GUNANAO KO RAMADHAN

(Sabaad ko Mga Kokoman o Ramadhan a Makhikinanglan o Kadaklan)

Inisurat Sa Basa Iranun i

Muhammad-ata Ibrahim Abdulkarim

Bachelor Degree in Islamic Law
M.A. Degree in Exegesis and Science of Qur-an
Islamic University of Madinah, Saudi Arabia.
 GUNANAO KO RAMADHAN

SO MAPAPADALMON

B Bandingan Pandangan
1 Muna a Kapranon 03
2 So Kalbihan o Ramadhan 04
3 So Kawawajib o Kaphowasai Ko Ramadhan 09
4 So Mga Rokon o Powasa 10
5 So Phamakabinasa (Batal) Ko Powasa 12
6 So Powasa Na Rk o Allah 15
7 So Mga Tao a Knaba Kiran Paliyogat So Kaphowasa 16
8 So Mga Sunat Sii Ko Gii Phowasa 19
So Sabaad Ko Mga Nganin a Khapakay a Nggalbkn
9 21
o Gii Phowasa
10 So Kapniyata (Kailaya Ko Ulan) 25
11 So Kabgay Sa Pitra (Zakatol Fitr) 29
Sabaad Ko Mga Kokoman o Mga Bae Sii Ko
12 33
Ramadhan
13 Taraweeh 39
14 Kunot 40
15 So Mga Tao a Kiyawiswisan Ko Ramadhan 43
16 So Pkhawri Mag Eid 46

2
 GUNANAO KO RAMADHAN

MUNA A KAPRANON

So Bantogan na palaya rk o Allah a Kadnan a da phayag a Tohan a

isaisa a Phapantao ko kapuroan o 'Arsh a Phapaar ko langowan a kaadn,
inipaliwgat yan so puwasa na skaniyan dn i phalad ko balas yan, limo gagaw
niyan ko mga uripn yan a piphasairanon so kawyagoyag iran.

So Salam a go so ranon na mambagian o Nabi tano a Muhammad

(‫)ﷺ‬, a go so mga Sahabaha na go so mga pamilya niyan, go so mga tao a
kumidg ko ukit iran sa taman sa kaphagisg o masa na gii kapaka-
thondotondog o mga ragon.

Uriyan yan na giyangkai a mapapadalm sa Daptar na giyai so

miyathay dn a mga Bandingan o pagari niyo sii sa Social Media, na tinimo
tano sangkai a Daptar ka oba kalokalo na gii kanggunaan o pphakabatiyaon.

Sa o khamasaki kano ron na Alhamdulillah, na odi kano ron

khamasaki na pakasagada niyo sa ranon a go rangkono, di niyo phakawnota
sa rathm na go ragawr ka aya pakawnaa niyo na so gii kanggiginawai na go
so kathotonganay.

Inisurat i
© Muhd-ata Abdulkarim

3
 GUNANAO KO RAMADHAN

SO KALBIHAN O RAMADHAN

(Sii sa Ingaran o Allah a Makalimoon a Masalinggagaw)

So ulanolan a Ramadhan na madakl a pinto-on o Allah a kibibida iyan ko

mga pd a ulanolan, go kalbihan a di khatoon sii ko salakaw a ulanolan.

Na aya da-it ko Muslim na masiyap yan sa di niyan mapaka li-os a angkai a

mga kalbihan sa kapanamaran yan i kaparoliya niyanon:

1.) SO KAPHOWASA-I RON

So kaphowasa na Wajib anan, giyanan so ikapat Rokon o Islam, ikapat a

Pola-os o Islam.

Na sii bo anan ko Ulanolan a Ramadhan sa lagid dn o katutukawi tano ron,

na so kalbihan o balas yan na marayag sa angkai a katharo o Nabi (‫)ﷺ‬:
.‫" رواه البخري و مسلم‬.‫"من صام رمضان إيمانا و احتسابا غفر له ما تقدم من ذنبه‬

Maana: "Sa tao a phowasaan yan so Ramadhan sa paratiyaya niyan ko Allah

na go araparap yan ko balas yan, na iprila-on o Allah so langon a miyandosa
niyan." Piyanothol i Bukhari a go si Muslim

Ogaid na aya kakhaparoliya sa angkanan a mala a balas na so

kapananggila-i ko mga rarata a olawla, knaba kakan bo a go kainom a
phananggilaan.

Pitharo o Nabi (‫)ﷺ‬:

‫" رواه‬.‫ فليس هلل حاجة يف أن يدع طعامه و رشابه‬،‫"من لم يدع قول الزورو العمل به و الجهل‬
.‫البخاري‬

Maana: "Sa tao a di niyan pananggilaan so katharo sa kabokhagan a goso

kanggalbkawn a go so kaplalalim, na dadn a bali o kiyapananggila iyan
koman a go minom sii ko Allah." Piyanothol i Bukhari.

Pitharo o Nabi (‫)ﷺ‬:

‫إن‬
‫ فإن سابه أحد فليقل ي‬،‫ فإذا كان يوم صوم أحدكم فال يرفث و ال يفسق و ال يجهل‬،‫"الصوم جنة‬
.‫" رواه البخاري و مسلم‬.‫صائم‬

4
 GUNANAO KO RAMADHAN

Maana: "So Powasa na rnding ko Naraka, na igira a sii ko kadawndaw o dii

kaphowasa o isa rkano na oba dii tharo sa marata, go oba dii ndosa go oba
dii plalalim, na o adn a phanaro-on sa marata a katharo na ayabo a tharo-
a niyan na: Dii ako Phowasa." Piyanothol i Bukhari a go Muslim.

Na amay ka dii ka phowasa pagariya na pakaphowasa-angka so langon a

anggawta-aka, knaba gyabo a tiyan.

2.) SO KAPANAMBAYANG SA SUNNAT SII KO KAGAGAWII KO RAMADAHAN

Mlagid o Tarawi odi na Tahajjod.

Upama ka sii ko dawndaw na aya Amal na kaphowasa na sii ko kagagawii
na aya Amal na so kapanambayang.

So tarawi na sii bo mambo anan ko Ramadhan, na tanto dn a mala i balas.

Pitharo o Nabi (‫)ﷺ‬:

.‫" رواه البخاري و مسلم‬.‫"من قام رمضان إيمانا واحتسابا غفر له ما تقدم من ذنبه‬

Maana: "Sa tao a panambayangan yan so Ramadhan sa paratiyaya niyan ko

Allah go araparap yan ko balas yan na iprila-on o Allah so langon a
miyandosa niyan." Piyanothol i Bukhari a go Muslim.

Gyanan so mga Sunat a Sambayang, na madakl a tao a apiya so Lima wakto

a Wajib a Sambayang na di niyan pshambayangan ko Ramadhan, inonta na
dii phowasa, na gyoto na da a lalaw o Powasa niyan, ka arati o da a Lalaw
o Powasa o Tao a dii tharo sa marata na ayapn so di pshambayang?

Go so wajib a sambayang na sa thalipnda-on na miyabaloy a kafir, na so

kafir na di tharimaan so Amal yan.

Pd a kapphakala i balas o Tarawi a go so Tahajjod na so kawnot ko Imam sa

taman sa di makapasad so Imam na ditawn pagawa.

Pitharo o Nabi (‫)ﷺ‬:

‫"من قام مع إمامه ى‬
.‫" رواه أصحاب السن‬.‫حت ينرصف كتب له قيام ليلة‬

5
 GUNANAO KO RAMADHAN

Maana: "Sa tao a shambayang a pd o Imam yan sa taman sa di makapasad

na lagid yan bo o pishambayangan so tnday o kagagawii." Piyanothol i
AbuDaud, Termidhee, Al-Nasa-ee, go si Ibn Majah.

3.) SO KASHASADKA

Pd a Kalbihan o Ramadhan na so kapphakala i balas o kashasadka.

Pitharo o Nabi (‫)ﷺ‬:

‫" رواه ى‬.‫"أفضل الصدقة ف رمضان‬
.‫التمذي‬ ‫ي‬

Maana: "Aya pinaka Mapiya a Sadka na so sii ko Ramadhan." Piyanothol i

Tirmidhee.

Na so kashasadka na madakl i okit:-

Pdon so kapaka thangkasa ko dii phowasa. Maana: So dii phowasa na ska i

phakakanon amay ka mawma so ikakan ko kapagbangi ron sa Maghrib, na
tanto anan a mala i Balas.

Pitharo o Nabi (‫)ﷺ‬:

.‫األلبان‬
‫ي‬ ‫النسان و صححه‬
‫ي‬ ‫" رواه أحمد و‬.‫"من فطر صائما كان له مثل أجره‬

Maana: "Sa Tao a mapakathangkas sa dii phowasa na sadn sa balas a

angkawto a dii phowasa na balas yan mambo." Piyanothol i Ahmad a go si
Al-Nasa-ee go pitharo i Al-Albanee na Sahih anan a Hadith (mabagr a
Hadith).

4.) SO KAPANAMARI KO KABATIYA SA QUR-AN

So kabatiya sa Qur-an na tanto a mala i balas, na mas pphakala a balas yan

igira a Ramadhan.

Pitharo o AbuHorayrah (ra): Sako ituron so katharo o Allah ah:

.]٠٦-٩٥ :‫" [النجم‬.‫ و تضحكون و ال تبكون‬،‫"أفمن هذا الحديث تعجبون‬

Maana: "Ba kano pphammsa sa angkanan a katharo (Qur-an)? Na bakano

dn dii pamaninga na di kano phamnggora-ok?" Sorato [Al-Najm: 59-60].

6
 GUNANAO KO RAMADHAN

Na miyaking o mga Sahabah (ra) a khibabaling sa Masjid (mga Pobri) na

miyamnggora-ok siran, na miyakin'g siran o Nabi (‫ )ﷺ‬na miyakagora-ok
mambo, na miyaka gora-ok kami mambo, na Pitharo o Nabi (‫)ﷺ‬:
‫ى‬
.‫البيهق‬ ‫" رواه‬.‫"ال يلج النار من بىك من خشية هللا‬
‫ي‬

Maana: "Di khawlog sa Naraka so tao a myakagora-ok sa kalk yan ko

Allah." Piyanothol i Al-Bayhaqee.

5.) SO KAPAG I'TIKAF SII KO LAST 10 DAYS KO RAMADHAN

Pd a Sunat o Nabi (‫ )ﷺ‬na igira a last 10 days ko Ramadhan na dii mag I'tikaf
sa Masjid. Hadith a Piyanothol i Bukhari.

So Nabi (‫ )ﷺ‬na aya bo a dii niyan kapag I'tikaf na Ramadhan, na imanto na

miyangibago a angkaya a umanoman dn na I'tikaf.

6.) SO KAPAG 'OMRAH SII KO RAMADHAN

Pitharo o Nabi (‫)ﷺ‬:

.‫" رواه البخاري و مسلم‬.‫"عمرة يف رمضان تعدل حجة‬

Maana: "So kapag 'Omrah a Ramadhan na aya balas yan na lagid o balas a
Hajj." Piyanothol i Bukhari a go Muslim.

7.) SO LAYLATOL QADR

Isa a miyakalala a Kalbihan o Ramadhan na ron mapapadalm so Laylatol

Qadr. So Laylatol Qadr na giyanan so gagawii a kini turonn ko Qur-an a
phoon ko Lawh Al-Mahfoodh taman sa Langit aya a tampar sa Doniya,
oriyan yan na inituron pman sii ko Nabi (‫)ﷺ‬.

Na tanto anan a mala i kalbihan a kagagawii.

Pitharo o Allah sa Qur-an:

.]٣-١ :‫" [القدر‬.‫خت من ألف شهر‬
‫ ليلة القدر ر‬،‫ و ما أدراك ما ليلة القدر‬،‫"إنا أنزلناه يف ليلة القدر‬

Maana: "Mataan a inituroon ami skaniyan (Qur-an) sii ko Laylatol Qadr, ino
Bangka katawi o antonaa i Laylatol Qadr? So Laylatol Qadr na mapiya a di
so sanggibo a ulanolan. [Soratol Qadr: 1-3]

7
 GUNANAO KO RAMADHAN

Osayan: So maphagamal ka ko sold o Laylatol Qadr na thomo a di so

maphagamal ka sii ko sold o Sanggibo a ulanolan. Pd anan ko mga limo o
Allah sa angkai a Omat, na Hay pagariya na dingka phakalpasa.

So 1000 Months na 83 years, na so maphgamal ka ko 83 years na inibgay

rka o Allah sa isaisa ka kagagawii, Ya Allah, Ya Rabb, Dikamingka phokasa
ko Laylatol Qadr.

Aya thanodanon mga Pagariya na di tano katawan o andawn ko 30 days a

Ramadhan so Laylatol Qadr, ayabo a miya aloy na sii ko last 10 days, na aya
Hikmah san o Islam sa da niyanon ka aloya na an maka panagontaman so
tao sa dii niyan kapamagayani sa angkanan a kagagawii sii ko sold o
Ramadhan.

Pitharo o 'A-isha (ra):

‫ "اللهم إنك عفو تحب الفو فاعف‬:‫قول‬
‫ ي‬:‫وافقت ليلة القدر ما أقول؟ قال‬ ‫ إن‬،‫يا رسول هللا‬
‫ى‬
.‫" رواه أحمد و التمذي و صححه‬.‫عت‬ ‫ي‬

Maana: Hay Rasulallah, upama ka matabo akn so Laylatol Qadr na antonai

mapiya a p'tharoon akn? Na pitharo o Nabi (‫)ﷺ‬: Tharo-angka ah: "Hay
Kadnan ko na mataan a ska na Pananapi a pkhababayaan ka so kanapi na
napi-i akongka." Piyanothol i Ahmad a go si Tirmidhee.

8.) SO KAPAKANDAKLA KO MGA TADNTADM KO ALLAH A GO SO MGA

PANGNI

So gagawii dawndaw ko Ramadhan na tanto a khipaka llbi na

pakandaklangkawn so mga pangni ko Allah, go so mga Dhikr, labaw ron sii
ko mga masa a tatarimaanon so pangni.

Lagid o igira a pthangkas a tao, ka so dii phowasa na amay ka pthangkas na

adn a pangni niyan a tatarimaan.

Tawfikan tano langon o Allah sa kinggolalann tano ko mga pipiya a galbk,

isampay tano niyan langon ko Ramadhan a go so phamaka talingoma pn a
Ramadhan.

8
 GUNANAO KO RAMADHAN

SO KAWAWAJIB O KAPHOWASAI KO RAMADHAN

So kaphowasai ko Ramadhan na simba anan a so-aso-at ko Allah a Wajib

ko mga tao a miyamaratiyaya.

Pitharo o Allah sa Qur-an:

:‫" [البقرة‬.‫"يا أيها الذين آمنوا كتب عليكم الصيام كما كتب عىل الذين من قبلكم لعلكم تتقون‬
.]١٨٣

Maana: "Hay so skano a miyamaratiyaya na ini paliyogat rkano so

kaphowasa, sa lagid dn o kini paliyogatnon ko miyangaoona-an yo a
pagtao, sa ankano mabaloy a mga tao a ikakalk iran so Allah." [Soratol
Baqarah: 183].

Go Pitharo o Nabi (‫)ﷺ‬:

.‫" الحديث‬.‫ و ذكر منها صيام رمضان‬...‫بت اإلسالم عىل خمس‬
‫" ي‬

Maana: "Piyanagombalay so Islam sa Lima... Na inaloy niyanon so

Kaphowasa."

Pitharo i Shaikhol-Islam ibn Taymiyyah:

"Sa Tao a di phowasa sii ko Ramadhan a skaniyan na katawan yan a so

kaphowasai ron na Wajib na go so di kaphowasa na Haram na da phowasa
ka kalawandi i lalag na miya patot so kabuno-a ron ka miya Kafir, na upman
o di pphowasa sabap sa bobokln na patot a masogat a punishment." - Sii
ko MAJMO'OL FATAWA, 25/265.

9
 GUNANAO KO RAMADHAN

SO MGA ROKON O POWASA

Aya rokon o "Shayi" na so o mada-on na khabinasa skaniyan, ibarat

o Trak na so mga tayr yan na o mada-on na didn phaka isg na Rokon yan
oto.

Maana: upama ka mada-on na khada-an skaniyan sa bali.

Na so Powasa na adn mambo a mga Rokon yan a odingka minggolalan na

khada-an sa Bali so powasangka.

Sa katii so mga Rokon o Powasa:

1.) So Ni-at
Aya pagampaganay a sharat o Powasa na so Ni-at, na so Ni-at na sii bo sa
Puso, knaba ptharo-a.

Pitharo o Nabi (‫)ﷺ‬:

.‫" رواه البخاري‬.‫"إنما األعمال بالنيات‬

"Mataan a ayabo a kakhakorik o mga galbk na misabap ko Ni-at."

Piyanothol i Bukhari
Pitharo iyan pn:
.‫النسان‬ ‫" رواه ى‬.‫"من لم يجمع الصيام قبل الفجر فال صيام له‬
‫التمذي و‬
‫ي‬

Maana: "Sa tao a di niyan kapni-atan so Powasa sii ko kagagawii (unaan o

Fajr) na daa bali o Powasa niyan." Piyanothol i Tirmidhee a go si Nasa-ee.

Pd a shabotn san na kailangan na sii ko kagagawii na makapni-at kadn,

gophoon sakali ka mni-at na miyapita na kiyadaan sa bali so Powasangka!
Sii anan ko Wajib a Powasa.

Sopman so Sunat a Powasa na khapakay a sakali ka mni-at na miyapita.

2.) So Kapananggila-i ko kakan, kainom a go kapamakaya ko karoma

Pitharo o Allah sa Qur-an ko oriyan o kiyapagosaya niyan ko kakhapakay o

kapamakaya ko karoma a go so kakan na go kainom sii ko gagawii ko
Ramadhan:

10
 GUNANAO KO RAMADHAN

.‫" سورة البقرة‬.‫"ثم أتموا الصيام إل الليل‬

Maana: "Oriyan yan na tarutopa niyo so kaphowasa taman sa magagawii."

Soratol Baqarah.

3.) So Masa o Powasa

Na dowa anan Bagi:

a.) Masa o kawawajib yan. Na Gyoto so Ramadhan, na mapagosay tano bo

so okit a kakhatokawi sa somyold so Ramadhan.
b.) Masa o kapphowasa ko sold o Ramadhan. Na gyoto so mga dawndaw
ron, diwn pd so mga kagagawii.

Maana: Sa tao a phowasa a gagawii na daa bali o Powasa niyan sa angkawto

a gagawii, badn miya-or.

11
 GUNANAO KO RAMADHAN

SO PHAMAKABINASA (BATAL) KO POWASA

1.) So Kakan a go Kainom

Pitharo o Allah sii sa Hadith Qodsie a miyapanothol o Nabi (‫)ﷺ‬:

.‫ رواه البخاري و مسلم‬...‫" الحديث‬.‫أجىل‬
‫ ترك شهوته و طعامه من ي‬،‫"الصيام يل و أنا أجزي به‬

Maana: "So dii kapamowasa o manosiya na rakn oto (tigo Allah) na go sakn
i mbalason, ini tagak yan so baya a ginawa niyan a go so kapkhan yan a go
so kaphaginom yan sa pantag sa soasoat yan rakn." Piyanothol i Bukhari a
go Muslim.

Go pitharo iyan sa Qur-an sii ko oriyan o kiyatharoa niyan sa khapakay so

dii kanggagalbkan o kharomai a go so kakan na go kainom sii ko gagawii ko
Ramadhan:
.]١٨١ :‫ [البقرة‬...‫" اآلية‬.‫"ثم أتموا الصيام إل الليل‬

Maana: "Oriyan yan na tarutopa niyo so kaphowasa taman sa magagawii."

[Soratol Baqarah: 187].

2.) So Kanggagalbkan o kharomai sii ko kadawndaw o Ramadhan

Na ayadn a dalil yan na giya miya una anan a mga dalil. Na giyaya i pinaka
masopiit ko phamakabatal sa Powasa, sabap sa tanto a margn so kasalaan
yan.

Sa tao a masugok yan anan ko Ramadhan na kataya so mga shayi a

minisugaton:

a.) Miyadosa.

b.) Makaphkiparat (Panulak sa Dusa) na aya Kiparat yan na o adn a oripn

yan na maphaka maradika iyan, na oda a oripn yan na phamasa sa oripn na
phaka maradikaan yan, na oda na makapphowasa sa dowa ulan ko oriyan
o Ramadhan, na odi niyan khagaga na maphakakan sa nm pulo (60) katao
a miskin.

Miya aloy anan o Nabi (‫ )ﷺ‬sii ko Hadith a piyanothol i Bukhari (1834) go

si Muslim (1111).

12
 GUNANAO KO RAMADHAN

c.) Kapphowasaan yan dn a angkawto a dawndaw.

d.) Khabayadan yan a angkawto a kiyaboka-an yan salakaw pn ko kiparat

yan.

3.) So kanggowa sa Pithibaba

Pitharo o Nabi (‫)ﷺ‬:

‫" رواه ى‬.‫القء فليس عليه قضاء و من استقاء عمدا فليقض‬
.‫التمذي و أبو داود‬ ‫ى‬
‫"من ذرعه ي‬

Maana: "Sa tao a makagowa sa di niyan kabaya na da mabatal so Powasa

niyan, na sapman sa thibaba-an yan so kanggowa na miyabatal so Powasa
niyan na khabayadan yan." Piyanuthol i Tirmidhee a go si AbuDaud.

4.) So Distros a go so kapaki Uman sa Rugo

Aya kokoman anan na lagid bo o kakan a go Klkainom na phakabatal pn sa

Powasa.

5.) So kaliyo o rugo o bae sabap sa Haydh (so bisita niyan uman ‫ﷺ‬lan) odi
na sabap sa kambawata

Pitharo o Nabi (‫)ﷺ‬:

‫" رواه البخاري و مسلم‬.‫"إذا حاضت المرأة لم تصل و لم تصم‬

Maana: "Igira a miya Haydh so bae na di makapshambayang na go di

makapphowasa." Piyanothol i Bukhari a go Muslim.

Na aya mbidaan san o Powasa a go Sambayang na so babay a mimbawata

odi na miya Haydh na di niyan khasambi-an so da niyan kashambayangi, na
so Powasa na wajib a kasambi-an yan ko oriyan o Ramadhan.

Pitharo o 'A-ishah (ra): "Inisugo rkami igira a miya Haydh kami a kasambii
ami ko da ami kaphowasai na go darkami pakisambii so da ami
kashambayangi."

6.) So Kapaka liyowa ko Mani sa thibaba-an

13
 GUNANAO KO RAMADHAN

Aya maana a Mani na so ig o mama odi na bae a phliyo sabap ko babaya

(biga).

Aya ibarat yan na so kapag Masturbate (Istimna) na Batal anan sa Powasa,

mlagid o lima a inosar yan odi na apiya antonaa dn a kiyasabapan sa
kiyapaka liyo o ig na miyabatal so Powasa niyan na wajib a kasambi-an yan
ko oriyan o Ramadhan.

14
 GUNANAO KO RAMADHAN

SO POWASA NA RK O ALLAH

Pitharo o Allah: "Langon a amal o manosiya na rkiyan, inonta so Powasa ka

rakn oto, go sakn i mbalason." - Hadith Qudsee a piyanothol i Bukhari go si
Muslim.

Katawan tano a langon a amal tano na mbalasan tano ron o Allah,

Sambayang, Powasa, Jihad, etc.

So balas o Sambayang na phakapoon ko Allah, so balas o Powasa na phoon

ko Allah, dadn a mbidaan yan.

Go so powasa na rk tano pn oto ka rk tano so balas yan a phoon ko Allah,

lagid dn o pd a amal. Khapakay pn a tharoon tano a langon a amal tano na
rk o Allah ka soasoat tano ron oto.

Na ino oto mbidaan o Allah so Powasa? Ino niyan ptharoa; a ayabo a

rkiyanon na so Powasa na so salakaw ron na rk tano?

Pd sa maana niyan:

Ska a oripn o Allah na o barasimba ka, barasambayang, barapowasa, mala

ka i simba, ogaid na madakl a miyalalim ka, madakl a miyapamaganta aka,
madakl a kiyashalaan ka a lagid ka a kaadn o Allah.

Na makawma kano sa Alongan a mawri na khakowa iran so balas o

Sambayang ka, so Hajj ka, so Zakat ka, so Sadka ngka, so langon a amal ka
a mapiya, na malngan so amal ka a mapiya a dakiran pn makatiyokop na so
mga dosa iran na ayangka pman khabawa.

Ayabo a di kiran imbgay o Allah na so Powasa, ka rk oto o Allah knabangka

rk na diiran khakowa, special oto a imbalas rka o Allah. Na gyoto i khalamba
rka a phakarnding rka ko Naraka.

.‫"الصوم جنة" الحديث‬

Miya aloy sa Hadith: "So Powasa na rnding ko Naraka." Na pamakotan

tano a tarimaan o Allah so mga Powasa tano sangkai a phakatalingoma a
Ramadhan.

15
 GUNANAO KO RAMADHAN

SO MGA TAO A KNABA KIRAN PALIYOGAT SO KAPHOWASA

1.) SO PHMBTHANGN

Makasosold san so knaba phmbthanga ogaid na da a lalag yan.

Pitharo o Nabi (‫)ﷺ‬:

‫ و عن المجنون ى‬،‫حت يبلغ‬
".‫حت يعقل‬ ‫ و عن الصت ى‬،‫حت يستيقظ‬
‫"رفع القلم عن ثالثة؛ عن النائم ى‬
‫ي‬
.‫األلبان‬
‫ي‬ ‫رواه أبو داود و صححه‬

Maana: "Miya awat so pansom ko tlo (maana: di ishorat o mga Mala-ikat

so mga galbk iran, di siran khadosa): Paganayron na so tuturogn taman sa
di makanaw, ikadowa na so mayto a wata taman sa di kabaligan, ikatlo na
so phmbthangn taman sa di katago-an sa lalag. Piyanothol i AbuDaud.

2.) SO WATA A DA KABALIGI

Ayadn a Dalil yan na giya Hadith anan a miya aloy.

Na aya khitndo sa kiyabaligan so wata na giyaya:

a.) So kathataginp yan na liyowan a mani.

b.) So kalonawi ron a bngt.

c.) So Bae na pdon a tu-os na so kawma niyan a bisita (Haydh) apiya da

lonawi a bngt ka adn a mga tao a di plonawan.

Note: Apiya isa bo a makatalingoma sa miyanga aaloy anan na kiyabaligan

dn so Wata!
Na opman o makala dn so Wata na dadn a miyakawma sa mga Tu-os anan
a akirBalig na o maka 15 ragon na miya wajibon dn so langon a Sugo-an o
Allah apiya da kabaligi...

3.) SO MA-UUMA A BISITA (HAYDH) KO MGA BAE

Pitharo o Nabi (‫)ﷺ‬:

.‫ الحديث‬..."‫"أليس إذا حاضت لم تصم و لم تصل؟‬

16
 GUNANAO KO RAMADHAN

Maana: "Badi so babay na igira miyawma a Haydh na di maka pphowasa na

go di makap'shambayang?" Piyanothol i Bukhari a go Muslim.

Ogaid na khabayadan yan so da niyan kaphowasa-i, knaba lagid o wata a

makala na di niyan khabayadan so daniyan kaphowasa-i.

4.) SO GII MLAYALAYAG

So Tao a sii sa lakawan, na khapakay a di phowasa na khapakay pman a
phowasa. Ogaid na mas taralbi a di pphowasa ka inibgay ron oto o Allah a
lugar, ogaid na khabayadan yan bo mapasad so Ramadhan.

Pitharo o Allah sa Qur-an:

.‫ سورة البقرة‬..."‫"فمن كان منكم مريضا أو عىل سفر فعدة من أيام أخر‬

Maana: "Na sa tao a pkhasakit odi na dii mlayalayag na sakali bo phowasa

na sii ko mga pd a gawii." Soratol Baqarah.

5.) SO PKHASAKIT

Aya Dalil yan na giya dn a Ayat oto a miya aloy.

Ogaid na knaba asar dn a sakit na khapakay a iboka, lagid o titib, sakit a ulo,
Dangis, Knabawn anan pd.

Aya sakit a di mipphowasa na so sakit a upama ka iphowasa o tao na

khapakay a ipatay niyan badn odi na kawngkaranon.

Na phaka bayad bo mambo amay ka maka bagr. rOgaid na o dadn a inam

yan sa makabagr na aya kokoman yan na lagid o kokoman o miyaloks.

6.) SO LOKS A MAMA ODI NA LOKS A BABAY A DIDN PHAKA GAGA PHOWASA

Pd san so adn a sakit yan a dadn a inam oba maka bagr na dipn phaka gaga
phowa ka khaga-anan.

Na aya kokoman yan na di maka pphowasa, na oman badn gawii ko

Ramadhan na maka phagana sa sakatao a miskin, na di niyan dn
khabayadan so da niyan kaphowasai sabap sa di phaka gaga. Go miyaka
bgay dn sa Fidyah.

17
 GUNANAO KO RAMADHAN

Pitharo o Allah sa Qur-an:

.‫" سورة البقرة‬.‫مسكن‬
‫ر‬ ‫"وعىل الذين يطيقونه فدية طعام‬

Pitharo o ibn 'Abbas (ra): Aya Maana anan na so mga Tao a didn phaka
Gaga phowasa na phakabgay sa Fidyah a kapakakan sa sakatao a miskin ko
uman gawii. Piyanothol i Bukhari.

7.) SO MAWGAT A GO SO PSHOSOWAN

Na tanto a mala a kiya Khilaf o mga Ulama sii ko antonaa i showaan o

mawgat odi na pshosowan a di makapphowasa.

Ino mbgay siran sa Fidyah o mbayadaniran badn so dayran kaphowasa-i?

Atawa-aka phamayad siran na go mbgay siran pn sa Fidyah?
Na so raramiganon a pamikiran akn na makaphamayad siran, go di siran
phakabgay sa Fidyah.

8.) SO BABAY A GOPN MIMBAWATA TAMAN SA DI MADA SO RUGO IYAN

Na aya kokoman yan na so kokoman o mauuma a bisita odi na Haydh.

18
 GUNANAO KO RAMADHAN

SO MGA SUNAT SII KO GII PHOWASA

So Powasa na Wajib anan a mala i balas sa lagid o kiyapagosaya tano

ko mga kalbihan yan, na an ma korik so Powasa o manosiya na adn a mga
Wajib a minggolalan yan sa lagid o kiyapagosaya tano ko mga Rokon yan a
odi ngka minggolalan na kiyadaan sa bali so powasangka.

Na an dn makalala a balas a khaparoli o manosiya na adn a mga Sunat a

upama ka minggolalan yan ko dii niyan kapamowasa na tanto a mala i balas,
sa kataya so bayanan yan:

1.) SO KANGGAGA-ANI KO KATHANGKAS

Maana: Anda dn i kapagbangi ron sa Maghrib ka somidp dn so Alongan na

Sunat a maka panishakay kadn moka.

Pitharo o Nabi (‫)ﷺ‬:

.‫" رواه البخاري و مسلم‬.‫بخت ما عجلوا الفطر‬
‫"ال يزال الناس ر‬

Maana: "Didn khapokas so mga tao sii ko kamapiyaan taman pn sa dii ran
panishakayan (pshambotn) so kathangkas." Piyanothol i Bukhari a go
Muslim.

2.) SO KAWNAI THANGKAS KO GABANGA A KORMA NA ODA NA SO

KIYALOTO-AN NA ODA NA IG

Pitharo o Anas ibn Malik (ra):

‫النت صىل هللا عليه و سلم يفطر عىل رطبات قبل أن يصىل فإن لم يكن فتمرات فإن لم يكن‬ ‫كان ي‬
.‫األلبان‬
‫ي‬ .
‫حسا حسوا من الماء رواه أبو داود و حسنه‬

Maana: "So Nabi (‫ )ﷺ‬na aya dii niyan ithangkas ko unaan pn o daniyan
kashambayang "sa Maghrib" na mga Gabanga a Korma na oda na so
kiyaloto-an na oda na phaginom badn sa Ig. Piyanothol i AbuDaud.

3.) SO KANDOWAA KO ORIYAN O KAPAKA THANGKAS

Pitharo o 'Abdullah ibn 'Omar (ra):

‫ "ذهب الظمأ وابتلت العروق و ثبت األجر إن شاء‬:‫النت صىل هللا عليه و سلم إذا أفطر قال‬
‫كان ي‬
.‫" رواه أبو داود‬.‫هللا‬

19
 GUNANAO KO RAMADHAN

Maana: So Nabi (‫ )ﷺ‬na igira a miyaka pasad thangkas na dii niyan tharoon
a "DHAHABADHAMA-O WABTALLATIL 'OROOQO WA THABATAL-AJRO
INSHA-ALLAH." [Miyada so kawaw, na go miyabasa so mga bakrng, na go
miyasigurado so balas inshaAllah]. Piyanothol i AbuDaud.

Note:

a.) Giya dowaa anan na tanto a madakl a mariribat san sa Ranao taman pn
ko pd a mga Ulama, sabap sa aya dii iran san kindowa-an na bago siran
pthangkas, labaw ron sa Salam radio ka anda dn i kaphagbangi ron na diiran
anan indowaa na ribat anan! Ka giyanan na sii dii indowaa ko kapaka
thangkas sa lagid a karayag yan anan sa angkanan a Hadith. So Du'a ko bago
pthangkas na salakaw dn oto, sadn sa iph'ndowa-angka amay ka dakapn
maka thangkas ka tatarimaan so Du'a sa angkawto a Oras.

b.) Oba niyo tig a katan si Giraw a siyopak yan bo so katharo iyan ka katan
a inisurat yan sa English so basa Arab o Hadith! Na aya smbag anan na so
Hadith na knaba di khapakay, aya Haram oba soratn sa English na so Qur-
an.

4.) SO KALANGGAYA KO KALAPIS SAHOOR

Maana: Sakali ka Plapis na amay ka magaan dn pagbangan sa Suboh,

ikharang ka pman a dika badn ma tara‫ﷺ‬.

Pd a Hikmah san na angka di khapasangi phowasa. Na ilaya niyo man so

Limo o Agama? Inisugo iyan so kaphowasa ka an mapadalm so kalk ko Allah
ko mga Puso ogaid na ayapman a kabaya iyan na dii nggagaanan so
katangkas ko kasdp o Alongan na go phakawrin so Sahoor sii ko dapn
kapagbangi sa Suboh ka an tanto di khapasangi so manosiya.

Pitharo o Allah sa Qur-an:

.‫" سورة البقرة‬.‫"يريد هللا بكم اليرس و ال يريد بكم العرس‬

Maana: "Aya kabaya rkano o Allah na so kapkha lbodi rkano, na go di niyan

kabaya oba kano pkhapasangi. Suratol Baqarah.

Aya Dalil sa kapphakawrii anan ko kalapis na so mga Sahaba na giyanan i

dadabi-ataniran. Lagid o Hadith a miyapanuthol i Bukhari 1820.

20
 GUNANAO KO RAMADHAN

SO SABAAD KO MGA NGANIN A KHAPAKAY A NGGALBKN O GII

PHOWASA

Langon taman na khapakay a nggalbkn o dii phowasa inonta bo na

so mga galbk a phakabinasa ko powasa niyan odi na phaka da-on sa bali.

Ogaid na adn a mga galbk a di makararayag, ino oto khapakay a nggalbkn

o dii phowasa atawa ka di?

Na alowin tano so sabaadon ka aya katawi ron o kadaklan na ba di khapakay

a nggalbkn ogaid na khapakay sabap sa ayabo a di khapakay a nggalbkn o
dii phowasa na so miyanga aaloy tano a phamakabinasa ko Powasa.

Na kataya so sabaadon:

1.) SO KAPAMAKAYA KO KAROMA SII KO KAGAGAWII

Sako mayto ako na so sabaad ko mga Loks na sii ko sold o ‫ﷺ‬lan na di niyan
dn pagobayn si karoma niyan ka Haram kon, na mala anan a karibatan ka
pitharo o Allah sa Qur-an:
.‫" سورة البقرة‬.‫"أحل لكم ليلة الصيام الرفث إل نسائكم‬

Maana: "Miyapakay rkano sii ko kagagawii ko kaphowasa so kapamakaya

niyo ko mga karoma niyo." Soratol Baqarah.

2.) SO KATARA‫ﷺ‬A KO KALAPIS (SAHOOR) SA PAKAPTHAROTOPAAN KO

KASBANG O FAJR

Pitharo o Sahl ibn Sa'd (ra):

‫ى‬
".‫شعت أن أدرك السجود مع رسول هللا صىل هللا عليه وسلم‬ ‫أهىل ثم تكون‬
‫ي‬ ‫"كنت أتسحر عند ي‬
.‫رواه البخاري‬

Maana: "Phlapis ako sii ko pamilya akn oriyan yan na aya taman na pkhara-
ot akn so Sujod o Nabi (‫ )ﷺ‬sa Masjid sa sambayang a Suboh." Piyanothol i
Bukhari.

Mga pd anan sa Dalil a upama ka pkhan ka na sombang so Fajr na khapakay

oto, knaba batal so Powasangka, asar a di shobra. Ka khapakay a
makashompat so kakan a go so kasbang o Fajr. Gyanan i Rajih ko mga

21
 GUNANAO KO RAMADHAN

katharo o mga Ulama, pd pn anan sa Dalil sa kababaloy o kapamangmbaal

sa Imsak time a Bidah na go di khapakay.

3.) SO KAKAN ODI NA KAINOM A MALILIPAT TA

Ibarat na miyalipat oba dii phowasa na badn miyakakan na knaba oto batal
ko Powasa. So sabaad na gophoon lagidoto na tigyan a miyabatal na ribat
anan.

Pitharo o Nabi (‫)ﷺ‬:

.‫" رواه البخاري و مسلم‬.‫نس فأكل و رشب فليتم صومه فإنما أطعمه هللا و سقاه‬
‫"إذا ي‬

Maana: "Igira a miyalipat na miyakakan na go mininom na taros'n yan dn

so Powasa niyan ka piyakakan skaniyan o Allah na go piyaka inom yan."
Piyanothol i Bukhari a go Muslim.

Dalil pn anan sa basta a adn a dii phowasa a maylyangka a komiyan odi na

mininom a kalilipatan yan oba dii phowasa na dingka shapari! Dingkadn
pthakora ka khatipongka. Limo-on oto o Allah.

4.) SO KAPNI-AT SII KO DAWNDAW IGIRA A DI NIYAN KATAWAN OBA

SOMYOLD SO RAMADHAN

Miya aloy tano a sa tao a di mni-at ko gagawii na binasa so Powasa niyan.

Ogaid na ibarat na paganay ko Ramadhan na di niyan katawan oba miya
ilay so Ulan na da pni-at na kay mapita na takinoba ka miphowasa so mga
tao, na wajib a maka phowasa na go gyoto dn i kapakaphni-at yan! Maka
phanaros.

5.) SO SAKALI PHAYGO SA JANABAH NA SOMAKM SO WAKTO A SUBOH

Aya paygo sa Janabah na so kharomai na igira a miyaka olawla siran na

wajib a maka phaygo siran, taman sa di siran maka phaygo na Najis siran,
haram kiran so langon a simba taman sa di siran maka phaygo.

Na igira a powasa na o makawlawla siran ko kagagawii na khapakay a sakali

siran phaygo na somakm so wakto a Suboh.

Pitharo o 'A-isha a go so Ummo Salamah (ra):

22
 GUNANAO KO RAMADHAN

‫ رواه‬.‫كان رسول هللا صىل هللا عليه و سلم يدركه الفجر و هو جنب من أهله ثم يغتسل و يصوم‬
.‫البخاري و مسلم‬

Maana: So Rasulollah (‫ )ﷺ‬na phraotn a wakto a Suboh a skaniyan na

madidiyonob (Minggagalbkan ko kagagawii sii ko karoma niyan) oriyan yan
na dii phaygo na go dii phowasa. Piyanothol i Bukhari a go Muslim.

6.) SO KA ARKI KO KAROMA NA GO SO KAPAKI SHALIYA ON (ROMANSA) A

TIGIRAN
Asar a di makasobra ka gophoon di niyan marn a ginawa niyan na mala a
ngasa! Miyapagosay tano so kokoman anan ko miyawna a bandingan.

Pitharo o 'A-isha (ra):

‫كان النت صىل هللا عليه و سلم يقبل و ر‬
‫ رواه البخاري و مسلم‬.‫يباش و هو صائم‬ ‫ي‬

Maana: So Nabi (‫ )ﷺ‬na phagark a go dii makishaliya a skaniyan na dii

phowasa. Piyanothol i Bukhari a go Muslim.

7.) SO KAPHAYGO

Aya Dalil yan na so Dalil o dii kaphaygo o Nabi (‫ )ﷺ‬sa Janabah a somyakm
dn so wakto a Suboh.

8.) SO KAWSAR SA SIWAK

Pitharo o Nabi (‫)ﷺ‬:

‫ى‬
.‫" رواه البخاري و مسلم‬.‫أمت ألمرتهم بالسواك عند كل صالة‬
‫"لوال أن أشق عىل ي‬

Maana: "Opama bo ka di khapasangi a tanto so mga Omat akn na ishogo

akn kiran so kawsar sa Siwak oman siran pshambayang." Piyanothol i
Bukhari a go Muslim.

Dalil anan sa kasosonat o kapaniwak, knaba Wajib, na khapakay so

kapaniwak a Ramadhan ka da tharo-a o Nabi (‫ )ﷺ‬obawn tabiya so dii
Phowasa.

9.) SO KATHANDOK

Pitharo o Ibn 'Abbas (ra):

23
 GUNANAO KO RAMADHAN

.‫ رواه البخاري‬.‫النت و هو محرم و احتجم وهو صائم‬

‫احتجم ي‬

Maana: Mithandok so Nabi (‫ )ﷺ‬a magi Ihram (dii mg Hajj odi na 'Omrah),
go mithandok a dii phowasa. Piyanothol i Bukhari.

Inonta bo o khasabapi sa kalobayi ko dii phowasa na phmbaloy a Makrooh

ogaid na dipn phaka batal.
‫ تكرهون الحجامة للصائم يف عهد ي‬:‫قيل ألنس ابن مالك‬
‫ إال من‬،‫النت صىل هللا عليه وسلم؟ قال ال‬
.‫ رواه البخاري‬.‫أجل الضعف‬

Maana: Adn a minisha ko Anas ibn Malik (ra); Ba niyo pkhagowadn so

kathandok o dii phowasa sii ko masa o Nabi (‫ ?)ﷺ‬Tigyan: Di, inonta bo oba
kasabapi sa kapowasa-i ron. Piyanothol i Bukhari.

‫ أفطر الحاجم و المحجوم فإنه حديث صحيح لكنه منسوخ كما قاله الحافظ ابن‬:‫أما الحديث‬
.١١٨/٤ ‫ فتح البارئ‬.‫العسقالن‬
‫ي‬ ‫حجر‬

So Hadith a pkha-aloy a sadn sa thandok odi na manandok na miyabatal so

Powasa niyan na bnar a Hadith ugaid na miya-mansokh a tig i Ibn Hajar.

10.) SO KAPAMOMOG ASAR A DI SHOBRA

Pitharo o Nabi (‫)ﷺ‬:

‫" رواه أصحاب السن‬.‫"أسبغ الوضوء و خلل ربن األصابع و بالغ يف اإلستنشاق إال أن تكون صائما‬

Maana: "Pamaka lampasangka so kapagabdas, go pakashoshokhipa-angka

a mga kmr ka (unabingka so pamagltan o kmr ka) na go paka subra angka
so lapamomog inonta bo obaka dii phowasa." Piyanothol i Tirmidhee, go
AbuDaud, go Al-Nasa-ee, a go si Ibn Majah.

11.) SO KATA-AMI KO KHAKAN ASAR A DINGKA LAMDN

Amay ka iportante, ibarat na dingka khikarang i katimos yan na khapakay a

taaman ka asar a dingka lamdn. Sii bo taman sa dila oriyan yan na indoda
aka bo. Pitharo o 'Ali (ra):
‫ى‬ ‫ر‬
.‫األلبان‬
‫ي‬ ‫البيهق و حسنه‬
‫ي‬ ‫ رواه ابن ي‬.‫السء ما لم يدخل حلقه‬
‫أن شيبة و‬ ‫ال بأس أن يذوق ي‬

Maana: Khapakay a taaman yan so Shayi asar a di makasold sa bakrng yan.

Piyanothol i Ibn Abi Shaybah a go si Al-Bayhaqee.

24
 GUNANAO KO RAMADHAN

SO KAPNIYATA (KA ILAYA KO ULAN)

ANTONAA I OKIT A KATOKAWI SA SOMYOLD SO RAMADHAN?

Aya kakhatokawi sa somyold so Ramadhan na o maylay so Ulan sii ko

kaposan Sha'ban.
Amay ko ika 29 ko Sha'ban na pagilayn so Ulan na o maylay na somyold so
Ramadhan, na odi mailay na khompliton so Sha'ban a 30 gawii na so ika 31
na gyoto i pu-onan o Ramadhan.

Pitharo o Nabi (‫)ﷺ‬:

.‫" رواه مسلم‬.‫ثالثن‬
‫ فإن غم عليكم فأكملوا العدة ر‬،‫"صوموا لرؤيته و أفطروا لرؤيته‬

Maana: "Phowasa kano maylay niyo so Ulan, na go boka kano maylay nyo
pharoman, na odi niyo ma ilay na komplitowa niyo so bilangan (o Ulanolan)
sa 30 gawii." Piyanothol i Muslim.

Na lagid mambo oto ko kamboka sa powasa ('Eid Al-Fitr), so Ulan i pagilayn.

NA AYA PAKAISHA A MALA A AWIDA AKAL TANO SA INGD NA ANTONAA I

KHASOWA IYAN UPAMA KA DI MAYLAY SO ULAN SA INGD TANO NA MIYA
ILAY SII KO PD A INGD BA PAGONOT TANO KIRAN ANTAWAA KA DI?

Dowa a tindg san o mga Ulama:

1.) Paganay ron: So tindg o Jamhoor: Na Oway phakawnot so ingd sii ko

salakaw a ingd amay ka miya ilay ron so Ulan.

2.) Ikadowa a tindg: Na di khapakay ka umani isa a ingd na salakaw i niyata

sa Ulan ka mbidabida siran sa Oras a kapshbangiron a Ulan.

Pd pn a Dalil iran na so miyapanothol i Korayb a somyong skaniyan sa Sham

na riya-ot roo a Powasa na kay makawma sa Madinah na inisha-an i Ibn
'Abbas (ra) o antonaa gawii kiyaphowasa iran sa Sham na tigyan a Diyama-
at, na tigi ibn 'Abbas a skami na Sapto, na tigi Korayb a bangka di shana-i
so kiyapaka niyata i Mo'awiyah (Amerol Mu-mineen sa Orasoto) na tigo Ibn
'Abbas a di, giyanan i ini sugo rkami o Nabi (‫)ﷺ‬. Piyanothol i Muslim.

25
 GUNANAO KO RAMADHAN

Na aya siyabot sa angkanan a katharo i ibn 'Abbas na uman i ingd na

salakaw i Ulan ka da siran onot ko kiya phowasa a Sham.

Ogaid na sii ako raramig ko tindg o Jamhoor (kadaklan ko mga Ulama)

sabap sa malobay a tindg anan o sabaad.

Maana: Aya mabagr a tindg sii sa ginawa ko na so tindg a kawnot sii ko pd

a ingd, ibarat na di tano ma ilay so Ulan sa Pilipinas na miya ilay sa Saudi na
phakawnot tano dn. Giyanan mambo i tindg o Shaikhol Islam ibn Taymiyyah
rahimahullah.

Sa kataya so pd a mga sabap:

a.) So miya aloy iran a uman kon i Ingd na mbidabida a oras a kapshbangi
ron a Ulan na kailangan a mbida bida sa kapniyata na di maka
phamagunota, na kailangan kon a uman i darpa na salakaw dn a kaphniyata
iyan.

Na pakaisha: Antonai limit o mga darpa?

Na apiya siran na miyakashopasopaka siran san: Tigo sabaad kiran a uman

i 82 Km na salakaw i Ulan, tig pman o sabaad kiran a uman i isa ka country.

Anda mangaday i bnar san?

Na ibtad ta sa isa sa dowa anan a tindg iran i bnar na ogiyanan i pagilaya na

ibarat na tag ako a Saudi na tag ka a Yaman na mbida ta sa Ulan uwm ka
mbida ta sa ingd? Na o sii ako matatago sa kilid a Saudi na siika mambo
matatago sa kilid a Yaman na ayabo a pagltan ta na Boundary (Ndolonan)!
Diita makambitiyara-i go khapakay a makakhawai ta pn sa lima, Na upama
na tharimaan a akal a mbida ta sa Ulan? Dii ako phowasa na ska na Knaba,
ka kagya da kano maka niyata? inonta na magobay ta? Na di anan ptharoon
o mapiya i pamikiran a Manosiya. Anda manayai kaptharo-angka sa mbida
ta sa Ulan a magoobay ta? mbida pn so oras a kapshbangi rkta upama a
Ulan?

Samanoto na miyaklaro a isaisa sa kapniyata so angon a Ingd.

26
 GUNANAO KO RAMADHAN

b.) So pman so miya aloy iran a Hadith a pitharo o Ibn 'Abbas (ra) na pitharo
i Al-Bayhaqee sii ko Kitab yan a (‫)معرفة السن واآلثار‬:

"Khapakay a ino da tarimaa o Ibn 'Abbas a katharo anan i Korayb sabap sa

sasakatao si Korayb, na so tothol o sakatao na oda a makashaksi-on na di
khatarima. Go miya aloy pn o Nabi (‫ )ﷺ‬a odi nyo mailay so Ulan na o adn
a dowa katao a saksi a mya ilay so Ulan na phowasa kano, apya salakaw a
ingd a kiya ilayanon." [Vol: 6, Page: 303].

NA AYA DALIL SA AYA KORIK NA SO TINDG A KAPAMAGUNOTA NA KATAYA:

So Nabi (‫ )ﷺ‬na pitharo iyan:

.‫" الحديث‬.‫"صوموا لرؤيته و أفطروا لرؤيته‬

Maana: "Phowasa kano maylay niyo so Ulan na go Boka kano mayalay nyo
sharoman." Hadith.

Na giya kiya sugo iyan anan na rangkom anan. Langon yan piyamitiyara-an
so mga Manosiya! Knaba niyan pitharo ah: So taga giraw na salakaw i Ulan
na so skano san mambo sa tampar san na salakaw kano i Ulan.

Na marayag anan a tanto.

Ogaid na adn a inaloy o mga Ulama a Sharat o ingd a khapakay a Unotan:

* So ingd a ipkhokom yan so Qur-an a go Hadith na aya khapakay a Unotan,

sabap sa so Ingd a di niyan ikhokom so Qur-an na baradosa a ingd. Na so
baradosa na di khapakay a paka shaksi-in a go di khapakay a tarima-an so
totholan yan odi daan mapangamad.
* So ingd a knaba phagunot sa Astronomy, ka haram so kawnot sa
Astronomy, aya pitharo o Nabi (‫ )ﷺ‬na mata a ipagilay ko ulan. Khapagosay
tano anan ko muripuri a pagalowin tano a bandingan, a iningaranan tano
sa "So Pkhawri mag Eid".

SO PMAN SO MINI BAGO A TINDG SA INGD A PKHAWRI SIRAN MNIYATA SA

DOWA GAWII:

Na giyanan na panagontamaniran sa kaknala iran mambo ko untol, ditano

siran khadaway ka mga Ulama mambo!

27
 GUNANAO KO RAMADHAN

Aya Dalil iran na kagya kon a giya Saudi na aya phagunotan yan na so
Calendar a Ummol Qura na katawan sa Doniya a mauuna sa dowa gawii a
Calendar anan a Ummol Qora.

Ikadowa na: Kay adn kon a mga Scientests iran a katawan yan o anday
kaphaka Uma o Ulan.

Na aya smbag anan na so inismbag i Shaikh ibn Baz rahimahullah ko surat

a ini shoraton a lagid mambo anan.

Ino niyo a tigyan aadvanc'n so kapniyata sa dowa gawii? Ino niyo a tigyan
aya phagunoti a Calendar yo anan sa Ummol Qura a adnvaced sa dowa
gawii? taman sa pindadawraan yan si Shaikh ibn Baz rahimahullah sa
angkawto a surat.

Na pitharo i Shaikh bin Baz rahimahullah:

"Paganay ron tigyan na Kalkn ka so Allah, ikadowa na knaba ami aya uunoti
a Calendar aya a Ummol Qura! Go knaba kami phagunot sa apiya antonaa
a Calendar maka pantag ko ka ilaya ko Ulan! Go knaba kami phagunot sa
mga Scientesta! Ka aya pitharo o Nabi (‫ )ﷺ‬na pagilayn so Ulan! Magilayn
a mata a ipagilay ron! Knaba Science a phaka ilayaron na go knaba
Calendar."

Sii anan ko Majmo'ol Fatawa i shaikh ibn Baz rahimahullah.

Na marayag a knaba aya phagunoti na gya angkaya a Calendar a Ummol

Qura ka ayadn a phagunotan na so kapkha ilaya ko Ulan.

Sii ko Masa o mga Sahaba (ra) na da a ba Calendar a Ummol Qura na

phagilayniran dn so Ulan na taman dn imanto na gyoto dn i itataros a
phagilayn so Ulan. Na minibago a tindg a kapakawri anan sa dowa gawii,
mala a karibatan.

28
 GUNANAO KO RAMADHAN

SO (KABGAY SA PITRA) ZAKATOL FITR

[ I ] So Kokoman yan

So kabgay sa pitra na wajib ko langon o mga Muslim, babay mama, mala

na go mayto a wata, mapiya a tao go oripn.

Pitharo o Ibn 'Omar (ra):

‫الشعت عىل‬
‫ر‬ ‫"فرض رسول هللا صىل هللا عليه وسلم صدقة الفطر صاعا من التمر أو صاعا من‬
.‫ رواه البخاري و مسلم‬."‫المسلمن‬
‫ر‬ ‫الكبت و الذكر و ى‬
‫األنت و الحر و العبد من‬ ‫الصغت و ر‬
‫ر‬

Maana: Ini paliyogat o Rasulollah (‫ﷺ‬0 so kabgay sa pitra, isa ka SA' a korma
odi na isa ka SA' a sha'eer, sii ko mayto a wata a go mala a tao, mama a go
babay, mapiya a tao na go oripn a mga Muslim. Piyanothol i Bukhari a go
Muslim.

[ II ] Anda mbgan?

Sii imbgay ko mga pobri a mga Muslim.

Pitharo Ibn 'Abbas (ra):

‫للمساكن و طهرة للصائم‬
‫ر‬ ‫"فرض رسول هللا صىل هللا عليه وسلم صدقة الفطر من رمضان طعمة‬
.‫ رواه أبو داود‬."‫من اللغو و الرفث‬

Maana: Ini paliyogat o Nabi (‫ )ﷺ‬so kabgay sa pitra sii ko Ramadhan, a

pangnngkn o mga pobri na go iphlompiyo ko miphowasa phoon ko mga
rarata a katharo. Piyanothol i AbuDaud.

Na so mga Ulama na dayran pakay oba sii mibgay ko mga kafir, ka sii bo
anan ko mga pobri a mga Muslim imbgay.

Bali aya maana niyan na asar a Muslim so pobri na apiya baradosa asar a
Muslim pn na khapakay ron a ibgay so pitra.

Go pd a shabotn sa Hadith anan na aya hikma sa kinisugo-on ko pitra na

iph'lompiyo ko miphowasa phoon ko mga rarata a katharo.

Miyawna so kiyapagosayatano ron a so mga rarata a katharo sii ko

Ramadhan na pkhasabapan sa kapkhada-i sa bali ko Powasa, na amay ka

29
 GUNANAO KO RAMADHAN

so tao na da niyan marn a ginawa niyan na myakatharo sa marata na mgay

sa pitra na mapphakada iyan a angkawto a kiyapakatharo iyan sa marata.

[ III ] Antonaa i imbgay a pitra na go antonaa i kala iyan?

Sa pangnngkn ko ingd na aya imbgay a pitra, aya miya aloy sa Hadith na

korma a go sha'eer sabap sa gyoto i pangningkn sii ko masa o Nabi (‫)ﷺ‬.

Na aya Dalil yan sa pangnngkn a imbgay na gya miya aloy anan a Hadith a
pitharo o Nabi (‫ )ﷺ‬a so pitra na pangnngkn o mga miskin.

Na aya kala iyan na isa ka SA', na so isa ka SA' na dowa ka KILO a go tnga a
aranganon (2.5 Kg).

Pitharo o Ibn 'Omar (ra):

‫الشعت عىل‬
‫ر‬ ‫"فرض رسول هللا صىل هللا عليه وسلم صدقة الفطر صاعا من التمر أو صاعا من‬
.‫ رواه البخاري و مسلم‬...‫المسلمن‬
‫ر‬ ‫الكبت و الذكر و ى‬
‫األنت و الحر و العبد من‬ ‫الصغت و ر‬
‫ر‬

Maana: Ini paliyogat o Rasulollah (‫ )ﷺ‬so kabgay sa pitra, isa ka SA' a korma
odi na isa ka SA' a sha'eer, sii ko mayto a wata a go mala a tao, mama a go
babay, mapiya a tao na go oripn a mga Muslim. Piyanothol i Bukhari a go
Muslim.

[ IV ] Ino khapakay a aya ibgay na perak?

Ayabo a miyakay ko perak sii ko pat a Imam na so Imam AbuHaniefah. Na

malobay anan a tindg ka daaba niyan Dalil.

Na so tlo a Imam a goso kadandan o mga Ulama na dayran pakaya oba

perak a ibgay a pitra.

Sabap sa aya miya aloy o Nabi (‫ﷺ‬0 na pangnngkn, go dadn a sakatao bo

ko mga Sahaba (ra) oba perak a inibgay niyan a knaba da a perak iran.

Pitharo i ibn 'Othaymeen rahimahullah: "Sa Tao a aya ibgay niyan na Pirak
na di tharimaan o Allah sabap sa miyasopak yan so katharo o Nabi (‫ )ﷺ‬a
Pangn'ngk a imbgay."

Na Pitharo o Nabi (‫)ﷺ‬:

30
 GUNANAO KO RAMADHAN

."‫"من عمل عمال ليس عليه أمرنا فهو رد‬

Maana: "Sa tao a nggalbk sa galbk a dako sugo-an ami na di tharima-an."

Marayag a mga Hadith anan a miya aloy sa puro a aya pitharo o Nabi (‫)ﷺ‬
na pangnngkn, knaba perak, a giyaya na simba na Wajib a sii bo maka
phashod ko katharo o Nabi (‫)ﷺ‬.

Na kagya myakarayag so bnar na sadn sa tao a pamakayn yan so perak sii

ko kabgay sa Pitra na sabnar a malawandi i lalag.

[ V ] So oras a kimbgan ko pitra

Adn a mga Ulama a piyakay ran a mibgay so pitra sii ko andadn i kasakm o
Powasa lagid o Shafi'ee rahimahullah, ogaid na malobay a tindg sabap sa
da ba niyan Dalil a marayag.
Na aya bnar na aya kimbgan ko pitra na sii ko sagawii odi na dowa gawii a
dapn kawma o boka.

Pitharo o Ibn 'Omar (ra):

.‫ رواه البخاري‬."‫يومن‬
‫"وكانو يعطون قبل الفطر بيوم أو ر‬

Maana: So mga Sahabah (ra) na aya kaphmbgay ran sa pitra na sagawii odi
na dowa gawii a dapn kawma o boka. Piyanothol i Bukhari.

[ VI ] So last a kimb'gan ko pitra

Aya last yan na sii ko kashambayangiron sa boka, basta a kashambayangan

na miyapasad so oras a kabgay sa pitra.

Pitharo o Nabi (‫)ﷺ‬:

‫" رواه‬.‫فه صدقة من الصدقات‬
‫فه زكاة مقبولة و من أداها بعد الصالة ي‬
‫"فمن أداها قبل الصالة ي‬
.‫أبو داود‬

Maana: "Na sa tao a ibgay niyan so pitra a dapn kashambayangi sa boka na

tiyarima so pitra iyan, na sapman sa sakali makabgay na kiyashambayangan
dn na sii khiitong ko mga sadka so inibgay niyan." Piyanothol i AbuDaud.

31
 GUNANAO KO RAMADHAN

Pitharo i Ibn Quddamah rahimahullah ko kitab yan a Al-Moghnee 2/458:

"Sa tao a mawri mgay sa pitra na miyadosa na go khasambi-an yan."

Maana: Phaka bgay dn sa pitra ogaid na dabo a lalaw niyan na go miyadosa

pn skaniyan.
Pitharo i Ibn Raslan: So kapakawriya ko kibgan ko pitra sii ko gawii a boka
na Haram.

[ VII ] Ino bapn khibgay sa pitra so ika uugat?

Aya smbag san a Lojnah Da-imah na sunat so kibgan ko ika oogat sa pitra
sabap ko kiyanggalbkawn o 'Othman (ra), na pitharo o Nabi (‫ )ﷺ‬a so galbk
o pat a mga Khalifah (AbuBakar, 'Omar, 'Othman, go si 'Ali (ra)) maka
pantag ko agama na Sunnah. Na knaba wajib so kibgan sa pitra ko ika oogat
ka da matharo o Nabi (‫)ﷺ‬.

Sii anan ko mga Ifta a Lojnah, Vol. 9, Page: 366, # 1474.

32
 GUNANAO KO RAMADHAN

SABAAD KO MGA KOKOMAN O MGA BAE SII KO RAMADHAN

PAKAISHA: Igira a so babay na miyasuti (Miyada-on so Haydh) a after Fajr

sii ko Ramadhan ba wajib a kaphowasa-an yan a gawii oto antawaa ka
khabayadan yan?

SMBAG: Dowa a tindg san o mga Ulama;-

Paganay a tindg na Wajib a kaphowasa-an yan a gawii oto ogaid na knaba

khi itong sa baniyan kiyaphowasa-i, khabayadan yan bo! Tindg anan o
Imam Ahmad.

Ikadowa a tindg na knaba niyan pphowasa-i a gawii oto sabap sa skaniyan

na sakali masuti na after Fajr, na sabap sa Haram rkaniyan so kaphowasa
ka sakali masuti na somibang so Fajr na di khapakay oba niyan phowasa-i a
gawii oto, Wajib rkaniyan a kasambi-an yan sii ko oriyan o Ramadhan. Na
giyanan i mabagr a Tindg.

- Shaikh ibn Al-'Othaymeen

PAKAISHA: Igira a so babay na miyasuti a befor Fajr na kiyapaka phaygo iyan

na after Fajr antonai kokoman yan?

SMBAG: Igira a so babay na aya kiyasuti niyan na dapn sbang so Fajr na

wajib a kaphowasaan yan a angkawto a gawii, apiya sakali miyaka phaygo
na somibang dn so Fajr, sa lagid igira a miya Jonob siran ki karoma niyan sii
ko kagagawii na khapakay a sakali siran phaygo na sombang daan so Fajr.

- Shaikh Ibn Al-'Othaymeen

PAKAISHA: Igira a so Nifas (Gopn mimbawata) na miyasuti a dapn maka

patpulo gawii ba Wajib a maka phowasa odi na maka shambayang?

SMBAG: Igira a so babay a gopn mimbawata na miyasuti a dapn maka

patpulo gawii na miyasuti dn na Wajib a makaphowasa upama ka
Ramadha, go Wajib a maka panambayang go khapakay dn a obayin i
karoma niyan.

- Shaikh Ibn Al-'Othaymeen

33
 GUNANAO KO RAMADHAN

Opman o kasoy so rugo iyan a dapn mapasad so patpulo gawii na nggnk

phowasa na go nggnk shambayang! Taman sa di masuti odi na mapasad so
patpulo gawii, na so kiyaphowasaan yan ko dapn kakasoy o rugo ago
kiyashambayangan yan na korik dn oto knaba niyan khabayadi.

- Shaikh Ibn Baz

PAKAISHA: So gopn mimbawata na miyakalpas dn so patpulo gawii ogaid

na dapn masuti! Antonai kokoman yan?
SMBAG: Aya limit o Nifas na patpulo gawii, na o mapasad so patpulo gawii
na dapn masuti so babay na pphaygo dn go Wajib dn a makaphowasa
upama ka Ramadhan, go Wajib a makashambayang dn go miyapakay dn ko
karoma niyan! Sabap sa miyapasad dn so Limit o gawii o Nifas.

- Shaikh Ibn Baz

PAKAISHA: Igira a so babay na kalalayaman yan a aya kathay o Haydh yan

na 7 gawii odi na 8 gawii oriyan yan na miyakasobra a kalalayaman yan
anan a kathay niyan na antonai kokoman yan?

SMBAG: Taman sa di mada so rugo iyan na dapn masuti apiya miyakasobra

ko kalalayman yan a kathay niyanon, sabap sa so Nabi (‫ )ﷺ‬na da niyan
tago-i sa Limit so kathay o Haydh.

Go pitharo o Allah sa Qur-an:

."‫"ويسألونك عن المحيض قل هو أذى‬

Maana: "Go iphagisha iran rka so Haydh na tharo-angka a Marshik a

phakaringasa!"

Na taman sa di mada a marshik oto na didn khapakay oba phowasa so

babay odi na shambayang! Lagid yan mambo o ibarat na kalalayaman yan
a aya kathay niyanon na 8 gawii oriyan yan na matag miyaka 4 gawii na
miyada-on na Wajib a makaphowasa odi na maka shambayang ka miyasuti
skaniyan.

- Shaikh Ibn Al-'Othaymeen

PAKAISHA: So Babay na igira na adn a pphakapo-onon a phagthak a angga

34
 GUNANAO KO RAMADHAN

sathak a rugo a mga iito na upama ka sii ko sold o Ramadhan na antonai

kokoman yan?

SMBAG: Knaba anan Haydh na wajib a maka phowasa, miya tharo o 'Ali (ra)
a giyanan na knaba Haydh. Ayakon a lagid anan na so Limamad (Rugo a
pphaka poon sa ngirong).

- Shaikh Ibn 'Othaymeen

PAKAISHA: Igira a miyagdam o babay a adn a pliyo a rugo sii ko kadawndaw

o powasa odi na miyakagdam sa masakit (Kasakit o Haydh) ogaid na da liyo
so rugo taman sa da sdp so alongan (sakali lomiyo so rugo na sii ko kiyasdp
o alongan) na ino korik so Powasa niyan o khabayadan yan?

SMBAG: Korik so powasa niyan, di niyan khabayadan sabap sa taman sa di

lomiyo so rugo na dapn skaniyan ma Haydh.

- Shaikh Ibn Al-'Othaymeen

PAKAISHA: Iigra a so babay na miyasuti sii ko wakto a Asar ino ba Wajib a

kashambayangan yan pn so Dhuhr?

Note: Sii aya ko knaba Ramadhan a go sii pn ko Ramadhan. Inaloy tano ka

importante!

SMBAG: Adn a mitharo ko mga Ulama a Wajib a kashambayangan yan pn

so Dhuhr sabap sa pkha Jama' igira so Dhuhr a go so 'Asr. Na ribat anan a
tindg, aya korik na ayabo a Wajib a kashambayangan yan na 'Asr ka da a ba
Dalil sa o masuti so babay a 'Asr na kapshambayangan yan pn so Dhuhr.
Lagid yan mambo upama ka aya ka Haydh yan na after Dhuhr a dapn maka
shambayang sa Dhuhr na ayabo a khabayadan yan amay ka masuti na so
Dhuhr.

- Shaikh Ibn Al'Othaymeen

PAKAISHA: So Babay a pkharapasan/biyagowasan antonaa i kokoman yan?

Ba lagid sa Kokoman o gopn mimbawata?

35
 GUNANAO KO RAMADHAN

SMBAG: Upama ka so kiyarapasi ron na dapn mbaloy a tao so ika oogat yan
na di khi itong so rugo iyan sa rugo a Nifas (gopn mimbawata), na wajib dn
a makashambayang na go maka phowasa. Upman o miya baloy dn a tao so
ika oogat yan ko kiyarapasi ron na so rugo iyan na rugo a Nifas. Na taman
sa di masuti na di khapakay a shambayang na go di khapakay a phowasa.
Lagid sa kokoman o gopn mimbawata.

- Shaikh Ibn Al-'Othaymeen

PAKAISHA: So pphaka poon a rugo ko mawgat ba phaka batal sa powasa?

SMBAG: So babay na basta a ma Haydh sii ko Ramadhan na miyabatal so

powasa niyan go Haram oba phowasa taman sa di masuti sabap ko katharo
o Nabi (‫)ﷺ‬:
."‫"أليس إذا حاضت لم تصم و لم تصل‬

Maana: "Igira a miya Haydh so Babay na di makap'phowasa na go di maka-

p'shambayang."

Na so mawgat na di kha Haydh. Maana: Upama ka so mawgat a dii phowasa

na adn a makapu-onon a rugo na knaba uto Haydh ka so mawgat na di kha
Haydh. Na knaba uto phakabatal ko powasa niyan.

- Shaikh Ibn Al-'Othaymeen

PAKAISHA: Igira a so babay na miyawma a Haydh sii ko kalalayaman yan a

kapkha uma-a ron a Haydh oriyan yan na sii ko miyakatundog a gawii na
miyada so rugo sa miyakasalungan! Antonai showaan yan?

SMBAG: Dapn oto mada so Haydh yan, pd dn oto sa Haydh, gyabo a

kiyatarg o rugo! Taman a di niyan maylay so tndo sa miyada so Haydh a
gyoto so ig a maputi na dapn mada so Haydh yan.

- Shaikh Ibn Al-'Othaymeen

PAKAISHA: So Babay a kalalayaman yan ibarat a aya kathay ron o Haydh na

pat gawii na sii ko ikapat gawii na miyada dn so rugo ogaid na daniyan ma
ilay so ig a maputi antona i kokoman yan?

36
 GUNANAO KO RAMADHAN

SMBAG: Ibarat o kalalayaman yan a pkha ilay niyan so maputi a tndo sa

kiyada o Haydh na phnayawniyan dn i kagmaw niyan taman sa di mapat
gawii. Opman o aya kalalayaman yan na knaba pphakawma so maputi ka
knaba langon a babay na ndodon a toos anan na mada so rugo na
pphowasa dn a go pshambayang.

- Shaikh Ibn Al-'Othaymeen

PAKAISHA: Babay a miyakaboka sii ko powasa sa miyaka pito gawii ka

mimbawata na da niyan dn kabayadi taman sa miyakawma so Ramadhan a
ikadowa! Antonai kokoman yan?

SMBAG: Opama ka pithibaba iyan na miyadosa, wajib a maka thawbat ko

Allah a go Wajib a kabayadan yan oto! Di khapakay a badi bayadi so da
kaphowasa-i ko Ramadhan sii ko dapn kawma o Ramadhan a ikadowa!
Wajib dn a kabayadan ko dapn kapaka uma o ikadowa a Ramadhan.

Pitharo o 'A-ishah (ra):

‫عىل الصوم فما أستطيع أن أقضيه إال يف الشعبان‬
‫كان يكون ي‬

Maana: Igira na adn a pkhabokaan akn a powasa na diko khagaga mayad

inonta na sii ko Sha'ban.

Opman o adn a rason yan ka ba pkhasakit sii ko sold o miyaka saragon na

da a dosa niyan apiya sakali miyaka bayad na miyaka dowa ragon.

- Shaikh Ibn Al-'Othaymeen

PAKAISHA: Igira a so mawgat na liniyowan a rugo sii ko unaan o daniyan pn

kambawata sa salongan odi na dowalongan na antonai Kokoman o powasa
niyan a go so sambayang yan?

SMBAG: Opama ka so kiya liyo o rugo na phmbalilitn skaniyan na Nifas dn

oto na phakagnk dn phowasa go phakagnk shambayang, na opman o knaba
phmbalilita na didn oto khi itong a rugo oto a lominiyo. Maana: di
phakabatal sa powasa.

- Shaikh Ibn Al-'Othaymeen

37
 GUNANAO KO RAMADHAN

PAKAISHA: Ino khapakay so kakan sa mga Pills a para di kha Haydh so

babay? Adn a mga Babay a phagosar siranon ko Ramadhan ka an siran di
kha Haydh taman sa di mapasad so Ramadhan?

SMBAG: Ipshapar akn anan, di khapakay, sabap sa adn a side effect yan a
marata sii ko babay na Haram! Siiko miya amad mismo ko mga Dr. So Babay
na tarima-a niyan dn a so Haydh na phoon sa kabaya o Allah a ini tiyoba
iyan kiran, na tarimaa niyan! Phowasa dn taman sa dapn ma Haydh na ma
Haydh na boka na bayadi niyan bo ko mga pd a Gawii.

- Shaikh Ibn Al-'Othaymeen

PAKAISHA: Antonai mas mapiya ko mga Babay sii ko kashambayang sa

Tarawi odi na Tahajjod ko Ramadahan? Sa walay o sa Masjid?

SMBAG: Sa walay, sabap ko katharo o Nabi (‫)ﷺ‬: "Mas mapiya ko babay so

sambayang yan sa sold a walay niyan." Hadith.

Go igira a so babay na pshong sa Masjid na khapakay a kasabapan sa Fitnah.

Na ayadn a mas taralbi na so katatarg yan sa sold a walay.

- Shaikh Ibn Al-'Othaymeen

38
 GUNANAO KO RAMADHAN

TARAWEEH

Kokoman o Taraweeh: Sunnah sii ko Ramadhan.

Kalbihan o Taraweeh: So dii shambayang sa Taraweeh sa soasoat ko Allah

go araparap ko balas yan na iprilaon o Allah so langon a dosa niyan.

Pitharo o Nabi (‫)ﷺ‬: "Sa panambayangan yan so kagagawii ko Ramadhan sa

paratiyaya niyan ko Allah go araparap ko balas na iprilaon o Allah so langon
a miyandosa niyan".

Oras o Taraweeh: Aya oras yan na kashambayangan sa Isha, taman sa di

mawma so Fajr.

Kadakl o rakaat yan: Miyakhilaf ron so mga Ulama, so Imam Shafi'ee go so

Imam Ahmad na 20 kon ka rakaat, sopman so sabaad na 11 ka rakaay pdon
so weter yan, go adn pn a salakaw san.

Pitharo i Ibn Taymiyyah: Langon dn anan khapakay.

Okit o Taraweeh: So Nabi (‫ )ﷺ‬na miyakatlotlo gawii a dii niyan

kashambayang sa Taraweeh sa Masjid a pd o mga Sahabah (ra), oriyan yan
na ginkan yan oto ka sii niyan tiyayod manambayang sa walay so Taraweeh
sa skaniyan bo, kawan yan oba badn mabaloy a paralo ko mga umat yan,
na sii ko masa o Omar (ra) na inimbalingan yan so Taraweeh sii ko mga
Masjid sa giyanan dn i mitataros taman imanto.

Sabaad ko mga Bid'ah sii ko Taraweeh:

1. So gii katharoa o Imam sii ko uman i rakaat o Taraweeh ko (Salat

Attaraweeh rahimakomollah) odi na (salat alqiyam...).
2. So gii kiplalisn o mga Ma'mom ko La ilaha illallah sii ko oriyan o katharoa
san o Imam.
3. Go so giirana kiplalisn ko (Magfiratan wa rahmatan).
4. So gii kandowaa o Imam sa matanog sii ko oriyan o Taraweeh.

Go so salakaw san, palaya dn anan Haram so diiron kanggalbka ka mga

bid'ah, da manggalbk o Nabi (‫ )ﷺ‬a go so mga Sahabah (ra), na so langon a
bid'ah na kadadagan.

39
 GUNANAO KO RAMADHAN

KUNOT

Giya angkai a Kunot na knaba siibo manonompang ko Ramadhan,

ugaid na inaloy tano sii sabap sa mapapadalm pn inin a bityara pantag ko
Ramadhan a igira na pkha‫ﷺ‬alan sa tig.

Aya kakunot na so kanduwaa o Imam sa matanog ko muripuri a rakaat ko

sambayang ko uriyan o kapakaruko iyan, na phagamin so mga Ma'mum.
Odi na sii ko tao a tarambisa ko gii niyan kashambayang.

Giya angkanan a kapakatanoga ko Kunot a go so kaphagamin o mga

Ma'mum na piyagayonayonan anan o mga Ulama, giyanan i kabasa i Ibn
Qudamah, ayabo a phnggiraw a di khapakay a phagamin so mga Ma'mum
na so da a mga sabot yan ko Agama.

Unaan o da tano pn ka-aloya ko mga kokoman yan na alowin tano so

sabaad ko kiya-aloy niyan sa Hadith.

1. Miyapanothol i Imam Muslim a kumiyonot so Nabi (‫ )ﷺ‬sa miyaka‫ﷺ‬lan

uriyan yan na ginkan yan bo.

2. Miyapanothol i Imam Bukhari a aya sabap a kiyakunot oto o Nabi (‫ )ﷺ‬na

mala a awida akal a minitalmba ka piyamuno a sarowang so
khipakamomorays sa Qur-an, na inipamangni nyan ko Allah a kamorkaan
yan a mga sarowang oto.

3. Miyapanothol i Imam Ahmad a sii pkhunot so Nabi (‫ )ﷺ‬ko langon o lima

wakto.

4. Miyapanothol i Imam Muslim a so Nabi (‫ )ﷺ‬na pkhunot ko Maghrib a go

Suboh.

5. Miyapanothol i Imam Bukhari go si Imam Muslim a so Abu Hurairah (ra)

na pitharo iyan a mataan a sakn i makakaip rkano ko kashambayang o Nabi
(‫ )ﷺ‬na pkhunot ko Dhuhr, Isha a go Suboh, go tigyan mataan a so Nabi (‫)ﷺ‬
na kumiyonot uriyan yan na ginkan yan bo.

Giyanan i sabaad ko mga Saheeh a Hadith a miya aloy pantag ko Kunot.

40
 GUNANAO KO RAMADHAN

6. Sopman so Hadith a so Nabi (‫ )ﷺ‬na dadn gnk kumonot taman sa

kiyapatay niyan na Dha'eef a Hadith, di khapakay a iphndalil.

Sa katii so sabaad ko mga ala a Ulama a komiyokomon sa Dha'eef: Ibn Al

Jawzie, Al Tarkumani, Ibn Taymiyyah, Ibn Hajar, go si Albanie.

Giya miyanga-aaloy anan a Hadith i inidalil o mga Ulama, ugaid na miya-

uparik siran ko kokoman o kinggolalann ko Kunot, sa katii so tindgon o pat
a Madh-hab:

1. MADH-HAB A MALIKIE: Di khapakay so kakunot inonta na sii ko Suboh.

Aya dalil iran na kagiya ginkan bo o Nabi (‫ )ﷺ‬so kakunot.

2. MADH-HAB A SHAFI'EE: So kakunot na sii ko witir igira a kiyalookan so

Ramadhan, go sii ko Suboh ko tnday o masa, go igira a adn a minitalmba a
mala a problema na khunot pn a tao ko langon a wakto.

Aya dalil iran na giya mga Hadith anan a miya aloy a kumiyonot so Nabi (‫)ﷺ‬
sabap sa adn a minitalmba a awida akal.

Ugaid na da anan kowaa o Malikiyyah ka aya kinowa iran na giya angkawto

a kiyagnki ron o Nabi (‫)ﷺ‬.

Khain'ngka tano a miyagayon so Maliki go so Shafi'ie sa kakunot anan ko

Suboh sii ko tnday o masa.

Aya Dalil iran na giya Hadith anan a piyakarinayag tano a kababaloy niyan
a Dha'eef a Hadith, maana a di khapakay a iphndalil.

Aya diron salakaw na so mga Ulama o Shafi'iyyah lagid o Imam Nawaie na

aya kabasa iran na matag Mustahabb so kakunot ko Suboh, knaba wajib.

Na so mga tao imanto a umamanti a phagunot ko Imam Shafi'ee na tanto

iran a ipapaliwgat a kunot anan! Inisayan iran sa Wajib, lagid sa Malaysia
na igira a da kunot so Imam na so kadaklan kiran na psujod sa Sujod Sahow.

Ba di marayag a ayabo a sujodan sa Sahow na igira a so minitagak na Wajib,

o matag Mustahabb na di shujodan sa Sahow.

41
 GUNANAO KO RAMADHAN

Rarad anan o kapanubra sii ko agama, go so kithaasobn ko Madh-hab apiya

miyakarayag a ribat.

3. MADH-HAB A HANAFIE: So kunot na sii ko witir, go sii ko Suboh igira a

adn a minitalmba a awida akal.

4. MADH-HAB A HANBALIE: So kunot na sii ko witir, go igira a adn a mala a

awida akal na khunot pn sii ko langon a wakto inonta ko Jumo'ah, ugaid na
igira bo a sumiyogo so Datu.

Aya puntosan yan na so kakunot na pd sa Sunnah, igira a adn a minitalmba

a mala a awida akal na khunot a tao sii ko langon a wakto. Giyanan i
shabotn sa mga babagr oto a Hadith.

Sopman so kalalayona ko kakunot ko Suboh na ribat, sabap sa miyapayag

a giya Hadith anan a iphndalil iran na malobay a Hadith.

Na so Imam Shafi'ee mismo i mitharo a so mabagr a Hadith na ayaniyan dn

Madh-hab, maana a so malobay a Hadith na da a bali niyan.

Sopman so kakunot a witir na aya pd a Dalil yan na so miya aloy sa Hadith

a piyakasaheeh o sabaad ko mga Ulama a inipangndao o Nabi (‫ )ﷺ‬ko Hasan
so Du'a sa kunot sii ko witir.

So pman so KAKUNOT KO RAMADHAN na andadn i kasuld o Ramdhan na

khapakay dn a pkhunot so tao sii ko uman shambayang sa Witir, sabap sa
apiya sii ko knaba Ramadhan na khapakay pn a pkhunotan so Witir.

Ugaid na aya taralbi na sii no khunot a tao sii ko kalooki ko Ramadhan ka

giyanan i kpit o kadaklan ko mga ala a Ulama.

42
 GUNANAO KO RAMADHAN

SO MGA TAO A KIYAWISWISAN KO RAMADHAN

Aya maana a kiyawiswisan na so tao a miyalogi, odi na so tao a

kiyadowandowa-anan. Na aya kiyawiswisan ko Ramadhan na so tao a
siyagad a Ramadhan na da a moyaparuli niyan a kamapiyaan ko sold o
Ramadhan.

Siranuto so mga tao a dayran Shlaslaa so Ramadhan, somiyagad so

Ramadhan na dayran tago-a sa ginawa, miphowasa siran ka kagiya
kalalayaman. Knaba aya kiyaphowasa iran na kagiya simba ko Allah. Na da
kiran maka rarad so kaphowasa ka badn pkhitaralo so mga kadosa-aniran.
Na siran so piyangawiwiswisan ko Ramadhan a da katukidi ko mga
kamapiyaan o Ramadhan.

NA PD A MGA SIPAT IRAN NAH:

1.) DIIRAN TATAGOON SA GINAWA SO KALBIHAN O RAMADHAN

Pakalilipataniran so kalbihan o Ramadhan, sabap dn oto ko kayto i

paratiyaya, so kalbihan o Ramadhan na tanto dn a madakl sa lagid o
kiyapagosaya tano ron ko BANDINGAN A PAGANAY.

Na pd a kalbihan yan na so miya aloy o Nabi (‫)ﷺ‬:

‫ فلم‬،‫ و غلقت أبواب النار‬،‫ و مردة الجن‬،‫الشياطن‬
‫ر‬ ‫"إذا كان أول ليلة من شهر رمضان صدفت‬
‫الخت أقبل و يا‬
‫باغ ر‬ :
‫ ىو ينادي مناد يا ي‬،‫ و فتحت أبواب الجنان فلم يغلق منها باب‬،‫يفتح منها باب‬
‫باغ ر‬
.‫" رواه التمذي‬.‫ و هلل عتقاء من النار و ذلك كل ليلة‬،‫الرس أقرص‬ ‫ي‬

Maana: "Sii ko paganay a gawii ko Ramadhan na phrantayan so mga

Shaitan a go so mga darowaka a mga Jinn, go phpinto-an so mga pintoan o
Naraka, na dadn a bawn khalka-an, na go phllkaan so mga paytaw o Sorga
na dadn a bawn khalkhban, na go adn a phananawag: Hay tao a dii
mbabanog sa mapiya na panishakay ka, na go Hay tao a dii mbabanog sa
marata na maloka a thatangka, go mataan a so Allah na adn a mga tao a
pphaka lidasn yan ko Naraka sii ko uman gagawii." Piyanuthol i Tirmidhee.

Ya Allah na pakalidasa kamingka ko Naraka. Aameen.

2.) DII PHOWASA SO MGA TIYAN IRAN NA SO MGA ANGGAWTA IRAN NA

KNABA DII PHOWASA

43
 GUNANAO KO RAMADHAN

Gomink siran koman a go minom ko kadawndaw o Ramadhan na dasiran

gnk ndosa, dasiran gnk mamaganta, shisinta, shoroyan, mandngki, karata
a pamikiran ko salakaw di salakaw, go kailay sa mga rarata, go kabinasaa
ko oras sii ko daa mga bali niyan lagid o mga Movies...etc.

Perapera i mga tao a di siran makaptharawi ka mas diiran mathumo so

salida? perapera i mga tao a dii phowasa na badn dii panagumpot so karata
i olawla?

Pitharo o Nabi (‫)ﷺ‬:

."‫"رب صائم ليس له من صيامه إل الجوع و العطش‬

Maana: "Khapakay man a so dii phowasa na dadn a miyakowa niyanon a

gona a salakaw ko ka-or na go so kawaw."

Pitharo iyan pn:

.‫" رواه البخاري‬.‫"من لم يدع قول الزور و العمل به فليس هلل حاجة يف أن يدع طعامه و رشابه‬

Maana: "Sa ao a di niyan gnkan so ‫ن‬apamokhag a goso kanggalbkawn na

didn kailangan o Allah so kaphnggnk yan ‫ن‬oman a go ‫ة‬inom." Piyanothol i
Bukhari.

3.) DI IRAN THAGOON SA GINAWA SO QUR-AN SII KO RAMADHAN

Obadi so Ramadhan na ulanolan o Qur-an. Pitharo o Allah sa suratol

Baqarah:
.‫" اآلية‬.‫"شهر رمضان الذي أنزل فيه القرآن‬

Maana: "So ulanolan a Ramadhan a ron ini turon so Qur-an."

Na so sabaad ko mga tao na aya iran mapphaka lbi so kambakas na go

kathurog na go so pithibarangan a kadosaan lagid o mga Musics.

Rilaan tano Langon o Allah. Ya Allah na liwanagingka so mga Puso ami na

go tawfiki kami ngka. Aameen...

So Sofyan Al-Thawree rahimahullah na igira a somyold so Ramadhan na

pthalikhodan yan so langowan a galbk na aya niyan pthayodn na so
kabatiya sa Qur-an.

44
 GUNANAO KO RAMADHAN

Na pagariya na obaka kapokasi ko barakat o Qur-an na go so balas o

kabatiya-a ron sii ko Ramadhan.

4.) DII SIRAN PHOWASA NA DI SIRAN PSHAMBAYANG

Go pananamaran iran so Sunat na tatalikhodan iran so Wajib.

Badi perapera i mga tao a mapasang i katharaweeh a go tahajjod na di

phlima wakto?!
Bayran di katawi a pitharo o Nabi (‫)ﷺ‬: "Aya pagampaganay a
phamagitong'n ko tao sa alongan a mawri na so sambayang yan, na omaka
apas na miyaka apas so langon o amal yan, na odi maka apas na da maka
apas so langon a amal yan."? Hadith.

Na kanugon yan so dokaw o manosiya amay ka dabo a bali niyan.

5.) AMAY KA MIYAKALIPOS SO RAMADHAN NA DII SIRAN MBALINGAN KO

MGA KADOSAAN

So kaphowasai ko Ramadhan mga pagariya na aya mala a hadapon o Allah

sa kini sugo-on yanon na an mapadalm so kalk ko Allah sii mga manosiya.

Pitharo iyan sa Soratol Baqarah:

."‫"كتب عليكم الصيام كما كتب عىل الذين من قبلكم لعلكم تتقون‬

Maana: "Ini paliyogat rkano so kaphowasa sa lagid dn o kini paliyogatnon

ko miyanga uuna-an yo ka an rkano mapadalm so kalk ko Allah."

Na amay ka di bo mapadalm so kalk ko Allah ko Manosiya na nana-o sa da

a bali o kiyapamowasa niyan.

Na umani isa na panamari niyan a di malugi so amal yan sii ko Ramadhan.

Pd pn a waraan o mga tao a myalogi ko Ramadhan na makawma sp

Ramadhan na aya iphagalawiranon na pithibarangan a pakaradiyaan a go
mga kasibisibiyan, na indadaraynon iran so mga simba ko Allah. Na
kanugon yan so lagiduto a mga tao, ka da a miyaparoli iran ko Ramadhan
inonta na so ka-or na go kawaw.

45
 GUNANAO KO RAMADHAN

SO PKHAWRI MAG EID

Paganay ron na so mbatiya sangkai a bandingan na pasada niyan

matiya, odingkabo khabayai mimasad na dingkadn pagphooni, ka dingkabo
khasabotan.

So pkhawri mag Eid na madodowa soson a sabap yan:

1.) Aya sabap yan na sii dn misasangkot sa angkawto a dowa a tindg o mga
Ulama, Paganay ron na isaisa a ulan, apiya anda mailay so ulan sa doniya
na langon pphowasa so mga tao, giyanan i tindg o Jumhor, aya maana a
Jumhor na so kadaklan, ikadowa a tindg na uman kon i darpa na salakaw i
ulan, tindg anan o Imam Shafi'ee.

Na o giyanan i sabap na adn a kapakasosogat yan, ogaid na aya ipkhammsa

aknon na so mga paagari tano a thitindg sa tindg anan na ayabo a kapshibay
iran sa ulan na Ramadhan, na igira a Eid Al Adh-ha na di siran bo shibay?
Na mala a karibatan, odi siran pagunot ko tindg o kadaklan na sibay siran
sa tarutop ka an di mabibinasa so galbk iran.

Na so ilayan tano ron na ayadn a korek na isaisa so ulan apiya anda mailay,
miya usay tano anan.

2.) Ikadowa a sabap na so mga tao a aya phagunotan iran na Astronomy.

A giyanan a angkai a sabaad sa mga pagari tano a mga Tabligh, knaba siran
langon.

Sabuti niyo a aya kapphakawri iran na knaba sabap sa angkanan a miyawna

maaloy a sabap, ka aya sabap na aya uunotan iran na Astronomy.

Kalalayaman dn anan a kapphakawri iran, igira na anggadowa gawii a

kapkhawri iran.

Sii siran mismo sumisibay ko gawii a kapniyata, ibarat na phniyata tano

imanto na siran na salakaw a gawii a kaphniyata iran.

Adn kon a mga Scientest iran a mikakaip iran o anda i kanggmaw o ulan, na
riribatn iran so gii kapniyata a Saudi Arabia, riribatn iran pn so Calendar a

46
 GUNANAO KO RAMADHAN

Ummol Qura a mga scientest mambo a mimbaalon, di iran katawan a giya

Saudi na knaba iran uunoti so Calendar a Ummol Qura sii ko kaphagilaya
ko mga ulanulan ka uman ‫ﷺ‬lan na phagilayn iran so ulan.

Giya tindg iran anan na miyakalala a karibatan.

Sabap sa aya sugoan o Allah a go so Nabi (‫ )ﷺ‬na aya sugoan iran na

pagilayn so ulan.

Pitharo o Nabi (‫)ﷺ‬:

.‫ أو كما قال‬."‫ثالثن‬
‫ فإن غم عليكم فأكملوا العدة ر‬،‫"صوموا لرؤيته وأفطروا لرؤيته‬

Maana: "Phowasa kano ko kailaya niyo ko ulan, go boka kano ko kailaya

niyo ron, na o kadalongi rkano na tarutopa niyo so bilangan a tlopulo".

O kadalongi rkano: Aya maana niyan na apiya shasan so ulan ogaid na da a

miyakailay ron ka kiyadalongan, na tharutopn dn so bilangan, apiya pitharo
o mga ulama a Astronomy odi na mga Scientes a shasan so ulan na di
khapakay a unotan ka da mailay!

Sii inisangkot o agama so mga simba sii ko kailaya ko ulan.

Go miya-ijma' so miyanga-uuna a Ulama a di khapakay a unotan so

Astronomy siiko kapshold o Ramadhan a go so mga Eid. Miya aloy anan i
Shaikh Abdul 'Aziz.

Go inishaan so Shaikhol Islam pantag ko tao a aya uunotan yan na

Astronomy go aya kabaya iyan na giyoto i minggolalan o mga tao na pitharo
iyan:
١٣5/5٩ ‫ مجموع الفتاوى‬."‫"هذا قول ما قال به مسلم‬

Maana: "Giya angkanan a katharo na dadn a bawn miyakatharo a Muslim".

Sii ko Majmo' Al Fatawa 25/132.

Samawto na so thitindg sa lagid anan na knaba Muslim. Ino oto? Na kagiya

siyopak yan so ndaowan o Allah a go so Sugo iyan, go so Ijma' o mga Ulama.
Ini isha-on pn so tao a aya uunotan yan ko kapshold o Ramadhan go so mga
pd a ulanolan na so Astronomy na pitharo iyan:
‫"ضال ف ر‬
5٦١/5٩ ."‫الرسيعة مبتدع يف الدين مخالف للعقل‬ ‫ي‬

47
 GUNANAO KO RAMADHAN

Maana: "Tao oto a dadag ko mga pangitaban, go mimbabago sa kpit sii ko

agama, go makasosopak ko akal". Sii ko Majmo' Al Fatawa 25/207.

Iphaguman aknon na so mga tao a giyanan i tindg iran na ayadn a rinibat

iran na so gawii a Arafah, na lagid iran bo a pitharo a invalid so Hajj o langon
a miyag-Hajj, na miya-insult iran so Nabi (‫ )ﷺ‬ko kiyatharoa o Nabi (‫)ﷺ‬:
‫ى‬
.‫ الحديث‬."‫أمت عىل ضاللة‬
‫"ال تجتمع ي‬

Maana: "Di phamagayon so mga Umat akn ko kadadagan".

Na giyanan na miyagayonayon so langon a miyag Hajj a pagukop siran sa

Arafah sa angkawto a gawii, upama na dadn a isa bo a ingd odi na isa bo a
tao a miyakagiraw a di ako pagukop ka dapn mawma so Arafah?

Ikadowa: Na upama na giya miyakalala anan a gawii a pphakarani ron so

Allah na phrilaan yan so langon a tao sa Arafah sa angkawto a gawii na
pthawdan o Allah a kakharibat yan? Giyanan i bnar a di tharimaan a
pamikiran.

Ayadiron salakaw na aya biyaloy iran a ikasiyaw na so gawii a Eid, a katawan

tano a Haram so kaphowasai ko gawii a Eid, na pera i miyapakaphowasa
iran sa gawii anan ka aya kiyasabuti niyankn na giyoto i ikasiyaw?

Aya phakawriyan aknon na mga tao mismo so Malaysia a mitharo raknon

a giya Malaysia na phagunot siran sa Astronomy, na samawto na so
kaphagunot a Umpongan sa Malaysia na ribat.

Sa ayadn a korek na so tindg tano a isaisa so ulan, knaba pera-timan, so

Nabi (‫ )ﷺ‬na piyagosay niyan sa marayag so Agama, na o aya korek na uman
i darpa na salakaw i ulan na maptharo iyan dn.

Piyagosay tano aya para ko mga ginawai a makakhakailanganon, so diron

pharatiyaya ka salakaw a maiilay niyan a korek na knaba tano iphan'gl so
sasabotn tano a makasusugat.

48