Complexiteit van de verpleegsituatie versie 18 juli 2018

Per situatie worden onderstaande kenmerken ingeschat en gewogen, waarna een conclusie over de complexiteit van de verpleegsituatie
getrokken en onderbouwd kan worden .
Er worden complicerende factoren bij de patiënt, en complicerende factoren in de context van de zorg onderscheiden

Complexiteit van de verpleegsituatie : het is van belang dat de professional op basis van een cluster van aanwezige factoren de complexiteit van de
verpleegsituatie kan beoordelen en verantwoorden.

Laag Complex Midden complex Hoog complex Hoog complex en Specialistisch

Complicerende factoren bij de patiënt

Patiënt kenmerken Volwassene, Volwassene, (hoog) Volwassene, hoog bejaarde/ Volwassene, (hoog) bejaarde, kind,
bejaarde bejaarde, kind kwetsbare ouderen, kind baby, pasgeboren, prematuren

Voorgeschiedenis: problemen en voorgeschiedenis: problemen en

Voorgeschiedenis: mogelijk interventies in verleden die interventies in verleden die invloed
Voorgeschieden eerdere problemen en invloed kunnen hebben kunnen hebben
is: geen eerder interventies die invloed
huidige toestand
problemen en kunnen hebben
interventies die
invloed kunnen
hebben

Patiënt spreekt Patiënt spreekt Patiënt spreekt streektaal /

Nederlands streektaal/vreemde taal en vreemde taal en/of niet goed
al dan niet goed Nederlands Nederlands. Nederlander spreekt

Complexiteit van de verpleegsituatie, Shirley Brandt, Tineke Schoot, Henk van den Biggelaar, 2018

Stabiliteit van de
gezondheidssituatie
Complexiteit van de verpleegsituatie, Shirley Brandt, Tineke Schoot, Henk van den Biggelaar, 2018
enkel de streektaal. Spreekt
vloeiend een wereldtaal
(Franstalig, Engelstalig,
Portugees, Arabisch)
Er hoeft geen
rekening Er wordt al dan niet rekening Er wordt rekening gehouden met
gehouden te gehouden met gedrag gedrag passend bij een andere
worden met passend bij een andere cultuur
gedrag passend cultuur
bij een andere
cultuur
Emotionele
toestand van de De patiënt kan de situatie als De patiënt kan de situatie als
patiënt is stabiel emotioneel ontwrichtend emotioneel ontwrichtend
beleven beleven door de aard van de
ingreep/gebeurtenis of het
onverwachte karakter hiervan
Lage mate van
mondigheid en Matige mondigheid en Hoge mate van mondigheid en
informatiebeho matige informatiebehoefte hoge informatiebehoefte
efte Is moeizaam in staat tot
communicatie verbaal - non-
verbaal verbaal, wel met
inzet hulpmiddelen
Gezondheidstoe Gezondheidstoestand en Gezondheidstoestand en gedrag Gezondheidstoestand is van dien
stand en gedrag gedrag zijn redelijk zijn sterk aard dat de patiënt mogelijk
is stabiel, voorspelbaar; er is maximaal wisselend en onvoorspelbaar; er onverwacht behandeld wordt
wisselt beperkt twee keer per dag is voortdurend (bijvoorbeeld traumapatiënten,
en is herziening van de herziening van de zorgplanning sectio, suïcidegevaar, psychose) ;
voorspelbaar zorgplanning nodig nodig

Kans op risicovolle situaties
Meervoudige problematiek
Ziekte-inzicht /
gezondheidsvaardigheden
Complexiteit van de verpleegsituatie, Shirley Brandt, Tineke Schoot, Henk van den Biggelaar, 2018
Wankel, verstoord evenwicht, een dergelijke patiënt behoeft een
kwetsbaarheid specifieke eigen opvang
Weinig tijdsdruk Beperkte tijdsdruk Hoge tijdsdruk / spoed Hoge tijdsdruk / spoed
Patiëntgegevens Patiëntgegevens zijn niet Patiëntgegevens zijn niet Patiëntgegevens zijn niet makkelijk
zijn makkelijk te direct te verwerven makkelijk te verwerven, slechts te verwerven, slechts via omwegen
verwerven via omwegen Wankel, verstoord evenwicht,
Wankel, verstoord evenwicht, kwetsbaarheid
kwetsbaarheid
Gering Aanwezig, maar niet groot Zullen zich vrijwel zeker voordoen Permanent aanwezig
Een of twee Maximaal twee soorten Er zijn drie of meer soorten duur en impact van meer soorten
soorten problemen of problemen of problemen of
patiëntproblem handicaps / beperkingen handicaps / beperkingen handicaps / beperkingen
en of handicaps (somatisch en/of psychisch, (somatisch en/of psychisch, (somatisch en/of psychisch, sociaal,
/ beperkingen sociaal, zingevend ), die sociaal, zingevend), ), die zingevend) Patiëntproblemen
(somatisch elkaar kunnen beïnvloeden elkaar kunnen beïnvloeden
beïnvloeden elkaar; oorzaak gevolg
en/of psychisch,
sociaal, Patiëntproblemen beïnvloeden lopen door elkaar heen.
zingevend), die elkaar; oorzaak gevolg lopen door
elkaar elkaar heen
nauwelijks
beïnvloeden
De patiënt heeft De patiënt heeft beperkt De patiënt heeft (vrijwel) geen Patiënt kan op geen enkele manier
voldoende ziekte-inzicht: kan ziekte-inzicht: verantwoording nemen voor zijn
ziekte inzicht: veranderingen signaleren, kan veranderingen zelf niet leven c.q. gedrag.
kan maar is onvoldoende signaleren, heeft Vormt een gevaar voor zichzelf /
veranderingen in staat hierop te anticiperen voortdurend verscherpt toezicht omgeving
signaleren en / adequaat te nodig.
hierop reageren Lage Gezondheidsgeletterdheid. Lage Gezondheidsgeletterdheid
anticiperen/

Gemotiveerdheid
Communicatie -
mogelijkheden
Aanwezigheid passende
richtlijnen/ protocollen
Bij de zorg is integratie van
zorggebieden noodzakelijk (*)
 Voorzorg,
Complexiteit van de verpleegsituatie, Shirley Brandt, Tineke Schoot, Henk van den Biggelaar, 2018
adequaat
reageren
Gemotiveerd, of De motivatie voor het volgen De patiënt is niet of nauwelijks De patiënt is niet of nauwelijks
eenvoudig te van de behandeling wordt gemotiveerd en gemotiveerd en
motiveren tot door angst en/of niet of nauwelijks te motiveren niet of nauwelijks te motiveren tot
het volgen van onzekerheid beperkt tot het volgen van de het volgen van de behandeling
behandeling behandeling en is gegeven de situatie niet
peilbaar
Communiceert Communicatiemogelijkhede Beperkte
adequaat n worden bemoeilijkt door communicatiemogelijkheden er is
(spreken, emotionele gevolgen voortdurende aandacht en
schrijven, (angst/onzekerheid/booshei inspanning nodig
gebaren, d) van opname/behandeling Is niet in staat tot communicatie
luisteren, zien) zowel non-als verbaal,
hulpmiddelen t.b.v.
communicatie zijn nog niet
ingezet
Complicerende factoren in de context
Volgens Al dan niet afwijken van Afwijken van richtlijn Handelen wordt met alle
richtlijn/ richtlijn/ /protocol/standaarden disciplines op maat voor de patiënt
protocol / protocol/standaarden afgestemd
standaarden Geen of conflicterende
protocollen aanwezig
Klinische onzekerheid Klinische onzekerheid
De benodigde Bij de benodigde zorg zijn Bij de benodigde zorg zijn meer Bij de benodigde zorg zijn
zorg kan twee zorggebieden dan twee zorggebieden voortdurend meerdere
geboden betrokken betrokken zorggebieden betrokken
  Gemeenschapszorg
 Laag (complexe zorg)
 Hoog-complexe zorg
Multidisciplinaire
samenwerking
Technologie in de zorg
Beschikbaarheid mantelzorg
Begeleiding mantelzorg
Complexiteit van de verpleegsituatie, Shirley Brandt, Tineke Schoot, Henk van den Biggelaar, 2018
worden vanuit
één zorggebied
Samenwerking Samenwerking met ten Samenwerking met vier of meer extra aandacht vereist omdat goed
met ten hoogste hoogste drie andere andere moet worden geanticipeerd en
twee andere Disciplines disciplines, inclusief specialist intensief moet worden
disciplines samengewerkt vanwege: mogelijke
aanwezigheid van andere /
meerdere specialisten. Een
onverwachte wending tijdens een
ingreep; een niet geplande
interventie
Hoogstaande en Beschikbare technologie is
passende ontoereikend maar wel
technologie in Variërend tussen de twee uitersten. noodzakelijk
de
verpleegsituatie Geen technologie voor handen
aanwezig en maar wel noodzakelijk
beschikbaar.
Professionals Inzet technologie dient afgestemd te worden op de waarden
zijn toegerust van de cliënt rekening houdend met veiligheid, goed leven ,
deze samenwerken & samenleven.
technologie in
te zetten
Mantelzorg is Mantelzorg is aanwezig Er is geen mantelzorg Paniek / chaos in de sociale
volledig tijdens bezoekuren, beperkt beschikbaar, ontbreekt aan vaste omgeving van de cliënt
beschikbaar beschikbaar voor vragen / aanspreekpunten. Netwerk
Anticiperend en ondersteuning wil/kan niet samen werken
goed
functionerend
netwerk
Geen Mantelzorg behoeft Vaste aanspreekpunten binnen mogelijk is intensieve opvang
begeleiding van aandacht en inspanning netwerk behoeft voortdurend vereist binnen het sociale netwerk
 mantelzorg tijdens bezoekuren en aandacht en inspanning van de
nodig; de geplande gesprekken met verpleegkundige
patiënt arts en andere disciplines
informeert zijn
mantelzorgers
over zijn
toestand en
behandeling

* Bijlage Zorggebieden:

Voorzorg
Voorzorg richt zich op positieve gezondheid. Positieve gezondheid geldt voor iedereen, niet alleen voor mensen zonder ziekte. Daarbij gaat het om het
vermogen zich aan te passen en een eigen regie te voeren, in het licht van de fysieke, emotionele en sociale uitdagingen van het leven (Huber). In plaats
van gezondheid als een statische toestand te beschouwen wordt het benaderd als het dynamisch vermogen van mensen om zich met veerkracht aan te
passen en zelf de regie te voeren over hun welbevinden. Er worden vier gebieden van preventie onderscheiden aan voorzorg. Ten eerste universele
preventie, het bevorderen van gezondheid, bijvoorbeeld door vaccinatieprogramma’s. Ten tweede selectieve preventie. Dat is het gericht opsporen van
(hoog) risicogroepen en deze toe leiden naar preventieprogramma’s. Bijvoorbeeld voorkomen van overgewicht. Het derde gebied is geïndiceerde preventie,
het voorkomen van ziekte bij mensen met een verhoogd risico, zoals bijvoorbeeld hoge bloeddruk. Tot slot omvat voorzorg zorg-gerelateerde preventie.
Dat houdt in het voorkomen van complicaties en het verergeren van ziekte. Niet alleen verpleegkundigen bieden voorzorg, maar ook zorgverleners uit
andere domeinen en disciplines.

Gemeenschapszorg
Als er zorg nodig is voor een zorgvrager om gezond te (blijven of weer gaan) functioneren, wil een zorgvrager dat bij voorkeur zelf, met de buurt en
woonomgeving regelen. Gemeenschapszorg is zorg die mensen zelf of samen met de buurt regelen waarbij zij zo nodig worden ondersteund vanuit de
gemeente of de professionele zorg. Elke buurt heeft zijn eigen samenstelling van bewoners, en heeft daarom wat anders nodig. Bij gemeenschapszorg is
sprake van (burger)participatie waarbij er veel aandacht is voor signalering, zorgpreventie, zorg voor kwetsbare mensen, mensen met een chronische ziekte
en mensen met een beperking. Voorbeelden zijn activiteiten voor eenzame ouderen en activiteiten voor kwetsbare jongeren. Gemeenschapszorg omvat
een netwerk van informele en formele zorg. Bij gemeenschapszorg zijn doorgaans veel voorzieningen, zoals de woningbouw maar ook technologie in de

Complexiteit van de verpleegsituatie, Shirley Brandt, Tineke Schoot, Henk van den Biggelaar, 2018
zorg bij betrokken. Samen met andere disciplines draagt de verpleegkundige bij aan professionele ondersteuning van de opzet en uitvoering van
gemeenschapszorg.

Laagcomplexe tot complexe zorg.

Laagcomplexe tot complexe zorg omvat zowel basiszorg als gespecialiseerde zorg met een hoge mate van voorspelbaarheid van de benodigde
kwantitatieve en kwalitatieve inzet en beloop. Bij laag complexe tot complexe zorg is er sprake van lage patiënt- complexiteit en lage context-complexiteit.
Voorbeelden hiervan zijn: enkelvoudige problemen in een enkelvoudig domein (lichamelijk, functioneel, psychisch, sociaal) duidelijkheid over oorzaak en
gevolg van het probleem, voorspelbaar verloop, er zijn passende richtlijnen en routines beschikbaar om het probleem aan te pakken; er zijn slechts een
beperkt aantal disciplines betrokken; de patiënt stelt zich op als een partner in de zorg. De zorg start met een beoordeling van het functioneren (diagnose)
en leidt tot planning van interventies. Bij de vaststelling van interventies wordt m.n. gekeken naar wat nodig is voor de specifieke zorgvrager in zijn situatie.
Technologie in de zorg, ook bij de communicatie en informatie speelt een belangrijke rol.

Hoog complexe zorg

Hoog complexe zorg betreft zeer complexe zorg en behandeling met een lage mate van voorspelbaarheid van de benodigde kwalitatieve en kwantitatieve
inzet van zorg en van het beloop, waarbij interventies continu moeten worden bijgesteld op grond van nadere diagnostiek en observatie, en grote
gezondheidsrisco’s in het geding zijn. Bij hoog complexe zorg is er sprake van hoge context-complexiteit en hoge patiënt-complexiteit.
De context van de verpleegsituatie is o.m. hoog complex indien de professional vooraf niet weet met welke omstandigheden/ zorgvragen hij/ zij te maken
krijgt, indien er geen richtlijnen/ protocollen en procedures voorhanden zijn en indien er sprake is van een steeds veranderende werkomgeving, andere
betrokkenen, andere zorginhouden.
De patiëntcomplexiteit is hoog bij een combinatie van hierboven genoemde factoren, waaronder: indien de zorgvraag stuurt op integratie van zorg uit
meerdere zorggebieden; als er sprake is van meerdere en samengestelde problemen in verschillende domeinen (lichamelijk, functioneel, psychisch, sociaal,
zingevend); als problemen elkaar beïnvloeden en oorzaak en gevolg door elkaar heen lopen; als er sprake is van een grote zorgvraag en inbreng van diverse
hulpverleners; als het tempo waarin veranderingen optreden hoog is en aanwezige routines en richtlijnen niet passen, en er sprake is van lage
‘gezondheidsgeletterdheid’ bij de patiënt.
Ook bij hoog complexe zorg is het vertrekpunt de beoordeling van het functioneren (diagnose) en planning van interventies. Er zijn geen passende
richtlijnen of protocollen voorhanden en de geplande interventies dienen voortdurend te worden bijgesteld op grond van voortdurende observatie en
diagnostiek

Complexiteit van de verpleegsituatie, Shirley Brandt, Tineke Schoot, Henk van den Biggelaar, 2018