawmNrdKUe,f ausmufqdyfq&mawmfbk&m; OD;y@d
\ ZmwdrmS ykPm ;uRe;f NrKd Ue,f ewfqyd cf ykH Ukd &Gm jzpfonf/ crnf;
awmf OD;xGef;jzL? r,fawmf a':pdefyef;OD;wdkYrS 1263-ck oDwif;
uRwfvqef; 13-&uf Mumoyaw;aeYwGif zGm;jrifonf/ i,f
trnfrSm vSarmifodef; jzpfonf/
Zmwd&GmwGif &SifomraPjyKNyD; teD;&Sd wef;pG,f&Gm
q&mawmfb&k m;OD;t* (aemiftcg ppfawGNrKd U usm;kyaf usmif;
wdkufudk OD;pD;xlaxmifol em,u q&mawmfbk&m;) xHwGif
y&d,wd? aA'ifwdkUudk oif,lonf/ EdkifiHawmfjyu'def tMuH
ay;tzGUJ 0if? euwaf A'ifynm&Sd OD;xGe;f vScikd f (&[ef;bGUJ OD;ok
re? uG,fvGef)rSm q&mwl? 0gwl pmoifzuf jzpfonf/ OD;y@d
onf 1284-ckwGif &[ef;jzpfonf/ &[ef;'g,umrSm ayguf
awmNrKd Ue,f ig;cl&n
S &f mG q&mawmfb&k m;jzpf OyZm,fq&m
&cd k i f o H c syf B uD ;
&cdkifwGif uAsmvuFmtzGJUtEGJU trsdK;rsdK;&Sdonfhteuf
NydKifavmif;yGJ (avSNydKifyGJ)? &xm;yGJrsm; oDqdkavh&SdMuaom
oHcsyfuAsmonf ,ckwdkif toHk;jyKqJ? wGifus,fqJ jzpfonf/
&cdkif&yf&Gmwdkif; tnw& oHcsyfpmqdkrsm;&SdMuonf/ odkYaomf
&cd k i f o m;BuD ; pmay
82
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
rSwfwrf;wifazmfxkwfrI r&SdMuaomaMumifh NyD;NyD;aysmuf
aysmuf oabmarhypfvdkufMuonfu rsm;ygonf/
&cddkifoHcsyfudk oHcsyfBuD;[k ac:onf/ oHcsyftaMumif;
udk &cdkifpmayokawoD OD;pHausmfxGef;u ol\ ]]&cdkifuAsmeefY
&cddkiftawG;tac:pmwrf; (1969)}} wGif odkY&Sif;jyzll;yg
onf/
]]wpfoHrSwpfoH csyfumoDqdk&aom tjcif;wpfrsdK;udk
oHcsyf[k ac:qdkaMumif; rSwfom;zl;ygonf/ oHcsyfBuD;? oHcsyf
i,f? qkcHoHcsyf? t,OfoHcsyf? oHcsyfMurf;? ebDoHcsyf[kvnf;
trsdK;rsdK;[dygonf/ oHcsyfi,frSwpfyg; usefoHcsyfdkUrSm oDzGJU
enf;twlwlyif jzpfonf/ jrefrmdkU oDqdkeDuwfaom oHcsyf
rSm oHcsyfi,fyif jzpfygonf/ &cdkifynm[dtcsdKUdkUu oHcsyf
i,f oHcsyftrsdK;tpm;xJwGif rxnfhuwfyg/ oHwdkifoHazmuf
wpfrsdK;jzpf oHaygufomjzpfonf[k qdkuwfygonf/}}
oHcsyfBuD;yHkpH /
/ ]]&TDjynfatmifcsm &umwdkif;[k?
ewf&GmwEIdif;? ordkif;wnf? wdkif;&TDjynfcdkif XmeD&yfwGif? OD;&pf
jrwfpGm r[m"gwfudk? jA[mvlewf? GwfylaZmf}}
oHcsyfi,fyHkpH /
/ ]]igdkUavmif;udk wkzufNydKif? OD;cs
umxdkif rIdif&trsm;? eifdkU&yfom; ydkufig;av? &Gmwdkif;vnf
vdkY a&mif;eDygvm;? ig;ra&mif;bJ yGJudk0if? trsm;vloQif jrif
vdkYraumif;}}
83
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
84
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
85
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
pD&ifay;? oGm;yg;udkNzJ ajymqdkav? w&m;qifajc xdkoabmudk
olBuD;awG;awmajymqdkjyef? rif;vnf;onf;cH? oifhwifhrIudk?
eifvnf;tm;jyKaeMuyg? zsdKifajzomxm;&aMumif;----}}
q&mawmf OD;y@d\ a0zefa&;qHk;rpm oHcsyfrsm;rSm
trsm;tjym; &Sdao;aomfvnf; r*Zif;pmrsufESmudkiJh pm
jrnf;oabmrQom azmfxkwfwifjyNyD; q&mawmfbk&m;tm;
*kPfjyKtyfygonf/
q&mawmfbk&m; cGifhjyKcsufjzifh a&;ul;&&Sdxm;aom
uAsmrsm;rsm--- (1) oHcsyfBuD; 36-yk'f? (2) arwmpm vuFm
7yk'f? (3) Mo0g'vuFmpmwrf;&Snf wpfyk'f? (4) w&m;awmif;
pmvuFm&Snf 5-yk'f? (5) ewfyifhpm vuFm&Snf 5-yk'fESifh
tjcm;EId;aqmfpm vuFm 4yk'fwdkY jzpfonf/
ppfawGom; pmqdknDaemif
pmqdknDaemif qdkonfrSm aemfrHvS? owdk;awmifvS[l
aom uavmiftrnfrsm;cH q&mOD;owdk;vS (1986-uG,f
vGef)ESifh "nmajr trnfH OD;ausmfjr (1962-uG,fvGef)wdkY
jzpfMuygonf/ ESpfOD;pvHk; ppfawGZmwdjzpfMuonf/ ESpfOD;pvHk;
ppfawGNrdKU aemfrHq&mjzpfoifwef;ausmif;xGuf ausmif;q&m
rsm; jzpfMuonf/
armif A od e f ;
OD;&pfajr r*Zif;(4) 1996
86
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
87
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
udkum; cspfol&nf;pm;yrm wrf;wrf;pGJ jzpfcJhavonf/
ygvm;tpfudk&m)
88
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
89
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
vli,ftpnf;tHk;wnfae&mrSm ]]0HomEkowif;pm
wdkuf}} tay:xyf (,ck ppfawGNrdKU? vrBuD;? OD;omZHvS vuf
zuf&nfqikd )f taqmufttHjk zpf\/ xdt
k csed u
f 0HomEkowif
pm;onf taMumif;rnDGwf xkwfa0rI&yfqdkif;xm;csdef jzpf
avonf/ yHkESdyfa&;vkyfief;rsm;udkum; qufvufaqmif&Guf
ae\/ xdaYk Mumifh vli,ftpnf;tH;k onf rdrw
d \
Ykd jyefMum;a&;?
0g'jzefYcsda&; pm&Gufpmwrf;rsm;udk tcsdefra&G; dkufESdyfEdkifcJh
Mu\/ oabmaumif;aom t,f'DwmOD;oaxmfOD;uvnf;
vli,fwdkY\ wuf<upGm aqmif&GufrIudk apwemxufoefpGm
(rajymyavmufaom dkufESdyfcjzifh)ulnDcJhavonf/
90
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
91
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
(ausmfjr&,f? rif;uAsmudk igrSefabmifawmif oGif;xm;
w,fuGm)/
tpfudkowdk;vSTefjyaomaMumifh rSefabmifoGif;xm;
aom rdru
d Asmudk ausmjf rvSr;f Munfv
h u
kd \
f / olUrsuEf mS aoG;
a&mifwpfck vQyfpD;vufoGm;onfudk owdk;vS jrifvdkuf&\/
ausmfjronf auseyfpGmNyHK;aeol owdk;vSudk yDwdvTrf;aom
tNyHK;ESifh Munfhvdkuf\/ wpfzef uAsmudk wpfvSnfhMunfhvdkuf
jyef\/ xdkYaemuf 0rf;omrIudk xdef;csKyfxm;&aom toHrsdK;
jzifh ar;vdkuf\/
pmqd k o wd k ; axmif v S
&cd k i f o m;BuD ; pmay
92
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
csKyfaESmifcJhonf/
tpfuo
kd wd;k vS axmifwiG ;f tusO;f usaomtcg nDausmf
jrrSm rfb
d rsm;ESit
hf wl ppfab;a&Smif&if; ppfawGaus;vufoed ;f
wef&GmodkY ajymif;a&TUcJhonf/ e,fcsJUqefYusifa&; rsdK;cspfpdwf
"mwfrSmum; pmqdk\ESvHk;tdrfwGif cdkatmif;ygcJhavonf/
'kw,
d urmppftwGi;f jynfow
l Ykd 'kua ygif;pHck MH u&\/
*syefzufqpfwdkY\ vlrqefpGm zdESdyfnOf;yef;rIrSmum; tBuD;
&cd k i f o m;BuD ; pmay
93
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
aemifawmfpmqdkowdk;axmifvS\ b0tajctaeum;
wpfrsKd ;wpfzkH ajymif;vJomG ;\/ ppftNy;D axmifrv
S w
G v
f mMu
NyD; vkyfazmfudkifzufrsm;ESifhtwl zqyvtzGJU0if jzpfvm\/
axmifxJ&SdpOfuyif t*Fvdyftzrf;tqD;rS wdrf;a&SmifvGwf
ajrmufcJhaom acgif;aqmifrsm;ESifh vkyfazmfudkifzufwdkYonf
*syefkyfao; a'gufwmbarmf tpdk;&\ pDrHtkyfcsKyfrItwdkif;
rdrdwdkYtzGJU (&cdkifwdkif;vHk;qdkif&m wdkif;&if;om;tpnf;tHk;)
udk zsufodrf;cJh&\/ tpdk;&wm0efrsm;udk kyfao;tpdk;&tvdk
usom vkyfudkifcJhMu&\/ xdkrSwpfqifh *syefawmfvSefa&;udk
jynfracgif;aqmifrsm;ESifhvufwGJ qifETJcJhMu\/ ,ckppfBuD;
NyD; vGwfvyfa&;&vmaomtcg xdkyk*dKvfrsm;onfyif zq
yvtzGJU0ifrsm; jzpfvmNyD; EdkifiHwnfaqmufa&;wm0efudk OD;
aqmifaeMu&ayNyD/
pmqdkowdk;axmifvSonf uAsmuavmifudkpGefYypfNyD;
ajrmufOD;NrdKUodkY NrdKUe,fzqyvOu|tjzpf wm0efoGm;,lcJh&
\/ xdkrSwpfqifh ppfawGcdkif zqyvtzGJU wGJzuftwGif;a&;
rSL;tjzpf ppfawGNrdKUodkY jyefvm&\/ &cdkifwdkif; zqyvtzGJU\
tmabmf ]]vrf;rSef}} aeYpOfowif;pmudk wm0ef,lxkwfa0cJh
94
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
xdu
k AsmzGUJ Ny;D aemufyikd ;f wGif "njronf jrefrmEdik if H Nird ;f
csrf;a&;tzGJU0ifwpfOD; jzpfvmcJhonf/ Nidrf;csrf;a&;uAsm
trsm;tjym;udkvnf; zGJUcJhavonf/
0efcHcsuf/
1960-61ckESpfrsm;twGif; q&mOD;ausmfjrxH uAsmoif
,lcJhpOfu rSwfwrf;rsm;? 1985-ck {NyDvtwGif;u q&mOD;
owdk;vSxH oGm;a&mufawGUqHkar;jref;csufrsm;udk tajccH
a&;om;jcif;jzpfygonf/ NAdwdoQacwf &cdkifEdkifiHa&;ordkif;
95
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
tcsuftvufrsm;twGuf ppfawGarmifa&; ]]&cdkifvli,frsm;
\ vGwfvyfa&;c&D;}} (&cdkifhwefaqmif trSwf 8? 1984)wdkYudk
udk;um;onf/ ppfNyD;acwfESifh vGwfvyfa&;&pacwf EdkifiHa&;
tajctaersm;twGufum; '*Hkwm&mZf]]oZifoif;jyefawmh}}
(1974)pmtk y f y g ]]t,f ' D w mpm;yG J r S tawG U tMuH K }} ud k
rSDjirf;ygonf/
* &wkwGif
armif A od e f ;
(23-5-80)
(1987)
96
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
pmqdk"nmjr
arG ; &mZmwd E S i f h rd b rsd K ;d k ;
tm;upm;0goem
q&m"nmjrudk tzOD;armifa&TvSESifh trda':xm;OD;cddkif
wdkYrS 1276-ck? wefcl;vjynfhausmf (6)&ufaeYwGif ppfawGNrdKU?
abmufo;D pk&yf arG;zGm;onf/ trnf&if;rSm ausmjf rjzpfonf/
&if;ES;D ol i,faygif;rsm;u ]usm;aoQ} [k ac:Muonf/ ausmif;
q&mjzpfvmaomtcg taygif;toif; a&mif;&if;rsm;u
]q&musm;} [k ac:Muonf/
q&mwdrYk sKd ;d;k onf aq;orm;rsKd ;d;k jzpfonf[k od&onf/
odkYaomf q&mhzcifrSmum; omrefukefonfwpfOD;om jzpf
onf/
ausmif ; om;b0
&cd k i f o m;BuD ; pmay
97
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
98
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
em;axmif&ol wynfhwdkYtm; rsuf&nf0Jvmonfxd qGJaqmif
Edkifavonf/
Orm'EDysdKUudk oifaomtcgum; ydkokyfay:\/ if;
ysdKU r,fOrm\tvSudk pmqdkOD;&Tef;u ]]a&Ta&mifysHUysL;? a&T
ezl;ESifh? aumhjzL;rsufawmif? a&TrsufarSmifrS? a&Ta&mif0if;vQH?
a&TESmwHwGif}} [lvnf;aumif;? ]]vSqHk;acgifcsKyf? a&Ta&jrKyf
odkY? vkyfvkyfvJhvJh? rIwfvQifyJhrQ? EIdif;&SUJ&efrsm;? zufrxm;vsuf?
a&om;y'Hk? Mum&GufyHkESifh}} [lvnf;aumif; okyfazmf\/
,if;okyfazmfcsufudk q&mu oHaeoHxm;ESifh qGJqGJiifiif
vufwef;qdkjyNyD; r,fOrmtom;ta&wdkYonf a&jrKyfuJhodkY
rIwv
f Qif yJx
h u
G o
f mG ;rvm;[k atmufarh&avmufatmif El;nHh
aMumif;ajymvsuf vuf0g;udkjzefYum okyfay:atmif zl;ceJ
rIwfjy\/ wynfhwdkYu 0g;ceJyGJuspOf rdef;uav;wdkYu acgif;iHkU
NyD; wcGD;cGD;&,fMuavonf/ toiftjywdkYudk wynfhwdkY
tvGefpGJMuavonf/
ppf r k e f ; ol p mqd k
q&mwdkY ausmif;om;b0onf trsdK;om;ausmif;rsm;
acwfpm;aeaom tcsdefjzpf\/ 'dkYArmtpnf;tHk; MoZmwuf
aeaomumv jzpf\/ &cdkifbufum; &cdkifwdkif;vHk;qdkif&m
wdkif;&if;om;tpnf;tHk;onf vli,fwdkYtay: tvGefMoZm
anmif;avonf/
&cd k i f o m;BuD ; pmay
99
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
ppfNyD; vGyfvyfa&;&cgeD; jrefrmEdkifiHa&; rwnfrNidrf
qlqn
l n
H jH iif;cHu
k NJG yMJ uaomtcg q&m"nmjr tvGepf w
d yf suf
\/ acgif;aqmifBuD;rsm; vkyfMuHcH& tvGefpdwfxdcdkuf\/
vGwfvyfa&;&cJhapumrl trsdK;om;nDGwfa&;udk rwnf
aqmufEdkifcJhonfomru jynfwGif;ppfjzpfvmaomtcgum;
q&m,lusHK;r& jzpfcJhavonf//
q&monf ppfrkef;olwpfOD;yDyD jynfwGif;ppfudk &yfpJNyD;
jynfwGif;Nidrf;csrf;a&;udk &vdk\/ xdkYaMumifh uAsma&;zGJUaeHk
ESifh auseyfraeawmhbJ jynfwGif;Nidrf;csrf;a&;vIyf&Sm;rIrsm;
yg0ifcJh\/ jrefrmEdkifiH urmhNidrf;csrf;a&;uGef*&uftzGJU0if
wpfOD;vnf; jzpf\/ jynfwGif;ppf&yfpJa&; a<u;aMumfoHjzifh
a&G;aumufyGJ0ifaom rdwfaqGygvDreftrwfavmif;wpfOD;
twGuf e,fxGufNyD; rJqG,fpnf;Hk;ay;avonf/
q&m"nmjr\ jynfwGif;Nidrf;csrf;a&; &vdkrIqEudk Nidrf;
csrf;a&;uAsmNydKifyGJ yxrqkqGwfcl;cJhaom ]vmavmharmif
jrefrm} uAsm&SnfBuD; xif&Sm;pGm awGUEdkifavonf/ uAsm
NydKifyGJudk q&mBuD; ocifudk,fawmfrIdif;u OD;pD;usif;yNyD; qk
csD;jrifhcJhjcif; jzpfygonf/
q&monf NAw
d o
d Qacwf jrefrmpmoufoufjzifh oif,l
&aom ppfawGaemfrHausmif;xGuf wpfOD; jzpf\/ jrefrmuAsm
udk tajccHusus oif,w
l wfajrmufco
hJ l txufwef;q&mjzpf
wef;xd oif,lcJh&ol? jrefrmpmxl;cRefol jzpf\/
"njr\ uAsm0g'
q&m\ uAsm0g'onf vrf;d;k a[mif;yHo
k Pmef tawG;
tac: (Nird ;f csr;f a&;? 'Dru
kd a&pDa&;? qd&k ,
S v
f pfa&;)taMumif;
t&mrf s m; xnf h a y;aom0g' jzpf \ / rd r d u Asm aumif ; ?
raumif; toHxu
G
f zufMunf&h ef wdu
k w
f eG ;f \/ toHaxmifh
aevQif jyifcdkif;\/ a0g[m&<u,fatmif a&S;acwfpmqdkawmf
BuD;rsm;\ vuf&maumif; vuf&mrGefrsm;udk usufrSwfxm;&ef
EId;aqmfavh &Sdonf/ q&monf udk;cef;ysdKU? bvmvwd,ysdKU?
Orm'EDysdKU? rmCa'0vuFmBuD;wdkYtjyif &wkajrmufjrm;pGmudk
vnf; usurf w
S x
f m;Edik \
f / q&monf rfrd \
d uAsmrsm;udk pmqdk
awmfBuD;rsm;\ vrf;dk;twdkif; toufnDatmif BudK;pm;a&;zGJU
\/ rsuaf rSmufacwfpmqdBk u;D rsm;\ vrf;d;k twdik ;f towfnD
atmif BudK;pm;a&;zGJU\/ rsufarSmufacwf pmqdkBuD;rsm;yif
towfnaD tmif ra&;zGUJ Edik Mf uonfukd axmufjyum rdru
d ,
kd f
udk *kPf,lavh&Sd\/ taMumif;t&mvnf; rysufatmif
towfnaD om um&efuv
kd nf;&atmif? toHvnf; omatmif
um&efaemufodkYvdkuf&if; wpfcgwpf&H rdk;pifpifvif;cJhzl;
aMumif; ajymjyzl;ygonf/
q&m\uavmiftrnf ]"nmjr} onfyif toHraxmifh
&cd k i f o m;BuD ; pmay
100
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
atmif ]"n} tpm; ]"nm} [l ,lxm;jcif;jzpf\/ wcsdKU
rdwfaqGrsm;u toHoabmudk em;rvnf q&mudk ]"nmjr}
[k ac:Mu\/ q&mrESpfoufacs/ "njrqdkvQif oufoHESpfck
xyfae\/ em;0ifyD,H rjzpfacs/ "nmjr ("Ofnmjr)[l
tv,f wufoH ]tm} um&ef,lNyD; tqHk; csoH ]jr}[k
ac:rSom toHom\/ uAsmqef\/ q&mum; uAsmudp
toH\MoZmudk rQxd emcHwefzdk;xm;ol jzpfavonf/
"nmjr\ uAsmrsm;
q&m\ uAsmrsm;udk &cdkifhwefaqmifr*Zif; trsm;qH;
awGU&onf/ &cdik w
hf efaqmifr*Zif; twG(J 3)? 1953-xkww
f iG f
atmufyguAsmrsm;udk awGU&onf/
1/ rSmvdkufyg&ap (av;csdK;)
2/ aepufol&defcsD (33) y'pDydk'fpHk&wk
3/ a&m*gwefYwD; [efYumqD; ydk'fpHk&wk
4/ "na&Tcdkif csDydk'fpHk&wk
101
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
wynf h w pf O D ;
ppf a wG N rd K U
27-6-95
(vjcrf;NrDr*Zif;? 1998)
ed * H k ;
q&monf ppfawGNrdKUjynfolUaq;HkBuD; 1962-ck? ZGefv
(8)&ufaeYwGif uG,fvGefcJhygonf/ 1954-ckESpf emrusef;jzpf
pOfu a&;cJhaom ]]aowrf;pm}} uAsm ]]wwfEdkifvQifjim;?
wynfrh sm;wd?Yk ightm;*lrif? aqmufwnfjyif? vdt
k ifr&? "nm
&cd k i f o m;BuD ; pmay
102
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
ppfawGrS vGwfvyfa&;acwfOD;
pmaytzG J U
jynf a xmif p k a cwf ppf a wG N rd K U\ pmayvI y f & S m ;rI
taMumif;udk rSwfwrf;wifMurnfqdkvQif vGwfvyfa&; &vkvk
umv zGm;oefYpifcJhaom ]]pmaywdk;wuf jzefYcsda&;tzGJU}}
taMumif;udk xdyfqHk;rS azmfjyMu&rnf jzpfonf/ tzGJUonf
jynfaxmifpkacwf ppfawGNrdKUwGif tapmqHk;xlaxmifcJhaom
pmaytzGJUjzpfNyD; us,fus,fjyefYjyefYpepfwuszGJUpnf; tqifh
jrifhjrifh vIyf&Sm;EdkifcJhaom tzGJUvnf; jzpfavonf/
tzGJUwGif ppfawGNrdKU\ vlrIa&;udp? EdkifiHa&;udprsm;
Edk;Mum;wuf<uaom yk*dKvfrsm; pHkpHkvifvifyg0ifcJhonf/
&cd k i f o m;BuD ; pmay
103
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
rSwfwrf;tcsKyf
"gwf y H k
a&SUwef; --- (b,frSnmodkY) (1) OD;ausmfom (wGJtwGif;a&;rSL;) (2) OD;ausmfatmif (3) OD;armifOD;ausmf ('kOuX) (4) OD;zoaxmf (em,u) (5) OD;ausmfjr ("nmjr?
Ou|)? (6) OD;cifarmif (em,u) (7) OD;armifEk (8) OD;armif
armif (twGi;f a&;rSL;) (9) ODBuKd io
f matmif (wGzJ ufpmwnf;)/
&cd k i f o m;BuD ; pmay
104
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
wdu
k w
f pfct
k rnf (NEW AGE BOOK HOUSE)udk awGUzl;aom
aMumifh oabmusNyD; ]]b0opf}} ESifh ]]tm;opf}} [laom
trnfESpfvHk;udk wifjycJh\/ tzGJU0ifrsm;u trnf2-ckvHk;udk
oabmusMuonf/ aemufqHk;wGif ]]b0opf}} trnfudk a&G;
cs,fvdkufMuNyD; ]]b0opfpmapmif}} [k uifyGef;wyfvdkufMu
onf/
xdktcsdef jrefrmEdkifiHrSm vGwfvyfa&;&cgeD;qJqJ jzpf
onf/ vGwfvyfcgeD; tajctae pmapmifudk ]]b0opf}}
[k trnfay;vdu
k Mf ujcif;onf Edik if \
H rsuaf rSmuftajctae
ESifh txl;udkufnDavonf/ udkvdkeDuRefxrf;ydk;rS vGwfuRwf
awmhrnfjzpfaom jrefrmEdik if o
H m;wdo
Yk nf vGwv
f yfaom Edik if H
b0opfudk wnfaqmufMu&rnf r[kwfygavm/ ppfawGNrdKU
rSm t*Fvdyftqkwf *syefAHk;'Pf wpfBudrf? *syefrsm; 3ESpf
3rdk; tkyfcsKyfaepOf t*FvdyfAHk;'Pfudk tBudrfBudrfcHcJh&aom
aMumifh pdpdnufnufaMuNyD; jymyHktwd jzpfcJh&onf/ ppfawG
NrdKUom;wdkYonf jymyHkb0rS 0g;? "ed tdrfopfrsm;aqmuf
&GmopfNrdKUopfjzpfatmif tm;opfrmefopfESifh kef;xcJhMu&
onf/ xdktajctaersdK;wGif pmaywdk;wufjzefYcsda&;tzGJUu
todopftjrifopfrfsm; jzeYfjzL;ay;&rnf r[kwfygavm/ xdk
tjrifrsm;jzifh ]]b0opf}} pmvHk;udk tzGJU0ifrsm;u oabmus
]]b0opf}} pmapmif uifyGef;wyfcJhMujcif; jzpfayonf/
&cd k i f o m;BuD ; pmay
105
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
106
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
obmywdrdefYcGef;ajymNyD;aemuf trnfrodpmqdkwpfOD;
]]t0dZmydwfumqdkY? rdpmNrdKUjyifjyif? |mvdkYcifrifvQif? vGifhpif
rnfrvGJ}} tpcsDaom aw;xyfudk oDqdkonf/ oDqdkolrSm
OD;xGef;oma0 jzpfonf/ OD;xGef;oma0onf awmif&Snfykqdk;?
ab;wyftus? acgif;aygif;ESichf efn
Y m;pGm 0wfqifNy;D *Dwtul
tnDr,lbJ oHaeoHxm; useydkifEdkifpGm oDqdkjycJhonf/ y&d
owftxl;ESpfouftm;&Muonf[k qdkygonf/
xdEk pS f pmqdak wmfaeYwiG f pmaytaMumif; a[majymolrmS
q&mOD;ausmfjr (uAsmpmqdk "nmajr)jzpfonf/ q&monf
tdEd,jynfrS EdkA,fqk&urmausmf b*FgvDpmqdkawmfBuD; w*dk;
taMumif;? w*dk;\ urmausmf*DwvDuAsmrsm;taMumif;udk
a[majymcJhonf[k qdkygonf/
wwd,tBudrfajrmuf pmqdkawmfaeYudk ly&Gmrlvwef;
ausmif;wGif usif;ycJhonf/ xdkESpfu usif;yyHkrSmvnf; pdwf0if
pm;zG,af umif;ygonf/ xdEk pS w
f iG f pmaywd;k wufjzefcY sad &;tzGUJ
onf pmqdak wmfaeYusi;f y&jcif;\ &nf&,
G cf suu
f kd uAsmky<f u
pmvHk;jzifh xif&Sm;apcJhonf/ uAsmzGJUqdkay;olrSm OD;owdk;vS
(aemfrHvS)jzpfygonf/ xdkuAsmudk q&mu atmufygtwdkif;
&Gufqdkjyygonf/
a&S;acwfya0? pmqdkawGtm;? rSef;awGwrf;w? owd&
vsuf umv,ck? Nidrf;vkeD;eD;? pmqDrD;udk? xdefnD;wzef? xGef;
vif;&efzdkY? &nfoefa&S;I? "d|mefjyKonf? jynfolaumif;usdK;
107
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
0g'aom/
tcrf;tem;jyifqifolwdkYonf uAsmudk puLjym;&Snf
BuD; 2-ckwGif pmvHk;xGif;NyD; kyf<uazmfum tcrf;tem;pifjrifh
ab;wpfzufwpfcsuf av;axmifhwdkifoPmefjyK pdkufxl
xm;onf/ xdkkyf<upmvHk;rsm;aemufwGif rD;oD;rsm; wyfqif
vdkufonf/
tcrf;tem;paomtcg pmvHk;aemuf&Sd rD;oD;rsm;udk
rD;zGiv
hf u
kd Nf y;D pifjrifEh iS t
hf crf;tem;a&SUydik ;f rD;oD;rsm;udk rD;rSw
d f
vdkufonf/ enf;jzifh kyf<uuAsmpmvHk;rsm; xif&Sm;yDopGm
ay:vGifvmNyD; y&dowfwdkY zwfIEdkifMuonf/ y&dowf\tmHk
udk xdkodkYqGJaqmifvkdufpOf OD;ausmfatmifu aemufcHrSae
uAsmudk oHaeoHxm;ESifh oDqdkay;onf/ y&dowfrSm uAsmudk
zwfIodjrifEdkifonfomru MunfvifcsdKat;aom uAsmoHudk
vnf; acwfqef;,OftzGJU\ *DwoHtultnDESifh em;qifEdkifcJh
Muonf[k q&mOD;owdk;vSajymjy rSwfom;cJhygonf/
xdkESpfpmqdkawmfaeYwGif OD;armifOD;ausmfu ]]wm0wom
pmqdk}} [laomacgif;pOfESifh a[majymcJhonf/ wm0wompm
qdk qdkonfrSm yoDcewfom;udk &nf&G,fjcif; jzpfonf/
OD;armifO;D ausmrf mS tajymta[maumif;Ny;D [moPfvnf;
&SdaomaMumifh yoDcewfom;ESifh a'0p&mewforD;wdkY tcspf
Zmwfvrf;udk y&dowfwaomaomyGJusatmif a[majymEdkifcJh
onf[k od&ygonf/ OD;armifOD;ausmfonf OumysHjyZmwf
jyZmwfrsm; ujyjcif;
pmaywd k ; wuf j zef Y c sd a &;tzG J U \ wjcm;rS w f o m;zG , f
vkyaf qmifcsuw
f pfcrk mS jyZmwfrsm; ujyjcif; jzpfonf/jyZmwf
2-ck ujycJhMuonf/ yxrqHk;wifqufaomjyZmwfonf
oumysHjyZmwfjzpf 'kwd,jyZmwfrSm rif;om;BuD;a&Tbef;
jyZmwfjzpfonf/
OumysHjyZmwf
OumysHum; ajrmufOD;acwf rif;&mZmBuD; (15931612) vufxuf xif&Sm;aompmqdkynm&SdtrwfBuD;wpfOD;
jzpfonf/ tdrfa&SUpHrif;carmif;\tBuD;awmfvnf; jzpfonf/
rif;carmif;udk taMumif;jyK [Hom0wDaejynfawmfodkY
2Budrfa&mufzl;onf/ yxrtBudrfwGif 2ESpfcefYMumonf/
'kwd,tBudrfwGif 4ESpfcefYMumonf/ xdkYaMumifh OumysHonf
&cd k i f o m;BuD ; pmay
108
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
109
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
110
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
atmufwGif azmfjyvdkufygonf/
rif;om;BuD;a&Tbef;jyZmwf
jyZmwfonf pmaywdk;wufjzefYcsda&;tzGJU\ 'kwd,
ajrmufjyZmwf jzpfonf/ t&if;&Sief ,fcsUJ t*Fvyd w
f t
Ykd m; pwif
awmfvSefcJhaom &cdkifrsdK;cspf tmZmenfyk*dKvfwdkYudk jynfolwdkY
odatmif azmfxkwf&efESifh trsdK;om;opmazmufrsm;aMumifh
awmfvSefa&;usqHk;cJh&aMumif; owday;&ef &nf&G,fNyD; ujycJh
jcif; jzpfonf/ 1952-ck? rwfv (27)&uf awmfveS af &;aeYwiG f
0uFyguGif; 2-&uf ujycJhonf/
rif;om;BuD;a&Tbef;jyZmwftwGuf ordkif;aMumif;udk OD;
armifarmifu ajrmufOD;NrdKU q&mOD;OD;omxGef;xHrS 1950ck uyif ar;jref;rSwo
f m;,lczhJ ;l onf[k qdyk gonf/ xdrk w
S w
f rf;
udk tajccHNyD; OD;armifarmifu rwfv(27)&uf awmfvSefa&;
aeYESifh udkufnDaom rif;om;BuD;a&Tbef;jyZmwfudk ujy&ef
pmaywdk;wufjzefYcsda&;tzGJU tpnf;ta0; wifjycJhonf/
tzGJU0ifwdkYESpfoufMu awmfvSefa&;aeYwGif cif;usif;ujy
cJhMujcif; jzpf\/
Ou m ysH t jznf h
(3) r&aMumif;aqmif? yef;&Smatmifvnf;? aemifrlMuH
awG? pdwfoma0rQ? ajrmuf{oefpGef? o&umefarT;? avaoG;ysUH
MuL? rLeHU&Tif;? jznf;avoGif;u? tifMuifoaE? oHao'Z?
&cd k i f o m;BuD ; pmay
111
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
112
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
wifqufMupOfu 'gdu
k w
f mtjzpf OD;pD;acgif;aqmifco
hJ l q&m
OD;OD;apmyif jzpfygonf/
1958-ck? rwfvusif;ycJhaom ppfawGNrdKU Aka'garmf
q&mawmfbk&m; (vScdkifq&mawmfbk&m;) o'Eokrer[m
ax&f wHk;yGJwGifvnf; jyZmwfudkyif yg'vdwfcsdwf&yfuGufrS
OD;armifEkOD;pD; ujycJhMuygonf/ pmaywdk;wufjzefYcsda&;
tzGJUu vufrGeftpazmfxkwf ujyaom rif;om;BuD; a&Tbef;
jyZmwfrSm ppfawGNrdKU qufvufacwfpm; &Sifoefaevdrfhrnf
[k arQmfvifh&ayonf/
pmaywdk;wufjzefYcsda&;tzGJUum; 1953-ck aemufydkif;u
yif taMumiftrsdK;rsdK;aMumifh ed*Hk;csKyfoGm;cJhygNyD/ odkYaomf xdk
tzGJU\ &cdkifvlxktMum;tjrifrsm;a&;? Edk;Mum;wuf<ua&;
twGuf pmay,Ofaus;rIvkyfief;rsm;udk pdwftm;xufoefpGm
wnDwGwf aqmif&u
G cf MhJ ucsurf sm;udu
k m; uREyfk w
f Ykd rarhtyf
ay/ xdktzGJU\ tpOftvmaumif;rsm;udk erlem,lNyD; &cdkifpm
ay ,Ofaus;rI wd;k wuftqifjh rifah tmif uREykf w
f u
Ykd vufqifh
urf; aqmif&GufoGm;Mu&rnf jzpfayownf;/
113
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
THE ARAKAN HISTORICAL RESEARCH
SOCIETY
(FOUNDED 1290, B.E)
PATRONS
&cdkifjynf okawoe*sme,f
jrefrmEdkifiHokawoetoif;udk 1910-ckwGif wnf
axmifcyhJ gonf/ ,if;udt
k wk,
l &cdik jf ynfppfawGNrKd U ]]&cdik f
jynf&mZ0ifa[mif;rsm;udk &SmazGpkaqmif;a&;toif;}} udk
1929-ckESpfwGif wnfaxmifcJhMuygonf/ toif; xdkacwf
ppfawGNrdKU\ NrdKUrsufESmzHk; *kPfoa&&Sd yk*dKvfynm&Sifrsm; pHkpHk
nDnyD g0ifMuonf/ toif;0ify*k Kd vrf sm;pm&if;udk ,if;toif;
rS xkwfa0aom ]]&cdkifjynf&mZ0ifa[mif;rsm;udk &SmazGa&;
toif;\rSwfwrf;}} pmtkyfausmzHk; t*Fvdyfbmomjzifh azmf
jyxm;&mrltwdkif; azmfjytyfygonf/
PROMOTERS
1. Shwe-Zay-De-Sayadawgri.
2. U Tun Aung, B.A., M.L.C., Superintendent.,
National High School, Akyab
3. U San Baw U, Pleader.
COUNCIL
1.
2.
3.
4.
5.
Presidert
Vice-President
Honarary Secretary
Honarary Treasurer
Honarary Librarian
114
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
1.
2.
3.
4.
5.
EXECUTIVE COMMITTEE
The Office bearers of the Society and
U Aung Tha U
U Sein Tun U
U Pha Htaw U
U Tha Noe Aung
M. Cassim Esqr.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
PUBLICATION COMMITTEE
U San Baw U, Pleader: Chairman.
U Kyaw Zan, B.A. Teacher, Editor.
U Aung Tha U, Teacher, Librarian
U Maung Tha Tun, Pleader
U Tha Noe Aung, Pleader
U U Tha Tun, Teacher
M. Cassim Esqr. Teacher
toif; \tm;xk w f r I
jrefrmEdik if o
H ak woetoif;onf ,if;\vkyaf qmifcsuf
tjzpf ]]jrefrmEdkifiHokawoetoif;*sme,f}}udk toif;zGJYNyD;
aemufwpfESpf (1911-ck? ZGefv) xkwfa0cJhygonf/ &cdkif
jynf okawoetoif;um; ,if;\BudK;yrf;rIudk toif;pwif
zGJUpnf;aom ckESpfwGif csufcsif;vufiif; ]]&cdkifjynf&mZ0if
a[mif;rsm;udk &SmazGa&;toif;\ rSwfwrf;}} trnfjzifh
115
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
ed'gef;
(&cdkifomjcif; 3-ydk'f)
earmw b*0awm t&[awm ormorK/
1/ bk&m;qlql? yGifhawmfrlau? ZrLr@v? uRef;xufAGD
rSm &TD"n[k? emrwHcGef? obif;0Sefvsuf? rif;rGefpdk;jrwf? ous
EG,fav-omuDewfwdkY? pdk;vwfaomcg? xuf0Vm0,f? zvf0geD
eef;? ol&d,mav-vQHjzmxGef;odkY? rEGrf;a&mif0g? omoemESifh?
bmomody wdkif;vHk;csHKau? pHkjynfh0vsuf? aZ,saZ,s? oNyD
nmrsm? &TDpmordkuf? wdkif;&udKifrSm? armfuGef;pdkufvdkY? a&S;jzpf
ukefpif? awG;vdkufvQifrl? b0ifrcsrf;? vpEmudk-&m[kzrf;odkY?
ndK;EGrf;r&Tif? vGrf;&Sdefrjywf? vGrf;wdrfxyfrsm? vGrf;rdkCf;qif
a&/
2/ vGrf;rdkCf;qifau? vGrf;a&rdkCf;ayguf? vGrf;yifv,f
rSm? vGrf;&DavSmufvdkY? usdK;aygufxD;pnf? jyefvnfpdkufaqmuf?
wdkY&TDjynfrSm-jzpfajrmufvdrfh? uHarSmufaomcg? a&mif0gawZ?
bkef;rD;avmifau? ajymifxGef;yvJ;? avmuwHxGm? "rwm
&cd k i f o m;BuD ; pmay
116
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
avsmuf? ysuu
f ed ;f MuKH au- ysuw
f akH jrmuf\/ taxmufrsm;pGm?
a&S;aomtcg0,f? &umyl&? ajreufoefav- wdkif;"nwGif?
&uEG,fydkif? owif;vIdifvsuf? oif;BudKifysHUrTD;? aomif;vHk;csHK
au-atmifpnfwD;vdkY? cdkifNzD;rsm;pGm? wwfynmvJ;? a&mif0g
rndK;? igwdkYjynfrSm- wdk;BuD;wdk;vdkY? a&S;dk;jzpfaxG? toG,foG,f
udk? ck0,fvlrsm;? ukeftpifav? rodjim;yJ? qkwfygaysmuf
uG,f? vpEmudk? wdrfvTmwdrfxyf-vTrf;onfhES,fav/
/
3/ vGrf;onfhES,fau? vGrf;uG,farSmifrdkuf? vTrf;zHkcsHKau?
vTrf;wdrfwdkufudk? wGef;vSpfNyD;cg? ,kefpEmonf? a&mif0g&Trf;
&Trf;? dkjyKaAav-Oa'pGef;u? ay:xGef;aomhoGif? &mZ0ifESifh?
rsm;jzifhordkif;? oHydkif;ausmufpm? tjzmjzmau? vuFm&wk?
oDrI{;{ef? &uefomjcif;? w&if;wabmif? rsm;ajrmifukefpif?
aA'ifrvyf? euf0eS ;f us,af u? aq;twwfw?Ykd ay:vwfaom
iSm? pmrSwfwrf;? rLyef;udk- xkwfiSa0a&/ /
OD;omxGef;atmif\ &mZ0ifa0zefcsuf
pmapmif &mZ0ifokawoD OD;omxGef;atmif\ &cdkif
&mZ0ifqdkif&m okawoejyKcsufrsm;ESifh a0zefcsufrsm;rSm
acwfa&SUajy;ae\/ &J&ifjh ywfom;vS\/ taMumif;tusKd ; ,kwd
cdkif\/ ,ckacwf okawoDwdkYtwGuf tav;teuf avhvm
aqG;aEG;oifhaom pmwrf;wpfck jzpfayonf/
&cd k i f o m;BuD ; pmay
117
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
a&TapwDrl &cdkifrif;orD;{jcif;
*sme,f &cdkifrif;orD;{jcif; tptqHk;yg&Sd\/ jrefrm
jynf yHkESdyfxkwfa0cJhzl;aom &cdkifrif;orD;{jcif;rlrsm; 34ydk'fomyg\/ ed*Hk;tydk'frygacs/ {csif;um; pmudk,f 36ydk'fESifh ed*Hk;tydk'faygif; 37-ydk'f yg&Sd\/ tydk'f 9ESifh 10udk
aemufynm&SdwdkY jznfhpGwfjcif;rQom jzpfonf[k {jcif;tqHk;
rSwfcsufcsxm;onfudk awGU&ygonf/
{jcif;ESifh ywfouf q&mBuD;OD;atmifomOD;udk ar;
jref;Munf&h m q&mBu;D u rlonf ppfawGNrKd U a&TapwDausmif;
wdu
k f q&mawmfb&k m; OD;awZ&mrcGijhf yK ayrSwpfqifh q&m
BuD;udk,fwdkif ul;,l&&SdaomrljzpfaMumif; ajymjyygonf/ rl
udk q&mBuD;yif xyfrHwnf;jzwf 1970-ckESpfwGif pmay
aygif;ul;yHkESdyfwdkuf (90-atbD? a0Z,Emvrf;? 8-&yfuGuf?
awmifOuvmy)rS yHkESdyfxkwfa0cJhzl;ygonf/
*sme,f\oufwrf;rSm ESpfaygif;ajcmufq,fem;odkYyif
uyfcJhygNyD/ &cdkif&mZ0ifa[mif;rsm;udk &SmazGpkaqmif;a&;
&cd k i f o m;BuD ; pmay
118
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
toif;um; oufwrf;r&SnfcJh&Smay/ toif;oufwrf;wdkcJh
aomfvnf; toif;\*sme,fudk wm0efcHyHkESdyfcJh&ol q&mBuD;
OD;atmifomOD;rSmrlum; touf(90)em;odkYyif csOf;cJhNyD jzpfyg
onf/ q&mBu;D use;f rmtouf&n
S af omaMumifo
h m *sme,fukd
avhvmodcGifh&cJhjcif; jzpfygonf/ *sme,fudk xyfrHyHkESdyfEdkif
vQiu
f m; acwfvil ,fwt
Ykd wGuf tusKd ;rsm;vdrrhf nf[k ,HMk unf
ygonf/
aqmif;yg;jzifh q&mBuD;OD;atmifomOD;tm; *kPfjyKOD;
Gwfygonf/
jynfoloHk; ta&
U
tajctae
ta&GG uAsm
(1948-1962)
armif A od e f ;
(&cdkifhwefaqmif r*Zif; -15)
119
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
vGwfvyfNyD;acwf ta&
U
xkwfrI
ta&GG uAsmazmf
vGwv
f yfNy;D acwfukd tMurf;tm;jzif&h ydS ikd ;f ? aemufyikd ;f vdYk
2-ydkifcGJEdkifyga&/ 1948-u 1962-rwfvxd wpfydkif; (&Sdydkif;)?
1962-uyif atedxd wpfydkif; (aemufydkif;)jzpfaw/ at
aqmif;yg;rSm &Sdydkif;acwf t&GduAsmazmfxkwfrI? qef;opfrIdkU
udk vufvSrf;rDa&qD oHk;oyfMunfhvmygar/
ta&GUuAsmazmfxkwfrI tajctaeudk wifjya&cg vGwf
vyfNyD;&Sdydkif; acwfwpfavQmuf yHkESdyfxkwf0DorQ (1) jrefrm
r*Zif;wd? (2) &efukefwuodkvf ausmif;ol^om;rsm;xkwf
r*Zif;wd? (3) ppfawGxkwfpmapmifwdeefY (4) toQifpudE
\ &cdkifobm0 aw;uAsmpmtkyfdkUu avhvmoHk;oyf wifjy
vm;ygar/
(1) jrefrmr*Zif;/ jynfoloHk; ta&GUuAsmwdudk azmf
xkwfwifjya&; jrefrmr*Zif;wdu uRefawmfoda&qD 2-apmif
[dyga&/ wpfapmifu 1950-ckxkwf wm&mr*Zif;trSwf
(24)jzpfyga&/ aemufwpfapmifu 1959-ck rwfvxkwf Ir0
r*Zif; jzpfaw/
wm&mr*Zif;rSm ]]&cdkifjynfrS tjrKawrsm;}} acgif;pOfeefY
ta&GUuAsm 7-yk'fudk tOD;qHk;wifjya&yk*dKvfu jrefrmynm[d
tbd"mefynmoQif uAsmpmqdk q&mrif;ok0Pf jzpfyga&/
q&mazmfxkwfwifjya& uAsmaoQwdudk pm&if;csjy&au &cd k i f o m;BuD ; pmay
120
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
(1)
(2)
(3)
(4)
(5)
(6)
(7)
t*Fvdyf a&Sudkufwwfaw
csif;rAkwfqHkeqmvIH
tbmBuD; 0g0g
tarava,mif;rav
tbm0gtbm&D cwfvm;c,ifh
ta0ta0 0oHac
a&Tat;dkU taoQ0g
csDuAsm
/
/
/
/
/
/
121
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
122
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
wuov
kd af &muf &cdik af usmif;om;xkwpfcv
k ;kH udk ud,
k pf m;jyKyg
a&/ ausmif;om;wdeefY qufEG,feDa& &cdkifynmwwf tvTm
wpfckvHk;udkavhaomh udk,fpm;jyKa&vdkY qdkEdkifzdkY xifyga&/
pmyDa&acwf\ aMu;rHjk yifjzpfawvdYk qdu
k wfawtwdik ;f
xdkr*Zif; ESpfapmifrSm &cdkifynmwwfdkU\ todtjrif cHpm;
csufwdudk wGd&yga&/ jynfolbufom; uavmifoQifdkU\
jynfoUl b0 tajctaewifjycsuw
f u
d v
kd nf; zwf&yga&/ tOD;
qHk;xkwfaw vGwfvyfa&;pmapmifupvdkY wuodkvf &cdkif
ausmif;om;dUk a& jynfaxmifpt
k wGi;f rm &cdik v
f rl sKd ;dUk \ vlrsKd ;
qdkif&m *kPft*Fgay:vGifatmif tm;xkwfuwfpGmudk wGd&yg
a&/ pmwnf;tmabmfrSm &Sda[mif;pmyD,Ofaus;rIdkUudk pl;prf;
azmfxkwfvdka&qE[daMumif; azmfjyxm;yga&/ &cdkifpmyD
taMumif; trsm;odEdkifatmif ,if;r*Zif;rm &Sda[mif;&cdkif
uAsmazmfxkwfrIudk pwifcyga&/ ESpfwdkif;qufyem xkwf0Da&
&cdkifhwefaqmifeefY "n0wDr*Zif;dkUrmavhaomh &Sda[mif;
&cdkifpmyD azmfxkwfrIudk pmwnf;toD;oD;u tmHkrjywftm;
xkwfcuwfaMumif; wGd&yga&/
(vGwfvyfNyD;acwf &Sdydkif;umvrm (1950-u 1963xd)
&cdkifhwefaqmifr*Zif; pkpkaygif; 11-apmif xkwfcyga&/
1963-aemufydkif;rm &cdkifhwefaqmifr*Zif;xkwf0DrI (EkdifiHa&;
tajymif;tvJaMumifh) 8-ESpfavmuf wefYxm;NyD;au? 197172 rm&m qufvdkYxkwfvm;pGmudk wGd&yga&/ 1958-u 1962
&cd k i f o m;BuD ; pmay
123
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
124
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
awmifapwD (rluGJ)/
1948-vGwfvyfNyD;acwfrm vGwfvyfa&;&p 1948ckESpfuyif ppfawGrm pmapmifwd xkwf0DrI[dcyga&/1948rm b0opfpmapmif? 1953-rm wufaeopfpmapmif? 1958rm "npmapmif? 1961-rm awfa&SUaqmifpmapmifdkUudk
xkw0f cD uwfaw/ odaYk omf jrefrmpmyDavmurm jrefrmpme,f
Zif;wd &SifoefzGHUxGm;a&ydkif r&Sifoefcyg/ rsdK;pdcsvdkY tyifaoQ
xGufHkxGufcNyD;au pmzwfy&dowf 0,f,ltm;yD;rIenf;vdkY
&Sifoefzl;yGifha& tqifhodkY ra&mufEdkifcaMumif; wGd&yga&/
ppfawGu xkw0f aD & pmapmifwu
d kd tjynft
h pHk ravhvm
zl;yg/ avhvmzl;a&qD a,bk,sjcHKajym&au azmfjyygpmapmif
4-ckvHk;a& jynfaxmifpkyef;NrdKifrm &cdkifpmyDyef;cif;avhaomh
&Sifoefzl;yGifhpDcsifa& &nf&G,fcsuf[daMumif; wGd&yga&/ pm
wnf;tzGJU toD;oD;a& &cdkifpmyDazmfxkwfa&;? &cdkif,Ofaus;
rI "avhx;kH pHUkd udk xde;f odr;f jri w
hf ifa&;twGuf tm;xkwu
f wf
pGmudk wGd&yga&/
,if;pmapmifwdtxJrm &Sda[mif;jynfoloHk; ta&GU
uAsmazmfxkwfrIudk "npmapmif trSwf(5) (1958-atmuf
wdkbm)wpfkwnf;u&m aqmif&GufEdkifpGm wGd&yga&/ pmwnf;
tzGJUu &SmzGDwifjypGm jzpfyga&/ &SmzGDazmfxkwfyHkudk atydkif
&Sif;jyyga&/
&cd k i f o m;BuD ; pmay
125
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
jynfoo
l ;kH ta&GUuAsmazmfxw
k rf rI m atedxd xif&mS ;a&
rSwfwdkifwpfcku okawoDOD;pudEtoQif &SmazGpkaqmif;pDpOf
wifjyaom ]]&cdkifobm0aw;uAsmrsm;}} pmtkyfyif jzpfyg
a&/ ,if;pmtkyfudk &efukefNrdKU? &cdkifa&S;a[mif;&mZ0ifESifh
pmaytzGJUu dkufESdyfjzefY0Dyga&/ &SmazGpkaqmif;wifjya&
okawoDeefY trsm;odatmif yHkESdyfjzefY0DyD;a& tzGJUdkU\aus;Zl;
udk &cdkifwpfrsdK;om;vHk; trSwf&eDuwfzdkY jzpfyga&/
,if;pmtkyfrm ta&GUuAsmaygif; 108-yk'f yg0ifyga&/
pmtkyfa& 2000-dkufaw/ yHkESdyfckESpfu 1961-ck? ZGefvjzpf
aw/ &efukefNrdKU trSwf 44? 36-vrf;? jrefrmaMumfjimyHkESdyf
wdkufrm dkufESdyfyga&/
pkaqmif;wifjyol toQifpudEu pkaqmif;wifjyjcif;
&nf&G,fcsufudk atydkif azmfjyxm;yga&/
]],ck pkaqmif;wifjyvdkufaw aw;uAsmrsm;onf &cdkif
jynf &cdkiftrsdK;om;wdkY\ "avhobm0 aw;uAsmrsm; jzpfMu
\/ aw;uAsmrsm;onf &cdkifol &cdkifom;wdkY\ a'otajc
tae obm0tavsmuf jzpfay:vmMuaom aw;uAsmrsm;
jzpfavonf/
aw;uAsmrsm;udk uav;odyf? uav;acsmh? ykcufvTJ?
,dkif;vTJMuaomtcg oDqdkMuonfhjyif aumufpdkufaumuf
&cd k i f o m;BuD ; pmay
126
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
onf/
&cdkifa&S;a[mif; obm0aw;uAsmrsm;udk okawoD
OD;pudE &SmazGpkaqmif;&,Sdoavmuf wifjyvdkufjcif; jzpfyg
onf/ &cdkifhobm0 aw;uAsmrsm;udk okawoevkyf pk
aqmif;&SmazGvsu&f MdS uaom rsKd ;cspyf *k Kd vw
f o
Ykd nf pmtkyu
f kd
ydkrdkwdk;wufjynfhpHkvmap&ef 0dkif;0ef;ulnDMuvdrfhrnf[k txl;
arQmfvifhygonf}}
tzGJUtwGif;a&;rSL;u pmtkyfudk xyfrHjznfhpGufyHkESdyfjzefY
0DzdkY &nf&G,fcauavhaomh arQmfvifha&ydkif rjzpfEdkifcyg/ odkY
aomf ,if;pmtkyfxJu uAsm (15)yk'fudk aumufEkwfysm
pmayAdrmefxkwf ]]&cdkifaw;oH}} pmtkyfrm pDpOfol OD;rif;Edkif
u xnfo
h iG ;f yHEk ydS jf zef0Y pD mG udk 0rf;ajrmufz,
G f wG&d yga&/ Ny;D au
,if;pmtkyfxJu ]]ZDoQifyifbk&m;}} eefY ]]armifawmfwrf; t
vGrf;ajy}} uAsmdkUudk 10-wef; yif&if;jrefrmuAsm ausmif;oHk;
pmtkyfrm xnfhoGif;jy|mef;cpGmudkavhaomh txl;0rf;ajrmuf
tm;&zG,f wGd&yga&/
vGwv
f yfNy;D acwf&ydS ikd ;f umvrm jynfoo
l ;kH ta&GUuAsm
azmfxkwfrIudk pm&if;csKyfodkufau q&mrif;ok0Pftp "npH?
q&mOD;OD;omxGef;? OD;pHausmfxGef;? "n0wD toQif&0dEdkU
tv,f? toQipf udE tqH;k [d& okawoDtaygif;dUk a& ta&GU
uAsmaygif; wpf&mausmfudk azmfxkwfwifjyEdkifc uwfpGmudk
wGd&yga&/
jynfoloHk; ta&
U
qef;opfwDxGifrI
ta&GG uAsm
ataqmif;yg;rm qef;opfxdk;xGif;rIudk ESpfydkif;cGJvdkufyg
a&/ wpfyikd ;f u ta&GUuAsm qef;opfx;kd xGirf ?I aemufwpfyikd ;f
u acwfopfuAsmqef;opf xdk;xGifrI jzpfyga&/ ,if;ESpfydkif;
rm ta&GUuAsmydkif;udk OD;pm;yD; oHk;oyfvm;ygar/
ateD&mrm jynfoloHk;ta&GUuAsm qef;opfxdk;xGif;rIqdk
a& pum;udk t"dym,fzGifhzdkY vdkygzdkY? jynfoloHk; ta&GUuAsmqdk
pGm v,form; vltrsm;vufwGdoHk;EIef;eDa& aw;uAsmtrsdK;
tpm;udk qdkvdkyga&/ ataqmif;yg;rm oHk;oyfwifjyvm;zdkY
&cd k i f o m;BuD ; pmay
127
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
128
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
yef;wpfyGih f
yef;yGifhwpfyGif? avxJvGifh
qGwfcsifhool? a&mufcgrl
qGwfcsLawmhyg? udkif;vdkY&m
yD;ygbdkYvm;? armifhoufxm;
apmifhpm;vdkYom? eDcJh&Sm
arQmfomarQmfqJ? w0J0J
toJxJwGif? qGwfcl;csif
tyifrrSD? wHk;udkpD
ysm,Dysm,m? vSrf;vkdYom
qGwfygaomfvnf;? rrDao;
xdkqJcP? tyifvS
aejynfhpHk? armifomrHSK
qGwfcsHKbdkY&m? vSrf;vdkYvm
rsufESmvdkufpm;? yef;yGifhum;
OpmjynfhpHk? armifomrSHKodkY
OHkudkif;Gwf? csif\wnf;/
&cd k i f o m;BuD ; pmay
129
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
130
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
ESihf qufE,
G af om jynfph akH v;eufaom t"dym ,f ,Si;f vif;wd
usa& pum;vHk;? vG,fula& um&eftcsdwftquf? om,mcsdK
tD;a& toHdkUeefY jynfhpHkpGmudk wGd&yga&/
yef;jrwfoZif? yef;oZif? oZifay:p? ESif;0D0Dau? ewf
awmfvav;? ewfawmfv/ NydKif;awmifausmfvrf;? carmif;yif
rSm? oZifyef;? xGwfcDqGwfcD? r,fESrrSm oZifyef;udk yef&pD
av--- yef&pD/ ESryefcsif? ysdKwdkif;BudKufaw? yef;oZif/ i,f
Muifarmifa0? bufvdkYqGwfau? &ca&av---&ca&/ yef;yGifh
oZif? r,fhacgif;xufrSm? vSvdkYyif/ w0ufudkyef? wwefaemif
usKd ;? jrwfpad Eav? anmifa&td;k rSm? tjynfx
h ;kd av? tjynfx
h ;kd /
armifEiS Ehf rS ? oZifyef;udk t&if;wnf/ armifr,fErS ? tcgwef?
oBuFefvrSm aygif;yg&pD? qHawmf&Sifav? apwD&if;rSm? qk
awmif;vDav? qkawmif;vD/
ed*Hk;
vGwfvyfNyD;acwf &Sdykdif;umv jynfoloHk; ta&GUuAsm
azmfxw
k rf eI efY xd;k xGi;f qef;opfrI Ukd udk vufvrS ;f rDa&qD wifjy
vdkYNyD;ygAsm/ atwifjycsufwdudk tajccHvdkY ta&GUuAsm tajc
taeudk aMumif;usdK;qufpyfqifjcifMunfhau atydkif tjrif
rsdK;udk &vmEdkifyga&/
(1) okawoDwd tm;xkwfrIaMumifh ta&GUuAsmwpf&m
ausmfudk azmfxkwfwifjyEdkifuwfaw/ atydkif azmfxkwfEdkif
&cd k i f o m;BuD ; pmay
131
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
armif A od e f ;
(&cd k i f h w ef a qmif t rS w f ( 19)? 1996)
&cd k i f o m;BuD ; pmay
132
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
&cdik w
f rd od qufysmroH;k Muwfau? ,if;pmyD rMumcif vH;k 0
ysufokOf;vm;rnftrSef jzpfonf/
pmyDonf ,Ofaus;rItaygif;\ pmyDaumif;aumif;
t&ma&mufpGmudk owdjyKrdMuwfaom &cdkifynmoQifdkUonf
&cdkifpmyDazmfxkwfzdkY tm;xkwfcMuwfonf/ &cdkifhwefaqmif
r*Zif;rsm;u ]]&udKifpmyDu@}} wdum;,if; tm;xkwfrI\
&v'frsm;yif jzpfonf/ ,if;u@rsm;onfvnf; &cdkifpmyD
azmfxkwfrI\ rSwfwdkifBuD;wpfckvnf; jzpfay\/
&cd k i f h w ef a qmif r * Z d e f ; wG i f ]]&ud K if p myD u @}}ud k
1957-58ckESpfup 1962-63 &cdkifhwefaqmif ed*Hk;csKyf&
aomESpx
f d oD;jcm;u@tjzpf azmfjyzl;ygonf/ ataqmif;yg;
onf &udKifpmyDu@wdu t&D;BuD;onf[k ,lqaomtcsuf
wdudk xkwf,lwifjyxm;pGm jzpfygonf/ &udKifpmyDu@wdudk
zwfz;l olUkd twGuf xl;qef;rI[rd nfr[kwaf omfvnf; rzwfz;l
oldkUtwGufum; &cdkifpmyDavhvmrIwGif rkcstaxmuftul
jyKvrd rhf nf[k ,Hyk gonf/ &cdik pf myDazmfxw
k &f ;D &nf&,
G cf suef efY
wifjyvdkufjcif; jzpfyg\/
]&udKifpmyDu@}\ yGJOD;xGufESpfjzpfaw ]]1957-58ESpf
rm a0omvDacwfu toH;k jyKcaom &u0Ptu&meefY t&D;
tom;&GwfzwfyHktcsdKU}} tjyif &cdkifoifykef;BuD;udkvnf;
qdkenf;eefYtwlwuG atmufygtwdkif; wifjycygonf/
&cdkiftu&m? &cdkifoifykef;BuD;
,Ofaus;rI tqifhtwef;jrifhaom vlrsdK;wdkif;wGif
ud,
k yf ikd t
f u&meefY ud,
k yf ikd pf m [dMuNrjJ zpfonf/ &cdik ,
f Ofaus;
rIonf wdk;wuftqifhjrifhcygonf/ &cdkifwdkif;tESHYrm ,ckwdkif
wnf[deDoD;aom &SdacwftaqmufttHk kyfxk? ausmufpm?
urnf;pmponfhkyf0wK taxmuftxm;wdudk MunfhHk
avmufeefY pmt&D;tom;[dcaMumif; odomEdkifonf/
,if;wdk;wuftqifhjrifhaom ,Ofaus;rI txGDxGDdkUudk
&cdkiftrsdK;om;dkU rxdef;odrf;EdkifcMuwfay/ rsufarSmufumv
wGifum; pmyDtygt0if ,Ofaus;rIt&yf&yfdkUrm qkwf,kwf
aysmufuG,fvkeD;NyDudk wGd&rnfjzpfonf/ rsm;pGmaom &cdkif
trsdK;om;dkUonf rdrddkUudk,fydkiftu&m? pmt&D;tom;[dpGm
udak wmif rodaomtNco
D Ykd a&mufeMD uwfNyjD zpf\/ &cdik pf myDukd
&cd k i f o m;BuD ; pmay
133
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
usm
usd
usD
usK
usL
aus
usJ
ausm
ausmf
usH
usm;
&cdkifoifykef;BuD;
u
um
ud
uD
uk
ul
au
uJ
aum
aumf
uH
um;
us
u&D;&mu&a&/
ucs? um&a&/
uwif? ud&a&/
wifvdkYyGwfwm uD&a&/
wcsufiif uk&a&/
ESpfcsufiif ul&a&/
opDjcm;? au&a&/
aemufypfuJ &a&/
o0DvJjcm; umvJcseefY aum&a&/
&Sdxdk;aumf&a&/
wcsufyGwfwm uH&a&/
csvdkYESpfcsufyGwf um;&a&/
uyifh&D;&m us&a&/
Mu
Mum
Bud
BuD
MuK
MuL
aMu
BuJ
aMum
&cd k i f o m;BuD ; pmay
uscsusm&a&/
uswif usd&a&/
xifvdkYyGwfwm usD&a&/
wcsufiif usK&a&/
ESpfcsufiif usL&a&/
o0Djcm; aus&a&/
aemufypf usJ&a&/
o0DvJhjcm; usvJcseefY ausm&a&/
&Sdxdk; ausmf&a&/
wcsufyGwfwm usH&a&/
csvdkYESpfcsufyGwfwm usm;&a&/
cs? *s? ys? zs? As? rs? vs dkUudk txuf
ygenf;twdkif; qdk&onf/
u&pf&D;&m Mu&a&/
Mucs Mum&a&/
Muwif Bud&a&/
wifvdkYyGwfwm BuD&a&/
wcsufiif MuK&a&/
ESpfcsufiif MuL&a&/
o0Djcm; aMu&a&/
aemufypfBuJ&a&/
o0DvJjcm; MuvJcseefY aMum&a&/
134
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
aMumf
MuH
Mum;
iS
iSm
iSd
iSD
iSK
iSL
aiS
iSJ
aiSm
aiSmf
iSH
iSm;
uG
uGm
uGd
uGD
auG
uGJ
uGH
&Sdxdk; aMumf&a&/
wcsufyGwfwm MuH&a&/
csvdkY ESpfcsufyGwfwm Mum;&a&/
jc? j*? ji? jy? jz? jA? jr dkUudk txuf
ygenf;twdkif; qdk&onf/
i[qGJ&D;&m iS&a&/
iScsiSm&a&/
iSwif iSd&a&/
wifvdkYyGwfwm iSD&a&/
wcsufiif iSK&a&/
ESpfcsufiif iSL&a&/
o0Djcm; aiS&a&/
aemufypfiSJ&a&/
o0DvJhjcm; iSvJcseefY aiSm&a&/
&Sdxdk; aiSmf&a&/
wcsufyGwfwm iSH&a&/
csvdkYESpfcsufyGwfwm iSm;&a&/
n? PS? ES? rS? ,S? &S? vS dUk udk txuf
ygenf;twdkif; qdk&onf/
u0qGJ&D;&m uG&a&/
uGcsuGm&a&/
uGwifuGd&a&/
uGm;
uR
uRm
uRd
uRD
auR
uRJ
uRH
uRm;
<u
<um
<ud
<uD
a<u
&cd k i f o m;BuD ; pmay
wifvdkYyGwfwm uGD&a&/
o0Djcm; auG&a&/
aemufypfuGJ&a&/
wcsufyGwfwm uGH&a&/
0udkcsefvSyfNyD; cGrStxdtxufyg
enf;twdkif; qdk&onf/
csvdkYESpfcsufyGwfwm uGm;&a&/
uyifh0qGJ&D;&m uR&a&/
uRcsvdkY uRm&a&/
uRwif uRd&a&/
wifvdkYyGwfwm uRD&a&/
o0Djcm; auR&a&/
aemufypf uRJ&a&/
wcsufyGwfwm uRH&a&/
csvdkYESpfcsufyGwfwm uRm;&a&/
cG? *G? yG? zG? AG? rG? vG dkUwdkY txuf
ygenf;twdkif; qdk&onf/
u&pf0qGJ&D;&m <u&a&/
<ucs <um&a&/
<uwif <ud&a&/
wifvdkYyGwfwm <uD&a&/
o0Djcm; a<u&a&/
135
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
<uJU
<uH
<um;
iGH
iGm;
uwf
uif
udkuf upf
udkif unf
uwf
uef
uyf
urf
u,f
u0f
udkpf
crStp t-tqHk;xdtxufygenf;
aemufypf <uH&a&/
wcsufyGwfwm <uH&a&/
csvdkYESpfcsufyGwfwm <um;&a&/
>c? >*? >i? >y? >z? >r dkUudk txufyg
enf;twdkif; qdk&onf/
iG0qGJ? 0qGJ&D;&m iGH&a&/
csvdkY ESpfcsufyGwfwm iGm;&a&/
nG? PG? EG? rG? ,G? vG? oG dUk udk txuf
ygenf;twdkif; qdk&onf/
u? uwfuowf/
uifiowf? uifih owf?uif;iowf/
upfpowf/
unfnowf? unfn
h owf?unf;n
owf/
uwfoowf/
uefeowf? uefeY owf?uef;eowf/
uyfyowf/
urfrowf? urfrh owf?urf;rowf/
u,f,owf/
u0f0owf/
uwifiif0owfudkvJh&? udkifhvJh&?
udkif;vJh&/
twdkif; qdk&onf/
usuf
usif
uspf
usnf
uswf
usef
usyf
usrf
us,f
us0f
usdK0f
Muuf
Muif
Mupf
Munf
Muwf
Muef
&cd k i f o m;BuD ; pmay
uyifhusuf uowf/
usifiowf?usifhiowf?usif;iowf/
uspfpowf/
usnn
f owf? usnn
hf owf?usn;f n
owf
uswfwow/
usefeowf?usefYeowf?usef;eowf/
usyfyowf/
usrfrowf?usrfhrowf?usrf;rowf/
us,f,owf/
us0f0owf/
usbifiif0owfusKd iv
f &hJ ? usKd iv
hf &hJ ?
usdK0fhvJ&/
u&ifMuufuowf/
Muifiowf?Muifhiowf?Muif;iowf/
Mupfpowf/
Munfnowf? Munfhnowf? Munf;
nowf/
Muwfwowf/
Muefeowf?MuefYeowf?Muef;eowf/
136
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
Muyf
Murf
Mu,f
Mu0f
BudKif
iSuf
iSif
iSpf
iSnf
iSwf
iSef
iSyf
iSrf
iS,f
iSpf
iSdKif
uGuf
uGif
uGpf
uGnf
Muyfyowd/
Murfrowf?Murfhrowf?Murf;rowf/
Mu,f,owd/
Mu0f0owf
MuwifiifiowfBuKd iv
f &hJ ? BuKd 0v
f &hJ ?
BudKif;vJh&/ jc? j*?ji? jy?jz? jA? jr? dkU
udk txufygenf;twdik ;f qd&k onf/
i[qGJiSuf uowf/
iSifiowf? iSifhiowf? iSif;iowf/
iSpfpowf/
iSnfnowf?iSnfhnowf?iSnfhnowf/
iSwfwowf/
iSefeowf? iSefeowf? iSefeowf/
iSyfyowf/
iSrfrowf? iSrfhrowf? iSrf;rowf/
iS,f,owf/
iS0f0owf/
iSwifiifiowfiSdKifvJh&? iSdKifhvJh&?
iSdKif;vJh&/
n? PS? ES? rS? ,S? &S? vSUkd udk txuf
ygenf;twdkif; qkd&onf/
u0qGJuGuf uowf
uGwf
uGef
uGyf
uGrf
uG,f
uRuf
uRif
uRpf
uRnf
uRwf
uRef
uRyf
uRrf
uR,f
&cd k i f o m;BuD ; pmay
137
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
&cdkiftowfBuD;qdkenf;
udwf
udef
udyf
udrf
ukwf
ukef
ukyf
ukrf
aumuf
aumif
udkuf
udkif
usdwf
usdef
usdyf
&cd k i f o m;BuD ; pmay
uwifudwfwowf/
udeef owf? udeeYf owf?ude;f eowf/
udyfyowf/
udrrf owf? udrrhf owf?udr;f rowf/
ukwfwowf/
ukefeowf?ukefYeowf?ukef;eowf/
ukyfyowf/
ukrfrowf?ukrfhrowf?ukrf;rowf/
aumufuowf/
aumifiowf?aumifhiowf?aumif;
iowf/
uwifiifudkuf uowf/
udik if owf? udik ihf owf?udik ;f iowf/
crS t-txd txufygenf;twdkif;
qdk&onf/
uyifhusdwf wowf/
usdefeowf?usdefYeowf?usdef;eowf/
usdyfyowf/
138
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
usdrf
usKwf
usKef
usKyf
usKrf
ausmuf
ausmif
usdKuf
usdKif
Budwf
Budef
Budyf
Burd f
MuKwf
MuKef
MuKyf
MuKrf
aMumuf
BudKuf
BudKif
usdrfrowf?usdrfhrowf?usdrf;rowf/
usKwfwowf/
usKefeowf?usKefYeowf?usKef;eowf/
usKyfyowf/
usKrfrowf?usKrfhrowf?usKrf;rowf/
ausmufuowf/
ausmifiowf?ausmifhiowf?ausmif;
iowf/
uwifusdiifusdKuf uowf/
usdKifiowf?usdKifhiowf?usdKif;iowf/
cs? *s? ys? zs? As? rs dkUudk txufyg
enf;twdkif; qdk&onf/
u&pfBudwf uowf/
Budefeowf?BudefYeowf?Budef;eowf/
Budyfyowf/
Budrfrowf?Budrfhrowf?Budrf;rowf/
MuKwfwowf/
MuKefeowf?MuKefYeowf?MuKef;eowf/
MuKyfyowf/
MuKrfrowf?MuKrfhrowf?MuKrf;rowf/
ucsmucsmaMumuf uowf/
MuwifMuK iifBudKuf uowf/
iSdwf
iSdef
iSdyf
iSdrf
iSKwf
iSKef
iSKyf
iSKrf
aiSmuf
idSKuf
iSdKif
uGdwf
uGdef
uGdyf
uGdrf
uGdKuf
uGdKif
&cd k i f o m;BuD ; pmay
BudKifiowf?BudKifhiowf?BudKif;iowf/
jc?j*?ji?jy?jz?jA?jrdUk udk txufygenf;
twdkif; qdk&onf/
i[qGJiSdwfwowf/
iSdefeowf? iSdefYeowf? iSdef;eowf/
iSdyfyowf/
iSdrfrowf? iSdrfhrowf? iSdrf;rowf/
iSKwfwowf/
iSKefeowf? iSKefYeowf? iSKef;eowf/
iSKyfyowf/
iSKrfrowf? iSKrfhrowf? iSKrf;rowf/
icsmicsmaiSmuowf/
iSwifiSKiifiSK uowf/
iSdKifiowf? iSdKifhiowf? iSdKif;iowf/
n? PS? ES? rS? ,S? &S? vSUkd udk txufyg
enf;twdkif; qdk&onf/
u0qGJuGdwfwowf/
uGed ef owf? uGed eYf owf? uGed ;f eowf/
uGdyfyowf/
uGrd rf owf? uGrd rhf owf?uGrd ;f rowf/
uwifukiif uGdKufuowf/
uGdKifiowf?uGdKifhiowf?uGdKif;iowf/
139
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
iGdrf
iTdKuf
iGdKif
yHk (pm135)
&cd k i f o m;BuD ; pmay
140
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
]],if;aemuf pr0uf? yxravmif;Muuf? yk&drfNrdwf
ae&&m ponfhNrdKUawmfrsm;udk csefvSyfNyD;au 'kwd,avmif;
Muufacwfrm 15-&mpkeefY wwd,ajrmufOD;acwfv,f 18&mpkcefYrSm wGd&onfh &udKiftu&m}} rsm;rm atmufygtwdkif;
wifjyxm;ygonf/
yHk (pm-136)
,if;aemuf ]]c&pfou&mZf 15-&mpkeefY 18-&mpktwGi;f
&udKifpmyD tu&mrsm;rS aumif;Edk;&m&m a&G;,lNyD;au &[ef;
ynmoQif? vlynm[d? yk*dKvftaygif;dkUeefY ndEIdif;cNyD;aemuf
tMuHaumif; awmif;cH&,lum}} atmufygtu&myHkpHdkUudk
aemufqHk;wifjyxm;ygonf/
yHk (pm137)
&cd k i f o m;BuD ; pmay
141
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
vTJajymif;um &u0Pjzpfvmonfwpf&yf? *kwtu&mrS j*E
ESifhtqifwlum wpfqifhwpfqifhvTJNyD;vQif &u0Pjzpfvm
onfwpf&yf ESpf&yfaom ajymif;vJjcif;wdkYjzifh pD;qif;vmaom
jrpfi,fESpfckwdkYrSm ork'&mxJodkY pD;0ifouJhodkY &u0Ptu
&mxJodkY qif;oufvmavonf/ xdkYaMumifh ,if;tcsdefuyif
&u0Ptu&mxJoYkd qif;oufvmavonf/ xdaYk Mumifh ,if;
tcsed u
f yif &u0Ptu&mwl xif&mS ;vmonf}} ponfjzifh
rdefYqdkygonf/
&cdkif&mZ0if okawoDwpfOD;jzpfaom q&mBuD;OD;atmif
omOD;uvnf; &cdkifvlrsdK;qif;oufvmyHk t>rufavmufeefY
&cdkiftu&m ay:aygufvmyHktusOf;udk atmufygtwdkif; rdefY
qdkzl;ygonf/
]]tmoQwdkuftv,fydkif;[d yrD,mukef;jyifjrifh (PAMIR
PLATEAU) rS vlwpfpo
k nf tdE,
d ajrmufyikd ?f tdEL jrpf0rS ;f a'o
odYk wpfow
k Nf y;D wpfow
k ?f wpfcsed Nf y;D wpfcsed f 0ifa&mufvmMuwf
aMumif;? ,if;jrpf0Srf;uwpfcg **Fgjrpf0Srf;a'oeefY b*Fge,f
[kac:wGifaom &Sdacwf&cdkife,fxJodkY 0ifa&mufMuwfvm
aMumif;? ,if;a'owdwGifeDaom vlrsdK;dkUudk tdef'dt&d,H
(INDO ARYAN) [k ac:aMumif;? tdef'dkt&d,HwdkY\ udk,fydkif
tu&monf jA[D (BRAHMI) jzpfaMumif; c&pfray:rD
ou&mZf 6-&mpku &cdkifudk tkyfpdk;awmfrlcJhaom pEol&d,
rif; eef;pdkufawmfrlonfh "n0wDNrdKUawmfa[mif;ae&mrS wl;
142
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
yDpmrl/
20/ NrdKUa[mif;NrdKU q&mOD;OD;omxGef;xHrS&aom &u
0Ptu&m ab;azmufyDpm (3)wGJeefY &Sda[mif;
yk&ydkufpmrsm;? ausmufpmrsm;? '*Fg;pmrsm;/
21/oD[Vkd jf yef OD;auom&xHrS &aom &u0Ptu&m/
22/ &rf;NANJ rKd U odraf wmf[d odro
f rkww
f ikd af usmufpmrsm;
23/ awmifvwfNrdKU wef;vTJacsmif; &Gmr&Gm odrforkwf
ausmufpm/
24/ ausmufawmf r[mjrwfrkedbk&m; ,w&macgif;
avmif; urnf;pm/
25/ peJNrdKU rif;apmrGefwnf bk&m;BuD;yk&ydkufpm/
26/ av;awmife,f[d ausmufpmrsm;/
27/avmif;wD;ewfueG ;f avmif;Muufacwfx;kd ausmufpm
28/ ukvm;um bk&m;ausmufpm/
29/ yef;uHk;odrfbk&m;ausmufpm/
30/ yk&drfjyiftqHk; awmifbk&m;ausmufpm/
31/ avmif;Muufawmifarmfausmufpm/
32/ eef;usBuD;bk&m;ausmufpm/
33/ a0omvD? avmif;Muuf? yk&drf? r[mxD;eefYNrdKU
a[mif;wpf0dkufrS&[daom ajrmufrsm;vSaom
ausmufpmrsm;eefY urnf;pmrsm;/
1/ oQpfaomif;bk&m;[d a0omvDausmufpm
taemufrsufESmrSm 7&mpk
2/
ajrmuf
6&mpk
3/
awmif
6&mpk
4/
txuf
7&mpk
5/ a0omvDacgif;avmif;ausmufpm 7 /
6/ awZ&mr[d a0omvDausmufpm 7 /
7/ a0omvDOPSDuawmausmufpm 6 /
8/ oHwGJivGefarmfausmufpm 2-csyf 7 /
9/ r[maAm"d[d &cdkifausmufpma[mif; 12/
10/ a0omvDa&Tom;'*Fg;rsm;
7?8 /
11/ a0omvD (tm,emawmifZvwf)
qDrD;cGufpm
7?8 /
12/ avmif;MuufacwftavmrmjzL
bk&ifprcH urnf;pm? &cdkif 612-618 1118/
13/ ajrmufOD;acwf a&TaiG'*Fg;rsm; 11-18 &mpk
14/ yef;armfawmifBuD; ausmufpm
15/ ae&&mNrdKUawmfa[mif;ausmufpm
16/ oHwGJZmwDjyifausmufpma[mif;
17/ r[mxD;bk&m;eefY rD;ausmif;kyfausmufpm/
18/ awmifukwfNrdKU odrfawmfbk&m;ausmufpm/
19/ rmefatmifaA'ifq&mBuD; OD;xGD;atmifxHrS&aom
&cd k i f o m;BuD ; pmay
143
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
txufazmfjyyg &cdkiftu&m? &cdkifoifykef;BuD;eefY
tu&mqif;oufjzpfay:vmyHkordkif; tusOf;dkUum; &cddkifpm
yDwDxGifjyKpk&D;wGif tNcDcHausmufjrpfyif jzpfygonf/ ,if;
ausmufjrpfudk &cdkifwdkif;tESHYrm atedwdkifwnf[deDoD;aom
ausmufpm? urn;f pm? yDpm ponfh yk 0f wKtaxmuftxm;wd
eefY wnfaqmufxm;pGm jzpfawtwGuf cdkifcHhpdwfcs&ygonf/
,if ; ausmuf j rpf x uf w G i f ud k , f d k U oabmusaom pmyD
taqufttHkopfudk wnfaqmuf&ygrnf/ taqmufttHk
wpfckaqmufzdkY ypnf;ud&d,mwd vdktyfawydkif? &cdkifpmyDopf
wDGifjyKpk&D;twGufvnf; wdrfjrKyfeDaom &cdkifpmyDrsm;udk &SmazG
azmfxw
k zf Ykd &cdik w
f ikd ;f a'ot&yf&yfu &cdik pf um; toH;k tEIe;f
tm;vHk;udk rSwfwrf;wifxdef;odrf;zdkY vdktyfygonf/ wpfcsdef
wnf;rSm pmyDwpf&yfwiG f r[drjzpfvt
kd yfaom tbd"mefusr;f ?
owfyHkusrff;? o'gusrf;ponfdkUudk jyKpkzdkYtwGufvnf; tm;
xkwf&ygrnf/
tckum; pHk&m[dygoD;onf/ urmhpmyD tqifhtwef;
udk vdkufrDzdkY trsm;BuD;vdkygoD;\/ tcsdefraESmif;cif wufnD
vufnD0dkif;0ef;tm;xkwfMuwfrnfqdkaomfum; rjzpfEdkifp&m
taMumif;r[day/
armif A od e f ;
(13-12-67)
(&cd k i f G e f Y z l ; ? 1968-Zl v d k i f x k w f r m
azmf j yzl ; yga&/)
tTef;rSwfcsufrsm;
1/ uG,v
f eG o
f l rEav;0dZm ESihf odyw
H uov
kd f ygarmu
csKyfa[mif; q&mOD;ausmf&if\ ]]&cdkiftu&mESifh
&cdkifoif ykef;BuD;}} (1957-'DZifbmjr0wD)aqmif;yg;
rS
2/ &cdkifhwefaqmifr*Zdef; twGJ-1? trSwf-7? (195859) &udKifpmyDu@ pmrsufESm (3)Munfh/
3/ &cdkiftu&myHkpH 2? 3? 4 dkUudk &cdkifhwefaqmiftwGJ
1? trSwf-7yg &udKifpmyDu@wGifvnf;aumif;?
&cddkifhwefaqmif twGJ 1? trSwf-8? (1959-60)
&udKifpmyDu@wGifvnf;aumif; xnfhoGif;azmfjy
xm;ygonf/
4/ &cdkifhwefaqmif r*Zdef; twGJ-1? trSwf-7? &udKif
pmyDu@ pmrsufESm (3)Munfh/
5/ &cdik w
hf efaqmifr*Zed ;f twG-J 1? trSw-f 7? &udK ipf myD
u@ pmrsufESm (7)Munfh/
144
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
]]tbd;k ? a'vrf;wnfw
h nfv
h m;ygvD? ,Su
d cGqu
kH kd a&muf
awcg t,Sdbufudk auGUyg/ vusfmbuf ESpfaqmifjcm oHk;
aqmifxuf oHjzLrdk;vdkYtdrfyg}} [k oGufvufpGm Tefvdkuf\/
,if;tcg 0gBuD;rm em;rvnf[efESifh rsufarSmifukwfvm;NyD;/
]]Zma0? ,SducGqHk t,Sdbuf? Zmt,SdbufvJ}}
]][kwfyga& tbdk;? &SducGqHkyg}} [k tuRefu 0ifajym
vdkufonfwGif---- ,SducGqHk t,SdbufajymeDvdkY}} [k ajymum
yGJpm;apmomausmf\ tdrfbufodkY xGufvm;vDygonf/
tuRefYoli,fcsif;rm rusDreyfESifh ]]0gBuD;? vludkvJh rD;
od,ifh tjypfvJh wifod,ifh? rdwAv#Dumudk roifbl;c,SdzdkY}}
]][m; --- [m; ---- [m;}} &,fvdkufolrm tuRefyif
jzpf\/ olUpum;udk oabmus r[kwyf g/ 0gBu;D \ em;rvnf
[efjzifh xyfqifhrD;vdkufaom rD;cGef;udk wGufrd jzpfygonf/
tuRefYoli,fcsif;u ]],SducGqHk? t,Sdbuf}} [l ajym
onfudk 0gBuD;em;vnf[ef rwlay/ tuRefu ]]&SducGqHkyg}}
[l ]&} oHyDyDESifh ajymvdkufrSom 0gBuD;em;vnfvm;[ef
wlygonf/
trSefpifppf 0gBuD;rrSm;? tuRefYoli,fcsif;\ trSm;om
jzpfayonf/ &cdkifpum;wGif ]]t,Sdbuf}} [l ],} oHESifh
ajymavhr[d/ ]]t&Sdbuf}} [lom ]]&}} oHESifh jywfom;pGm
ajymayonf/ ,if;aMumifh tuRefYoli,fcsif;u ]]t&Sdbuf}}
udk ]],}} oHESifh ]]t,Sdbuf}} [k ajymvdkufaomtcg 0gBuD;em;
azmufjyefeDaom &cdkifpum;tcsdK U
wed tuRefYoli,fcsif;ESifh tuRefonf abmif;'Gwfom;
pk &Gmvrf;cGqHktem;[dpifwGif xdkifeDuwfygonf/ ,if;pOf
touf 70 ywf0ef;usif [drnfh 0gBu;D wpfa,mufonf vrf;
rSvm;,if; pif&SdodkYa&mufaomtcg wefYvdkufNyD; wpfckckrD;vdk
[efESifh tuRefdkUudk MunfheDygonf/ 0gBuD;trlt&mudk t&dyf
usaom tuRefYoli,fcsif;u tuRefYvufOD;pGmyif/
]]ZmrD;csifygav tbdk;}} [k rD;vdkufygonf/ xdktcg
0gBuD;vnf; tuRefdkUtem;odkY uyfvmum/
]]yGJpm;apmomausmftdrfZmem;rmvJa0}} [k rD;ygonf/
yGpJ m;apmomausmrf m tuRef Ukd &Gm vlord sm;olwpfO;D jzpfonfh
tavsmuf tuRefYoli,fcsif;u csufcsif;yif/
&cd k i f o m;BuD ; pmay
145
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
146
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
147
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
twdwftcsdefu uHraumif;taMumif;rvSvDojzifh
wdkif;jynfvlrsdK;ESifhwuG ,Ofaus;rIwpfckvHk;udkyg tzsuftqD;
cHc&rlvnf; rsufarSmufumvwGif pdwf"mwf? pum;? "avh
xHk;pHESifh tjrKaw pmyDtcsdKUusef[deDod&m ]&cdkif} [laom
tEGwonmudk &ifuGcH,lEdkifMuod\/ pum;ESifhpmwGif
pum;u t,ifay:\/ pum;ay:NyD;rS xdkpum;udkvdkuf
pmudkxGif,ljcif;jzpf&m bmompum;onf pmyD\rGD;rdcifyif
jzpfayonf/ &cdkifpmyDrm uG,faysmufvkvk (0g) ]]igdkU&cdkif
om;rsm;wGif pm[dygonf}} [l ajymEdkifavmufHkom usef[d
eDojzifh rGD;rdcifjzpfaom bmompum;ESifhyif u,fwif&rnf
jzpfayonf/ odkYaomf yputcsdefwGif rdcifjzpfaom bmom
pum;tcsdKUyg azmufjyefysufjym;eD&m om;jzpfol &cdkifpmyDudk
yif u,fwifyif &ygrnfavm[k pdk;&drf&ifvD;rdayonf/
tuRefajymcsifonfum; ]]&cdkifpum;ppf? pum;rSefrsm;
udk xdef;odrf;uwfyg}} [ljzpfNyD; ]]&cddkifpum;ppf? pum;rSef
rsm;udk xdef;odrf;vsuf acwfrDopfvGifaom &cdkifpmyDudk xl
axmifEdkifygpD}} [laom qkawmif;yif jzpfygownf;/
&cdkif&oH pD;ppfcsuf
bmomaA'ynmoQifwda& bmompum;wdudk *kPfwl
csif; pkAsmcGJjcm;Edkifatmif enf;(2)rsdK;udkrsm;om oHk;uwfaw
qdkyga&/ wpfrsdK;w ]]0guszGJUxHk;udkvdkufAsm cGJjcm;enf;}} 1 jzpf
yga&/ aemufwpfrsdK;u ]]rsdK;EG,fudk vdkufAsmcGJjcm;enf;}} 2
jzpfaw/
0guszGJxHk;udk vdkufysmcGJjcm;enf;twdkif;qdkau &cdkifbm
ompum;ESifh jrefrmbmompum;dkUa& ]]{u0P bom
pum;}} 3 wdjzpfawvdkY od&yga&/ NyD;au rdk;&D? aomuf&Dtdk;
pum;wdydkif pum;ESpfvHk;udkjzpfjzpf? pum;trsm;udkjzpfjzpf
ormodyk'fvkyfysm oHk;Edkifa&twGuf ]]wGJuyfbmompum;}}
4 vdkYav; ac:uwfyga&/ a,awmifruoD; ]]u? um? um;}}
dkUydkif toHtedrfhtjrifh[dAsm toHudkvdkufvdkY t"dym,fav;
armif A od e f ;
(acwf a &S U aqmif p mapmif ? ppf a wG t rS w f ( 2)1961)
&cd k i f o m;BuD ; pmay
148
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
uGJa&twGuf ]]wufusoH bmompum;}} 5vdkYav; emrnfyD;
xm;uwfyga&/
149
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
aomh 36-rsdK;awmif [dyga&/ & Asnf;udk wjcm;Asnf;atmuf
rm qifhAsm &&pftjzpfeefYav; trsm;BuD; oHk;yga&/ &&pf
toHk;udk csefNyD;au usefa&toHk;udk pm&if;csMunfhau 78
(ckepfq,fh&SpfrsdK;)awmif[dyga&/ atmufrmMunfhyg/
42/ w&G&G? cEm&G 43/ &Gm? rdk;&Gm 44/ &GD? w&GD&GD 45/
EGm;w&GD 46/ &GD;,l? pm;&GD; 47/ t&G,f? &G,fpl 48/ &GJvHk; 49/
&Gu?f t&Gu?f &Guw
f u
kd f 50/ trIe&Yf iG hf 51/ wl&iG ;f 52/ pm&Gwo
f H
53/ ausmif;&Gwfysm 54/ &GefBudK;? yef;&GefAsm? t&Gef 55/
&Gef;&Gef;wdkuf? &Gef;oD; 56/ cEm&GHUa& 57/ pnf&Grf;a&? &Grf;
awmif? t&Grf;? &Grf;jyif 58/ &Sm 59/ &Sm;? &Sm;om;? &Sm;&Sm;
um;um; 60/ &Sd? &Sdcdkif;? t&Sd&Sd? t&Sdzuf? tdrf&Sd 61/ MunfhI?
I 62/ SL;? rD;SL; 63/ &S,f? &uef;&S,f 64/ &Suf? &Sufyif;
65/ a&SmufoD;? a&SmufMunfh? a&Sm&Tm 66/ &Sif? t&Sif? &Sif&Sif
uRD; 67/ &Snf? t&Snf 68/ &SKwf? t0wfIwf 69/ &T 70/ &Tm;
t&Tm; ? w&Tm 71/ &TD 72/ &TD? &TDa&mif 73/ ,dkif;&TJ 74/ &Tifh
75/ aysmf&Tif 76/ &Twf? ausmif;&Twf 77/ &Tef? t&Tef 78/
&Trf;? rsuf&nf&Grf;? t&nf&Grf;/
150
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
oHk;uwfawcg wpfa,mufeefYwpfa,muf rwlpGmwd rwlyg
,m/ wcsdKUeD&mrm uRefawmfajympGmeefY tbdk;tabmif? trif
tbm ajympGmuGJedyga&/ rdom;pkwpfckwnf;rm pum;(2)rsdK;
uGeJ &d pGmu ZmtaMumif;av; uReaf wmfPfraD & qDppfMunfh
yga&/ ,if;cg ywf0ef;usifudkvm;wGdyga&/ uRefawmfBuD;jyif;
vma&eD&meefY uRefawmfhrdb BuD;jyif;vma&eD&mu rwl/
151
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
av; pmzwfcgusau &oHeefY rzwfyg/ ausmif;q&m q&mrwd
oifay;a&tEIef; &oHwufpm; ,oHeefY&m ],SmMunfh? ig;,Sif?
'kw,
f n
S }f vdYk zwfyga&/ attcsuaf v;aomh &oHtNc,
D ikd v
f m
yHk om"duwpfck jzpfyga&/
152
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
5/ q&mawmfauoQiyf if ausmif;u&Gwyf gvm; 'atmif
ausmf aemifawmf&Gwfau? ig&Gwf,ifhav/
atudpu
kd uReaf wmfu,
kd Ef ikd f a&qD okawoevkyMf unfh
yga&/ aygufawm? rif;jym;? NrdKUa[mif;? ausmufawmf? bl;oD;
awmif? armifawmNrdKUdkUudk vnfaZmifvm; ,ufyif&oH oHk;yHk
oH;k enf;udk *kpu
kd ef m;axmifMunfyh ga&/ &a&qD rSww
f rf;wif
yga&/ ,if;NrdKUe,fwdu &Gmwdudk vnfaZmifvm;? cgav;aomh
&Gmom;wdajympGmudk em;axmifAsm rSwfwrf;wifyga&/ NyD;au
NrdKUpum;eefY awmpum;udk EIdif;Munfhyga&/ ,if;a,SmifMunfh
a&cg uRef;&Gm? awm&GmdkUrm oHk;uwfaw/ NrdKUu 0gBuD; 0gBuD;
rdkU oHk;uwfaw &oHwda& uRefawmfhrdbdkUoHk;a& &oHeefY
wleDpGmudk wGd&yga&/ NrdKUxufu vli,fvlvwfydkif;wd ajympGm
usau uRefawmfoHk;a& ,oHeefYwleDa&/ wrsdK;ajym&au?
uReaf wmfrh b
d oH;k a& &oHrsKd ;udk vlrsm;pko;kH Ny;D au? uReaf wmfo;kH
a& voHrsdK;udk vlenf;pk&m oHk;yga&/
(OD;pudE? pm-13)
7/ OD;oQif&ufau? &Gef;jcnfiifav? &Gef;jcnfiif/
(OD;pudE? pm-27)
txufrmjyxm;a& pma[mif;yDa[mif; aumufEkwf
csufwdrmyga& ]&Gef? dkU? &Gwf? &Gef;? &G&GJ} pum;vHk;wdudk Munfh
yg/ uRefawmfoHk;a& pum;rygpGm ]vGef? vdkY? vTwf? cGef;? vTJ}
wdeefY rwlyg/ uRefawmfh rdboHk;a& pum;wdeefY&m wlyga&/
&cd k i f o m;BuD ; pmay
153
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
a,Zl;eefY &oHeefY voH toHk;csuwfpGmudk aowcsvdkuf
au? pma[mif;yDa[mif;wdrm wGd&a& &-toHk;rsdK;udk NrdKUom;
vli,fyikd ?f vlvwfyikd ;f uvGv
J Ykd ppfawGcdik rf m useaf &&cdik o
f m;
wd oHk;eDuwfoD;a&vdkY qdkEdkifyga&/
jrefrmbmompum; vTrf;rdk;rI
&oH toHk;tEIef;rm twkeefYtppfudk cGJjcm;Edkifatmif
pDppfMunfhNyD;au aemufwpfqifhrm NrdKUpum;u ZmaMumifh
twkjzpf&av? awmpum;u ZmaMumifh tppfjzpf&avqdkpGm
udk ppfMunfhzdkYvdkyga&/
154
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
]AmvwD}? tm&yfu ]rody}f qdak & pum;wdukd ,lo;kH xm;yga&/
155
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
t"dym,fav;wl? toHk;av;wluwfaw/
tusd K ;tjypf
&-oH tNcD,kdifvmyHkeefY ,dkifvm&a& taMumif;&if;wdudk
pD;ppfwifjyNyD;au tNcD,dkif&a&udp\ tusdK;tjypfudkav;
qufysmppfMunfhoifhyga&/
156
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
jzpfaw/
tjcm;wpfzufrm jrefrmbmompum;vTrf;rdk;rIaMumifh
tEIwfvuPmjypGmwdav; [deDyga&/ txufrm wifjyca&
&oH tNcD,dkifvyHk om"uwda& &cdkifbmompum;\ tEkwf
vuPmxdyif jzpfaw/ bmompum; ajymif;&GdrI\ tjypfBuD;
wpfck jzpfaw/ atydik f tusKd ;r[da& vTr;f rd;k rIrsKd ;udk uReaf wmf
dkU wwfEdkifa&qD wm;qD;&zdkY jzpfyga&/
ppfawGcdik u
f NrKd Uom;pmwwfyw
D wfwad & &-oH (78)rsKd ;
xJu tcsdKU &-oHudk yDatmifrajymuwf,mvdkY txufrsm
wifjycyga&/ atydkif &-oH rpDpGma& &-toHk;tEIef; tNcD
,dik v
f mpGmudk Te;f jyeDa& om"uwdjzpfawvdaYk v; qdck yga&/
a,'gav;aomh ,if; &-oH ryDa&udpudk &cdkifbmompum;
&cd k i f o m;BuD ; pmay
157
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
Zmydkif xdef;&zdkYav;
bmompum;wdpGm acwfeefYtwl wyifwnf;ajymif;&GdeD
yga&/ yxrpum;ajymif;a&/ aemuf t&D;tom;ajymif;a&/
pum;a[mif;eefY pum;opf tm;NydKif,ufyif bmompum;
wqwfqwf ajymif;&Gdvma&/ us,fjyefYwdk;wufvmyga&/
,if;ydkif ajymif;&Gdwdk;wufawcg zdk;z&m rjzpf&atmif
trsm;oHk;bmompum;udk ]pHbmompum;} 1 owfrSwfysm
xdef;yD;&yga&/ tbd"mefusrf;? o'gusrf;wd jyKpkAsm xdef;yD;
&a&/ ,if;ydkif xdef;yD;Edkifrav; bmompum; wnfNidrfNyD;au
EdkifiHa&;? ynma&;? vlrIa&;dkUrm ajzmifhajzmifhom;om; usEdkif
a&/ wdk;wufrI &Edkifa&/
158
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
3. Monosyllabic Language
4. Agglutinative Language
5. Tone Language
6. Sino Tibetan
7. Written Language
8. Indo Aryan Language
9. Coc's Bazaar
10. Ramu
11. Dialet
1. Otto Jespersen, Language: Its Nature, Development
and Originn, The Nortor Library, New York, 1964. P.
208.
2. Borrowed Word
ygav;/
uRefawmfdkU &cdkiftrsKd;om;wdrm wpfrsdK;om;vHk; vufcH
oHk;pGJa& pHbmompum; r[doD;vdkYjzpfaw/ tbd"mefusrf;?
o'gusrf;wd r[doD;vkdYjzpfaw/ txufrm wifjyca& &oHu
voHeefY ,oHudk ajymif;vm;a& udpav; xdef;uGyfyD;zdkY pHbm
ompum;r[dvdkY jzpfyga&/ pHtbd"mefusrf; r[dvdkY jzpfyga&/
a,Zl;eef ed*Hk;csKyfajymcsifpGmu &cdkifa& vlrsdK;wpfrsdK;
jzpfyga&/ vlrsdK;t*FgeefYnDatmif trsdK;om;pmyDeefY pHbmom
pum;[dzdkY vdkyga&/ &Sda[mif;&cdkifpmyD atedajymeduwfaw
bmompum;dkUudk okawoevkyfysmwpfrsdK;om;vHk; vufcH
toHk;jyKa& pHbmompum;wpfckudk azmfxkwfjy|mef;yD;zdkY vdkyg
a&/ pHtbd"mefusrf; jyKpkAsm udk,fhbmompum;udk rSwfwrf;
wifzdkY vdkyga&/ pHbmompum; pHtbd"mefusrf;u&m &cdkif
bmompum; pnf;rus 0g;rusajymif;&Gdwdk;wufeDpGmudk xdef;
uGyfyD;EdkifzdkYjzpfaw/
1. Standard Language
armif A od e f ;
1. Structural Method
2. Genetic Method
159
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
&cdkifpmt&D;tom; jyem
jynfaxmifpkacwf &cdkiftrsdK;om;dkUrm wpfrsdfK;om;vHk;
vufcHoHk;pGJa& &cdkifpmt&D;tom;1 wpfckr[doD;pGmudk &cdkif
trsKd ;om;wdik ;f owdxm;rdzYkd xifyga&/ trsm;oH;k t&D;tom;
r[da&twGuf pmyD&D;zGJUa&cg olwpfrsdK;igwpfzHk jzpfeDuwfpGm
udk wGd&a&/
wwdkifu &cdkifpmyDeefY jrefrmpmyDwla&vdkY ,lqNyD;au
jrefrmt&D;tom;twdkif; &D;uwfaw/
aemufwwdkifu pum;jyif2 t&D;tom;udprm jrefrm
pum;ajyudk oHk;NyD;au Zmwfaumifcsif; tcsDtcspum;ajym
pGmdkUrmusau &cdkifpum;udk oHk;a&/ tjcm;wwdkifom;u
pum;jyif t&D;tom;rm ]]\? onf? wnf;? }} pa&Bud,m?
&cd k i f o m;BuD ; pmay
160
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
yxr t&D;tom;
txufrm wifjyca&ydkif yxrwdkifom;u &cdkifpmyDeefY
jrefrmpmyDwla&vdkY ,lqNyD;au atedjrefrmt&D;tom;
twdkif; vdkufysm&D;uwfaw/
pmyD wl? rwludpudk ajymzdkYtwGuf bmompum;ESpfck
udk EIdif;,SOfpD;ppfMunfhzkYd vdkyga&/
bmompum;qdkpGm tajymudpjzpfyga&/ t&D;tom;dkU
pmyDdkUqdkpGmu tajymaemufrm jzpfvma& tusdK;qufwd&m
jzpfaw/ a,Zl;eefY bmompum;wpfcu
k kd avhvmau toHu
pvdYk avhvm&yga&/ Ny;D r&m pum;vH;k dUk ? o'gdUk udk tqifq
h ifh
avhvm&yga&/ atenf;a& urmoH;k enf;bmomaA' 1 enf;
jzpfaw/
rsufarSmufacwf &cdkifbmompum;eefY jrefrmbmom
pum;dkU wl? rwludk bmomaA'enf;eefY oHk;oyfMunfhuwfyg
ar/
yxrtoHudk ppfMunfh? toHudprm &cdkifeeYf jrefrmdkU
&mEIe;f jynfw
h v
l m;? rwlyg/ wlpmG tcsKd U[da&ydik f rwlpmG wdav;
&cd k i f o m;BuD ; pmay
161
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
omuGJjym;jcm;em;pGma& atypnf; toHk;tEIef;rm jzpfyga&/
om"updaoQ jyygar/
emrf aemufqufrm &cdkifu ]a&} udkoHk;NyD;au jrefrmu
][m} udk oHk;yga& (armifvSa&? taoQjzpfaw/ armifvS[m
uav;jzpfw,f/) Bud,maemufqufrm &cdkifu ]a&? aw}
dkUudk oHk;auav;aomh jrefrmu ]w,f} wpfvHk;wnf;udk&m
oHk;a&/ (pm;a&? tdyfaw? pm;w,f? tdyfw,f)
emr0daooe aemufqufrm &cdkifu ]aw? a&} dkUudk
oHk;NyD;au jrefrmu ]wJh} udk oHk;a&/ (xdkifeDa&cHk BudKufaw
tpm xdkifaewJhcHk BudKufwJhtpm)/
wjcm;pum;qufwu
d kd ppfMunfah uavh rwlpmG wd ruef
[dpGmudk wGd&zdkYjzpfyga&/ oufoDpdaoQ xkwfjyygar/
&cd k i f
jref r m
igvkyfpGm
ighyg;udk
rif;eefYig
vkyfysm? ,m
pm;Asm? ,m
,if;ydkifa,Smif
atydkif
Zmydkif
igvkyfwm
ighqDudk
rif;eJYig
vkyfNyD
pm;NyD
tJ'Dvdk
'Dvdk
b,fvkd
a,Zl;eefY
a,avh? a,'gavh)
a,auavhaomh)
tJ'gaMumifh
'gayr,fh
162
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
'kwd, t&D;tom;
163
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
wwd, t&D;tom;
wwd,wdkif;om;? pum;jyift&D;tom;rm ]]\? onf?
wnf;}} pa& Bud,maemufqufwd? ]]onf? tm;? wGif? }}
pa& emrfaemufqufwdudk acwfa[mif;? t&D;tom;twdkif;
&cd k i f o m;BuD ; pmay
164
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
zdkYjzpfyga&/
trSefu ]]aw? a&? au}} aemufqufwdudk acwftoHk;
tEIef;vdkY emrnfwyfvdkuf&auavh ,if;pum;vHk;aoQwdudk
ajrmufOD;acwfv,favmufuyifpvdkY oHk;cuwfygAsm/
Oumysu
H olUq,fEh pS &f moD&wkrm ]]iSu0f grluXme? Mwif;
aqmfonf? vsifpGma&mufysmfvm;[k}} ]]wrsufawmif r,Suf
csif qkrf;a&qkrf;a& vmrnfhnOfhudk}}5 vdkY zGJUcyga&/
OumtJrmavh ]]ajymif;ypfoH? w&HNrdKUvHk;csHca&? qifuRD;
oH? wHkeef;zsm;xdefYvSma&/ ya'gaMumfoHcGef;rnHav? Mum;&
a&}} vdkY zGJUyga&/ atzGJUwdrm oHk;xm;a&/ ]]ysm? a&? av}}
aemufqufwu
d Mkd unfah u atedo;kH eDa&/ aw? a&? av? au}}
aemufqufwda& ajrmufOD;acwfuyif oHk;vmpGmjzpfawvdkY
aumufcsufcsEdkifyga&/
ajrmufOD;aESmif;acwfrm&D;zGJUca& ]]ydk;0gzGJU}} rmavhaomh
tkyq
f if;0g? vSy;kd 0grm 0wfvwfyga&/ abmif;eufauxyde?f
oH;k ESpv
f ;kH yif0wfrBu;D au}} vdYk ]]awa&au}} aemufqufwu
d kd
tm;&yg;& oHk;AsmzGJUxm;pGmudk uAsmwavQmufvHk;rm wGd&yg
a&/
jynfoUl uAsmvdYk ac:Edik af & ta&GUomjcif;wdrmavhaomh
]]aw? a&? av? au}} pa& aemufqufwdudk&m oHk;yga&/
om"ujyzdkYqdkau jyrukefyg/ toQifpudEokawoejyKAsm
yHEk ydS x
f w
k 0f x
D m;a& ]&cdik o
f bm0aw;uAsmrsm;}} pmtkyf OD;rif;
&cd k i f o m;BuD ; pmay
165
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
EdkifzdkY jzpfaw/
a,'gavh wpfckawmh owdxm;&ygzdkY Zmavhqdkau
acwfa[mif;toH;k tEIe;f udk acwfopft&D;tom;rm roH;k oifh
qdpk mG a& w&m;oDoabm r[kwq
f pkd mG jzpfyga&/ acwfa[mif;
toHk;tEIef;yifjzpfauavh uAsmdkUrm um&efvGwfvyfatmif
uAsm[efukd pdwBf uKd ux
f iG Ef ikd af tmif uAsmq&mdUk oabmus
oHk;oifhyga&/
NyD;au pum;jyif t&D;tom;rmavhaomh acwfa[mif;
toH;k tEIe;f udk oH;k vdeYk m;vnfo,
G zf q
Ykd akd u (roH;k rjzpfaw udp
dkUrm) oHk;oifhyga&/ pum;yHk ajymygar/ acwfa[mif; t&D;
tom;rm ]armifjzL\tdrf} vdkY &D;au em;vnfyga&/ a,au
avh ]armifjzL\ vSyaomtdrf} udkusau ]armifjzL vSya&
tdrf} vdkY r&D;Edkifyg/ ,if;a,Smif&D;au t"dym,fr,Sif;yg/
acwfa[mif; ]\} udk ,lyem ]armifjzL\ vSya&tdrf} vdkY &D;
r&m t"dym,f,Sif;xm;yga&/ em;vnfvG,fyga&/
a,Zl;eefY acwfopft&D;tom;rm acwfa[mif;toHk;
tEIef;udk vHk;0roHk;oifhqdka&oabmrsdK;udk w&m;oDudkifrxm;
oifhyg/ toHk;0ift&ma&mufzdkYjrifau &J&J0Hh0Hh oHk;oifhyga&/
csKH ajym&au pmt&D;tom;qdpk mG a& atedajympum;rm
tNcDcHyem acwfa[mif;toHk;tEIef;tcsdKUudk qufcH&D;om;pGm
rsdK; jzpfyga&/ acwfa[mif;oyfoyf acwfopfoyfoyf pnf;
jcm;ypfvdkY r&yg/ bmompum;qdkpGm tjrifajymif;eDa&twGuf
pwkwt&D;tom;
pwkwwdkif;om;wdu atydkif&D;uwfyga&/
(tzdk;rm uGrf;rrGm;EdkifvdkY uGrf;rpm;bJ 0g;dk;yef;'ludk&m
aomufyga&/ a,eefY tzdk;vm;&mwdkif;rm rD;cwfausmufeefY
yef;'la& tazmftjzpfygeD&yga&/ tckvnf; tuReef efY tuReYf
oli,fcsif;udk &SD;a[mif;tjzpftysufeefY tzdk;udk,fwGdtjzpfwd
udk ajymjyeD,ifhyif yef;'ludk wcsufcsufpD aomufeDyga&/
]]rif;dkU igdkUrm ,Ofaus;rIpmay tEkynmdkUa&/ tckqdk
au aysmufcsifcsifjzpfeDAsm? ,Ofaus;rIaysmufau vlrsdK;yg
aysmufvDzdkY a,eefYa&trsdK;udk apmifhxdef;uwf&zdkYtwGuf
,Ofaus;rIudk t,ifqHk; azmfxkwf&wwfzdkYpGmrm rif;dkU vli,f
ydkif;u wm0eft&Sd&SdpD,lvdkY vkyfudkif&uwfzdkYa0;/ ,if;ydkif
a,Smif vkyfuwfpGmrmvnf; tcsif;csif; y#dyurjzpf&atmif
a&SmifEdkiforQ a&Smif}}5
&cd k i f o m;BuD ; pmay
166
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
167
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
okcrk vufeufwt
d jyif tjcm;tjcm;aom enf;y&d,m,fwu
d kd
5
yg oH;k pGNJ y;D azmfaqmifvm;&zdYk NzKd uyf ga&/ ) att&D;tom;udk
oHk;oyfMunfhau pwkwwdkif;om; t&D;tom;eefYrsm; umwleD
pGmudk wGd&yga&/ att&D;tom;a& pwkwwdkifom;ydkif ated
&cdkiftajymbmompum;rm tNcDcHAsm &D;xm;pGmrsdK;jzpfaw/
a,auavh pmvH;k aygif;pepfrm pwkww
ikd o
f m;eefY rwl
pGmwd ygeDa&/ pwkwwdkifom;u ajrmufOD;acwfaESmif; pmvHk;
aygif;pepfudk quffcHxm;a&/ atwdkif;om;u ,if;ydkifr[kwf/
ajrmufOD;acwfaESmif; pmvHk;aygif;u pmvHk;aygif;pepfudk&m
vufcHa&/ wcsdKUeD&mrmusau? ated&cdkiftoHxGufeefYnD
atmif pmvHk;aygif;pepfudk xGifxm;a&/ ]jzpf} udk ]NzdKuf}? ],Of}
udk ],dkif? ]wnf;} udk ]aw;} ? ]vnf;} udk ]av;} ? ]enf;} udk ]ae;}
vdkY ysifxm;a&/ atpmvHk;aygif;xGifa&udpudk pDppfzdkY vdkyga&/
t&D;bmompum;rm tu&mdkU? pmvHk;aygif;dkUqdkpGmu
trsm;oabmwl owfrSwfvufcHtoHk;csa& oauFwwd&m
jzpfyga&/ ,if;oauFwwdudk trsm;oabmwl zsufcsifa&
qdkauavh zsufvdkY&a&/ jyKjyifa&qdkauavh jyKjyifvdkY&yga&/
a,'gavh jyKjyifajymif;vJpGmrm taMumif; tusdK;nDzdkYawmh
cg vdktyfyga&/ ,if;jyKjyifwDxGifvdkufaw oauFwopfudk
vltrsm;u vufcHtoHk;csatmif vkyfyD;zdkYavh vdkygoD;a&/
trsm;vufcHvmatmif vkyfzdkYqdkpGm vG,fa&udpr[kwfyg/
trsm;odatmif vkyfzdkYqdkpGm vG,fa&udpr[kwfyg/ trsm;od
yr t&D;tom;
yrwdkif;om; atydkif&D;yga&/
(tuRefdkUa& uG,faysmufvkNzdKufeDa& rdrd,Ofaus;rIudk
jyefvnfazmfxkwfzdkYeefY wcsdefaw;rm acwfeefYtnD wdk;wuf
vmpDzdkYav;? MuHaqmif BudK;yrf;&wwfzdkY NzdKufyga&/ atydkif
BuKd ;yrf;uwfpmG rm pmyDvufeuf? aw;*Dw tEkynmvufeuf?
&cd k i f o m;BuD ; pmay
168
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
1.Writing
2. Lingusics
3. Prose
4. Comversation
5. Spoken Language
6. Written Language
1. Lingustics
2. Vowel Phoneme
3. Internation
4. Particles
ed*Hk;
tm;vHk; jcHKMunfhau txufrmwifjyca& t&D;tom;
5rsdK;rm pwkwt&D;tom;eefY yrt&D;tom;dkUa& bmom
aA'enf;eefY udkufaw t&D;tom;wd jzpfyga&/ trSefu
pmvH;k aygif;enf; wcsKd UuvGaJ u ,if;t&D;tom; 2-cka& tNcD
cHavhtwlwl? &D;yHk&D;enf;avh twlwl&m jzpfaw/ att&D;
&cd k i f o m;BuD ; pmay
169
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
1/ AH;k wpfv;kH usvm;cvd?Yk ppfawGaZ,mxGe;f ? acwf&adS qmifpm
apmif? trSwf-2? 1961-ck? arv? pm-30/
1. An Arakanese Poem of the 16th century, M.S Collis
ae U San Shwe Bu, JBRS vol. 13, part III. 1923
&cdkifpmt&D;tom; jyem
wH kY jyef p m
170
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
qGJxkwfrD;jref;yem pDppfa0zefpGmudk wGd&a&/
pnf;urf;owfrSwfcsufu a,bk,susvGef;ydkifwGda&/
a,cg NydKifyGJ0ifola& &D;[efudpudk udk,fhbmomukd,f &GD;cs,f
zdkY us,Sma&/ &cdkifjynfe,frm a,bk,stm;jzifh ppfawGcdkif
oHk;pum;? ausmufjzLcdkifoHk;pum;vdkY ESpfrsdK;&m[da&/ tjcm;
pum;wdu ,if;ESpfrsdK;rm tusHK;0ifeDa&/ NydKifyGJ0ifcsifola&
ppfawGpum;eefYjzpfjzpf? &rf;NAJpum;eefY jzpfjzpf &D;Edkifa&/
,if;ydkifr[kwfbJ a&myem&D;zdkYqdkauav; jzpfaw/ tuRefu
pnf;urf;owfrSwfcsufudk ,if;ydkif oabmaygufyga&/
171
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
wnf;? ? u? wGi?f } pa& Bu,
d maemufquf?
emrfaemufqufwu
d kd ajrmufO;D acwfpum;jyif
t&D;tom;twdkif; oHk;NyD;au pum;toHk;
tEIef;rm &cdkifa0g[m&udk oHk;aMumif;/
yr - wwdik u
f ated&cdik t
f ajymbmompum;udk tNcD
cHxm;auavhaomh wcsdKUpmvHk;aygif;pepfudk
toHxGufeefYnDatmif ndAsm &D;uwfaMumif;
wifjycyga&/
,if;t&D;tom;ig;rsdK;rm pwkwt&D;tom;udk tuRefY
teDeefY tBudKufqHk;jzpfaMumif;udkyg xnfhAsm ajymcyga&/
0wKwdk&D;vdkol yef;atmifu tuRefBudKufaw t&D;tom;eefY
&D;&zdkYvm;vdkY av; rD;vdkufNyD;au tuRefYwifjycsufwdudk
wpfcsufcsif; pdppfa0zefxm;yga&/
172
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
173
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
cyg/ yef;atmif tuRefYpmudk pdpdESHYEHSU rzwfvdkY&m [dygzdkY/
tuRefu ]]wlpGmtcsdKU[da&ydkif rwlpGmwdav; trsm;BuD;
[da&}} vdkY &D;cyga&/ jyefzwfMunfhyg/
174
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
uwfaw/
175
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
yDopfwd &D;zGJUa&twGufaMumifh udk,fhpum;udk,fhpm wnfwHh
eDawmifru wdk;yGm;us,fjyefYvmzdkY jzpfyga&/
176
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
yxrt&D;tom;eefYywfoufvdkY yef;atmif\trSwf(3)
a0zefcsufudk qufyemaqG;aEG;vm;ygar/
yef;atmifu ]taoQwdudkMunfhyg/ tedrfhqHk;oldkU &D;a&
&nf;pm;pmudk &cdkifpum;eefY &D;xm;vm;} vdkY qkdNyD;au tuRef
\ wifjycsuu
f kd y,fcsxm;yga&/ tuReaYf qmif;yg;rm taoQ
wdqdka& &cdkifpum;\ t"dym,fudk ausmif;eDpt&G,f 5? 6?
7-ESpfom;wdudk &nf&G,fxm;yga&/ &cdkiftoHk;tEIef;rm EdkYpdkY
177
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
yxrt&D;tom;eefYywfoufvdkY a0zefcsuftrSwf(4)udk
qufaqG;aEG;vm;ygar/ yef;atmifu rdrdvlrsdK; cHpm;csufudk
rdrdbmompum;eefY&m azmfxkwfEdkifa&vdkY tuRefajymcpGmudk
t<uif;rJh raxmufcHEdkifaMumif; jiif;y,fvdkufyga&/ tdEd,
jynf b*FvDpmqdkBuD; w*dk;\ EdkA,fqk& t*Fvdyfbmomjyefudk
oufoDjyvdkufygoD;a&/
178
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
rsufarSmufacwfbmomjyefq&mwdxJrSm q&mOD;0if;az
(jrZif)a& xif&Sm;olwpfOD; jzpfyga&/ jrefrmuAsmudk urm
odvSmatmif ]jruefom} emrnfeefY bmomjyefwpftkyf xkwf
vdu
k af w/ ,if;pmtkyrf m uAsmbmomjyefrI cufcpJ mG udk q&m
u atydkifa,Smif 0efcHxm;yg,ifh/
(atmifaZ?*E0iftcspfuAsm?jrefrmjyef?pm12?1994)
bmomjyefq&m atmifaZ\tqdu
k akd v; Munfyh gtH;k oD;/
]uAsm[lonf bompum;wpfckrS tjcm;bmompum;
wpfckodkY ul;ajymif;ay;ydkY&ef rjzpfEdkifaom pmvHk;yHkoPmef
wpf&yf jzpfonf/ bmompum;wpfckESifhwpfcktMum; uGJjym;
jcm;em;aom obm0&Sdjcif;aMumifh dk;dk;ajympum;wpfcGef;?
dk;dk;&Sif;&Sif; pum;ajy0guswpfckudkyif bomwpfckrS tjcm;
bmomwpfco
k Ykd ul;ajymif;ay;yd&Yk ef tcgcyford ;f rvG,u
f al y/
pum;\vdk&if;t"dym,fudk jyefqdkay;Edkifonfhwdkifatmif
pum;\twdrfteuf? tav;taygh taysmhtrmwdkYudk rl&if;
twdkif; jynfhjynfh00&atmiful;zdkY tvGefcufcJygonf/ ,if;
onfudk taMumif;jyK bmomjyeftvkyfonf tvGefcufcJ
&cd k i f o m;BuD ; pmay
179
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
q&mBuD;\ ,Sif;jycsuft& ajym&au b*FvDuAsmrm
wpfy'k o
f Qpaf Mumif;? pmaMumif;tqH;k rm ESpaf Mumif;wpfum&ef
pepf[daMumif;od&yga&/ q&mBuD;u w*dk;\ EdkA,fqk&
*DwvDuAsmtcsdKUudk bmomjyefa&cg jrefrmum;ajyeefY&m
jyefyga&/ t*FvdyfbmomjyefeefY q&mBuD;\ jrefrmbmom
jyefudk ,SOfMunfhuwfygar/
vGwfvyfaom edAmef
GITANJALI XXXV
Where the mind is without fear and the head is held
high;
Where knowledge is free;
pdwu
f raMumufbEJ iS hf acgif;udk rwfpmG xm;Edik af omt&yf
vnf;aumif;/
Where the clear stream of reason has not lost its way
into the dreary desert sand of dead habit;
180
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
aqmif&m vnf;aumif;/
xdkvGwfvyfaom edAmef wynfhawmf\ wdkif;jynfonf
Edk;Mum;Edkifygap t&Sifbk&m;/
armifjzL;? w*dk;pm ya'om? pm-79-80
a,au w*d;k \uAsmudk EdAk ,fqck s;D jri &hf pGmu ZmtwGuf
ygav;/ uAsmtaMumif;t&m us,fjyefYav;eufvdkY jzpfyga&/
r[mvlom;0g'udk azmfusL;EdkifvdkY jzpfyga&/ bmomjyefolu
uAsm\ us,fjyefYav;eufaw teuft"dym,fudk jyefqdkyD;
EdkifcvdkY jzpfyga&/
181
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
&Edkifyga&/ ]em} Bud,mcHpm;csufeefY ]tD;} Bud,mcHpm;csuf
trsm;BuD; jcm;em;yga&/ ,if;&cdkifcHpm;csufudk jrefrmem;vnf
atmif tuRefawmhcg bmomrjyefwwfyg/
182
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
]]bmompum;rwlvYkd pmyDrwlEikd q
f pkd mG rjiif;omyg/ t*k
wlpGmvJ[da&? rwlpGmvJ [da&qdkau jiif;r&vdkY xifyga&/
t*FvdyfeefY tar&duefyHkpHudkMunfh&r,fvdkY xifyga&/ tjywf
jiif;y,fpGmuawmh oifhzdkYr,lqyg}} vdkY wifjycyga&/
'kwd,t&D;tom;udp w
wHY k Hjyef c suf
(pm-28)
183
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
3/ a'tcsufudk Munfhau pum;ajym[efeefY &D;&zdkY? &D;rS
acwfrDzdkYpGma& tpGef;a&mufw,fvdkY xifyga&/ trSwfESpf
t&D;tom;rm >rDa[mufwpfydkif;? vif;>rDwpfydkif; t&D;tom;
jzpfvYkd vufrcHqpkd mG udak wmh oabmrwl/ cRe;f csuef ef&Y m vuf
cHcsifyga&/
(pm-28)
(yef;atmifu ,if;ydkif y,fcsxm;auav;? aemufydkif;
pmrsuESm (30)rm ]]>rD}} a[mufwpfydkif; ? vif;>rDwpfydkif;udk
a,Smif&D;}}vdkY qdkxm;jyefa&/)
'kwd,t&D;tom;udpudk yef;atmif a0zefa&cg udk,fh
oabmeefYudk,f ]]>rDa[mufwpfydkif;? vif;>rDwpfydkif; t&D;
tom;rsdK;} vdkY emrnfwpfck yD;vdkufaw/ aumif;yga&/ &cddkif
a0g[m&wpfv;kH udk taMumif;t&meefY vdu
k zf ufatmif pdom;
udkufoHk;yD;vdkufawtwGufeefY pmzwfy&dowfu em;vnf
vG,fvm;yga&/
184
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
atudpudk aqG;aEG;a&cg txufjrefrmEdkifiH pm&D;q&m
toif;\ ]pum;jyifeefY pum;ajymudk wlEdkifo&Gdwlatmif
tm;xkwf&zdkYjzpfaw} qdka& t,ltqudk vufcHyem erlem
tjzpfeefY wifjycyga&/
bmomaA'ynmoQif a&mfAed u
f atydik rf ed q
Yf x
kd m;yga&/
]]tuRef Ukd tuRr;f 0ifeu
D wfaw Oa&mybmompum;wd
rm t&D;eefY tajymESpfckvHk;qdkpGmu &D;om;enf;eefY ajymqdk
enf;dkUa& ]bmompum;wpfrsdK;wnf; jzpfawvdkY todtrSwf
jyKxm;oifha&/ todtrSwfjyKxm;uwfaw}}
185
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
186
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
udk pmwef;wifol armifomEdk;atmif olUpmwdrm *E0if[ef
wpf0uf 0ifeo
D ;D a&vdYk axmufjyvdu
k af w/ a,au ,if;t,l
tq usq;kH vm;Asmvm;/ a':trm? a'gufwmoef;xGe;f ? armif
omEdk;dkU aemuffqkwfvm;uwf,mvm;/ vpOfxkwfr*Zif;wd
Munfhau? ,if;t,ltq rusqHk;awmifru ,if;aemuffodkY
vdkufvmol uavmifwdwdk;vdkY wdk;vdkYvmpGmudk wGdeD&yga&/
tcsdefu tqHk;tjzwfyD;vdrfharvdkY yef;atmifudk wHkYjyefvdkyg
a&/
187
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
a&/
188
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
(2) tajymbmompum;eefY t&D;bmompum;rwlpGmudk
wlatmif n,
d zl Ykd tm;oefa& tjcm;bmomwdrm r[dvYkd ud,
k hf
bmomrm [dvmatmif vkyfzdkYpGmvJ olrsm;eefYwlnDzdkYavmuf
&m tm;jyKolvdkY qdk&r,fjzpfw,f/ tajymbmompum;eefY
t&D;bmompum;rwlvdkYvJ ZmudkxdcdkufEdkifvdkYvJ/
'kw,
d tcsurf mav;aomh tuReu
Yf kd oa&mfawmfawmfeefY
emrnfwpfvHk; yD;vdkufjyefoD;a&/ ]]olrsm;eefY wlnDzdkYavmuf
&m tm;oefol}} ygvwf/ atoa&mfcsufu yef;atmif\
toifhtwifh ESvHk;roGif;wwfrIudk vSpfjyeDa&vdkY qdkcsifyga&/
189
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
190
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
&D;yga&/
twk,laemufvdkuf&D;a&qdkvdkY tuRefYpmrm atmufNcD
vGwf twk,laemufvdkufpGmrsdK; oHk;oyfMunhfyg/ tuRefifjypGm
rm taxmuftxm;r[dbJ atmufNcDvGwfpGmrsdK; &cdkiftoH?
&cdkifpum;vHk; (rGd;pyfpum;vHk;tygt0if) &cdkifo'geefY uGJ
jym;a& &D;om;pGmrsdK; ryg0ifcvdkY ,HkMunfyga&/
191
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
oabmxm;vdkufysm qdkpGmudk wGd&yga&/
192
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
[ef pum;jyifeefY rsufarSmuftajymudk a&mvdkYoHk;pGmxuf
*E0ifpum;jyife&D mrm rsuaf rSmuftoH;k tEIe;f ]aw? a&? au}
ypnf;wdudk oHk;au ydkvG,fzdkY tusdK;rsm;zdkYudk ajymcyga&/
a,'gav; *E0iftoHk;tEIef;udk toHk;0ift&ma&mufzdkYjrif
au &J&J0Hh0HhoHk;oifha&vdkY wifjycyga&/
193
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
&D;cgawmh acwfa[mif; tcsDtcspum;ajymcgawmh acwfopf
rjzpfoifh/ ESpfrsdK;vHk acwfopfjzpfoifha&qdka& t,ltqudk
y,fcsvu
kd af w/ ,if;t,ltqaMumifh tuReu
Yf kd *E0ifrek ;f wD;
a&;0g'DvdkY vlqdk;wHqdyfcwfvdkufoD;a&/
tuReu
f a&? aw? auud&k m oH;k oifah Mumif;? &Syd ikd ;f tqdk
jyKcsufudk tpGef;ra&muf&atmif ]acwfa[mif;udk roHk;oifh
qdpk mG w&m;oDr[kw?f oH;k oifah u &J&0J if0h ifo
h ;kH } vdYk ud,
k phf um;
udk aemufydkif;rm jyefxdef;vdkufyga&/ ,if;,Sifhudkjrifa&cg
yef;atmifu tuRefudk ]avsmfuefoifhjrwfyga&} vdkY csD;rGrf;
vdkufjyefa&/ ,if;ydkif csD;rGrf;vdkufawtwGuf yef;atmifpmu
&Sdpum;aemufpum;rnD jzpfvm;a&/
194
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
&D;uwfaMumif;? pmvHk;aygif;pepfu ajrmufOD;aESmif;acwf
twdkif;jzpfaMumif;? att&D;tom;pepfa& tajymudktNcDcH
yem &D;xm;a&pHjy&cdkifpum;jyif t&D;tom;jzpfaMumif; wif
jycyga&/
jznfhpGufcsuftjzpf tuRefu t*Fvdyfpmrm t&D;eefY
tajymuGJpGmudk aumfrmaoQwdeefY pum;vHk;yHkajymif;Asm jya&
ydik f &cdik rf mav;aomh ud,
k ehf nf;ud,
k [
hf efeefpY mvH;k udk yHak jymif;
Asm jyEdkifa&vdkY tMuHyD;cyga&/ yHkpHaoQwdav jycyga&/ (&D;
a&cg aemif;aemif;wdkif? &Gwf&Gwfpdkufpdkufajyma&cg aumfrm
aoQjcm;yem-e} aemif;wdkif? &G} &Gwfp} pdkuf)
pwkwwdkif;om;\ pHjy&cdkift&D;tom;tjzpf 1961ckxkwf ]acwfa&SUaqmif pmapmifu uavmifaoQ rSJUeDaoQ
&D;a& ]MuufweG ef AD sm} aqmif;yg;aumufEw
I cf suu
f kd xkwjf ycyg
a&/
]]rif;dkU igdkUrm ,Ofaus;rIpmyD tEkynmdkUa&
t*kqdkau aysmufcsifcsif jzpfeDAsm? ,Ofaus;rIaysmuf
au vl r sd K ;ygaysmuf vD z d k Y ? a,eef Y a & trsd K ;ud k
apmifhxdef;uwf&zdkYtwGuf ,Ofaus;rIudk t,ifqHk;azmf
xkwf&uwfzdkYpGmrm rif;dkUvli,fydkif;u wm0eft&Sd&SdpD
,lvdkYvkyfudkif&uwfzdkYa0;/ ,if;ydkif a,SmifuwfpGmrm
vnf; tcsif;csif; y#dyurjzpf&atmif a,SmifEdkiforQ
&cd k i f o m;BuD ; pmay
a,Smif}}
txufyg aumufEkwfcsufeefYtwl tuRefYwifjycsufwd
udk yef;atmifu atydkif a0zefxm;yga&/
(1) ]]tajymbmompum;eef Y t&D ; bmompum;nD
atmif ndNyD;au &D;zdkY/
att&D;tom;udk armifAode;f u rD;armif;xd;k jyxm;a&/
a'ydkif &D;oifha&vdkY/
txufjrefrmEdkifiHuvlwd pum;twdkif; &D;&zdkYqdkvdkuf
au ydkNyD;,Sif;zdkYvm;xif,ifh/
(2) &cdkifbmompum;qdkpGm t*Fvdyfbmom pum;
r[kwfyg/ a'tcsufawmh owdusyfoifha& xifa&axm/
&cdkifbmompum;a& jrefrmbmompum;eefYawmif rwlqdkNyD;
twif;t"rccJG pGmudk owdjyKrzd Ykd vdyk ga&/ jrefrmeefrY wlqakd u
t*FvdyfeefY wlvdkY&ygzdkYvm;/
]aemif;aemif;} udk ]eaemif;} vdkY ajymif;&D;zdkYqdkawmh Zmwd
jzpfvmygzdv
Yk /J toHxu
G t
f wdik ;f &D;a& tqifx
h d a&mufvm;yg
vdrfhr,f/ toHxGuftwdkif; &D;au ,if;bmompum;a& oHk;
r&atmif tqifeh rd ahf & bmompum;jzpfvm;ygvdrrfh ,f/ uif;
195
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
0efrif;BuD;ajympGmudk rSwfom;zl;yga&/ ]]ajymovdka&;oQif vl
rdkufa&;ovdkajymvQif vlysif;}} vdkY qdkyga&/
(3) &cdkifbmompum;rm toHajymif;rI [dyga&/ ,if;
pum;vHk;wdudkvdkufNyD; ajymif;&ygvdrfhr,f/ a' ]Asm} a& Zmydkif
AsmvJ/ ]NyD;} eefYwla&Asm r[kwfvm;/ a'Asmudk NcD&maumuf
Munfhau ]NyD;} eefY }NyD} qdka& twdwfumvBud,maemufquf
qdkpGm &yga&/ a' ]Asm} udk Asm,fvdkYvJ toHxGufw,f/ Zmydkif
xGufxGuf AxufNcdKuftoHAs,f/ ]A} ]As,f}/ udkif; yHkajymif;&D;
Munfhyg/ ]rif;ua'ghr&Asm} (As,f)/ a't&D;a& rSefvdkYvm;/
&cdkifdkU jrefrmdkUrm toHajymif;a& pepf[duwfw,f/
toHajymif;a& pepfMunfhau rif;ua'ghqdkpGm rif;uawmhu
ajymif;a& toHjzpfw,fawmhqakd & oHni ;f a&oHjyif;udk ajymif;
pGmjzpfw,f/ rl&if;vdYk Zmydik o
f &d zdv
Yk q
J akd u oH&yfo& (uowf?
powf? wowf? yowf)wpfenf;[dau toHrajymif;wwf
uwf/ toHraMumif;au olUrlvtoHvdkY rSwfoifhyga&/
a,Zl;eefY yHak jymif;&D;rIqpkd mG a& t&D;tom;ydNk y;D au ,SKwf
xGD;vm;Edkifa&vdkY ,lqyga&/ yHkajymif;r&D;bJ trsm;oHk;owfyHk
twdkif;&D;vdkY[dauvJ tusdK;r,kwfvdkY xifyga&/
yef;atmifa0zefwifjycsufudk wpfcsufpD oHk;oyfMunfh
uwfygar/
&cd k i f o m;BuD ; pmay
196
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
vSmyga&/
vdkyga&/
erlempmydk'f
tuRefYom;BuD;u awmvHk;0goemtdk; jzpfaw/ ausmif;
&Gwfau tdrfwdkY &Gwf&Gwfpdkufpdkuf rvmwwf/ trdonfu
]a[;? xGef;xGef;? ausmif;qif;au tdrfodkY &G&Gwfp pdkufvm
um;/ edp} pkwf0ifatmif abmvHk;ausmufredcauh} vdkY rSmyg
a&/ odkYaomf om;uawmh tdrfudk &Gwf&Gwfpkdufpdkuf ra&muf/
eDpkwfpkwf0ifcgr&m usKwfvl;vl;eefY a&mufvSm,ifh/
197
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
pGeJ u
D wfaw/ aumfrmtoH;k udk yef;atmifpmxJrm ruefw,
dG ifh
axm/ ,if;ydkif ,liifoHk;pGJa&twGuf t*Fvdyfbmompum;udk
twk,lAsm rqDrqdkif oHk;a&vdkY ajymEdkifygzdkYvm;/
198
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
yHkBuD;csJUvdkY rqifrjcif ajymvdkufaw/
199
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
200
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
201
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
ydkYcsxm;a&/
202
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
aygif;pepf (jzpfudkNzdKufvdkY&D;pGmrsdK;)u vGJau pwkwt&D;
tom;ydkif trsm;vufcHEdkifa& acwfrDt&D;tom;rsdK; jzpfaw
vdYk oH;k oyfxm;yga&/ ]jzpf} udk tdu
k o
f &oH xGupf cD siv
f Ykd ]NzKd u}f
vdkY xGifauav;aomh &rf;NAJa'ood, toHrm tdkufo&oH
rxGufoH tdwfo&oHeefY ]Nzdwf} vdkY&m toHxGufzdkY jzpfaw/
,if;ydkifxGifpGmrsdK;udk a,Smifoifha&vdkY tMuHjyKcyga&/
203
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
nd,lvm;au &EdkifzdkYvdkY ,HkMunfyga&/
pnf
jynf
bJ
armifAodef;
pnf
jynf
yJ
(ap)obiftrwf
(ajy)oldkU
rif;r[d(aA;)NzdKuf
yrwdkif;om;
ys,f
ysm? Asm? ,m ysm? Asm? ,m
jzpfw,f
jzpfaw
NzdKufaw
udk,fcsif;pmwwf(wJh)ol aw
aw
NydKifyGJ0ifzdkYtwGuf (vJ) av;
av;
wdk;wufrvm(bJ)
yJ
aA;
Zm[dvdkY (vJ)
av;
av;
pmtkyfwd (rSm)
rm
rm
*E0if[ef (eJY)&D;pGm eefY
eefY
cspf
cspf
udk,f(csdwf)awvl
vSnfh
vSnfh
jyef(avSY)vma&
xJh
xJh
t&uf(axh)aomuf
Munfh
Munfh
atmufu(aMuU)a&
r,f
ar
pGefYvdkuf(ar)
ypf
ypf
&Daomuf(ydkufzdkY)
ESpf
ESpf
vGefca&(EIduf)aygif;
204
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
13/ a&Tyef;xdrf udkapm0if;? 14/ oQiftkef;? 15/ yef;atmif?
16/ armifpHazmfdkU jzpfyga&/
tuRefwifjyzl;ca& t&D;tom;ig;rsdK;eefYywfoufvdkY
yef;atmif\ t*ka0zefpD;ppfcsufrmav;aomh tuRefeefY
tjrifrwlpGmaoQwd [deDygoD;a&/ ,if;,Sifhu tcsif;csif;
arwmpdwfeefY tcsdef,l wdkifyifpD;ppfndEIdif;zdkY vdkygzdkYoD;/
205
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
206
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
jynfaxmifpkyef;NrdKifBuD;rm yef;wdkif;yGifhEdkifuwfygpD/
armif A od e f ;
(1996)
jrefrm&cdkif bmompum;rsm;udk
EI d i f ; Munf h j cif ;
207
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
,stm;jzifh enf;-2enf;udk oH;k Muygonf/ wpfenf;onf ]0gus
zGJUenf;udkvdkuf cGJjcm;enf;}4 jzpfonf/ aemufwpfenf;rSm
]rsdK;EG,fudkvdkuf cGJjcm;enf;} jzpfonf/
208
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
vspfvsLrIoifh[k xifygonf/
ajymouJo
h Ykd &cdik pf um;onfvnf; oH;k rnf& pum;jzpfygonf/
'kwd,enf;jzpfaom yifrrsdK;dk;udkvdkuf cGJjcm;enf;t&
qdkvQif jrefrmbmomESifh &cdkifbmomwdkYonf wdAufwkwf
pum;yifrBuD;wGif yg0ifaom bmompum;rsm;jzpfMuonf[k
qdkygonf/
toH u G J j ym;rI
bmomodyHynm&SifwdkY tvdkt& bmompum;[lonf
tajymudpjzpf bmompum;rsm;udk avhvmrnfqdkvQif
]toH}11 up avhvm&rnf[k qdkygonf/ xdkYaemuf ]pum;
vH;k zGUJ pnf;yH}k 12 ? 0guswnfaqmufyk13
H wdu
Yk kd tqifq
h ifah vhvm&
rnf jzpfygonf/
tcsKyfqdk&vQif jrefrmESifh&cdkifbmompum;wdkYonf
wdAufwkwf yifrBuD;rS jzmxGufvmaom oHk;rnf& bmom
pum;rsm; jzpfMuygonf/ bmomESpcf o
k nf rnfonft
h csed f
up rnfonft
h aMumif;aMumifh bmomrsKd ;d;k wlcMhJ uoenf;/
bmomrsdK;dk; wlaomaMumifh vlrsdK;qif;oufyHkvnf; wlcJh
oavmqdkaom jyemwdkYrSm bmomodyHynm&SifESifh ordkif;
ynm&SifwdkY rajz&Sif;&ao;onfh jyemrsm; jzpfygonf/
(bmomrsdK;dk;wlonf[k qdkcJhjcif;aMumifh vlrsdK;qif;oufyHk
vnf; wlonf[k t"dym,f raumufoifhaMumif;? raumuf
EdkifaMumif; owdjyKoifhygonf/)
,aeYtajctaewGif bmompum;ESpfckrm olYenf;olU
[efEiS hf &Sad eMuayonf/ jrefrmtoHEiS hf &cdik t
f oH rwl/ jrefrm
pum;ESifh &cdkifpum;vnf; ae&mrsm;pGm rwl/ o'gudpwGif
tvGet
f a&;ygaom jrefrmpum; ]ypn;f } 10rsm;ESihf &cdik yf pn;f
rsm;vnf; uGJjym;jcm;em;Muonf/ bmompum;ESpfckudk EIdif;
,SOfavhvmaom yk*dKvfwdkYonf xdkuGJjym;jcm;em;csufrsm;udk
jrefrmbmompum;udk bmomodyHynm&Sifrsm;pGmwdkY
pepfwus avhvmwifjyzl;MuNyD; jzpfaomaMumifh jrefrmpum;
ESifh jrefrmtoH\ oabmobm0udk jynfhpHkpGm okyfcGJjyEdkifNyD
jzpfygonf/ &cdik b
f mompum;udk ynm&Sit
f csKd U avhvmwifjy
zl;MuNyDjzpfaomfvnf; &cdkiftoH? &cdkifpum;vHk;? &cdkifo'gwdkY
\ yuwdkyf&nfyHkyef;rSm yDyDoojzpfrvmao;/ rxifr&Sm;
rIef0g;0g;rQom &Sdygao;onf/ xdkvdktyfcsufrsm;udk uREkfyfwdkY
&cdkiftrsdK;om;rsm;u jznfhay;&rnf jzpfygonf/ aqmif;yg;
onf xdkvdktyfcsufrsm;udk jznfhay;&ef tm;xkwfcsufwpfck
jzpfygonf/ odkYaomf pma&;olrSm bmomodyHudk vufvSrf;rD
orQ rdrdbmomavhvmqnf;yl;aeolwpfOD;rQomjzpf ]o'g
&cd k i f o m;BuD ; pmay
209
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
vQif atmufygxl;jcm;csufrsm;pGmudk awGU&ygonf/
1/ t? tm? tm;
jrefrmo&rsm;
]]jrefrmwdw
Yk iG f tMurf;tm;jzifh o&oH (50)15 &Sad y onf/
,if;wdkYrSm ]t? tm? tm;} ]td? tD? tD;} ]tk? tl? tl;} ]ath?
at? at;} ]t,fh? t,f? tJ} ]atmfh? atmf? atm} ]tdkY? tdk? tdk;}
]tuf? atmuf? tduf} ]tifh? tif? tif;} ]atmifh? atmif?
atmif;} ]tdkifh? tdkif? tdkif;} ]tpf} ]tefY? tef? tef;} ]tdefY? tdef?
tdef;} ]tkefY? tkef? tkef;} ]tGefY? tGef? tGef;} ]tyf? tdyf? tkyf}
]tGyf} wdkY jzpfygonf/
(u) ]td? tD? tD;} o&oHrsm;wGif ]tnfh? tnf? tnf;} wdkY
yg0ifonf/
atmufygyHkpHrsm;udk Munfhyg/
&cdkifta&;
tpu
pm;yg
rdb
&cdkiftoHxGuf
tp*
pm;Am
rdefYz
jrefrmta&; jrefrmtoHxGuf
tpu
tp*
pm;yg
pm;Am
rdb
rdA
210
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
rkYH[if;cg;
rHkY[ef;cg;
rHkY[if;cg;
tD;csrf;[l ajymqdka&;om;Muygonf/
rHkY[if;*g;
&cdkiftoHxGuf
pAusD
pDpdkif
pD;us
jrefrmta&; jrefrmtoHxGuf
pyg;usD
pAm;usD
pDpOf
pDZif
pD;us
pD;us
&cdkiftoHxGuf
ndef
nde;f
edefY
edef
EGdef
rdefYz
rdef;
jrefrmta&; jrefrmtoHxGuf
nD
nD
nD;
nD;
aeY
aeY
ae
ae
aEG
aEG
rdb
rdA
rD;
rD;
211
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
4/ t,fh? t,f? tJ
o&oH oH;k rsKd ;udk &cdik w
f iG f ]ys,?f As,?f v,f} pum;oH;k rsKd ;
rS wpfyg;usefae&mwdkY ]ath? at? at;} o&oHrsm;ESifhom ajymqdk
Muygonf/ jrefrm ]u,f} udk &cdkifu ]u,f? q,f? iJhnm} wdkYudk
]aq? aihnm} [l ajymqdkygonf/
jrefrmta&; jrefrmtoHxGuf
aejcnf
ae*sD
wnfaxmif
wDa'gif
usnfawmuf
usDa'guf
a&Munf
a,*sD
pnf;pdrrf
pD;pdrf
vnfyif;
v,fyif;
212
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
atmufygyHkpHudkMunfhyg/
&cdkifta&;
apmapm
ay:
tazmf
&cdkiftoHxGuf
pZGm;? pdk;zdk;
yGm? ydk
tzGm? tzdk;
jrefrmta&; jrefrmtoHxGuf
apmapm
apmapm
ay:
ay:
tazmf
tazmf
213
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
10/ tpf
15/ tG y f
o&oHwGif toHxkwfyHk rwlMu/ jrefrm tGyf o&oHonf
&cdkif tGufo&oHESifh eD;pyfygonf/
(1)
jrefrmESifh &cdkifwdkYonf ]t? tm? tm;? tk? tl? tl;? ath? at?
at;? tdkY? tdk? tdk;? atm? tdkifh? tdkif? tdkif;? tdefY? tdef? tdef;? tkefY?
tkef? tkef;? tdyf? tkyfpom o&oH (27)rsdK;wGif toHxkwfyHkwlMu
onf/ odkYaomf taCmooHrS aCmooHodkY ajymif;vJMu&mwGif
udk,fhenf;ESifhudk,f jzpfonf/
214
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
(2)
wdYk toHrwl&onft
h aMumif;&if;rsm;wGif txl;ta&;ygonfh tcsuf
wpfck jzpfygonf/
pum;vHk; uGJjym;rI
toHujJG ym;rIrsm;udk EIid ;f ,SOo
f ;kH oyfNy;D aemuf pum;vH;k uGjJ ym;yHk
udk qufvufEIdif;,SOfMunfh&ygrnf/
(3)
,-& toHk;tEIef;
txufygtNccD &H o uGjJ ym;csurf sm;tjyif wjcm;odomxif&mS ;
aom toHuGJjym;csufwpfckrSm ],? &} toHk;tEIef; jzpfygonf/
,aeYjrefrmwdkYonf ,ESifh &? ,yifhESifh &&pfwdkYudk toHcGJjcm;
rajymqdMk uawmhay/ &cdik w
f rYkd mS ,ESihf &udk vnf;aumif;? ,yifEh iS hf
&&pfudk vnf;aumif;? toHcGJjcm; ajymqdkMuygonf/ &Asnf;udk
jrefrrmu ,[k toHxkwfaomfvnf; &cdkifu ygVd &oHuJhodkY toH
xkwfygonf/ Muudk jrefrmu us[k toHxkwfaomfvnf; &cdkifu
Mu (u&)[k toHxkwfygonf/ uGJjym;csufonf &cdkifESifhjrefrm
215
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
(1) emrfuGJjym;rI
emrfwGif vlrsdK;wdkif; roHk;rjzpfaom tajccHpum;vHk;rsm; &Sdyg
onf/ rdbaqGrsKd ;tac:ta0:rsm;? vlcEmtac:ta0:rsm;? awm
awmif? a&ajr? opfyif? om;ig;? tac:ta0:rsm;? ocsFm tac:
ta0:rsm;wdo
Yk nf tajccHpum;vH;k rsm; jzpfMuonf/ emrfrsm;wGif
&cdkifESifh jrefrmwdkYwlnDcsuf trsm;tjym;&Sdovdk uGJjym;jcm;em;csuf
vnf; trsm;tjym; &Sdygonf/
(2) Bud,muGJjym;rI
jrefrmESihf &cdik w
f w
Ykd iG f pum;wpfv;kH t"dym ,fwpfcx
k u
G o
f nfh
vHk;csif;Bud,mrsm;? pum;ESpfvH;udk jzpfap? ESpfvHk;xuf trsm;udk
jzpfap wGJpyfxm;aom vHk;wGJBud,mrsm;[l (2)rsdK; &Sdygonf/
xdBk u,
d m (2)rsKd ;vH;k jrefrmESihf &cdik w
f Ykd wlncD sut
f rsm;tjym;
&Sdygonf/ yHkpHtm;jzifh vHk;csif;Bud,m &cdkifpum; usdudk jrefrmu
cRJ[k ajymygonf/ &cdkifpum; usDudk jrefrmu NyD;? ajyNidrf;? &cdkif
aMumfudk jrefrmu [pfatmf? [pfatmf oa&mf[k oHk;ygonf/
jrefrmnnf;wGm;udk &cdkifu BudKif;[koHk;NyD; i,foHygatmifatmfudk
usD;[k oHk;ygonf/ xdkYjyif &cdkifcsd ]cHEdkif&nf&Sdonf}? rcsd ]rusef;rm}
216
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
jcL ]IyfaxG;? aESmifh,Suf}? ]ajcmh ]wif;rm? pdwfBuD;0if} ajimf ]&efvdk}
pd ]uyfap;eJ} qGD; ]qdk;} nuf ]qdk;}? anm ]rtDfromjzpf? rvef;qef;}
wef ]tbfdk;csdK} wdef; ]wdwfqdwfae} wGuf ]pOf;pm;}? ysm ]acsmh}? ysHU
]qifajcavQm&Sd} ysdKif; ]Twf? r<uyf} jruf ]pl;? eif} onf; ]aq;}
okef ]rpnfum;? aysmufuif;} okef; ]ysufpD;? ukefqHk;} oQuf ]tcsKyf?
vdu
k v
f ;DS } tD; ]temtqdyw
f uf tvGeef m} wdrYk mS vnf; jrefrmtoH;k
tEIef;ESifh vHk;0rwlaMumif; awGU&ygonf/
tcsKyq
f &kd vQif jrefrmESihf &cdik w
f o
Ykd nf toHxw
k yf kH uGjJ ym;jcm;
em;csurf sm; &So
d uJo
h Ykd pum;vH;k toH;k tEIe;f wGiv
f nf; oD;jcm;pum;
rsm; &SdMuaMumif;udk xif&Sm;ygonf/
]]bmompum;wdkif;wGif toH&SdouJhodkY o'gvnf; &Sdonf/
bmompum;wpfc\
k toHonf tjcm;bmompum;wpfc\
k toH
ESihf rwl? o'vnf; rwl}} [kq&kd m &cdik Ef iS jhf refrmwdYk toHrwlaMumif;
pum;vH;k toH;k tEIe;f vnf; ruGjJ ym;aMumif; EIid ;f ,SOMf unfNh y;D aemuf
o'gudpudk qufvufoHk;oyfMunfh&ygrnf/
jrefrmo'gESih f &cdkifo'g
217
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
tqdt
k & jrefrmbmomwGif aemufqufypn;f rsm; tvGef
ta&;yg t&ma&mufaMumif; odEkdifygonf/ jrefrmbmomenf;wl
&cdik b
f momvnf; aemufqufrsm; tvGet
f a&;ygygonf/ odaYk omf
jrefrmbmomaemufquf pum;vH;k rsm;ESihf oH;k EIe;f yHrk sm;rSm &cdik b
f m
omESifh rwlMuay/ jrefrmESifh &cdkifwdkYwGif aemufquftrsm;tjym;
&Sdaomfvnf; aqmif;yg;wGif tajccHaemufquftcsdKUESifh wjcm;
aeYpOfo;kH pmul;quftenf;i,fuo
kd m tMurf;rQwifjyvdu
k yf gonf/
emrf aemufquf
2/ uHaemufquf
tv,fwef; jrefrmo'gpmtkyw
f iG f emrfw\
Ykd jyKral qmif&u
G yf kH
udk vdu
k
f emrfrsm;udk (1) uwm;? (2) uH? (3) vufc&H m (odrYk [kw)f
qdkufa&muf&m? (4) xGufcGm&m? (5) a&S;I&m? (6) taMumif;jy? (7)
toH;k cH? (8) tcsed jf y? (9) ae&mjy? (10) tjznfu
h wm;? (11) tjznfh
uH [l cGJjcm;xm;ygonf/ xdkemrfrsm;teuf tjznfhuwm;ESifh
tjznfu
h rH v
S
JG useef mrfrsm;wGif aemufqufwJG toD;oD;&SMd uonf/
3/ vufcH&m aemufquf
,aeYjrefrmpum;wGif vufcH&maemufquftjzpfoHk;aom
]udk}udk &cdkifwdkYuvnf; oHk;ygonf/
1/ uwm; aemufquf
4/ xGufcGm&m aemufquf
218
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
5/ a&S;I&m aemufquf
Bud , maemuf q uf
Bud,maemufqufudk (1) jzpfqJumv? (2) jzpfNyD;umv? (3)
jzpfvwHU umv[k oH;k rsKd ;cG
J jrefrmtoH;k ESihf &cdik t
f oH;k udk EIid ;f ,SOf
jyygrnf/
6/ taMumif;jyaemufquf
taMumif;jyaemufquftjzpf jrefrmu ]aMumifh} udkoHk;NyD;
&cdkifu ]twGufeefY} udk oHk;ygonf/
7/ toHk;cH aemufquf
toHk;cHaemufquftjzpf jrefrmu ]eJY} udk oHk;NyD; &cdkifu ]eefY}
udk oHk;ygonf/
8/ tcsdefjy aemufquf
9/ ae&mjy aemufquf
,aeYjrefrmpum;wGif ae&mjy aemufquftjzpf ]rSm? u}
udk oHk;ouJhodkY &cdkifvnf; oHk;ygonf/
trsm;jyemrfaemufquf
219
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
ed*Hk;
jrefrm
&cdkif
jrefrm
&cdkif
'Dvdk a'ydkif?atydkif?ata,Smif tJ'gaMumifh a,Zl;eefY?a,eefY
a,twGufeefY
tJ'Dvdk
,if;ydkif? ,if;a,Smif bm
Zm
tJ'D
,if;
b,f
Zm
tJ'gudk
,if;,Siu
hf ?kd ,if;pGmudk b,fvkd Zmydik ?f Zma,Smif?
Zmydkifa,Smif
vdk
ydik ?f ydik af ,Smif?a,Smif 'gayrJh a,vJ? a,auvJ
a,'gvJ
qDukd
Am;udk
qdkwJh qdka&
220
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
vG w f a jrmuf a tmif rd r d b momk e f ; xG u f w wf r nf jzpf o nf /
vlrsKd ;csi;f tqifu
h mG vSr;f rIukd wef;wlnrD QomG ;atmif raqmif&u
G f
Edik o
f rQ umvywfv;kH tvQyH ,f <u,f0aom Nird ;f csr;f om,monfh
qdk&S,fvpfEdkifiHtjzpfudk rarQmfrSef;Edkifay/
11. Phonetics
12. Morphomics
13. Syntax
14. Phonetics
15. &cdi
kd w
f Ykd OD;wifv?S &cdikd w
hf efaqmifr*Zif;? twG-J 1? trSw-f
5? (1955-56)/
wuodkvfrsm;pmtkyfjyKpkxkwfa0a&;aumfrwD (1975)
1. Languages
2. Linguistics
3. Classification
4. Morphological or Structural Method
5. Genetic Method
6. Monosyllabic Language
7. Agglutinative Language
8. Tone Language.
9. yef;ESifhyifpnf? rif;ok0Pf? pmrsufESm-54u
10. Particles
221
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
vdkYwpfrsdK; oHk;emrnf ac:uwfyga&/
EIdif;,SOfMunfhcsuf
bmomaA'1 ynmoQiw
f ad & bmompum;wdukd rsKd ; wl ?
rwl cGJjcm;MunfhpGmrm enf;ESpfenf;udk oHk;uwfyga&/ wpf
enf;u pum;vHk;zGJUxHk; (0g) 0guszGJUxHk;udk vdkufysmcGJjcm;enf;2
jzpfNyD;au aemufwpfenf;u rsdK;EG,fudk vdkufysmcGJjcm;enf;3
jzpfyga&/
&cdkifeefY jrefrmbmompum;
mbmompum;dkd ud
uU dk
222
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
dkUudk kyfrajymif;? 0dbufroG,f/ tqufypnf;7 (&Sdquf?
aemufquf? pum;quf) wdudk qdkif&mpum;vHk;\ &SdaemufdkU
rm wGJAsmvdkcsifa& t"dym,fudk azmfvm;a&/ attcsufwd
rm wleDuwfawtwGuf ynmoQifwdu &cdkifeefY jrefrmbm
ompum;dUk udk emrnfwx
l m;Ny;D au tEG,w
f l bmompum;wd
tjzpf owfrSwfuwfaw/ atpGmudk wpfa,mufav; rjiif;
Edkif/
pum;ud p r m uG J j ym;jcm;em;a&tcsuf w d [d e D p G m ud k a v;
tm;vHk; ol0efcH&zdkY jzpfyga&/
toHwlyHk? uGJyHk
223
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
1/ t
2/ tm
3/ tm;
4/ td
5/ tD
6/ tD;
7/ tk
8/ tl
9/ tl;
10/ ath
11/ at
12/ at;
13/ t,fh
14/ t,f
15/ tJ
16/ atmh
17/ atmf
18/ atm
19/ tdkY
20/ tdk
21/ tdk;
22/ tuf
23/
24/
25/
26/
27/
28/
29/
30/
31/
32/
33/
34/
35/
36/
37/
38/
39/
40/
41/
42/
43/
44/
atmuf
tdkuf
tifh
tif
tif;
atmifh
atmif
atmif;
tdkifh
tdkif
tdkif;
tpf
tefY
tef
tef;
tdefY
tdef
tdef;
tkefY
tkef
tkef;
tGefY
45/
46/
47/
48/
49/
50/
tGef
tGef;
tyf
tdyf
tkyf
tGyf
1/ t? tm? tm;
at o&oH oH;k vH;k udk &cdik ef eYf jrefrmdUk twlwl toHxw
k f
uwfaw/ a,auav/
taCmooHu aCmooHajymif;cgusau wlpmG [da&ydik f
uGJpGmwdav; [dyga&/
atmufrmMunfhyg/
&cdkifta&;
tpu
yD;yg
rdb
rHkY[if;cg;
&cdkiftoHxGuf
tp*
yD;Am
rdef;z
rHkY[if;cg;
jrefrmta&; jrefrmtoHxGuf
tpu
tp*
ay;yg
ay;Am
rdb
rdA
rHkY[if;cg;
rHkY[if;*g;
224
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
eD
rdb
rD
rD;
ae
rdA
rD
rD;
ae
rdb
rD
rD;
&cdkifta&;
nD
ed
EGD
edef
rdefYz
rdefY
rdef;
jrefrmta&; jrefrmtoHxGuf
nD
nD
aeY
aeY
aEG
aEG
225
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
&cdkifta&; &cdkiftoHxGuf jrefrmta&; jrefrmtoHxGuf
eDjcnf
edefajc
aejcnf
aecsD
pnfum;
apum;
pnfum;
pD*g;
wnfaxmif awaxmif
wnfaxmif
wDa'gif
usnfawmuf usdKifa'guf
usnfawmuf
usDa'guf
4/ t,fh? t,f? tJ
jrefrm tJh? t,f? tJ o&oHoHk;rsdK; &cdkifrm r[dvdkY ynm
oQifwdu qdkuwfyga&/ vHk;0r[dvdkYawmhcg rqdkEdkifyg/ &cdkif
&Sda[mif;pum; ]ysm? Asm} dkUudk wcsdKUa'orm jrefrm ]t,f}
o&oHrsdK;eefY ]a&mufys,f? vmAs,f} vdkY ajymuwfyga&/ jrefrm
pum; ]oGm;&atmifvm} qdka& oabmrsdK;udk &cdkifdkUu jrefrm
]t,f} o&oHrsdK;eefY ]v,f? vm;uwfar} vdkY ajymuwfyga&/
226
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
uwfyga&/ a,auav;aomh taCmooHu aCmooHudk
ajymcgusau wcsdKUeD&mrm rwluwfyg/ om"uwpdaoQ jy
&au jrefrmu ]vlqdk;? [if;csdK} vdkY &D;NyD;au ]vlZdk;? [ef;*sdK}
vdkY ajymyga&/ &cdkifusau ]vlqdk;? [if;csdK} dkUudk ]vqdk;? [if;
csdK} vdkY&m ajymyga&/
10/ tpf
227
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
15/ tG y f
ato&oHudk jrefrmeefY&cdkifdkU toHxkwfyHk rwluwf/
jrefrmtoHxkwfyHkrsdK;udk &cdkifu roHk;yJ jrefrm ]tGJU} oHeefY
]tuf} oHESpfrsdK;udk aygif;pyfxm;a& toHrsdK;&m &cdkifu toH
xGufyga&/
txufwifjycsuw
f u
d kd csKH Munfah u toHupd r m &cdik ef efY
jrefrmdkU kyfpGyfrwluwfqdkpGmudk ,Sif;vdkY jrifEdkifyga&/ o&oH
&cd k i f o m;BuD ; pmay
228
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
,-& toHk;uGJvGJcsuf
txufyg o&oHuGJvGJcsufwdtjyif wjcm;jrifoma& uGJ
vGJcsufwpfcku ,? & toHk;uGJvGJcsuf jzpfyga&/ ated jrefrm
bmompum;rm ,-eefY &? ,yifheefY &&pfdkUudk tjcm;pD ajym
usifhr[duwf,m/ &cdkifbmompum;rmawmcg ,-eefY? &udk tjcm;pD ajymuwwfygoD;a&/ ,yifheefY &&pfudkav; cGJcGJ
jcm;jcm; ajymuwfygoD;a& jrefrmeefY &cdkifbmompum;dkU
toHrwl&a& udprm? ,? &? tyifh? t&pfoHk;yHk uGJvGJcsufa&
ta&;BuD;a& tcsufwpfck jzpfyga&/
pum;vHk; uGJvGJcsuf
toHuv
JG cJG suu
f kd EIid ;f MunfNh y;D au pum;vH;k wl-rwl udp
udk qufysm wifjyvm;ygar/
&cd k i f o m;BuD ; pmay
229
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
vlcEmtac:ta0:rm ]]acgif;? rsufpd? em;? ESmacgif;?
oGm;? vQm? vuf? cg;? aygif? 'l;}} tac:ta0:wdrm toHk;wl
uwfyga&/ a,auav;aomh jrefrmtoHk; ]ar;} udk &cdkifu
]rdwf} vdkY ac:yga&/ jrefrm ]vnf} udk &cdkifu ]vdkif}? jrefrm
]aMum} udk &cdkifu ]aemufukef;}? jrefrm ]ndKousnf;} udk
&cdkifu ]NcDema&mif}? jrefrm ]wifyg;qHk} udk &cdkifu ]ausmuf
qpf} qdkAsm wpfa,mufwpfrsdK; oHk;uwfyga&/
]usD} udk jrefrmu ]NyD;? ayNidrf;} vdkY oHk;yga&/ &cdkif ]aMumf} udk
jrefrmu ]oa&mf? [pfatmf} ? &cdkif ]BudKif;} udk jrefrmu
]nnf;wGm;}? &cdkif ]uRD;} udk jrefrmu ]i,foHygatmifatmf} ?
&cdkif ]csd} udk jrefrmu ]cHEdkif? usef;rm}? &cdkif ]rcsd} udk jrefrm
u ]rusef;rm}? &cdkif ]jcL} udk jrefrmu ]IyfaxG;? aESmifh,Suf}?
&cdkif ]wdef;} udk jrefrmu ]wdwfwdwfae}? &cdkif ]ysHU} udk jrefrm
]qifajcavsm&Sd} qdka&ydkif wpfa,mufwpfrsdK;pD oHk;uwfyga&/
230
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
231
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
&cdkiftoHk;
jrefrmtoHk;
atydik ?f a'ydik ?f
ata,Smif?a'a,Smif 'Dvdk
&cdkiftoHk;
jrefrmtoHk;
,if;
tJ'D?tJ'g
,if;ydkif?,if;a,Smif tJ'Dvdk
,if;,Sifhudk? ,if;pGmudk tJ'gudk ydkif? ydkifa,Smif? vdk
,if;[mudk
a,Smif
Am;udk? Aufudk
qDudk wd? 'def
awGU
a,eef?Y a,Zl;eefY
a,twGuef ef?Y
,if;twGufeefY tJ'gaMumifh eefY?e
eJY
pGm?,m
um
Zm? aZmif
b? b,fvdk aw?a&
wJh
(emr0daooe
aemufquf)
a,au? a,'gav; odkYayrJh
wJh
a,auav;aomh
'gayrJh aw? a&
(Bud,maemufquf) w,f
zdkY
r,f
ar
r,f
232
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
qd&k ,
S v
f pfpepfoYkd OD;wnfcsw
D ufeaD & uReaf wmfUkd Edik if rH m
pmyD[doD;a&vlrsdK;aoQwd? pmyDtqifhedrfha& vlrsdK;aoQwd
twGuf bmomaA'wwfuRr;f olynmoQiw
f u
d pmyDwx
D iG yf ;D
zdkY jzpfyga&/ pmyDtqifhjrifhyD;&zdkY jzpfyga&/ ,if;a,Smif ulnD
yD;Edik rf &m? vlwikd ;f pmwwfNy;D au ud,
k f Ukd \ qif;&Jatmufwef;
usa& b0udk udk,fhzmomjrifhwifvm;EdkifzdkY jzpfaw/ udk,fdkU\
todPfacgif;yg;a& tdk;a[mif;avmif;rm todPf&D
aumif;&DoefYudk udk,fhzmomcyf,ljznfhyD;EdkifzdkY jzpfyga&/ ,if;
ydkif vkyfEdkifygrS vlrsdK;csif; tqifhuGmvSrf;rIudk wef;wlnDrQ
vm;atmif vkyfEdkifzdkY jzpfyga&/ ,if;tajctaersdK;rm tvQH
y,f<u,f0a& qd&k ,
S v
f pfEikd if u
H kd pdwt
f ;D vuft;D wnfaqmuf
EdkifzdkY jzpfyga&/
233
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
4. Monosyllabic Language
5. Agglutinative Language
6. Tone Language
7. Particles
8. Laten
9. Italian
10. French
11. Spanish
12. Sanskrit
13. Hindi
14. Bangali
1. Denise Bernot
2. Vowel Sound
1. Stress
2. Unstress
3. Intonation
udk;um;pGmwd
1/ Encyclopadia Americana Vol. 16 (1965)
2/ The Story of Language, Mario Pei, (1966)
3/ The vowel Cystams of Arakanese and lavoyan,
234
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
&cdkifjrefrm toHuGJyHkwpfck
vGefca& ESpfaygif; ig;&mausmfavmufu jrefrmhuAsm
0d " l o Qif r [m&|om&a& &cd k i f j ynf o d k Y <uczl ; yga&/ Zm
taMumif;eJY <uvma&av;qdkpGmudkawmhcg rSwfwrf;rSwf&m
rwG&d vdYk rod&yg/ <uvma&cg tenf;qH;k wpfr;kd wpf0gavmuf
awmhcg MumvDzdkY xifyga&/ olrsm;jynfolrsm;&GmrSm wm&Snf
xmrsm;eD&a&twGuf udk,fhjynfudk,fh&Gmudk atmufrdwrf;wyg
a&/
]]wdkYjynfjyKAm? ta&SUrSmESifh
bmomrwl? &cdkifrlum;
vlvnf;waxG? a&vnf;wjcm;
jzm;vnf;wufouf? aMumufrufcsifzG,f
yifv,facsmif;ajrmif;? rBuD;awmif;wnf;/}}*
235
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
atydik u
f ,
kd w
f t
dG jzpftysuaf cswu
d kd jrefrmjynfa&mufz;l
a& &cdkifom;wdkif; wpfenf;enf;wGdzl;uwfygzdkY/ atydkif jzpf
&pGma& uRefawmfwdkY &cdkiftrsdK;om;wdu ]at;} o&oHeefY
]tJ} o&oHudk uGJuGJjym;jym; rajymuwfvdkY jzpfyga&/
236
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
ygarmur'rf'efeDomEdku atydkifjyyga&/
&cdkifta&;
ab;
wJ
e,f
txufazmfjycsuw
f u
d Mkd unfah u ynm&SiEf pS Of ;D pvH;u &cdik rf mS
t,f o&oHukd atvdYk ajymavh&adS Mumif; ,lqpGma&/ &cdik b
f mom
pum;wpfckvHk;udk jcHKvdkYajyma& t,ltq jzpfyga&/ a'otvdkuf
ppfMunfhauawmhcg xl;jcm;csufwdaoQwd [dyga&/
&cdik b
f mompum;udk a'otvdu
k f cGpJ w
d Mf unfah u a,bk,s
oabmt& ESpfrsdK;xGufvmyga&/ wpfrsdK;u &rf;NAJa'od,pum;
aemufwpfrsKd ;u ppfawGa'od,pum; jzpfyga&/ &cdik w
f pfjynfv;kH rSm
,if;ESprf sKd ;xJu wpfrsKd ;udjk zpfjzpf? ESprf sKd ;udak &mvdjYk zpfjzpf ajymuwf
aw/ ,if;ESprf sKd ;vH;k udk wpfrsKd ;pDppfMunfah u ppfawGa'od,pum;rSm
t,f^E^o&oHeefY ajyma&pum;av;vHk;[dpGmudk wGd&yga&/
237
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
armifAodef;
&cdkifhwefaqmif (18)? 1996/
/ v,f-----vkyfuwfar/ v,f-----vm;uwfa&/)
udk;um;usrf;
1/ tEkpmay aumufEw
k cf su/f yxrwGJ ygarmuO;D at;armif
2/ &cdkifoH? OD;wifvS? &cdkifhwefaqmifr*Zif;? trSwf(5)
1955-56/
3/ The vowel system of arakanese and Tavoyan. Denise
Bernot, Lingua 15 (1965)PP 463-474, North Holland Publishing Co. Amssterdam.
238
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
&cdkiftbd"mef jyKpka&;
tbd"mef ay:vm&pGm
tbdf"mefay:vm&pGm taMumif;&if;wdudk ppfMunfhau?
udk,fha'otajctae udk,fhbmompum;tqifhudkvdkufvdkY
taMumif;trsdK;rsdK; [dwwfzdkY jzpfyga&/ ,if;taMumif;wdxJ
rSm a,bk,sususa& taMumif;wpfcku bmompum;dkU\
wyifwnf;ajymif;wwfaw obm0taMumif;BuD; jzpfyga&/
ZmeD&mrm jzpfjzpf? Zmtcsdefrm jzpfjzpf bmompum;wdkif;
ajymif;wwfyga&/ toHajymif;wwfaw/ pmvHk;aygif; ajymif;
wwfaw/ t"dym,fajymif;wwfaw/ o'gajymif;wwfaw/
239
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
240
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
pm;qdka& pum;vHk;\ rlvteufa&tpmudk rGm;Asm rsdKcsa&
tjyKtrltwGuf oHk;pGmjzpfaw/ a,'gav;aomh atacwfrm
,if;teufawmifru wmpm;a&? rD;pm;a&? 'kwfeefYtpm;cH
&a&? pm;oma& qdka& teufrsdK;wdeefY oHk;eDuwfpGmudk wGd&
yga&/
wif&yga&/
241
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
taemufEikd if w
H u
d acwfopftbd"mefwt
d wGuf vufO;D
q&ma& t&Dpwdkzdef;\ *&dtbd"mefjzpfaw qkdyga&/ *&d
tbd"mefukd twk,Al sm vwfwed f (Latin) tbd"mefw?d ,if;u
wpfqifh wjcm;Oa&mybmompum; tbd"mefwd ay:ygvwf
aw/
t&SdEdkifiHwdrm wkwfvlrsdK;dkUa& tOD;qHk;tbd"mefoHk;
a& vlrsdK;jzpfaw/ 158-bD ? pDuyifpvdkY oHk;ca& qdkyga&/
at? 'D 530-rm xkwf0Da& ula,0ef (Ku ye Wang) \
wkwftbd"mefa& aemufacwfwdrm ay:vma& wkwf?
*syef tbd"mefwt
d wGuf tNccD yH if jzpfawvdYk rSwo
f m;&yga&/
242
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
udk tu&mpdik Af sm ud,
k b
hf mompum;eefjY zpfjzpf? tjcm;bmom
pum;eefY jzpfjzpf ,Sif;jya& usrf;pmtkyfudk ac:yga&/
tbd"mefjyKpkyHk
bd"mef trsdK;rsdK;[da&ydkif jyKpkyHkav;aomh trsdK;rsdK;[dyg
a&/ ataqmif;yg;rm acwfrDbmompum; tbd"mefjyKpkzdkY
tNcDcHvdktyfcsufwdudk&m vdk&if;avmuf wifjyvm;ygar/
acwfopf tbd"mefjyKpkpGmrm ta&;tBuD;qHk; tvkyfa&
pum;vHk;pkaqmif;a&;tvkyf jzpfyga&/ bmompum; tbd
&cd k i f o m;BuD ; pmay
243
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
pum;vH;k pkvNYkd y;D au pkxm;a&pum;vH;k wdukd ud,
k b
hf mom
pum;rm trsm;oHk;eDustwdkif; tu&mpdkif&yga&/ tbd"mef
twGuf pkxm;a&pum;vH;k udk tu&mpdik jf yKp&k pGma& tbd"mef
jyKpkoltwGufeefY tbd"mefudk toHk;csa&vltwGufyg vG,fpD
a&vdkY *smreftbd"mefvdkY ESpfrsdK;[dpGmrm wpfbmomtbd"mef
twGuf t"dym,fzGifh&pGmu ydkcufawvdkY qdkyga&/
txufwifjycsufwdudkMunfhau acwfrDtbd"mefwpf
apmif jyKpkzdkYpGmrvG,faMumif; odEdkifyga&/ urmausmfatmuf
pzdkY t*Fvdyftbd"mefudk ESpfaygif; 40-ausmfjyKpka& qdkyga&/
244
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
*smref t bd " mef B uD ; ud k *&d r f ; nD a emif d k U vuf x uf u yif
atacwfa&mufatmifxd ESpfaygif; 125-ESpfavmuf jyKpkc&
a& qdkyga&/ wuodkvf jrefrmtbd"mefudk 1944-ckupAsm
jyKpkvmpGm 1964-ck a&mufcgNyD;rS u-tu&mu q-tu&m
xdudk yHkESdyfxkwf0DEdkifyga&/
jyKpkNyD;om; &cddkiftbd"mefwd
&cdkifwdrm yHkESdyfxkwf0Dxm;a& tbd"mef r[dygoD;/
xkwf0DzdkY &nfrSef;csufeefY jyKpkxm;a& tbd"mefwd&m [dyga&/
ateD&mrm uRefawmfoda& tbd"mefESpfapmifudk pmzwfoldkU
odatmif wifjyvm;ygar/
245
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
pdkif;xm;a&vdkY ,Sif;jyyga&/
tbd"mefrsdK; jzpfyga&/
246
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
247
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
az,mtqd k
az,monf 1882-ckwGif ]&cdkif? yJcl;ESifh jrefrmEdkifiH
t&yf&yf '*Fg;rsm;} trnfESifh pmtkyfwpftkyf a&;ygonf/
xdkpmtkyf azmfjyaom '*Fg;rsm;wGif a0omvDacwf '*Fg;
12-jym;? ajrmufOD;acwf '*Fg; 31-jym; yg0ifygonf/ xdk'*Fg;
rsm;udk twef;tpm; oHk;rsdK;owfrSwf wifjyygonf/ yxr
wef;pm;wGif ou&mZfESifh bk&ifbGJUtrSwftom;ygaom '*Fg;
rsm;udk xnfo
h iG ;f ygonf/ xd'k *Fg;rsKd ;udk ordik ;f qdik &f m taxmuf
txm;rsm;tjzpf wefz;kd xm;ygonf/ 'kw,
d wef;pm;wGif uvD
rm pmvHk;ygaom '*Fg;rsm;udk xnfhoGif;ygonf/
'*Fg;oufao
248
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
onf1 [k qdkygonf/ odkYaomf ajrmufOD;acwf Ak'bmom
&cdkifrif;tcsdKUonf '*Fg; r[mar'iftrnfrsm; a&;xdk;cwf
ESdyfcJhjcif;rSm ppfwaumif;udk pdk;rdk;EdkifcJhaMumif; jyvdkjzpf
onf2 [k ,lqygonf/
aumf v pf t qd k
aumf v pf o nf a0omvD a cwf '*F g ;tenf ; i,f E S i f h
ajrmufOD;acwf'*Fg;tjym; 100-ausmfrS ou&mZfESifh rif;
trnfygaom '*Fg; 15-jym;? rif;trnfygaom '*Fg; 1-jym;
udk oufaocHtjzpf tm;udk;NyD; olUpmwef;5 udk 1951-ckwGif
a&;ygonf/ olU&nf&G,fcsufrSm ordkif;qdkif&m a,bk,stqdk
249
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
av;NrdKUacwfNrdKUawmfa[mif;ae&mrsm;wGif a&S;a[mif;
,Ofaus;rIvuf&m t<uif;tusef tenf;i,fudkom awGU&
onf/ '*Fg;cwfESdyfoHk;pGJrI r&SdcJhay/4
tif;0xD;eef;\ tdrfa&SUrif; rif;&JausmfpGm usL;ausmf
wdkufcdkufrIaMumifh rif;apmrGefonf ]avmif;MuufNrdKUawmf} rS
at'D 1406-ckwGif b*Fvm; plvwef\NrdKUawmf a*g&f* odkY
&cd k i f o m;BuD ; pmay
250
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
OD;atmifomOD;tqdk
]&mZ0ifudk pmyGJwGifxdkifa&; r&} [laom pum;udk
vufudkifjyK tNidrf;pm;ausmif;tkyfq&mBuD; OD;atmifomOD;
onf &efukefrSwpfqifh ppfawG? NrdKUa[mif; a0omvD? ausmuf
jzL? &rf;NAJ? oHwGJNrdKUrsm;odkY tBudrfBudrf vSnfhvnfoGm;vm &cdkif
'*Fg;taMumif;udk okawoevkyfygonf/ ,if;rS&&Sdaom
tcsuftvufrsm;ESifh ,cif '*Fg;okawoDwdkY awGU&Sdcsufrsm;
udk aygif;um ]&cdkif'*Fg;ordkif;} udk jyKpkwifjyygonf/
q&mBu;D wifjyaom '*Fg;rsm;wGif a0omvDacwf'*Fg;rsm;?
av;NrdKUacwf '*Fg;? ajrmufOD;acwf '*Fg;rsm; yg0ifygonf/
251
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
a0omvD'*Fg;wGif (4)rsdK;&SdaMumif; azmfjyygonf/ ,if;
wdkYrSm- (1) EGm;vm;cuf&if;'*Fg; (2) ckoif; oZifyef;cuf
'*Fg; (3) ckoif; oD&d0p'*Fg; (4) pma&;xdk;aom '*Fg;[l
jzpfygonf/ '*Fg;rsm;udk a0omvDtmeEpjEm;rif; ausmuf
pmyg rif;quftrnfrsm;ESifh ndvnf;aumif;? &cdkif&mZ0if
vm pjEm ;rif; 9-yg;trnfrsm;ESin
hf
d vnf;aumif; jyygonf/
awGU&orQ ]pmawGU? udk,fawGU} a0omvD'*Fg;rsm;udk pm&if;
vkyf atmufygtwdkif; jyygonf/
252
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
av;NrdKUacwf'*Fg;
az,mESihf aumfvpfwYkd rawGUbl;cJah om av;NrKd Uacwf'*Fg;
udk OD;atmifomOD; &SmazGawGU&Sdygonf/ xdk'*Fg;rSm rif;xD;'*Fg;
jzpfygonf/ '*Fg;wpfzufwiG f ]Ek&m"dywd OD;&D;awmfteEb,}
[k a&;xdk;xm;NyD; usefwpfzuf txufydkif;wGif em*&D tu
&m? atmufydkif;wGif ygoQHtu&mjzifh a&;xdk;xm;onf[k qdk
ygonf/
253
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
ajrmufOD;'*Fg;rS ukvm;bGJU
254
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
255
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
256
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
onf/
257
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
r[kwfay/ ajrmufOD;acwf yxrydkif;umvtkyfcsKyfolwdkYonf
b*Fvm;rS twk,loifhonfudk ,lcJhMu[ef&Sdonf3 [laom
ausmfZHom\ ,lqcsufrSmvnf; taxmuftxm;wpfpHkw&m
rjyEdik o
f nfh rsu&f rf;rSe;f q,lqcsurf sKd ;om jzpf[efwyl gonf/
ed*Hk;
&cdkifordkif;a&;&m ork'&mum; tvG,fus,f0ef;vSyg
onf/ ork'&mrS a&udkcyf rukefEdkifouJhodkY &cdkifordkif;a&;
&mrsm;udk okawoevkyf ukecrf;EdkiftHh rifyg/ &cddkif'*Fg;
taMumif;udk az,m? aumfvpf? OD;atmifomOD;tp&Sdaom
okawoDwdkY avhvmwifjycJhMuonfrSm ESpfaygif; (100)cefYyif
MumcJhygNyD/ odkYaomf jynfhpHkrI r&Sdao;/ az,mrawGUzl;cJhonf
udk aumfvpfawGU tjrifopfrsm; wifjyum '*Fg;ordkif; pm
rsufESmopfrsm; a&;ay;cJhygonf/ xdkyk*dKvfESpfOD;wdkY rawGUzl;
cJah om '*Fg;rsm;udk oufaoxm; OD;atmifomOD;u &cdik 'f *Fg;
ordkif;udk jznfhpGufa&;om;cJhonf/ ,if;ynm&SifwdkY\ BudK;yrf;
rIwGif tajccHNyD; uREkfyfwdkYu qufvufokawoevkyf&yg
rnf/ &cdkif'*Fg;ydkrdkjynfhpHkvmatmif ydkrdkyDjyifvmatmif tm;
xkwf&ygrnf/ a&S;acwf &cdkifjynf\ tarGtESpf '*Fg;a[mif;
rsm;u uREkyfwdkY\ orkdif;rnfodkYjzpfay: wdk;wufcJhonfudk
rS w f c suf
aqmif;yg;udk &cdkifr*Zif; trSwf(4)? 1977- ]armif
jrodef;} uavmiftrnfjzifh azmfjyzl;ygonf/
258
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
2. Ibid P.487
3. Ibid P.486
4. Ibid P.488
5. Arakan 'Place' 487
6. Ibid P.488
* Mongolian
1. Ibid P.488
2. Ibid P.488
3. Ibid P.489
4. Ibid P.491
*** Burmese Writing
**** Arakanese Language
* Gaur
1. Arakan's Place, P,493
2. Coins of Arakan, P.2
P.140
* Sandikhan mosque
** Shashuja
2. Smart, A, B, Burma Gazatter Akyab District, Volume A P.
86-87
[Hom0wDyd#uwfwdkuf? 1203/
(c) OD;OD;omxGef;? &cdkif&mZ0iftusOf;? 1972? pm89/ (pmul;pufrI) pm-12/
&cd k i f o m;BuD ; pmay
2/ ajrmufOD;acwfed'gef;? pm-26
3/ &cdkifr*Zif;? trSwf(3)? 1976? pm-26
4/ ajrmufOD;acwfed'gef;? pm-26
259
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
acwfopfordkif;ynmoQifwdkYonf '@m&DESifha&maxG;ae
aom acwfa[mif;ordkif;rsm;udk Iwfcsypfy,fjcif; rjyKMu/
trJaumifvu
kd af om rkq;kd yrm '@m&Dov
J eG pf rsm;udk ajc&mcH
okawoevkyfNyD; ryDrjyif 0dk;wdk;0g;wm; jzpfaeaom ordkif;
rsm;udk yDjyifxif&Sm;vmatmifom tm;xkwfcJhMuavonf/
odyHenf;usaom wl;azmfrIvkyfief;uvnf; acwfopfordkif;
ynmoQifwdkYtm; '@m&DESifh wu,fhtjzpf cGJjcm;Edkifatmif
xda&mufpGm ulnDEdkifcJh\/
&cdkif&mZ0ifvm '@m&Dqefaom taMumif;t&m tjzpf
tysufrsm;um; trsm;tm;jzifh '@m&Db0om &SdaeMuao;
onf/ raoG;&ao;aom ausmufrsufrsm;yrm urmhordkif;
ausmuf r suf & wemrsm;tv,f ta&mif r vuf emrnf
rxGub
f J &Sad eMu&onf/ xdrk aoG;&ao;aom ausmufrsuw
f ;kH
rsm;xJ a0omvDNrdKUawmfa[mif;um; tawmftoifh vlod
rsm;aom ausmufrsufwHk;wpfck jzpfygonf/
a0omvDordkif; jyKpka&;
(aqmif;yg;jzifh uG,fvGefol q&mOD;pHomatmiftm;
OD;Gwfygonf/)
uRefawmfwdkY i,fi,fuyif a0omvDNrdKUawmftaMumif;
udk tbdk;tbGm;wdkYxHrS yHkjyifozG,f Mum;cJhzl;onf/ ausmif;
om;b0 urmhordkif;yHkjyifrsm;udk zwfIavhvm&aomtcg
i,fpOfu Mum;cJhzl;aom a0omvDNrdKUawmftaMumif;udk owd
&vmNyD; olrsm;EdkifiHvnf; rdrdwdkYvdk '@m&Dqefaomordkif;
tjzpftysurf sm; &SMd uyguvm;[k odvmonf/ trSeu
f acwf
ordkif;rsm;onf '@m&Dqefaom acwfa[mif;ordkif;rsm;rS
arG;zGm;vmjcif;om jzpfavonf/
260
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
'@m&Dqefaom a0omvD
ajrmufOD;acwfa&; &cdkif&mZ0ifrsm; 'Gg&m0wDNrdKUawmf
udk a&S;OD;wnfaomNrKd Uawmf[k azmfjyMuygonf/ 'Gg&m0wDwnf
NyD; ra&S;raESmif; umv a0omvDNrdKUawmfudk wnfonf[k
qdkygonf/ rZdra'o Ow&r&jynf&Sif oD&dom*&rif;BuD;\
om;awmftvwf ]yk&m*rif;om;} u wnfaxmifonf[k azmf
jyonf/ xdkrSp a0omvDNrdKUawmfwGif rif;qufaygif;rsm;pGm
pd;k pHcNhJ y;D aemuf eef;arGqufcrH nfo
h l r&S
d rif;qufjywfco
hJ nf
[k qdkygonf/ xdkpOf'Gg&m0wDNrdKUawmfwGif 0goka'0nDaemif
wdkY tcsif;csif;wdkufcdkuf aoaMuMuNyD; 'Gg&m0wDysufonf[k
r[mwdkif;pjEm;\ a0omvD
&cd k i f o m;BuD ; pmay
"n0wDNrdKUawmfpdk;pHcJhaom ol&d,auwkrif;\om;
awmf r[mwdkif;pjEm;rif;BuD;onf "n0wDNrdKUoufukef a0
261
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
omvDausmufavSum;NrdKUawmfa[mif;udk xlaxmifpdk;pHcJhonf
[k &cdkif&mZ0if azmfjyygonf/ rif;qufudk;quf &SdcJhonf[k
jyonf/ wdkif;pjEm;rif;tm; odMum;rif;u av;? oHvsuf? vSHysH
wdkY qufocJhonf[k qdkonf/ &wemrdk;vnf; &Gmonf[k azmf
jyonf/ pjEm;udk;qufpvHk; vSHysH& &wemrdk; tBudrfBudrf&Gm
onf[k rSwfom;&ygonf/
&cdkif&mZ0iftqdkudk &cdkifpmay rSwfwrf;wdkYuvnf;
axmufcHaejyefonf/ ajrmufOD;acwf bapmjzLrif; (c&pf
ou&mZf 1459-1482)vufxufa&;aom &cdkifrif;orD;
{jcif;tyd'k f (10) ]]a0omvD Zmwdq'e?f rsKd ;rSejf zLvJ?h wq,fh
ESpfpD;? ausmfoD;xdkcg? ausmfxif&Gmom;? r[mrnfvIdif;? wdkif;
pjEm;? ausmufavSum;? odMum;ewfay;? av;ESifhoHvsuf?
vufeufvyS s?H appm;cHvsu?f ab;awmfpjEm ;? ud;k quftm;ud?k
odMum;ay;o? vSHysHvSESifh? rdk;0&wem? &GmonfxefBudK;? ausmf
vGrf;[dk;onf}} [l zGJUqdkxm;avonf/ &mZ0iftqdkESifh at;
jcif;tqdkwdkY xyfwlyif jzpfygonf/
a0omvDrS taxmuftxm;rsm;
a0omvDESifhywfoufaom rlvtaxmuftxm;rsm;
tjzpf a0omvD'*Fg;rsm;? ou#ausmufpmrsm;? ausmufqpf
kyfvHk; kyf<u tusdK;tyJhrsm;udk a0omvDNrdKUawmf&m vnf;
aumif;? xdkywf0ef;usif vnf;aumif; awGUMuavonf/
t&yfom;rsm; BudKMum;BudKMum;awGUaom a0omvD'*Fg; 12jym;udk pkaygif; ajrmufOD;acwf '*Fg; 31-jym;? yJcl;'*Fg;ESifh
yl;wGJum qmtmomaz,monf 1882-ckESpfwGif '*Fg;pmtkyf
wpftkyf a&;cJhavonf/ qmtm,maz,m\ vkyfief;udk armf
&pfaumvpfu OD;pHa&Tyk\ tultnDjzifh 1915-ckwGif wdk;sJU
cJh\/ armf&pfaumvpfonf olawGU&Sdaom a0omvD'*Fg;rsm;?
ajrmufOD;acwf '*Fg;wpf&mausmfESifh a0omvDrS wjcm;kyf0wK
tNyKd tysu?f tusKd ;tyJh taxmuftxm;rsm;udk ausmaxmuf
aemufcHxm; a0omvDESifhywfoufaom ordkif;tqdkopf
262
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
rsm;udk xlaxmifcJygonf/
olu a0omvDjynfolESifh tkyfpdk;olwdkYonf [dELrsm; jzpf
onf qdkygonf/ a0omvD jA[P0g'ESifh r[m,eAk'bm
omwdYk xGe;f um;cJo
h nf[v
k nf; aumufcsucf sygonf/ xdak cwf
&cdkiftu&m ta&;tom;ray:ao;[kvnf; qdkygonf/
xdt
k qdo
k pfwo
Ykd nf a0omvDordik ;f jyKpak &;wGif tav;teuf
xnfhoGif;pOf;pm;oifhaom tqdkrsm; jzpfayonf/ odkYaomf
xdktqdkrsm;onf &cdkif&mZ0ifvm tqdkrsm; rSefrrSefudk EIdif;
,SOfppfaq;Munfh&eftwGufum; toHk;r0ifvSacs/
a'gufwm*Refpwifu taemufbufrsufESm&Sdpmonf
tmeEpjEm;rif;a&;xdk;cJhaompmjzpf xdkrif;u at'D&Spf&mpk
yxrydik ;f umv a&;xd;k cJv
h rd rhf nf[k vufa&;vufom;ynm
t& cefYrSef;ygonf/ xdkausmufpmwGif rif;aygif; 37-yg;yg
tMurf;tm;jzifh rif;quf 3-quf owfrSwfEdkifonf qdkyg
onf/ 'kwd,rif;qufudkxlaxmifolonf a'GpHjErif;jzpfNyD;
at'D 350? qm;um;u 370-cefY pwifpdk;pHcJhNyD; rif;aygif;
13-yg;&SdcJhonf[k azmfjyygonf/ xdk 13-yg;teuf a'GpHjEESifh
umvpjEwdkYom &cdkif&mZ0ifvm wdkif;pjEm;? umvpjE;wdkYESifh
trnfeD;pyfaMumif; rSwfcsufcsygonf/
263
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
a'gufwmqm;umNyD;aemuf q&mBuD;OD;atmifomOD;u
1966-wGif &cdkif,Ofaus;rIpmapmif twGJ(1)? trSwf(1)
]a0omvD} wGif a'gufwm*RefpwifESifh a'gufwm qm;um;wdkY
\ a&;om;csufrfsm;udk azmfxkwfwifjycJh\/ rEav; 0^o
wuodkvfyygVdXmerS vufaxmufuxdu OD;jrifhaqGuvnf;
1966-ckESpf okawoe aqG;aEG;yGJwGif tmeEpjEou#
ausmufpmtaMumif;udk pmwef;zwfcJhavonf/ yk*dKvfwdkY
taMumif; tmeEpjEausmufpmonf vlodrsm;vm\/ a0om
vDNrdKUawmfonfvnf; ydkrdkxifay:vm\/
xdkYaemuf q&mBuD; OD;atmifomOD;onf rdrd\,cifBudK;
yrf;csufESifh tm;r&ao;bJ a0omvDESifhywfoufaom ordkif;
taxmuftxm;rsm;udk udk,fwdkifuGif;qif;&SmazGcJhonf/ Z&m
vl q d k ; \ Ncd r f ; ajcmuf r I u d k &if q d k i f N yD ; &ef u k e f r S ppf a wG ?
NrdKUa[mif;? a0omvD? ausmufjzLNrdKUrsm;odkY tBudrfBudrf c&D;
xGucf \
hJ / &Edik o
f rQ taxmuftxm;rsm;udk pk\/ txl;ojzifh
a&S;a[mif;'*Fg;rsm;udk pkaqmif;ygonf/ q&mBuD;\ rqkwf
repfaom tm;xkwfrIaMumifh a0omvDacwfrS pjEAEK? blrd
pjE? plvr[m&mZ'*Fg;rsm;ESifh av;NrdKUacwfrS rif;xD;OD;&D;
*RefpwifNyD;aemuf
a'gufwm*Refpwif\ &cdkifrS ou#ausmufpmrsm; pm
wef;udk 1942-ckwGif yHkESdyfxkwfa0cJhygonf/ xdkpmwef;yg
taMumif;t&mrsm;udk jrefrmpmzwfy&dowfrsm;odatmif rGef
Adkau? q&mrif;ok0PfwdkYu aqmif;yg;rsm;a&;Mu\/ tdEd,
ausmufpm0efa[mif; a'gufwm 'DpDqm;um;uvnf; tmeE
pjE ausmufpmESifh a0omvDrSwjcm; ou#ausmufpmtcsdKU
&cd k i f o m;BuD ; pmay
264
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
,SOMf unfv
h mwwfMu\/ ajymqdk aqG;aEG;vmEdik Mf u\/ jynfol
wd\
Yk ordik ;f udjk ynfow
l u
Ykd ,
kd w
f ikd f pDppfa&;om;Edik af tmif q&m
u pDpOfay;EdkifcJhonf[k qdkEdkifrnf jzpfygonf/
awmf r[meEb,'*Fg;wdu
Yk kd awGU&Scd \
hJ / xdt
k opf awGU&Scd suf
rsm;aMumifh arm&pfaumfvpf\ ]a0omvDacwf &cdkiftu&m
ta&;tom;ray:ao;} [laom tqdka[mif;rSm rcdkifvHk
aMumif; axmufjyEdkifcJhavonf/ a0omvDESifh ywfoufaom
ordkif;tcsuftvuf tcsdKUudkvnf; wifjyEdkifcJhavonf/
q&mBuD;OD;atmifomOD;NyD;aemuf a0omvDtaMumif;udk
pl;pl;pdkufpdkufavhvmazmfxkwfolrSm q&mOD;pHomatmif jzpf
\/ q&monf a0omvDESifhywfoufaom ou#ausmufpm
taxmuftxm;rsm;udk ynmoQio
f ak woDtenf;i,foYkd avh
vmod&SdHkrQESifh rvHkavmufao;[k cH,laomaMumifh &cdkifqdkif
&m ou#ausmufpmrsm;udk vlwdkif;avhvmzwfIEdkifatmif
at'D 6-&mpkESifh ,if;rwdkifrD &cdkifjynfoHk;tu&m pmtkyf
jyKpkxkwfa0cJh\/ xdkYaemuf ]tmeEpjE? &Spf&mpk a0omvDrif;}
pmtkyu
f v
kd nf; qufvufxw
k af 0cJjh yef\/ xdaYk emuf &cdik 'f *Fg;
rsm; pmtkyu
f v
kd nf; ]a&S;a[mif; &cdik jf ynf\ Ak'b
momvufrI
ynm} t*Fvdyfbmom pmtkyfudkvnf;aumif; a&;om;xkwf
a0cJh\/ 1975-rS 1979-ck 4ESpftwGif; BudK;yrf;rIrsm; jzpfyg
onf/
265
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
a0omvDudk wl;NyD
jyemrsm;udk qufvufajz&Sif;Mu&OD;rnf/ jy
emrsm;udk ajz&Sif;&efESifh acwfrDaom a0omvDordkif;opfudk
jyKpk&eftwGuf a0omvDNrdKUawmfa[mif;udk rwl;rjzpf wl;azmf
Munfh&OD;rnf jzpfygonf/ acwfrDwl;azmfrIvkyfief;uom
jyemrsm;udk rsufESmrvdkufbJ ajz&Sif;qHk;jzwfEdkifrnf jzpfyg
onf/
266
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
av;NrdKUudkyg qufpyfrdrSm jzpfygw,f}}
a0omvDrS rnfonfhtaxmuftxm;&rnf[k cefYrSef;
r&yg/ odkYaomf ajray: oJvGefprsm;udkMunfh tdk;uGJESifh tkwf
taqmufttHrk sm; ay:xGuv
f mrnfuu
kd m; taotcsm ajym
Edkifygonf/ ,cifokawoDwdkYrSm tdk;uGJESifh tkwfypnf;
taxmuf t xm;rsm;ud k rwif j yEd k i f c J h M uao;/ ,ck
OD;jrifah tmif wdzYk UJ u wl;azmfwifjyEdik Mf uawmhrnf jzpfygonf/
wl;azmfrI udprsm;rnfonfhckESpfwGif NyD;pD;rnf rodyg/
xd k u d p r sm; atmif j rif N yD ; pD ; aomtcgum; &&S d v maom
taxmuftxm;rsm;udk trsm;jynfolwkdY avhvmqnf;yl;Edkif
&ef a&S;a[mif;a0omvDordik ;f jywdu
k w
f pfcu
k kd wnfaxmifxm;
vdrfhrnf[k arQmfvifh&ayonf/ xdktaxmuftxm;rsm;udk
Munfh okawoDtoD;oD;wdkY ,cifwifjycJhcsufrsm; rnfrQ
rSefuefonfudk jynfolwdkYudk,fwdkif tuJjzwfEdkifMuawmhrnf
jzpfygonf/ jynfolwkdYudk,fwdkif a0omvDordkif;opfudk jyKpk
EdkifMuawmhrnf jzpfygonf/
rSwfwrf;wifMuorQ a0omvDacwf
taxmuftxm;rsm;
urmhordkif; tvGefa&S;usaom tD*spf? wkwf? *&d
ordkif;rsm;wGif '@m&DqefonfhtaMumif;t&mrsm; yg0ifae
ouJhodkY a&S;a[mif;&cdkif&mZ0ifvnf; '@m&Dqefaom
taMumif;t&mrsm; yg0ifaeonf/ ,if;udt
k aMumif;jyK Edik if H
jcm;ordkif;ynm&Sifrsm;u a&S;a[mif; &cdkifordkif;onf '@m&D
qefaom ESif;jrLrIefrsm;Mum; aysmufuG,faeonf[k qdkcJhMu
onf/ ,if;odkY qdkcJhMujim;aomfvnf; wpfzufwGif "n0wD
a0omvDponfh &cdkifNrdKUawmfa[mif;rsm;4 <uif;usefaeao;
aom ordkif;qdkif&m kyf0wKtaxmuftxm;rsm;udk xdkyk*dKVf
armif A od e f ;
(6-3-80)
(&cdkifjynfe,f pmapmif? 1983)
&cd k i f o m;BuD ; pmay
267
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
wdYk rsuu
f ,
G jf yKEikd Mf uonf r[kwaf y/ xdt
k axmuftxm;rsm;
onf '@m&Dqefygonf[k vspfvsLIvdkMuolwdkYudk vmvSnfh
yg? tajzrSef&atmif pl;prf;vSnfhyg[k zdwfac:aeoa,mif
&SdaeMuayonf/
okawoD *Refpwif
t*FvdyfvlrsdK;okawoD a'gufwmtD;tdyfcsf*Refpwif;u
a0omvDNrdKUawmf\ tBuD;us,fqHk; tarGtESpfjzpfaom
tmeEpjEm;ausmufpmudk vufrGeftpzwfI t*Fvdyfbm
omodYk jyefqakd y;cJo
h l jzpfygonf/ if;\ aus;Zl;aMumifh uREyfk f
wdkYonf a0omvDrif;pOfrif;qufESifh tkyfcsKyfyHkpepfudk toifh
twifh od&SdcefYrSef;EdkifcJhMuonf/ a0omvDausmufavSum;
NrdKUawmfudk wnfaxmifolonf ]a'GifpjE} jzpf 55-ESpfwdkif
wdkif a0omvDNrdKUawmf eef;pHcJhonf[k wdwdusus odcGifh&cJh
Muonf/
268
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
ausmufpmjrefrmjyef
*Refpwif\ t*Fvdyfbmomjyef tmeEpjEausmufpmudk
uREkfyfwdkY jrefrmpmzwfy&dowfrsm; vufvSrf;rDEdkifMuonf
r[kwfyg/ ,if;tcuftcJudk rGefbdkauESifh q&mrif;ok0Pf
wdu
Yk aqmif;yg;rsm;a&;Ny;D vrf;zGirhf w
d q
f ufay;cJo
h nf/ ordik ;f
ygarmu a'gufwmoef;xGef;uvnf; ol\ ]acwfa[mif;
jrefrm&mZ0if} pmtkyf acwfOD;&cdkifordkif;udk azmfjyaom
tcg tmeEpjEm;ausmufpmudk bmomjyef azmfjycJhonf/
xdyk nmoQiw
f \
Ykd aus;Zl;aMumifh ajrmufO;D NrKd UoQpaf omif;
ykx;kd awmfBu;D wnf&adS om tmeEpjEa usmufpmudk vlord sm;
vmonf/ &cdik ?f a0omvDtaMumif;udk pdw0f ifpm;vmMuonf/
avhvmpl;prf;vmMuonf/
OD;atmifomOD;ESifh OD;pHomatmif
269
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
a'ocHwdkY\ okawoe
a'ocHokawoDwpfOD;jzpfol rif;jym;NrdKUrS tNidrf;pm;
txufwef;jyausmif;q&m OD;atmifrif;onf rif;jym;usdef;
awmif bk & m;wH w d k i f a tmuf a&pD ; ajrmif ; i,f r S & &S d a om
ausmufpmudk a,"r*gxmxdk; ouwausmufpm[k od&Sd
OD;pHomatmifxH riful;ay;ydkYcJhonf/ OD;pHomatmifu rdrd
BudK;pm;zwfrnfjzpfaMumif;? rdrdrEdkifvQif EdkifiHjcm;odkYydkY zwf
cdkif;rnf jzpfaMumif; 0rf;omtm;& pmjyefcJhonf/ odkYaomf
xdkausmufpm zwfrNyD;ao;rDumv q&OD;pHomatmif kwf
w&ufu,
G v
f eG cf &hJ mS onf/ &cdik t
f rsKd ;om;wdt
Yk wGuf tpm;rxd;k
Edkifaom qHk;HI;rIBuD; jzpfonf/
270
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
udkac: oGm;a&mufavhvmcJhMuonf/ OD;atmifvSodef;u
xdkpwlygausmufapwDi,frsm;taMumif;udk 10-ESpfajrmuf
&cdkifjynfe,f pmapmif t*Fvdyfbmomjzifh wifjyEdkifcJhonf/
a0omvD,Ofaus;rI ysHUESHU&mrsm;
*RefpwifrSonf OD;pHomatmifxd okawoeynm&SifwdkY
\ tm;xkwrf aI Mumifh a0omvDordik ;f onf wjznf;jznf;kyv
f ;kH
ay:vmygonf/ odkYaomf a0omvDacwfESifh ywfoufaom
ordkif;tjrifrsm;rSm Munfvifjywfom;rI r&Sdao;ay/ ordkif;
tjrif&Sif;oGm;atmif acwfrfrDwl;azmfrI vkyfief;rsm;udk quf
vufaqmif&Guf&OD;rnf jzpfayonf/
271
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
(u) ausmufpmrsm;
272
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
9/ ajryHkNrdKUtilarmfbk&m;rS pwlyg 1-ql (pmrJh)
a0omvDacwfESifhqdkifaom ordkif;?
273
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
Murf; a&;qGJMunfhygu a0omvDacwf ydkifeufonf odkY&Sd
vdrfhrnf[k rSef;qEdkifrnf jzpfygonf/ xdkyHkMurf;udk yHkacsm
tqifh a&;qGEJ ikd af &;? a0omvDordik ;f ydrk jkd ynfph v
kH ma&;twGuf
okawoDynm&Sifrsm; aqmif&GufMuHkavmufESifh NyD;pD;Edkifrnf
r[kwfyg/ a'ocH pdwf0ifpm;olrsm;uyg wwfEdkifaumif;
oa&GU 0dkif;0ef;ulnDMuygrS wjznf;jznf;taumiftxnfay:
vmrnf jzpfygownf;/
armif A od e f ;
OD;xGef;pdef rSwfrdorQ
q&mawmf OD;Owr
274
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
Muonf/
jrefrmhvGwfvyfa&; rD;SL;wefaqmif q&mawmfOD;Owr
\ oufawmf&mjynfhtxdrf;trSwfudkvnf; uREkfyfwdkYu wwf
tm;oa&GU csD;ajrmufylaZmfoifhygonf/
1979-ck 'DZifbmv 14-&ufaeYonf q&mawmf OD;Ow
r\ ESpf&mjynfharG;aeY jzpfygonf/ q&mawmf &mjynfhESpf
txdr;f trSwtjzpf rSww
f rf;aqmif;yg;udk pmzwfow
l Ykd a&SU
arSmuf wifjyygonf/
,ckazmfjyrnfrh w
S w
f rf;onf ]OD;xGe;f pdeo
f o
d rQ} [k acgif;
pOfwyfcJhaomfvnf; odorQtukeftpif r[kwfyg/ OD;xGef;pdef
ajymjycsufrsm;xJrS ta&;BuD;onf[k uRefawmf,lqaom
aumufEkwfcsufrsm;om jzpfygonf/ rSwfwrf;tjynfhtpHkudk
tcgtcGifhoifhvQif wifjyygrnf/
rSww
f rf;onf q&mawmf\ wynfh OD;xGe;f pde\
f ajym
jycsuf jzpfygonf/ uRefawmfonf q&mawmftaMumif; ar;
jref; rSww
f rrf;wifrnf[al om &nf&,
G cf suEf iS hf vnf;aumif;?
q&mawmfZmwd &cdkifjynfe,f q&mawmf\ EdkifiHa&;MoZm
rnfa&GUrnfrQ pl;&SvrT ;f rd;k cJo
h nfukd pl;prf;vdak omaMumifh vnf;
aumif;? q&mawmf\ yk*Kd vaf &; twGi;f a&;rSL; Edik if aH &; wynfh
Bu;D &cdik w
f ikd ;f vH;k qdik &f m wdik ;f &if;om;tpnf;tH;k acgif;aqmif
OD;xGef;pdef (OD;eErmvm)aexdkif&m rif;jymNrdKUodkY 1969-ck
{NyDvtwGif;u oGm;a&mufcJhygonf/
q&mawmf\ pnf;Hk;a&;y&d,m,f
a&mrordkif; *sLvD,ufqDZm tavmif;udkjy qDZm\
nmvufHk; rwfrefwdkeDu {&mrvlxkudk pnf;Hk;cJhaom EdkifiH
a&; y&d,m,fonf xif&mS ;ouJo
h Ykd q&mawmfO;D Owr\ Edik if H
a&;pnf;Hk;rIrsm; axmift0wftpm;udkjy pnf;Hk;aom
EdkifiHa&; y&d,m,fonfvnf; ausmfMum;xif&Sm;cJhygonf/
275
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
q&mawmfonf enf;udk tBudrfaygif;rnfrQ oHk;cJhonf rod
yg/ ,ckazmfjyrnft
h jzpftysuo
f nf OD;xGe;f pdeu
f ,
kd w
f ikd f yg0if
cJh&aom tjzpftysuf jzpfygonf/
]bkef;BuD;b,folvJ odMu&JUvm;}
pdwfwuf<uaeaom y&dowfu ]EkdifiHausmf OD;Owryg
bk&m;? EdkifiHa&; q&mawmf OD;Owryg bk&m;} [k atmf[pf
avQmufxm;Mu\/
q&mawmfu tjcm;wpfzufov
Ykd n
S Nhf y;D yxrenf;twdik ;f
ar;jyef\/ y&dowfuvnf; yxrenf;twdkif; ajzMu\/ xdk
tcg q&mawmfu ]EdkifiHa&;} w&m;a[mawmh bmjzpfovJ
odMu&JUvm;} [k ar;Ny;D Hv
k maom ouFe;f udk jzKe;f ceJcRwv
f u
kd f
&m toifh0wfvmaom axmift0wftpm;rsm;udk y&dowf
276
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
ynmw&m;rsm;udk qufvufa[majymavonf/
q&mawmf\ enf;AsL[monf e,fcsJUqefYusifa&;vkyf
&yfrsm; tvGefxufjrufxda&mufaom enf;AsL[mjzpfonf
[k qdkprSwfjyKMu\/ q&mawmfudk axmifoHk;ESpfcscJhaom
&efukefcdkifw&m;olBuD; ]qpfZvm} uyif ]q&mawmfudk
axmifrcsbJ w&m;3-ESpfa[mcGifhjyKapumrl jrefrmvlxkudk
rQxda&mufpGm pnf;Hk;Edkifrnf r[kwf}} [k q&mawmfESifh
awGUaomtcg 0efcHcsD;usL;pum;ajymcJh&onf[k qdkygonf/
bk&m;zl; tjyefwGif
q&mawmfonf 1930-ckwGif tdEd,EdkifiHvHk;qdkif&m uGef
*&ufygwDuGefz&ifhusif;y&m rm*&yfNrdKUodkY bk&m;zl;c&D;onf
(20)cefYESifhtwl <ucJhavonf/ OD;eErmvmvnf; yg&\/
xdkuGefz&ifhNyD;aomtcg oD[dkVfodkY bk&m;zl;oGm;Mu\/ oD[dkVf
rS tdEd,odkY oabFmjzifh jyefvmMupOf rSwfom;zG,fudpwpfck
jzpfcJhavonf/
q&mawmfESifhtzGJUonf tdEd,odkYvdkuf&ef oabFmvuf
rSwf r&ao;rDuyif c&D;xGufrnfh oabFmay:odkYwufNyD; ae
&mxdkifcif; ,lMu\/ q&mawmfu oabFmcef;xJ tdyf&may:
277
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
aMumif; OD;eErmvmwdkY odvmMu\/ tdyfaeaom c&D;onf
udkvnf; Edk;cGifhr&SdaMumif; odvmMu\/ q&mawmfonf EdkifiH
a&;udprsm;udkom uRrf;usifESHYpyfonf r[kwf/ tao;tzGJ
udprsm;wGifvnf; A[kokwjynfhpHkaMumif; odMu&avonf/
q&mawmf\ EdkifiHa&;MoZm
&cdkifjynf ppfawGNrdKU ly&yfZmwdjzpfaom q&mawmf
&cd k i f o m;BuD ; pmay
278
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
xdk0rf;ajrmuftm;&zG,f EdkifiHa&;Edk;Mum;rItajctaersm;
udk pHkvifpGmodcJhygrl ]]ighZmwd &cdkifjynfudk EdkifiHa&;tvif;
a&mif ray;EdkifcJh}} [laom0rf;enf;pum;udk q&mawmf rdefY
Mum;cJhrnf rxifyg/
q&mawmfonf &cdkifjynfEkdifiHa&;vIyf&Sm;rIrsm;ESifh rnf
rnf&& ryg0ifEdkifcJhonfrSm rSefygonf/ odkYaomf rD;wpfwdkif
rS wjcm;rD;wdkifrsm;udk rD;ul;Edkifonfhyrm q&mawmfxHrS OD;eE
rmvmtp&Sdaom EdkifiHa&;rD;wdkifrsm;yGm;NyD; &cdkifwpfjynfvHk;
EdkifiHa&;tvif;a&mif ay;EdkifcJhonfudk rnfolrQjiif;Edkifrnf
r[kwfyg/
qdk&S,fvpfawmfvSefa&; oabmw&m;rsm;onf vDeif
OD;aqmifaom r[matmufwdkbm qdk&S,fvpfawmfvSefa&;
atmifyGJaMumifh wpfurmvHk;odkY *,ufdkufysHUESHUcJh&onf[k
urmhordkif;wGif rSwfwrf;wifMu&\/
tdEd,uGef*&uf\ EdkifiHa&;t,ltqESifh enf;y&d,m,f
wdkYonfvnf; q&mawmfOD;OwrrSwpfqifh jrefrmEdkifiHodkY
*,ufdkuf ysHUESHUcJHonf/ jrefrmhordkif;jyKpkolrsm; rSwfwrf;wif
&cd k i f o m;BuD ; pmay
279
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
Mu&\/ xdek nf;wl q&mawmfO;D Owr\ Edik if aH &;t,ltqESihf
jrefrmEdkifiHa&; Ekd;Mum;vIyf&Sm;rIwdkYonfvnf; OD;eErmvm?
OD;jrxGef;tp&Sdaom q&mawmf\ udk,fyGm;wynfhrsm;rSwqifh
&cdkifjynfodkY *,ufdkufysHUESHYcJhonf[k uREkfyfwdkY rSwfwrf;wif
vQif vGefrnfrxifyg/
rSwfwrf;pum;jzifhyif q&mawmftm; &mjynfhESpf
bBuD;OD;xGef;pdef (OD;eErmvm)udk,fpm; csD;ajrmufylaZmfyg
onf/
udkvdkeD0g'\ qdk;arG
armif A od e f ;
rSwcf su/f aqmif;yg;udk &cdik jf ynfe,fpmapmif trSwf
(10)? 1981- azmfjyzl;ygonf/
280
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
rpwmvkp\
f pmtkyu
f kd usr;f ud;k jyK q&mBu;D a'gufwm
oef;xGef;uvnf; aqmif;yg;wpfapmifwGif atmufygtwdkif;
dk[if*smESifhywfouf a&;om;xm;ygonf/
&cd k i f o m;BuD ; pmay
281
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
cdkvHIonf}} [l jzpfygonf/
wGif ]yefaorif;} [laom ausmufpmyg pum;wpfvHk;
wnf;udk taxmuftxm;jyK yef;ao;[lonfrmS ajrmufyikd ;f
rlqvifrsm;jzpfonf/ if;wdo
Yk nf ,cktcg ewfjrpfta&SUbuf
r,lurf;ajcwGif aexdkifMuaom dk[if*smtrnfcHolrsm; jzpf
Muvdrrhf nf[k q&mBu;D wdYk aumufcsuq
f ,
JG Ml u[ef wlygonf/
282
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
283
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
xm;onfrsm;udk awGU&jyefygonf/
rif;apmrGeo
f nf tif;0bk&ifrif;acgif\ om;awmf rif;&J
ausmpf mG wdu
k o
f jzifh b*Fvm;odYk xGuaf jy;&onf/ b*Fvm;wGif
22-ESpfrQ cdkvHINyD;aemuf b*Fvm;rif;\ tultnDjzifh xD;eef;
udk jyefvnf&&Sdygonf/ ajrmufOD;NrdKUudkvnf; wnfygonf/
b*Fvm;rif;udk aus;Zl;wHkYjyefaomtm;jzifh olUaemuf xD;eef;
qufcHrnfh nDawmfe&Ek (ac:) rif;c&Dtm; rif;jzpfvQif rlq
vifbGJUudkyg cH,l&ef rSmxm;cJhygonf/ xdkYaMumifh rif;c&Donf
]tvDrif} [laom rlqvifbGJUudk cH,lygonf/ xdktaMumif;udk
&cdkif&mZ0ifrsm;wGif twdtvif; azmfjyxm;ygonf/
284
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
rif;c&D\om;awmf bapmjzLrS rif;carmif;xd pOfquf
rjywf tkyfpdk;vmcJhaom ajrmufOD;acwfbk&if 12-yg;vnf;
ukvm;bGJU toD;oD;cHcJhMuygonf/ ukvm;bGJUcHMuaomfvnf;
&cdkifbk&ifwdkYonf Ak'bmom0ifomoem'g,umrsmom
jzpfaMumif;udk ajrmufO;D NrKd Uawmfa[mif; ,aeYwikd f zl;ajrmfEikd f
aom if;rif;wdkY\ aumif;rIawmfapwDykxdk;wdkYu rm;rm;rwf
rwf oufaocHaeMuqJ jzpfygonf/
285
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
ppfawGcdkif a*ZwfwD;,m;rsm;
OD;pHxGef;atmif\ pmwrf;
&cdkifEdkifiHa&;acgif;aqmif OD;pHxGef;atmif (18991985)\ udk,fawGUar,kajrESifh dk[def;*sm rSwfwrf;/
rS w f p k
Langhan Cnarter
\ ppfwaumif;&mZ0if
286
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
A History of chillagong, Vol. 1, Billah Printers,
Chittagong.
Gutman P
\ a&S;a[mif; &cdkifjynf
wdkY\ tif'dkyg
upwefordkif;
History of Indo-Padistan, Ideal Publication, Dacca, Third
Edition, 1969.
aygufawmNrdKUe,frS obm0yef;rsm;udk
&cdkif'*Fg;okawoDz,f,m
pk a qmif ; jcif ;
287
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
288
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
obm0yef;rsdK;pHkudk &Edkifavonf/
uav;wkYdxHrS uREkfyfarQmfvifhxm;onfrSm (iSuf0gaoQ?
ajrrSmO? tajz/ eEGif;O)/ (MunfhvD0D;vD? tajz-em;&Guf)
uJo
h Ykd uav;pdwu
f ;l ? uav;tBuKd uf ar;vG,?f ajzvG,?f rSwf
vG,faom yef;0SufuAsmrsdK; jzpfonf/ olwdkYxHrS&&Sdvmaom
yef;0Sufrsm;um; xdkodkYr[kwf/ uREkfyfarQmfvifhxm;onfxuf
xl;jcm;vmonf/ uav;pdwu
f ;l rsm;omru vlBu;D rsm;yif cJ&m
cJqpfajzqdk&rnfh yef;0Sufrsm;vnf; ygvmonf/ rdrdywf0ef;
usif&Sd vlBuD;rdbwdkYxHrS em;ylem;qmvkyf ar;jref;pkaqmif;
,lvmMu[efwlonf/
yef;0SufuAsmoHk;rsdK; &Sif;vif;csuf
289
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
290
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
tu&m0vdpu
d m pmIow
l aYkd &SUarSmufoYkd wifquftyfygonf/
tajz - qDrD;cGuf
dk;dk;yef;0Suf
tajz- '*Fg;/
2/ uavGUaraoQawmifhudk cg;BudK;vdk/
tajz - aumufvdIif;pnf;/
tajz - tdrfacgifrdk;onf/
9/ ausmufzsmBuD;atmuf? rIdBuD;ayguf/
tajz - v/
291
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
tNrD;)[k ac:onf/
tajz - rD;aoG;/
12/ Muufvnf;rxGef? tdyfauvnf; rEdk;? vlUjynfuRef
rSm &GmwpfrsdK;/ (tdyfau-tdyfaomtcg)
tajz - ocsKif;/
tajz - v,fxGefol/
tajz - qHyif/
tajz - pmyl;awmif;/
(uGefqdk;r-qdk;oGrf;ol)
tajz - iSufaysmyif/
tajz - &Dtdk;cGuf/
tajz - a&/
20/ cspo
f &l ifciG f cd0k ifused ;f puf? tvGr;f ajyu cke
f wuf
\/
292
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
21/ indKaoQ ijzLuGuf? ivHk;vmvdkYESuf oGD;pufpuf
xGuf/ (oGD; - aoG;)
tajz - xef;yif/
tajz - rD;yHk;ysH/
tajz - 0g;yif/
tajz - vT/
(rwHk;- tNrD;)
tajz - Oa'gif;/
tajz - ESyf/
tajz - awmifydkYrId/
293
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
37/ ZmwDzkef;qdk; &Sdrcdk;/ (ZmwD- apwD)
tajz - aumufdk;ykH
38/ ZrKoNyD toD;<uD? NrDrSmvnf;us &Smr&/ (oNyDoajyyif? <uD- a<u? NrD- ajr)
tajz - rdk;oD;? rdk;ayguf/
39/ nDeefYtpfudk w&m;qdk? tpfudkHI;wHk; nDHI;wHk/
tajz - tdrfacgifrdk;wHpuf/
tajz - xrif;tdk;
tajz - c&rf;csOfoD;/
36/ qef;jym;0wfHk udk,fvHk;csHK (NcHK)? AHkaxmiform;
ajymufusm;usm;
tajz - rId/
43/ wD;wvnfvnf rQKd iaf oQwavmifyeG ;f ? tv,facgif
rSm &rm0wDuRef;/ (rQdKifaoQ- ykpGefqdwfuav;)
tajz - opfawmufiSuf/
&cd k i f o m;BuD ; pmay
294
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
tajz - iSufaysmzl;/
tajz - oayghpmyif/
tajz - BudK;/
46/ awmifxufu yef;Z&D vDxvdkr<uD/ (ref;Z&D rJZvD? vD- av? <uD? a<u)
tajz - qHyif
tajz - Mu,f/
tajz - aygufayguf/
&cd k i f o m;BuD ; pmay
295
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
55/ ewforD;tdrfwdkif ydk;razmufEdkif? azmufEdkifaomf
vnf; wpfaygufwnf;/
tajz - tyf/
tajz - OD;aoQmif
tajz - BudK;
64/ ysHa&cg tawmifeefY? em;a&cg EIwfoD;eefY/
tajz - apwD/
tajz - jrm;/
tajz - wHcg;&Guf/
tajz - ykpGef/
tajz - tus
&cd k i f o m;BuD ; pmay
296
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
71/ rJr zif eDr vsuf/
tajz - tdk;zifESifhrD;
tajz - tD;aygufoH/
tajz - zGwf
tajz - aeajymuf/
tajz - acG;
tajz - ESyf/
297
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
77/ rsufESmrnf;BuD; idkvwfaw? y[dk&fpnfBuD; wD;vwf
aw? oDa&oldkU &Sifvwfaw/
tajz - bkef;BuD;,yfawmif/
tajz - av,mOfysH/
tajz - rdk;oD;ayguf/
tajz -vG,ftdwf/
tajz - MunfhrSef/
tajz - tusvuf/
298
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
90/ 0,fcgwpf&m &cgoHk;&m? pm;cgwpf&m usefcgESpf&m/
tajz - cgcsOf/
299
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
98/ oH;k ESpt
f rd o
f nf ywfywfvnf? tdro
f nf&pd;k yd;k rxd;k /
(tdrfwnf- tdrfwdkif)
tajz - &[wfpl;/
tajz - pyg;yif/
tajz - iSufaysmzl;/
tajz - armfawmfum;/
tajz - qef
tajz - Muufz/
300
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
(igdkU-igwdkY? av;-vnf;)
3/ uRJNcD&mrSm ig;uefom;/
(ig;uefom;-ubDvl;? NcD- ajc)
(oHawmifrGD- oHawmifa0S;)/
tajz - Mumdk;/
(at;r- tpfr)
(*,dkifoD;- rmvumoD;)
tajz - cspfawol reD&? vGrf;vSwBudKifBudKif/
Zrf;uyfyef;0Suf
1/ uopfyif wufcsifa&e pl;a&e/ (a&-b,f? e-eJY?ESifh)
6/ awmifrSocGm;? t&Gufzm;/
301
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
7/ y0gjzL y0gyg;? Muufom;xkyfau pGef;wwfaw/
13/ aowmaoQa*smif*sif/
tajz - qD;vdyfyD;yg armifoQif/
(armifa,-armifav;? vlysdKav;)
15/ tyifwpf&m EG,fvdfkYvm oD;cgwpfvHk;wnf;/
9/ bl;udkvdk ,mrmpdkuf
(&D-a&)
tajz - ausmif;uvlysdK rxGufvkd? pmudkurf;vdkufyg/
ocsFmyef;0Suf
302
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
aemufwpf&ufwGif MuufOaps;
Bu;D wpfOvQif oH;k usyEf eI ;f a&mif;&onf/
wpfOusefolu oHk;usyf& oHk;Ousefolu
udk;usyf &onf/ ESpfOD;vHk; aiG 11-usyfpD
twlwl&Muonf/
tajz - 49-O/
3/ csOfaygifig;cGuf ZGef;ESpfvufudk &GDxnfh/
tajz - csOfaygifwpfcGuf ig;wpfcGufjzpf wpfcGuf
wpfacsmif;pD xnfhrnf/
303
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
armif A od e f ;
&cdckifo[m, (2)? 1966
pkaqmif;olwdkY\ &nfrSef;csuf
yef;0SufuAsmrsm;um; &cdkifaus;vufawm&Gmae uav;
rsm;\ aeYpOfoHk;EIwfrS upm;p&mypnf;wpfrsdK; jzpfonf/ ajy;
vTm;ckefayguf upm;&ef tcGifhromcsdef wpfOD;ESifhwpfOD;
Pfprf;ar;jref; ajzqdkaysmfjrL;&ojzifh ,aeYwdkif toHk;wGif
aeqJ jzpfonf/ yef;0SufuAsmrsm;rSm aus;&GmtoD;oD;
jyefYusJaeonf/ ,if;wdkYudk pkpnf; pmtkyfxkwfa0EdkifvQif
uav;wdkYudk tusdK;jyKrnf aocsmonf/ pmayzGHUNzdK;wdk;wuf
a&;udkvnf; {uHtaxmuftuljyKrnf jzpfonf/
&cdkifjynftESHY jyefYusJaeaom ,if;obm0yef;rsm;udk pk
pnf;&efum; pifppfrvG,fulvSacs/ odkYaomfjim;vnf; uREkfyf
&cd k i f o m;BuD ; pmay
304
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
305
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
ESpfvHk;xnfhum axmifxm;cjyefvD\/
306
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
vm awmif;Muaomfvnf; ratmifjrifMuay/ ppfwdkufNyD;
t"rodrf;,l&efrSmvnf; iysif;axGdkU bk&ifrm ppfonftif
tm;rsm; rnfodkYrQ rwwfEdkif[dMuvDonf/
307
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
tusdK;? NcDtusdK;ESifh jyefvm&vD\/ bk&ifrSm aZmifodkYrQr,Hk
Edkifojzifh aemufxyfppfonfawmf wpfaxmifudkvTwfum
iysi;f axGtm; zrf;pD;vD\/ odaYk omfvnf; bk&ifrm ppfonfrsm;
oDqHk;vm;jcif;rSvGJ iysif;axGtm;zrf;r&bJ jzpfeDvD\/
aemufqHk; rSL;rwfynm[ddkU avQmufxm;vDojzifh iysif;axG
tm; vufavQmht,SHK;yD;&NyD; orD;awmfESifh iysif;axGudk crf;
em;BvuD;us,fpGm vufxyfvdkuf&vD\/ xdkYjyif oQifbk&if
xD;eef;qufcH&ef om;rxGef;um;ojzifh orufawmf ol&J
aumif; iysif;axGudkyif tdrf&Sdt&m tyfvdkufvD\/
armif A od e f ;
acwf a &S U acwf p mapmif ? ppf a wG t rS w f ( 1)? 1961/
308
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
vdyfurmr0wK
rd w f q uf
309
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
awmif;rmxnfhxm;vwf/
310
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
311
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
csD;arvdkY ac:vwf/
312
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
acsmif;uwufygvwfAsm/ 'gxGD;em;vmNyD;au idka&vwf/
'gxGD; aru ]]a'vdyfrBuD; idkUtrif[dzdkY}} vdkY rSwfyem zufvdkY
idk a&/ vdyfrBud;u acsmif;xJqif;ygvmNyD;au ig;wd? ykpGefwd
zrf;vdkY yD;vwf/ 'gxGD;aru ,if;ig;wd? ykpGefwdudk rD;azmfAsm
zkwfpm;a&/
qdwfaoQw&GD&GD BudK;wNcDeefY?
trifvdyfuyfzm tbmr,m;&Sm?
r,m;r& bvl;reefY xufyufus?
&TDefYoQif trifwacgufay:ygvwf}}
313
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
MuufcsD;ardkU om;trd ,if;ydkif wdkifyifNyD;au vdyfrBud;
udkzrf;zdkY tMuHxkwfawvwf/ MuufcsD;arrd&Gmu qD;orm;yg;
wdkYygvm;NyD;au ajymjyvwf/
]]ta*gif;vm;[dkif;? MuufcsD;ar}}
]]0Suf? ta*gifh? tbm igeefYvdkufygvwf? acsmif;em;rm
vdyfrBuD;wpfaumifeefY tarBuD;dku edwdkif;zufvdkYpDjrifa&/
&cd k i f o m;BuD ; pmay
314
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
315
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
'gxGD;bav; r,m;eefYtwl xrif;twlpm;vwf/ r,m;
tzsm;aumif;vm;vdkY wNyHK;NyHK;jzpfeDqdk0g/
]]trdtdk;? uefaygifxdk;
rddk;&TDyifaygufygpd? rddk;iGDyif aygufygpD
'g;eefYwl;av; 'g;usdK;pD? vSHeefYwl;av; vSHusdK;pD
'gxGD;wl;r &ygpD}}
316
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
wBuD;eefY tdrfaMumufu ysHNyD;vm;ca&vwf/
wpfvpdvYkd tapmift
h a&Smufwd 'gxG;D arudak c:zdYk a&muf
vwfawcg rif;orD;t0wftpm;eefY Muufcs;D aru xrf;pifrm
wufxdkifa&vwf/ tapmifhwdu ]]igdkUtoQifreefYav; rwl
umvdkY rSwfuwfvwf/ a,auav;aomh wpfckav; rajym
uwf/ xrf;pifudk&m eef;odkYxrf;,lcuwfaw/
317
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
]]eifhezl;wdu ZmtwGuf armufvm;ava,au}} vdkY
xyfyem rD;a&vwf/
318
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
]]tl? [xm;vdk rvm;*k0gBuD;/ uHaumif;vkdYaxm? vlyg;
rus}} vdkY 0gBuD;ru ajymvwf/ 0gBuD;u ]]eifhudkpm;zdkYyD;pGma,
0gBuD;r? pm;zdkYaumuf,lvm;}} vdkY ajymvwf/ tdrfa&mufawcg
pm;zdkY r&oD;/ tkyfxm;&zdkYoD;vdkY qdkyem a'gxJrm tkyfxm;
vdkufvwf/
319
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
0gBuD; vifr,m;av; tjzpfrSefudkodNyD;au ]]eufjzefcg
&atmif zrf;uwfar}} vdkY 0gBuD;ru ajymvwf/
320
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
'gxGD;aruav; ]]&SdxHk;cHeefYtnD ppfMunfhygarmifawmf}} vdkY
&J&J0Hh0Hh avQmufawqdka&/
321
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
csOfwpftdk;&cg bvl;ru orD;rdzk&m;yg;u yD;vdkufpGmvdkY
0rf;od0rrf;omeefY tm;&yg;±vwf/ tdrfem;yg;csif;wdudk
av;aomh bef;&atmif yD;arvdkY [if;pm;wdrmxnfha&cg
vufacsmif;aoQ? NcDacsmif;aoQwd xGufusvwf/ bDvl;ru
]]ighorD; MunfhcsD;vufacsmif;aoQwdeefYwlum}} vdkY pdwfurSwf
Ny;D au td;k xJuakd vQmufMunfv
h wf/ csOt
f ;kd xJrm orD;ausmuf
r&m rsufESmcGufudk jrifrdcDpGmeefY ]]tbmav;---bmav;? igh
orD;&mrvm;*k}} vdkY &ifuGJoHeefY a[mvdkufNyD;au aemufudk
vefAsm vJusvwf/ Murf;rm wem;avmufvl;eDNyD;au &ifuGJ
emusvdkY oDa&qdka&/
avmuom&ysdK ESEU Si fh
&cdkiftaxmuftxm;rsm;
armif A od e f ;
(1986)
322
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
q&mBuD; OD;xGef;vScdkifxHrSrl
,Ofaus;rI0efBuD;Xme jyu'deftMuHay;tzGJU0if euwf
aA'ynm&Sd q&mBuD; OD;xGef;vScdkif (1906-1983)onf
ykPm;NrdKUe,f wef;pG,f&Gm Zmwdjzpf\/ bkef;awmfBuD;ausmif;
xGuf vljyefwpfOD; jzpfonf/ uRefawmfwdkY rdwfaqGwpfpkonf
1973-ckEpS f q&mBu;D xH jyu'ed w
f u
G ef nf;ynmudk oif,Ml u
aomtcg uReaf wmfu avmuom&ysKd UtaMumif;udk rqDrqdik f
ar;Munfhzl;ygonf/ tbdk;xH uRefawmftvdkrjynfhcJhaom
avmuom&apmifudk csvsuf zwfMucg ]tpcsDaom &wk
taMumif;udkvnf; odvdkaZmESifh ar;Munfhzl;ygonf/
323
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
a*sav'ef\ acwfNydKiftaxmufxm;
EIwfxGufrSwfwrf; tudk;tum;rQjzifh tqdkwpfckudk rSef
uefcikd v
f v
kH NS y[
D k rqdo
k ifah Mumif; qifjcifryd gonf/ xdaYk Mumifh
]avmuom&ysdKUudk 1784-rwdkifrDuyif &cdkifjynf tpOf
tvm oif,lcJhMuaMumif;} udk axmufcHrnfh cdkifvHkaom ouf
aoudk &Sm&m acwfNyKd iEf ikd if jH cm;rSww
f rf;wpfcu
k kd awGUygonf/
a&;aomyk*dKvfrSm a*sav'ef (J. Leyden) qdkol jzpfygonf/
if;onf umvuwm;NrdKUrS OD;pGmxkwfa0 vef'efNrdKU
1811-ckwGif xyfrHyHkESdyfjzefYcsdaom tm&Swpf *sme,f? twGJ
(1) ]tif'dkcsdKif;em;} EdkifiHwdkYwGif bmompum;ESifh pmay
ta&;tom;rsm;} pmwef;udk a&;om;cJhygonf/ xdkpmwef;
a*sav'efu &cdkifbmompum;ESifh jrefrmbmompum;udk
oHk;oyfxm;onf/ &cdkifbmompum;udk &cdkifpmayESifh tenf;
i,fqufEG,foHk;oyfwifjyNyD; olawGU&Sdaom &cdkifpmay usrf;
324
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
aygif; (79)ckudk azmfjyxm;ygonf/ ,if;usrf;pm&if; trSwf
pOf (29)wGif avmuom& (Logasara) udk awGU&ygonf/
avmuom&ysdKU\ pmqdk
avmuom&ysdKU\ pmqdkum; rnfolenf;/ wcsdKUynm
oQifwdkYu ]&cdkifoljrwf} [k ,lqMuonf/ wcsdKUu uefawmf
rif;ausmif; q&mawmf[k qdkMuonf/ jyemrSm a&S;
acwfuyif &SdcJhonf[k od&ygonf/
325
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
aumufEw
k cf suu
f Mkd unfv
h Qif avmuom&ysKd Uudk a&;zGUJ
awmfrlaom q&mawmfrSm &cdkifq&mawmfjzpfaMumif; xif&Sm;
aeygonf/ ]Mum;ydrfholjrwf? trsm;rSwfpdrfh} qdkaom rlvpm
udk,fyg ]oljrwf} rSmvnf; tjcm;r[kwf ]&cdkifoljrwf} yif
jzpfaMumif; odomvSygonf/ OD;ukvm; r[m&mZ0if azmfjy
aom oljrwfrSmvnf; ,if;yk*dKvfyifjzpfaMumif; ay:vGifae
ygonf/
t&SifpudExHrS &mZom&
326
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
vufa&;rlukd avhvmar;jref;Munf&h m ayxkyt
f zH;k aycsyf
]toQifoljrwfpm}? pmonf ]&mZom&} [k wpfaMumif;
pD xufatmufpDwef; a&;xm;aMumif; q&mawmfbk&m;
&Sif;jyygonf/ aypmrSm rpHkvifojzifh ayul;ESpf ou&mZfudk
rawGU&[k qkdygonf/ aypm (u)csyf 0rf;--
&cdkifa0g[m& taxmuftxm;rsm;
327
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
EIef;yHk uGJjym;cJhMuaMumif; ay:vGifrnf jzpfygonf/
----t[LavyD{ (tvSLav;ay;\)
----wpfedrjcm; (wpfaeYrjcm;)
----&DcsmHtdk0f (a&csrf;tdk;)
aMumif;a&-----18/
aMumif;a&------19/
yk*aH usmufpmwdu
Yk kd avhvmMunfv
h Qif a&S;OD;ausmufpmwdYk
,aeY&cdkifpum;twdkif; tD o&rsm;oHk;aMumif; awGU&yg
onf/ ay:awmfrlbk&m;ausmufpm * ------ wpfumyfav
&D{ (wpfusrf;av;a&;\)
aMumif;a&----2/
aMumif;a&----5/
328
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
329
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
ysdKUwGifoHk;aom rif;onf 0gusaemufvdkufypnf;(0g)
0gustqH;k owf pum;vH;k om jzpfygonf/ aeYpOfo;kH &cdik pf um;
atmufygtwdkif; oHk;ygonf/
NAw
d o
d Quv
kd ekd aD cwf omcsi;f pmqdak wmf wef;cd;k q&mxGe;f
u ]ezl;jyifrSm wifonfvufaMumifh? twGufvnf;cH} [l
wGufqtpm; twGufcHudk oHk;ygonf/ xdkYjyif ]ajrmufnmpH
aMumifh? tvGefcuf[k? (wGufpm;)a&}** [l wGufqtpm;
wGufpm;udk oHk;ygonf/
330
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
om"ursm;udk Munfhyg/
aumufEw
k cf suw
f iG f &cdik t
f oH;k tEIe;f ]wd}udk awGU&yg
onf/ aeYpOfoHk; &cdkifpum; wdudk trsm;(pkaygif;) teufjy
emrfypnf;tjzpf oHk;ygonf/ jrefrmaeYpOfoHk; ]awG}ESifh wlyg
onf/ (vlwdudk- vlawGudk? pmtkyfwdudk-pmtkyfawGudk)/
3/ a'&Sifh-'DOpm (emrfpm;);/
&SifhtoHk;tEIef;udk ajrmufOD;acwf rif;zavmif; (15711612)vufxufa&; xD;awmfya'o([dawmya'o)usr;f ay
rl aumufcsufaMum ]trdkuftwdjzpfaom wHk\&Sifh/ &Gmwdkif;
vSnfh upm;avwHk\&Sifh/ ynm&Sd jzpfwHkvsuf tdrfwdkif;vnf
aumif;pm;&av\&Si}hf ponfjzifh 0gustqH;k owfpum;vH;k
tjzpf oHk;xm;aMumif; awGU&ygonf/ om"uudkMunfhvQif
avmuom&ysdKU oHk; ]&Sifh} onf a&S;acwfuyif ,aeYxd &cdkif
wdkYoHk;pGJvmaom 0gustqHk;owfpum;jzpfaMumif; xif&Sm;ae
ygonf/
&cdik w
f u
Ykd m; wdtoH;k udk a&S;acwfrS ,aeYxd acwftquf
quf oHk;pGJvmcJhMuygonf/ a&S;acwf trnfrodpmqdkwpfOD;
zGJUqdkcJhaom ]avmif;rGefpdkif;j'm;{}* a&SmifvTJrom? NyD;&mr[d?
rD;(wd)ajymifajymif/ / rdkuf&mrod? trdkuf(wd)udk? rwfBuD;
vufusfm*** [l wdudk trsm;teufjzifh oHk;xm;aMumifh
awGU&ygonf/
&cd k i f o m;BuD ; pmay
331
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
wef;cd;k q&mxGe;f uvnf; owxmEk omcsi;f pm-56wGif
]ysufjym;ZD0def? ab;BuD;wGdvdkY? oGD;wdeDau} [l trsm;teuf
jzifh oHk;cJhygonf/
rl/
aumufEkwfcsufwGif oHk;xm;aom oD;onf aeYpOfoHk;
&cdik pf um; yg0ifaom Bu,
d maxmuf ]od-oD;} ESihf wlygonf/
jrefrmwdkYoHk;aom Bud,maxmuf ao;ESifh xyfwlyif jzpfyg
onf/ ]rjy,favoD;} \ t"dym,fudk ]&efppfrjy,fao;bJ?
ppfrufBu;D pGm jzpfay:ygu} [l qufpyf,&l rnf jzpfygonf/
332
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
tydk'f (42)nDGwf r,Gif;? apmifhpnf;jcif;jzifh ]ryif;}
rsufESm/
wGif &cdik t
f oH;k ,yfukd awGU&ygonf/ ,yfonf aeYpOf
oHk;&cdkifpum; awGU&aom t,yfudk t jzKwfNyD; oHk;xm;jcif;
jzpfygonf/ jrefrmtoHk; tzDESifh teufwlygonf/
333
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
txufwifjycJhaom a0g[m&rsm;tjyif toQifpudE
rlawGU&aom a0g[m&ESpfvHk;udkvnf; wifjyvdkygonf/ rl
onf um&efowfyHk rSefuefrIr&Sdaomfvnf; &cdkifawGU&aom
rl jzpfjcif;? jrefrmtoHk;tEIef;ESifhrwlaom a0g[m&rsm; yg0if
jcif;wdkYaMumifh taxmuftxm;tvdkYiSm wifjy&jcif; jzpfyg
onf/
txufyga0g[m& wifjycsuw
f u
Ykd kd pkaygif;vdu
k v
f Qif &cdik f
oH[k ,lq&aom a0g[m&rSm wpfq,fhESpfvHk;rQom jzpfyg
onf/ ta&twGuftm;jzifh rajymyavmufaomfvnf; ,if;
a0g[m&uav;wku
Yd ]avmuom&ysKd U\ pmqdrk mS &cdik o
f jl rwf
jzpfonf} [l tcdkiftrm oufaocHaeMuaMumif; wifjyvdk
ygonf/
334
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
aMumif; tcdkiftrmrSwf,l&rnf jzpfygonf/
armif A od e f ;
aemufqufwGJ &Sif;vif;csufrsm;
1/ ]]avmuom&? apmifuckd svsu?f zwfMucg}} tpcsaD om
ta&;tzGJUudk &cdkifpmay ynm&SifwdkYu ]&wkBuD;?
&Tef;vdkuf&wk? ta&GU&wk} ponfjzifh trnftrsdK;rsdK;
ay;cJhMuonf/ tac: uGJjym;aomfvnf; ]&wk} [l
aom tajccHtrnfuu
kd m; wnDwGww
f nf; vufcH
toHk;jyKcJhMuaMumif; awGU&onf/
335
&cdkifpmt&D;tom;ESifh jyemrsm;
4/
1987-ck? arv
ppf a wG N rd K U/
&cdkifr*Zif; (15)? 1993/
0ef c H c suf
yxrazmfjyNy;D a& pmrlpmG ? pm&D;olurSm;vdYk ydrYk ad &twGuf
yHkESdyfNyD; jzpfyga&/ aemufrSpmrltrSef a&muf[dvmNyD;au
a'pmrlrSefudk pm&D;ol\ arwm&yfcHcsuftwdkif; xkwf0Dolu
xyfvdkYwpfcg pDpOfazmfjy&jcif; jzpfyga&/
Talor