Analiza matematyczna

Granice funkcji
Granice jednostronne.
Ciągłość funkcji.
Asymptoty funkcji.
Weronika Zarębska
 Wprowadzenie do granic jednostronnych
Granice jednostronne musimy rozważyć, w momencie w którym wynik granicy
„punktowej” nie jesteśmy w stanie jasno zdefiniować.
1
lim
𝑥→3 𝑥 − 3
1 1
= = ±∞
3−3 0
𝐴
Zgodnie z definicjami symboli oznaczonych (tutaj: = ±∞ ) puki co
0
jesteśmy w kropce, ponieważ nie możemy napisać w wyniku granicy funkcji
„±∞”, ponieważ… co to w ogóle znaczy? Musimy się określić, czy będzie „+”,
czy „−”.
 Wprowadzenie do granic jednostronnych
Podejdźmy do tego problemu jeszcze raz:
1
lim
𝑥→3 𝑥 − 3

Najpierw rozważmy przypadek, kiedy granica zbliża się do 3, ale z prawej

strony (prawa granica funkcji):
1
lim = +∞
𝑥→𝟑+ 𝑥 − 3

1 1
3
= = +∞
3+ −3 0+
 Wprowadzenie do granic jednostronnych
Podejdźmy do tego problemu jeszcze raz:
1
lim
𝑥→3 𝑥 − 3

Najpierw rozważmy przypadek, kiedy granica zbliża się do 3, ale z prawej

strony (prawa granica funkcji):
1
lim = +∞
𝑥→𝟑+ 𝑥 − 3

1 1
3
= = +∞
3+ −3 0+

Adekwatnie postępujemy w przypadku lewej granicy funkcji.

1
lim = −∞
𝑥→𝟑− 𝑥 − 3
1 1 3
= − = −∞
3− − 3 0

Okazuje się, że granica tej funkcji nie istnieje (!), ponieważ prawa granica
funkcji nie jest równa lewej granicy.
 Wprowadzenie do granic jednostronnych
Podejdźmy do tego problemu jeszcze raz:
1
lim = 𝑛𝑖𝑒 𝑖𝑠𝑡𝑛𝑖𝑒𝑗𝑒!
𝑥→3 𝑥 − 3

Najpierw rozważmy przypadek, kiedy granica zbliża się do 3, ale z prawej

strony (prawa granica funkcji):
1
lim = +∞
𝑥→𝟑+ 𝑥 − 3

1 1
3
= = +∞
3+ −3 0+

Adekwatnie postępujemy w przypadku lewej granicy funkcji.

1
lim = −∞
𝑥→𝟑− 𝑥 − 3
1 1 3
= − = −∞
3− − 3 0

Okazuje się, że granica tej funkcji nie istnieje (!), ponieważ prawa granica
funkcji nie jest równa lewej granicy.
 Wprowadzenie do granic jednostronnych
−3
lim = +∞
𝑥→0− 𝑥

−3
= +∞
0−
𝑥+3
lim = −∞
𝑥→3+ 9 − 𝑥 2
3+3 6 6
= = − = −∞
9 − 3+ 2 9 − 9+ 0
1
lim 2𝑥 = +∞
𝑥→0+
1 1
2 0+ = 2 0+ = 2∞ = +∞
1
lim 2𝑥 =0
𝑥→0−
1 1 1 1
2 −
0 = 2 −
0 = 2−∞ = ∞ = =0
2 ∞
 Wprowadzenie do granic jednostronnych
−3
lim = +∞
𝑥→0− 𝑥

−3
= +∞
0−
𝑥+3
lim = −∞
𝑥→3+ 9 − 𝑥 2
3+3 6 6
= = − = −∞
9 − 3+ 2 9 − 9+ 0
1
lim 2𝑥 = +∞
𝑥→0+
1 1
2 0+ = 2 0+ = 2∞ = +∞
1
lim 2𝑥 =0
𝑥→0−
1 1 1 1
2 −
0 = 2 −
0 = 2−∞ = ∞ = =0
2 ∞
 Wprowadzenie do granic jednostronnych
1
lim 𝑒 3−𝑥 = +∞
𝑥→3−

1 1
𝑒 3−3− = 𝑒 0+ = 𝑒 ∞ = +∞
𝑥
lim+ 1 = −∞
𝑥→1
1+ 21−𝑥
1 1 1 1 1 1
1 = 1 = = = = =1
1 + 2−∞ 1 1 1 + 0
1+ 21−1+ 1+ 2 0− 1+ ∞ 1+
2 ∞
 Wprowadzenie do granic jednostronnych
1
lim 𝑒 3−𝑥 = +∞
𝑥→3−

1 1
𝑒 3−3− = 𝑒 0+ = 𝑒 +∞ = +∞
𝑥
lim+ 1 = −∞
𝑥→1
1+ 21−𝑥
1 1 1 1 1 1
1 = 1 = = = = =1
1 + 2−∞ 1 1 1 + 0
1+ 21−1+ 1+ 2 0− 1+ ∞ 1+
2 ∞
 Wprowadzenie do ciągłości funkcji
Kiedy funkcja jest ciągła?
W szkole średniej funkcję ciągłą definiowało się jako funkcję, którą
można narysować „bez odrywania długopisu od kartki”.
Algebraicznie, aby funkcja była ciągła w danym punkcie 𝑥0 musi
zachodzić warunek:

lim 𝑓(𝑥) = lim+ 𝑓(𝑥) = 𝑓(𝑥0 )

𝑥→𝑥0 − 𝑥→𝑥0

Zobaczmy to na przykładzie:
2𝑥 − 3 dla 𝑥 < 3
𝑓 𝑥 =ቊ 2
𝑥 dla 𝑥 ≥ 3
lim− 2𝑥 − 3 = 2 ∙ 3− − 3 = 6− − 3 = 3
𝑥→3

lim+ 𝑥 2 = 3+ 2 =9
𝑥→3

𝑓 3 =9
lim 𝑓(𝑥) ≠ lim+ 𝑓(𝑥) = 𝑓(𝑥0 )
𝑥→𝑥0 − 𝑥→𝑥0
 Wprowadzenie do ciągłości funkcji
Zbadaj ciągłość funkcji:

2 dla 𝑥 ≤ 0
𝑓 𝑥 = ቐ2 − 𝑥
dla 𝑥 ≥ 0
𝑥
 Wprowadzenie do ciągłości funkcji
Zbadaj ciągłość funkcji:

2 dla 𝑥 ≤ 0
𝑓 𝑥 = ቐ2 − 𝑥
dla 𝑥 ≥ 0
𝑥

𝑥0 = 0
lim− 2 = 2
𝑥→0

2−𝑥 2 − 0+ 2
lim = = + = +∞
𝑥→0+ 𝑥 0+ 0
𝑓 0 =2
lim+ 𝑓(𝑥) ≠ lim− 𝑓(𝑥) = 𝑓(𝑥0 )
𝑥→𝑥0 𝑥→𝑥0

Odp.: Funkcja nie jest ciągła w swojej dziedzinie, ponieważ nie jest ciągła w punkcie 𝑥0 = 0.
 Wprowadzenie do ciągłości funkcji
Zbadaj ciągłość funkcji:

2
𝑓 𝑥 =ቊ𝑥 dla 𝑥 < 1
2 − 𝑥 2 dla 𝑥 ≥ 1
 Wprowadzenie do ciągłości funkcji
Zbadaj ciągłość funkcji:

2
𝑓 𝑥 =ቊ𝑥 dla 𝑥 < 1
2 − 𝑥 2 dla 𝑥 ≥ 1

𝑥0 = 1
lim− 𝑥 2 = 1+ 2
=1
𝑥→1

lim+ 2 − 𝑥 2 = 2 − 1+ 2 = 2−1 =1
𝑥→1

𝑓 1 = 2 − 12 = 2 − 1 = 1
lim 𝑓(𝑥) = lim− 𝑓(𝑥) = 𝑓(𝑥0 )
𝑥→𝑥0 + 𝑥→𝑥0

Odp.: Funkcja jest ciągła w swojej dziedzinie, ponieważ jest ciągła w punkcie 𝑥0 = 1.
 Wprowadzenie do ciągłości funkcji
Zbadaj ciągłość funkcji:
 Wprowadzenie do ciągłości funkcji
Zbadaj ciągłość funkcji:
 Wprowadzenie do ciągłości funkcji
Zbadaj ciągłość funkcji:
 Wprowadzenie do ciągłości funkcji
Zbadaj ciągłość funkcji:
 Wprowadzenie do ciągłości funkcji
Zbadaj ciągłość funkcji:
 Wprowadzenie do ciągłości funkcji
Zbadaj ciągłość funkcji:
 Wprowadzenie do ciągłości funkcji
Zbadaj ciągłość funkcji:
 Wprowadzenie do ciągłości funkcji
Zbadaj ciągłość funkcji:
 Wprowadzenie do ciągłości funkcji
Zbadaj ciągłość funkcji:
 Wprowadzenie do ciągłości funkcji
Zbadaj ciągłość funkcji:
 Wprowadzenie do ciągłości funkcji
Wyznacz wszystkie wartości parametru 𝑎, dla których funkcja jest ciągła.
 Wprowadzenie do ciągłości funkcji
Wyznacz wszystkie wartości parametru 𝑎, dla których funkcja jest ciągła.
 Wprowadzenie do ciągłości funkcji
Wyznacz wszystkie wartości parametru 𝑎, dla których funkcja jest ciągła.
 Wprowadzenie do ciągłości funkcji
Wyznacz wszystkie wartości parametru 𝑎, dla których funkcja jest ciągła.
 Asymptota pionowa
Funkcja 𝑓(𝑥) ma asymptotę pionową w 𝑥 = 𝑎, gdy:

lim 𝑓(𝑥) = ±∞ oraz lim+ 𝑓(𝑥) = ±∞

𝑥→𝑎− 𝑥→𝑎

Asymptota pionowa obustronna Asymptota pionowa obustronna Asymptota pionowa lewostronna

lim 𝑓(𝑥) = −∞ lim 𝑓(𝑥) = +∞ lim 𝑓(𝑥) = −∞

𝑥→𝑎− 𝑥→𝑎− 𝑥→𝑎−
lim 𝑓(𝑥) = +∞ lim 𝑓(𝑥) = +∞ lim 𝑓(𝑥) = 𝑛𝑖𝑒 𝑖𝑠𝑡𝑛𝑖𝑒𝑗𝑒
𝑥→𝑎+ 𝑥→𝑎+ 𝑥→𝑎+
 Asymptota pionowa - przykład
Asymptoty pionowej szukamy licząc granice funkcji w punktach, które nie należą do dziedziny funkcji, np.:
Obliczam dziedzinę:
2 𝑥2 − 4 ≠ 0
𝑓 𝑥 = 2
𝑥 −4 𝑥2 ≠ 4
𝑥 ≠ 2 ∧ 𝑥 ≠ −2

𝐷 = ℝ \ −2, 2

Obliczam granicę dla punktów, które nie należą do dziedziny:

2 2 2
lim − 𝑓(𝑥) = lim − 2 = = = −∞
𝑥→−2 𝑥→−2 𝑥 − 4 −2− 2 − 4 0−
2 2 2
lim + 𝑓(𝑥) = lim − = = = +∞
𝑥→−2 𝑥→−2 𝑥2 − 4 −2+ 2 −4 0+
2 2 2
lim− 𝑓(𝑥) = lim− = = = −∞
𝑥→2 𝑥→2 𝑥2 − 4 2− 2 −4 0−
2 2 2
lim+ 𝑓(𝑥) = lim− = = = +∞
𝑥→2 𝑥→2 𝑥2 − 4 2+ 2 −4 0+

Odp.: Funkcja posiada dwie asymptoty obustronne pionowe dla 𝑥 = −2 oraz 𝑥 = 2.

 Asymptota pionowa - przykład
Asymptoty pionowej szukamy licząc granice funkcji w punktach, które nie należą do dziedziny funkcji, np.:
Obliczam dziedzinę:
2 𝑥2 − 4 ≠ 0
𝑓 𝑥 = 2
𝑥 −4 𝑥2 ≠ 4
𝑥 ≠ 2 ∧ 𝑥 ≠ −2

𝐷 = ℝ \ −2, 2

Obliczam granicę dla punktów, które nie należą do dziedziny:

2 2 2
lim − 𝑓(𝑥) = lim − 2 = = = −∞
𝑥→−2 𝑥→−2 𝑥 − 4 −2− 2 − 4 0−
2 2 2
lim + 𝑓(𝑥) = lim − = = = +∞
𝑥→−2 𝑥→−2 𝑥2 − 4 −2+ 2 −4 0+
2 2 2
lim− 𝑓(𝑥) = lim− = = = −∞
𝑥→2 𝑥→2 𝑥2 − 4 2− 2 −4 0−
2 2 2
lim+ 𝑓(𝑥) = lim− = = = +∞
𝑥→2 𝑥→2 𝑥2 − 4 2+ 2 −4 0+

Odp.: Funkcja posiada dwie asymptoty obustronne pionowe dla 𝑥 = −2 oraz 𝑥 = 2.

 Asymptota ukośna
Funkcja 𝑓(𝑥) ma asymptotę ukośną 𝑦 = 𝑎𝑥 + 𝑏, gdy:

𝑓(𝑥)
lim = 𝑎 oraz lim 𝑓 𝑥 − 𝑎𝑥 = 𝑏
𝑥→±∞ 𝑥 𝑥→±∞

Asymptota ukośna Asymptota ukośna w −∞ Asymptota ukośna w +∞

 Asymptota ukośna - przykład
Asymptotę ukośną znajdujemy obliczając ze wzoru współczynniki 𝑎 oraz 𝑏, np.:

2𝑥 2
𝑓 𝑥 =
𝑥+1

𝑓(𝑥)
lim =𝑎
𝑥→±∞ 𝑥

2𝑥 2
𝑥 + 1 2𝑥 2 1 2𝑥 2 2𝑥 2
lim = lim ∙ = lim 2 = lim =2=𝑎
𝑥→±∞ 𝑥 𝑥→±∞ 𝑥 + 1 𝑥 𝑥→±∞ 𝑥 + 𝑥 𝑥→±∞ 2 1
𝑥 1+𝑥

lim 𝑓 𝑥 − 𝑎𝑥 = 𝑏
𝑥→±∞

2𝑥 2 2𝑥 2 2𝑥 𝑥 + 1 2𝑥 2 − 2𝑥 2 + 2𝑥 2𝑥 2 − 2𝑥 2 − 2𝑥 −2𝑥
lim − 2𝑥 = lim − = lim = lim = lim = −2
𝑥→±∞ 𝑥+1 𝑥→±∞ 𝑥 + 1 𝑥+1 𝑥→±∞ 𝑥+1 𝑥→±∞ 𝑥+1 𝑥→±∞ 𝑥 + 1

Odp.: Funkcja posiada asymptotę ukośną obustronną 𝑦 = 2𝑥 − 2

 Asymptota ukośna - przykład
Asymptotę ukośną znajdujemy obliczając ze wzoru współczynniki 𝑎 oraz 𝑏, np.:

2𝑥 2
𝑓 𝑥 =
𝑥+1

𝒇(𝒙)
𝐥𝐢𝐦 =𝒂
𝒙→±∞ 𝒙

2𝑥 2
𝑥 + 1 2𝑥 2 1 2𝑥 2 2𝑥 2
lim = lim ∙ = lim 2 = lim =2=𝑎
𝑥→±∞ 𝑥 𝑥→±∞ 𝑥 + 1 𝑥 𝑥→±∞ 𝑥 + 𝑥 𝑥→±∞ 2 1
𝑥 1+𝑥

𝒍𝒊𝒎 𝒇 𝒙 − 𝒂𝒙 = 𝒃
𝒙→±∞

2𝑥 2 2𝑥 2 2𝑥 𝑥 + 1 2𝑥 2 − 2𝑥 2 + 2𝑥 2𝑥 2 − 2𝑥 2 − 2𝑥 −2𝑥
lim − 2𝑥 = lim − = lim = lim = lim = −2
𝑥→±∞ 𝑥+1 𝑥→±∞ 𝑥 + 1 𝑥+1 𝑥→±∞ 𝑥+1 𝑥→±∞ 𝑥+1 𝑥→±∞ 𝑥 + 1

Odp.: Funkcja posiada asymptotę ukośną obustronną 𝑦 = 2𝑥 − 2

 Asymptota pozioma
Asymptota pozioma to szczególny przypadek asymptoty ukośnej. Jeżeli
𝑓(𝑥)
lim =0
𝑥→±∞ 𝑥
To funkcja 𝑓(𝑥) ma asymptotę poziomą 𝑦 = 𝑏, gdy:
lim 𝑓(𝑥) = 𝑏
𝑥→±∞

Asymptota pozioma obustronna Asymptota pozioma w −∞ Asymptota pozioma w +∞

 Asymptota pozioma - przykład
Asymptotę poziomą znajdujemy obliczając ze wzoru współczynniki 𝑎 oraz 𝑏, np.:

4𝑥
𝑓 𝑥 =
2𝑥 + 8

𝒇(𝒙)
𝐥𝐢𝐦 =𝒂
𝒙→±∞ 𝒙

4𝑥
4𝑥 1 4𝑥 4𝑥 4
lim 2𝑥 + 8 = lim ∙ = lim = lim = =0=𝑎
𝑥→±∞ 𝑥 𝑥→±∞ 2𝑥 + 8 𝑥 𝑥→±∞ 2𝑥 2 + 8𝑥 𝑥→±∞ 2 8 2𝑥
𝑥 2+𝑥

𝒍𝒊𝒎 𝒇(𝒙) = 𝒃
𝒙→±∞

4𝑥 4𝑥 4
lim = lim = =2=𝑏
𝑥→±∞ 2𝑥 + 8 𝑥→±∞ 8 2
𝑥 2+𝑥
Odp.: Funkcja posiada asymptotę poziomą obustronną 𝑦 = 2
 Asymptota pozioma - przykład
Asymptotę poziomą znajdujemy obliczając ze wzoru współczynniki 𝑎 oraz 𝑏, np.:

4𝑥
𝑓 𝑥 =
2𝑥 + 8

𝒇(𝒙)
𝐥𝐢𝐦 =𝒂
𝒙→±∞ 𝒙

4𝑥
4𝑥 1 4𝑥 4𝑥 4
lim 2𝑥 + 8 = lim ∙ = lim = lim = =0=𝑎
𝑥→±∞ 𝑥 𝑥→±∞ 2𝑥 + 8 𝑥 𝑥→±∞ 2𝑥 2 + 8𝑥 𝑥→±∞ 2 8 2𝑥
𝑥 2+𝑥

𝒍𝒊𝒎 𝒇(𝒙) = 𝒃
𝒙→±∞

4𝑥 4𝑥 4
lim = lim = =2=𝑏
𝑥→±∞ 2𝑥 + 8 𝑥→±∞ 8 2
𝑥 2+𝑥
Odp.: Funkcja posiada asymptotę poziomą obustronną 𝑦 = 2
 Asymptoty - podsumowanie
Aby znaleźć asymptoty funkcji należy:
1) Znaleźć dziedzinę funkcji
2) Obliczyć granicę na krańcach przedziałów funkcji (asymptoty pionowe)

lim 𝑓(𝑥) = ±∞ oraz lim+ 𝑓(𝑥) = ±∞

𝑥→𝑎− 𝑥→𝑎
Asymptota pionowa: 𝒙 = 𝒂
3) Zbadać warunki istnienia asymptoty ukośnej:
𝑓(𝑥)
lim = 𝑎 oraz lim 𝑓 𝑥 − 𝑎𝑥 = 𝑏
𝑥→±∞ 𝑥 𝑥→±∞

Asymptota ukośna: 𝒚 = 𝒂𝒙 + 𝒃
4) Jeżeli 𝑎 = 0 przystępujemy do obliczania asymptoty poziomej:

lim 𝑓(𝑥) = 𝑏
𝑥→±∞
Asymptota pozioma: 𝒚 = 𝒃
 Asymptoty
Wyznacz asymptotę funkcji:

1
𝑓 𝑥 =
𝑥+5
 Asymptoty
Wyznacz asymptotę funkcji:

1
𝑓 𝑥 =
𝑥+5
 Asymptoty
Wyznacz asymptotę funkcji:

1
𝑓 𝑥 =
𝑥2
 Asymptoty
Wyznacz asymptotę funkcji:

1
𝑓 𝑥 =
𝑥2
 Asymptoty
Wyznacz asymptotę funkcji:
2
𝑥−1
𝑓 𝑥 =
𝑥2
 Asymptoty
Wyznacz asymptotę funkcji:
2
𝑥−1
𝑓 𝑥 =
𝑥2
 Asymptoty
Wyznacz asymptotę funkcji:

𝑥3
𝑓 𝑥 = 2
𝑥 +1
 Asymptoty
Wyznacz asymptotę funkcji:

𝑥3
𝑓 𝑥 = 2
𝑥 +1
 Asymptoty
Wyznacz asymptotę funkcji:

2𝑥 3
𝑓 𝑥 = 2
𝑥 −1
 Asymptoty
Wyznacz asymptotę funkcji:

2𝑥 2 + 2𝑥 − 4
𝑓 𝑥 =
𝑥−1
 Asymptoty
Wyznacz asymptotę funkcji:
𝑥
𝑓 𝑥 =𝑥+
𝑥+1
Zadania z kolokwium (A):
Zadania z kolokwium (A):
Zadania z kolokwium (B):
Zadania z kolokwium (A):
Zadania z kolokwium (A):
Zadania z kolokwium (B):
Zadania z kolokwium (B):