Kandidatnummer: 1191

MORFOLOGI

Oppgåve 1

Adjektivet liten i substantivfrasen ei liten pause må bli bøygd i samsvar med kjønnet
til kjernen i substantivfrasen, nemleg det feminine substantivet pause. På grunn av dette må
adjektivet bli bøygd som lita. Bøyingsforma liten hadde vore riktig om det hadde stått eit mas-
kulint substantiv som kjerne i frasen, for eksempel ein liten katt.
Avleiingssuffikset -lig på slutten av adjektiver som ungdommelig, hemmelig, jevnlig og
koselig må bli bruka berre i bokmål. Det tilsvarande avleiingssuffikset i nynorsk er -leg. Derfor
må ein skriva triveleg i staden for trivelig.
Det verbet treffe må bli bøygd svakt i nynorsk. Verbet høyrer til 2a bøyingsklasse (Faar-
lund 1997: 495), og difor må det ha –er ending i presens.
Partisippet av det sterke verbet skyte i verbfrasen skulle bli skote må samsvare med
subjektet katten deira i same setninga. Subjektet står i hankjønn eintal, medan partisippet skote
er bøygd etter inkjekjønn eintal. Den riktige forma av partisippet er skoten.
I nynorsk må passive verbkonstruksjonar bli uttrykka med hjelpeverb. Me veit at subs-
tantivet dyr står i fleirtal ubestemt form, sidan det ikkje er det same dyret som vert skote kvar
dag, men dyr generelt. Difor må verbet bli bøygd etter fleirtal: «dyr vert skotne».
I nynorsk er både tenke og tenkje i bruk. Dei høyrer til 2a bøyingsklasse, men tenke har
presensforma tenker, og tenkje har presensforma tenkjar. Difor er tenkar ikkje riktig. Det er
valbart om ein vil skrive tenker eller tenkjar.
Bestemmeordet disse vert skrive i bokmål, men ikkje i nynorsk. Den riktige stavinga er
«alle desse bekymringane».
I same setninga er ordet alvorlege bøygd som om det var i samsvar med substantivfra-
sen alle desse bekymringane. Dette kunne vera mogleg om bekymringane hadde funksjonen
objektpredikativ, sidan substantivfrasen alle desse bekymringane er direkte objekt i setninga.
Det er den semantiske valensen til verbet som avgjer kva for ledd som vert kravd i setninga,
og i denne betydninga krev ta eit subjekt, eit direkte objekt og eit adverbial. Den riktige forma
er derfor alvorleg, sidan ordet fungerer som adverbial i setninga, og dermed modifiserer verbet
ta.

1
Kandidatnummer: 1191

Oppgåve 2

Fyrst ville eg svare eleven at ein kan til og med skrive «lite kålrot» når ein meiner motsetninga
til «mye kålrot». Likevel finnast det eit system i bøyinga av adjektivet liten. Når ein skriv «litt
kålrot», meiner ein «noe kålrot». I bokmål har ein moglegheita å velje om ein vil bøye subs-
tantivet kålrot som hokjønn eller felleskjønn. Dei substantivfrasane «en liten kålrot» og «ei lita
kålrot» betyr det same i bokmål, den fyrste er bøygd som felleskjønn, den andre som hokjønn.
Desse gjeld berre den ubestemt forma i eintal. Når ein set kålrot i fleirtal (utan omsyn til be-
stemming), bøyer man adjektivet liten som små: «flere små kålrøtter» og «alle små kålrøttene».
Når ein bøyer adjektivet bestemt eintal, bøyer ein liten som lille eller vesle: «den vesle/lille
kålrota/kålroten».

Oppgåve 3

infinitiv presens preteritum supinum

a. finne finne finner fant funnet
b. bere bære bærer bar båret
c. hoppe hoppe hopper hoppa hoppa
d. fyke fyke fyker føk føket
e. fortelje fortelle forteller fortalte fortalt
f. sove sove sover sov sovet

Eg lærte meg norsk som vaksen. Fyrst lærte eg nynorsk i Nordfjordeid, og seinare flytta eg til
Oslo kor eg lærte meg ikkje berre bokmål, men har også tileigna meg visse drag frå ulike dia-
lektar frå over heile landet.
Eit obligatoriske drag ved sterke verb er at dei ikkje har noko syllabisk suffiks i prete-
ritum. Ifylgje Faarlund (1997: 486) har sterke verb einstavingsform i preteritum. Det betyr at
verba finne, bære, fyke og sove er sterke verb, sidan dei ikkje har noko syllabisk suffiks i pre-
teritum, dessutan har dei einstavingsform i preteritum: fant, bar, føk, sov.
Eit typisk drag ved sterke verb er at rotvokalen ofte er forskjellig i dei ulike formene,
til dømes i finne – fant; bære – bar; fyke – føk; men ikkje sove – sov. Det betyr ikkje at verbet
sove ikkje er eit sterkt verb, sidan dette ikkje er eit obligatorisk drag ved sterke verb. Derimot
er det vokalendring i preteritumsforma av verbet fortelje (fortalte). Likevel er det ikkje eit sterkt
verb, fordi verbet får det syllabiske suffikset -te i preteritumsforma.
2
Kandidatnummer: 1191

Verbet hoppe er openbart ikkje eit sterkt verb. Verbet får det syllabiske suffikset -a eller
-et i preteritumsforma. Rotvokalen vert ikkje endra i preteritumsforma.

Oppgåve 4

Det er ikkje så enkelt å finne fram til ei god ordklasseinndeling for norsk (Enger 2000: 53), og
attpåtil finnast det ulike tilnærmingsmåtar til grammatikk. Ein av dei heiter generativ gramma-
tikk, der orda dit og hvor/kor vert rekna som preposisjonar ut frå syntaktiske kriterium (Faar-
lund 1997: 26-27, 412). Generativ grammatikk leggjar vekt på at dei pro-orda som har same
syntaktiske distribusjonen som den frasen dei erstattar er å rekne for same ordklasse som kjer-
neordet i vedkomande frase (Faarlund 1997: 26). For å kunne gi argument mot denne analysen,
må ein fyrst forklare kva ein preposisjon er og kva for bruksområde han har. I denne argumen-
tasjonen vert det lagt vekt på både syntaktiske og semantiske kriterium.
Preposisjonar er ein meir eller mindre lukka ordklasse (Enger 2000: 48). Ordet prepo-
sisjon betyr «det å setje framfor», og dimed står dei gjerne framfor utfyllinga si innan ein pre-
posisjonsfrase (PF), som i på jobb, med mannen, der jobb og mannen er utfyllingar til høvesvis
på og med. I nokre tilfelle står preposisjonen etter utfyllinga, som i oss imellom, eller både
framfor og etter utfyllinga, som i for to dagar sidan. Det viktigaste ifylgje den bokstavelege
betydninga er at det finnast ei utfylling i frasen. Det betyr at dit og kor ikkje kan bli behandla
som preposisjonar, sidan dei ikkje kan ta utfylling i same frasen. Ein kan ikkje seie *Eg er på
veg dit huset.
Ifylgje Askedal (2013: 135) vert ei rekke preposisjonsuttrykk oppfatta naturleg som
adverb, som om bord, til sjøs. Ein kan vidare nemne orda heime og heim, som er tydeleg adverb.
Alle desse adverba kan ein spørje etter med spørjeord kvar eller kor, og kan ein svare med der
og dit, høvesvis. Dersom desse ovannemnde uttrykka kan bli oppfatta som adverb, kan ein
trekkje konklusjonen at kvar/kor og dit er òg adverb, og ikkje preposisjonar.

3
Kandidatnummer: 1191

Litteratur

Askedal, Jon Ole. (2013.). Norsk grammatikk: riksmål og moderat bokmål. Kunnskapsforlaget.

Enger, Hans-Olav & Kristoffersen, Kristian Emil. (2000.). Innføring i norsk grammatikk: mor-
fologi og syntaks. Landslaget for norskundervisning Cappelen akademisk forlaget.

Faarlund, Jan Terje & Lie, Svein & Vannebo, Kjell Ivar. (1997.). Norsk referansegrammatikk.
Universitetsforlaget.

Mong-Nybo, Sigurd Waldemar. (2016.) I forhold til preposisjoner. En korpusbasert analyse

av komplekse [Masteroppgave, Universitetet i Oslo]. DUO Vitenarkiv.
https://www.duo.uio.no/bitstream/handle/10852/53991/Mong-Nybo_master.pdf

4
Kandidatnummer: 1191

FONETIKK OG FONOLOGI

Oppgave 1

(a) [ʈh]
(b) [m]
(c) [ɑ]
(d) [ø]

Oppgave 2

(a) [ɡ] – stemt dorsal-velar oral lukkelyd.

(b) [ç] – ustemt dorsal-palatal oral frikativ
(c) [æ] – åpen-midtre fremre runda vokal
(d) [ʉ] – trang fremre trangrunda vokal

Oppgave 3

/kâpe/

/føʃt/

/sùːlɑ/

Oppgave 4

For å finne ut om [f] og [p] står i komplementær distribusjon, må vi finne minimale par i kor-
puset. Formene foː og poː er minimale par, siden de skiller seg fra hverandre bare ved at ett
fonem er forskjellig, nemlig /f/ og /p/. Det betyr at [f] og [p] står i distinktiv opposisjon. For-
skjellen på de to lydene er betydningsskillende. De er ikke allofoner av samme fonem, derfor
står de ikke i komplementær distribusjon. Konsonantene [f] og [p] står i like omgivelse i ulike

5
Kandidatnummer: 1191

ord, for eksempel mellom to vokaler (knepe – trefe), etter en vokal og på slutten av ordet
(knap – skuf). Fonemforskjellen blir nøytralisert før konsonanter, som i knepe – knefte.
Nøytraliseringsproduktet er /f/.

Oppgave 5

I korpuset finnes det ikke noen minimale par. Derfor må omgivelsen av vokalene observeres.
Vokalene [ɑ] og [æ] befinner seg i ulike omgivelser. Foran en stemt ikke-nasal konsonant
står det [æ] i ordet. I alle andre tilfeller står det [ɑ] i ordet. Det betyr at de to vokalene står i
komplementær distribusjon. Med andre ord er de allofoner av samme fonem. Allofonene [ɑ]
og [æ] står i ikke-distinktiv opposisjon, siden vi kan bytte ut [ɑ] med [æ], eller omvendt. Fo-
nemet er /ɑ/, fordi allofonen [ɑ] har den videste posisjonen.