Tętno, czyli inaczej puls to jeden z parametrów, które pozwalają ocenić

stan układu krążenia. Tętno to nic innego jak pulsujący ruch ścian tętnic,
który pojawia się w efekcie wyrzutu krwi podczas skurczu komór serca.
Na wysokość tętna wpływa akcja serca i elastyczność naczyń
krwionośnych. Pamiętajmy, że tętno należy do kluczowych czynników
podczas badania wydolności układu krążenia.

Tętno – badanie tętna

Badanie tętna wykonuje się na tętnicach. Najczęściej lekarz

sprawdza tętno na tętnicy szyjnej, promieniowej, ramiennej,
udowej, podkolanowej, grzbietowej stopy i piszczelowej tylnej.
Tętnice te znajdują się najbliżej powierzchni skóry, co umożliwia
łatwe wyczucie tętna.

Lekarz bada tętno, najpierw oglądając okolice naczyń, ponieważ

silne tętnienie jest widoczne gołym okiem. Ponadto może dane
miejsce osłuchać za pomocą stetoskopu lub wykonać palpacyjne
badanie tętna, czyli za pomocą dotyku. Jeżeli mierzymy tętno
palcami najłatwiej policzyć uderzenia w ciągu pierwszych 15
sekund od przyłożenia palców do tętnicy i pomnożyć raz 4.
Wówczas otrzymamy ilość uderzeń na minutę.

PAMIĘTAJ!

Należy również pamiętać, że jeżeli życie danej osoby jest zagrożone, najlepiej
sprawdzać tętno na tętnicy szyjnej lub udowej, ponieważ są to miejsca, w których
nawet słabe tętno może być łatwo wyczuwalne.

Warto wiedzieć, że badanie tętna najczęściej wykonuje się,

jednocześnie osłuchując klatkę piersiową. Lekarz jest wówczas w
stanie ocenić związek między tętnem a pracą serca. Dodatkowo
lekarz zwraca uwagę na symetrię, amplitudę, miarowość i
częstotliwość pulsu oraz czas trwania fali skurczowej, a także
wykryć ewentualne szmery nad tętnicami.
Tętno – cechy

Badanie tętna dostarcza lekarzowi wiele informacji. Wśród cech

tętna należy wymienić:
1. częstotliwość tętna – oznacza ilość uderzeń fali tętna na minutę.
Częstotliwość tętna zależy do wielu czynników związanych
zarówno z fizjologią, jak i nieprawidłowo przebiegającymi
procesami w organizmie;
2. miarowość tętna – oznacza regularność uderzeń fali tętna.
Odstępy między kolejnymi uderzeniami powinny być takie
same, a ich siła zbliżona. Niemiarowe tętno pojawia się np.
w czasie częstoskurczu;
3. wypełnienie tętna – oznacza wypełnienie tętnicy krwią i jest
związane z amplitudą tętna (różnicą między ciśnieniem
skurczowym a rozkurczowym). Wyróżniamy tu tętno
wysokie, tętno małe, tętno nitkowate (częsta oznaka stanów
zagrożenia życia) i tętno dziwaczne;
4. napięcie tętna – oznacza wielkość ciśnienia tętniczego.
Wyróżniamy tętno twarde (wyraźne), tętno miękkie (słabe)
i tętno dwubitne (dwie fale w czasie jednego skurczu);
5. chybkość tętna – oznacza szybkość wypełniania naczynia krwią
i zapadania w trakcie jednego cyklu pracy serca.
Wyróżniamy tętno chybkie i tętno leniwe;
6. wysokość tętna;
7. symetryczność tętna – oznacza symetryczność uderzenia fali
tętna we wszystkich kończynach. Jest to prosty sposób na
wstępną diagnostykę wielu chorób jak np. miażdżyca, czy
zatory tętnic.
 Tętno – choroby

Nieprawidłowe tętno może świadczyć o różnych chorobach i

schorzeniach:
1. miażdżyca lub zator – tętno jest słabe lub zanika, może to
oznaczać, że światło tętnicy się zwęża, o dużym zwężeniu tętnicy
(ponad 50 proc.) świadczy szmer podczas osłuchiwania;
2. tętniak aorty lub choroby naczyń krwionośnych – tętno jest
niesymetryczne na kończynach;
3. koarktacja aorty – silniejsze tętno na tętnicach szyjnych i słabsze
na kończynach dolnych;
4. niewydolność serca lub zawężenie zastawki aortalnej – tętno jest
słabe na wielu tętnicach położonych w różnych miejscach ciała;
5. niedomykalność zastawki aortalnej, niedokrwistość, niektóre wady serca
– silne tętnienie krwi.

Tętno – normy

Badanie tętna pozwala na ocenę częstotliwości fali tętna. Do jej

zbadania i oceny nie potrzeba żadnego sprzętu. Badanie polega
na uciskaniu tętnicy palcami, aby wyczuć puls i policzyć ilość
uderzeń fali na minutę. Przyjęło się, że liczba ta odpowiada
częstotliwości bicia serca. Należy jednak pamiętać, że liczba ta
może się różnić np. u osób chorujących na migotanie
przedsionków. U tej grupy osób wyrzut odpowiedniej ilości krwi
nie następuje w czasie każdego skurczu komór, przez co nie
zawsze pojawia się fala tętna. Stan ten nazywa się deficytem tętna.
WAŻNE!

Tętno u zdrowej osoby powinno się zawierać między 50, a 100 uderzeń fali na
minutę. Jeżeli wartości tętna są większe niż 100, świadczy to o tachykardii, czyli
zbyt szybkiej pracy serca, natomiast tętno poniżej 50 uderzeń o bradykardii, czyli
zbyt wolnej pracy serca.
 Tętno spoczynkowe to średnia wartość tętna u osoby dorosłej w stanie
spoczynku. Wysokość tętna spoczynkowego jest uzależniona od
wieku, stopnia aktywności fizycznej i najczęściej powinna się
mieścić w podanym zakresie. Tętno jest również uzależnione od
rytmu dobowego. Jest niższe w czasie snu, a rośnie w czasie
czuwania. Podane normy odnoszą się do osób dorosłych.

W przypadku dzieci normy tętna są oceniane na podstawie wieku

dziecka. Noworodki i niemowlęta do 3 miesiąca życia powinny
mieć tętno w przedziale 80-205 uderzeń na minutę. Następnie
tętno spada do 75-190, a dla dzieci w wieku 2-10 lat powinno
wynosić między 60, a 140 uderzeń. Należy pamiętać, że dla dzieci
powyżej 10 lat obowiązują normy jak dla osób dorosłych.

Tętno – wysoki puls

O wysokim tętnie mówimy, kiedy jego wartości przekroczą 100

uderzeń na minutę. Jest to związane z wieloma czynnikami i nie
muszą one być związane z chorobą. Do przyczyn wysokiego
tętna należy zaliczyć:
1. stres;
2. wysiłek fizyczny;
3. gorączkę;
4. niedokrwistość (anemię);
5. nadczynność tarczycy;
6. stosowane leki.
Jeżeli jednocześnie pacjent ma niskie ciśnienie może to sugerować
za małą ilość krwi w układzie krążenia – konsekwencja krwawienia
lub odwodnienia. Wysokie tętno to również objaw zaburzeń rytmu
serca jak np. migotanie przedsionków.
 Objawy zbyt wysokiego tętna mogą być bardzo różnorodne, ale też
wysokie tętno może nie dawać żadnych objawów. Najczęściej
objawy wysokiego tętna to:
1. wrażenie kołatania serca;
2. zawroty głowy;
3. omdlenia i ból w klatce piersiowej.
Sposób obniżenia wysokiego tętna zależy od jego przyczyny. Stąd najpierw
należy zdiagnozować przyczynę wysokiego tętna, a następnie ją
usunąć. W celu obniżenia wysokiego pulsu podaje się również leki
antyarytmiczne, które mają spowolnić akcję serca. Jeżeli wysokie
tętno pojawia się zbyt często i jest bardzo uciążliwe, lekarz
decyduje o wykonaniu ablacji, czyli zabiegu usunięcia źródła
arytmii za pomocą prądu.

Tętno – niski puls

O zbyt niskim tętnie mówimy, gdy puls spada poniżej 50 uderzeń na

minutę. Zbyt wolna akcja serca jest najczęściej związana z chorobą
węzła zatokowego, która jest konsekwencją procesów starzenia
lub innych chorób serca (np. zawał, kardiomiopatia). Wśród
innych przyczyn niskiego tętna należy wymienić:
1. przyjmowanie leków spowalniających pracę serca;
2. ciężka hipotermia, czyli wychłodzenie organizmu;
3. zaburzenia gospodarki elektrolitowej;
4. arytmia i bloki przewodzenia;
5. niedoczynność tarczycy;
6. zwyrodnienia w układzie bodźcotwórczo-przewodzącym serca,
czyli zmiany w komórkach odpowiedzialnych za wywołanie
skurczu serca;
7. choroby neurologiczne;
8. zaburzenia przewodnictwa w mięśniu sercowym.
 Niskie tętno jest również częstą przypadłością osób uprawiających
sporty, których układ krążenia przystosowuje się do takiego
wysiłku. Objawy zbyt niskiego tętna to:
1. zmęczenie;
2. osłabienie;
3. znużenie;
4. problemy z koncentracją;
5. omdlenia;
6. zawroty głowy;
7. mniejsza tolerancja wysiłku fizycznego.
Podobnie jak w przypadku wysokiego tętna leczenie niskiego tętna
polega na usunięcia jego przyczyny, a więc np. obniżenia dawki
przyjmowanych leków. Jeżeli dolegliwości związane ze zbyt niskim
tętnem są bardzo uciążliwe, konieczne może być
wszczepienie rozrusznika.

Średnie tętno spoczynkowe zależy przede wszystkim od wieku i stopnia wytrenowania[2]:

Najniższe spoczynkowe, niepatologiczne (bo wynikające z wytrenowania) tętno odnotowano u
wyczynowego kolarza szosowego, wynosiło 27 uderzeń na minutę[3].

Mężczyźni

18- 36- 56-

Wiek: 26-35 46-55 65+
25 45 65

49- 50- 51-

Wyczynowa kondycja 49-54 50-57 50-55
55 56 56

56- 57- 57-

Świetna kondycja 55-61 58-63 56-61
61 62 61

62- 63- 62-

Dobra kondycja 62-65 64-67 62-65
65 66 67

Ponadprzeciętna kondycja 66- 66-70 67- 68-71 68- 66-69

 69 70 71

70- 71- 72-

Przeciętna kondycja 71-74 72-76 70-73
73 75 75

74- 76- 76-

Słaba kondycja 75-81 77-83 74-79
81 82 81

Zła kondycja 82+ 82+ 83+ 84+ 82+ 80+

Kobiety

18- 36- 56-

Wiek: 26-35 46-55 65+
25 45 65

54- 54- 54-

Wyczynowa kondycja 54-59 54-60 54-59
60 59 59

61- 60- 60-

Świetna kondycja 60-64 61-65 60-64
65 64 64

66- 65- 65-

Dobra kondycja 65-68 66-69 65-68
69 69 68

70- 70- 69-

Ponadprzeciętna kondycja 69-72 70-73 69-72
73 73 73

74- 74- 74-

Przeciętna kondycja 73-76 74-77 73-76
78 78 77

79- 79- 78-

Słaba kondycja 77-82 78-83 77-84
84 84 83

Zła kondycja 85+ 83+ 85+ 84+ 84+ 84+

Co zrobić, gdy wystąpi nieprawidłowe
tętno?

Zwykle nieprawidłowe tętno wykrywane jest podczas rutynowego pomiaru

ciśnienia w domu chorego. Najczęściej tętno jest zbyt wysokie, co budzi
niepokój pacjenta i dodatkowo nasila dolegliwości. W przypadku zaburzeń
tętna warto skonsultować się z lekarzem, który wykona ogólne badanie z
oceną układu krążenia, w tym pomiarem ciśnienia oraz osłuchiwaniem
klatki piersiowej. Podczas wizyty należy poinformować lekarza o objawach
towarzyszących oraz w jakich sytuacjach obserwujemy wysokie tętno.
Konieczne może okazać się również wykonanie badań dodatkowych, takich
jak EKG, badania laboratoryjne, USG naczyń czy ECHO serca. W
oparciu o uzyskane informacje możliwe będzie postawienie diagnozy i
dobranie odpowiedniego leczenia.

Bardzo istotne jest, aby w przypadku wystąpienia bólu w klatce

piersiowej, nie zwlekać z wizytą u lekarza. Ból w tej lokalizacji
może być bowiem objawem wielu poważnych schorzeń, w tym
zawału mięśnia sercowego.

Ocena tętna to jedno z podstawowych badań podczas wizyty u lekarza

pierwszego kontaktu. Mimo to warto je monitorować samodzielnie w
warunkach domowych. Choć samo wykrycie zaburzeń tętna nie pozwala na
zdiagnozowanie choroby, to często bywa cenną wskazówką dla lekarza,
skłaniającą do wykonania dokładniejszych badań i pogłębienia diagnostyki.
Wysoki puls – przyczyny

Zbyt wysokie tętno, osiągające częstotliwość powyżej 100 na minutę,

może być spowodowane przez wiele czynników, zarówno fizjologicznych,
jak i chorobowych. Wśród przyczyn można wymienić np.

 wysiłek fizyczny,
 stres,
 gorączkę,
 nadczynność tarczycy,
 niedokrwistość,
 przyjmowane leki.

Jak bada się tętno?

Tętno najczęściej bada się na tętnicach:

  szyjnych,
 promieniowych,
 ramiennych,
 udowych,
 podkolanowych,
 piszczelowych tylnych,
 grzbietowych stopy.

Jak obniżyć puls?

Sposób obniżania tętna zależy przede wszystkim od przyczyny tachykardii i

polega na diagnozowaniu i usunięciu przyczyny dolegliwości. Ponadto
stosowane są leki antyarytmiczne, które zmniejszają częstość akcji serca.
Przy nawracających i uciążliwych dolegliwościach konieczna może być
tzw. ablacja, czyli usunięcie źródła arytmii przy użyciu prądu.

Niski puls – przyczyny

Zbyt wolna akcja serca, zwana inaczej bradykardią, to rytm serca poniżej
50 uderzeń na minutę. Najczęściej wynika z choroby węzła zatokowego,
która zazwyczaj jest wtórna do procesów starzenia lub chorób serca,
np. przebytego zawału, kardiomiopatii czy chorób tkanki łącznej.
Innymi przyczynami występowania bradykardii mogą być:

 stosowanie leków zwalniających akcję serca,

 zaburzenia gospodarki elektrolitowej,
 choroby neurologiczne,
  niedoczynność tarczycy,
 zaburzenia przewodnictwa w obrębie mięśnia sercowego.

Ocena tętna obejmuje kilka cech:

 częstotliwość – czy tętno jest szybkie, czy wolne – odzwierciedla to

częstotliwość rytmu serca,
 miarowość – opisujemy tętno jako miarowe lub niemiarowe, tzn. czy jest
wyczuwalne w równych odstępach czasu i zgodnie z biciem serca,
 amplitudę – wyróżniamy tętno duże i małe – jak silnie tętnica uwypukla się
pod wpływem przepływającej krwi,
 czas trwania fali skurczowej – mówimy o tętnie, że jest chybkie bądź
leniwe, co odzwierciedla stan układu krążenia.