Chöông 5

BOÄ NGUOÀN AC TAÀN SOÁ CAO

C5. Boä Nguoàn AC Taàn Soá Cao 1

V. 1 Boä Nguoàn Taàn Soá Coâng Nghieäp
1. Phaân loaïi
 OÅn aùp AC baùn daãn : maïch ñk aùp AC, ñoåi noái bieán aùp.
 UPS : boä nguoàn khoâng giaùn ñoaïn
 Nguoàn caûm öùng : phaùt doøng caûm öùng Foucault, taàn soá treân 500 Hz, thieát bò gia
nhieät, toâi kim loaïi, saáy vaät lieäu, daùn simili ...
 Boä bieán ñoåi taàn soá ñk ñoäng cô AC (Inverter).

2. Boä nguoàn khoâng giaùn ñoaïn (UPS – boä löu ñieän)

 Loaïi off-line : coù ñieän löôùi UPS ôû traïng thaùi chôø, maát ñieän löôùi UPS hoaït ñoäng
cung caáp ñieän cho taûi. Thôøi gian khaùm phaù maát ñieän + chuyeån maïch taûi caàn ñuû
nhanh (vaøi chuïc ms) ñeå khoâng aûnh höôûng hoaït ñoäng cuûa taûi.

Ñieàu khieån
Löôùi
Taûi

Naïp Nghòch Chuyeån maïch

Accu löu

Hình IV.0.1: Sô ñoà khoái boä nguoàn xoay chieàu khoâng giaùn ñoaïn

 Loaïi on-line : coâng suaát lôùn, ñieän löôùi  nghòch löu  taûi, khoái nghòch löu luoân
laøm vieäc  khoâng coù giaùn ñoaïn chuyeån maïch khi maát ñieän, aùp ra ñöôïc ñieàu cheá
vaø loïc daïng sin.

C5. Boä Nguoàn AC Taàn Soá Cao 2

V.2 Khaùi Nieäm Veà Nung Noùng Baèng Taàn Soá
1. Nguyeân lyù nung noùng baèng taàn soá (gia nhieät cao taàn)
Haït vaät chaát chuyeån ñoäng trong töø tröôøng xoay chieàu  gia taêng nhieät ñoä. Vôùi caùc taàn soá
khaùc nhau  nung noùng ñöôïc nhöõng vaät lieäu khaùc nhau :
 Nung noùng baèng doøng ñieän caûm öùng (gia nhieät caûm öùng) :
+ Vaät daãn ñieän (kim loaïi) ôû trong töø tröôøng xoay chieàu  xuaát hieän sññ  sinh ra
doøng Foucault coøn goïi laø doøng xoaùy (eddy current)
+ Toån hao do doøng caûm öùng taêng theo bình phöông taàn soá neân duøng taàn soá cao
+ Ñöôïc öùng duïng ñeå toâi (trui) hoaëc naáu chaûy kim loaïi
+ Maät ñoä doøng caûm öùng taêng töø trong ra ngoaøi, vôùi taàn soá ñuû lôùn  doøng caûm öùng taäp
trung ôû beà maët  hieäu öùng da (skin effect) toâi kim loaïi
 Nung noùng ñieän moâi :
+ ÖÙng duïng hieän töôïng toån hao ñieän moâi cuûa vaät lieäu caùch ñieän hoaëc daãn ñieän keùm khi
ñaët trong ñieän tröôøng taàn soá raát cao töø vaøi traêm ñeán haøng MHz.
+ Thöôøng duøng cho vaät lieäu nhöïa hay thöïc phaåm.
 Öu ñieåm cuûa nung noùng taàn soá :
+ Hieäu suaát cao do nhieät phaùt ra töø beân trong vaät ñöôïc nung
+ Maät ñoä naêng löôïng raát cao neân thôøi gian nung nhanh, vaät lieäu khoâng ñoåi tính chaát 
cho pheùp thöïc hieän caùc coâng ngheä ñaëc bieät.
+ Khoâng coù moâi chaát cho trao ñoåi nhieät neân gia coâng vôùi ñoä tinh khieát cao...
 Nhöôïc ñieåm :
+ Boä nguoàn taàn soá cao  ñaét tieàn

2. Caùc quan heä cuûa nung noùng caûm öùng

[taøi lieäu http://www.thermonics.co.jp/e-side.htm]
 Chieàu saâu thaám P ñöôïc ñònh nghóa laø ñoä saâu tính töø beà maët ñeå maät ñoä doøng ñieän giaûm
36.8% so vôùi giaù trò treân beà maët,  : ñieän trôû suaát ,  : heä soá töø thaåm töông ñoái.
  103 
P  5.03 . <V.1.1>
2   f f
Töø P  choïn ñöôïc taàn soá cuûa boä nguoàn cao taàn theo baûng tra.

C5. Boä Nguoàn AC Taàn Soá Cao 3

 Toâi cao taàn Ñöôøng kính vaät Taàn soá Coâng suaát
Chieàu saâu (mm) (mm) (kHz) (kw)
0.5~1.0 6~25 400,200 15,30
1.2~2.5 11~16 400,200,30 80
16~25 400,200,30,10 80,50
25~50 200,30,10 50,80
> 50 30,10 80
2.5~5.0 19~25 30,10 80,150
25~100 3,10 80,150
> 100 3,10 150,300
Baûng V.1 Caùc quan heä khi toâi beà maët theùp.

+ Vôùi theùp, vaät lieäu maát töø tính ôûû 800OC töông öùng  = 1, ta coù khi ñoù:
P (mm)  503 <V.1.2>
f
vaø neáu choïn ñöôøng kính vaät baèng 3.5 laàn chieàu saâu thaám toâi, ta coù baûng tra taàn soá toái thieåu
cho thieát bò naáu caûm öùng:

Taàn soá f Ñöôøng kính

kHz D mm
300 3.2
100 5.5
20 12.4
10 17.5
5 24.7
3 32
1 55
Baûng V.2 Taàn soá toái thieåu khi nung noùng caûm öùng theùp

Hình V.1.1 cho ta chieàu saâu thaám vôùi caùc vaät lieäu khaùc nhau, ôû caùc nhieät ñoä laøm vieäc.

C5. Boä Nguoàn AC Taàn Soá Cao 4

Hình V.1.1: Quan heä chieàu saâu thaáùm theo taàn soá vôùi caùc kim loaïi khaùc nhau

3. Caùc boä nguoàn cho nung noùng caûm öùng

Phuï thuoäc vaøo taàn soá laøm vieäc, coù theå phaân ra laøm caùc nhoùm sau:
 Nguoàn taàn soá löôùi
+ Söû duïng cho naáu kim loaïi khi khoái löôïng töông öùng vôùi coâng suaát ñuû lôùn.
+ Bao goàm bieán aùp (thöôøng coù loõi theùp), sô caáp noái löôùi ñieän, thöù caáp laø khoái kim loaïi
caàn nung chaûy, taïo thaønh moät voøng ngaén maïch.
 Boä nguoàn duøng SCR
+ söû duïng khi taàn soá < 25 KHz. Coù theå söû duïng boä nghòch löu noái tieáp hay song song,
coù hay khoâng qua trung gian moät chieàu.
 Boä nguoàn duøng transistor
+ Phaùt trieån trong thôøi gian gaàn ñaây, khi caùc transistor doøng lôùn, aùp cao ñöôïc cheá taïo.
Laøm vieäc ôû taàn soá ñeán MHz (thoâng thöôøng laø vaøi traêm KHz).
 Boä nguoàn duøng ñeøn ñieän töû
+ Laøm vieäc ôû taàn soá töø 50 KHz ñeán haøng MHz hay GHz, duøng cho nung noùng caûm öùng
vaø ñieän moâi. Maïch ñieän coù daïng maïch dao ñoäng ba ñieåm LC (Harley hay Colpitt) phaân
cöïc lôùp C ôû taàn soá ñeán MHz hay duøng caùc ñeøn ñaëc bieät ôû taàn soá sieâu cao.

C5. Boä Nguoàn AC Taàn Soá Cao 5

 Ñaëc tröng quan troïng cuûa thieát bò nung noùng caûm öùng laø heä soá coâng suaát cuûa taûi raát thaáp
khoaûng 0.1 (vì laø cuoän daây khoâng loõi theùp).
 Caàn maéc theâm tuï C ñeå taêng heä soá coâng suaát cuõng nhö ñeå giaûm doøng qua caùc ngaét ñieän
 Boä nguoàn SCR thöôøng ñöôïc duøng ñeå nung noùng hay naáu chaûy kim loaïi vôùi coâng suaát lôùn vì
hoaït ñoäng chuû yeáu ôû taàn soá thaáp.
 Boä nguoàn ñeøn ñieän töû coù coâng suaát nhoû nhöng hoaït ñoäng ôû taàn soá cao hôn  duøng cho saûn
xuaát nhoû.
 Boä nguoàn transistor coù theå thay theá cho ñeøn ñieän töû.

V. 3 Boä Nguoàn Taàn Soá Cao Duøng SCR

1. Nghòch löu song song vaø noái tieáp
 SCR laø caùc phaàn töû ñoùng ngaét
 Tuï ñieän duøng ñeå chuyeån maïch
 R, L, C  maïch coäng höôûng LRC  ñaûm baûo taét ñöôïc SCR khi doøng veà zero.

L1 L2
T
L SCR3
+
SCR1 L
C C
+ SCR1
V R +
C V SCR2
SCR2 V Vo
_ SCR4 _ _
SCR1 SCR2 R

(a) (b) ( c)
Hình V.2.1: Nghòch löu song song (a) vaø (b), noái tieáp (c).

a. Nghòch löu song song: Khaûo saùt sô ñoà caàu V.2.1.a.

(a) (b)
Hình V.2.2: Daïng aùp, doøng cuûa NL noái tieáp (a) vaø song song (b)

C5. Boä Nguoàn AC Taàn Soá Cao 6

 SCR1 vaø SCR4 ñöôïc kích cuøng moät xung vaø cuøng luùc.
 Khi SCR1 vaø SCR4 daãn ñieän  tuï C ñöôïc naïp vaø coù cöïc tính nhö hình veõ. Khi SCR2 vaø
SCR3 ñöôïc kích  tuï C ñaët ñieän aùp aâm leân SCR1 vaø SCR4 ñeå taét, ñoàng thôøi naïp laïi ñieän aùp
vôùi cöïc tính ngöôïc laïi ñeå chuaån bò taét SCR2 vaø SCR3.
 Töï caûm L ôû ñaàu vaøo coù vai troø caùch ly nguoàn vaø caàu chænh löu, doøng ñieän cung caáp vaøo caàu
chænh löu seõ khoâng thay ñoåi töùc thôøi  traùnh khaû naêng chaäp maïch qua SCR1 vaø SCR2 (hoaëc
SCR3 vaø SCR4) khi caùc SCR chuyeån maïch.

b. Nghòch löu noái tieáp

 Töông ñöông maïch LCR noái tieáp
 Khi SCR1 ñöôïc kích, tuï naïp, doøng qua maïch veà zero khi aùp treân tuï ñaït giaù trò cöïc ñaïi vaø
SCR töï taét.
 Khi SCR2 ñöôïc kích  tuï phoùng qua SCR2 vaø doøng veà zero khi aùp treân tuï ñaûo cöïc tính,
chuaån bò cho chu kyø keá tieáp (daïng soùng Hình V.2.2.a).

2. Khaûo saùt nghòch löu nguoàn doøng taûi coäng höôûng (nghòch löu song song taûi RL)

i L=
+ N N R i
C
S1 S3
i v i
o Taûi RL C L C
V i
o L
v
C
_ S2 S4 Maïch töông ñöông
(C laø tuï chuyeån
maïch)
Hình V.2.3 : maïch töông ñöông NL nguoàn doøng taûi RL
 Nghòch löu song song Hình V.2.1 coøn coù theå goïi laø nghòch löu nguoàn doøng, khi LN ñuû lôùn
 Nghòch löu nguoàn doøng coù nhieàu öu ñieåm khi söû duïng SCR : maïch taét SCR hieäu quaû, ñieàu
khieån ñôn giaûn, hieän vaãn coøn ñöôïc söû duïng ôû caáp coâng suaát lôùn vaø raát lôùn (vaøi traêm kW ñeán
nhieàu MW).
 Töï caûm LN coù giaù trò ñuû lôùn  doøng iN xem nhö phaúng (khoâng ñoåi öùng vôùi moät giaù trò taûi)
 laàn löôït ñoùng ngaét caùc switch  coù doøng xung vuoâng vôùi bieân ñoä I qua taûi.
 Thoâng thöôøng, chæ ñieàu khieån coâng suaát taûi thoâng qua vieäc thay ñoåi aùp nguoàn moät chieàu vì
khoù thay ñoåi luaät ñoùng ngaét.

C5. Boä Nguoàn AC Taàn Soá Cao 7

Khaûo saùt gaàn ñuùng nghòch löu nguoàn doøng
 Caùc giaû thieát khi tính gaàn ñuùng (Hình V.2.3) :
+ Xung doøng cung caáp cho taûi laø xung hình vuoâng, bieân ñoä I.
+ Tuï C vaø taûi RL laøm thaønh maïch coäng höôûng  aùp treân taûi vC coù daïng hình sin vaø
nhö vaäy chæ coù soùng haøi baäc 1 cuûa doøng cung caáp laø i1 taïo ra coâng suaát.
 Hình V.2.4.a bieåu dieãn caùc vector :
+ VC laø aùp ra
+ I1 laø haøi cô baûn cuûa doøng ra iO , IC , IL laàn löôït laø doøng qua C vaø taûi RL
 VC laø aùp ra, leäch doøng ra IL goùc  cuûa taûi RL. I1 sôùm pha VC goùc  ñeå coù aùp aâm caàn thieát
taét ñöôïc caùc SCR (phaàn gaïch ñöùng tronghình V.2.4.b). Vaäy C coù nhieäm vuï laøm cho taûi coù tính
dung, khoâng chæ buø cos cho taûi cuoän daây, giaûm doøng cung caáp maø coøn cung caáp khaû naêng
chuyeån maïch cho SCR.
V

io
I
VC i
1 wt

IC   
vo
I IL -I
1  
SCR 1 vaø 4 daãn | kích SCR 2 vaø 3

Hình V.2.4.a vaø b.

+ Goùc leäch pha  = ω.tq .

2 2
+ Hieäu duïng haøi baäc nhaát doøng iO laø I1  I

+ Töø ñoà thò vec tô, ta coù :
IL
1 .sin 
IC  I L .sin  IC 1  B.sin  I Y 1
tan     vôùi B  L  L  ,
I L .cos  IL B .cos  I Y  C. Z
.cos  C C
IC
 1  B sin  
+ Z laø toång trôû taûi RL, Z  R2  (wL) 2 vaø ta coù   tan 1   . Ñeå tính caùc doøng,
 B cos  
aùp ta tính coâng suaát P baèng hai caùch töø nguoàn moät chieàu (cung caáp) vaø taûi (tieâu thuï) khi xem
hieäu suaát heä thoáng baèng 1:

C5. Boä Nguoàn AC Taàn Soá Cao 8

 2 2  1
P  V .I  VC .I1.cos   VC .a. I.cos   VC  . .V
 a.2 2 cos 
Töø aùp ngoû ra VC coù theå suy ra coâng suaát P cuûa maïch vaø doøng nguoàn I.

3. Boä nguoàn taàn soá cao duøng nghòch löu nguoàn doøng

Ln Tp

T12 Rp +
A T1 T2 T3 T11 L Lp
B
C C
T13 T14
R Cp
T4 T5 T6
_

Chænh löu ñaàu vaøo Nghòch löu Maïch moài

Hình V.2.5: Maïch moài (Start up) cho nghòch löu song song taûi coäng höôûng.

 Hình V.2.5 : Maïch ñoäng löïc boä nguoàn duøng cho naáu theùp, coâng suaát töø vaøi chuïc kW ñeán
MW.
 Ñaàu vaøo laø chænh löu 3 pha caàu 6 SCR ñeå ñieàu khieån coâng suaát boä nghòch löu baèng caùch
thay ñoåi aùp cung caáp. Ln laø cuoän khaùng coù trò soá lôùn ñaûm baûo tính chaát nghòch löu nguoàn
doøng.
 Taûi cuûa boä NL laø voøng caûm öùng phía trong laø kim loaïi caàn naáu vaø coù goâng theùp phía ngoaøi
ñeå daãn töø, coù maïch töông ñöông laø RL song song hay noái tieáp (hình V.2.5). Bieán aùp coù theå
ñöôïc duøng ñeå ñieàu hôïp toång trôû giöõa voøng caûm öùng vaø boä nghòch löu (khoâng ñöôïc veõ treân
hình).
 Vì caùc SCR chæ taét ñöôïc khi coù aùp treân maïch dao ñoäng taûi neân tuï C caàn phaûi ñöôïc naïp giaù
trò ñaàu khi khôûi ñoäng thieát bò.
 Ñaây laø moät söï boå sung khi ñöa sô ñoà NL nguoàn doøng taûi coäng höôûng vaøo thöïc teá.
 Maïch khôûi ñoäng goàm Rp coù trò soá raát lôùn caùch ly tuï Cp vaø nguoàn moät chieàu, Lp coù trò soá beù
haïn doøng phoùng töø Cp vaøo maïch taûi RLC khi Tp ñöôïc kích. Tp töï taét khi doøng qua noù baèng 0
(vì Rp ñuû lôùn).
 Moät ñaëc ñieåm khaùc cuûa nghòch löu song song laø chæ coù theå döøng hoaït ñoäng khi ngaét nguoàn
moät chieàu, khaùc vôùi nghòch löu noái tieáp laø chæ caàn ngaét xung SCR nghòch löu laø ñuû.

C5. Boä Nguoàn AC Taàn Soá Cao 9

Nguyeân lyù ñieàu khieån boä nghòch löu laø luoân ñaûm baûo taàn soá hoaït ñoäng hôi lôùn hôn taàn soá
coäng höôûng ñeå taûi luoân coù tính dung, hay kieåm soaùt cos cuûa taûi vaø hieäu chænh dung löôïng
tuï ñieän buø khi giöõ taàn soá laøm vieäc khoâng ñoåi. Trong thöïc teá, ngöôøi ta söû duïng caû hai nguyeân
lyù naøy: Maïch ñieàu khieån luoân duy trì taàn soá phuø hôïp vôùi maïch dao ñoäng taûi, trong khi ñoù
ngöôøi ta luoân giaùm saùt hoïat ñoäng cuûa heä thoáng vaø thay ñoåi giaù trò L (ñoåi noái) vaø ñieän dung C
theo traïng thaùi cuûa taûi. Moät thoâng soá khaùc caàn quan taâm laø giaù trò aùp treân tuï caàn phaûi beù hôn
trò soá cho pheùp ñeå traùnh hö hoûng. Nguyeân lyù naøy cuõng ñuùng vôùi boä nguoàn duøng nghòch löu
noái tieáp nhö khaûo saùt trong muïc sau.

4. Boä nghòch löu noái tieáp laøm vieäc vôùi nguoàn 3 pha (boä nghòch löu – ñoåi pha)
 Hình V.2.1c laø maïch nguyeân lyù.
 SCR1 vaø SCR2 ñöôïc kích ôû hai baùn kyø taïo thaønh hai xung doøng nguoàn cung caáp cho taûi R ôû
hai baùn kyø.
 Tuï ñieän C1, C2 laø thaønh phaàn cuûa maïch coäng höôûng, laøm taét SCR khi doøng qua zero. Ta coù
theå xem C1, C2 vaø SCR1, SCR2 taïo thaønh sô ñoà caàu cuûa boä nghòch löu.

+
SCR1 A T1 T2 T3
i
C1
L B o
L

R
C TR
V L
L
Vo v
T4 T5 T6
C2 o C
_ SCR2
C1 C2 C3 R

Hình V.2.6: (a) Nghòch löu noái tieáp coù tuï chia ñoâi. (b) Sô ñoà bieán taàn – ñoåi pha.

 Nguyeân lyù hoaït ñoäng cuûa sô ñoà nghòch löu – ñoåi pha hình V.2.6b.
+ Bao goàm nhoùm tuï C1, C2, C3 noái vaøo ba pha, hai nhoùm SCR T1, T2, T3 vaø T4, T5,
T6 cung caáp cho taûi RLC (qua bieán aùp TR).
+ Nhoùm SCR thöù nhaát cung caáp xung doøng döông vaø nhoùm thöù hai cung caáp xung doøng
aâm cho taûi.
+ Ví duï nhö trong hìnhV.2.7, taïi ωt = 1, ta kích luaân phieân T1 vaø T6 ñeå taïo ra doøng
xoay chieàu qua taûi. Vieäc söû duïng 3 linh kieän cho moät nhoùm cho pheùp noái tröïc tieáp boä
nghòch löu vaøo löôùi xoay chieàu ba pha.

C5. Boä Nguoàn AC Taàn Soá Cao 10

 v
o 1 2 3 1

T1 T1 wt wt
 
5 6 4 5
T6 
T6

wt


Hình V.2.7 Xung kích khôûi caùc SCR

Hình V.2.8 Daïng aùp, doøng qua taûi

Trình töï hoaït ñoäng caùc SCR trong caû hai nhoùm ôû moät chu kyø :
T1 --> T2 --> T3 --> T1 vaø T6 --> T4 --> T5 --> T6

 Thöù töï hoaït ñoäng gioáng nhö thöù töï

1

T1
3
2
A+
pha. Khi thay ñoåi khoaûng hoaït ñoäng cuûa A Phaùt 1

SCR  giaûm aùp cung caáp cho maïch T4

3

Ñoàng xung A_ 2

boä B ñieàu
nghòch löu noái tieáp. khieån 1

C pha 3 T2
3

 Coù theå hình dung BBÑ gioáng nhö : pha, moãiB+

2

SCR
AC(50Hz)  chænh löu ñk pha  ñieän
1

daãn goùc T5
3

B_
2

DC  nghòch löu  AC(taàn soá cao) 

1

 Öu ñieåm : sô ñoà raát thích hôïp cho caùc Ñieàu T3

3

C+
2
khieån
boä nguoàn coâng suaát lôùn vì chæ bieán ñoåi aùp 1

T6
3

naêng löôïng 1 laàn  hieäu suaát cao, tieát C_ 2

giaûm soá löôïng SCR coâng suaát.

 Khuyeát : Doøng ñieän löôùi coù thaønh
4

phaàn taàn soá cao  phaûi coù boä loïc ñaàu Phaùt
2 5
PR

D Q

xung 3

vaøo ñeå taêng heä soá coâng suaát cuûa BBÑ

CLK
2 fo 6
CL

vaø choáng nhieãu truyeàn veà löôùi.

1

Hình V.2.8: Maïch phaùt xung kích khôûi caùc SCR

C5. Boä Nguoàn AC Taàn Soá Cao 11

V. 4 Boä Nguoàn Duøng Transistor
 Nhö ñaõ bieát, caùc boä nguoàn SCR cao taàn khoâng caàn caùc phaàn töû phuï ñeå chuyeån maïch SCR
+ Nghòch löu song song, SCR taét do tuï ñaët aùp aâm khi kích SCR ôû nhaùnh ñoái dieän
+ Nghòch löu noái tieáp, SCR töï taét khi doøng qua zero do coäng höôûng cuûa maïch taûi LRC
 Veà nguyeân taéc caùc SCR trong caùc sô ñoà naøy khoâng caàn phaûi thay theá bôûi transistor (öu
ñieåm transistor laø deã daøng taét môû). Nhöng hieän nay transistor (mosFET, IGBT) ñaõ ñöôïc thay
theá cho SCR vì :
+ Caùc ngaét ñieän seõ khoâng caàn ñieàu kieän chuyeån maïch  vuøng thoâng soá hoaït ñoäng cuûa
heä thoáng ñöôïc môû roäng. Ví duï, taûi nghòch löu nguoàn doøng khoâng nhaát thieát phaûi coù tính
dung khaùng.
+ Ñoä tin caäy cuûa heä thoáng ñöôïc naâng cao do ngaét ñieän luoân chuyeån maïch ñöôïc.
+ Taàn soá laøm vieäc taêng, ñeán haøng MHz do transistor ñaùp öùng nhanh hôn SCR
+ Khuyeát ñieåm cuûa transistor : toån hao treân ngaét ñieän cao hôn do transistor coù suït aùp
cao hôn SCR ôû doøng lôùn.

1. Boä nghòch löu nguoàn doøng duøng transistor

 SCR ñöôïc thay theá bôûi transistor + diode, L D1 D3

diode baûo veä aùp ngöôïc cho transistor khi
+

chuyeån maïch. Q1 Q3

 Hoaït ñoäng gioáng nhö nghòch löu nguoàn doøng, C

Q1/Q4  Q2/Q3  Q1/Q4 ... V R

 Öu ñieåm : D2 D4

+ khoâng sôï chuyeån maïch thaát baïi  neân L

Q4
nguoàn choïn nhoû hôn _ Q2
+ Taàn soá hoaït ñoäng coù theå lôùn hay nhoû hôn taàn
soá coäng höôûng Hình V.3.1: Boä nghòch löu nguoàn doøng duøng
+ Khoâng caàn maïch moài ñeå khôûi ñoäng heä thoáng transistor

2. Boä nghòch löu nguoàn aùp laøm vieäc vôùi taûi coäng höôûng
 Nghòch löu nguoàn aùp vôùi taûi coäng höôûng laø moät baãy naêng löôïng, naêng löôïng cung caáp phaûi
ñöôïc tieâu thuï heát, neáu khoâng seõ laøm bieân ñoä dao ñoäng taêng leân  gaây quaù aùp treân tuï.
 Söû duïng diode song song ngöôïc  traû ñöôïc naêng löôïng phaûn khaùng veà nguoàn  boä nghòch
löu coù theå laøm vieäc khoâng taûi maø khoâng gaây quaù aùp treân caùc phaàn töû.

C5. Boä Nguoàn AC Taàn Soá Cao 12

 Q1 Q3
+ D1 + Q1 +
C1 C1
Q1 L
R L R L C
V V V
D2 L L R
Vo Vo
C2 C2 L
Q2 o Q4
_ _ Q2 _ Q2

(a) (b) (c)

Hình V.3.2: Nghòch löu noái tieáp taûi coäng höôûng khi khoâng (a) vaø coù (b),(c) traû naêng löôïng veà
löôùi. (a), (b) laø sô ñoà nhaän ñöôïc khi thay theá SCR trong hìnhV.2.6a baèng IGBT, (c) laø sô ñoà
caàu IGBT, taûi laø voøng caûm öùng RLo coù tuï C buø cos  . Töï caûm L noái tieáp nhaèm caùch ly nguoàn
moät chieàu vaø taûi coäng höôûng.

Khaûo saùt taùc ñoäng cuûa quaù trình traû naêng löôïng veà nguoàn (duøng PowerSIM ñeå moâ phoûng
caùc maïch Hình V.3.2)

 Sô ñoà hình V.3.2a :

Doøng qua L, cuõng laø doøng qua taûi R, laø nhöõng xung hình sin, veà khoâng khi aùp treân C ñaït cöïc
ñaïi, sau ñoù doøng qua ngaét ñieän baèng khoâng vaø C giöõ nguyeân ñieän aùp cho ñeán khi ngaét ñieän
keá hoaït ñoäng.

Hình V.3.3: Caùc daïng aùp cuûa sô ñoà hình V.3.2a

C5. Boä Nguoàn AC Taàn Soá Cao 13

 Sô ñoà hình V.3.2b :
Maïch hình V.3.2b gioáng nhö hình V.3.2a nhöng khoâng coù diod chaën xung doøng traû naêng
löôïng veà nguoàn moät chieàu. Töø caùc daïng soùng treân hình V.3.4, ta nhaän xeùt bieân doä doøng ñieän
qua L, aùp treân C ñeàu giaûm do quaù trình traû naêng löôïng dao ñoäng veà nguoàn ñieän qua caùc diod
song song ngöôïc.

Hình V.3.4: Caùc daïng aùp cuûa sô ñoà hình V.3.2b

 Sô ñoà hình V.3.2c:

+ Hai maïch V.3.2 (a) vaø(b) ít ñöôïc gaëp trong thöïc teá.
+ Khi taûi laø voøng caûm öùng ngöôøi ta luoân maéc song song vôùi noù moät tuï ñieän taïo thaønh maïch
coäng höôûng RLOC. Nhieäm vuï tuï ñieän naøy laø naâng cao heä soá coâng suaát cuûa voøng caûm öùng,
giaûm doøng qua ngaét ñieän vaø nguoàn.
+ Hoaït ñoäng cuûa boä nghòch löu bao goàm 2 quaù trình : dao ñoäng cuûa maïch coäng höôûng taûi
RLOC vaø söï ñoùng ngaét nguoàn ñeå naïp naêng löôïng vaøo maïch coäng höôûng naøy. Do tính choïn loïc
cuûa maïch coäng höôûng, aùp treân taûi seõ laø dao ñoäng hình sin cuøng taàn soá ñieàu khieån vaø ta phaûi
noái tieáp theâm cuoän daây L ñeå gaùnh cheânh leäch aùp nguoàn vôùi taûi. Phuï thuoäc vaøo giaù trò L, ta coù
hai tröôøng hôïp sau:
* Khi L beù, L + RLOC coù taàn soá dao ñoäng cao hôn taàn soá kích Transistor laøm
cho doøng qua noù veà zero nhanh vaø ñaûo chieàu. Xung doøng ngöôïc laøm giaûm naêng löôïng
cung caáp cho maïch coäng höôûng (hình V.3.5).
Moät nhaän xeùt quan troïng laø caùc transistor luùc naøy ñöôïc taét khi doøng vaø aùp ñeàu
baèng khoâng, toån hao ñoùng ngaét coù theå xem nhö baèng khoâng. Ñaây cuõng laø moät öu
ñieåm khi duøng transistor cho NL nguoàn aùp.

C5. Boä Nguoàn AC Taàn Soá Cao 14

 Hình V.3.5: Caùc daïng aùp cuûa sô ñoà hình V.3.2c khi L beù

* Khi L coù trò soá quaù lôùn, phaàn xung doøng ngöôïc giaûm nhöng do coù leäch pha giöõa iL
vaø vC, coâng suaát khoâng taêng nhö döï ñònh (hình V.3.6).

Hình V.3.6: Caùc daïng aùp cuûa sô ñoà hình V.3.2c khi L lôùn

3. Maïch dao ñoäng hình sin coâng suaát

 Caùc sô ñoà duøng ñeøn ñieän töû cho nung noùng caûm öùng : coù daïng maïch dao ñoäng LC ba ñieåm
nhö Colpitts (hai tuï ñieän), Harley(hai töï caûm) nhö hình V.3.7
 Phaàn töû taùc ñoäng (Triode) ñöôïc phaân cöïc ôû lôùp C ñeå naâng cao hieäu suaát cuûa maïch.
 Khi khôûi ñoäng, ñieän theá cöïc coång baèng khoâng neân ñeøn seõ daãn ñieän. Tuï noái taàng C2 phoùng
ñieän seõ laøm cho maïch coäng höôûng dao ñoäng vaø maïch phaân cöïc töï ñoäng L2,R1 seõ laøm cho
triode tieán daàn qua vuøng khoùa. Töø ñoù, triode chæ chuyeån sang traïng thaùi daãn ñieän khi aùp
anode laø beù nhaát. Nhôø ñoù, toån hao seõ laø beù nhaát. Moät bieán aùp ngoû ra duøng ñeå ñieàu hôïp toång
C5. Boä Nguoàn AC Taàn Soá Cao 15
trôû giöõa voøng caûm öùng vaø maïch dao ñoäng. Ngöôøi ta chænh phaân cöïc cho ñeøn baèng toå hôïp C4,
L2, R1 (tinh chænh baèng R1). Taàn soá dao ñoäng ñöôïc ñieàu khieån baèng caùch thay ñoåi tuï dao
ñoäng C3, cuoän daây phaûn hoài L5 vaø maïch phaân cöïc.

L1 C2
L4
Voøng
caûm öùng
TRIODE
3 3 C3
3
C1
Löôùi L2 C4 BAÙp
ngoû ra
BBÑ AÙp AC BAÙp taêng aùp Chænh L5
duøng SCR löu D
R1

Hình V.3.7: Dao ñoäng coâng suaát duøng ñeøn ba cöïc (triode)

 Coâng suaát dao ñoäng ñöôïc ñieàu khieån baèng caùch thay ñoåi aùp nguoàn moät chieàu. Vì triode laøm
vieäc ôû ñieän aùp treân döôùi 10 KV, ngaøy nay ngöôøi ta thöôøng duøng boä bieán ñoåi aùp AC ñeå ñieàn
khieån aùp sô caáp bieán aùp taêng aùp + chænh döu diode baùn daãn ôû thöù caáp thay cho chænh löu duøng
thyratron coàng keành, hieäu suaát keùm.
 Töø laâu, ngöôøi ta ñaõ chuyeån caùc sô ñoà dao ñoäng duøng ñeøn qua baùn daãn. Maïch dao ñoäng
cuõng coù daïng töông töï vôùi khi duøng ñeøn, vôùi öu ñieåm laø maïch ñieän raát ñôn giaûn, hieäu quaû
nhöng nhöôïc ñieåm laø hieäu suaát keùm hôn caùc maïch duøng ngaét ñieän (coøn goïi laø khueách ñaïi lôùp
D). Do ñoù caùc sô ñoà duøng maïch dao ñoäng thöôøng duøng khi coâng suaát beù hay taàn soá raát cao,
luùc caùc maïch phaùt xung khoâng kieåm soaùt toát hoïat ñoäng cuûa BBÑ.

C5. Boä Nguoàn AC Taàn Soá Cao 16