Leerdoelen scheikunde

- 12 principes van groene chemie begrijpen. (ga deze niet in je hoofd stampen).

1. Preventie van de vorming van afval

2. Atoomeconomie

3. Minder schadelijke productiemethoden

4. Ontwikkelen van minder schadelijke chemicaliën

5. Veiliger oplosmiddelen

6. Energie-efficiënt ontwerpen

7. Gebruik van hernieuwbare grondstoffen

8. Reacties in weinig stappen

9. Katalyse

10. Ontwerpen met het oog op afbraak

11. Analyse tijdens productie ter preventie milieuvervuiling

12. Minder risicovolle chemie

- Atoomeconomie kunnen berekenen

(1) Oefeningen met atoomeconomie en E factor - YouTube

De atoomeconomie beschrijft hoeveel massa van de beginstoffen uiteindelijk terechtkomt in

het uiteindelijke product.
- Rendement kunnen berekenen

(1) Rendement - YouTube

Als je werkt met atoomeconomie, dan ga je ervan uit dat al jouw beginstoffen worden
omgezet in reactieproducten. In de praktijk is dit vaak niet het geval.

- Je berekent eerst de theoretische opbrengst

- E-factor kunnen berekenen

(1) Oefeningen met atoomeconomie en E factor - YouTube

De E-factor houdt zowel rekening met de benodigde beginstoffen en ook met de werkelijke
opbrengst. Is dus een soort combinatie van atoomeconomie en rendement.

- Kunnen uitleggen waarom de Q-factor is ontwikkeld ter ondersteuning van de

E-factor

De Q-factor is ontwikkeld om de mate waarin een stof vervuiling/gevaarlijk is te

bepalen. Dit is ter ondersteuning van de E-factor, ook wel de Environmental factor
genoemd, die de hoeveelheid afval per kg product meet en het rendement van een
reactie meeneemt

- Aan de hand van het botsende deeltjesmodel kunnen uitleggen hoe de volgende
variabelen de reactiesnelheid beïnvloeden:

Wanneer deeltjes botsen kunnen er nieuwe stoffen ontstaan. Botsing moet dan wel een
effectieve botsing zijn.

Botsing is effectief = Er vindt een reactie plaats

Botsing is niet effectief = Er vindt geen reactie plaats.

Hoe groter het aantal effectieve botsingen per tijdseenheid, hoe groter de reactie snelheid.

o Soort stof

Bij de reactie tussen twee stoffen zal tussen de stof soorten minder of meer energie nodig
zijn om de activerende toestand te bereiken. Dit betekent dat de soort stof invloed heeft op
de reactiesnelheid.

o Concentratie

Hoe geconcentreerder de oplossing (of gas in een vat), hoe meer botsingen tussen de
moleculen kunnen plaatsvinden per seconde dus hoe meer effectieve botsingen dus een
hogere reactiesnelheid.

o Verdelingsgraad

Hoe fijner de stof verdeeld is, hoe groter het reactieoppervlak. Er zijn dus meer botsingen
per seconde mogelijk, dus meer effectieve botsingen, dus een hogere reactiesnelheid.

o Temperatuur

Hoe hoger de temperatuur, hoe sneller de deeltjes bewegen, hoe meer botsingen per
seconde. Bovendien zal het aantal effectieve botsingen toenemen

o Aanwezigheid katalysator

De werking van de katalysator is niet aan te tonen met het botsende deeltjesmodel. Een
katalysator wordt wel gebruikt maar niet gebruikt tijdens de reactie.

Een katalysator staat dus niet in de reactievergelijking.

- Het verschil weten tussen edelmetalen, halfedele metalen, onedele metalen, zeer
onedele metalen. (en ook natuurlijk voorbeelden kennen).

- Energiediagrammen kunnen lezen

We kunnen het energie-effect van een proces in een zogeheten energiediagram

zetten. In een energiediagram kennen we de beginstoffen een bepaald
energieniveau toe. Dit noemen we het beginniveau. Het niveau van de
reactieproducten is het eindniveau. Bij een exotherme reactie ligt het beginniveau
hoger dan het eindniveau. Bij een endotherme reactie is dit precies andersom.
- Energiediagrammen kunnen opstellen.

(1) Energiediagram 1 (zonder berekening) - YouTube

Een voorbeeld hoe het eruit ziet met een reactievergelijking

- De invloed van een katalysator op het verloop van een energiediagram kunnen
aangeven.

Een katalysator is een stof die de reactiesnelheid van een specifieke chemische
reactie beïnvloedt zonder zelf verbruikt te worden. Een katalysator verhoogt de
reactiesnelheid door de activeringsenergie van een chemische reactie te verlagen. In
een energiediagram kan de invloed van een katalysator worden weergegeven door
een lagere activeringsenergie

- De energiebalans bij reacties kunnen berekenen. (ook wel de reactiewarmte)

(1) Reactiewarmte berekenen (kort) - YouTube

De vormingswarmte (E) is de hoeveelheid energie (in joule) die nodig is voor het
vormen van 1 mol van een verbinding uit de elementen in hun meest stabiele
(energiearme) vorm. Wanneer er energie vrijkomt bij de vorming uit de elementen,
dan is de vormingswarmte negatief en krijgt dus een minteken. Dit geldt voor alle
exotherme reacties. Endotherme reacties of processen hebben dus een plusteken.
De reden daarvoor is dat men kijkt vanuit de stoffen. Bij een exotherme reactie
ontstaan er moleculen of deeltjes die een lagere energie-inhoud hebben. De
vormingswarmte van een element, bijvoorbeeld Fe(s) of O2(g), is per definitie gelijk
aan nul. De vormingswarmten van anorganische stoffen vind je in BINAS tabel 57A
en die van de organische stoffen in BINAS tabel 57B.

Let op: Gebruik bij je berekeningen nooit gegevens uit BINAS tabel 58, want deze
hebben betrekking op zogeheten bindingsenergieën en hebben niets te maken met
vormingswarmte. Het begrip bindingsenergie behoort niet tot het examenprogramma
en laten we dus met rust.

Stap 1: Stel je reactievergelijking op

Stap 2: Zoek de vormingswarmten op van de verbindingen

Stap 3: Wissel van de beginstoffen + en - om

Stap 4: Pas de molverhouding toe en tel op

- Weten wat een evenwichtsreactie is

(1) Evenwichtsreacties - YouTube

Een evenwichtsreactie is een chemische reactie waarbij zowel een heengaan als
een teruggaande reactie met een gelijke snelheid verlopen.

- Weten wat bedoeld wordt met de ligging van een evenwicht

De ligging van een evenwicht geeft aan in welke verhouding de verschillende stoffen
aanwezig zijn in een evenwicht. De ligging van het evenwicht hangt af van de
temperatuur, de druk, het aantal deeltjes en dergelijke meer

- Je moet kunnen aangeven wat de volgende omstandigheid veranderingen doet met

ligging van het evenwicht.

o Verhoging/verlaging van de temperatuur

Wordt de temperatuur hoger, dan zal een endotherme reactie sneller verlopen. Er is namelijk
meer warmte aanwezig om "in" de reactie te gaan. Een exotherme reactie zal juist
langzamer verlopen.
o Verhoging/verlaging van de druk

Als we de druk verhogen, dan zal de reactie die leidt tot minder moleculen sneller gaan
verlopen.

- van een reactie kunnen bepalen of sprake is van een endo- of exotherme reactie.

(1) Wat is het verschil tussen een endotherme en een exotherme reactie? (N3) -
YouTube

Hier is een overzicht van hoe je kunt bepalen of een reactie endotherm of exotherm
is:

1. Bepaal de verandering in enthalpie (ΔH) van de reactie.

2. Als ΔH positief is, dan is de reactie endotherm.
3. Als ΔH negatief is, dan is de reactie exotherm.

- Het Haber-Bosch Proces globaal kunnen omschrijven.

Het Haber-Bosch proces is een industrieel proces dat stikstof uit de lucht fixeert met
waterstof om ammoniak te produceren. Dit is een cruciaal onderdeel bij de productie
van kunstmest
- Een blokschema kunnen lezen en opstellen.

(1) Blokschema's - YouTube

- Het verschil tussen een batch- en een continu proces kunnen uitleggen.

(1) Productieprocessen: Batch of continu - YouTube

Een batchproces is een productieproces waarbij een bepaalde hoeveelheid

grondstoffen in één keer wordt verwerkt tot een eindproduct. Dit gebeurt in
afzonderlijke batches of partijen. Na elke batch wordt het proces gestopt, worden de
apparatuur en de leidingen gereinigd en wordt een nieuwe batch grondstoffen
ingevoerd.

Een continu proces daarentegen is een productieproces waarbij de grondstoffen

continu worden aangevoerd en het eindproduct continu wordt geproduceerd. Het
proces stopt niet tussen de verschillende batches en er is geen noodzaak om de
apparatuur en leidingen te reinigen.

Het belangrijkste verschil tussen een batch- en een continu proces is dus dat bij een
batchproces het proces na elke batch wordt gestopt, terwijl bij een continu proces
het proces ononderbroken doorgaat.

- Bladzijde 100 vanaf Massabalans en energiebalans t/m 103 overslaan

?
- Globaal het proces van een kolenvergasser kennen

Voordelen
- Vervuilende stoffen voor verbranding gereinigd
- Reiniging na verbranding ook makkelijker (komt door 1)
- Totale rendement kan hoger zijn
- Biomassa kan mee worden vergast. -> hoger rendement

Nadelen
- Hoge investeringskosten
- Complexe techniek