Jan Chryzostom Pasek, Pamiętniki (fragmenty)

Wstęp:
podstawą sarmatyzmu było przekonanie o wyjątkowej roli Rzeczypospolitej -
ostoi „złotej wolności” szlacheckiej oraz spichlerza Europy
megalomania - przeświadczenie o własnej wielkości
gawęda - opowieść ustna wygłaszana przez szlachcica do zgromadzonego
towarzystwa, jej fabuła obfituje w anegdoty i elementy humorystyczne, jest
potoczna i żywa (Jan Chryzostom Pasek był gawędziarzem)
Inny (słowo klucz)

1. Sarmacki portret polskiego szlachcica. Omów zagadnienie na podstawie

znanych Ci fragmentów Pamiętników Jana Chryzostoma Paska. W swojej
odpowiedzi uwzględnij również wybrany kontekst.
- opis Paska jako szlachty (ksenofob - człowiek przeświadczony o
wyższości swojej kultury i religii, szlachcic zafascynowany przepychem
Orientu, katolik)
- sarmacki mesjanizm - ideologia uznająca XVII-wiecznych Sarmatów za
naród wybrany przez Boga (przeświadczenie o wyjątkowej roli
Rzeczypospolitej)
- więcej czasu spędzali na wojnach, bitwach itp. niż w swoim domu
2. Ideał życia ziemiańskiego i rodzinnego ładu. Omów zagadnienie na
podstawie znanych Ci fragmentów Pamiętników Jana Chryzostoma Paska.
W swojej odpowiedzi uwzględnij również wybrany kontekst.
- wyobrażenie Sarmatów o domie (patriarchalizm, chętnie i hucznie
celebrowane uroczystości)
- Dunki (ich zwyczaje a zwyczaje Polek)

Kontekst:
„Pan Tadeusz” Adam Mickiewicz (hucznie obchodzone uroczystości, nadrzędną
wartością patriotyzm, duże przywiązanie do tradycji)

William Shakespeare, Macbeth

Wstęp:
cechy tragedii nowożytnej:
 doniosła problematyka dotycząca zagadnień dobra i zła, a także sensu
życia;
 bohaterowie tragedii mogą być dobrzy lub źli, a na ich postępowanie
wpływają silne wewnętrzne popędy i emocje
 czas i miejsce akcji nie są ograniczone do jednej doby i jednego miejsca
motywacja, manipulacja, premedytacja (słowa klucz)
1. Moralna odpowiedzialność za czyny. Omów zagadnienie na podstawie
Macbeth’a Williama Shakespeare’a. W swojej odpowiedzi uwzględnij
również wybrany kontekst.
- skup się na zbrodni
- za co? w jaki sposób? kto? itd. (za to, że mordował każdego kto mu stanął
jakkolwiek na drodze, w taki sposób, że wziął sobie nóż czy coś tam
ostrego i jak ten król sobie spał to Macbeth go zabił, no Macbeth a kto)
- co zrobili państwo Macbeth i jak za to odpowiedzieli? (zabili najpierw
króla, jakby to jest najważniejsze, bo to od tego się wszystko zaczęło, no a
potem tez wszystkich po kolei pozabijali, odpowiedzieli chyba tak, że
umarli, Lady Macbeth popełniła samobójstwo a Macbeth’a zabił syn
Duncana (wcześniejszego króla)
2. Wina jako motyw literacki. Omów zagadnienie na podstawie Macbeth’a
Williama Shakespeare’a. W swojej odpowiedzi uwzględnij również
wybrany kontekst.
- skup się na winie
- za co? w jaki sposób? kto? itd. (za to, że mordował każdego kto mu stanął
jakkolwiek na drodze, w taki sposób, że wziął sobie nóż czy coś tam
ostrego i jak ten król sobie spał to Macbeth go zabił, no Macbeth a kto)
- co zrobili państwo Macbeth i jak za to odpowiedzieli? (zabili najpierw
króla, jakby to jest najważniejsze, bo to od tego się wszystko zaczęło, no a
potem tez wszystkich po kolei pozabijali, odpowiedzieli chyba tak, że
umarli, Lady Macbeth popełniła samobójstwo a Macbeth’a zabił syn
Duncana (wcześniejszego króla)
3. Literacki wizerunek tyrana. Omów zagadnienie na podstawie Macbeth’a
Williama Shakespeare’a. W swojej odpowiedzi uwzględnij również
wybrany kontekst.
- co władza robi z człowiekiem? (chce się więcej zdobywać i mieć)
4. Motyw władzy. Omów zagadnienie na podstawie Macbeth’a Williama
Shakespeare’a. W swojej odpowiedzi uwzględnij również wybrany
kontekst.
- jak Macbeth zdobył władzę i jak ją utrzymywał? (zabił króla Duncana i
zabijał również wszystkich, którzy mogli ujawnić jego sekret)
5. Wizerunek kobiety w literaturze. Omów zagadnienie na podstawie
Macbeth’a Williama Shakespeare’a. W swojej odpowiedzi uwzględnij
również wybrany kontekst.
- psychoza (stan umysłu, w którym występują poważne zaburzenia w
postrzeganiu rzeczywistości), popadła w nią Lady Macbeth choć na
początku to ona uspokajała męża
- Lady Macbeth była inna niż wzorzec kobiety z okresu Baroku, ale też
poniekąd wpasowywała się w ten wzorzec, ponieważ wspierała męża we
 wszystkim co robił, ale właśnie przy tej zbrodni to ona bardziej nim
kierowała, czyli ona miała władzę co to było niespotykane w tamtych
czasach, bo to mąż powinien mieć władze nad żoną
6. Rola postaci fantastycznych i zjawisk nadprzyrodzonych w literaturze.
Omów zagadnienie na podstawie Macbeth’a Williama Shakespeare’a. W
swojej odpowiedzi uwzględnij również wybrany kontekst.
- czarownice i ich przepowiednia (ważne jest tutaj fatum, które to oznacza
przeznaczenie, czarownice przepowiedziały Macbeth’owi oraz jego
przyjacielowi Banquo, ich dalsze losy Macbeth miał zostać królem zaś
Banquo - ojcem królów, Macbeth uwierzył w tą przepowiednię a jego
przyjaciel nie ufał tym czarownicom i ich przepowiedni uważał, że jest ona
zmyślona i nie ma sensu nad tym myśleć)
- czarownice miały bardzo duży wpływ na rozwój wydarzeń w tej lekturze

Kontekst:
„Balladyna” Juliusz Słowacki (takie damskie odzwierciedlenie Macbeth’a)
„Quo Vadis” Henryk Sienkiewicz (Neron był tyranem)
„Romeo i Julia” William Shakespeare (Julia stawiała się swojemu ojcu)
„Opowieść wigilijna” (duchy, które przychodzą do Scrooge’a pokazują mu m.in.
jak może żyć i to one sprawiają, że jednak się zmienia, zmienia swoje
postępowanie)

William Shakespeare, Romeo i Julia

Wstęp:
sztuka mówienia o uczuciach: Romeo i Julia nigdy nie wyznają sobie miłości
wprost, „nie wystarczy kochać, trzeba jeszcze umieć mówić o miłości”
flirt: when you fall for someone’s words
metafora poetycka (słowo klucz)

1. Motyw nieszczęśliwej miłości. Omów zagadnienie na podstawie Romea i

Julii Williama Shakespeare’a. W swojej odpowiedzi uwzględnij również
wybrany kontekst.
- czemu to miłość nieszczęśliwa? (najważniejszym elementem, który
decyduje o tym, że jest to miłość nieszczęśliwa to to, że kochankowie na
końcu oboje umierają i nie jest dane im żyć dalej ze sobą, kolejnym też jest
to, że ich rodziny nie są za tym małżeństwem i zdecydowana większość nie
wspiera tego związku)
2. Jak literatura przedstawia świat ludzkich namiętności? Omów zagadnienie
na podstawie Romea i Julii Williama Shakespeare’a. W swojej odpowiedzi
uwzględnij również wybrany kontekst.
- miłość duchowa i cielesna
 - jak się poznają?
- rodzina a miłość (wybór)
3. Konflikt racji jako motyw literacki. Omów zagadnienie na podstawie
Romea i Julii Williama Shakespeare’a. W swojej odpowiedzi uwzględnij
również wybrany kontekst.
- racje Julii i jej ojca (Julia, odstając od wzorcu kobiety Baroku, sprzeciwia
się decyzjom ojca, mają oddzielne zdania w sprawie za kogo powinna
wyjść Julia, ojcu zależy na dobrym miejscu Julii w społeczeństwie zaś Julii
zależy na miłości i szczęśliwym życiu)

Kontekst:
„Balladyna” Juliusz Słowacki (Alina i Kirkor)
„Świtezianka” Adam Mickiewicz (strzelec i nimfa wodna, nie wiem, cokolwiek)
„Zemsta” Aleksander Fredro (spór o mur)
„Pan Tadeusz” Adam Mickiewicz (spór o zamek i zajazd)

Molier, Skąpiec
Wstęp:
komedia charakterów - komizm wynika z wyolbrzymienia jednej dominującej
cechy, tu skąpstwa, komedii postaci występują typy ludzkie
chciwość jest jedną z najgłębszych i najbardziej uniwersalnych ludzkich cech
wynika z lęku i potrzeby zapewnienia sobie bezpieczeństwa albo z obsesyjnej
chęci gromadzenia dóbr
egoizm, karykatura literacka (słowa klucz)

1. Obraz obyczajów społecznych w XVII wieku. Omów zagadnienie na

podstawie Skąpca Moliera. W swojej odpowiedzi uwzględnij również
wybrany kontekst.
- relacje między ludzkie w społeczeństwie (liczą się tylko osoby wysoko
postawione)
2. Relacje rodzinne w krzywym zwierciadle komedii. Omów zagadnienie na
podstawie Skąpca Moliera. W swojej odpowiedzi uwzględnij również
wybrany kontekst.
- relacja ojca z dziećmi (ojciec chce wydać swoje potomstwo, za osoby
które dadzą jego rodowi duży majątek, jego dzieciom przeszkadza ten fakt,
ponieważ są już szczęśliwe z innymi osobami)
- karykatura (w lekturze jest wyolbrzymiona cecha - skąpstwo)
- podczas uroczystości tytułowy skąpiec dolewa wody do wina by mniej
zużywać kosztownego napoju
 3. Konflikt pokoleń jako motyw literacki. Omów zagadnienie na podstawie
Skąpca Moliera. W swojej odpowiedzi uwzględnij również wybrany
kontekst.
-konflikt polega na różnym podejściu do pieniędzy (tytułowy skąpiec zbiera
pieniądze i nie jest chętny do wydawania ich a jego dzieci wręcz
przeciwnie, nie są przeciwni oszczędzaniu, ale skąpstwo ich ojca
przeszkadza im w swobodnym życiu)

Kontekst:
„Zemsta” Aleksander Fredro (praktycznie wszyscy, którzy mieli tam kogoś
bliskiego co nie)
„Żona modna” Ignacy Krasicki (nie wiem czy do końca komedia, ale jednak
ciągłe wydawanie pieniędzy przez żonę Piotra i jej zachcianki mogą być
prześmiewcze w stosunku do osób bogatych)

Notatka o Baroku
homo militians - człowiek walczący
dualizm - głębokie przeświadczenie, że świat składa się z dwóch materii -
cielesnej i duchowej, które ze sobą walczą - jedna ciągnie nas w górę a druga w
dół
nurt dworski - nurt tworzony przez elity intelektualne
reinkarnacja - powtórne wcielenie, po śmierci dusza wchodzi w nowe ciało,
wędrówka dusz, Jan Andrzej Morsztyn „Rediviatus”
rediviatus - przywrócony do życia, Jan Andrzej Morsztyn „Rediviatus”
metonimia - metafora, w której zastępujemy nazwę jakiegoś przedmiotu lub
wiejska innym słowem które jest powiązane z zastępowaną nazwą stosunkiem
przyczyny do skutku, Jan Andrzej Morsztyn „Na koszulę brudną”
synekdocha - metafora, która najczęściej określa całość przez jej część, Jan
Andrzej Morsztyn „Na koszulę brudną”
turpizm - konwencja estetyczna polegająca na włączeniu do sztuki motywów
brzydoty, brudu, kalectwa, rozkładu, Jan Andrzej Morsztyn „Na koszulę brudną”
deheroizacja - przedstawienie w sposób deprecjonujący (obniżający wartość),
uzwyczajniony, często w naturalistyczny postaci czy wydarzeń uznawanych
powszechnie za przykład szlachetności i rycerskiego męstwa
peregrinatio vitae - życie wędrówką
panegiryki - utwory pochwalne, Daniel Naborowski „Na oczy królewny
angielskiej, która była za Fryderykiem, falcgrafem reński, obranym królem
czeskim”
czas cykliczny - czas zatacza koło, Daniel Naborowski „Krótkość żywota”
czas wertykalny - czas jako linia wiodąca wzwyż, z wektorem skierowanym ku
górze, Daniel Naborowski „Krótkość żywota”