Nhà mẹ Lê một truyện hay trích trong tập Gió đầu mùa của nhà văn Thạch Lam.

Truyện kể về nhân
vật mẹ Lê, một người đàn bà nghèo khổ cùng với đàn con nheo nhóc. Cuộc đời của mẹ Lê là những
chuỗi ngày bất hạnh phức tạp đến cùng cực nhưng ở mẹ vẫn toát lên những đức tính cao quý để che
chở bảo vệ cho đàn con.

Dưới ngòi hút đa tài, đa nghệ viết ra những câu từ văn chương như tranh vẽ tả thực của Thạch Lam,
đoạn trích đã và đang lột tả chân thực về số phận đáng thương của một người đàn bà làm mẹ của tận
mười một người con nheo nhóc. Cái đói, sự túng quẫn đặc trưng của cái xã hội thời bấy giờ được
hiện lên. Đã nghèo, đã đói khát nhưng mẹ Lê lại đẻ nhiều con khiến cho sự túng quẫn, khổ sở hơn
gấp nhiều lần. Hình ảnh một người đàn bà với làn da nhăn nheo như quả trám khô, thân hình thấp bé
khắc khổ nhưng lại là mẹ của mười một đứa con, đứa lớn nhất mới mười bảy, đứa bé nhất vẫn còn bế
trên tay. Cái sự bần cùng hóa của xã hội hết thảy cứ như đang hiện diện hết ở nhà Mẹ Lê. Đói rét,
nghèo khổ, túng quẫn khi tận mười mấy con người nheo nhóc trong cái nhà được miêu tả như cái “ổ
chó” cùng với sự châm biếm miêu tả mẹ con nhà mẹ Lê như những “chó mẹ và chó con” được toát
lên sự chua xót, khổ cực đến nỗi so sánh người với động vật như vậy. Tuy là thế, nhưng người mẹ
này luôn âm thầm chịu đựng sự vất vả một mình, lam lũ, không than thở hay hờn trách một câu.
Hình ảnh Mẹ Lê là hiện diện của cả triệu bà mẹ thời bấy giờ, có khổ đến mấy cũng không bỏ con,
thà chịu đói, chịu rét, chịu hết tất cả sự khổ đau thì cũng nuôi con cho bằng được. Sự vĩ đại ấy, cứ
âm thầm lặng lẽ, chịu đựng. Hình ảnh thống khổ biết bao nhưng lại được âm thầm chắt chiu những
cái đẹp, cái đẹp của người làm mẹ từ bao đời nay, thà rằng để mình chịu khổ, thà rằng bữa đói bữa
no chứ không để con phải chết đói, chết khát và thậm chí nhịn đói nuôi con để cho những đứa nhỏ
không phải khổ hơn mình dù chỉ một chút. Sự cao cả ấy được hiện diện rõ nhất là lấy sự vất vả vì có
việc làm niềm vui, vì lúc ấy có người thuê làm việc, có vài bát gạo, vài đồng bạc để nuôi con. Lúc
đó, con bà có bát cơm để no bụng. Nhưng rồi mẹ lại chìm trong sự lo âu, đến mùa đông hết việc chỉ
còn rạ khô ngoài đòng, không ai thuê mẹ nữa, con mẹ lại chịu đói từng bữa. Những đứa con nheo
nhóc oằn mình chịu đói chịu rét đến ngày mùa năm sau. Cái khổ của nhà mẹ Lê là nhà quá đông con
khiến mẹ phải oằn mình lo toan mọi thứ.

Hình ảnh Mẹ Lê là sự hiện diện của hàng triệu người mẹ lúc bấy giờ, dù cực khổ đến đâu cũng
không nỡ bỏ con, thà chịu đói, chịu rét, chịu hết khổ cực thì mới chịu. có thể nuôi dạy con cái tốt. Sự
vĩ đại ấy, chỉ âm thầm, chịu đựng. Hình ảnh biết bao đau khổ nhưng âm thầm nâng niu vẻ đẹp cao
đẹp của người mẹ bao đời nay thà để mình khổ còn hơn để đàn con chết đói, chết khát. con cái
không phải khổ hơn mình một chút nào. Sự cao cả đó được thể hiện rõ nhất ở niềm vui của một công
việc, bởi lúc đó có ai làm thuê làm gì, có mấy bát cơm và vài đồng bạc để nuôi con ăn học. Khi đó,
con trai bà bưng một bát cơm đầy bụng. Nhưng rồi người mẹ lại chìm vào nỗi khổ tâm, đến mùa
đông, tất cả những gì bà phải làm là phơi cỏ khô ngoài đồng, không ai thuê bà nữa, và những đứa
con của bà đói ăn từng bữa. Những đứa trẻ co ro, chịu rét cho đến ngày thu hoạch năm sau. Nỗi khổ
của nhà mẹ Lê là nhà đông con khiến mẹ cô phải oằn mình lo toan mọi việc.
Trong xã hội lúc bấy giờ, “con nhà nòi hơn phú quý” luôn là gánh nặng nên gia đình mẫu thân lúc
bấy giờ là chuyện vô cùng bình thường.
Qua hoàn cảnh gia đình mẹ Lê trên đây, chắc hẳn ai cũng thấy thương cho người phụ nữ ấy và luôn
nghĩ rằng nếu sinh thêm con thì mẹ sẽ khổ, giá như mẹ sinh ít con hơn thì gánh nặng của mẹ cũng
vơi đi phần nào. Và từ hình ảnh mẹ Lệ, ta còn thấy được mẹ là một người biết hi sinh, chịu thương
chịu khó, dù thế nào cũng sẽ che chở cho con, thậm chí còn uốn mình dưới giá rét để che chở cho
con, cố gắng bảo vệ con mình, bảo vệ đứa con lạnh giá đang run rẩy với chính cơ thể mình.
Qua hình ảnh mẹ Lê, chúng ta rút ra được một điều là chúng ta được truyền cảm hứng từ câu chuyện
về giải pháp, cách cứu vớt mỗi con người trong kiếp người khốn khó ấy. Liệu có ai có thể dang tay
cứu vớt, cứu vớt cuộc đời bất hạnh của mẹ con nhà họ Lê? Hoặc, dù thế nào đi nữa, cuộc sống của
họ sẽ nghèo nàn, đáng thương và khốn khổ. Thạch Lam đã viết những dòng thơ mềm mại và rất thơ
về những kiếp người bất hạnh, khốn khổ. Nhưng có lẽ, ẩn sâu trong lời văn, tác giả muốn nhắn nhủ,
khơi dậy tình yêu thương trong mỗi con người.