KURBEN DOIKETA KARRATU MINIMOEN BIDEZ

ZUZEN BATEN DOIKETA

Saiakuntza batetan X eta Y aldagaiei buruzko ondorengo neurriak lortu dira:
{(𝑥1 , 𝑦1 ), (𝑥2 , 𝑦2 ), … , (𝑥𝑛 , 𝑦𝑛 )}

Ezaguna da beren arteko harremana Y = a + bX zuzena dela baina koefizienteak ezezagunak

dira.
Neurriak erabilita ahal den zuzen egokiena bilatu nahi da. Horrerarako errore funtzioa
planteatzen da:
𝑛

𝐹 (𝑎, 𝑏) = ∑ [𝑦𝑖 − (𝑎 + 𝑏𝑥𝑖 )]2

𝑖=1

Hau da, 𝑦𝑖 balio experimentak eta zuzen teorikoan dagozkien 𝑎 + 𝑏𝑥𝑖 balioen arteko keduren
karratuen batura. Beste era batetan esanda, erroreen karratuen batura

(xi,yi) errorea

xi
Y = a + bX

Karratu minimoen metodoak errorearen F funtzioaren minimoa ematen duten a eta b balioak
bilatzen ditu.
Badakigu puntu minimoak deribatua ezeztatzen duten balioen artean daudela. Kasu honetan
deribatu partzialak ezeztatzen dituzten balioen artean egongo dira:

𝜕𝐹 𝜕𝐹
=0 𝑒𝑡𝑎 =0
𝜕𝑎 𝜕𝑏
Bi baldintzok garatuko ditugu:
𝑛
𝜕𝐹
= ∑ 2[𝑦𝑖 − (𝑎 + 𝑏𝑥𝑖 )](−1) = 0
𝜕𝑎
𝑖=1
𝑛
𝜕𝐹
= ∑ 2[𝑦𝑖 − (𝑎 + 𝑏𝑥𝑖 )](−𝑥𝑖 ) = 0
{𝜕𝐵 𝑖=1

Orain batukariak garatuko ditugu:

196
 ∑ 𝑦𝑖 = ∑ 𝑎 + ∑ 𝑏𝑥𝑖 ∑ 𝑦𝑖 = 𝑛𝑎 + 𝑏 ∑ 𝑥𝑖
{ → {
∑ 𝑥𝑖 𝑦𝑖 = ∑ 𝑎𝑥𝑖 + ∑ 𝑏𝑥𝑖2 ∑ 𝑥𝑖 𝑦𝑖 = 𝑎 ∑ 𝑥𝑖 + 𝑏 ∑ 𝑥𝑖2

Orain koefizientea lortzeko Crameren formula aplikatuko dugu:

𝑛 ∑ 𝑦𝑖
| |
∑ 𝑥𝑖 ∑ 𝑥𝑖 𝑦𝑖 𝑛 ∑ 𝑥𝑖 𝑦𝑖 − ∑ 𝑥𝑖 ∑ 𝑦𝑖
𝑏= =
𝑛 ∑ 𝑥𝑖 𝑛 ∑ 𝑥𝑖2 − (∑ 𝑥𝑖 )2
| 2 |
∑ 𝑥𝑖 ∑ 𝑥𝑖

Beste koefizienta lortzeko lehenengo ekuazioa zati n egingo dugu:

∑ 𝑦𝑖 ∑ 𝑥𝑖
=𝑎+𝑏 → 𝑦̅ = 𝑎 + 𝑏𝑥̅ → 𝑎 = 𝑦̅ − 𝑏𝑥̅
𝑛 𝑛
Gainera ikusi dugu (𝑥̅ , 𝑦̅) puntuak zuzenaren ekuazioa betetzen duela. Hau da zuzena datuen
masa zentrutik pasatzen dela beti.

Adibidea. Doitu zuzen bat ondorengo datuei:

X -2 -1 0 3 5
Y 13,1 8,1 3 -12,1 -22

∑𝑥 = 5 ∑ 𝑥 2 = 39 ∑ 𝑦 = −9,9 ∑ 𝑦 2 = 876,63 ∑ 𝑥𝑦 = −180,6

𝑛 ∑ 𝑥𝑖 𝑦𝑖 − ∑ 𝑥𝑖 ∑ 𝑦𝑖 5(−180,6) − 5(−9,9)
𝑏 = = = −5
𝑛 ∑ 𝑥𝑖2 − (∑ 𝑥𝑖 )2 5 ∗ 39 − 52
−9,9 5
𝑎 = 𝑦̅ − 𝑏 𝑥̅ = − (−5) = 3
5 5
Beraz datuak doitzen dituen zuzena y = 3 - 5x da.

Doiketaren ontasuna neurtzeko, koerlazio linealaren koefizientea erabiltzen da. Ondorengo

formularen bidez definitzen da:
∑(𝑥𝑖 −𝑥̅ )(𝑦𝑖 − 𝑦̅) 𝑛 ∑ 𝑥𝑖 𝑦𝑖 − ∑ 𝑥𝑖 ∑ 𝑦𝑖
𝑟= =
√∑(𝑥𝑖 − 𝑥̅ ) 2 √∑(𝑦𝑖 − 𝑦̅) 2 √𝑛 ∑ 𝑥𝑖2 − (∑ 𝑥𝑖 )2 √𝑛 ∑ 𝑦𝑖2 − (∑ 𝑦𝑖 )2

Beti betetzen da: −1 ≤ 𝑟 ≤ 1

Frogapena.
Datuak ℝ𝑛 espazioko bektoreak kontsideratzen ditugu era honetan:
𝑢 = (𝑢1 , 𝑢2 , … , 𝑢𝑛 } eta 𝑣 = (𝑣1 , 𝑣2 , … , 𝑣𝑛 } non 𝑢𝑖 = 𝑥𝑖 − 𝑥̅ eta 𝑣𝑖 = 𝑦𝑖 − 𝑦̅ diren.

197
Badagiku biderkaketa eskalarra eta normaren artean Cauchy-Schwarz desberdintza betetzen
dela:

|𝑢. 𝑣| ≤ ‖𝑢‖ ‖𝑣‖ → − ‖𝑢‖ ‖𝑣‖ ≤ 𝑢. 𝑣 ≤ ‖𝑢‖ ‖𝑣‖

Desberdintza hau garatu egingo dugu:

−√𝑢12 + ⋯ + 𝑢𝑛2 √𝑣12 + ⋯ + 𝑣𝑛2 ≤ 𝑢1 𝑣1 + ⋯ + 𝑢𝑛 𝑣𝑛 ≤ √𝑢12 + ⋯ + 𝑢𝑛2 √𝑣12 + ⋯ + 𝑣𝑛2

𝑢1 𝑣1 + ⋯ + 𝑢𝑛 𝑣𝑛
−1 ≤ ≤1
√𝑢12 + ⋯ + 𝑢𝑛2 √𝑣12 + ⋯ + 𝑣𝑛2

∑ 𝑢𝑖 𝑣𝑖 𝑜𝑟𝑑𝑒𝑧𝑘𝑎𝑡𝑢 𝑢𝑖 𝑒𝑡𝑎 𝑣𝑖 ∑(𝑥𝑖 −𝑥̅ )(𝑦𝑖 − 𝑦̅)

−1 ≤ ≤1 ⇒ −1 ≤ ≤1
√∑ 𝑢𝑖2 √∑ 𝑣𝑖2 √∑(𝑥𝑖 − 𝑥̅ ) 2 √∑(𝑦𝑖 − 𝑦̅) 2

Koerlazio linealaren r koefizientea 1 edo – 1 balioen gertu dagoenean zuzena neurtutako

puntuen gertu egongo da eta doiketa ona dela esango dugu.

I ZONA II ZONA
(𝑥̅ , 𝑦̅)

III ZONA IV ZONA (𝑥̅ , 𝑦̅)

Lenengo grafikoan I eta IV zonetan 𝑥𝑖 − 𝑥̅ eta 𝑦𝑖 − 𝑦̅ aurkako zeinuak dituzte, koerlazio

koefizientearen zenbakitzailea negatiboa da eta bere balioa handia da; horregatik r
koefizientea -1 balioaren gertu dago.
Bigarren grafikoan II eta III zonetan 𝑥𝑖 − 𝑥̅ eta 𝑦𝑖 − 𝑦̅ zeinu berdinak dituzte, koerlazio
koefizientearen zenbakitzailea positiboa da eta bere balioa handia da; horregatik r koefizientea
1 balioaren gertu dago.
Puntuak lau zonetan baleude, hau da, inolako zuzen baten gertu ez badaude zeinu konbinazio
guztiak ematen dira, zenbakitzailea oso txikia da eta r zeroren inguruan dago.

Adibidea. Goragoko datuetarako:

𝑛 ∑ 𝑥𝑖 𝑦𝑖 − ∑ 𝑥𝑖 ∑ 𝑦𝑖 5(−180,6) − 5(−9,9)
𝑟= = = −0,999
√𝑛 ∑ 𝑥𝑖2 − (∑ 𝑥𝑖 )2 √𝑛 ∑ 𝑦𝑖2 − (∑ 𝑦𝑖 )2 √5 ∗ 39 − 52 √5 ∗ 876,63 − (−9,9)2

Hau da doiketa zehatza da

198
Adibidea. Izan bitez ondorengo datuak:
X 120 150 130 130 160
Y -142 -51 -109 -110 -18

Doitu zuzen bat.

x y x2 y2 xy
120 -142 14400 20164 -17040
150 -51 22500 2601 -7650
130 -109 16900 11881 -14170
130 -110 16900 12100 -14300
160 -18 25600 324 -2880
690 -430 96300 47070 -56040

𝑛 ∑ 𝑥 𝑖 𝑦𝑖 − ∑ 𝑥 𝑖 ∑ 𝑦𝑖
𝑏 = 𝑛 ∑ 𝑥𝑖2−(∑ 𝑥𝑖)2
= 3,05555556 𝑎 = 𝑦̅ − 𝑏 𝑥̅ = 507,666667

𝑛 ∑ 𝑥 𝑖 𝑦𝑖 − ∑ 𝑥 𝑖 ∑ 𝑦𝑖
𝑟= = 0,99966959
√𝑛 ∑ 𝑥𝑖2−(∑ 𝑥𝑖 )2 √𝑛 ∑ 𝑦𝑖2 −(∑ 𝑦𝑖 )2

Zuzenaren ekuazioa y = 508 + 3,06x da eta doiketa oso ona da.

ALDAGAIEN ORDENA
Koerlazio linealeko koefizientea x eta y aldagaiekiko simetrikoa da.

Baina a eta b koefizienteak aldatu egiten dira aldagaien paperak aldatuz: b koefizientearen
zatitzailean y aldagaiaren datuak azalduko lirateke, hau aldagai independentetzat y
𝑛 ∑ 𝑥 𝑖 𝑦𝑖 − ∑ 𝑥 𝑖 ∑ 𝑦 𝑖
aukeratzen bada: 𝑏′= 𝑎′ = 𝑥̅ − 𝑏 𝑦̅
𝑛 ∑ 𝑦𝑖2 −(∑ 𝑦𝑖)2

Hau da, aldagaien paperak aldatuz bi doiketa zuzen desberdin lortzen dira, biak (𝑥̅ , 𝑦̅) puntutik
pasatzen direlarik.
y= a + bx
Ohizkoa da, X bezala neurri zehatzenak
x = a’+b’y
Aukeratzea.

(𝑥̅ , 𝑦̅)

JATORRI EDOTA ESKALA ALDAKETA

Datuak oso handiak direnean, aldagai aldaketa komeni da.
Aldaketa egokiak linealak dira:

199
 1. Jatorri aldaketa.

Ondorengo motakoak dira: x’ = x – x0 eta y’ = y – y0

x0 eta y0 edozein zenbaki izan daitezke. Komenigarrienak izaten dira, datuen

erdialdean geratzen den zenbakiren bat eto asko errepikatzen den daturen bat edo
interesgarriena dena, datuen batesbestekoa.
(x0, y0) jatorrik berria da.

2. Eskala aldaketa.
Ondorengo motakoak dira: x’ = x / u eta y’ = y / v

x – 𝑥0 y – 𝑦0
3. Jatorri eta eskala aldaketa: 𝑥′ = 𝑢
𝑦′ = 𝑣

Aldaketa hauekin r koefizientea ez da aldatzen: r’ = r.

Doiketa zuzena lortu ondoren, y’ = a’ +b’x’ ekuazioan aldagai aldaketa desegingo dugu.

Adibidea. Izan bitez ondorengo datuak:

X 120 150 130 130 160
Y -142 -51 -109 -110 -18

Doitu zuzen bat.

Gorago ikusi dugunez: 𝑥̅ = 138 𝑦̅ = −86

X = x - 138 Y = y + 86 X2 Y2 XY
-18 -56 324 3136 1008
12 35 144 1225 420
-8 -23 64 529 184
-8 -24 64 576 192
22 68 484 4624 1496
0 0 1080 10090 3300

B= 3,05555556
A= 0
R= 0,99966959

Zuzenaren ekuazioa Y = 3,06 X da eta X = x-138, Y = y + 86 aldagai aldaketa deseginda

lehenagoko ekuazio bera lortzen da ekuazioa lorzen da: y = 508 + 3,06 x

PROPIETATEA
Ondorengo formula betetzen da: ∑𝑛𝑖=1 (𝑥𝑖 − 𝑥̅ ) = 0

200
Frogapena. ∑𝑛𝑖=1 (𝑥𝑖 − 𝑥̅ ) = ∑𝑛𝑖=1 𝑥𝑖 − 𝑛𝑥̅ = 𝑛𝑥̅ − 𝑛𝑥̅ = 0

KURBA ESPONENTZIALAREN DOIKETA

Saiakuntza batetan X eta Y aldagaiei buruzko ondorengo neurriak lortu dira:
{(𝑥1 , 𝑦1 ), (𝑥2 , 𝑦2 ), … , (𝑥𝑛 , 𝑦𝑛 )}

Ezaguna da aldagaien arteko harremana 𝑌 = 𝐴 𝑒 𝐵𝑋 motakoa dela.

Logaritmo nepertarrak aplikatuta, kurba esponentziala zuzen bihurtzen da:

ln 𝑌 = ln 𝐴 + ln 𝑒 𝐵𝑋 = ln 𝐴 + 𝐵 𝑋 → 𝑦 = 𝑎 + 𝑏𝑥
Orduan ondorengo aldaketak egingo ditugu: y = ln 𝑌 𝑥=𝑋
Eta {(𝑥𝑖 , ln 𝑦𝑖 )} 𝑛𝑖=1 datuei y = a + bx zuzena doituko diegu, kurba esponentzialaren
parametroak 𝐴 = 𝑒 𝑎 , 𝐵 = 𝑏 izango direlarik.

Adibidea. Doitu ondorengo datuei 𝑌 = 𝐴 𝑒 𝐵𝑋 kurba esponentziala:

X 0,1 0,1 0,25 0,3 0,4
Y 6,42 8,24 9,34 10,59 13,59

Logaritmo nepertarrak aplikatu:

ln 𝑌 = ln 𝐴 + ln 𝑒 𝐵𝑋 = ln 𝐴 + 𝐵 𝑋 → 𝑦 = 𝑎 + 𝑏𝑥
Aldagai aldaketa: y = ln 𝑌 𝑥=𝑋

x=X Y y = ln Y x2 y2 xy
0,1 6,42 1,859 0,01 3,456 0,186
0,2 8,24 2,109 0,04 4,448 0,422
0,25 9,34 2,234 0,0625 4,991 0,559
0,3 10,59 2,36 0,09 5,57 0,708
0,4 13,59 2,609 0,16 6,807 1,044
1,25 11,171 0,3625 25,272 2,919

b= 2,501 hamartar guztiekin kalkulatuta

a= 1,60895
r= 0,9999988

b= 2,525 hiru hamartarrekin

a = 1,60295
r = 1,00798315

201
Koerlazio linealeko kofizientea ezin da 1 baino handiagoa izan. Baina borobilketa erroreetatik,
zerbait pasatu egin da.
Karratu minimoen metodoa erroreekiko oso sentibera denez, kalkuluak ahal den zehatz egin
behar dira, nahiz eta emaitzak hamartar gutxi batzurekin azatzen baditugu ere.
Ondoren kurba esponentzialaren parametroak lortuko ditigu:

𝐴 = 𝑒 𝑎 = 4,99756103 , 𝐵 = 𝑏 = 2,501

Orduan kurba ondoregoa da: 𝑌 = 5 𝑒 2,5𝑋

KURBA POTENTZIALAREN DOIKETA

Saiakuntza batetan X eta Y aldagaiei buruzko ondorengo neurriak lortu dira:
{(𝑥1 , 𝑦1 ), (𝑥2 , 𝑦2 ), … , (𝑥𝑛 , 𝑦𝑛 )}

Ezaguna da aldagaien arteko harremana 𝑌 = 𝐴 𝑋 𝐵 motakoa dela.

Logaritmo hamartarrak aplikatuta, kurba potentziala zuzen bihurtzen da:

log 𝑌 = log 𝐴 + log 𝑋 𝐵 = log 𝐴 + 𝐵 𝑙𝑜𝑔 𝑋 → 𝑦 = 𝑎 + 𝑏𝑥

Orduan ondorengo aldaketak egingo ditugu: y = log 𝑌 𝑥 = log 𝑋

Eta {( log 𝑥𝑖 , log 𝑦𝑖 )} 𝑛𝑖=1 datuei y = a + bx zuzena doituko diegu, kurba esponentzialaren
parametroak 𝐴 = 10𝑎 , 𝐵 = 𝑏 izango direlarik.

Adibidea. Doitu ondorengo datuei 𝑌 = 𝐴 𝑋 𝐵 kurba potentziala:

X 0,1 0,1 0,25 0,3 0,4
Y 6,42 8,24 9,34 10,59 13,59

Logaritmo hamartarrak aplikatu:

log 𝑌 = log 𝐴 + log 𝑋 𝐵 = log 𝐴 + 𝐵 𝑙𝑜𝑔 𝑋 → 𝑦 = 𝑎 + 𝑏𝑥
Aldagai aldaketak: y = log 𝑌 𝑥 = log 𝑋

x=X Y y = ln Y x2 y2 xy
0,1 6,42 1,859 0,01 3,456 0,186
0,2 8,24 2,109 0,04 4,448 0,422
0,25 9,34 2,234 0,0625 4,991 0,559
0,3 10,59 2,36 0,09 5,57 0,708
0,4 13,59 2,609 0,16 6,807 1,044
1,25 11,171 0,3625 25,272 2,919

b= 2,501 hamartar guztiekin kalkulatuta

a= 1,60895
r= 0,9999988

202
Ondoren kurba potentzialaren parametroak lortuko ditigu:

𝐴 = 10𝑎 = 6,49651796 , 𝐵 = 𝑏 = -2,027

Beraz, kurbaren ekuazioa ondorengoa da: 𝑌 = 6,5 𝑋 −2

PARABOLAREN DOIKETA
Saiakuntza batetan X eta Y aldagaiei buruzko ondorengo neurriak lortu dira:
{(𝑥1 , 𝑦1 ), (𝑥2 , 𝑦2 ), … , (𝑥𝑛 , 𝑦𝑛 )}

Ezaguna da aldagaien arteko harremana 𝑌 = 𝑎 + 𝑏 𝑋 + 𝑐𝑋 2 motakoa dela.

Koefizienteak karratu minimoen metodoaren bidez lortzeko, errore funtzioaren minimoa
bilatuko dugu:
𝑛

𝐹(𝑎, 𝑏, 𝑐) = ∑[𝑦𝑖 − (𝑎 + 𝑏𝑥𝑖 + 𝑐𝑥𝑖 2 )]2

𝑖=1

Deribatu partzialak ezeztatzen dituzten a,b,c balioak lortuko ditugu:

𝜕𝐹
= ∑ 2 [𝑦𝑖 − (𝑎 + 𝑏𝑥𝑖 + 𝑐𝑥𝑖 2 )] (−1) = 0
𝜕𝑎
𝜕𝐹
= ∑ 2 [𝑦𝑖 − (𝑎 + 𝑏𝑥𝑖 + 𝑐𝑥𝑖 2 )] (−𝑥𝑖 ) = 0
𝜕𝑏
𝜕𝐹 2) ( 2)
(
{ 𝜕𝑐 = ∑ 2 [𝑦𝑖 − 𝑎 + 𝑏𝑥𝑖 + 𝑐𝑥𝑖 ] −𝑥𝑖 = 0
Ondorengo sistema ebatziz, a,b,c lortzen dira:

∑ 𝑦𝑖 = ∑ 𝑎 + ∑ 𝑏𝑥𝑖 + ∑ 𝑐𝑥𝑖 2

∑ 𝑥𝑖 𝑦𝑖 = ∑ 𝑎𝑥𝑖 + ∑ 𝑏𝑥𝑖 2 + ∑ 𝑐𝑥𝑖 3

2 2 3 4
{∑ 𝑥𝑖 𝑦𝑖 = ∑ 𝑎𝑥𝑖 + ∑ 𝑏𝑥𝑖 + ∑ 𝑐𝑥𝑖

∑ 𝑦𝑖 = 𝑛 𝑎 + 𝑏 ∑ 𝑥𝑖 + 𝑐 ∑ 𝑥𝑖 2

∑ 𝑥𝑖 𝑦𝑖 = 𝑎 ∑ 𝑥𝑖 + 𝑏 ∑ 𝑥𝑖 2 + 𝑐 ∑ 𝑥𝑖 3
2 2 3 4
{∑ 𝑥𝑖 𝑦𝑖 = 𝑎 ∑ 𝑥𝑖 + 𝑏 ∑ 𝑥𝑖 + 𝑐 ∑ 𝑥𝑖
Adibidea. Doitu ondorengo datuei parabola baten ekuazioa
x 2,2 2,5 2,6 3,1 3,5 3,7
y 17 18 18 19 19 19

x y x2 x3 x4 xy x2y
2,2 17 4,84 10,648 23,4256 37,4 82,28
2,5 18 6,25 15,625 39,0625 45 112,5
2,6 18 6,76 17,576 45,6976 46,8 121,68
3,1 19 9,61 29,791 92,3521 58,9 182,59
3,5 19 12,25 42,875 150,0625 66,5 232,75
3,7 19 13,69 50,653 187,4161 70,3 260,11
17,6 110 53,4 167,168 538,0164 324,9 991,91

203
 110 = 6 𝑎 + 17,6 b + 53,4 c
{324,9 = 17,6 a + 53,4 b + 167,168 c
991,91 = 53,4 a + 167,168 b + 538,0164c

Sistema hau kalkulagailuaz ebatzita ondorengo balioak lortzen dira:

a = 2,9104 b= 9,4372 c = -1,3775
Beraz parabolaren ekuazioa ondorengoa da: y = 2,9104+ 9,4372x -1,3775x2

19.5
19 y = -1.3775x2 + 9.4372x + 2.9104
R² = 0.988
18.5
18
17.5
17
16.5
0 0.5 1 1.5 2 2.5 3 3.5 4

Sistemaren ebazpena Crameren formulen bidez, ondorengoa izango litzateke:

11017,6 53,4
| 324,9
53,4 167,168 |
6 17,6 53,4
991,91 167,168 538,0164
∆ = |17,6 53,4 167,168 | 𝑎=
53,4 167,168 538,0164
∆

6 110 53,4 6 17,6 110

|17,6 324,9 167,168 | |17,6 53,4 324,9 |
53,4 991,91 538,0164 53,4 167,168 991,91
𝑏= 𝑐=
∆ ∆

ARIKETAK

1. Zirkuitu batetan erresistentzaren boltaia jaitsierak V=IR Ohmen legea jarraitzen du.
Iturraren balioa Viturria=0.6±0.1(V) eran zehaztuta dago eta neurketak egin dira egiaztatzeko:

R(Ω) 1 4,6 3,2 5,6 2,3

I(A) 0,59 0,14 0,19 0,11 0,27

Doitu zuzen bat datuoi, iturriaren boltaia lortzeko. Doiketaren ontasuna aztertu.

Ebazpena.

Bi aldagaiak ekuazioaren alde berean daudenez, Y aldagaia askatzeko beste aldagaia

alderantzizkatu behar da, hau da: 1 / I = (1/V) R edo 1/R = (1/V) I

Doiketa zehatzagoa lortzen da, neurri zehatzenen alderantzizkoak kalkulatuz.

204
 x=R y = 1/I x=I y = 1/R
1,0 1,6949 0,59 1
4,6 7,1429 0,14 0,2173913
3,2 5,2632 0,19 0,3125
5,6 9,0909 0,11 0,17857143
2,3 3,7037 0,27 0,43478261

r = 0,99874222 r = 0,99973088
b = 1,72148644
V = 0,58089334
a = -0,01893741

Zuzenaren ekuazioa y = 1,72 x da, zeren a koefizientea mezprezagarria den.

1 1 1
Beraz, = 𝐼 zuzenaren malda 𝑏 = denez, V = 0,58 dela lortzen da, espezifikazioaren
𝑅 𝑉 𝑉
barnean.
1
Beste aukera zegoen, 𝐼 = V 𝑅 alegia, eta zerbait urrutiago ateratzen da V.

2. Pendulu sinple batetan sokaren luzera eta aldia neurtu dira. Doitu ondoren agertzen den
ekuazioa eta aztertu doiketaren ontasuna:

L(m) T(s)
𝐿
𝑇 = 2𝜋 √𝑔 0,229 0,9609
0,292 1,0980
0,340 1,1753
0,455 1,3367
0,560 1,5000
0,570 1,5205
0,600 1,5501
0,650 1,6302
1,408 2,3985
Ebazpena. 1,601 2,5200

x = √𝐿 y = T x2 y2 xy
0,4785 0,9609 0,229 0,9233 0,4598
0,5404 1,0980 0,292 1,2056 0,5934
0,5831 1,1753 0,34 1,3813 0,6853
0,6747 1,3367 0,4552 1,7868 0,9019
0,7483 1,5000 0,56 2,2500 1,1225
0,755 1,5205 0,57 2,3119 1,148
0,7746 1,5501 0,6 2,4028 1,2007
0,8062 1,6302 0,65 2,6576 1,3143
1,1866 2,3985 1,408 5,7528 2,8461
1,2653 2,5200 1,601 6,3504 3,1886
7,8127 15,6902 6,7052 27,0225 13,4606
205
 b = 1,9993
a = 0,007
r = 0,99972409

Doiketa oso ona da eta zuzenaren ekuazioa y = 2x da.

1
Ondoren g lor dezakegu: 𝑏 = 2𝜋 √𝑔 → 𝑔 = 9,88

3. Ondorengo datuek bakteria kolonia baten hazkundeari dagokie kultibo-ingurune zehatz batean.
14 hilabetetan zehar, bakterien hazkundea neurtu da. Lortutako datuak hauexek dira.

Denbora hilabetetan (x) Bakteria kopurua (milaka) (y)

0 2
2 6
6 18
10 110
14 540

(a) Minimo karratuen metodoa garatuz, puntuak doitzeko kurba esponentziala (y = Aebx)
kalkulatu.
(b) Doiketa on bat lortzen al da?
(c) Zein izango da bakterai kopurua 15 hilabetete pasatzean?

Ebazpena.

Kurba esponentziala zuzen bihurtzeko logaritmo nepertarrak aplikatuko ditugu:

𝑥=𝑋
𝑦=ln 𝑌
𝐵𝑋
𝑌 =𝐴𝑒 ⇒ ln 𝑌 = ln 𝐴 + 𝐵𝑋 ⇒

𝑦 = 𝑎 + 𝑏𝑥 𝑛𝑜𝑛 𝑎 = ln 𝐴 𝑒𝑡𝑎 𝑏 = 𝐵 𝑑𝑖𝑟𝑒𝑛

X=x Y y = ln Y 𝑥2 𝑦2 xy
0 2 0,69314718 0 0,48045301 0
2 6 1,79175947 4 3,210402 3,58351894
6 18 2,89037176 36 8,3542489 17,3422305
10 110 4,70048037 100 22,0945157 47,0048037
14 540 6,29156914 196 39,5838422 88,081968
32 16,3673279 336 73,7234618 156,012521

𝑛 ∑ 𝑥𝑦 −∑ 𝑥 ∑ 𝑦
𝑟= =
√𝑛 ∑ 𝑥 2− (∑ 𝑥)2 √𝑛 ∑ 𝑦 2− (∑ 𝑦)2

5∗ 156,012521 −32∗ 16,3673279

= = 0,99709278
√5∗336− 322 √5∗ 73,7234618 − 16,3673279 2

Doiketa ia zehatza izango da: x eta y datuak zuzenetik gertu daude

eta X eta Y neurriak kurba esponentzialetik gertu egongo dira.
206
 Zuzenaren koefizienteak
𝑛 ∑ 𝑥𝑦 −∑ 𝑥 ∑ 𝑦 5∗ 156,012521 −32∗ 16,3673279
b = 𝑛 ∑ 𝑥 2− (∑ 𝑥)2
= = 0,39
5∗336− 322

16,3673279 32
𝑎= 𝑦̅ − 𝑏𝑥̅ = − 0,39 ∗ = 0,77
5 5

Kurba espanentziakaren parametroak:

𝑌(𝑋 = 15) = 2,166 𝑒 0,39∗15 =

752,1

4. Ondorego datuak kondentsadorearen deskargari buruzkoak dira.

Ezaguna da erresistentziaren balioa R = 98,6 (kΩ) dela eta zihurtatu nahi da kapazitatearen
balioa C = 100 (μF) dela.
𝑡
Horretarako lortu ondorengo ekuazio motaren doiketa: 𝑉 = 𝑉𝑜 𝑒 − RC

t V(V) t V(V)
0,0 5,30 Vo 6,0 2,88
0,5 5,04 6,5 2,74
1,0 4,79 7,0 2,61
1,5 4,55 7,5 2,48
2,0 4,33 8,0 2,35
2,5 4,11 8,5 2,24
3,0 3,91 9,0 2,13
3,5 3,72 9,5 2,02
4,0 3,53 10,0 1,92
4,5 3,36 10,5 1,83
5,0 3,19 11,0 1,74
5,5 3,03 11,5 1,65

Ebazpena.

Logaritmo nepertarrak aplikatuko ditugu 𝑌 = 𝐴 𝑒 𝐵𝑋 motako ekuazioetan bezala:

𝑥=𝑡
−
𝑡 𝑡 𝑦=ln 𝑉
𝑉 = 𝑉𝑜 𝑒 RC ⇒ ln 𝑉 = ln 𝑉𝑜 − ⇒
𝑅𝐶
x=t y = ln V
∑ 𝑥 = 138 ∑ 𝑥 2 = 276
0 1,66770682
0,5 1,61740608 ∑ 𝑦 = 26 ∑ 𝑦 2 = 31,2
… … ∑ 𝑥𝑦 = 120,5
11 0,55388511
11,5 0,50077529 b = -0,10139798
a = 1,66760564
r = -0,99999562

207
 𝑉0 = 𝑒 𝑎 = 5,2994638 1
− = 𝑏 → 𝐶 = 0,1 10−3
𝑅𝐶

5. Ondorengo datuak gorputz baten erorketa askeari buruzkoak dira.

𝑔
Doitu 𝑌 = 𝑣0 𝑡 + 2 𝑡 2 motako ekuazioa hasierako abiadura eta g lortzearren.

t (s) 0 0,035 0,0636 0,0886 0,1109 0,1314 0,1503

Y (m) 0,00 0,05 0,10 0,15 0,20 0,25 0,30

Ebazpena.
Bi eratan egin dezakegu.
a) Ekuazioa t aldagaiaz zatituz eta x = t y = Y/t eginez zuzen bat doitu dezakegu:
𝑌 𝑔
𝑡
= 𝑣0 + 2 𝑡 → 𝑦 = 𝑎 + 𝑏 𝑥

x = t (s) Y (m) y = Y/ t x2 y2 xy
0 0,000
0,034982 0,050 1,4293065 0,00122374 2,043 0,05
0,063638 0,100 1,57138816 0,0040498 2,469 0,1
0,088572 0,150 1,69353746 0,007845 2,868 0,15
0,110918 0,200 1,80313385 0,0123028 3,251 0,2
0,131376 0,250 1,90293509 0,01725965 3,621 0,25
0,150306 0,300 1,99592831 0,02259189 3,984 0,3
0,579792 10,3962294 0,06527288 18,2364304 1,05

b = 4,90909407
a = 1,25832932
r = 0,9999968

Orduan: 𝑣0 = 1,258 𝑔 = 2𝑏 = 9,82 𝑒𝑡𝑎 𝑒𝑘𝑢𝑎𝑧𝑖𝑜𝑎 𝑌 = 1,258 𝑡 + 4,909 𝑡 2 𝑑𝑎

b) Parabola doitu dezakegu.

x = t (s) Y (m) x2 x3 x4 xy x2 y
0 0,000 0 0 0 0 0
0,034982 0,050 0,00122374 4,2809E-05 1,4975E-06 0,0017491 6,1187E-05
0,063638 0,100 0,0040498 0,00025772 1,6401E-05 0,0063638 0,00040498
0,088572 0,150 0,007845 0,00069485 6,1544E-05 0,0132858 0,00117675
0,110918 0,200 0,0123028 0,0013646 0,00015136 0,0221836 0,00246056
0,131376 0,250 0,01725965 0,0022675 0,0002979 0,032844 0,00431491
0,150306 0,300 0,02259189 0,0033957 0,00051039 0,0450918 0,00677757
0,579792 1,05 0,06527288 0,00802318 0,00103909 0,1215181 0,01519596

Orduan ondorengo sistema ebatziko dugu:

208
 ∑ 𝑦𝑖 = 𝑛 𝑎 + 𝑏 ∑ 𝑥𝑖 + 𝑐 ∑ 𝑥𝑖 2

∑ 𝑥𝑖 𝑦𝑖 = 𝑎 ∑ 𝑥𝑖 + 𝑏 ∑ 𝑥𝑖 2 + 𝑐 ∑ 𝑥𝑖 3
2 2 3 4
{∑ 𝑥𝑖 𝑦𝑖 = 𝑎 ∑ 𝑥𝑖 + 𝑏 ∑ 𝑥𝑖 + 𝑐 ∑ 𝑥𝑖

1,05 = 7 𝑎 + 0,5798 b + 0,0653c

{0,1215 = 0,5798a + 0,0653 b + 0,0080 c
0,0152 = 0,0653 a + 0,0080b + 0,0010c
Hamartar guztiekin kalkulatuta ondorengoa lortzen da:

𝑎 = −1,22 10−4 𝑏 = 1,26 𝑐 = 4,89

Beraz parabola ondorengoa izango da, a baztertzuz:

𝑦 = 𝑎 + 𝑏𝑥 + 𝑐𝑥 3 → 𝑌 = 1,26 𝑡 + 4,89𝑡 2

6. Ondorengo datuek y neurri akasdunak y balio zehatzekin konparatzen dituzte.

a) Neurriei zuzen bat doitu eta koerlazio linealeko koefizientea kalkulatu.

b) Estimatu x = 25 (interpolazioa) eta x = 0 (estrapolazioa) balioei dagozkien balioak.

x y zehatza
21 148 55,5
56 -141 -102
33 2 1,5
45 -105 -52,5
24 63 42
34 -5 -3
50 -138 -75

𝑛 ∑ 𝑥 𝑖 𝑦𝑖 − ∑ 𝑥 𝑖 ∑ 𝑦𝑖
𝑟= = -0,97293219
√𝑛 ∑ 𝑥𝑖2−(∑ 𝑥𝑖)2√𝑛 ∑ 𝑦𝑖2 −(∑ 𝑦𝑖 )2

𝑛 ∑ 𝑥𝑖 𝑦𝑖 − ∑ 𝑥𝑖 ∑ 𝑦𝑖
𝑏 = = −8,05636314
𝑛 ∑ 𝑥𝑖2 − (∑ 𝑥𝑖 )2

𝑎 = 𝑦̅ − 𝑏 𝑥̅ = 277,546215

Estimazioak: Balio zehatzak

y = a + b*25 = 76,13713659 37,5
y = a + b*0 = 277,546215 150

209
 200

150 y = -8.0564x + 277.55

R² = 0.9466
100
y = -4.5x + 150
50

0
0 10 20 30 40 50 60
-50

-100

-150

-200

7. Material zeharargitsu batetan, sartzen den argiaren intentsitatea materialaren lodieraren

2
arabera ondorengo ekuazioaren bidezadierazten da: 𝐼 = 𝐼0 𝑒 −𝑘𝑠 , non 𝐼0 gainazalean
sartzen de intetsitatea eta k materialaren ezaugarria diren.
a) Ondorengo datuei kurba doitu, kurbaren ontasuna aztertuz.
b) Estimatu argiaren intentsitatea s = 1,5 10 -3 m denean.

s (10-3 m) 0,4 0,8 1,2 1,6 2 2,4

𝐼
4,61 4 1,77 1,14 0,72 0,2

Ekuazioari logaritmo nepertarrak aplikatu:

2
ln 𝐼 = ln 𝐼0 + ln 𝑒 −𝑘𝑠 = ln 𝐼0 − 𝑘𝑠 2 → 𝑦 = 𝑎 + 𝑏𝑥

Orduan ondorengo aldaketak egingo ditugu: y = ln 𝐼 𝑥 = 𝑠2

Eta {(𝑠𝑖2 , ln 𝐼𝑖 )} 𝑛𝑖=1 datuei y = a + bx zuzena doituko diegu, kurba esponentzialaren

parametroak 𝐼0 = 𝑒 𝑎 , 𝐵 = −𝑘 izango direlarik.

s x = s2 𝐼 y = ln 𝐼
0,4 0,16 4,61 1,52822786
0,8 0,64 4 1,38629436
1,2 1,44 1,77 0,57097955
1,6 2,56 1,14 0,13102826
2,0 4,00 0,72 -0,32850407
2,4 5,76 0,2 -1,60943791

𝑛 ∑ 𝑥 𝑖 𝑦𝑖 − ∑ 𝑥 𝑖 ∑ 𝑦𝑖
𝑟= = - 0,98887251
√𝑛 ∑ 𝑥𝑖2−(∑ 𝑥𝑖)2√𝑛 ∑ 𝑦𝑖2 −(∑ 𝑦𝑖 )2

𝑛 ∑ 𝑥 𝑖 𝑦𝑖 − ∑ 𝑥 𝑖 ∑ 𝑦𝑖
𝑏 = 𝑛 ∑ 𝑥𝑖2−(∑ 𝑥𝑖)2
= − 0,53992092

210
𝑎 = 𝑦̅ − 𝑏 𝑥̅ = 1,58997278 → I0 = 4,90361547
2
Ekuazioa ondorengoa da: 𝐼 = 4,9 𝑒 −0,54𝑠

Beraz: 𝐼 = 4,9 exp(−0,54 ∗ 1,52 ) = 1,45521071

𝐾
8. Torsio pendulu baten aldiaren ekuazioa 𝑇 = 2𝜋 √ da, non K hariaren konstante
𝐼
ezaugarria eta I zintzilik eta oszilatuz ipintzen dn gorputzaren inertzia momentua diren.
Ondorengo datuetarako estimatu K

I (kg m2) 0,5 1 1,5 2 2,5

T (s) 1,45 1,03 0,87 0,74 0,67

Ebazpena.
euskarri finkoa

k torsio konstantedun
haria

gorputz oszilatzailea

I ( kg m2 ) 𝑥 = 1/√𝐼 𝑦 =T (s)
0,5 1,41 1,45
1,0 1,00 1,03
1,5 0,82 0,87
2,0 0,71 0,74
2,5 0,63 0,67

𝑛 ∑ 𝑥 𝑖 𝑦𝑖 − ∑ 𝑥 𝑖 ∑ 𝑦𝑖
𝑟= = 0,99957949
√𝑛 ∑ 𝑥𝑖2−(∑ 𝑥𝑖)2√𝑛 ∑ 𝑦𝑖2 −(∑ 𝑦𝑖 )2

𝑛 ∑ 𝑥 𝑖 𝑦𝑖 − ∑ 𝑥 𝑖 ∑ 𝑦𝑖
𝑏 = 𝑛 ∑ 𝑥𝑖2−(∑ 𝑥𝑖)2
= 0,99
𝑏
𝑎 = 𝑦̅ − 𝑏 𝑥̅ = 0,04292942 → 𝐾 = (2𝜋)2 =0,02505482

0,025
Beraz ekuazioa 𝑇 = 2𝜋 √ 𝐼
da.
211
9. Etxebizitzen teilatu materalen kalitatea X indizearen bidez sailkatzen da.
R
Egoera oneko Y iraupenak kurba potentziala jarraitzen duela uzten da.

a) Doitu 𝑌 = 𝐴 𝑋 𝐵 kurba eta doiketaren ontasuna aztertu .

b) Estimatu iraupena materialaren 2.5 kalitate indizerako.

X (indizea) 1 1,5 2 3 4 4,5

Y (iraupena 52 84 153 267 644 573
hilabetetan)

Ebazpena.
Loraritmo hamartarrak aplikatu:
log 𝑌 = log 𝐴 + 𝐵 log 𝑋
𝑍𝑢𝑧𝑒𝑛𝑎 𝑑𝑜𝑖𝑡𝑧𝑒𝑘𝑜 𝑎𝑙𝑑𝑎𝑘𝑒𝑡𝑎𝑘 𝑦 = 𝑎 + 𝑏𝑥 ∶ 𝑦 = log 𝑌 𝑥 = log 𝑋

X Y x = log X y = log Y
1 52 0 1,716003344
1,5 84 0,17609126 1,924279286
2 153 0,30103 2,184691431
3 267 0,47712125 2,426511261
4 644 0,60205999 2,808885867
4,5 573 0,65321251 2,758154622

2,20951501 13,81852581

∑ 𝑥 2 = 1,1384347 ∑ 𝑦 2 = 32,8056085 ∑ 𝑥𝑦 = 5,64702543

𝑛 ∑ 𝑥 𝑖 𝑦𝑖 − ∑ 𝑥 𝑖 ∑ 𝑦𝑖
𝑟= = 0,98947309 Doiketa onargarria
√𝑛 ∑ 𝑥𝑖2−(∑ 𝑥𝑖 )2 √𝑛 ∑ 𝑦𝑖2 −(∑ 𝑦𝑖 )2

𝑛 ∑ 𝑥 𝑖 𝑦𝑖 − ∑ 𝑥 𝑖 ∑ 𝑦𝑖
𝑏 = 𝑛 ∑ 𝑥𝑖2−(∑ 𝑥𝑖)2
=1,72 𝑎 = 𝑦̅ − 𝑏 𝑥̅ = 1,67 → A = 46,78

Kurbaren ekuazioa: 𝑌 = 46,78 𝑋1,72

Estimazioa: X = 2.5 → 𝑌 = 46,78 (2,5)1,72 = 226 hilabete

212