BÀI TẬP

I. PHẦN 1. ĐỌC HIỂU

Đọc văn bản và trả lời câu hỏi:
CON CHIM QUÊN TIẾNG HÓT
Nguyễn Quang Sáng
Bà nội tôi là kho chuyện đời xưa, mỗi đêm một chuyện cho đàn cháu nội, cháu ngoại, lũ
nhỏ vây quanh bà trên bộ ván ngựa gỗ giữa nhà trong ánh sáng tù mù của ngọn đèn dầu. Chuyện
này không phải là chuyện đời xưa. Chuyện của nhà mình nhưng lúc đó bà còn trẻ, tụi con chưa
có, vậy cũng là chuyện đời xưa phải không? Đêm ấy, bà kể:
- Ông tôi có nuôi một con nhồng. Con nhồng đẹp lạ lắm. Nó như một cô công chúa khoác
chiếc áo choàng đen, ấy là bộ lông mượt mà của nó, từ mí mắt kéo đến cổ nó là một đường vàng
hình lưỡi câu. Viền quanh cổ là một đường mầu trắng, như công chúa quấn qua cổ chiếc khăn
bằng lông cừu, mỏ vàng và đôi chân cũng vàng. Ông tôi vốn là một thợ mộc, cho nên cái lồng
của nó như một cái lâu đài. Con nhồng lúc nào cũng vui tươi, nhảy nhót trong chiếc lồng lộng
lẫy treo trước hiên nhà. Vừa đẹp, lại vừa biết nói, nó là niềm vui của cả xóm, không chỉ cho trẻ
con mà cho cả người lớn. Thấy có người thoáng qua, nó cất tiếng: "Chào khách". Khi người
dừng lại trước mặt nó, nó hỏi: "Khỏe không". Ai hỏi gì thì nó dạ. Nó bắt chước giọng ông, nó
gọi bà: "Em ơi, em". Nó bắt chước giọng bà, nó gọi ông: "Anh ơi, anh". Trong nhà đang nói
chuyện, bỗng chợt nghe tiếng cười, nó cười: "Khậc khậc" y như giọng cười của ông. Thỉnh
thong nó lại cất tiếng: "Thôi, thôi thôi" nghe như lời can gián thiết tha của một cô gái.
- Khách! - Ngồi trong nhà nghe nó nói, biết là có khách sắp vào nhà.
Người lớn hay trẻ nhỏ hàng xóm, mỗi lần đến chi với nó cũng cho nó một trái ớt. Thò mỏ
gắp trái ớt, nó mừng nó nhảy.
Trong nhà ai cũng dạy nó tiếng nói lịch sự, lễ phép. Nhưng hình như bấy nhiêu tiếng đó,
nghe hoài cũng nhàm, bớt vui. Chẳng biết đứa nhỏ nào cắc cớ dạy thêm cho nó vài tiếng chửi
cục cằn: "Đồ đểu, cút, cút đi".
Ngày đầu, nghe những tiếng lạ lùng đó, bọn nhỏ vỗ tay và nó được nhiều ớt hơn mọi ngày.
Nhỏ vui đã đành, người lớn cũng vui... nghe nó chưởi "đồ đểu" người nghe không nghĩ là mình
đểu nên chẳng ai giận, nghe nó bảo "cút, cút" người ta không cút mà cười và lại thưởng cho nó
ớt ngon hơn, nhiều hơn. Nó nói riết thành quen không ai để ý nó quên tiếng hót từ lúc nào.
Bỗng một hôm có một chiếc xe hơi đậu lại trước nhà. Quan huyện từ trong xe bước ra. Một
người to lớn bệ vệ trong bộ đồ tây trắng, cà vạt đỏ, giày đen. Quan huyện đến để đặt ông đóng
nhái bộ salon thời Louis. Đã là quan thì phi oai quyền, trước mặt ai không chào không hỏi.
Quan huyện vào tới cửa thì con nhồng cất tiếng:
- Đồ đểu!
Quan huyện giật mình: - Đồ đểu! Đồ đểu!
Thấy quan huyện không thưởng cho nó trái ớt, nó lại cất tiếng: - Đồ đểu! Đồ đểu!
Quan huyện trợn tròn hai con mắt. Ông tôi thấy vậy sợ điếng, vội cúi rạp mình rước quan
vào. Ông liếc nhìn bà. Hiểu ý ông, bà rối rít mời quan ngồi, rót nước mời quan uống.
 2
Đang chào đang hỏi khách, bà bỗng nghe bên ngoài có tiếng đánh "bốp" một cái. Bà bước
ra, bà thấy con chim bị ông đập vào cây cột, nát đầu. Trên thân cột còn một đốm máu bê bết,
còn con nhồng thì nằm dưới đất như một miếng giẻ rách đen. Chẳng biết ông sợ hay ông giận,
bà chỉ nghe ông lẩm bẩm:
- Không! Nó bảo "cút đi" thì nhà này chỉ có chết.
Thương con nhồng, bà tôi quỳ xuống trước cái xác của nó. Chẳng biết lúc ấy bà tôi đau
đớn thế nào, bây giờ trong ánh đèn dầu, tôi thấy hai giọt nước mắt của bà.
Con chim chết, hết chuyện, bọn tôi có đứa thò chân xuống đất, bà đưa tay kéo lại. Và sau
câu chuyện bao giờ bà cũng rút lời răn dạy:
- Cho nên, biết thì nói, không biết thì đừng nói theo lời người khác, chết oan đó, các con!
….Hết…

Câu 1. Xác định ngôi kể, điểm nhìn trần thuật của truyện ngắn.
- Truyện được kể ở ngôi thứ nhất, từ điểm nhìn của nhân vật tôi.
Câu 2. Con nhồng được miêu tả ở đặc điểm nào?
- Con nhồng đẹp: bộ lông mượt mà, mí mắt kéo đến cổ nó là một đường vàng hình lưỡi câu.
Viền quanh cổ là một đường mầu trắng, đôi chân cũng vàng.
- Con nhồng luôn vui tươi, vừa đẹp vừa biết nói.
Câu 3. Con nhồng bắt chước giọng ông và bà đã kêu gì?
Nó bắt chước giọng ông, nó gọi bà: "Em ơi, em".
Nó bắt chước giọng bà, nó gọi ông: "Anh ơi, anh".
Câu 4. Âm thanh “bốp” người bà nghe được là gì?
Âm thanh “bốp” là tiếng đập đầu con nhồng vào cột của ông khiến nó nát đầu
Câu 5. Chi tiết lời nói của bà cuối tác phẩm có ý nghĩa gì?
- Đau đớn trước cái chết của con nhồng, bà đã nói: Cho nên, biết thì nói, không biết thì
đừng nói theo lời người khác, chết oan đó, các con!
- Ý nghĩa của câu nói:
+ Xét ở phương diện xây dựng cốt truyện: chi tiết này nằm ở phần cởi nút sau khi cốt
truyện phát triển lên tới đỉnh điểm ở hành động ông đập nát đầu con chim.
+ Xét ở phương diện nội dung: Khái quát nội dung ý nghĩa của truyện cũng như thông điệp
của tác phẩm.
+ Là lời khuyên của bà dành cho con cháu: nếu không hiểu bản chất vấn đề mà nói theo
người khác sẽ dẫn tới hậu quả không lường; quen nói tiếng nói của người khác, mình sẽ mất đi
tiếng nói của chính mình, dẫn sẽ đánh mất chính bản thân mình.
Câu 6. Vì sao con chim “quên tiếng hót”?
 3
Con chim quên tiếng hót, vì khi con nhồng được dạy mấy câu chửi cục cằn, nói riết thành
quen, mọi người còn vui vẻ, thưởng ớt cho nó.
Câu 7. Nêu chủ đề của truyện.
Qua câu chuyện về con nhồng nói nhại tiếng người, truyện để lại bài học sâu sắc đối với
con người: không nên đánh mất mình, không nói lại theo lời người khác khi không hiểu biết gì
về điều mình nói, không cổ xúy cho cái xấu, khiến cái xấu lấn lướt cái đẹp...
Câu 8. Bài học gì anh/chị đúc rút được từ truyện ngắn?
- Có thể lựa chọn các bài học khác nhau được rút ra từ văn bản:
+ Không nên cổ xúy cho việc vay mượn tiếng nói, bắt chước tiếng nói của người khác, nói
mà không suy nghĩ, ….
+ Hãy luôn là chính mình, khẳng định giá trị của bản thân bằng chính những năng lực của
bản thân;
+ Hãy nói tiếng nói được cất lên tâm hồn, trái tim mình.
….
PHẦN II. VIẾT
Câu 1. Viết đoạn văn phân tích, đánh giá chủ đề của truyện ngắn Con chim quên tiếng hót
của Nguyễn Quang Sáng.
Gợi ý:
1. Giới thiệu vấn đề nghị luận, tác giả, tác phẩm:
2. Phân tích chủ đề của tác phẩm:
- Chủ đề của truyện ngắn: là vấn đề mà nhà văn đặt ra từ tác phẩm.
- Chủ đề của truyện “Con chim quên tiếng hót” là: Qua câu chuyện về con nhồng nói nhại
tiếng người, truyện để lại bài học sâu sắc đối với con người: không nên đánh mất mình, không
nói lại theo lời người khác khi không hiểu biết gì về điều mình nói, không cổ xúy cho cái xấu,
khiến cái xấu lấn lướt cái đẹp...
- Chủ đề được triển khai nhất quán trong toàn bộ tác phẩm:
+ Từ việc xây dựng cốt truyện: Sử dụng cốt truyện lồng truyện: nhân vật tôi kể lại câu
chuyện do bà nội kể lại:
Phần đầu truyện, người bà kể về con nhồng biết hót, biết nói tiếng người, lại nói toàn những
điều lịch sự khiến từ trẻ con đến người lớn, từ người nhà đến người ngoài ai nấy đều yêu mến
con vật này. Người kể chuyện không chỉ tạo được cảm tình của người đọc đối với con nhồng
thông minh, ngoan ngoãn mà qua những lời nhại lại của con nhồng (Chào khách! Khỏe không?
Em ơi, em! Anh ơi, anh! Khậc khậc...) người đọc còn nhận ra điều thú vị: thì ra những người
trong gia đình cũng quen nói với nhau những lời lịch sự, yêu thương, vui vẻ nên con nhồng mới
thuộc đến thế. Viết về con vật mà nét đẹp trong cách ứng xử của con người theo đó cũng lộ ra.
Phần sau câu chuyện, người bà kể lại sự việc đau lòng đến với con vật quý. Nó học được
cách nói cục cằn từ lũ trẻ mà quên mất tiếng hót và những lời lịch sự. Chưa dừng lại ở đó, tác
 4
giả đã tạo nên tình huống bất ngờ: Quan huyện ghé thăm. Tình huống này dễ khiến người đọc
hình dung con vật sẽ nói gì. Và đúng như dự đoán, nó không nói những lời lịch sự chào khách
như trước mà lại nói những lời không nên nói: “Đồ đểu!”.
Kịch tính tiếp tục được đẩy lên khi con vẹt đã nói tiếng người mà không được thưởng ớt
như mọi lần nên nó nhắc lại thêm ba lần nữa: “Đồ đểu” Viên quan ngạc nhiên, sững sờ. Người
ông, người bà thì hoảng sợ. Người đọc có lẽ chờ câu nói cuối cùng của con nhồng thốt lên “Cút
đi” và dự đoán tai họa sẽ ập đến cả nhà. Nhưng không, con nhồng không kịp nói lên mấy tiếng
đó đã bị người ông đánh chết, vì giận, hay vì sợ tai họa ập đến? Có lẽ cả hai. Cái chết của con
nhồng là việc ngoài ý muốn, ngay cả người ông cũng không muốn như vậy, nhưng đó là cái chết
“tất yếu”, khó có thể khác trong hoàn cảnh cấp bách này.
=> Ý nghĩa giáo dục sâu sắc của câu chuyện:
Câu chuyện kết thúc bằng lời dạy các cháu của người bà: Cho nên, biết thì nói, không biết
thì đừng nói theo lời người khác, chết oan đó, các con!” Đó cũng là bài học cho mỗi chúng ta:
Nếu chúng ta không hiểu chuyện mà nói theo lời người khác, sẽ để lại hậu quả khôn lường: từ
đẹp đẽ trở nên xấu xí và phải chịu hậu quả (như con vẹt trong câu chuyện kia); nói theo lời
người khác, trở thành kẻ nhiều chuyện, rắc rối; không những vậy còn gây phiền phức cho những
người xung quanh. Không dừng lại ở lời nói, sâu xa hơn, câu chuyện còn khuyên mỗi người cần
gìn giữ những giá trị của chính mình, đừng để cái xấu xí làm tha hóa, đánh mất giá trị đẹp đẽ
vốn có.
+ Đến nghệ thuật kể chuyện: lời kể tự nhiên, gần gũi; cách kể chuyện vừa hiện đại, vừa
mang sắc thái truyện ngụ ngôn, cổ tích; sự việc không quá nhiều, kịch tính cũng không quá gay
gắt, chi tiết không quá bất ngờ… tất cả cứ nhẹ nhàng, nhưng lại thấm thía, sâu sắc…
- Ý nghĩa:
Nội dung triết lý sâu sắc được kể bằng một cốt truyện đơn giản, để lại bài học thấm thía cho
người đọc về cách sống, lối sống tốt đẹp của con người.