Professional Documents
Culture Documents
Mot So Bai Toan Trong Tich Phan Co Van Dung Phuong Trinh Ham
Mot So Bai Toan Trong Tich Phan Co Van Dung Phuong Trinh Ham
Trong chương trình SGK giải tích lớp 12, các dạng tích phân được tính bằng các tính chất của tích
phân và tính chất của hàm số hay tích phân thông qua giả thiết là các dạng phương trình hàm xuất hiện rất
ít, chính vì vậy khả năng thực hành tính toán của học sinh còn nhiều hạn chế hay chưa nói đến là gặp rất
nhiều khó khăn. Trước đây, trong các kì thi từ thi tốt nghiệp THPT đến các kỳ thi Đại học, Cao đẳng hay
ngay trong quá trình dạy hầu như không xuất hiện các dạng tích phân cho dưới dạng phương trình hàm, vì
vậy sự quan tâm của giáo viên và học sinh về vấn đề này là không có. Từ khi Bộ GD&ĐT chuyển hình
thức thi môn Toán từ thi tự luận sang thi trắc nghiệm thì dạng tích phân này đã có trong đề thi đã xuất hiện
và khi dạy học vấn đề này cũng được các thầy cô và các em học sinh quan tâm hơn. Từ những lý do trên
tôi đã mạnh dạn viết bài nhở này để nói về một số bài toán tích phân có sử dụng phương trình hàm và cách
giải của chúng với mục tiêu dẫn dắt học sinh biết vận dụng những kiến thức cơ bản, kết hợp các phương
pháp được tiếp cận từ sách giáo khoa để tạo được một thói quen mới, một phương pháp mới cho dạng toán
Tích phân.
Nội dung chung của các bài toán dạng này là yêu cầu tính tích phân f (x )dx nhưng chưa cho biết
a
hàm số f (x ) mà chỉ biết f (x ) thỏa mãn một phương trình hàm cho trước.
Cách 1: Sử dụng các kiến thức về phương trình hàm để tìm hàm số f (x ) .
Cách 2: Biểu diễn hàm f (x ) qua hàm g(x ) mà ta có thể tính được g(x )dx .
a
Dạng 1. Tích phân liên quan đến biểu thức u(x ).f (x ) u (x ).f (x ) g(x )
Phương pháp:
Ta có u(x ).f (x ) u (x ).f (x ) g(x ) [u(x ).f (x )] g(x ) . Suy ra u(x ).f (x ) g(x )dx . Từ đó
tìm được f (x ) .
https://www.facebook.com/groups/toanvd.vdc
NHÓM GIÁO VIÊN TOÁN VIỆT NAM
1 1
A. I B. I
2018.2019 2019
1 1
C. I D. I 1
2018 2019
nên ta chọn u ( x) = x
2018
, khi đó ta có lời giải như sau:
Lời giải
Ta có x2018 . f ( x) = 2018x2017 f ( x) + x 2018 f ( x) = x 2017 2018 f ( x) + xf ( x) = x 2017 . 2 x 2018 = 2 x 4035
x 4036
Khi đó x f ( x) = 2 x dx x f ( x) = + c , do f (1) = 1 1 = 1 + c
2018 4035 2018
x 4036 x 2018
c = 0 x f ( x) = f ( x) =
2018
2018 2018
1
1
x 2018
1
x 2019 1
khi đó I = f ( x)dx = dx = =
0 0
2018 2019.2018 0 2018.2019
Ví dụ 2. Cho hàm số f (x ) có đạo hàm liên tục trên đoạn [0;1]. Biết (x 1).f (x ) f (x ) 3x 2 2x và
1
4 3
A. I 4 ln 2. B. I 4 ln 2.
3 4
4 4
C. I 4 ln 2. D. I 4 ln 2.
3 3
Lời giải
https://www.facebook.com/groups/toanvd.vdc
NHÓM GIÁO VIÊN TOÁN VIỆT NAM
x3 x2 2
Do đó f (x ) .
x 1
1 1 1
x3 x2 2 4
Vậy I f (x )dx dx x2 2x 2 dx
0 0
x 1 0
x 1
1
x3 2 4
x 2x 4 ln x 1 4 ln 2.
3 3
0
Dạng 2. Tích phân liên quan đến biểu thức f (x ) p(x ).f (x ) g(x ) ( )
p(x )dx
Phương pháp: Nhân hai vế của ( ) với e ta được
p (x )dx p (x )dx
f (x ).e
p (x )dx
p(x ).e
p (x )dx
.f (x ) e
p (x )dx
.g(x ) f (x ).e e .g(x ) .
Ví dụ 1. Cho hàm số f (x ) liên tục trên và thỏa mãn f (x ) f (x ) (2x 1)ex , x và f (1) e.
1
A. I 1. B. I e. C. I 0. D. I 2.
Lời giải
x 1 1 2x
Suy ra e .f (x ) (2x 1)e 2x dx (2x 1)e 2x e C x .e 2x C.
2 2
Do đó f (x ) xex .
1 1 1
1
x x
Vậy I f (x )dx x .e dx x .e e x dx 1.
0
0 0 0
https://www.facebook.com/groups/toanvd.vdc
NHÓM GIÁO VIÊN TOÁN VIỆT NAM
Ví dụ 2. Cho hàm số f (x ) có đạo hàm liên tục trên . Biết (x 2 1)f (x ) xf (x ) x và f (0) 2.
5 3 3 1
A. I . B. I . C. I . D. I .
2 2 2 2
Lời giải
x x
Ta có (x 2 1)f (x ) xf (x ) x f (x ) 2
.f (x ) 2
(1)
x 1 x 1
x 1 d(x 2 1)
p (x )dx dx dx
x2 1 2 x2 1
Nhân hai vế của (1) với e e e x2 1 ta được:
x x x
x2 1.f (x ) .f (x ) x2 1.f (x ) .
2
x 2
1 x 2
1 x 1
x
Suy ra: x2 1.f (x ) dx x2 1 C.
2
x 1
1
Do đó f (x ) 1 .
x2 1
3
1 5
Vậy I x 1 dx .
0 x 2
1 2
Ví dụ 3. Cho f ( x) liên tục và có đạo hàm trên R \ −1;0 thỏa mãn x( x + 1) f ( x) + f ( x) = x + x với
2
2
x R \ −1;0 và f (1) = −2ln 2 , tính tích phân I = xf ( x)dx .
1
31 9 31 9
A. I ln 3 2 ln 2 B. I ln 3 2 ln 2
12 2 12 2
31 9 31 9
C. I ln 3 2 ln 2 D. I ln 3 2 ln 2
12 2 12 2
https://www.facebook.com/groups/toanvd.vdc
NHÓM GIÁO VIÊN TOÁN VIỆT NAM
1 1 1 x
ln u ( x) = dx ln u ( x) = − dx ln u ( x) = + c , nên ta chọn u( x) = x , khi
x( x + 1) x x + 1 x + 1 x +1
đó ta có lời giải như sau:
Lời giải
Ta có x . f ( x) = 1
f ( x) +
x
. f ( x) =
1
. f ( x) + x( x + 1) f ( x)
x +1 ( x + 1) x +1 ( x + 1)2
2
x 1 x x x x
. f ( x) = .
2
x 2
+ x
. f ( x ) = . f ( x) = dx
x +1 ( x + 1) x +1 x +1 x +1 x +1
x 1 x
. f ( x) = 1 − dx . f ( x) = x − ln x + 1 + c . Do
x +1 x +1 x +1
1
f (1) = −2ln 2 .(−2ln 2) = 1 − ln 2 + c c = −1
2
x x 2 − 1 − ( x + 1).ln x + 1
. f ( x) = x − ln x + 1 − 1 f ( x) = . Khi đó
x +1 x
2
2 2
x3 2
I = xf ( x)dx = ( x − 1 − ( x + 1).ln ( x + 1) ).dx = − x − ( x + 1).ln ( x + 1) .dx = − I1
2 4
1 1 3 1 1 3
1
du = dx
2
u = ln( x + 1) x +1
Với I1 = ( x + 1).ln ( x + 1) .dx ; đặt
dv = ( x + 1)dx v = x + x + 1 = 1 x + 1 2
2
1
( )
2 2 2
2
1 1
2 2 9 1 x2 9 5
I1 = ( x + 1)2 .ln( x + 1) − ( x + 1) dx I1 = ln 3 − 2 ln 2 − + x = ln 3 − 2 ln 2 −
2 1 2 1 2 2 2 1 2 4
4 4 9 5 31 9
Khi đó I = − I1 = − ln 3 − 2 ln 2 − = − ln 3 + 2 ln 2
3 3 2 4 12 2
Cho hàm số f (x ) thỏa mãn f (u(x )) v(x ), trong đó u(x ) là hàm đơn điệu trên . Tính tích phân
b
I f (x )dx .
a
https://www.facebook.com/groups/toanvd.vdc
NHÓM GIÁO VIÊN TOÁN VIỆT NAM
b b
3
Ví dụ 1. Cho hàm số f (x ) liên tục trên thỏa mãn f (x 2x 2) 3x 1. Tính tích phân
10
I f (x )dx .
1
Lời giải
Đổi cận: t 1 x 1; t 10 x 2.
10 10 2
135
Do đó I f (x )dx f (t )dt (3x 1)(3x 2 2)dx .
1 1 1
4
x 1
Ví dụ 2. Cho hàm số f (x ) liên tục trên \ {1} thỏa mãn f x 3, x 1. Tính tích phân
x 1
I f (x )dx .
2
A. I 4 2 ln 2. B. I 4 2 ln 2.
C. I 4 2 ln 2. D. I 4 2 ln 3.
Lời giải
x 1 2
Đặt t dt dx và f (t ) x 3.
x 1 (x 1)2
Đổi cận t 2 x 3; t 3 x 2.
3 3 2 3
2 1 4
Do đó I f (x )dx f (t )dt (x 3) dx 2 dx 4 2 ln 2.
2 2 3
(x 1)2 2
x 1 (x 1)2
x 1
f x 3, x 1 (1).
x 1
https://www.facebook.com/groups/toanvd.vdc
NHÓM GIÁO VIÊN TOÁN VIỆT NAM
x 1 t 1 t 1 4t 2
Đặt t x . Từ (1) suy ra f (t ) 3 .
x 1 t 1 t 1 t 1
3 3 3
4x 2 4x 2 2
Do đó f (x ) . Vậy I f (x )dx dx 4 dx 4 2 ln 2 .
x 1 2 2
x 1 2
x 1
Cho hàm số f (x ) thỏa mãn x G(f (x )), trong đó G(t ) là hàm đơn điệu trên .
x b G(y) b y
Do đó I f (x )dx yG (y )dy .
a
2
3
Ví dụ 1. Cho hàm số f (x ) liên tục trên thỏa mãn f (x ) f (x ) x. Tính I f (x )dx .
0
5 3
A. I . B. I 14. C. I 0. D. I .
4 4
Lời giải
Đổi cận: x 0 y3 y 0 y 0;
x 2 y3 y 2 y 1.
2 1 1
5
Do đó I f (x )dx y(3y 2 1)dy (3y 3 y )dy .
0 0 0
4
Ví dụ 2. Biết mỗi số thực t 0 phương trình 4 x3 + tx − 4 = 0 có nghiệm dương duy nhất x = x(t ) , với
7
x(t ) là hàm số liên tục theo t trên 0;+) . Tính tích phân I = x(t ) dt
2
https://www.facebook.com/groups/toanvd.vdc
NHÓM GIÁO VIÊN TOÁN VIỆT NAM
31 31 31 31
A. I . B. I C. I . D. I .
4 16 32 8
Lời giải
4 − 4 x3 8 x3 + 4 t = 0 4 x3 − 4 = 0 x = 1
Đặt t = dt = − dx , đổi cận :
1
x x2 t = 7 4 x + 7 x − 4 = 0 x =
3
2
8 x3 + 4
1
( ) ( )
2 1 31
Ta có I = − x . = + = + 1 =
2 3 4
2
dx 8 x 4 dx 2 x 4 x
1
x 1 2 8
2
Đổi cận: x a t b; x b t a.
b a b b
b b
b
1
Vậy I g(x )dx .
2 a
Ví dụ 1. (Trích đề minh họa của Bộ GD&ĐT năm 2017) Cho hàm số f (x ) liên tục trên và thỏa mãn
3
2
f (x ) f ( x) 2 2 cos 2x , x . Tính tích phân I f (x )dx .
3
2
A. I 6. B. I 0. C. I 2. D. I 6.
Lời giải
Đặt x t dx dt .
3 3 3 3
Đổi cận x t ; x t .
2 2 2 2
https://www.facebook.com/groups/toanvd.vdc
NHÓM GIÁO VIÊN TOÁN VIỆT NAM
3 3 3 3
2 2 2 2
Do đó: I f (x )dx f ( t )( dt ) f ( t )dt f ( x )dx .
3 3 3 3
2 2 2 2
3 3 3
2 2 2
Suy ra 2I ( f (x ) f ( x ))dx 2 2 cos 2x dx 2 cos x dx 12 .
3 3 3
2 2 2
Vậy I 6.
Ví dụ 2. Cho hàm số f (x ) liên tục trên và thỏa mãn f (x ) f x sin 2x , x . Tính tích phân
2
2
I f (x )dx .
0
1
A. I . B. I 1. C. I 0. D. I 2.
2
Lời giải
Đặt t x dx dt.
2
Đổi cận: x 0 t ; x t 0.
2 2
2 2 2 2
Do đó I f (x )dx I f t ( dt ) f t dt I f x dx .
0 0
2 0
2 0
2
2 2
Suy ra 2I f (x ) f x dx sin2xdx 1.
0
2 0
1
Vậy I .
2
1
Ví dụ 3. Cho hàm số y f (x ) liên tục trên đoạn [ 3; 3] và thỏa mãn 3 f (x ) 4f ( x ) . Tính tích
9 x2
3
phân I f (x )dx .
3
https://www.facebook.com/groups/toanvd.vdc
NHÓM GIÁO VIÊN TOÁN VIỆT NAM
A. I . B. I . C. I . D. I .
6 40 42 41
Lời giải
1
Từ giả thiết, thay x bằng x ta được 3f ( x ) 4 f (x ) .
9 x2
1 3
3 f (x ) 4f ( x ) 2
9 f (x ) 12 f ( x ) 1
Do đó ta có hệ 9 x 9 x2 f (x ) .
1 4 7(9 x 2)
3f ( x ) 4 f (x ) 16 f (x ) 12 f ( x )
9 x2 9 x2
3 3
1 1
Vậy I f (x )dx dx .
3
7 3
9 x2
4 4
1 1 3 1
Do đó I . dt dt .
7 9 9 tan2 t cos2 t 21 42
4 4
1 1 1
Cách khác: Ta có 3 f (x ) 4f ( x ) 2
f (x ) 4f ( x) .
9 x 3 9 x2
3 3
1 1
Khi đó: I f (x )dx 4 f ( x ) dx .
3
3 3
9 x2
Đổi cận: x 3 t 3; x 3 t 3.
3 3 3
3 3
1 dx 1 dx
Vậy I 4I I .
3 3
9 x2 7 3
9 x2 42
https://www.facebook.com/groups/toanvd.vdc
NHÓM GIÁO VIÊN TOÁN VIỆT NAM
Ví dụ 4. Cho hàm số f (x ) liên tục trên [0;1] và thỏa mãn 2 f (x ) 3 f (1 x) 1 x 2 . Tính tích phân
1
I f (x )dx .
0
A. I . B. I . C. I . D. I .
20 16 6 4
Lời giải
2 f (x ) 3 f (1 x) 1 x2 4 f (x ) 6 f (1 x) 2 1 x2
Do đó ta có hệ
2 f (1 x) 3 f (x ) 2x x2 9 f (x ) 6 f (1 x) 3 2x x2
3 2x x2 2 1 x2
Suy ra f (x ) .
5
1
1
Vậy I 3 2x x2 2 1 x 2 dx .
5 0
20
1
Cách khác: Từ 2 f (x ) 3 f (1 x) 1 x 2 , suy ra f (x ) 1 x2 3 f (1 x ) .
2
1 1 1
1 2
Khi đó I f (x )dx 1 x dx 3 f (1 x )dx
0
2 0 0
0 1 1
1 1
1 1
Vậy I 1 2
x dx 3I . Suy ra I 1 x 2 dx .
2 0
5 0
20
1 1
Ví dụ 5. Cho hàm số f (x ) liên tục trên ;2 và thỏa mãn f (x ) 2f 3x . Tính tích phân
2 x
2
f (x )
I dx .
1
x
2
https://www.facebook.com/groups/toanvd.vdc
NHÓM GIÁO VIÊN TOÁN VIỆT NAM
1 3 5 7
A. I . B. I . C. I . D. I .
2 2 2 2
Lời giải
1 1 3
Từ giả thiết, thay x bởi ta được f 2 f (x ) . Do đó ta có hệ
x x x
1 1
f (x ) 2f 3x f (x ) 2f 3x
x x 2
. Suy ra f (x ) x.
1 3 1 6 x
f 2 f (x ) 4 f (x ) 2f
x x x x
2
2 2
f (x ) 2 2 3
Khi đó I dx 1 dx x .
1
x 1
x2 x 1 2
2 2 2
1 1
Cách khác: Từ f (x ) 2f 3x suy ra f (x ) 3x 2f .
x x
1 1
2 f f
2
f (x ) x 2 2
x
Khi đó I dx 3 2 dx 3 dx 2 dx .
1
x 1
x 1 1
x
2 2 2 2
1
f
2
x 1 1 1
Xét J dx . Đặt t , suy ra dt dx t 2 dx dx dt .
1
x x x2 t2
2
1 1 2
1
2
f (t )
2
f (x )
Đổi cận : x t 2; x 2 t . Khi đó J tf (t ) dt dt dx I.
2 2 2
t2 1
t 1
x
2 2
2 2
3
Vậy I 3 dx 2I . Suy ra I dx .
1 1
2
2 2
1 x 1 1
Ví dụ 6. Cho hàm số f (x ) liên tục trên \ thỏa mãn f (x 1) 3f 1 2x , x .
2 1 2x 2
Biết f (x )dx a b ln 3 c ln 5 với a, b, c là các số hữu tỉ. Giá trị của 2a b c bằng
1
https://www.facebook.com/groups/toanvd.vdc
NHÓM GIÁO VIÊN TOÁN VIỆT NAM
1 5 11
A. . B. 1. C. . D. .
2 16 16
Lời giải
x 1 y 1 y
Đặt y 1 x x 1 .
1 2x 2y 1 2y 1
1 y 1 1
Suy ra f 3 f (y 1) , y
2y 1 2y 1 2
x 1 1 1
Suy ra f 3 f (x 1) , x
1 2x 2x 1 2
x 1 1
f (x 1) 3f 1 2x , x
1 2x 2
Do đó
x 1 1 1
f 3 f (x 1) , x
1 2x 2x 1 2
3 1 3 1
Suy ra 8 f (x 1) 1 2x f (x 1) 1 2x , x
1 2x 8 2x 1 2
1 3 1
Suy ra f (x ) 1 2x , x .
8 2x 1 2
2 2 2
1 3 1 3 1 3 3
Khi đó I f (x )dx 1 2x dx x x 2
ln 2x 1 ln 3 ln 5 .
1
8 1
2x 1 8 2 1
2 16 16
1 3 3
Suy ra a , b , c .
2 16 16
Vậy 2a b c 1.
Dạng 6: Tích phân liên quan đến phương trình hàm có dạng u(x ).f (x ) v(x ).f (x )
Chủ yếu biến đổi để sử dụng các công thức đạo hàm
1) u.v + u.v = ( uv )
uv − uv u
2) =
v2 v
u
3)
2 u
= ( u )
https://www.facebook.com/groups/toanvd.vdc
NHÓM GIÁO VIÊN TOÁN VIỆT NAM
Việc còn lại là lấy tích phân hai vế để đi đến kết quả
Ví dụ 1. Cho hàm số f (x ) có đạo hàm liên tục trên (0; ) , biết f (x ) (2x 3)f 2(x ) 0,
2
1
f (x ) 0 với mọi x 0, f (1) và f (x )dx a ln 2 b ln 3 với a, b là các số hữu tỉ. Giá trị của
6 1
a b bằng
A. 1. B. 1. C. 2. D. 3.
Lời giải
f (x )
Ta có: f (x ) (2x 3)f 2 (x ) 0 (2x 3) (do f (x ) 0 ).
f 2 (x )
f (x ) 1
Suy ra: dx (2x 3)dx x2 3x C.
f 2 (x ) f (x )
1 1
Suy ra f (x ) . Vì f (1) nên C 2.
x 2
3x C 6
1 1 1
Suy ra f (x ) .
x2 3x 2 x 1 x 2
2 2
1 1
Do đó I f (x )dx dx 3 ln 2 2 ln 3 .
1 1
x 1 x 2
Suy ra a 3; b 2 . Vậy a b 1.
Ví dụ 2. Cho hàm số f (x ) liên tục trên [0;6] thỏa mãn f (x ) 1 với mọi x [0;6], f (0) 0 và
f (x ) x 2
1 2x f (x ) 1 . Khi đó f (x )dx bằng
0
Lời giải
f (x ) 2x
Từ giả thiết suy ra .
f (x ) 1 x2 1
f (x ) 2x
Suy ra dx dx 2 f (x ) 1 2 x2 1 C.
2
f (x ) 1 x 1
https://www.facebook.com/groups/toanvd.vdc
NHÓM GIÁO VIÊN TOÁN VIỆT NAM
6 6
Ví dụ 3. Cho hàm số f (x ) có đạo hàm và liên tục trên [1; 4], đồng biến trên [1; 4] , thỏa mãn
4
2 3
x 2xf (x ) [ f (x )] với mọi x [1; 4] . Biết rằng f (1) , tính tích phân I f (x )dx .
2 1
Lời giải
2 f (x ) 2 f (x )
Suy ra f (x ) x. 1 2 f (x ), x [1; 4] . Suy ra x dx x dx .
2 1 2 f (x ) 2 1 2 f (x )
2 3 4
Do đó 1 2 f (x ) x x C . Vì f (1) nên C .
3 2 3
2
2 4
x x 1
3 3 2 3 8 7
Suy ra f (x ) x x x .
2 9 9 18
4 4
2 3 8 7 1186
Vậy I f (x )dx x x x dx .
1 1
9 9 18 45
f (3 x ).f (x ) 1
Ví dụ 4. Cho hàm số y f (x ) có đạo hàm trên [0;3] , thỏa mãn với mọi x [0; 3] và
f (x ) 1
3
1 xf (x )
f (0) . Tính tích phân I dx .
2 0
[1 f (3 x )]2 .f 2 (x )
1 3 5
A. I . B. I 1. C. I . D. I .
2 2 2
Lời giải
https://www.facebook.com/groups/toanvd.vdc
NHÓM GIÁO VIÊN TOÁN VIỆT NAM
1
Từ giả thiết f (3 x ).f (x ) 1 và f (0) suy ra f (3) 2. Ta có: [1 f (3 x )]2.f 2(x ) [1 f (x )]2
2
3 3
xf (x ) 1
(vì f (3 x ).f (x ) 1 ). Do đó I dx xd
0
[1 f (x )]2 0
1 f (x )
3 3
x 1
dx 1 J.
1 f (x ) 0 0
1 f (x )
3 t 3 x 0 3 3
1 1 1 1
Tính J dx dt dt dx .
0
1 f (x ) 3
1 f (3 t) 0
1 f (3 t) 0
1 f (3 x)
3 3 3
1 1
Suy ra 2J dx dx 1dx 3 (vì f (3 x ).f (x ) 1 ).
0
1 f (x ) 0
1 f (3 x) 0
3 1
Suy ra J . Vậy I .
2 2
Ví dụ 5. Cho hàm số f ( x ) 0 , liên tục trên đoạn 1;2 và thỏa mãn f (1) = x 2 . f ( x) = 1 − 2 x 2 . f 2 ( x) ( )
1
3
2
với x 1;2 . Tính tích phân I = f ( x)dx
1
1 1
A. I ln 3 B. I ln 3 C. I ln 3 D. I ln 3
2 4
Lời giải
f ( x) 1 − 2 x 2 1 1
2
(
Ta có x . f ( x) = 1 − 2 x . f ( x)
2 2
) f 2 ( x)
=
x2
− = 2 −2
f ( x) x
1 1 1 1
− = 2 − 2 .dx − = − − 2 x + c , do f (1) = 1 c = 0
f ( x) x f ( x) x 3
1 2 x2 + 1 x
Nên ta có = f ( x) = 2
f ( x) x 2x +1
1 d (1 + 2 x 2 ) 1
2 2 2 2
x 1 1
Khi đó I = f ( x)dx = dx = = ln 1 + 2 x 2 = ( 2 ln 3 − ln 3) = ln 3
1 1
1+ 2x 2
4 1 1+ 2x 2
4 1 4 4
https://www.facebook.com/groups/toanvd.vdc
NHÓM GIÁO VIÊN TOÁN VIỆT NAM
Ví dụ 6. Cho hàm số f ( x) liên tục, không âm trên R và thỏa mãn f ( x). f ( x) − 2 x. f 2 ( x) + 1 = 0 với
1
x R và f (0) = 0 . Tính tích phân I = f ( x)dx
0
1 1
A. I 3 3 2 2 B. I 3 3 2 2
3 3
C. I 3 3 2 2 D. I 3 3 2 2
Lời giải
Ta có f ( x). f ( x) − 2 x. f ( x) + 1 = 0
2 f ( x). f ( x)
f 2 ( x) + 1
= 2x (
)
f 2 ( x) + 1 = 2 x
f 2 ( x) + 1 = x 2 + 1 f 2 ( x) + 1 = ( x 2 + 1) f 2 ( x) = x 2 ( x 2 + 2 ) f ( x) = x
2
x2 + 2
1 1 1
(vì f ( x) không âm trên R ). Khi đó I = f ( x)dx = x x 2 + 2dx = x x 2 + 2dx
0 0 0
( )
1
= x 2 + 2d ( x 2 + 2) = . ( x 2 + 2 ) x 2 + 2 = 3 3 − 2 2
1 1 2 1
20 2 3
0
3
Dạng 7. Một số bài toán liên quan đến hằng đẳng thức tích phân [ f (x ) g x ]2dx 0 và sử
a
b b
+ Công thức tích phân từng phần: u ( x)v( x)dx = ( u ( x)v( x) ) a − v( x)u ( x)dx (trong đó u , v có đạo hàm
b
a a
b
+ Tính chất: Nếu f ( x) 0 với x a; b thì f ( x)dx 0 , dấu "=" xảy ra f ( x) = 0, x a; b
a
b
+ Hệ quả: f
2
( x)dx = 0 f ( x) = 0 với x a; b .
a
+ Bất đẳng thức Holder: Cho hai hàm số f (x ) và g(x ) liên tục trên đoạn [a;b ] . Khi đó
https://www.facebook.com/groups/toanvd.vdc
NHÓM GIÁO VIÊN TOÁN VIỆT NAM
2
b b b
2
f (x ).g(x )dx f (x )dx . g 2 (x )dx .
a a a
1 1
Ví dụ 1. Cho hàm số f (x ) thỏa mãn (x 1)f (x )dx 10 và 2f (1) f (0) 2 . Tính I f (x )dx .
0 0
A. I 12. B. I 8. C. I 12. D. I 8.
Lời giải
u x 1 du dx
Đặt . Khi đó
dv f (x )dx v f (x )
1 1 1 1
1
10 (x 1)f (x )dx (x 1)f (x ) f (x )dx 2 f (1) f (0) f (x )dx 2 f (x )dx .
0
0 0 0 0
Suy ra f (x )dx 8.
0
4 e2
2 f (ln2 x )
Ví dụ 2. Cho hàm số f (x ) liên tục trên và thỏa mãn tan x .f (cos x )dx 1, dx 1 . Tính
0 e
x ln x
2
f (2x )
tích phân I dx
1
x
4
A. I 1. B. I 2. C. I 3. D. I 4.
Lời giải
dt
Đặt t cos2 x. Suy ra dt 2 sin x cos xdx 2 cos2 x tan xdx 2t tan xdx tan xdx
2
1
Đổi cận: x 0 t 1; x t . Khi đó:
4 2
https://www.facebook.com/groups/toanvd.vdc
NHÓM GIÁO VIÊN TOÁN VIỆT NAM
1
2 1 1
1 f (t ) 1 f (t ) 1 f (x )
1 A dt dt dx .
2 1
t 2 1
t 2 1
x
2 2
1 e2
f (x ) f (ln2 x )
Suy ra dx 2 . Xét B dx 1.
1
x e
x ln x
2
2 ln x 2 ln2 x 2u dx du
Đặt u ln x . Suy ra du
2
dx dx dx .
x x ln x x ln x x ln x 2u
Đổi cận: x e u 1; x e2 u 4.
4 4
1 f (u) 1 f (x )
Khi đó 1 B du dx
2 1
u 2 1
x
4
f (x )
Suy ra dx 2.
1
x
2
f (2x )
Xét tích phân cần tính I dx
1
x
4
1 v
Đặt v 2x, suy ra dx dv, x
2 2
1 1
Đổi cận: x v ; x 2 v 4.
4 2
4 4 1 4
f (v ) f (x ) f (x ) f (x )
Khi đó I dv dx dx dx 2 2 4.
1
v 1
x 1
x 1
x
2 2 2
1
−1 2
Ví dụ 3. Cho f ( x) là hàm số chẵn liên tục, có đạo hàm trên R thỏa mãn f = 4 và f ( x)dx = 3 .
2 0
0
Tính tích phân I = sin 2 xf (sin x)dx
−
6
A. I 2 B. I 2 C. I 1 D. I 1
Lời giải
https://www.facebook.com/groups/toanvd.vdc
NHÓM GIÁO VIÊN TOÁN VIỆT NAM
0
Ta có I = 2 sin x cos x. f (sin x)dx , đặt t = s inx dt = cos xdx
−
6
− −1
x= t = 0 0
Đổi cận : 6 2 khi đó I = 2 tf (t )dt I = 2 xf ( x)dx
x = 0 t = 0
−1 −1
2 2
u = x du = dx
0
0
ta có I = 2 ( xf ( x) ) −1 − f ( x)dx = 4 − 2 f ( x)dx
0
Đặt:
dv = f ( x)dx v = f ( x) 2 −1
−1
2 2
1
1
0 2
Ví dụ 4. ( Trích đề tham khảo của Bộ GD&ĐT năm 2018) Cho hàm số f (x ) có đạo hàm liên tục trên
1 1 1
2 2 1
đoạn [0;1] thỏa mãn f (1) 0, [ f (x )] dx 7 và x f (x )dx . Tích phân f (x )dx bằng
0 0
3 0
7 7
A. . B. 1. C. . D. 4.
5 4
Lời giải
u f (x ) du f (x )dx 1 1 1
1 2 x 3 f (x ) x3
Đặt x3
. Khi đó: x f (x )dx f (x )dx
dv x 2 dx v 3 3 0 3
0 0
3
1 1 1
1 3 3
x f (x )dx ( do f (1) 0 ). Suy ra x f (x )dx 1 . Tìm k sao cho [ f (x ) kx 3 ]2dx 0
3 0 0 0
1 1 1 1
1
Ta có [ f (x ) kx ] dx 3 2
[ f (x )] dx2
2k 3
x f (x )dx k 2
x 6dx 7 2k ( 1) k 2. 0 k 7.
0 0 0 0
7
Do đó [ f (x ) 7x 3 ]2dx 0 f (x ) 7x 3 0 f (x ) 7x 3 .
0
7 4 7 7 4 7
Suy ra f (x ) x C . Vì f (1) 0 nên C . Do đó f (x ) x .
4 4 4 4
https://www.facebook.com/groups/toanvd.vdc
NHÓM GIÁO VIÊN TOÁN VIỆT NAM
1 1
7 4 7 7
Vậy f (x )dx x dx .
0 0
4 4 5
2 1 1 1 1
1
3 2 2 1
7 7.( 1)2 7 x 3 f (x )dx 7 (x ) dx . (f (x )) dx . 7. . (f (x ))2dx (f (x ))2dx .
0 0 0
7 0 0
1 1 1
3 3 3 k
Ta có 1 x f (x )dx x .kx dx k x 6dx . Suy ra k 7.
0 0 0
7
7 4 7 7 4 7
Do đó f (x ) 7x 3 . Suy ra f (x ) x C . Vì f (1) 0 nên C . Do đó f (x ) x .
4 4 4 4
1 1
7 4 7 7
Vậy f (x )dx x dx .
0 0
4 4 5
2
Ví dụ 5. Cho hàm số f ( x) liên tục, có đạo hàm trên đoạn 1;2 . Biết f (0) = 1 , f ( x)dx = 2 và
1
2 2
1 1
A. I 68 B. I 34 C. I 17 D. I 136
Nhận xét : Giả thiết chứa f ( x) và f ( x) nên ta tạo bình phương dạng f ( x) − a
2 2
2 2 2
f ( x) dx − 2a f ( x)dx + a 2 dx = 0 4 − 4a + a2 = 0 a = 2 .Từ đó ta có lời giải
2
1 1 1
Lời giải
( f ( x) )
2 2 2 2 2
f ( x) − 2 dx = 0 − 4 f ( x) + 4 dx = f ( x) dx − 4 f ( x)dx + 4 dx
2 2 2
Ta có
1 1 1 1 1
= 4 − 8 + 4 = 0 f ( x) = 2 f ( x) = 2 x + c , mà f (0) = 1 c = 1 nên f ( x) = 2 x + 1
https://www.facebook.com/groups/toanvd.vdc
NHÓM GIÁO VIÊN TOÁN VIỆT NAM
( )
2 2 2
Khi đó I = f ( x) dx = ( 2 x + 1) dx = (8x3 + 12 x 2 + 6 x + 1) dx = 2 x + 4 x + 3x + x
2
= 68
3 3 4 3 2
1
1 1 1
Câu 1: Cho hàm số f ( x) đồng biến, có đạo hàm trên đoạn 1;4 và thoản mãn
4
x + 2 x. f ( x) = f ( x) với x 1;4 . Biết f (1) = 3 , tính I = f ( x)dx
2
2 1
Câu 2: Cho hàm số f ( x) đồng biến, có đạo hàm cấp hai trên đoạn 0; 2 và thỏa mãn
0
I = (2 x + 1). f ( x)dx
−2
2x
Cho f ( x) có đạo hàm trên R và thỏa mãn 3 f ( x).e
( x ) − x 2 −1
− = 0 với x R .
3
f
Câu 3:
f 2 ( x)
7
Biết f (0) = 1 , tính tích phân I = x. f ( x)dx
0
Câu 4: Cho f ( x) có đạo hàm trên 0;1 thỏa mãn f ( x) + ( x + 1) . f ( x) = 1 với x 0;1 .
1
Biết f (5) = 7 , tính tích phân I = f ( x)dx
6 0
2
Biết f (1) = e , tính tích phân I = x. f ( x)dx
1
2
https://www.facebook.com/groups/toanvd.vdc
NHÓM GIÁO VIÊN TOÁN VIỆT NAM
2
Câu 8: Cho hàm số f ( x) liên tục trên đoạn ;1 và thỏa mãn 2 f ( x) + 3 f ( 2 ) = 5x với
3 3x
2 1
x ;1 . Tính tích phân I = f ( x)dx
3 2 x
3
1
Tính tích phân I = f ( x)dx
0
Câu 10: Cho hàm số f ( x) liên tục trên đoạn 0;1 và thỏa mãn 4 xf ( x 2 ) + 3 f (1 − x) = 1 − x 2 với
1
x 0;1 . Tính tích phân I = f ( x)dx
0
Câu 11: Cho hàm số f ( x) liên tục trên R và thỏa mãn f ( x + 2 x − 2) = 3 x − 1 với x R .
3
10
Tính tích phân I = f ( x)dx
1
Câu 12: Cho hàm số f ( x) liên tục trên đoạn −1;5 và thỏa mãn f ( x) + f ( x) + 2 = x với
2019
4
x −1;5 . Tính tích phân I = f ( x)dx
0
3
Câu 13: Cho hàm số f ( x) liên tục, có đạo hàm trên R thỏa mãn f ( 3) = 3 và
f ( x)dx
=1 .
0 1 + x2
( )
3
Tính tích phân I = 0
f ( x) ln x + 1 + x 2 dx
Câu 14: Cho hàm số f ( x) liên tục, có đạo hàm trên R và thỏa mãn
2 1
https://www.facebook.com/groups/toanvd.vdc
NHÓM GIÁO VIÊN TOÁN VIỆT NAM
Câu 15: Cho hàm số f ( x) liên tục, có đạo hàm trên đoạn 1;3 thỏa mãn f (3) = f (1) = 3 và
xf ( x)
3
f ( x) + ln x
3
Câu 16: Cho hàm số f ( x) liên tục trên đoạn 0;1 thỏa mãn f (1) =
1
và
2
1 1
xf ( x)
( f ( x) + x ) .ln(1 + x )dx = 2 ln 2 − 1 . Tính tích phân I =
2
dx
0 0
1 + x2
1
Câu 17: Cho hàm số f ( x) liên tục, có đạo hàm trên đoạn 0;1 . Biết xf ( x)dx = 1 và
0
1 1
1
Câu 18: Cho hàm số f ( x) liên tục, có đạo hàm trên đoạn 0;1 . Biết f ( x) dx =
2 1
và
0
5
1 1
2
0
x . f ( x )dx =
5
. Tính tích phân I = f ( x)dx
0
Câu 19: Cho hàm số f ( x) liên tục, có đạo hàm trên đoạn 0; 2 . Biết f (2) = 7 và
2
1 1
Câu 20: Cho hàm số f ( x) liên tục trên đoạn 0;1 thỏa mãn
7
0
f ( x)dx = 2 , xf ( x)dx = 6
0
và
1 1
13
0 f ( x) dx = 3 . Tính tích phân I = 0 f ( x) dx
2 3
[2] Tuyển tập các đề thi thử các trường trong cả nước năm 2017-2021.
https://www.facebook.com/groups/toanvd.vdc