(/0øøù beynԥlxalq elmi MXUQDOøPSDNt Faktor: 1.790.

&LOG6D\Õ3 ISSN: 2663-4619

SCIENTIFIC WORK international scientific journal. Impact Factor: 1.790. 2022 / Volume: 16 Issue: 3 e-ISSN: 2708-986X

DOI: https://www.doi.org/10.36719/2663-4619/76/38-43
ZeynԥEùDKYԥlԥGTÕ]Õ5VWԥmova
AzԥUED\FDQ'|YOԥt Bԥdԥn Tԥrbiyԥsi vԥ øGPDQ$NDGHPL\DVÕ
EDúPԥllim
zemarustamova@rambler.ru

08/7ø.8/785$/ø=0(71ø.-0Ԥ'Ԥ1ø0h;7Ԥ/ø)/ø<ø1
7Ԥ1=ø0/Ԥ10Ԥ6ø1ø16Ԥ0Ԥ5Ԥ/ø6ø<$6Ԥ702'(/ø .ø0ø

;ODVԥ
Multikulturalizm siyasԥti cԥmiyyԥtdԥ P|YFXG RODQ HWQLN LUTL GLQL Yԥ mԥdԥQL P[Wԥlifliklԥrԥ
PQDVLEԥtdԥ G|YOԥWLQDSDUGÕ÷ÕNRQNUHWVL\DVԥti xarakterizԥ edir. Bu siyasԥtin ԥVDVÕQGDLVԥ cԥmiyyԥtdԥki
etnik, irqi, dini vԥ mԥdԥQL P[Wԥlifliklԥrin TRUXQPDVÕ GXUXU 0XOWLNXOWXUDOL]P VL\DVԥtinin meydana
gԥlmԥsindԥn ԥvvԥl etnik, irqi, dini vԥ mԥdԥQL P[Wԥlifliklԥrlԥ ]OԥúԥQ G|YOԥtlԥU EX P[Wԥlifliklԥri
assimilyasiya vԥ izolyasiya vasitԥsilԥ tԥnzimlԥmԥyirdi.
0ԥyyԥQ WDUL[L G|YUOԥrdԥ, hԥPoLQLQ PDVLU G|Yrdԥ dԥ tԥtbiq olunan assimilyasiya, izolyasiya vԥ
L]RO\DVL\DQÕQYDULDQWÕRODQDSDUWHLGVL\DVԥt modellԥrindԥn fԥrqli olaraq multikulturalizm siyasԥti etnik-
mԥdԥQLP[Wԥlifliyin vԥ RQODUÕQԥVDVÕQÕWԥúNLOHGԥn dԥyԥrlԥULQTRUXQPDVÕQD\|QԥOPLúGLU
$oDUV|]OΩr: PXOWLNXOWXUDOL]PWROHUDQWOÕTDVVLPLO\DVL\DL]RO\DVL\DHWQLN-mΩdΩQLP[WÕOLIOLNOΩr

Zeynab Shahvalad Rustamova

Multiculturalism as an effective policy model for the regulation of ethnic-cultural diversity

Abstract
The policy of multiculturalism characterizes the specific policy of the state in relation to ethnic, ra-
cial, religious and cultural diversity in society. The basis of this policy is the protection of ethnic, racial,
religious and cultural diversity in society. Prior to the emergence of the policy of multiculturalism, states
facing ethnic, racial, religious and cultural differences did not regulate these differences through assimi-
lation and isolation.
Unlike apartheid policy models, which are a variant of assimilation, isolation and isolation applied
in certain historical periods, as well as in modern times, the policy of multiculturalism is aimed at pre-
serving ethnic and cultural diversity and the values that underlie them.
Key words: multiculturalism, tolerance, assimilation, isolation, ethnic-cultural diversity

Multikulturalizm siyasԥti cԥmiyyԥtdԥ P|YFXGRODQHWQLNLUTLGLQLYԥ mԥdԥQLP[Wԥlifliklԥrԥ PQa-

sibԥtdԥ G|YOԥWLQDSDUGÕ÷ÕNRQNUHWVL\DVԥti xarakterizԥ edir. Bu siyasԥtin ԥVDVÕQGDLVԥ cԥmiyyԥtdԥki etnik,
irqi, dini vԥ mԥdԥni m[WԥlifliklԥULQ TRUXQPDVÕ GXUXU 0XOWLNXOWXUDOL]P VL\DVԥtinin meydana
gԥlmԥsindԥn ԥvvԥl etnik, irqi, dini vԥ mԥdԥQL P[Wԥlifliklԥrlԥ ]OԥúԥQ G|YOԥtlԥU EX P[Wԥlifliklԥri as-
similyasiya vԥ izolyasiya vasitԥsilԥ tԥnzimlԥmԥyirdi.
Assimilyasiya siyasԥti milli D]OÕTODUÕQ HWQLN-mԥdԥni deyԥrlԥrini titul etnosun mԥdԥniyyԥtinԥ
qatmaqla cԥmiyyԥtdԥki etnik, irqi, dini vԥ mԥdԥQL P[Wԥlifliklԥrin lԥ÷Y HGLOPԥsin nԥzԥrdԥ tutur. Bir
qayda olaraq assimilyasiya siyasԥWLPLOOLD]OÕTODUÕQGLOOԥrinin, mԥdԥniyyԥtlԥrinin, hԥtta bLUoR[KDOODUGD
PLOOL|]QGԥrketmԥlԥrinin itirilmԥsi ilԥ nԥticԥlԥnir.
Assimilyasiya N|QOO YΩ ]RUDNÕ yolla hԥ\DWD NHoLULOԥ bilԥU %LULQFL KDOGD PLOOL D]OÕTODU GúGNOԥri
úԥraitԥ X\÷XQODúPDT RUDGD LUԥlilԥmԥN oQ WLWXO [DOTÕQ TR\GX÷X Wԥlԥblԥrԥ X\÷XQ RODUaq onun tԥklif
etdiyi mԥdԥni dԥyԥrlԥri qԥbul edirlԥr. Nԥticԥdԥ onlar tamamilԥ dԥ ROPDVDPԥyyԥn dԥrԥcԥcԥ |]DGԥt-
ԥnԥnԥlԥrindԥQN|QOOúԥkildԥ ԥOoԥkirlԥr, dillԥrini tԥdricԥn unudurlar.
.|QOODVVLPLO\DVL\D]DPDQÕPLOOLD]OÕTODUÕQHWQLN-mԥdԥni dԥyԥrlԥrinLQPԥyyԥn elementlԥri titul
etnos tԥrԥfindԥn qԥbul oluna bilԥr. Nԥticԥdԥ bu elementlԥU\HQLIRUPDODúPÕúPԥdԥniyyԥtin tԥrkib hissԥsi
NLPL |]Q EUX]ԥ YHULU %DúTD V|]Oԥ desԥN N|QOO DVVLPLO\DVL\D WLWXO [DOTOD PLOOL D]OÕTODUÕQ HWQLN-
mԥdԥni dԥyԥrlԥrinin bir-birinԥ TDUúÕOÕTOÕWԥsiri ilԥ xarakterizԥ olunur.

38
(/0øøù beynԥlxalq elmi MXUQDOøPSDNt Faktor: 1.790. &LOG6D\Õ3 ISSN: 2663-4619
SCIENTIFIC WORK international scientific journal. Impact Factor: 1.790. 2022 / Volume: 16 Issue: 3 e-ISSN: 2708-986X

=RUDNÕ DVVLPLO\DVL\D mԥqsԥG\|QO úԥkildԥ titul etnos tԥrԥfindԥn hԥ\DWD NHoLULOԥn siyasԥtdir. Bu
siyasԥtin ԥsas mԥqsԥGLPLOOLD]OÕTODUDPԥFEXULúԥkildԥ hakim mԥdԥniyyԥtin dԥyԥrlԥrinin yeridilmԥsidir.
ZorakÕ DVVLPLO\DVL\D akkulturasiya SURVHVLQLQ ELU IRUPDVÕ NLPL oÕ[Õú HGLU $kkulturasiya ELU [DOTÕQ
EDúTDVÕWԥrԥfindԥQLú÷DOÕQԥticԥsindԥ EDúYHULUYԥ Lú÷DODPԥUX]TDODQ[DOT|]HWQLN-mԥdԥni dΩyΩrlΩrindΩn
ԥOoԥkmԥyԥ vԥ RQXLú÷DOHWPLú[DOTÕQWԥklif etdiyi dԥyԥrlԥri qԥbul etmԥyԥ mԥcbur olur.
=RUDNÕ DVVLPLO\DVL\DQÕQ PDKL\\ԥWL DPHULNDOÕ SROLWRORT 4RUGRQXQ -FÕ LOGԥ Nyu Yorkda dԥrc
etdiyi ³$PHULNDhΩ\DWÕQGDDVVLPLO\DVL\DLUTLQGLQLQYΩ milli mΩQúΩ\LQLQUROX´ DGOÕNLWDEÕQGDWԥqdim
etdiyi anqlokonformizm nΩzΩriyyΩsindΩ DoÕTODQÕU%XQԥzԥriyyԥyԥ ԥsasԥQ$%ùPLTWDQWODUÕTԥbul edԥn
|ONԥ NLPLRQODUÕDVVLPLO\DVL\DPԥUX]TR\DUDTGR÷PDPԥdԥniyyԥtlԥrini vԥ dillԥrini unutdurur. Sonra da
RQODUÕ hakim anqlosakson mԥdԥniyyԥtini, ingilis dilini universal dԥyԥrlԥr kimi qԥbul etmԥyԥ mԥcbur
edir. (1, s. 14)
.|QOO DVVLPLO\DVL\DQÕQ Qԥticԥsindԥ \HQL \DUDQPÕú Pԥdԥniyyԥtdԥ PLOOL D]OÕTODUÕQ HWQLN-mԥdԥni
dԥyԥrlԥULQLQPԥyyԥn elementlԥULD]GDROVDTDOÕU=RUDNÕDVVLPLO\DVL\DLVԥ yeni mԥdԥniyyԥWL\DOQÕ]WLWXO
[DOTÕQ PԥdԥniyyԥtiQLQ \DUDGÕU $VVLPLO\DVL\DQÕQ N|QOO Yԥ ]RUDNÕ Q|YOԥUL DUDVÕQGDNÕ bu fԥrqԥ
ED[PD\DUDTRQODUD[DVRODQELUPXPLFԥhԥt YDUGÕU2QODUÕQKԥr biri cԥmiyyԥtdԥki etnik, irqi, dini vԥ
mԥdԥQLP[Wԥlifliklԥrin lԥ÷YHGLOPԥsinԥ \|QԥOPLúGLU
ø]RO\DVL\DVL\DVԥWLPLOOL D]OÕTODUÕQHWQLN-PԥGԥQLGԥ\ԥUOԥULQLQWLWXOHWQRVXQXQHWQLN-PԥGԥQLGԥ\ԥUOԥUL
LOԥ KԥU KDQVÕ ELU ԥODTԥVLQLQ TDUúÕVÕQÕ DOÕQPDVÕQÕ Qԥ]ԥUGԥ WXWXU ø]RO\DVL\D VL\DVԥWL  IRUPDGD |]Q
EUX]ԥYHULU
1.0LTUDQWODUÕQ[VXVLOԥ PLOOLD]OÕTODUÕQQPD\ԥndԥlԥULQLQ|ONԥyԥ daxil olub orada mԥVNXQODúPDVÕQD
mane olur;
2.Cԥmiyyԥtdԥ DUWÕT PԥVNXQODúPÕú PLOOL D]OÕTODUÕQ QPD\ԥndԥlԥULQLQ [DOTÕQ Pԥdԥniyyԥtinԥ
DVVLPLO\DVL\DVÕQDPDQHROPDTPԥqsԥdilԥ RQODUÕWԥcrid edir. øNLQFLKDOGDEXVL\DVԥWDSDUWHLGDGODQÕU
Bԥzi tԥGTLTDWoÕODU EX Yԥ ya digԥU |ONԥdԥ etnik-mԥdԥQL P[WԥOLIOL\LQ \DUDQPDVÕQÕQ TDUúÕVÕQÕQ
DOÕQPDVÕQÕQSUDNWLNLFԥhԥtdԥn ԥQUHDO\ROXPLTUDQWODUÕQ[VXVLOԥ dԥ PLOOLD]OÕTODUDPԥnsub olan miqrant-
ODUÕQ |ONԥyԥ GD[LO ROPDODUÕQÕQ TDUúÕVÕQÕQ DOÕQPDVÕ ROGX÷X TH\G HGLU  V   %X FU mԥhdudiyyԥtin
tԥWELT ROXQPDVÕQÕQ \ԥni immiqrasiya siyasԥtindԥ izolyasionizmin tԥtbiq edilmԥVLQLQ ELU oR[Vԥbԥblԥri
YDUGÕU 0ԥsԥlԥn, hakimiyyԥtdԥ RODQODU |] VWQONOԥrini vԥ \D LPWL\D]ODUÕQÕ VD[ODPDT LVWԥyirlԥr.
øPPLTUDVL\D VL\DVԥtindԥ izolyasionizmin tԥtbiq edilmԥsinin ԥsas sԥbԥbi kimi mԥdԥni transformasiya
TRU[XVXQX J|VUԥrmԥN RODU 6|KEԥW |]Jԥ mԥdԥniyyԥtԥ mԥQVXE RODQ LPPLTUDQWODUÕQ |ONԥyԥ N|oPԥlԥri
nԥticԥsindԥ |]Oԥri ilԥ \DQDúÕPԥdԥniyyԥtlԥrini dԥ gԥtirԥcԥklԥrindԥn vԥ bunun nԥticԥsindԥ |ONԥdԥ mԥdԥni
KRPRJHQOL\LQSR]XOPDVÕQGDQJHGLU0LOOLD]OÕTODUDPԥnsub oODQPLTUDQWODUÕQ|ONԥyԥ GD[LOROPDODUÕQÕQ
TDUúÕVÕQÕQ DOÕQPDVÕQD \|Qԥlԥn immiqrasiya siyasԥti Avstraliya vԥ Yaponiya tarixlԥULQLQ P[Wԥlif
mԥrhԥlԥlԥrindԥ tԥWELTHWPLúGL%XVL\DVԥt ԥsasԥQ|ONԥdԥ D÷ODUÕQYԥ ingilis mԥdԥniyyԥtinin hakimliyini
tԥmin etmԥk mԥqsԥdilԥ |ONԥdԥ LON Q|YEԥdԥ EULWDQL\DOÕODUÕQ PԥVNXQODúPDVÕQD LFD]ԥ verilirdi. Britani-
\DOÕODUGDQ VRQUD ùLPDOL $YURSDGDQ RODQ LPPLTUDQWODU DU]XROXQDQ KHVDE ROXQXUGXODU &ԥnubi
DYURSDOÕODUDELUTԥdԥUDúD÷ÕNDWHTRUL\DOÕLPPLTUDQWNLPL\DQDúÕOÕUGÕ$VL\DOÕYԥ D÷dԥrili olmayan digԥr
LPPLTUDQWODUÕQ $YVWUDOL\DGD PԥVNXQODúPDVÕQD LVԥ PQDVLEԥt mԥnfi idi 85 $YVWUDOL\DGD D÷ODUÕQ oRx-
OX÷XQXYԥ ingilis mԥdԥniyyԥWLQLQJHQLú\D\ÕOPDVÕQÕWԥmin etmԥk mԥqsԥdilԥ |ONԥyԥ N|oԥQEULWDQL\DOÕODUD
PԥyyԥQJ]ԥúWOԥr dԥ edilirdi. AvstraOL\DK|NXPԥWLD\UÕ-VHoNLOL\ԥ ԥsaslanan bu immiqrasiya siyasԥtini
\DOQÕ]-FLOGԥ rԥsmi lԥ÷YHWGL%XFUPԥhdudiyyԥtlԥ mԥdԥQLWUDQVIRUPDVL\DSURVHVLQLQTDUúÕVÕQÕ
DOPDTPPNQGH\LOdQNLPDVLUG|YUGԥ cԥmiyyԥtdԥki mԥdԥQLKRPRJHQOL\LQSR]XOPDVÕLPPLTUDsiya
ilԥ \DQDúÕWXUL]PWLFDUԥt vԥ [DOTODUDUDVÕQGDNRPPXQLNDVL\DQÕQGLJԥUQ|YOԥri nԥticԥsindԥ EDúYHULU
ø]RO\DVL\DVL\DVԥWLQLQLNLQFLIRUPDVÕaparteid siyasԥti ilԥ ED÷OÕGÕU$SDUWHLGVL\DVԥti cԥmiyyԥtdԥ DUWÕT
mԥVNXQODúPÕú PLOOL D]OÕTODUÕQ QPD\ԥndԥlԥrinLQ WLWXO [DOTÕQ Pԥdԥniyyԥtinԥ DVVLPLO\DVÕQÕQ TDUúÕVÕQÕQ
DOÕQPDVÕQÕQԥzԥrdԥ tutur.
Aparteid CԥQXEL$IULND5HVSXEOLNDVÕQGD-1994-FLOOԥrdԥ TH\GROXQDQG|YUԥrzindԥ hakimiy-
yԥtdԥ olan Milli partiya tԥrԥfindԥQDSDUÕOÕUGÕ%XVL\DVԥtin ԥVDVÕQÕLUTLD\UÕ-seoNLOLNWԥúNLOHGLUGL$SDUWHLG
siyasԥWL |ONԥ ԥKDOLVLQL  LUTL TUXSD E|OUG ³TDUDODU´ ³D÷ODU´ ³UԥnglilԥU´ Yԥ ³KLQGOLOԥU´ 2QODUÕQ
vԥtԥQGDúKTXTODUÕ[H\OLPԥKGXGODúGÕUÕOGÕ+DNLPL\\ԥtdԥ RODQLUToLOԥUD\UÕ-VHoNLOL\LKԥ\DWÕQEWQVa-
hԥlԥrindԥ tԥtbiq edirdilԥr. Qeyri-D÷ԥKDOLoQWԥhsil, sԥhiyyԥ, digԥr xidmԥt sahԥlԥULD\UÕOÕTGDIԥaliyyԥt
J|VWԥrirdi.

39
(/0øøù beynԥlxalq elmi MXUQDOøPSDNt Faktor: 1.790. &LOG6D\Õ3 ISSN: 2663-4619
SCIENTIFIC WORK international scientific journal. Impact Factor: 1.790. 2022 / Volume: 16 Issue: 3 e-ISSN: 2708-986X

Belԥliklԥ, multikulturalizm siyasԥtinin meydana gԥldiyindԥn ԥvvԥl cԥmiyyԥtdԥki etnik, irqi, dini vԥ
mԥdԥQLP[Wԥlifliklԥr assimilyasiya vԥ izolyasiya siyasԥtlԥri vasԥtisilԥ tԥnmizlԥnirdi. Tarixi hadisԥlԥrin
VRQUDNÕ JHGLúDWÕ HWQLN-mԥdԥQL P[Wԥlifliyin tԥnzimlԥnmԥsinԥ \|Qԥlԥn bu iki siyasԥt modelinin
sԥmԥrԥVL]OL\LQLJ|VWԥrdi. Belԥ NL[DOTODUÕQGQ\DJ|UQúQQYԥ fԥaliyyԥtlԥrinin ԥVDVÕQÕWԥúNLOHWPԥklԥ
hԥ\DWODUÕQGD PVEԥt rol oynayan etnik-mԥdԥni dԥyԥrlԥULQ UROXQXQ DUWGÕ÷Õ ELU G|YUGԥ assimilyasiya
siyasԥWLQLQ G]JQ ROPDGÕ÷Õ NLPL TOREDOODúPD PԥdԥniyyԥtlԥULQ TRYXúGX÷X ELU úԥraitdԥ izolyasiya
siyasԥtinin dԥ \DOQÕú ROGX÷X Pԥyyԥn olundu. Etnik, irqi, dini vԥ mԥdԥnL P[Wԥlifliklԥrin tԥnzim-
lԥnmԥsinԥ \|QԥOPLúDVVLPLO\DVL\DYԥ izolyasiya siyasԥtlԥULQLQLIODVDX÷UDPDVÕ|Wԥn ԥsrin 70-ci illԥrindԥ
ԥvvԥlcԥ Kanadada, sonra isԥ $YURSDQÕQ ELU VÕUD oR[PԥdԥniyyԥWOL |ONԥlԥrindԥ multikulturalizm
siyasԥtinin meydana gԥlmԥVLQLQEDúOÕFDVԥbԥblԥrindԥQELULROPXúGXU
Cԥmiyyԥtdԥki etnik, irqi, dini vԥ mԥdԥQLP[WԥlifliklԥULQTRUXQPDVÕQDLVWLTDPԥtlԥnԥn multikultural-
izm siyasԥWL P[Wԥlif formalarda hԥ\DWD NHoLULOԥ bilԥU EXQXQOD ED÷OÕ EX VL\DVԥtin 2 ԥVDV IRUPDVÕQÕ
J|VWԥrmԥNOD]ÕPGÕU]ԥif vԥ JFOIRUPDODUÕQÕ0XOWLNXOWXUDOL]PLQEXIRUPDODUÕDUDVÕQGDPKPIԥrqli
cԥhԥtlԥULYDUGÕU
Multikulturalizmin zԥif IRUPDVÕ etnik-PLOOLD]OÕTODUD|]HWQLN-mԥdԥni dԥyԥrlԥULQLTRUXPDToQLm-
NDQ\DUDGÕU/DNLQD]OÕTODU|]LPNDQODUÕLOԥ etnik-mԥdԥni dԥyԥrlԥULQLTRUXPDTLTWLGDUÕQGDROPDGÕTODUÕQD
J|Uԥ \DUDQPÕú VLWXDVL\DGD Fԥmiyyԥtdԥki hakim etnik-mԥdԥni dԥyԥrlԥrin qԥbul edilmԥsini ԥn optimal
oÕ[Õú \ROX NLPL GԥyԥrlԥndirirlԥU %DúTD V|]Oԥ desԥk, onlar elԥ bir vԥziyyԥtԥ GúUOԥr ki, onlara xarici
tԥzyiq olmadaQ|]LVWԥklԥri ilԥ WLWXO[DOTÕQHWQLN-mԥdԥni dԥyԥrlԥrini qԥbul etmԥk sԥUIHGLUg]Pԥdԥni
kimliyini, etnik-mԥdԥni dԥyԥrlԥrini qorumaq isԥ oԥWLQ ROXU 0|YFXG Yԥziyyԥtdԥ D]OÕTODUÕQ EDúTD oÕ[Õú
\ROX ROPDGÕ÷ÕQD J|Uԥ RQODUN|QOOúԥkildԥ etnik-mԥdԥni dԥyԥrlԥrini qorumaq fikrindԥn tamamilԥ dԥ
ROPDVDPԥyyԥn dԥrԥcԥdԥ ԥOoԥkirlԥr vԥ EXQXQODGD\DúDGÕTODUÕFԥmiyyԥtԥ inteqrasiya ROXQPD÷ÕSUDNWLNL
cԥhԥtdԥn daha ԥOYHULúOLKHVDEHGLUOԥr. Mԥsԥlԥn, multikulturalizmin zԥLIIRUPDVÕoR[PLOOԥWOL6RYHWøWWLIa-
TÕQGDPúDKLGԥ olunurdu. 665ø-nin tԥrkibindԥ RODQEWQTH\UL-UXVLWLLIDTUHVSXEOLNDODUÕQÕQԥrazilԥrindԥ
|]GLOOԥrini, ԥdԥEL\\DWODUÕQÕPԥdԥniyyԥtlԥULQL TRUXPD÷D Yԥ LQNLúDI HWGLUPԥyԥ JHQLúLPNDQODUÕROVD GD
RQODUGDKDoR[UXV[DOTÕQÕQHWQLN-mԥdԥni dԥyԥrlԥrini, tarixini |\Uԥnmԥyԥ, rus dilindԥ tԥKVLODOPD÷Ds-
WQON YHULUGLOԥU dQNL EX RQODUD úԥ[VL NDU\HUDODUÕQÕ TXUPDTGD \DúDGÕTODUÕ FԥmiyyԥWLQ EWQ Va-
hԥlԥrindԥ nailiyyԥtlԥr ԥldԥ etmԥkdԥ N|Pԥklik edirdi.
0DVLUG|YUGԥ tԥxminԥQR[úDUYԥziyyԥWELUoR[4ԥUE|ONԥlԥrindԥ (ABù.DQDGD1LGHUODQG%|\N
Britaniya, Avstriya vԥ E PúDKLGԥ ROXQXU%X|ONԥlԥrdԥ \DúD\DQPLOOLD]OÕTODUÕQQPD\ԥndԥlԥrinԥ on-
ODUÕQ HWQLN-mԥdԥni dԥyԥrlԥtrinԥ PQDVLEԥtdԥ WROHUDQWOÕT QPD\Lú HWGLULOLU %HOԥ ELU PQDVLEԥtin
nԥticԥsindԥ PLOOL D]OÕTODUÕQ QPayԥndԥlԥrinԥ \DúDGÕTODUÕ 4ԥUE G|YOԥtlԥrindԥ |] DGԥt-ԥnԥnԥlԥrini
qorumaq, ana dillԥrindԥ qԥzet vԥ MXUQDOoÕ[DUPDTKԥtta ana dilindԥ mԥktԥEDoPDTKTXTODUÕYHULOPLúGLU
Klassik liberal cԥmiyyԥt qeyri-liberal elementlԥri ehtiva edԥ bilԥr. Liberal cԥmiyyԥtlԥrLQPLOOLD]OÕTODUÕQ
QPD\ԥndԥlԥrinԥ QPD\LúHWGLUGL\LWROHUDQWOÕTD]OÕTODUÕQHWQLN-mԥdԥni dԥyԥrlԥrini nԥ assimilasiya edir,
nԥ dԥ onu tԥcrid edir.
Multikulturalizmin zԥLI IRUPDVÕQGDQ Iԥrqli olaraq onun JFO IRUPDVÕ PLOOL D]OÕTODUD |] HWQLN-
mԥdԥni dԥyԥrlԥULQL TRUXPDT oQ D]DGOÕT YHUPԥklԥ \DQDúÕ RQODUÕQ \DúDGÕTODUÕ FԥmiyyԥWLQ EWQ Va-
hԥlԥrindԥ fԥDOLúWLUDN HWPԥlԥULoQKԥUFUúԥUDLWLQ \DUDGÕOPDVÕQÕWԥlԥE HGLU0XOWLNXOWXUDOL]PLQ JFO
IRUPDVÕ Fԥmiyyԥtdԥki etnik-mԥdԥQL P[Wԥlifliyԥ PQDVLEԥtdԥ G|]POO\Q QPD\Lú HWGLULOPԥsi ilԥ
kifayԥtlԥQPLU2EXP[WԥOLIOL\LQG|YOԥt tԥrԥfindԥQTRUXQPDVÕQÕYԥ LQNLúDIHWGLULOPԥsini, onun maddi,
KTXTL Yԥ mԥnԥvi cԥhԥtdԥn dԥstԥklԥnmԥVLQL YDFLE KHVDE HGLU 0XOWLNXOWXUDOL]PLQ WDQÕQPÕú
tԥGTLTDWoÕODUÕQGDQRODQSURIHVVRU9LO.LPOLNDJ|VWԥULUNLG|YOԥt onun ԥrazisindԥ \DúD\DQEWQHWQLN
dini vԥ LUTLTUXSODUÕQKTXTODUÕQÕWDQÕPDOÕYԥ RQODUÕQPԥdԥniyyԥtlԥULQLQTRUXQPDVÕLVWLTDPԥtindԥ [VXVL
proqramlar tԥklif etmԥlidir.
Tarixi prosesdԥ IRUPDODúDQPVEԥt vԥ RE\HNWLY[DUDNWHUGDúÕ\DQLQVDQODUÕQGQ\DJ|UQúQQYԥ
fԥaliyyԥtlԥrinin mԥ]PXQXQX Pԥyyԥn edԥn vԥ istiqamԥtlԥndirԥn etnik-mԥdԥQL P[Wԥlifliklik vԥ onun
ԥVDVÕQÕ WԥúNLO HGԥn etnik-mԥdԥni dԥyԥrlԥU PDVLU LFWLPDL LQNLúDIGD PԥyyԥQHGLFL URO R\QD\ÕU %X LVԥ
PDVLUG|YUGԥ mԥdԥniyyԥWLQLFWLPDLLQNLúDIÕQGDDSDUÕFÕUROR\QDPDVÕQGDQLUԥli gԥlir. Bu isԥ ictimai ink-
LúDIÕQ [VXVLOԥ dԥ onun sԥbԥb vԥ istiqamԥWLQLQ R FPOԥdԥQ [DOTODUÕQ |ONԥ daxilindԥ vԥ beynԥlxalq
PQDVLEԥtlԥr sistemindԥ GDYUDQÕúÕQÕQWԥGTLTROXQPDVÕQÕQԥQPKPPHWRGRORMLSULQVLSOԥrindԥn biridir.
MԥdԥniyyԥWLQLFWLPDLLQNLúDIGDDSDUÕFÕUROXQXQDUWPDVÕPDVLULFWLPDLLQNLúDIÕQ[VXVL\\ԥtlԥrindԥn
irԥli gԥOLU %X [VXVL\\ԥtlԥr isԥ GQ\D NRPPXQLVW VLVWHPLQLQ GD÷ÕOPDVÕ Yԥ beynԥO[DOT PQDVLEԥtlԥrin
40
(/0øøù beynԥlxalq elmi MXUQDOøPSDNt Faktor: 1.790. &LOG6D\Õ3 ISSN: 2663-4619
SCIENTIFIC WORK international scientific journal. Impact Factor: 1.790. 2022 / Volume: 16 Issue: 3 e-ISSN: 2708-986X

\HQL VLVWHPLQLQ IRUPDODúPDVÕ LOԥ ED÷OÕGÕU 6R\XT PKDULEԥ illԥUL G|YUQGԥ ideoloji, siyasi, iqtisadi vԥ
hԥrbi sahԥlԥrdԥ bir-birinԥ GúPԥn olan iki siyasi sistem-NHoPLú 6RYHW øWWLIDTÕQÕQ EDúoÕOÕT HWGL\L NRm-
munist sistemi vԥ $%ù-Õn ԥWUDIÕQGD ELUOԥúԥn QԥUE GQ\DVÕ ± TDUúÕ-TDUúÕ\D GXUDQGD RQODUÕQ [DOTODUÕQÕ
hԥPoLQLQEXVLVWHPOԥrdԥn birinԥ mԥQVXERODQ³oQFGQ\D´|ONԥlԥULQLQ[DOTODUÕQÕLONQ|YEԥdԥ TDUúÕ
tԥrԥfdԥn gԥlԥ bilԥn tԥKONԥ narahat edirdi. Belԥ RODQúԥraitdԥ bu xalqlar arasÕQGDԥsas fԥrqli cԥhԥtlԥr ide-
RORMLVL\DVL\D[XGLTWLVDGL[DUDNWHUGDúÕ\ÕUGÕ'Q\DNRPPXQLVWVLVWHPLQLQGD÷ÕOPDVÕH\QL]DPDQGDELU-
birinԥ zidd olan iki sosial-siyasi sistemdԥn birinin tarix arenasindan getmԥsinԥ gԥtirdi. Nԥticԥdԥ GQ\D
[DOTODUÕ|]Pԥdԥni N|NOԥrinԥ, daha konkret desԥk, etnik-mԥdԥni dԥyԥrlԥrinԥ PUDFLԥt etmԥN LPNDQÕQÕ
ԥldԥ etdilԥU %DúTD V|]Oԥ desԥN GQ\D NRPPXQLVW VLVWHPLQLQ GD÷ÕOPDVÕ VR\XT PKDULEԥyԥ son
qoymaqla bir-birinԥ zidd olan iki sosial-siyasi sistemin siyasi, hԥrbi iqtisadi vԥ idHRORMLTDUúÕGXUPDVÕQÕ
DUDGDQ TDOGÕUGÕ 3RVW-NRPPXQLVW G|YUGԥ tarixinԥ, dininԥ, dilinԥ vԥ PXPL\\ԥtlԥ etnik-mԥdԥni
dԥyԥrlԥrinԥ PUDFLԥt edԥQ[DOTODU|]NLPOL\LQLPԥyyԥn edirlԥr. Bu dԥyԥrlԥU[DOTODUDUDVÕQGDRODQԥsas
fԥrqlԥri tԥúNLOHGLU6DPXLO+DQWLQTRQEXKDTGDILNULQLEXFULIDGԥ HGLU³<HQLGQ\DGD[DOTODUDUDVÕQGD
ԥsas fԥrqlԥr ideoloji, siyasi iqtisadi deyil, mԥdԥQL[DUDNWHUGDúÕ\ÕU´ V 
0DVLU 4ԥrb ԥdԥEL\\DWÕQGD 6DPXHO +DQWLQTWRQ 5RQDOG øQTOHTDUG   )UHQVLV )XNX\DPD  
Zbiqnev Bjejinski (7), Fԥrid Zԥkԥriyyԥ (8) vԥ EDúTDPԥlliflԥULFWLPDLLQNLúDIGDPԥdԥniyyԥWLQDSDUÕFÕURO
R\QDGÕ÷ÕQÕTH\GHGLUOԥr.
øFWLPDLLQNLúDIGDPԥdԥniyyԥWLQ DSDUÕFÕ URO R\QDPDVÕPDVLU G|YUGԥ etnik-mԥdԥQLP[Wԥlifliyin vԥ
onun ԥVDVÕQÕ WԥúNLO HGԥn etnik-mԥdԥni dԥyԥrlԥULQ TRUXQPDVÕQÕQ Yԥ LQNLúDIÕQÕQ YDFLEOL\LQL ԥVDVODQGÕUÕU
øFWLPDL LQNLúDIGD PԥdԥniyyԥWLQ DSDUÕFÕ URO R\QDPDVÕ PXOWLNXOWXUDOL]P VL\DVԥWLQLQ G]JQ VL\DVԥt
ROGX÷XQXVEXWHGLU%XQXWDUL[LKDGLVԥlԥULQJHGLúDWÕGDVEXWHWGL%HOԥ ki, etnik-mԥdԥQLP[Wԥlifliyin
G|YOԥt tԥrԥfindԥn tԥnzimlԥnmԥsi tarixi assimiliyasiya vԥ izolyasiya siyasԥt modellԥrinin sԥmԥrԥsizliyini
J|VWԥrmԥklԥ |Wԥn ԥsrin 60-70-ci illԥrindԥ multikulturalizm siyasԥWLQLQ P\GDQD JԥlmԥVLQLQ EDúOÕFD
sԥbԥblԥrindԥQELULROPXúGXU
Multikulturalizm mԥfhumunun mԥ]PXQXQXGDKDGDD\GÕQúԥkildԥ PԥyyԥnlԥúGLUPԥNoQRQXtol-
HUDQWOÕTYԥ interkulturalizm mԥIKXPODUÕLOԥ PTD\LVԥ etmԥk mԥqsԥdԥX\÷XQGXU
Multikulturalizm mԥIKXPX |] Pԥ]PXQXQD J|Uԥ WROHUDQWOÕT mԥIKXPXQD \D[ÕQGÕU 'DKD NRQNUHW
desԥNWROHUDQWOÕTPXOtikulturalizm siyasԥtinin ԥVDVÕQÕWԥúNLO HGLU0XOWLNXOWXUDOL]P ELUVL\DVԥt kimi bu
D]OÕTODUDYԥ onlara mԥxsus olan etnik-mԥdԥni dԥyԥrlԥrԥ PQDVLEԥtdԥ titul xalq tԥrԥfindԥQG|]POO\Q
yԥQLWROHUDQWOÕ÷ÕQQPD\LúHWGLULOPԥsini nԥzԥrdԥ tutur.
³0XOWLNXOWXUalizm etnik vԥ GLQL D]OÕTODUDPQDVLEԥtdԥ WROHUDQWOÕTOD \DQDúÕ RQODUD Yԥ RQODUÕQ HWQLN-
mԥdԥni dԥyԥrlԥrinԥ K|UPԥtlԥ \DQDúPDQÕGDHKWLYDHGLU´  %XQXQOD ԥlaqԥGDUWDQÕQPÕúEULWDQL\DOÕ
tԥGTLTDUoÕ%KL[X3DUH[TH\GHGLUNLPXOWLNXOWXUDOL]Púԥraitindԥ etnik vԥ GLQLD]OÕTODUÕQWDQÕQPDVÕWԥlԥbi
WROHUDQWOÕ÷ÕDúDUDTFԥmiyyԥtdԥ P|YFXGRODQP[Wԥlifliklԥri qԥbul etmԥyi, onlara K|UPԥtlԥ \DQDúPDQÕYԥ
hԥWWDRQODUÕWԥsdiq etmԥyi nԥzԥrdԥ tutur.
Multikulturalizm vԥ interkulturalizm mԥIKXPODUÕQD Jԥldikdԥ isԥ qeyd etmԥN OD]ÕPGÕU NL Eԥzԥn
ԥdԥbiyyatda bu mԥIKXPODUÕELU-biri ilԥ TDUÕúGÕUÕUODUKԥWWDRQODUÕVԥhvԥn eynilԥúGLULUOԥU/DNLQEXG]JQ
GH\LOdQNLPXOWLNXOWXUDOL]PYԥ interkulturalizm mԥIKXPODUÕDUDVÕQGDPԥyyԥn fԥrqli cԥhԥtlԥUYDUGÕU
Etnik-mԥdԥQL P[WԥOLIOL\LQ GDúÕ\ÕFÕODUÕQÕQ ELUJԥ\DúD\ÕúÕQÕ RQODU DUDVÕQGD WROHUDQWOÕ÷ÕQ Kԥtta
TDUúÕOÕTOÕ K|UPԥWLQ LQNLúDI HWGLULOPԥsini nԥzԥrdԥ tutan multikulturalizm siyasԥWL EX P[Wԥlifliyi bԥzԥn
TDEDUWPDTOD PWOԥqlԥúGLUPԥklԥ cԥmiyyԥtdԥ sosLDO IUDTPHQWDVL\D GH]LQWHTUDVL\D KDOODUÕQÕQ
\DUDQPDVÕQDVԥbԥb olur. Belԥ KDOODU[VXVLOԥ PDVLUOLEHUDOGHPRNUDWL\D|ONԥlԥrindԥ EDúYHULU
Multikulturalizm siyasԥtinin hԥ\DWD NHoLULOPԥsindԥ, onun prinsiplԥrinԥ riayԥW ROXQPDVÕQGD EWQ
|ONԥlԥrdԥ G|YOԥt apDUÕFÕUROR\QD\ÕU0XOWLNXOWXUDOL]PLQVL\DVԥtindԥQLPWLQDHWPLúELUQHoԥ liberal demo-
NUDWL\D|ONԥlԥrinin tԥFUEԥVLJ|VWԥrir ki, cԥmiyyԥtdԥ P|YFXGRODQHWQLNLUTLGLQLYԥ mԥdԥQLP[Wԥlif-
liklԥUPDVLUOLEHUDOL]PLQSURQVLSOԥrinԥ ԥsasԥn tԥnzimlԥndikdԥ, yԥni G|YOԥWPLOOLD]OÕTODUÕQHWQLN-mԥdԥni
dԥyԥrlԥULQLQTRUXQPDVÕQDYԥ LQNLúDIHWGLULOPԥsinԥ PQDVLEԥtdԥ hԥddindԥQDUWÕTVԥ\J|VWԥrdikdԥEXLúGԥ
RQODUD WDP D]DGOÕT YHUGLNGԥ, digԥr tԥrԥfdԥn isԥ RQODUÕQ \DúDGÕTODUÕ Fԥmiyyԥtԥ LQWHTUDVL\D ROXQPDODUÕ
istiqamԥtindԥ lD]ÕPLWԥdbirlԥU J|UPԥdikdԥPLOOL D]OÕTODU Fԥmiyyԥtdԥ WLWXO[DOTÕQ JHQLú \D\ÕOPÕú HWQLN-
mԥdԥni dԥyԥrlԥrindԥQPԥyyԥQROXQPXúHWQLN-GDYUDQÕúQRUPDODUÕQGDQWԥcrid olunaraq, hԥtta bԥzԥn bu
dԥyԥrlԥrԥ vԥ QRUPDODUD TDUúÕ PTDYLPԥW J|VWԥrԥrԥN |] HWQLN-mԥdԥni dԥyԥrlԥrinԥ VÕ÷ÕQÕUODU %HOԥ olan
úԥraitdԥ cԥmiyyԥtdԥ dezinteqrasiya proseslԥULEDúYHULU&ԥmiyyԥWP[WԥOLIHWQLNGLQLLFPDODUDE|OQU
%XLFPDODUDUDVÕQGDGLDORTYԥ ԥmԥNGDúOÕTԥlaqԥlԥri zԥif olur.
41
(/0øøù beynԥlxalq elmi MXUQDOøPSDNt Faktor: 1.790. &LOG6D\Õ3 ISSN: 2663-4619
SCIENTIFIC WORK international scientific journal. Impact Factor: 1.790. 2022 / Volume: 16 Issue: 3 e-ISSN: 2708-986X

MԥOXP ROGX÷X NLPL P[Wԥliflikdԥ ELUOLN NRQVHSVL\DVÕ Kԥm H\QLOLNVL] R[úDUOÕTVÕ] ELUOLN Kԥm dԥ
SDUoDODQPDROPD\DQP[Wԥliflik demԥNGLU0[Wԥliflikdԥ birliyi tԥcԥVVPHGԥn cԥmiyyԥt vԥ ya interkul-
tural cԥmiyyԥt etnik-mԥdԥQLP[Wԥlifliyԥ PQDVLEԥtdԥ QPD\LúROXQDQG|]PV]ONOԥEXP[Wԥlifliyi
WDQÕPDTODYԥ qorumaqla mԥKGXGODúPÕU2HWQLN-mԥdԥQLP[WԥOLIOL\LQTRUXQPDVÕQDLQNLúDIÕQPKP
sԥbԥblԥrindԥQELULNLPL\DQDúDUDTRQODUÕQELU-birilԥ TRYXúPDVÕQDELUOԥúPԥsinԥ úԥUDLW\DUDGÕU0[Wԥlif-
liklԥrin birlԥúPԥsi isԥ |]Q|YEԥsindԥ RQODUDUDVÕQGDTDUúÕGXUPDWԥKONԥsini DUDGDQTDOGÕUÕUYԥ PXPLOLk-
dԥ cԥmiyyԥtin zԥnginlԥúPԥsinԥ sԥbԥb olur.
%|\N %ULWDQL\D Yԥ digԥU OLEHUDO GHPRNUDWL\D |ONԥlԥrindԥ etnik vԥ GLQL D]OÕTODU oQ G|YOԥt
tԥrԥfindԥQ\DUDGÕODQúԥUDLWRQODUÕQ|]Qԥ TDSDQPDVÕQDFԥmiyyԥtdԥn tԥFULGROPDODUÕQDRQDLQWeqrasiya
olmaq istԥmԥmԥlԥrinԥ gԥtirir. Belԥ úԥrait hԥm hakim dairԥlԥrin, hԥm dԥ D]OÕTODUÕQ QPD\ԥndԥlԥrinin
PDUDTODUÕQD ]LGGLU %HOԥ ki, cԥmiyyԥtdԥ inteqrasiya proseslԥULQLQ ROPDPDVÕ RUDGD SDUoDODQPD
proseslԥULQLLQNLúDIHWGLULUYԥ mԥdԥniyyԥtlԥUDUDVÕGLQOԥUDUDVÕTDUúÕGXUPD\DVԥbԥb olur.
Etnik-mԥdԥQL P[Wԥlifliklԥr, etnik-mԥdԥni dԥyԥrlԥr bir-birilԥ TRYXúGXTGD \D[ÕQODúGÕTGD GLDORTD
girdikdԥ mԥdԥniyyԥtlԥUDUDVÕ GLQOԥUDUDVÕ GLDORTXQ ԥmԥNGDúOÕ÷ÕQ PXPL\\ԥtlԥ cԥmiyyԥWLQ LQNLúDIÕQD
sԥbԥEROXUԤNVKDOGD\ԥnLEXP[Wԥlifliklԥr, dԥyԥrlԥUPWOԥqlԥúGLULOGLNGԥ, bir-birinԥ TDUúÕTR\XOGXTGD
TDUúÕGXUPD\DPQDTLúԥyԥ sԥbԥEROXUøQWHUNXOWXUDOL]PLQԥVDVPDEԥt cԥhԥtlԥrindԥn biri odur ki, o, et-
nik-mԥdԥQLP[WԥOLIOL\LQSR]LWLYSRWHQVLDOÕQՁ]Uԥ oÕ[DUÕUQHTDWLYSRWHQVLDOÕQÕQLVԥ UHDOODúPDVÕQDLPNDQ
vermir.øQWHUNXOWXUDOL]PLQTH\GROXQDQPVEԥt cԥhԥWLQLQUHDOODúGÕUÕOPDVÕQÕQԥVDVúԥrti onun multikultur-
alizmԥ ԥVDVODQPDVÕGÕU Cԥmiyyԥtdԥki etnik-mԥdԥQL P[WԥOLIOLN WDQÕQPDGÕTGD TRUXQPDGÕTGD RQODU
DUDVÕQGDGLDORTYԥ ԥmԥNGDúOÕTPQDVLEԥtlԥULQLQ\DUDGÕOPDVÕPPNQROPXU%XLVԥ |]Q|YEԥsindԥ istԥr
|ONԥGD[LOL PVWԥvidԥ, istԥrsԥ dԥ beynԥO[DOT PVWԥvidԥ dinlԥUDUDVÕ PԥdԥniyyԥtlԥUDUDVÕ GLDORTXQ Yԥ
ԥmԥNGDúOÕ÷ÕQLQNLúDIÕQÕQTDUúÕVÕQÕDODUDTHWQLNYԥ dini zԥmindԥ TDUúÕGXUPD\DVԥbԥb olur.
³0DVLU G|YUGԥ øQFWLPDL LQNLúDIGD PԥdԥniyyԥWLQ DSDUÕFÕ URO R\QDPDVÕ LGH\DVÕ LFWLPDL LQNLúDIÕQ
[VXVLOԥ dԥ onun sԥbԥb vԥ istiqamԥWLQLQRFPOԥdԥQ[DOTODUÕQ|ONԥ daxilindԥ vԥ beynԥO[DOTPQDVLEԥtlԥr
sistemindԥ GDYUDQÕúÕQÕQWԥGTLTROXQPDVÕQÕQԥQPKPPHWodoloji prinsiplԥrindԥQELULGLU´ V 
Belԥliklԥ |] Kԥcminԥ J|Uԥ interkulturalizm mԥfhumu multikulturalizm mԥIKXPXQGDQ JHQLúGLU
7ROHUDQWOÕTPXOWLNXOWXUDOL]PLQԥVDVÕQÕWԥúNLOHWGL\LNLPLPXOWLNXOWXUDOL]PGԥ interkulturalizmin ԥVDVÕQÕQ
tԥúNLOHGLUEyler dairԥVLWROHUDQWOÕTPXOWLNXOWXUDOL]PYԥ interkulturalizm mԥIKXPODUÕQÕQELU-birilԥ PQa-
sibԥtlԥULDúD÷ÕGDNÕúԥkildԥ tԥVYLUROXQPXúGXU

Nԥticԥ
0ԥyyԥQ WDUL[L G|YUOԥrdԥ, hԥPoLQLQ PDVLU G|YUGԥ dԥ tԥtbiq olunan assimilyasiya, izolyasiya vԥ
L]RO\DVL\DQÕQYDULDQWÕRODQDSDUWHLGVL\DVԥt modellԥrindԥn fԥrqli olaraq multikulturalizm siyasԥti etnik-
mԥdԥQLP[Wԥlifliyin vԥ RQODUÕQԥVDVÕQÕWԥúNLOHGԥn dԥyԥrlԥULQTRUXQPDVÕQD\|QԥOPLúGLU Multikultural-
izm titul etnos ilԥ PLOOL D]OÕTODUÕQ HWQLN-mԥdԥni dԥyԥrlԥrinin LQNLúDIÕQD H\QL úԥUDLW \DUDWPDTOD RQODUÕQ
mԥdԥniyyԥtlԥULQLQTDUúÕOÕTOÕWԥVLULoQ]ԥPLQ\DUDGÕU
Etnik-mԥdԥQL P[Wԥlifliklԥr, etnik-mԥdԥni dԥyԥrlԥr bir-birilԥ TRYXúGXTGD \D[ÕQODúGÕTGD GLDORTD
girdikdԥ mԥdԥniyyԥtlԥUDUDVÕ GLQOԥUDUDVÕ GLDORTXQ ԥmԥNGDúOÕ÷ÕQ PXPL\\ԥtlԥ cԥmiyyԥWLQ LQNLúDIÕQD
sԥbԥEROXUԤNVKDOGD\ԥQLEXP[Wԥlifliklԥr, dԥyԥrlԥUPWOԥqlԥúGLULOGLNGԥ, bir-birinԥ TDUúÕTR\XOGXTGD
TDUúÕGXUPD\DPQDTLúԥyԥ sԥbԥb olur.

Ԥdԥbiyyat
1. Gordon, M. Assimilation in American Life: The Role of Race, Religion and National Origins.
Oxford University Press, New York, 1996, p.14
2. Kukathas, C. Theoretical Foundations of Multicultralism. http//econfaculty.gmu.edu / probett-
ke/ workshop /fall04/theoretical _foundations.pdf p.3
3. Humtington, S. The Clash of Civilizations and the Remaking of World Order. New York, Si-
mon and Schuster, 1996, p.21.
4. E.Nԥcԥfov. Multikulturalizmin soisal-fԥlsԥfi tԥKOLOL%DNÕ
5. (1DGMDIRY.YRSURVXRERSUHGHO\D\XúH\UROLNXOWLULYREVKHVWYHQQRPUD]YLWLL(OPLԥsԥrlԥr,
BSU, 2006, ʋV-68
6. Declaration of Principles on Tolerance. Article 1.1

42
(/0øøù beynԥlxalq elmi MXUQDOøPSDNt Faktor: 1.790. &LOG6D\Õ3 ISSN: 2663-4619
SCIENTIFIC WORK international scientific journal. Impact Factor: 1.790. 2022 / Volume: 16 Issue: 3 e-ISSN: 2708-986X

7. UNESCO Universal Declaration on Culural Diversity. Article 3

8. =DNDULD)³&XOWXUHLV'HVWLQ\± $&RQYHUVDWLRQZLWK/HH.XDQ<HZ´ p. 116.
9. +VH\QRY6$]ԥUED\FDQGDGLQLWROHUDQWOÕTPԥdԥniyyԥti: tarix vԥ PDVLUOLN%DNÕ
10. Armstrong K.A. History of God: The 4,000-Year Quest of Judaism, Christianity and Islam
(1994)
11. http://shirvan.cls.az/front/files/libraries/2474/books/614985718.pdf
12. https://elar.urfu.ru/bitstream/10995/36192/1/978-5-7996-1629-8_2015.pdf

Rԥ\oLGRV ù$÷DNLúL\HYD

*|QGԥULOLE 4ԥEXOHGLOLE

43