Professional Documents
Culture Documents
Etiadpajoh v13n53p119 en
Etiadpajoh v13n53p119 en
Quarterly Journal of Research on Addiction, Vol. 13, No. 53, Autumn 2019
مقاله
پژوهشي
Research
Article
2چ سيد فريد مصباحي3 اسماعيل ردري دميرري1چ هاجر اسرافيلي تاز( كند محمديه
تاريخ پذيرش1398/06/28 : تاريخ دريافت1397/02/05 :
چكيده
هدف :با توجه به ميزان شيوع اعتياد و عواقب نانواري كه در جامعه دارد ضرورد انجان پژوهشهايي در
جهت شناسايي عوامل موثر براعتياد وجود دارد .هدر از پژوهش حاضر بررسي نقش ذهنيتهاي طرحوار(-
اي و رفاد سهنانه تاريک شخصيت در آمادني به اعتياد ميباشد .روش :تعداد 120نفر از جوانان بزهدار
كه در سا 1396در زندانهاي اردبيل داراي محدوميت قضايي بود(اند به روش نمونهنيري در دسترس
انتخاچ شدند و با استفاد( از پرسشنامه ذهنيتهاي طرحوار(اي و مقياس رفاد سهنانه تاريک شخصيت
نشان داد عوامل ذهنيت و پرسشنامه آمادني به اعتياد مورد ارزيابي قرار نرفتند .يافتهها :نتاي
طرحوار(ايچ شخصيت ضد اجتماعيچ شخصيت خودشيفته و ماكياويليسم به ترتيب با ضرايب تاثير 0/478چ
0/442چ -0/353و 0/331به ترتيب بيشترين تاثير را بر آمادني براي اعتياد دارند .اين تاثيرنذاري براي
عوامل ذهنيتهاي طرحوار(ايچ شخصيت ضد اجتماعي و ماكياويليسم م بت و براي عامل شخصيت
خودشيفته منفي است .نتيرهگيري :انرره مولفههاي ذهنيتهاي طرحوار(اي و رفاد سهنانه تاريک
شخصيت بر آمادني بر اعتياد تاثير دارندچ ولي با در نير نرفتن ضريب تاثيرچ رفاد سهنانه تاريک
شخصيت نقش برجستهاي در آمادني به اعتياد ايفا ميكنند.
کليد واژهها :ذهنيتهاي طرحوار(ايچ رفاد سهنانه تاريکچ آمادني به اعتياد
.1نويساند( مسائو :دانشايار نرو( م اش اور(چ دانشادد( علون تربيتي و روانشاناسايچ دانشا ا( محقب اردبيليچ اردبيلچ ايرانچ پسات
الدترونيکe.sadri@uma.ac.ir :
.2كارشناس ارشد روانشناسي عموميچ دانش ا( محقب اردبيليچ اردبيلچ ايران
.3دانشجوي كارشناسي ارشد علون اجتماعي چ دانش ا( آزاد واحد علون تحقيقادچ تهرانچ ايران
الگوی آمادگي به اعتياد براساس صفات سهگانه تاریک شخصيت و ...
مقدمه
يدي از مهمترين سااارمايههاي هر كشاااور جوانان آن كشاااور اسااات .نسااال جوان به دليل
خالقيتچ داشاتن تفدر نو و ساازند( نقش محوري در توساعه همه جانبه كشاور ايفا ميكند .با
توجاه باه اينكاه سااااختاار جمعيتي كشاااور بيشاااتر جواناان و نوجواناان هساااتنادچ انر نيااز و
خواساتههاي آنها برآورد( نشاود و درار انواع آسايب اجتماعي شاوند دي ر نميتوان آنها
ر ا باه عنوان نيروي مفياد در پيشااارفات جاامعاه باه حسااااچ آورد اكوهيچ و قليزاد(چ . 1396
سااااختاار جوان كشاااور از ياک طرر و آسااايابپاذير بودن آنهاا از طرر دي ر در برابر
رفتارهاي پر خبر مانند خشااونتچ مصاارر سااي ارچ مواد و الدل ساابب شااد( اين نرو( در
معرض مساتقيم و غير مساتقيم اين عوامل قرار نرفته و در نهايت توانايي اين قشار به شادد
كاهش يابد امحمديچ رفاهيچ و سااامانيچ . 2013مساائله بزهداري 1در كجروي نوجوانان
يدي از مهمترين عواملي اسات كه از ديرباز در جوام انسااني مورد توجه قرار نرفته اسات.
در جوام كنوني جوانان با انواع مختلفي از تهديدها و مشادالد اجتماعي رو به رو هساتندچ
اماا يدي از عواملي كاه در ناابودي نيروي انسااااني باه ويژ( جمعيات جوان نقش دارد اعتيااد 120
اسااات .اعتيااد يدي از بحرانهااي رهاارنااناه قرن بيسااات و يدم و در رااادر تهاديادهاا و 120
آسايبهاي اجتماعي و از غم ان يزترين معضاالد جوام امروزي اسات كه اك ر جوام به
به اعتياد 2يک پديد( مخرچ اجتماعي اسااتچ زيرا اثراد نامبلوچ و عواقب وخيم آن تنها
دامننير فرد معتاد نميشااودچ بلده همهي افرادي را كه به نونهاي با فرد معتاد وابساات ي و
ارتبااط نزديک دارند را نيز در بر مينيرد افروعالدين عد چ رااادراساااادادچ بي لريانچ و
جوادي ي ااناهچ . 2015آماار رو باه افزايش اعتيااد در جهاان و پياامادهااي منفي فراوان آن
درماان اعتيااد را در دهاههااي اخير باه يدي از مهمترين اولوياتهااي پژوهشاااي جوام تباديال
كرد( اسات اكمبيرلي و مکلالن 3چ . 2006بر اسااس نزارش مركز ملي تاثير مواد و الدل
بر سااالمتي در سااا 2016چ ميزان 6دررااد جمعيت اياالد متحد( به اختال سااورمصاارر
مواد مبتال هساتند و تقريبا 135000نفر قبل از بلوغ در هر ساا به دليل مصارر مواد و الدل
از دنيا ميروند ابريدجچ هلي چ ناد و رابينسااون1چ . 2017عوامل متعددي در آمادني براي
ساورمصارر مواد تاثير دارند كه در تعامل با يددي ر منجر به شاروع مصارر مواد و سازس
نرايش افراد باه اعتيااد اعتيااد ميشاااوناد اكاارو و اندن2چ . 2005از عواملي كاه بااعا
ميشاااودچ ميتوان باه ساااباک دلبسااات ي اقمري نيويچ مجردچ 1395چ سااابوح پاايين
خاودكااارآماادي اجااللاي و احااديچ 1394چ ديانداري ا ماحامااديچ 1395د اراااالنايچ
دريدوناديچ دهقاانيچ 2015چ ناانويي هيجااني اغاديري و همداارانچ 2016چ ساااباک
فرزنادپرري اوجودي و همداارانچ 1393و تداانشااا ري ادوساااتياانچ بهمنيچ اعيميچ و
نودينيچ 1392اشااار( كرد .عالو( بر عوامل ذكر شااد( از عوامل مهم ساابب شااناختي در
نرايش باه رفتاارهااي پر خبر از جملاهچ مصااارر ساااي اارچ الدال و مواد مخادرچ ويژني
شخصيتي افراد ميباشد اپليمنيچ مور(چ نرونرد3چ . 2010
نرايش معتادان به مواد مخدرچ راارفا ناشااي از مواد مخدر نيساات بلده معتادان قبل از
121 اعتياد داراي نارسااييهاي رواني و شاخصايتي عديد(اي بود(اندكه بعد از اعتياد به راورد
121 مخرچتري ظاهر وتشاديد شاد(چ لذا مشادل معتادان فقط مواد مخدر نيساتد بلده در ارال
راببه متقابل شخصيت فرد و اعتياد مبرح است اباند4چ . 2005
سال سيزدهم ،شماره ،53پایيز 1398
Vol. 13, No. 53, Autumn 2019
سااختمان شاخصايت برخي از افراد براي پذيرش اعتياد مسااعدتر از دي ران اسات اكتابيچ
ماهرچ بروجانيچ . 2009نتاي پژوهش محققين نشاان داد( ميان عوامل شاخصايتي و نرايش
باه مواد ارتبااط مساااتقيم وجود دارد .در مياان ناامبلوچترين و آزاردهناد(ترين رااافااد
شاخصايتي كه توساط كوواكسادي 5ا 2001چ مبرح شاد(چ ساه شاخصايت بيشاترين توجه
تجربي را باه خود جلاب كرد(اناد كاه باا يدادي ر همبساااتاه هساااتناد .اين رااافااد شاااامال
مدياوليانيساامچ جامعهسااتيزي و خودشاايفت ي هسااتند كه منجر به معرفي نيمرخ شااخصاايتي
جديدي به نان سااهنانه هاي تاريک شااخصاايت شااد( اساات اپالهوسچ ويليامزچ . 2009بر
1. Berridge, Heilig, Nutt, Robinson, 3. Polimeni, Moore, & Gruenert
& Badiani 4. Bond
2. Carroll & Onken 5. Kowalski
الگوی آمادگي به اعتياد براساس صفات سهگانه تاریک شخصيت و ...
اسااس نيريه هاساديچ وزر و زرتاو 1ا 1998ابعاد تاريک شاخصايت 2هر فردي از ساه بعد
ضااد اجتماعي3چ خودشاايفته 4و ماكياوليساام 5ساااخته شااد( اساات .ماكياوليانيساام بعدي از
شاخصايت ميباشاد كه تحت تاثير راهبردهاي ساياساي اسات مار از دي رانچ ن رش منفي به
جهانچ تمركز روي عاليب و مناف شااخصااي دارد اپالهوسچ كوينچ ويليامز6چ . 2002اين
سااز(ها مبتني بر يک قلمرو ن رشي است كه با ن رش عملنرايانهچ بدبينانه و غيراخالقي به
جهان و رفتارهاي مرتبط با نف شااخصااي و راهبردهاي بلند مدد و ساارد براي دنبا كردن
ميشود اجاكوباويچ اي ان7چ . 2006 اهدار شاخصاي و همدلي پايين و فريبداري مشاخ
بعد ساايدوپاتي شاامل خصاوراياد رون رفتار ضاد اجتماعيچ عدن وجود حس همدلي و
بزهداري اساات كه بيشااتر تمركز روي عمل و نتيجه آن اساات اپالهوسچ كوينچ ويليامزچ
. 2002بعد آخر شاخصايت خودشايفته ميباشادچ كه شاامل خصاوراياتي رون كساب قدرد
هس تند
اسات و دوسات دارند هميشاه در مركز توجه بود( و افرادي متدبر و به دنبا موفقيت ا
اجونز و پاالهوس8چ . 2014عليرغم ريشااااههااي نوناانوني كاه اين ساااااز(هاا دارناد
شااخصاايتهايي كه راافاد سااهنانه تاريک را تشااديل ميدهند در تعدادي از ويژنيها 122
مشااترک هسااتند و به درجاد مختلفچ هر سااه بيان ر يک منش اجتماعي بدخوا( همرا( با 122
نرايشهاي رفتاري در جهت خودافزاييچ سردي هيجانيچ دونان ي و پرخاش ري هستندچ
. 1998
يدي دي ر از مهمترين عللي كه در شاادلنيري شااخصاايت نقش دارد طرحوار(هايي
هساااتند كه فرد از دوران كودكي تا نوجواني دربار(ي محيط و افراد پيرامون خود شااادل
داد(اند .طرحوار(هاي شااانااختي در نرايش به مواد مخادر اثرنذار هساااتند .طرحوار(ها به
عنوان نقشاههاي انتزاعي در نير نرفته ميشاوندچ كه راهنماي تفساير اطالعاد و حلمسائله
1. Hosky, vazrel, & zartav 6. paulhus, Williams, & Kevin
2. dark dimensions of personality 7. Egan & Jakobwitz
3. Psychopathy 8. Jones & paulhus
4. Narcissistic 9. Hare
5. Machiavellianism
اسماعيل صدری دميرچي و همكاران
هساتند ايانگچ كالسادوچ ويشاار1چ . 2003ذهنيت طرحوار(اي 2حالتي اسات كه براي مدد
زمان كوتاهي بر ذهن فرد غلبه ميكند و انر ناكارآمد باشااد طرحوار(ها و پاسااخ مقابلهاي
نااسااااازنااراناهاي را همرا( باا بران يخت ي هيجاانيچ پااساااخهااي اجتناابي و رفتاارهااي
خودآساايبرسااان فرا ميخواند .با فعا شاادن ذهنيت طرحوار(اي ناكارآمدچ فرد محصااور
ميشاااود و خود را تحت سااالبهي ذهنيت مربوط احسااااس ميكندچ در واق يک ذهنيت
طرحوار(اي ناكارآمد بخشاي از خويشاتن اسات كه تا حدودي از دي ر بخشها جدا شاد( و
از نير ميزان نساسات ي از دي ر ذهنيتها ميتوان آن را به راورد يک پيوساتار تجزيهاي
ديادچ كاه از تغييراد خلقي طبيعي نرفتاه تاا اختال هويات تجزياهاي3چ هم ي نشاااان دهناد(
فعا شادن ذهنيتهاي خاص در يک فرد هساتند اآرنتزچ كلوكمانچ و سايساوردا4چ . 2005
ذهنيت طرحوار(اي تركيبي از طرحوار(ها و پاساخهاي مقابلهاي هساتند كه با هم بران يخته
ميشوند .يعني بين ذهنيت افراد سالم و افراد بيمار تفاود وجود دارد .در افراد سالم ذهنيت
بزرنسااا منبقي قويتر و اغلب فعا اساات به همين دليل ميتوانند همزمان احساااساااد
123 متضااد را تجربه و هيجاناد منفي را كنتر كنند اقهاريچ . 1396د( ذهنيت مختلف وجود
123 دارد كه به رهار دسااته تقساايم ميشااوند :ذهنيتهاي كودكانه5چ مقابلهاي ناكارآمد6چ والد
ناكارآمد 7و بزرنساا ساالم .8ذهنيتهاي كودكانه ذاتي و هم اني هساتند و افراد با آنها
سال سيزدهم ،شماره ،53پایيز 1398
Vol. 13, No. 53, Autumn 2019
به دنيا ميآيندچ اين ذهنيتها عبارتند از :ذهنيت كودک آسيبپذير9چ كودک خشم ين10چ
كودک تدانشاي -بيانيباط 11و كودک شااد .12اسااساا ذهنيتهاي كودكانه با هيجانهاي
اوليه و اسااساي مانند خشامچ ترسچ و غم نر( خورد(اندچ اين هيجاناد با احسااسهاي بدني
همرا( هسااتند اداماساايو13چ 1999چ و اكمن14چ . 1993ذهنيت كودک آساايبپذيرچ ذهنيتي
است كه تجارچ تلخ و نانوار كودک طرد شد( و محرون كه با او بد رفتاري شد( را در بر
مينيرد .ذهنيت كودک خشااام ين ذهنيتي اسااات كه به دليل برآورد( نشااادن نيازهايش
عصااباني اساات .ذهنيت كودک تدانشاا ر -بيانضااباط ذهنيتي اساات كه هر وقت دلش
بخواهاد هيجاانهااچ رفتاارهااي دلخوا( و امياا طبيعي خود را بروز ميدهاد .ذهنيات كودک
شااد ذهنيتي اسات كه نيازهاي حياتي او ارضاا شاد( اسات .ذهنيتهاي والديني دروني ساازي
نمادهاي والديني در دوران كودكي هساتند .زمانيكه بيماران در ذهنيت والديني نا كارآمد
هستندچ مشابه والدين خود ميشوند و هماننونه با خود رفتار ميكنند كه پدر و مادرشان با
آنها رفتاار ميكردند .دو ذهنيات والديني ناكارآمد عباارتند از :ذهنيت والد متوق 1و ذهنيت
والد تنبيهنر .2سااابکهاي مقابلهاي ناساااازنار نشاااان دهند( تالش فرد براي ساااازناري با
موقعيتي اساات كه در آن موقعيتچ نيازهاي هيجاني فرد ارضااا نشااد( اساات .اين راهبردها
ممدن اساات در كودكي سااازنارانه باشااد اما دردنياي بزرنسااالي اغلب ناكارآمد و باع
بروز مشااادالتي ميشاااوند .سااابکهاي مقابلهاي در واكنش به دي ران و در رويارويي با
مشادالد بران يخته ميشاوند و با هيجانهاي نفردچ شارن و ننا( همرا( هساتند ابريسا ر3چ
. 2012ذهنيت بزرنساا ساالم بخش بزرنساا منبقي و ساالم فرد و به نوعي مدير اجرايي 124
شاخصايت اسات اقهاريچ . 1396بزرنساا ساالم در پي ارضااي نيازهاي هيجاني اسااساي 124
دوران كودكي فرد اسات و نقش عمد(اي بر عهد( دارد كه شاامل :حمايتچ تائيد و مراقبت
مقابلهاي ناكارآمد و كنتر ذهنيت والديني ميشاود .با توجه به آن ره بيان شاد برخي افراد
آمادني بيشااتري براي نرايش به مصاارر مواد دارند كه به تفاود در ويژني شااخصاايتي
آنها بر مينرددچ ويژني شاااخصااايتي كه به دنبا پاداش و لذدجويي ميباشاااد مساااتعد
نرايش به مصاارر مواد مخدر اساات .انر ره ويژني شااخصاايتي زمينه را براي نرايش به
مصارر مواد ايجاد ميكنند اما نرايش به موقعيتهاي ريساکپذير ممدن اسات به سابح
ان يز( فردچ عوامل محيبي و به سابح اضابراچ وابساته به رفتار پر خبر مربوط باشد .رفاد
تاريک شاخصايت ويژنيهايي هساتند كه افراد را بيشاتر به سامت فعاليتهاي لذدجويانه
ساوق ميدهندچ تحقيقاتي كه در زمينه رافاد تاريک شاخصايت و مصارر مواد انجان شاد(
بيشاتر به نقش ويژني شاخصايت ضاد اجتماعي در نرايش به مصارر مواد را مورد توجه
قرار ميدهند ااسااتناسااونچ ورنون1چ . 2015مبالعاد در زمينه راببه ذهنيت طرحوار(اي و
آمادني به اعتياد انجان نشاد( اما تحقيقاد متعددي در زمينه طرحوار(هاي ناساازنار اوليه و
رابباه آن باا اعتيااد انجاان شاااد( كاه محققاان در پژوهشهااي خود نشاااان دادناد نمراد افراد
وابسااته به مواد در طرحوار(هاي ناسااازنار اوليه از افراد عادي باالتر اساات اوالرچ كيدنيچ
كوپلوچ ميرچ و بروري2چ . 2014در تحقيقاد انجان شاد( توساط رضاايي و همداران ا1383
نتاي نشااان داد بسااياري از معتادين داراي ويژنيهاي شااخصاايت مرزي و ضااد اجتماعي
ميباشاند .همچنين در پژوهش دي ر نشاان داد( شاد بين اختال هاي شاخصايت ضاد اجتماعي
و مرزي باا اعتيااد رابباه وجود دارد احيادرنژادچ بيديچ زينااليچ . 1396ساااوا ارااالي اين
پژهش اين اساات كه آيا راافاد سااهنانه تاريک شااخصاايت و ذهنيتهاي طرحوار(اي در
آمادني به اعتياد نقش دارندم
125 روش
125 جامعه ،نمونه و روش نمونهگيري
روش پژوهش حاضاار توراايفي از نوع همبساات ي و مد يابي معادالد ساا اختاري اساات.
سال سيزدهم ،شماره ،53پایيز 1398
Vol. 13, No. 53, Autumn 2019
جا معه آماري اين پژوهش عبارد بودند از :جوانان بزهدار اساتان اردبيل كه در ساا 1396
در زندانهاي اين شاااهر بود( و داراي محدوميات قضاااايي بود(اند .از مياان اين افراد تعداد
120نفر به روش نمونهنيري در دسترس انتخاچ شدند.
ابزار
.1مقياس ساه رافت تاريک شاخصايت :3اين مقياس توساط جانساون و وبساتر 4سااخته شاد( و
شاامل 12نويه اسات كه ساه رافت تاريک ماكياول راييچ ساايدوپاتي و خودشايفت ي را
ميسنجد .پاسخدهي در مقياس ليدرد 9درجهاي از 1اكامال مخالفم تا 9اكامال موافقم
بود( كاه نمر( بااال نشااااان دهناد(ي بيشاااتر بودن آن رااافات در فرد اساااات .هرياک از
مقياس 25ماد(اي فهرسات باليني عاليمچ 0/45نزارش شاد( اسات .ضاريب آلفاي كرونباخ
0/90نزارش شاااد( اسااات ازرنر و همداارانچ . 1387نمر(ناذاري آن باا طيف ليدرد
رفراكامال مخالفم تا سه اكامال موافقم ميباشد.
يافتهها
باا توجاه باه اينكاه تعاداد خرد(مقيااسهااي ذهنيات طرحوار(اي زيااد بودچ از تحليال عااملي باه
روش تحليال مؤلفاههااي ارااالي براي كااهش بُعاد اساااتفااد( شاااد .باا توجاه باه اينداه آماار(ي
KMOبرابر 0/813و بزرنتر از 0/8بود بناابراين حجم نموناه براي انجاان تحليال عااملي
مناساب بود .از طرفي معناداري آزمون كرويت بارتلت 1كمتر از 0/05بودچ بنابراين ميتوان
تحليل عاملي را به كار برد .با اساتفاد( از روش تحليل مؤلفههاي اراليچ مؤلفهي ارالي او
96/185درراد تغييراد كل خرد(مقياسهاي ذهنيت طرحوار(اي را شاامل ميشاود .يعني
از اين مؤلفه اساتفاد( شاود تنها 3/815درراد تغييراد را از انر بجاي اين 14زير شااخ
دساات ميدهيم .در جدو 1مقدار بارهاي عاملي هر يک از خرد(مقياسها نزارش شااد(
127 است.
127 جدول :1بارهاي عاملي مولفههاي اصلي (ذهنيتهاي طرحوارهاي) و ضرايبتارير آن بر آمادگي به اعتياد
ضريب تاثير بر آمادني براي اعتياد بار عاملي خرد(مقياسهاي ذهنيت طرح وار(اي
سال سيزدهم ،شماره ،53پایيز 1398
در ادامه عامل ذهنيت طرحوار(اي به دسااات آمد( به همرا( عوامل شاااخصااا يت ضاااد
اجتماعيچ شاخصايت خودشايفته و ماكياوليسام را به عنوان متغيرهاي مساتقل در نير نرفته و
تأثير آنها بر روي متغير وابساتهي آمادني به اعتياد را با اساتفاد( از مد رنرسايون رندنانه
ا ب ه دسااات آورديم .از آنجاايي كاه آماار( دوربين-واتساااون 1برابر 2/482و كمتر از 2/5ا ب ه
دسات آمدچ بنابراين داد(ها داراي خودهمبسات ي نبود( و ميتوان از مد رنرسايوني براي
تحليل اين داد(ها اساتفاد( كرد .همچنين با توجه به مقادير آمار(هاي همخبي 2رون مقادير
تحمال 3بزرنتر از 0/2بودچ بناابراين همخبي بين متغيرهااي مساااتقال وجود دارد .نتااي
رنرسيون در جدو 2ارائه شد( است.
جدول :۲ضرايب رگرسيوني وآمارههاي وجود همخطي بين عوامل مورر بر آمادگي براي اعتياد
تورن تلرانس معناداري آمار( t β خباي B آمار( B متغيرها
- - 0/0005 14/028 - 5/33 74/74 مقدار ثابت
2/32 0/43 0/0005 5/019 0/17 0/15 0/74 ماكياويليسم
2/28 0/44 0/0005 7/993 0/26 0/13 1/07 ضداجتماعي
2/04 0/49 0/0005 -6/129 -0/19 0/15 -0/94 خودشيفته 128
4/43 0/23 0/0005 10/366 0/48 1/82 18/87 ذهنيتهاي طرحوار(اي
نمودار تحليل مسير متغيرهاي تحقيب در شدل 1اراد( شد( است. 128
ضد اجتماعي
0/371 0/265
ماکياویليسم
0/168 آمادگي
برای اعتياد
ذهنيت های 0/478
0/341
طرحوارهای
0/338 -0/192
شخصيت
خودشيفته
باا توجاه باه جادو 1چ ذهناي ت كودک آسااااي بپاذيرچ ذهناي ت كودک عصاااباانيچ ذهناي ت
كودک غضاابناکچ ذهنيت كودک تدانشاا يچ ذهنيت كودک بيانضااباطچ ذهنيت محافو
بيتاف اودچ ذهناي ت خود بزرگ منشچ ذهناي ت زورنو و مهااجميچ ذهناي ت والاد تنباي هنر و
ذهنيت والد پرتوق تاثير م بت بر آمادني به اعتياد دارند .تاثير م بت بدين معني اسات كه با
افزايش مقادار اين متغيرهاا آماادني براي اعتيااد افزايش مييااباد .از طرفي ذهناي ت كودک
شاادچ ذهنيت تساليم شاد( مبي چ ذهنيت خود آران بخش بيتفاودچ و ذهنيت بزرنساا ساالم
129
تااثير منفي بر آماادني براي اعتيااد دارناد .تااثير منفي بادين معني اسااات كاه باا افزايش مقادار
129
اين متغيرها آمادني براي اعتياد كاهش مييابد .با توجه به نتاي نزارش شد( در جدو 4چ
سال سيزدهم ،شماره ،53پایيز 1398
ترتياب باا ضاااراياب تااثير 0/478چ 0/442چ -0/353و 0/331باه ترتياب بيشاااترين تااثير را بر
آماادني براي اعتياااد دارناد .اين تااثيرناذاري براي عوامال ذهناي تهااي طرح وار(ايچ
خودش يفته منفي اسات.
ا اخص يت
اخص يت ضاد اجتماعي و ماكياوليسام م بت و براي عامل ش ا
ش ا
0/478تغيير در با توجه به اين ضارايب تاثيرچ يک واحد تغيير در ذهنيت طرحوار(اي باع
آمادني به اعتياد ميشود .تفسير اين ضرايب براي بقيهي عوامل مشابه است.
بحث و نتيرهگيري
نتااي پژوهش نشاااان داد كاه متغير ذهنياتهااي طرحوار(اي و رااافااد ساااهنااناه تاارياک
شاخصايتچ اشاخصايت اض داجتماعيچ خودشايفته و ماكياوليسام به ترتيب بيشاترين تاثير را در
آمادني به اعتياد بزهداران دارد .راافاد تاريک شااخصاايت درقالب شاادل خارااي از
الگوی آمادگي به اعتياد براساس صفات سهگانه تاریک شخصيت و ...
ضاد اجتماعي به دليل داشاتن ويژني تدانشا ري و زير پا نذاشاتن هنجارهاي جامعه و سااير
رافاد مرتبط با هيجانخواهي كه از مشاخصاهي شاخصايت ضاد اجتماعي ميباشاد به اعتياد
نرايش پيدا ميكنند .همچنين نتاي اين پژوهش نشاان داد رافت ماكياوليسام در آمادني
به اعتياد تاثير م بت دارد .يدي دي ر از مولفههاي رفاد سهنانه تاريک رفت ماكياوليسم
است .اين رفت به طور منفي با خوشايندي و وظيفهشناسي همبسته است .افراد ماكياو نرا
باه كمترين معياار اخالقي پاايبناد هساااتان د اساااين هااپااكاديچ ويتال4چ 1991و مباابب
خودنزارشااايهاا تماايال زياادي باه رفتاارهااي غير اخالقي نيير دروغ نوييهااي مدرر دارناد
1. Stead, Fekken, Kay, & McDermott 3. Brito & Hodgins
2. Hendrik 4. Singhapakdi & Vitell
اسماعيل صدری دميرچي و همكاران
اجونز و كاوانگ1چ . 1996اين رافت تا حدي با رافت شاخصايت ضاد اجتماعي ارتباط
دارد اپالهوس و ويلياامزچ . 2002اين ارتبااط نشاااان دهناد( آن اسااات كه عواملي دخيال در
نرايش به اعتياد ميشاوند .يدي دي ر از نتاي اين اختال شاخصايت ضاد اجتماعي باع
پژوهش نشاان داد هر قدر رافت شاخصايت خودشايفته در افراد بزهدار افزايش يابد آمادني
براي اعتياد كاهش مييابد .نتاي اين پژوهش با پژوهش انجان شاد( توساط عباساي ا 1393چ
كه نشاان داد بين آمادني به اعتياد و اختال شاخصايت خودشايفته راببه منفي وجود داردچ
در تضااد اسات .در تبيين اين يافته ميتوان نفت كه در ميان ساه رافت تاريک شاخصايتچ
خودشايفت ي ممدن اسات رافت معتدلي باشاد در حاليكه دو جنبه دي ر يعني ماكياوليسام
و ضداجتماعي با پيامدهاي ضد اجتماعي بيشتري همرا( است ابشرپورچ . 1394افراد داراي
هنجارهاي جامعه ميپردازند. اين دو رافت به احتما بيشاتري به رفتارهاي مخرچ و نق
بنابراين احتما نرايش به اعتياد در دو رافت ماكياوليسام و ضاداجتماعي بيشاتر از رافت
خودشايفته ميباشاد .رافاد ساهنانه تاريک شاخصايت مجموعهاي از رافاد بيزاركنند(
131 هساتند كه افراد را بيشاتر به سامت فعاليتهاي پاداشبخش به ويژ( مصارر مواد ميكشاانند.
131 با اين وجود تحقيقاد دربار(ي راافاد سااهنانه تاريک و مصاارر مواد بيشااتر به افراد با
شاخصايت ضاد اجتماعي تمركز دارند ااساتناساونچ ورنون2چ . 2016تحقيقاد نشاان ميدهد
سال سيزدهم ،شماره ،53پایيز 1398
Vol. 13, No. 53, Autumn 2019
افراد با اختال ساورمصارر مواد بيشاتر داراي عقايد ماكياوليسامي ميباشاند و بيشاتر دي ران
را فريب ميدهند اكرامزن3چ . 1980افراد با رااافاد ساااهنانه تاريک به دليل ويژنيهايي
كه سايساتم فعا سااز رفتاري 4در آنها ايجاد ميكندنرايش به رفتارهاي پر خبر در آن ها
سايس تم نرايش رفتاري قوي به دنبا كساب پاداش هساتند و بيشاتر
وجود دارد .افراد داراي ا
احتما دارد به رفتارهاي مخاطر(آميز دست بزنند ابشرپورچ . 1394دربار( تاثير ذهنيتهاي
طرحوار(اي در آمادني به اعتياد تا كنون پژوهشااي انجان نشااد( اساات .نتاي اين پژوهش
نشاااان داد از بين مولفههاي ذهنيتهاي طرحوار(ايچ ذهنيت كودک آسا ا يبپذيرچ ذهنيت
كودک عصااابانيچ ذهنيت كودک غضااابناکچ ذهنيت كودک تدانشاا يچ ذهنيت كودک
بيانضااباطچ ذهنيت محافو بيتفاودچ ذهنيت خود بزرگ منشچ ذهنيت زورنو و تهاجمي
دارن د .از طرفي ذهناي ت كودک شااا ادچ ذهناي ت
تااثير م بات بر آماادنياب ه اعتيااد بزهدااران ا
تساااليم شاااد( مبي چ ذهنيت خود آران بخش بي تفاودچ ذهنيت والد تنبيهنرچ ذهنيت والد
پرتوق و ذهنيت بزرنساا ساالم تاثير منفي بر آمادني براي اعتياد بزهداران دارند .افرادي
كه ذهنيت كودک تدانشاي در آنها فعا شاد( با توجه به عقايد هساتهايشاان آزارهايي را
در دور( كودكي يا نوجواني در خانواد( تحمل كرد(اند را به افراد دي ر و محيطهاي دي ر
تعميم ميدهناد .در واق طرحوار(هاايي از جهااني باد و مردمااني بادخوا( دارناد كاه معتقادناد
براي زند( ماندن بايد با آنها جن يد و حب خود را از آنها نرفت .اين نوع شااناخت باع
ميشاااود تاا افراد در روابط خود باه دي ران اعتمااد ندنناد اآرنتز و همداارانچ . 2005فرد
داراي اين ذهنيات طرح وار(اي عقياد( دارد كاه از حب اسااااساااياش محرون شاااد( و براي
ارضاااي نيازها بايد بجن د و بر خشاام و تدانه خود كنتر ندارد .معموال تدانشااور هسااتند.
تحقيقاد انجان شاد( وجود راببه بين تدانشا ري و اعتياد را ثابت كرد( اسات .تدانشا ري
انواع اختالالد باليني مانند وابسات ي به مواد اسات .نتاي به دسات محور مهمي در تشاخي 132
آمد( با پژوهشهاي اپساااين 1و همداران ا 2000چ ناجمان 2و همداران ا 2009چ فوكس 3و 132
همداران ا 2007چ همساو ميباشاد .تدانشا ري بر حسب نير پاتون و همداران مبادرد آني
تدانش ري معموال به رفت كژكاري اشار( دارد كه با اعما جنايي يا خشم ينانه و آسيب
جسااامااني باه فرد مرتبط اسااات اوردي و 4و همداارانچ . 2008اقادامااد تداانشاااي معموال
پيامدهاي نانواري به دنبا دارد و نقش محوري در بروز رفتارهاي خودكشيچ سورمصرر
موادچ پرخاشاا ريچ اختالالد شااخصاايتي دارد اقمريچ و مجردچ . 1395ذهنيت كودک
آسااايابپاذيرچ تجاارچ تلخ و ناانوار كودک رهاا شاااد( و مورد بادرفتااري قرار نرفتاهچ ياا
ذهنيت كودک آسااايابپاذير باه
كودک محرن و طرد شاااد( را در بر مينيرد .افراد داراي ا
دليال تجااربي كاه در كودكي داشاااتاهاناد طرحوار(هاايي در آنهاا شااادال نرفتاه كاه بااعا
ميشاود دي ران را يارينر ندانند .تصاور ميكنند حامي و پشاتيباني نداشاته و تا آخر عمر
تنها خواهند ماند .از طرفي به خاطر شدلنيري رنين طرحوار(هايي افراد داري اين ذهنيت
ترجيح ميدهناد باه دليال رنجي كاه از ترک شااادن و تنهاا ماانادن ميبرناد باه دي ران اعتمااد
ندنناد و روابط اجتمااعي راااميمي باا دي ران ناداشاااتاه بااشاااناد اآرنتز و همداارانچ . 2005
بناابراين باه دليال شااادالنيري رنين ويژنيهاايي در افراد در نتيجاه طرحوار(هااي دوران
كودكي افراد خاانواد( خود را حمااياتكنناد( درک نميكناد .از روابط راااميمي باا دي ران
پرهيز ميكنناد .در نتيجاه زميناه براي نرايش باه اعتيااد آمااد( ميشاااود .همچنين ذهنيات
كودک عصااباني و غضاابناک رفتارهاي پرخاشاا رانه را بدون توجه به پيامدهاي آن ابراز
ميكند .اين يافته با نتاي پژوهش حاجي حسااني و همداران ا 1391چ همخوان اسااتچ كه
نتااي پژوهش آناان نشاااان داد كاه پرخااشااا ري باه عنوان ياک متغير پيشبيني كنناد( در
آمادني به اعتياد نقش دارد .تجارچ طرد شادني و حاشايهاي شادن اجتماعيچ رشاد هويت
منفي در افراد را تساااهيل ميكند .افراد از طريب كوشاااش براي احراز هويت جاي زين در
133 خرد( فرهنگهاي مرتبط با مواد سار در ميآورند ااندرساون1چ . 1998ذهنيت والد تنبيهنر
133 ذهنيتي اسااات كاه باه ندوهش و مالمات ميپردازد .رفتاارهااي خود زني و ضااارچ و جرح
خودچ زمااني اتفااق ميافتاد كاه اين ذهنيات در فرد فعاا شاااود ايااناگچ و همداارانچ . 2015
سال سيزدهم ،شماره ،53پایيز 1398
Vol. 13, No. 53, Autumn 2019
فراخواني اين ذهنيت در فرد ميشااوند. افدار و احساااساااد مختلفي مرتبط با خشاام باع
باورهاي منفي دربار( خود مانندچ من به درد نميخورن يا من نبايد اشاتبا( كنمد ناهي ممدن
اساات محركي براي قدرد نرفتن والد تنبيهنر باشااد .تحريفهاي شااناختيچ تفدر همه يا
هيچچ شاااخصااايساااازيچ بزرگنمايي و فاجعهساااازي نيز دخالت دارند اقهاريچ . 1396
تحريک اين ذهنيت منجر به فعا شادن خود سارزنشاي اخالقي كه بيشاتر به راورد دروني
كردن مساااتقيم رفتاارهااي تنبياهنراناه يدي از والادين اساااتچ ميشاااود .در اين ذهنيات فرد
ميترساد كار اشاتباهي انجان دهد يا به خاطر فعا شادن خواساتههايي كه برايش تهديدآميز
اساات خود را فردي شاايبانراافت يا بيارزش درک كند االبسااتا چ آرنتزچ ساايسااوردا2چ
. 2005همچنين برخوردهايي مال تنبياه كودک براي ابراز كردن عقاايد يا هيجاان منفياشچ
خشاااونت كالمي و تهديد به تنبيهاد شاااديد منجر به شااادلنيري اين ذهنيت ميشاااود.
دهند تنبياه كودكاان توساااط والادين بااعا شااادالنيري ذهنيات والاد
پژوهشهاا نشاااان مي ا
فعا سااازي تنبيهنر ميشااود كه بعدها در دوران بزرنسااالي به دنبا عوامل مختلف باع
ذهنيت والد تنبيهنر ميشود .پژوهش خسروانيچ ملکپورچ عابديچ و حريري ا 1389نشان
داد در دوران كودكي افراد معتااد بيش از افراد اع ادي تجرباه كودکآزاري دارناد .نتااي
نشااان داد افرادي كه داراي ذهنيت والد تنبيهنر هسااتند آمادني بيشااتري براي نرايش به
اعتيااد دارناد .ذهنيات والاد پرتوق باه دليال انتيااراد غير واق بينااناه و بااال باه فرزنادش فشاااار
زيادي ميآورد و زماني به او عالقه نشااان ميدهد كه عاري از اشااتبا( باشااد .پژوهش پين
هيور 1ا 2006نشاان داد خانواد(هاي كه در آنها ساورمصارر مواد وجود دارد آشافتهتر از
خاانواد(هااي عاادي هساااتناد و ارتبااط بين آنهاا درهم آميختاه اسااات .بناابراين توقعااد غير
ايجاد مشادالد جدي در ارتباط فرزند با والدين و سااير واق بينانه والدين از فرزندان باع
اعضااااي خانواد( ميشاااود .با در نير نرفتن نتاي پژوهشهاچ روابط آشااافته خانوادني به
عنوان عاملي براي مصااارر مواد ميباشاااد .هن اميكه افراد در ذهنيت تهاجمي و زورنو 134
نرايش به هساااتند توانايي كنتر تدانهي خود را ندارند .اين ناتواني در كنتر تدانه باع 134
مصااارر مواد ميشاااود .نتااي پژوهش دوساااتياان و همدااران ا 1392نشاااان داد كاه بين
1. PinHure
اسماعيل صدری دميرچي و همكاران
منابع
بشرپورچ سجاد ا . 1394رفاد شخصيت نيريه و آزمونهاچ راپ دون .تهرانچ انتشاراد ساواالن.
بشارپورچ ساجادچ و شافيعيچ معصاومه ا . 1394ويژنيهاي روانسانجي نساخه فارساي فرن كوتا( مقياس
ساه ار فت تاريک شاخصايت در دانشاجويان .فصالنامه پژوهش در ساالمت روانشاناختيچ 9ا 1چ -13
.1
پارسااانياچ زينبد فيروز(چ مهديد تکفالحچ ليالد محمدي ساامنانيچ سااعيدد جهانچ الههد و اماميچ عاطفه
ا . 1391بررسااي اختالالد شااخصاايت در افراد داراي اختال سااورمصاارر مواد مراجعه كنند( به
مراكز ترک اعتياد .مجله علون پزشدي دانش ا( آزاد اسالميچ 22ا 2چ .152-156
جالليچ ايراند و احديچ حساان ا . 1394راببه تنييم شااناختي هيجانيچ خودكارآمديچ بران يخت ي و
مهاردهاي اجتماعي با سورمصرر مواد در نوجوانان .فصلنامه اعتياد پژوهيچ 36ا 9چ .95-105
حاجي حسااانيچ مهردادد شااا في آباديچ عباداهللد پيرسااااقيچ فهيماهد و كياانپورچ عمر ا . 1391رابباه بين
پرخاشاا ريچ ابراز وجود و افساااردني با آمادني به اعتياد در دانشاااجويان دختر دانشاا ا( عالمه
طباطبايي .مجله دانش و پژوهش در روانشناسي كاربرديچ 13ا 3چ .55-74
حناييچ نازيالد محمود عليلوچ مجيدد بخشااا يپور رودساااريچ عباسد و اكبريچ ابراهيم ا . 1394ذهنيت
135 طرحوار(اي و تجربه كودکآزاري و ساابکهاي دلبساات ي در اختال شااخصاايت مرزي .مجله
روانشناسي باليني و شخصيتچ 2ا 12چ .101-120
135
حيدرنژادچ عليرضااد باقريچ عبدالرضااد باقري بنجارد و اراانلوچ علي ا . 1391مقايساه ميزان سارمايههاي
سال سيزدهم ،شماره ،53پایيز 1398
اجتماعي در جوانان معتاد و غير معتاد .فصلنامه اعتياد پژوهيچ 6ا 24چ .85-94
Vol. 13, No. 53, Autumn 2019
خساااروانيچ فخرالساااادادد ملاکپورچ مختاارد عااباديچ احمادد و حريريچ مريم ا . 1389مقاايساااه انواع
كودکآزاري در افراد معتاد و عادي .فصلنامه رفا( اجتماعيچ 13ا 48چ .229-245
دوساااتياانچ يونسد بهمنيچ بهمند اعيميچ يوسااافد و نودينيچ علي اكبر ا . 1392بررساااي رابباه
پرخاشا ري تدانشا ري با آمادني به اعتياد در دانشاجويان پسار .مجله توانبخشايچ 14ا 2چ - 110
.102
زرنرچ ياداهللد نجاارياانچ بهمند و نعااميچ عبادالزهرا ا . 1387بررساااي رابباه ويژنيهااي شاااخصااايتي
اهيجانخواهيچ ابراز وجود و ساارسااختي روانشااناختي رضااايت زناشااويي و ن رش مذهبي با
آمادني به اعتياد به مواد مخدر.مجله علون تربيتي و روانشااناسااي دانشاا ا( شااهيد رمران اهوازچ
1ا 3چ.120-99
الگوی آمادگي به اعتياد براساس صفات سهگانه تاریک شخصيت و ...
طبااطباايي رهر(چ محبوباهد ابراهيم ثاانيچ ابراهيمد و مرتضاااويچ حااماد ا . 1392اثربخشاااي روان درمااني
نروهي شااناختي-رفتاري در تغيير باورهاي غير منبقي افراد معتاد .مجله دانشاا ا( علون پزشاادي
خراسان شماليچ 4ا 3چ.419-430
عباسايچ محمدرضاا ا. 1393راببه اختال شاخصايت خودشايفته و ناهماهن ي شاناختي با آمادني براي
اعتياد در دانشاااجويان .اولين همايش علمي پژوهشاااي علون تربيتي و روانشاااناساااي آسا ا يبهاي
اجتماعي و فرهن ي ايران .تهرانچ مركز مبالعاد و تحقيقاد اسااالمي سااروش حدمت مرتضااوي.
انجمن علمي توسعه و تروي علون و فنون بنيادين.
قمري نيويچ حسايند مجردچ آرزو ا . 1395پيشبيني نرايش به اعتياد با اساتفاد( از سابک دلبسات ي و
تدانش ري .مجله سالمت و مراقبتچ 18ا 1چ .17-27
قهاريچ شهربانو ا . 1396تغير طرحوار(ها .راپ او .تهرانچ انتشاراد رشد.
كوهيچ كما د و قليزاد(چ راغري ا . 1396مد ساازي علل تمايل دانشاجويان به مصارر مواد مخدر با
كاربرد نرن افزار ليزر .فصلنامه اعتيادپژوهيچ 11ا 42چ .31-51
نرجيانچ بهمن ا . 1379مواد مخدر و بزهداري .مجله علمي پزشدي قانونيچ 6ا 19چ .75-82
محمديچ غالمرضا ا . 1395نقش دينداريچ سبک فرزندپروري و نانويي هيجاني در آمادني به اعتياد
نوجوانان .مجله طب انتياميچ 5ا 3چ .205-212 136
محمديچ كوروش ا . 1387مواد مخدر و اعتياد به آنچ انواعچ ساابب شااناسااي و پيشاا يري .اراافهان:
هنرهاي زيبا.
136
Caroll, K. M., & Onken, L. S. (2005) Behavioral Therapies for drug abuse. The
American Journal of Psychiatry, 168(8), 1452-1460.
Christie, R., & Geis, F. L. (1970). Studies in Machiavellianism. New York, NY:
Academic Press.
Damasio, A. R. (1999). The feeling of what happens. Body and Emotion in
making of consciousness. New York: Harcart Brace.
De Brito, S. A., & Hodgins, S. (2009). Antisocial personality disorder. In M.
McMurran & R. C. Howard (Eds). Personality, personality disorder and
evidence: An evidence based approach (pp. 133-154). New York, NY: Wiley.
Ekman, P. (1993). Facial expression and emotion. American Psychologist, 48,
30-49.
Epstien, J. A., Botvin, G. J., Diaz, T., Willams, C., Griffin, K. (2000).
Aggression, victimization, and problem behavior among inner-city minority
adolescent. Journal of Child and Adolescent Substance Abuse, 9, 51-66.
Forooeddin Adl, A., Sadrossadat, S. J., Biglarian A., & Javadi Yegane, D. (2015).
A survey of Effective on companion and Association with bad command grap
and Youngsters tendency to Addiction. Social Welfare Quarterly, 4(15), 319-
332.
Fox, H. C., Axelrod, S. R., Paliwal, P., Sleeper, J., & Sinha, R. (2007).
Difficulties in emotion regulation and impulse control during cocaine
abstinence. Drug and Alcohol Dependence, 33, 388-394.
Gadiri Sourman Abadi, F., Abdolmohamadi K., Babapur Keiradin, J., Ahmadi,
E. (2015). Study of vulnerability to addiction with regard to self-efficacy and
137 Alexithymia in high school students. Journal of Practice in Clinical
Psychology, 4(4), 221-228.
137 Hare, R. D. (1998). Manual for the revised. Psychopathy and narcissism:
Theoretical views and empirical evidence. In E. F. Ronningstam (Ed),
Disorders of narcissism: Diagnostic, clinical, and empiric. Implication.
1398 پایيز،53 شماره،سال سيزدهم
Vol. 13, No. 53, Autumn 2019
Mohammadi, K., Refahi, Zh., & Samani, S., (2013). Self-esteem mediating on
quality of life and adventurous behaviors amid university students.
Psychology Methods and Models, 4(14), 29-43.
Patton, J. H., Stanford, M. S., Barrat, E. S. (1995). Factor structure of the Barratt
impulsiveness scale. Journal of Clinical Psychology, 51, 768-774.
Paulhus D. L., & Kevin, M. & Williams, K. M. (2009). The dark triad of
personality: Narcissisms, Machiavellianism, and psychopathy. Journal of
Research in Personality, 36(6), 550-563.
Paulhus, D. L., & Williams, K. M. (2002). The Dark triad of personality:
Narcissistic, Machiavellianism, and Psychopathy. Journal of Research in
Personality, 36, 556-563.
Pinheiro, R. T., Pinheiro, K. A., Magalhaes, P. V., Horta, B. L., Da Silva, R. A.,
Sousa, P. L. & Fleming, M. (2006). Cocaine addiction and family
dysfunction: A case-control study in southern Brazil. Substance Use and
Misuse, 41, 307-316.
Polimeni, A. M., Moore, S. M., & Gruenerts, S. (2010). MMPI-2 profiles of
clients with substance dependencies accessing a therapeutic community
treatment facility. Electronic Journal of Applied Psychology, 6(1), 1-9. DOI:
10.7790/ejap.v6i1.165.
Raskin, R. N., & Terry, H. (1988). A principle components analysis of the
Narcissistic personality Inventory and further evidence of its construct
validity. Journal of Personality and Social Psychology, 54, 890-902.
Singhapakdi, A., & Vitell, S. J. (1991). Selected factors influencing marketers’
deontological norms. Journal of the Academy of Marketing Science, 19, 37- 138
42.
Stead, R., Fekken G. C., Kay A., & McDermott, K. (2012). Conceptualizing the 138
Dark Tried of personality: Links to social symptomatology. Personality and
Individual Differences, 53, 1023-1028.