Bai Giang - nguyen Ly - thiet Ke KIẾN TRÚC CÔNG NGHIỆP

KTS.
Lê Hữu Trình
NGUYÊN LÝ THI T K KI N TRÚC CÔNG NGHI P
Tr ng Đ i Học Ki n Trúc Đà Nẵng

Khoa Ki n Trúc
---------0o0----------
BÀI GI NG
NGUYÊN LÝ THI T K
KI NTRÚC CÔNG NGHI P
So n gi ng: KTS. Lê Hữu Trình
L u hành nội bộ.

Đà Nẵng, tháng 06 nĕm 2010.
-1-
KTS. Lê Hữu Trình
M CL C
Chư ng 1: Nh ng khái ni m chung Trang 5

1.1. Khái ni m cơ b n về công nghi p ……. 5
1.1.1. Khái ni m ……. 5
1.1.2. Phân lo i ……. 6
1.2. Khái ni m về ho t động xây dựng công nghi p ……. 8
1.3. Tình hình xây dựng công nghi p n ớc ta và trên th giới ……. 9
1.3.1. Tình hình xây dựng công nghi p trên th giới ……. 9
1.3.2. Tình hình xây dựng công nghi p n ớc ta ……. 9
1.3.3. Những xu h ớng mới trong xây dựng công nghi p hi n nay …... 10
Chư ng 2: C s quy ho ch các khu công nghi p …… 12

2.1. Phân lo i khu công nghi p …… 12
2.2. Khu công nghi p trong cấu trúc đô thị …… 13
2.2.1. Khái ni m chung về đô thị …… 13
2.2.2. Lựa chọn địa điểm bố trí khu công nghi p trong thành phố …… 15
2.2.3. Các gi i pháp bố trí khu công nghi p trong đô thị …… 16
Chư ng 3: Thi t k t ng m t b ng XNCN …… 18

3.1. Các cơ s để thi t k tổng mặt bằng XNCN (1t) …… 18
3.1.1. Các tài li u có liên quan đ n lô đất xây dựng XNCN …… 18
3.1.2. Các tài li u về công ngh s n xuất của XNCN …… 18
3.1.3. Các quy định, tiêu chu n, quy ph m thi t k …… 18
3.2. Các nguyên tắc quy ho ch tổng mặt bằng XNCN (1t) …… 18
3.3. Cơ cấu tổ chức không gian tổng mặt bằng XNCN (2t) …… 19
3.3.1. Các khu chức năng của XNCN (1t) …… 19
3.3.2. Các gi i pháp quy ho ch tổng mặt bằng (1t) …… 21
3.4. Các bi n pháp nâng cao hi u qu sử dụng đất …….26
3.4.1. Hợp khối công trình …….26
3.4.2. Nâng t ng công trình …….28
3.5. M rộng và c i t o XNCN …….28
3.5.1. M rộng XNCN …….28
3.5.2. C i t o XNCN …….28
3.6. Các chỉ tiêu kinh t kỹ thuật của tổng mặt bằng XNCN …….29
3.7. Lựa chọn và bố trí công trình trong XNCN …….30
3.7.1. Lựa chọn hình dáng …….30
3.7.2. Bố trí công trình …….30
3.8. Tổ chức h thống giao thông trong XNCN …….33
3.8.1. Tổ chức h thống đ ng sắt …….33
3.8.2. Tổ chức h thống đ ng ô tô …….35
3.8.3. Tổ chức các h thống giao thông khác …….37
3.9. Tổ chức các h thống cung cấp kỹ thuật của XNCN …….37
3.9.1. Các lo i m ng l ới đ ng ống cung cấp kỹ thuật …….37
-2-
3.9.1. Các gi i pháp bố trí …….38

3.10. Quy ho ch san nền và hoàn thi n khu đất xây dựng XNCN …….40
3.10.1. Quy ho ch san nền …….40
3.10.2. Công tác hoàn thi n khu đất xây dựng XNCN …….40
Chư ng 4: Thi t k ki n trúc nhà và công trình công nghi p …….42

4.1. Phân lo i nhà công nghi p …….42
4.1.1. Phân lo i theo chức năng s n xuất …….42
4.1.2. Phân lo i theo đặc điểm xây dựng thỏa mãn yêu c u chức năng …….42
4.1.3. Phân lo i theo độ bền …….42
4.1.4. Phân lo i theo sử dụng thi t bị vận chuyển nâng trong nhà …….43
4.1.5. Phân lo i theo sơ đồ k t cấu chịu lực …….43
4.1.6. Phân lo i theo số t ng …….43
4.1.7. Phân lo i theo đặc điểm s n xuất bên trong …….43
4.2. Cơ s nghiên cứu thi t k nhà s n xuất …….43
4.2.1. Các y u tố s n xuất bên trong …….43
4.2.2. Các y u tố bên ngoài …….49
4.2.3. Các y u tố kỹ thuật xây dựng và vật li u xây dựng …….50
4.3. Thi t k công trình hành chính của XNCN …….50
4.3.1. Phân lo i …….50
4.3.2. Vị trí bố trí trên tổng mặt bằng …….50
4.3.3. Quy mô chi m đất …….51
4.3.4. Gi i pháp thi t k …….51
4.3.5. Các yêu c u thi t k …….52
4.3.6. Thi t k mặt cắt …….53
4.4. Thi t k công trình phúc lợi của XNCN …….53
4.5. Thống nhất hóa điển hình hóa …….54
4.5.1. Thống nhất hóa …….54
4.5.2. Điển hình hóa …….54
4.5.3. Kích th ớc thống nhất trong xây dựng …….55
4.5.4. Quy định về TNH các gi i pháp MB và hình khối nhà CN …….55
Chư ng 5: Thi t k ki n trúc nhà công nghi p m t t ng …….57

5.1. Bố trí các bộ phận chức năng nhà s n xuất một t ng …….57
5.1.1. Các bộ phận chức năng nhà s n xuất một t ng …….57
5.1.2. Bố trí các bộ phận chức năng …….57
5.2. Tổ chức giao thông trong nhà s n xuất một t ng …….60
5.2.1. Đ ng vận chuyển trên nền, hành lang và lối thoát cho ng i …….60
5.2.2. Ph ơng ti n vận chuyển …….61
5.3. Bố trí h thống cung cấp, đ m b o kỹ thuật trong nhà CN một t ng …….67
5.4. Gi i pháp xây dựng đáp ứng về yêu c u chi u sáng tự nhiên …….69
-3-
Chư ng 6: Thi t k ki n trúc nhà công nghi p nhi u t ng …….71

6.1. Xác định hình dáng mặt bằng …….71
6.2. Lựa chọn l ới cột …….71
6.3. Quy ho ch mặt bằng …….71
6.4. Tổ chức h thống giao thông và thoát ng i …….74
6.5. Gi i pháp k t cấu …….76
6.6. Gi i pháp chi u sáng tự nhiên cho nhà CN nhiều t ng …….76
-4-
Chư ng I: NH NG KHÁI NI M CHUNG

1.1. Khái ni m c b n v công nghi p
1.1.1. Khái ni m
Hình 1.1: Nhà máy lọc d u Dung Quất ( nh: ĐĔNG NAM)
Vi t Nam hi n đang chuyển từ nền kinh t nông nghi p sang nền kinh t công
nghi p. Mục tiêu đặt ra là đ n năm 2020, n ớc ta ph i gi m tỷ trọng từ kho ng 70% số
lao động nông nghi p hi n nay xuống còn kho ng 20-30% và tỷ trọng lao động công
nghi p, dịch vụ s tăng d n đ n kho ng 70-80%. Vì vậy vi c hình thành các khu công
nghi p tập trung, khu ch xuất, khu công ngh cao,...là điều tất y u. Đây cũng chính là
động lực cho quá trình đô thị hoá Vi t Nam.
Khái ni m công nghi p, ki n trúc công nghi p:
Khái niệm về công nghiệp khá rộng, về cơ b n đó là những ho t động kinh t với
kỹ thuật s n xuất tiên ti n, công nghi p hóa cao, quy mô lớn nhằm phục vụ cho vi c
khai thác, ch bi n nguyên vật li u để t o ra các ph ơng ti n s n xuất và các lo i hàng
hóa phục vụ cho mọi nhu c u của con ng i với ph m vi thị tr ng rộng lớn.
Thủ công nghi p cũng là ho t động s n xuất hàng hoá nh công nghi p, song
chúng là các ho t động s n xuất nhỏ lẻ, mục đích là phục vụ các đối t ợng khách hàng
nhỏ lẻ, ph m vi nhỏ. Đặc điểm của thủ công nghi p là lao động thủ công đóng vai trò
chủ đ o, vốn đ u t ít.
Kiến trúc công nghiệp là ngh thuật về xây dựng nhà, công trình kỹ thuật, các
qu n thể ki n trúc (khu, cụm công nghi p, các XNCN), các đối t ợng liên quan đ n
phục vụ cho các ho t động s n xuất công nghi p.
Nhi m vụ của các ki n trúc s khi thi t k ki n trúc công nghi p là ph i t o nên
các công trình công nghi p vừa thỏa mãn cao nhất các yêu c u của công ngh s n xuất,
vừa ph i đáp ứng yêu c u về mặt th m mỹ, đ m b o các yêu c u về kỹ thuật và công
ngh xây dựng.
-5-
1.1.2. Phân lo i
1.1.2.1. Phân lo i theo lo i địa hình s n xu t
a) Công nghiệp khai thác
b) Công nghiệp chế biến
c) Các công trình cung cấp và đ m b o kỹ thuật
Các nhóm này bao gồm nhiều ngành công nghi p khác nhau (xem b ng 1.1)
Bảng 1.1: Phân loại các ngành công nghiệp theo loại hình sản xuất
CÔNG NGHIỆP
CÔNG TRÌNH CUNG

CÔNG NGHIỆP CÔNG NGHIỆP
CẤP VÀ ĐẢM BẢO KỸ
KHAI THÁC CHẾ BIẾN
THUẬT
CN Khai khoáng CN Khai khoáng Cung cấp đi n ( CN đi n

CN khai thác đá quí CN khai thác đá quí năng)
CN khai thác nhiên CN khai thác nhiên li u Cung cấp hơi
li u (CN than và d u (CN than và d u khí) Cung cấp nhi t
khí) CN thực ph m và đồ Cung cấp n ớc
uống Công trình làm s ch n ớc
CN SX thuốc lá th i
CN d t, trang phục, da và Công trình ch bi n và
gi da tiêu hủy rác
CN SX gỗ, lâm s n và
s n ph m từ gỗ
CN SX giấy và s n ph m
từ giấy
CN xuất b n, in và sao
b n in
CN hóa chất, phân bón
CN SX s n ph m khoáng
phi kim lo i : xi măng,
vật li u XD, thủy tinh...
CN SX kim lo i
CN SX s n ph m bằng
kim lo i
CN ch t o máy, thi t bị,
s n xuất ô tô, đóng tàu…
CN đi n, đi n tử
CN SX s n ph m tái ch
....
-6-
1.1.2.2. Phân lo i theo mức đ s d ng vốn và tập trung lao đ ng

a) Công nghiệp nhẹ:
Là ngành công nghi p ít tập trung vốn đ u t hơn công nghi p nặng, nhân công
lao động lớn. Ngành công nghi p này th ng ít tác động đ n môi tr ng, do đó chúng
có thể bố trí trong đô thị, g n các khu dân c .
Công nghi p nhẹ thông th ng thiên về s n xuất và cung cấp hàng hóa tiêu
dùng hơn là phục vụ đ u vào cho các ngành công nghi p khác.
Ví dụ: Các ngành công nghi p s n xuất gi y dép, qu n áo, đồ nội thất, thi t bị
đi n tử, v.v.. thuộc ngành công nghi p nhẹ.
b) Công nghiệp nặng:
Đặc điểm d nhận thấy là sử dụng nhiều vốn đ u t và đa ph n có nhiều tác
động đ n môi tr ng. Do đó chúng không d dàng tái phân bố nh công nghi p nhẹ.
Công nghi p nặng thông th ng là ngành mà s n ph m dùng để cung cấp cho
các ngành công nghi p khác hoặc là s n xuất các s n ph m có khối l ợng lớn.
Ví dụ: Nhà máy cán thép, Nhà máy xi măng, hóa chất , Nhà máy đóng tàu…
1.1.2.3. Phân lo i theo hình thức qu n lý, s h u
a) Công nghiệp thuộc sở hữu của Nhà nước:
Chúng đ ợc phân thành công nghi p trung ơng và công nghi p địa ph ơng.
Thông th ng tập trung vào các ngành công nghi p nh h ng sâu rộng đ n quốc k
dân sinh và an ninh quốc phòng.
Ví dụ: Công nghi p quốc phòng, công nghi p s n xuất đi n…
b) Công nghiệp ngoài quốc doanh:
Các ngành công nghi p này không thuộc s hữu của Nhà n ớc, trong đó bao
gồm công ty cổ ph n, công ty trách nhi m hữu h n, công ty hợp danh, hợp tác xã, hộ
kinh doanh cá thể...
c) Công nghiệp có vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI).
Do các công ty hoặc các tập đoàn n ớc ngoài bỏ vốn đ u t xây dựng t i n ớc
ta.
1.1.2.4. Phân lo i theo đối tư ng tư v n thi t k
Đối với ng i t vấn thi t k , công nghi p đ ợc phân thành các đối t ợng
nghiên cứu chính nh sau:
a) Khu công nghiệp (KCN), Khu chế xuất và Khu công nghệ cao:
+ Khu công nghiệp (industrial zone, industrial park, industrial estate) là khu tập
trung các doanh nghi p KCN chuyên s n xuất hàng công nghi p và thực hi n các dịch
vụ cho các s n xuất công nghi p, có ranh giới địa lý xác định, không có dân c sinh
sống. Trong KCN có thể có doanh nghi p ch xuất.
+ Khu chế xuất (the Export processing zone) là KCN tập trung các doanh
nghi p ch xuất chuyên s n xuất hàng xuất kh u, thực hi n các dịch vụ cho các ho t
-7-
động s n xuất hàng xuất kh u và ho t động xuất kh u, có ranh giới địa lý xác định,
không có dân c sinh sống. T i đây Nhà n ớc ban hành các chính sách u đãi nhằm
khuy n khích đ u t của các do nh nghiêp n ớc ngoài.
+ Khu công nghệ cao (High - Technology park) là khu tập trung các doanh
nghi p công nghi p kỹ thuật cao và các đơn vị ho t động phục vụ cho phát triển công
ngh cao, gồm nghiên cứu - triển khai khoa học - công ngh , đào t o và các dịch vụ
liên quan, có ranh giới địa lý xác định. Trong khu công ngh cao có thể có doanh
nghi p khu ch xuất.
Trong thực t hi n nay xuất hi n thêm một số khái ni m hay mô hình mới nh
KCN địa phương, KCN nông thôn. Đây là các KCN phục vụ chủ y u cho các doanh
nghi p công nghi p vừa và nhỏ trong n ớc với ho t động không chỉ đơn thu n là s n
xuất mà còn gắn liền với các ho t động khác nh th ơng m i, dịch vụ và .
b) Xí nghiệp công nghiệp (XNCN):
XNCN là nơi di n ra các ho t động công nghi p của các doanh nghi p CN.
Tập hợp các XNCN trong một khu vực quy ho ch nhất định t o thành KCN.
c) Công trình công nghiệp:
Công trình công nghi p không chỉ gồm công trình có liên quan trực ti p đ n
ho t động s n xuất mà còn bao gồm công trình phục vụ cho ho t động s n xuất nh
công trình phục vụ sửa chữa, ống khói, công trình hành chính phục vụ sinh ho t....
1.2. Khái ni m v ho t đ ng xây dựng công nghi p
Xây dựng công nghiệp là ho t động kỹ thuật xây dựng trong quá trình đ u t của
một dự án công nghi p. Ho t động xây dựng công nghi p có 2 giai đo n chính: Quy
ho ch, thi t k xây dựng và thi công xây dựng.
Thiết kế kiến trúc công nghiệp là một ph n quan trọng của giai đo n quy ho ch,
thi t k xây dựng. Ng i t vấn thi t k ki n trúc công nghi p th ng tham gia trong
các ho t động: Lựa chọn địa điểm, quy ho ch xây dựng KCN và XNCN; thi t k xây
dựng công trình công nghi p..., phù hợp với nội dung chuyên ngành ki n trúc.
Thi t k ki n trúc công nghi p có nhi m vụ cụ thể sau:
- Lựa chọn địa điểm xây dựng KCN và XNCN đ m b o cho sự ho t động có hi u
qu , lâu dài của s n xuất công nghi p.
- Đề xuất gi i pháp quy ho ch mặt bằng, không gian, hình khối ki n trúc phù hợp
cho qu n lý và ho t động s n xuất, giao thông vận chuyển, l u trữ b o qu n, nhằm
mang l i hi u qu cao nhất về kinh t và h n ch đ n mức thấp nhất các tr ng i có thể
n y sinh trong quá trình dự án ho t động.
- T o gi i pháp xây dựng có kh năng phù hợp với sự thay đổi nhanh chóng của
điều ki n công ngh , thị tr ng, xã hội....
- Đ m b o sự phát triển công nghi p trong khuôn khổ b o v lợi ích chung của
toàn xã hội và duy trì môi tr ng sinh thái vững bền.
- Mặc dù y u tố kinh t đặt lên hàng đ u, nh ng các công trình công nghi p vẫn
là đối t ợng của sáng tác ki n trúc. B i vậy các gi i pháp xây dựng công trình công
-8-
nghi p không chỉ đáp ứng các yêu c u: tuân thủ theo các Tiêu chu n, Quy chu n; phù
hợp với điều ki n địa ph ơng; thích dụng; bền vững và kinh t nh các công trình xây
dựng khác mà vẫn còn ph i đáp ứng đ ợc các yêu c u về th m mỹ.
Ng i thực hi n các nhi m vụ thi t k ki n trúc công nghi p – nhà t vấn ki n
trúc, không chỉ giỏi về chuyên môn mà còn ph i có hiểu bi t và tôn trọng các lĩnh vực
chuyên môn có liên quan, nh công ngh , kinh t , xây dựng, môi tr ng, pháp luật...
Qua đó mới có kh năng liên k t và hợp tác với nhà qu n lý, nhà đ u t và với các
chuyên gia trong và ngoài n ớc khác để thực hi n có hi u qu các nhi m vụ đặt ra
trong quá trình thực hi n các dự án phát triển công nghi p.
Thực t cho chúng ta thấy, công nghiệp đóng một vai trò rất quan trọng để t o
nên cơ sở vật chất và kỹ thuật cho xã hội, thể hiện trình độ phát triển chung của mỗi
một nước. Chính vì vậy, bên c nh sự phát triển m nh m của xây dựng dân dụng, ngày
nay xây dựng công nghi p đang đ ợc quan tâm hàng đ u trong ch ơng trình phát triển
kinh t của mỗi một n ớc. Do phát triển m nh m , xây dựng công nghi p th ng kéo
theo sự phát triển quy mô các khu công nghi p và quy mô thành phố. Xây dựng công
nghi p đang d n tr thành một nhân tố quan trọng để hình thành, phát triển và xây
dựng đô thị hi n đ i.
1.3. Tình hình xây dựng công nghi p nước ta và trên th giới
1.3.1. Tình hình xây dựng công nghi p trên th giới
Nhìn chung, tốc độ xây dựng công nghi p hi n đ i đ ợc phát triển rất nhanh
chóng h u h t khắp các n ớc trên th giới, đặc bi t là các n ớc đang phát triển.
các n ớc phát triển, đã và đang xây dựng nhiều xí nghi p công nghi p hi n đ i , hình
thành nhiều khu công nghi p quy mô lớn và rất lớn, không những đóng góp giá trị to
lớn cho nền kinh t , nó còn mang l i các giá trị về mặt văn hóa, ki n trúc…
Hi n nay các n ớc công nghi p phát triển, các khu công nghi p là nhân tố cơ
b n kéo theo sự hình thành các khu dân c , thúc đ y đô thị hóa.
Những khu công nghi p tiên ti n các n ớc phát triển, trong số đó có nhiều
khu công nghi p đã tr thành biểu t ợng về ki n trúc, về văn hóa. Hơn th nữa, chúng
còn là biểu t ợng đặc tr ng của một n ớc, là niềm tự hào của th i đ i chúng ta.
Hi n nay, bên c nh những sáng t o tuy t v i của ki n trúc dân dụng, ki n trúc
công nghi p đã và đang tr thành một nguồn c m hứng mới trong sáng t o ki n trúc
hi n đ i.
1.3.2. Xây dựng công nghi p Vi t Nam
Vi t Nam chúng ta, sau một th i gian dài bị chi n tranh tàn phá. Đất n ớc
vừa b ớc ra khỏi chi n tranh l i bị cấm vận kinh t , chính vì vậy ho t động xây dựng
công nghi p của chúng ta giai đo n này nhìn chung ch a phát triển, chủ y u là các xí
nghi p công nghi p s n xuất quốc phòng, hàng tiêu dùng quy mô nhỏ do Liên Xô cũ
và Trung Quốc vi n trợ và giúp đỡ xây dựng.
B ớc sang th i kỳ đất n ớc đổi mới, cùng với sự phát triển m nh m của kinh
t , khoa học công ngh , xây dựng công nghi p của n ớc ta đã có những b ớc kh i sắc
và không ngừng phát triển. Bên c nh vi c c i t o, nâng cấp các xí nghi p cũ đã có,
-9-
chúng ta đã và đang xây dựng nhiều khu công nghi p đa d ng trên khắp ba miền của
đất n ớc.
Các nhà máy thủy đi n Sơn La, Hòa Bình, Trị An, YaLy, Nhà máy xi măng
Bỉm Sơn, Hoàng Th ch, Nghi Sơn…Nhà máy lọc hóa d u Dung Quất, các nhà máy
thuộc lĩnh vực công nghi p nhẹ, công nghi p s ch nhiều địa ph ơng trên khắp c
n ớc đã và đang t o nên một bộ mặt mới cho nền kinh t và ki n trúc công nghi p Vi t
Nam và trong t ơng lai không xa là nhà máy đi n nguyên tử Ninh Thuận.
Hi n nay, trong định h ớng phát triển công nghi p của n ớc ta đã bắt đ u có sự
chuyển đổi từ phát triển về l ợng sang sự phát triển về chất. Tức là chúng ta đang d n
từ chối cấp phép đ u t cho các dự án công nghi p có tác động xấu đ n môi tr ng,
mặc dù có số vốn đ u t rất lớn. Bên c nh đó, chúng ta tập trung xây dựng các khu
công nghi p có công ngh tiên ti n, ít nh h ng đ n môi tr ng, đặc bi t là các khu
công ngh cao, khu công nghi p sinh thái.
Qua đó ta thấy rằng, lĩnh vực ki n trúc công nghi p n ớc ta đang có một tiềm
năng rất lớn để phát triển m nh m và chúng ta tin t ng rằng, trong t ơng lai không
xa, đất n ớc chúng ta s có những công trình công nghi p hi n đ i, là biểu t ợng mới
cho một n ớc Vi t Nam hi n đ i.
1.3.3. Nh ng xu hướng mới trong xây dựng công nghi p hi n nay
Trong những thập kỷ g n đây, cùng với sự phát triển Công nghi p m nh m ,
ng i ta đã nghiên cứu thi t k và xây dựng các xí nghi p hi n đ i với các tòa nhà có
tính linh ho t và v n năng cao, nhằm đáp ứng nhu c u ph i thay đổi th ng xuyên để
đáp ứng đ ợc yêu c u của vi c thay đổi nhanh chóng công ngh s n xuất.
Nguyên tắc chung của các xu hướng xây dựng công nghiệp hiện đ i là:
+ Không nh h ng đ n môi tr ng sinh thái;
+ Ph i thỏa mãn cao nhất các yêu c u của công ngh s n xuất;
+ Gi m trọng l ợng xây dựng công trình đ n mức tối thiểu;
+ Có sức biểu hi n th m mỹ cao;
+ Giá thành thi công xây dựng thấp.
Các xu hướng mới trong xây dựng công nghiệp hiện nay :
+ C i ti n công tác nghiên cứu tr ớc khi đ u t : Chú trọng đ n vị trí xây dựng,
nguồn nguyên li u và thị tr ng, đặc bi t chú trọng vào vi c đánh giá tác động môi
tr ng Æ Đ m b o cho vi c phát triển Công nghi p theo h ớng bền vững.
+ Xây dựng hợp khối, liên hợp và hợp tác : Nhằm t o ra các nhà v n năng, ti t
ki m đất đai, chi phí và th i gian xây dựng.
+ Xây dựng bằng k t cấu kim lo i nhẹ và nhịp lớn : Nhằm v ợt các nhịp lớn và
rút ngắn th i gian xây dựng. Vi t Nam chúng ta hi n nay sử dụng phổ bi n là các
Nhà khung thép tiền ch nh Zamil, Đông Anh…
+ Nghiên cứu tìm ra những vật li u xây dựng mới có tính năng tốt hơn các vật
li u đã có, đồng th i còn góp ph n làm tăng sức biểu hi n và th m mỹ ki n trúc cho
công trình.
- 10 -
+ Áp dụng ph ơng pháp tự động hóa trong thi t k : Các ph n mềm phổ bi n
hi n nay nh Revit Architecture, Revit Strucker…với nhiều u điểm v ợt trội, đang
d n thay th cho các ph n mềm nh Auto CAD…
Chư ng 2: C S QUY HO CH CÁC KHU CÔNG NGHI P

2.1. Phân lo i khu công nghi p
Vi t Nam, KCN th ng đ ợc phân lo i nh sau:
- 11 -
- Phân lo i theo đ c điểm qu n lý: Khu công nghi p, khu ch xuất, khu công
ngh kỹ thuật cao.
- Phân lo i theo lo i hình công nghi p: KCN khai thác và ch bi n d u khí,
KCN thực ph m...Tuy nhiên các KCN hi n nay ph n lớn là KCN đa ngành phù hợp
theo cơ cấu phát triển kinh t và công nghi p của khu vực.
- Phân lo i theo mức đ đ c h i: Đây là hình thức phân lo i hay đ ợc đề cập
tới b i nó quy t định vi c bố trí của KCN so với khu dân c cũng nh các bi n pháp để
đ m b o điều ki n về môi tr ng. Mức độ v sinh công nhi p của KCN phụ thuộc chủ
y u vào lo i hình công nghi p bố trí trong KCN.
- Phân lo i theo quy mô :
+ Khu công nghi p có quy mô nhỏ: th ng có di n tích đến 100 ha;
+ Khu công nghi p có quy mô trung bình: 100 - 300 ha;
+ Khu công nghi p có quy mô lớn hơn 300 ha.
Trong tổng số 124 KCN dự ki n phát triển đ n năm 2020, số KCN có quy mô
đ n 100ha chi m tỷ l kho ng 28,2%, KCN có quy mô 100 - 300ha chi m tỷ l 31,5%,
KCN có quy mô lớn hơn 300 ha chi m tỷ l lớn nhất đ n 40,3%.
Trong một đô thị có thể có nhiều KCN với quy mô khác nhau tuỳ thuộc vào điều
ki n phát triển công nghi p cũng nh quy mô đất đai, h thống h t ng kỹ thuật và xã
hội kèm theo.
Bảng 2.1. Bảng phân loại XNCN theo mức độ độc hại
Cấp độ độc h i
Cấp I Cấp II Cấp III Cấp IV Cấp V
Đ c điểm đ c nh h ng Có tác động Có tác động Có tác động Không có
h i rất xấu tới xấu xấu mức xấu không tác động xấu
lân cận b i độ trung đáng kể đ n khu vực
bụi, chất bình lân cận
th i, ồn, ho
ho n…
Cách khu dân >1000m >500m >300m >100m >50m
cư
Ví d theo các S n xuất Ch bi n Sơn, cao su Giấy, thuốc Giấy, chất
ngành công nitơ, phân khí thiên tổng hợp, hữu cơ, bút dẻo, oxy
nghi p: đ m, thuỷ nhiên, sợi chất dẻo chì nén…
- Công nghi p ngân, chì… nhân t o,…
hoá chất
- S n xuất kim S n xuất Luy n kim, S n xuất S n xuất Dụng cụ
lo i, cơ khí và nhôm, luy n ắc quy, đúc kim lo i cáp tr n, công nghi p
gia công cơ khí kim… gang màu với s n máy và đi n khi
l ợng nhỏ, dụng cụ không có
cáp bọc chì. đi n đúc
- 12 -
- Công nghi p Xi măng Xi măng, Xi măng Tấm lợp, S n ph m

xây dựng trên th ch cao, d ới 500t/n kính, sành, từ th ch cao,
150.000 cát, sỏi,… bê tông… sứ,… tấm ép…
tấn/năm
- S n xuất và gia S n xuất Thùng gỗ Gỗ dán, đồ Đồ gỗ, s n
công gỗ than gỗ ngâm t m, gỗ, đóng tàu ph m từ gợi
than gỗ… thuyền,… gỗ…
- Công nghi p Xử lý và T m và xử Gia công D t kim, d t
d t t m hoá học lý v i, s n sợi bông, th m…
cho v i xuất chất ơm tơ
bằng t y trắng và
cacbon nhuộm,…
sunfua
- S n xuất gia Keo dán, từ Đốt và Thuộc da, S n xuất Sn xuất s n
công s n ph m ph li u nghiền s n xuất thức ăn gia ph m từ da
động vật x ơng da… x ơng… mỡ kỹ thuật súc, da ép,... thuộc...
- S n xuất và sử Tr i gia súc S n xuất S n xuất Bia, đồ hộp,
lý thực ph m trên 1000 đ ng, tr i r ợu, hoa bánh kẹo,
con, lò mổ... gia súc d ới qu , thuốc r ợu...
1000 con... lá, cà fê...
2.2. Khu công nghi p trong c u trúc đô thị

2.2.1. Khái ni m chung v đô thị
Đô thị là điểm dân c tập trung, có vai trò thúc đ y sự phát triển kinh t , xã hội
của một vùng lãnh thổ, có cơ s h t ng đô thị thích hợp và có quy mô dân số thành thị
tối thiểu là 4000 ng i (đối với miền núi tối thiểu là 2800 ng i) với tỷ l lao động phi
nông nghi p tối thiểu là 65%. Đô thị gồm các lo i: Thành phố, thị xã và thị trấn, đ ợc
chia thành cấp đặc bi t và 5 cấp từ cấp I đ n cấp V.
Một đô thị th ng đ ợc chia thành các khu chức năng sau:
- Các khu vực xây dựng công trình sử dụng hỗn hợp (nhà , hành chính, dịch vụ,
s n xuất không độc h i...);
- Các khu vực xây dựng nhà ;
- Các khu vực xây dựng các công trình hành chính dịch vụ đô thị (các công trình
hành chính các cấp của đô thị; các công trình dịch vụ đô thị các cấp nh : giáo dục phổ
thông, d y nghề, y t , văn hoá, TDTT, th ơng m i, du lịch, tài chính, ngân hàng, b u
chính, vi n thông...);
- Các khu vực xây dựng các khu cây xanh công viên, v n hoa đô thị;
- Các khu vực xây dựng các công trình hành chính ngoài cấp qu n lý của đô thị;
- Các khu chức năng ngo i giao;
- 13 -
- Các vi n nghiên cứu, tr ng chuyên nghi p, b nh vi n chuyên ngành cấp

ngoài đô thị;
- Các khu sản xuất phi nông nghiệp: công nghiệp, kho tàng, b n bãi (chứa
hàng hoá), lò mổ gia súc...
- Các khu vực xây dựng công trình tôn giáo tín ng ỡng;
- Các khu vực xây dựng công trình giao thông, bao gồm: giao thông nội thị và
giao thông đối ngo i (m ng l ới giao thông, nhà ga, b n tàu, b n xe đối ngo i, c ng
đ ng thủy, hàng không...);
- Các khu vực xây dựng các công trình đ u mối h t ng kỹ thuật đô thị và các
kho ng cách an toàn về môi tr ng (nghĩa trang, cấp đi n, cấp và thoát n ớc, xử lý
n ớc th i, xử lý rác th i...)
- Các khu vực đặc bi t (khu quân sự, an ninh...);
- Các khu vực cây xanh chuyên dùng: v n ơm, cây xanh nghiên cứu,cây xanh
cách ly..;
- Các khu chức năng đô thị khác.
Đất công nghi p, kho tàng th ng chi m 15-20% di n tích đất đô thị.
Hình 2.1: Sơ đồ vị trí KCN trong cơ cấu đô thị và tỷ lệ diện tích đất công nghiệp
trong đô thị. a) Đô thị d ng d i. b) Đô thị d ng trung tâm. c) Tỷ lệ diện tích đất công
nghiệp trong đô thị.
B ng 2.2. B ng chỉ tiêu đ t công nghi p, kho tàng trong đô thị
Lo i đô thị Đ t CN (m2/ngư i) Đ t kho tàng (m2/ngư i)
I và đặc bi t 25-30 3-4
II 20-25 3-4
III 15-20 2-3
IV,V 10-15 1,5-1,0
KCN là nơi tập trung mức độ lớn số l ợng các doanh nghi p công nghi p và
có quy mô lớn về di n tích. T i đây các doanh nghi p công nghi p sử dụng chung h
thống h t ng kỹ thuật, các công trình dịch vụ công cộng nhằm ti t ki m vốn đ u t và
- 14 -
h gíá thành s n ph m. Mối quan h của KCN với các khu vực chức năng khác của đô
thị th ng đ ợc nhìn nhận các y u tố:
- Số lao động công nghi p nh một nhân tố t o thị, là cơ s cho vi c tính toán
dân c và quy ho ch các khu ;
- Kho ng cách giữa nơi làm vi c và nơi thông qua chi phí th i gian đi l i;
- Mối quan h với các đ u mối h t ng kỹ thuật của đô thị đặc bi t là các tuy n
giao thông đối ngo i;
- Vấn đề về v sinh môi tr ng và b o v c nh quan chung của đô thị...
Gi định đ n năm 2020 40% số dân Vi t Nam s đ ợc sống trong đô thị (tỷ l
này là 80% trong các n ớc công nghi p) thì số dân c trong đô thị kho ng 40 tri u
ng i. Với chỉ tiêu tối thiểu 10 m2 đất công nghi p cho mỗi ng i dân đô thị thì quy
mô đất công nghi p của Vi t Nam đ n năm 2020 s vào kho ng 40.000 ha, t ơng
đ ơng với kho ng 150 KCN, trong đó KCN cho các doanh nghi p vừa và nhỏ trong
n ớc s có một vai trò đáng kể.
2.2.2. Lựa chọn địa điểm bố trí khu công nghi p trong thành phố
Lựa chọn địa điểm bố trí KCN c n tuân theo yêu c u sau:
- KCN ph i đ ợc quy ho ch phù hợp với tiềm năng phát triển công nghi p, quy
ho ch tổng th phát triển kinh t - xã hội và các chi n l ợc phát triển có liên quan của
từng vùng, đô thị về quy mô cũng nh lo i hình công nghi p;
- G n nguồn cung cấp nguyên vật li u và tiêu thụ s n ph m, đặc bi t là kh năng
xuất nhập kh u;
- Ti p cận thuận lợi với h thống giao thông vận chuyển gắn liền các đ u mối
giao thông nh c ng, sân bay, ga đ ng sắt;
- Có kh năng ti p nối thuận lợi với h thống h t ng kỹ thuật bên ngoài nh
tuy n đi n, thông tin b u đi n, h thống cấp n ớc..;
- Có kh năng đáp ứng nhu c u về lao động về chất l ợng và số l ợng;
- K t hợp với vi c quy ho ch khu chức năng khác để t o thành một đô thị hoàn
chỉnh;
- Khu đất có quy mô đủ lớn và có kh năng m rộng, thuận lợi về điều ki n xây
dựng, tránh đ ợc các tác động của thiên tai;
- H n ch đ n mức cao nhất vi c sử dụng đất nông nghi p;
- H n ch các nh h ng bất lợi về mặt môi tr ng đối với các khu vực lân cận;
- Không vi ph m và nh h ng đ n các khu di tích lịch sử, các công trình văn
hóa, các danh lam thắng c nh và các khu vực thiên nhiên c n b o tồn khác.
- Phù hợp với các yêu c u về an ninh, quốc phòng.
2.2.3. Các gi i pháp bố trí khu công nghi p trong đô thị
- 15 -
Trong điều ki n mức độ đô thị hóa Vi t Nam còn thấp, ph n đông các đô thị
mới đang hình thành và phát triển, các ranh giới của đô thị đ ợc đề cập d ới đây đ ợc
hiểu là ranh giới của đô thị trong các b n v quy ho ch tổng thể đ ợc phê duy t.
2.2.3.1. Khu công nghi p bố trí ven thành phố
Đây là gi i pháp dành cho KCN có quy mô chi m đất lớn cũng nh có các
XNCN với mức độ gây độc h i thuộc nhóm I, II. Chúng có thể phân tán, hoặc nằm về
một phía của đô thị.
d ng bố trí phân tán, KCN có thể ti p cận thuận lợi với tất c các bộ phận
chức năng khác của đô thị, nh ng có thể nh h ng đ n sự phát triển m rộng của đô
thị sau này. Khi đó KCN có thể nằm sâu vào trong đô thị.
KCN bố trí về một phía (cuối h ớng gíó chủ đ o) th ng sử dụng trong các
thành phố phát triển theo hình thức d i, thuận lợi cho vi c phát triển đô thị sau này.
2.2.3.2. Khu công nghi p n m c nh các khu dân cư
Đây là gi i pháp th ng sử dụng cho KCN có quy mô chi m đất nhỏ và trung
bình và có mức độ độc h i cấp III,IV. Chúng th ng nằm dọc theo các trục đ ng
chính của đô thị hoặc đ ng nối từ đ ng cao tốc vào đô thị. Gi i pháp này làm gi m
th i gian đi l i của công nhân, cũng nh góp ph n h n ch quy mô chi m đất của đô
thị.
2.2.3.3. Khu ho c c m công nghi p n m xen k trong các khu dân cư
Đây là gi i pháp sử dụng cho KCN, cụm công nghi p có quy mô chi m đất nhỏ
với mức độ độc h i cấp IV,V. Chúng có thể là các XNCN xây dựng mới, nh ng ph n
lớn tồn t i trong tr ng hợp tr ớc kia khu đất công nghi p nằm ven đô thị, hi n đô thị
đ ợc m rộng nên các XNCN này nằm xen vào các khu dân c . Một số XNCN ph i di
chuyển, số còn l i ph i c i t o l i, chuyển sang s n xuất lo i s n ph m khác để phù
hợp với quy định về mức độ độc h i.
2.2.3.4. KCN, c m công nghi p n m tách bi t ngoài đô thị
Đây là các KCN, cụm công nghi p bố trí nằm ngoài đô thị không ph i do mức
độ độc h i mà do yêu c u về tổ chức ho t động hay nhu c u về vận chuyển. Do nằm
cách bi t với đô thị nên các KCN và cụm công nghi p này đòi hỏi ph i tổ chức h
thống h t ng xã hội kèm theo. Chúng có thể phụ thuộc vào đô thị hi n có hoặc phát
triển thành một khu vực độc lập và trong nhiều tr ng hợp là tiền đề để hình thành một
đô thị mới. KCN và cụm công nghi p nằm ngoài đô thị gồm:
- KCN hoặc cụm công nghi p khai thác khoáng s n, nhiên li u nh các cụm
công nghi p khai thác than, d u khí..
- KCN hoặc cụm công nghi p các xí nghi p b o qu n, ch bi n t i khu vực nông
thôn, miền núi, duyên h i để khai thác nguồn nguyên li u nông, lâm nghi p, thủy s n
t i chỗ, h n ch khối l ợng vận chuyển nguyên li u.
- KCN hoặc cụm công nghi p nằm trên các tuy n đ ng ra sân bay, c ng để
thuận ti n cho vi c nhập nguyên li u và xuất kh u s n ph m.
- 16 -
- KCN gắn liền với h thống giao thông quốc gia và c nh quan tự nhiên t i các
vùng ngo i ô. Đây là các KCN, cụm công nghi p thuộc lo i hình công ngh kỹ thuật
cao, phát triển đồng bộ cùng với các lo i hình chức năng khác nh nghiên cứu, th ơng
m i, , t o thành các đơn vị phát triển “công viên khoa học”, làng khoa học”.
Hình 2.2: Sơ đồ vị trí KCN trong và ngoài đô thị

1- Trung tâm đô thị; 2- Khu dân dụng; 3- Các khu nối liền khu dân dụng; 4- Các
XNCN và cụm công nghiệp nằm phân tán trong khu dân dụng; 5- Các XNCN và
cụm công nghiệp nằm tập trung trong khu dân dụng; 6- Các khu công nghiệp
nằm ven đô thị; 7- Các KCN nằm ngoài đô thị
- 17 -
Chư ng 3: QUY HO CH T NG M T B NG XNCN

Qui ho ch tổng mặt bằng XNCN là một trong những giai đo n quan trọng trong
quá trình đ u t xây dựng công nghi p. Đây là giai đo n chuyển các đề xuất, các
ph ơng án lý t ng về cơ cấu tổ chức các khu chức năng sang các gi i pháp ki n trúc -
xây dựng thực t , theo điều ki n địa hình cụ thể của lô đất và đặt cơ s cho vi c triển
khai xây dựng các tòa nhà và công trình trong các b ớc thi t k ti p theo.
3.1. Các c s để quy ho ch t ng m t b ng XNCN

3.1.1. Các tài li u có liên quan đ n lô đ t xây dựng XNCN:
Đặc điểm của lô đất xây dựng là điều ki n quan trọng nhất để chuyển từ gi i pháp
qui ho ch tổng mặt bằng lý t ng sang gi i pháp tổng mặt bằng thực t .
a) Đặc điểm tự nhiên của khu đất : Thể hi n chủ y u qua địa hình của khu đất
nh hình dáng, h ớng khu đất, độ bằng phẳng của khu đất, kh năng chịu lực của nền
đất v.v.
b) Đặc điểm nhân tạo của khu đất :
− Vị trí, đặc điểm của h thống giao thông và h thống h t ng kỹ thuật bên ngoài
khu đất xây dựng XNCN;
− Những công trình đã tồn t i bên trong khu đất nh nhà cửa, đ ng đi n cao th ,
kênh, m ơng v.v. trong tr ng hợp là XNCN c n c i t o;
− Các quy định về kiểm soát phát triển của KCN, cụm CN và đô thị quy định cho
lô đất xây dựng, đặc bi t là các quy định về: h ớng ti p cận với giao thông bên ngoài,
mật độ xây dựng, kho ng xây lùi, tổ chức không gian quy ho ch ki n trúc theo yêu c u
của KCN, cụm CN và đô thị; l u vực thoát n ớc m a và cao độ san nền khống ch ;
điểm đấu nối với h thống h t ng kỹ thuật bên ngoài hàng rào...
− nh h ng mức độ độc h i của các nhà máy lân cận;
− Kho ng cách với các khu dân c lân cận...
3.1.2. Các tài li u v công ngh s n xu t của XNCN:
Đây là cơ s h t sức quan trọng cho vi c thi t k mặt bằng chung XNCN. Các tài
li u chủ y u về công ngh s n xuất trong giai đo n quy ho ch tổng mặt bằng XNCN
gồm:
− Tài li u liên quan đ n h thống s n xuất nh : S n ph m; nguyên tắc hoàn thành;
sơ đồ bố trí dòng vật li u và sơ đồ bố trí các bộ phận chức năng;
− Nhu c u giao thông vận chuyển và ph ơng ti n giao thông vận chuyển đ ợc
chọn l ;
− Các tài li u về nhu c u đối với h thống cung cấp và đ m b o kỹ thuật;
− Các tài li u có liên quan đ n điều ki n v sinh môi tr ng và đ m b o an toàn;
3.1.3. Các quy định, tiêu chuẩn, quy ph m thi t k :
3.2. Nguyên t c quy ho ch t ng m t b ng XNCN

Quy ho ch tổng mặt bằng XNCN, ph i đáp ứng tối đa những nguyên tắc sau:
− Các gi i pháp quy ho ch mặt bằng chung XNCN ph i phù hợp với các quy định
về kiểm soát phát triển đã đ ợc quy định trong KCN, cụm CN, tr ớc h t là các quy
định về mật độ xây dựng, kho ng xây lùi, h ớng ti p cận với các tuy n đ ng bên
- 18 -
ngoài lô đất, các quy định về độ cao san nền, h ớng thoát n ớc m a và các quy định
về sử lý n ớc th i và rác th i.
− Các gi i pháp quy ho ch ph i phù hợp đ n mức cao nhất sơ đồ chức năng lý
t ng của XNCN, đáp ứng các nhu c u về di n tích. Các tòa nhà và công trình ph i
xắp x p sao cho dòng vật li u giữa chúng là ngắn nhất, không trùng lặp, h n ch sự cắt
nhau, đặc bi t là dòng vật li u có c ng độ vận chuyển lớn.
− Bố trí tổng mặt bằng sao cho vi c qu n ly khai thác thuận lợi và hi u qu .
− Tận dụng tối đa các di n tích đất không xây dựng để trồng cây xanh.
− Ph i đ m b o kho ng cách giữa các tòa nhà và công trình theo yêu c u về v
sinh công nghi p và phòng cháy nổ. Đối với nhà s n xuất, ph i đ m b o h ớng nhà
thuận lợi cho tổ chức thông thoáng tự nhiên và gi m bức x mặt tr i truyền vào trong
nhà.
− Tổ chức h thống giao thông vận chuyển hợp lý, phù hợp với dây chuyền s n
xuất, đặc điểm của hàng hóa, đáp ứng các yêu c u sử dụng b o qu n. H n ch sự cắt
nhau giữa luồng hàng và luồng ng i.
− Đ m b o kh năng phát triển và m rộng XNCN trong t ơng lai qua dự ki n m
rộng cho từng công trình cũng nh dành di n tích đất cho m rộng.
− Phân chia giai đo n xây dựng để sớm đ a XNCN vào ho t động.
− Đ m b o các yêu c u về th m mỹ của từng công trình cũng nh tổng thể toàn
nhà máy. XNCN ph i hòa nhập và đóng góp cho c nh quan ki n trúc xung quanh.
3.3. Các gi i pháp quy ho ch t ng m t b ng XNCN

3.3.1. Các khu vực chức năng của XNCN
Công vi c ph i ti n hành tr ớc khi lựa chọn gi i pháp quy ho ch tổng mặt bằng
là căn cứ vào các đặc điểm về điều ki n tự nhiên, về tính chất s n xuất và một số yêu
c u khác của XNCN để phân chia tổng mặt bằng thành các khu vực chức năng khác
nhau.
Theo đặc điểm sử dụng, khu đất XNCN đ ợc phân chia thành các khu chức năng
sau:
- Khu tr ớc xí nghi p công nghi p
- Khu s n xuất và phụ trợ s n xuất
- Khu kho tàng và h thống giao thông
- Khu kỹ thuật phục vụ s n xuất
- Khu dự ki n m rộng XNCN
a) Khu trước XNCN

- Khu tr ớc xí nghi p là bộ mặt của XNCN, khi thi t k khu này ngoài vấn đề
thích dụng, kinh t và bền vững thì c n chú ý đ n y u tố mỹ quan XNCN.
- Đây là nơi bố trí cổng ra vào nhà máy, nơi bố trí các công trình hành chính qu n
lý, công cộng dịch vụ, ga ra ô tô, xe đ p cho ng i lao động và khách đ n giao
dịch.
- Khu tr ớc nhà máy là khu chức năng có tính chất đối ngo i của nhà máy, nên
bố trí nó vị trí thuận lợi d dàng ti p cận với giao thông bên ngoài XNCN.
- Khu tr ớc nhà máy đ ợc đặt đ u h ớng gió chủ đ o.
- 19 -
- Ki n trúc khu tr ớc nhà máy vừa ph i đẹp đồng th i ph i phù hợp với ki n trúc
xung quanh.
- Khu vực tr ớc nhà máy th ng chi m 3-5% quĩ đ t.
b) Khu sản xuất và phụ trợ sản xuất
- Đây là khu chức năng bố trí các phân x ng s n xuất chính, s n xuất phụ.
- Các công trình phụ trợ s n xuất nh : Các công trình năng l ợng, tr m phát
đi n, tr m bi n th , nhà điều hành, nhà nồi hơi, tr m làm nguội n ớc, khí đốt,
khí ép, tr m bơm, m ng l ới kỹ thuật…
- Đây là khu vực có di n tích chi m đất lớn, đ ợc u tiên về điều ki n địa hình,
về h ớng gió và h ớng tránh nắng.
- Có thể đ ợc chia thành hai hoặc một số khu s n xuất nhỏ theo đặc điểm s n
xuất riêng.
- Khu s n xuất và các công trình phụ trợ s n xuất th ng chi m 40-60% quĩ đ t
c) Khu kho tàng sân bãi
- Đây là khu chức năng bố trí các kho lộ thiên, bán lộ thiên hoặc kho kín, các
công trình phục vụ giao thông vận chuyển nh ga, c u bốc dỡ hàng hóa...
- Trong nhiều tr ng hợp do đặc điểm s n xuất mà kho nguyên li u hoặc kho
thành ph m bố trí gắn liền với bộ phận s n xuất vì vậy chúng nằm ngay trong
khu vực s n xuất.
- Khu kho tàng và giao thông đ ợc đặt t i khu vực sao cho vừa ti p cận thuận lợi
với giao thông bên ngoài, đặc bi t là đ ng sắt hoặc đ ng thủy vừa ti p cận
với khu s n xuất.
- Khu kho tàng và các công trình đ u mối giao thông th ng chi m 15-20% quĩ
đ t
d) Khu bố trí các công trình cung cấp và đảm bảo kỹ thuật
- Đây là các công trình trong quá trình ho t động th ng sinh ra bụi, ti ng ồn, khí
th i, nguy cơ cháy nổ Æ c n đ ợc bố trí cách xa khu vực s n xuất, khu tr ớc
nhà máy và đ ợc đặt cuối h ớng gió chủ đ o.
- Các công trình cung cấp đ m b o kỹ thuật: Các công trình năng l ợng, tr m
phát đi n, tr m bi n th , nhà điều hành, nhà nồi hơi, tr m làm nguội n ớc, khí
đốt, khí ép, tr m bơm, m ng l ới kỹ thuật…
- Khu vực này th ng chi m 12-15% quĩ- đ t.
e) Khu vực dự kiến mở rộng
- Khu vực này có thể phân tán theo từng khu vực chức năng hay tập trung l i
thành một khu vực riêng bi t.
- Trong giai đo n ch a xây dựng, di n tích này đ ợc sử dụng cho mục đích trồng
cây xanh.
- Tùy theo định h ớng phát triển của XNCN mà khu vực này có di n tích lớn hay
nhỏ.
- 20 -
Theo kinh nghi m thực t , vi c phân khu chức năng hay định h ớng phát triển
không gian XNCN th ng theo trình tự sau:
- Xác định cổng ra vào XNCN, nơi bố trí khu vực tr ớc nhà máy;
- Xác định quỹ đất thuận lợi nhất để bố trí khu vực s n xuất;
- Lựa chọn gi i pháp quy ho ch tổng mặt bằng XNCN (xem ph n d ới đây);
- Xác lập h thống giao thông chung toàn XNCN và bố trí các khu vực chức năng
còn l i.
Hình 3.1 Sơ đồ phân khu chức nĕng nhà máy dệt 8 – 3

(Nguồn: Tác gi )
3.3.2. Các gi i pháp quy ho ch t ng m t b ng XNCN
Trong ph n trình bày trên nội dung quy ho ch tổng mặt bằng XNCN đ ợc đề cập
đ n theo từng ph n riêng bi t. Nh ng trong quá trình thi t k , các nội dung trên đ ợc
tổng hợp thành gi i pháp quy ho ch mặt bằng. Đây chính là sự cân đối một cách hòa
hợp tất c các k t qu đ t đ ợc của từng nội dung, từ vi c phân khu chức năng; xác
định các định h ớng phát triển không gian và cơ cấu sử dụng đất; bố trí các bộ phận
chức năng theo dòng vật li u hay trục chức năng; hợp khối nhà; vấn đề về m rộng,
đ n vi c lựa chọn hình dáng nhà và bố trí nhà...
Trong thực t thi t k , hình thức bố trí tổng mặt bằng XNCN rất đa d ng, ít khi
có sự trùng lặp, ngay c trong tr ng hợp trong các lô đất có hình dáng t ơng tự trong
một KCN. Tuy nhiên có thể tập hợp các d ng bố cục tổng mặt bằng XNCN thành 5
gi i pháp quy ho ch sau:
a) Quy hoạch theo kiểu ô cờ:
Gi i pháp này đ ợc đặc tr ng b i vi c phân chia khu đất XNCN thành các d i và
ô đất thông qua h thống giao thông nội bộ của XNCN. Trên mỗi ô đất đó bố trí một
hoặc một vài công trình.
- 21 -
Cách bố trí công trình nh vậy t o cho mặt bằng chung XNCN có trật tự, d t o
đ ợc sự thống nhất, vì vậy đây là gi i pháp hay đ ợc sử dụng, đặc bi t với các XNCN
có quy mô lớn với nhiều h ng mục công trình.
Trục tổ hợp để bố trí các công trình là các trục giao thông.
Mặc dù các công trình có quy mô khác nhau nh ng thông th ng các công trình
bố trí dọc theo các trục giao thông chính th ng đ ợc xây dựng theo cùng chỉ giới xây
dựng t o thành một tuy n có vách mặt không gian thống nhất.
Hình 3.2: Gi i pháp quy ho ch theo kiểu ô cờ
b) Quy hoạch theo kiểu hợp khối liên tục:

Đây là gi i pháp th ng thấy trong các XNCN sử dụng h thống điều hòa khí hậu
nhân t o. H u h t các bộ phận chức năng đ ợc hợp khối trong một công trình chính,
các công trình bố trí riêng là các công trình có nguy cơ gây cháy nổ, bụi..
Khu đất không chia thành các ô nh gi i pháp kiểu ô c . Công trình chính có thể
d ng chữ nhật, hoặc có mặt bằng hình khối phát triển theo tuy n s n xuất.
Về mặt tổ hợp gi i pháp này phong phú hơn gi i pháp kiểu ô c vì hình khối công
trình đa d ng, do đ ợc tổ hợp từ các bộ phận chức năng h t sức khác nhau.
Khác với gi i pháp quy ho ch kiểu ô c với trục tổ hợp là các tuy n giao thông,
gi i pháp này trục tổ hợp chính của toàn nhà máy là trục tổ hơp của chính nhà s n
xuất, của bộ phận s n xuất. H thống trục không gian này là cơ s để bố trí các tổ hợp
không gian phụ khác.
- 22 -
Hình 3.3: Gi i pháp quy ho ch theo kiểu hợp khối liên tục
Hình 3.4: Ví dụ minh ho về gi i pháp quy ho ch

kiểu hợp khối liên tục:
Hình bên trái: Tổng mặt bằng XNCN: 1)Kho
nguyên liệu, thành phẩm; 2)Nhà s n xuất; 3)Công
trình hành chính, dịch vụ; 4) Diện tích dự kiến để
mở rộng; 5) Các công trình cung cấp và đ m b o
kỹ thuật
Hình bên trên: Mặt đứng khai triển XNCN, bến
trái là khối kho, giữa là khối nhà s n xuất, bên
- 23 -
ph i là khối nhà hành chính, dịch vụ.
c) Giải pháp bố trí công trình theo chu vi khu đất:

Đặc tr ng của gi i pháp này là các tòa nhà và công trình đ ợc bố trí theo chu vi
của khu đất xây dựng t o thành các sân trong. Các sân trong đóng vai trò là di n tích
giao thông nội bộ và kho ng không gian thông thoáng. Mặt chính của các công trình
quay ra phía các đ ng bao quanh khu đất.
Gi i pháp này th ng đ ợc sử dụng cho các XNCN bố trí bên trong các khu dân
dụng, với mục đích ti t ki m tối đa đất xây dựng và tham gia vào c nh quan của đ ng
phố.
Trục tổ hợp của các công trình trong XNCN trong nhiều tr ng hợp đ ợc xác
định b i y u tố c nh quan bên ngoài khu đất xây dựng, đặc bi t là h ớng các tuy n
đ ng.
Gi i pháp quy ho ch này này có thể dẫn đ n các vấn đề: Mặt bằng hình khối công
trình phức t p, khó cho xây dựng và sử dụng, kh năng thông thoáng trong khu đất
kém.
Hình 3.5: Gi i pháp quy ho ch theo kiểu chu vi
d) Giải pháp quy hoạch theo kiểu mô đun:

Gi i pháp quy ho ch này đ ợc hình thành trên cơ s các công trinh chính hoặc
cụm công trình trong khu đất đ ợc tổ hợp thành những mô đun. Đây có thể coi nh
- 24 -
một kiểu m rộng. Các mô đun có quy mô h t sức khác nhau. Lo i nhỏ có thể chỉ hình
thành b i một không gian nhà đ ợc t o thành b i một gi i pháp k t cấu nào đó. Lo i
mô đun lớn có thể c một đo n phân x ng hoàn chỉnh. Ví dụ các gian tổ máy của nhà
máy đi n.
Trong gi i pháp này, không gian hình khối chung của công trình phụ thuộc vào
b n thân tổ chức không gian của các mô đun và h ớng phát triển lắp ghép chúng. Đây
là gi i pháp đ ợc sử dụng tr ớc h t xuất phát từ ý t ng t o ra sự linh ho t cho vi c
m rộng mà vẫn không phá vỡ cấu trúc không gian chung của toàn nhà máy, mặt khác
chúng gây ấn t ợng rằng b n thân công trình công nghi p cũng t ơng tự nh s n ph m
công nghi p, đ ợc tổ hợp từ nhiều thành ph n thống nhất.
Hình 3.6: Ví dụ minh ho gi i pháp quy ho ch

kiểu mô đun trong nhà máy điện.
e) Giải pháp bố trí kiểu tự do:

Do đặc điểm và yêu c u của công ngh s n xuất hoặc do yêu c u về mặt quy
ho ch đô thị mà các công trình trong khu đất XNCN đ ợc sắp x p theo d ng tự do,
không thuộc các d ng trên.
Các công trình bố trí theo hình thức tự do th ng đ ợc biểu hi n qua các đặc
điểm sau:
- Các trục tổ hợp của công trình không vuông góc với nhau nh với các gi i pháp
thông th ng mà có thể có nhiều trục tổ hợp với nhiều h ớng khác nhau. H ớng của
các trục này đ ợc quy t định b i định h ớng không gian của các môi tr ng xung
quanh XNCN. Về ph ơng di n này gi i pháp giống nh kiểu bố trí theo chu vi.
- Khác với kiểu bố trí theo chu vi, trong quy ho ch kiểu tự do các công trình hoàn
toàn không bố trí dọc theo chu vi khu đất mà vẫn bố trí tập trung theo các yêu c u của
s n xuất, các hình khối không gian phát triển theo các tuy n s n xuất hoặc theo các yêu
c u khác ví dụ nh đáp ứng kh năng m rộng của các bộ phận chức năng ...
- 25 -
Hình trang bên trình bày một gi i pháp quy ho ch theo kiểu tự do theo nguyên tắc
"trục x ơng sống". gi i pháp này các công trình hay các bộ phận chức năng phát
triển dọc theo một không gian đóng vai trò nh một không gian x ơng sống của tổ hợp
công trình. Không gian này là nơi bố trí các bộ phận chức năng ít thay đổi của XNCN,
ví dụ nh bộ phận hành chính, phục vụ, một vài bộ phận phụ trợ. Các bộ phận chức
năng hay thay đổi, m rộng của XNCN nh các bộ phận s n xuất, kho đ ợc bố trí bám
thành các nhánh vào không gian trục " x ơng sống". Chúng có thể dài ngắn hoặc to
nhỏ tùy thuộc vào quy mô của chúng và thay đổi theo th i gian.
Việc lựa chọn giải pháp quy hoạch nào trong các dạng kể trên tùy thuộc trước
hết vào đặc điểm sản xuất, quy mô XNCN, đặc điểm của khu đất, nhu cầu về mở
rộng v.v và khả năng vận dụng của người tư vấn thiết kế.
3.4. Các bi n pháp nâng cao hi u qu s d ng đ t:

Nâng cao hi u qu sử dụng đất là một trong những yêu c u khi quy ho ch mặt
bằng chung XNCN.
Những bi n pháp cơ b n để có thể nâng cao hi u qu sử dụng đất gồm:
- Hợp khối nhà;
- Nâng t ng nhà;
- Bố trí x p đặt kho ng cách giữa công trình hợp lý;
- Lựa chọn hình dáng nhà phù hợp với hình dáng của khu đất, để h n ch các
ph n đất không sử dụng đ ợc vì hình dáng quá phức t p.
3.4.1. H p khối nhà:
Khái ni m hợp khối trong xây dựng công nghi p đ ợc hiểu nh là vi c tập trung
các bộ phận chức năng trong một h thống không gian chung nhằm nâng cao hi u qu
về kinh t cũng nh sử dụng đất. Bên c nh đó bi n pháp này còn mang l i hi u qu
sau:
- Gi m th i gian và chi phí vận chuyển qua vi c rút ngắn dòng vật li u;
- Gi m chiều dài đ ng giao thông, h thống cung cấp và đ m b o kỹ thuật;
- Gi m chí phí xây dựng và th i gian xây dựng qua vi c gi m số l ợng tòa nhà
- T o điều ki n cho vi c sử dụng chung một số các bộ phận chức năng nh phục
vụ sinh ho t v.v;
- Vi c hợp khối các bộ phận chức năng th ng đi cùng với vi c ứng dụng các
không gian lớn, do vậy t o điều ki n cho vi c sử dụng linh ho t.
Trong xây dựng công nghi p vi c hợp khối các bộ phận chức năng th ng x y ra
theo các d ng sau:
- Hợp khối các bộ phận chức nĕng mà chúng có liên hệ chặt chẽ với nhau theo
dòng vật liệu. D ng hợp khối này mang l i hi u qu kinh t tr ớc h t là rút ngắn các
trục chức năng cũng nh chiều dài dòng vật li u, gi m chi phí về vận chuyển cũng nh
th i gian vận chuyển. Đây là d ng hợp khối hay gặp nhất. Ví dụ nh hợp khối giữa bộ
phận s n xuất và kho.
- Hợp khối giữa các bộ phận chức nĕng nhằm sử dụng chung một số bộ phận
chức nĕng phụ. Mục đích chính của vi c hợp khối này là ti t ki m không gian và trang
thi t bị của ngôi nhà. D ng hợp khối này th ng thấy d ng: Hợp khối giữa nhà s n
xuất chính và nhà s n xuất phụ nhằm sử dụng chung một số bộ phận chức năng phụ;
hợp khối giữa bộ phận hành chính và phục vụ công cộng nhằm sử dụng chung không
gian s nh, c u thang, wc..
- 26 -
Hình 3.7 : Các kh nĕng hợp khối trong nhà s n xuất
- 27 -
- Hợp khối các bộ phận chức nĕng mà chúng có đòi hỏi tương tự về tổ chức
không gian, điều kiện vệ sinh hoặc có các ho t động chức nĕng tương tự. Hi u qu
kinh t của d ng hợp khối này là ti t ki m di n tích đất xây dựng, chi phí vật li u và
th i gian xây dựng. Về d ng hợp khối này có thể thấy qua sự hợp khối giữa bộ phận
s n xuất vỏ hộp và bộ phận x ng cơ khí trong nhà máy thực ph m, hợp khối giữa
x ng cơ khí và tr m phát đi n hoặc với các gara ô tô.
Trong điều ki n sử dụng thông thoáng tự nhiên, bi n pháp hợp lý để áp dụng
đ ợc gi i pháp hợp khối là lựa chọn mức độ hợp khối sao cho tập trung đ ợc các bộ
phận chức năng đ n mức cao nhất trong một không gian mà vẫn tổ chức thông gió tự
nhiên tốt.
Vi c hợp khối có thể dẫn đ n làm tăng bề rộng nhà gây khó khăn cho vi c thông
thoáng, chi u sáng tự nhiên. Điều này có thể gi i quy t đ ợc thông qua vi c lựa chọn
hình d ng nhà, ví dụ nh d ng chữ L, U hoặc có sân trong.
3.4.2. Nâng t ng công trình:
Bi n pháp này hi n nay không còn phù hợp.
3.5. M r ng, c i t o XNCN và các chỉ tiêu kinh t kỹ thuật của t ng MB XNCN
3.5.1. M r ng XNCN:
M rộng s n xuất nhằm mục đích:
- Nâng công suất của xí nghi p
- Để s n xuất s n ph m mới
- Do thay th máy móc thi t bị dẫn đòi hỏi thêm về di n tích.
Yêu c u về m rộng và quy mô m rộng c n đ ợc dự ki n sớm ngay trong giai
đo n quy ho ch tổng mặt bằng XNCN.
Một số d ng m rộng trong XNCN:
a) Xây dựng thêm công trình mới:
Đây là d ng m rộng đơn gi n nhất, th ng đ ợc sử dụng trong tr ng hợp nâng
công suất mức độ lớn hoặc do yêu c u phát triển s n xuất thêm lo i s n ph m khác.
Trong hình thức m rộng này, khi thi t k mặt bằng chung XNCN ng i ta ph i dự
tính tr ớc vị trí và di n tích cho công trình dự ki n xây dựng m rộng.
b) Mở rộng theo dạng mô đun:
Đây là d ng m rộng th ng thấy trong các XNCN, nó có thể coi là xây dựng
theo kiển phân đợt nh các đơn nguyên của nhà . Mỗi một mô đun tồn t i t ơng đối
độc lập. Vì vậy d ng m rộng theo kiểu mô đun ít gây nh h ng lẫn nhau giữa công
trình đã xây dựng và phát triển mới. Các mô đun có thể phát triển theo chiều ngang
hoặc chiều dọc tùy theo h ớng của dòng vật li u.
c) Mở rộng theo hình thức xây dựng thêm một hoặc hai nhịp nhà:
Đây là d ng m rộng có quy mô nhỏ, nhà đ ợc m rộng thêm một hoặc hai nhịp
nhà để có thể bố trí thêm một dây chuyền s n xuất. Tuy n s n xuất mới này sử dụng
các công trình hoặc không gian phụ trợ đã có. Đây cũng chính là nguyên nhân h n ch
quy mô của vi c m rộng vì n u tăng thêm quy mô nữa thì kh năng phục vụ của các
bộ phận phụ s quá t i, bán kính phục vụ quá xa, gây nh h ng tới sự ho t động của
các bộ phận s n xuất khác cũng nh bộ phận mới m rộng.
3.5.2. C i t o XNCN
- 28 -
Một số XNCN cũ không đáp ứng đ ợc yêu c u s n xuất hi n t i hoặc s n xuất

không hi u qu , khi đó c n c i t o l i xí nghi p.
Yêu c u khi c i t o XNCN:
- Công trình sau c i t o ph i đáp ứng các yêu c u về s n xuất, thông gió chi u
sáng, v sinh công nghi p…
- H n ch tối đa vi c đập phá các công trình cũ, nên tận dụng các công trình cũ
còn có thể sử dụng đ ợc để ti t ki m chi phí đ u t .
- C n chú ý đ n vi c c i t o h thống giao thông, h t ng kỹ thuật.
- C i t o vi khí hậu toàn nhà máy.
- Chú ý và tính toán đ n điều ki n thi công (không bị v ớng các công trình cũ
đ ợc giữ l i)
3.6. Các chỉ tiêu kinh t kỹ thuật của t ng m t b ng XNCN
a. H số xây dựng và h số s d ng đ t
- Di n tích nhà máy, (F), (ha )
- Di n tích chi m đất của nhà và công trình, (A)
- Di n tích kho bãi lộ thiên, (B)
- Di n tích chi m đất của công trình giao thông, (C)
- Di n tích chi m đất của h t ng Kỹ thuật (đ ng ống vận chuyển, h thóng
thoát n ớc…), (D).
- Chiều dài t ng bao (hàng rào), (m)
- Di n tích cây xanh, mặt n ớc, (ha)
* Hệ số xây dựng (Kxd):
Kxd = (A+B)/F x 100%
* Hệ số sử dụng, (Ksd):
Ksd = (A+B+C+D)/F x 100%
B ng 3.1: Một số các chỉ tiêu cơ b n của một số lo i hình công nghiệp
Lo i nhà máy Kxd Ksd
Luy n kim 26 – 31% 45 – 65%
Cơ khí 25 – 45% 45 – 80%
CN nhẹ 30 – 45% 50 – 75%
Thực ph m 20 – 35% 50 – 75%
Hoá chất 25 – 30% 65 – 75%
- 29 -
Vật li u XD 25 – 40% 70 – 75%
b. Lư ng và giá thành công trình

- Giá toàn bộ : Là toàn bộ chi phí để xây dựng nên XNCN, bao gồm c máy
móc thi t bị.
- Giá bố trí mặt đứng : Là chi phí cho vi c trang trí bố trí mặt đứng công trình.
- Giá các công trình phụ : Là chi để xây dựng hoàn chỉnh các công trình phụ
nh nhà v sinh, nhà ăn…
- Giá các công trình h tầng kỹ thuật : Là chi phí cho vi c xây dựng hoàn chỉnh
h thống đi n, n ớc, m ng thông tin…
- Giá đường đi : Là chi phí cho vi c xây dựng hoàn chỉnh h thống đ ng giao
thông của XNCN.
- Giá trồng cây : Là chi phí cho vi c trồng cây xanh, t o c nh quan trong
XNCN.
- Giá tường bao : Là chi phí cho vi c xây dựng hoàn chỉnh h thống hàng rào
b o v XNCN.
- Giá đền bù : Là chi phí cho vi c đền bù gi i phóng MB xây dựng XNCN, bao
gồm c chi phí hỗ trợ tái định c …
c. Chỉ tiêu kinh doanh
- Chi phí vận chuyển cho một tấn hàng.
- Phí tổn hoàn thi n hàng năm
3.7. Lựa chọn và bố trí công trình trong XNCN
3.7.1. Lựa chọn hình dáng:
Trong quá trình thi t k , vi c lựa chọn gi i pháp mặt bằng hình khối của công
trình th ng xuất phát đồng th i từ các yêu c u chức năng của b n thân công trình, vừa
xuất phát từ điều ki n về hình dáng, địa hình của khu đất, tổ hợp ki n trúc... Thông
th ng mặt bằng hình khối của các công trình công nghi p đ ợc hình thành chủ y u do
các yêu c u chức năng của b n thân chúng. Tuy nhiên, trong nhiều tr ng hợp y u tố
về quy ho ch l i là nhân tố chính quy t định mặt bằng hình khối của công trình.
Nguyên tắc cơ b n để lựa chọn hình d ng nhà là:
- Công trình ph i phù hợp với đặc điểm của khu đất;
- Có hình khối đơn gi n, phù hợp về di n tích, quy mô cũng nh đặc điểm của
công trình;
- Có hình dáng t o đ ợc các mối liên h về không gian với các công trình khác,
tuân theo các định h ớng phát triển không gian của toàn khu vực;
- Có kh năng đáp ứng các đòi hỏi về điều ki n thông thoáng trong tr ng hợp
công trình sử dụng thông thoáng tự nhiên.
3.7.2. Bố trí công trình:
Cơ s quan trọng hàng đ u để bố trí các công trình trong XNCN là dòng vật li u.
Bố trí công trình sao cho dòng là ngắn nhất và thuận ti n cho vi c phát triển m rộng
của từng công trình.
- 30 -
Ngoài ra, vi c bố trí các công trình trong khu đất còn phụ thuộc vào gi i pháp tổ
hợp chung của toàn XNCN. Các gi i pháp tổ hợp để t o ra sự trật tự, sự l u chuyển,
đóng m của các không gian thụ c m về th m mỹ.
Khi bố trí các công trình trong XNCN c n ph i chú ý đ m b o kho ng cách giữa
các công trình. Kho ng cách giữa hai công trình đ ợc xác định theo các y u tố sau:
- Khoảng cách tối thiểu để đảm bảo các yêu cầu về phòng cháy nổ:
Kho ng cách công trình đáp ứng các yêu c u về phòng cháy nổ theo b ng sau:
Bảng 3.2: Kho ng cách phòng cháy nổ giữa các công trình công nghiệp
Bậc chịu lửa của công trình và Kho ng cách giữa các công trình (m) ứng với bậc
h ng s n xuất chịu lửa của công trình bên c nh
I và II III IV và V
Bậc I và II 9 12
H ng s n xuất A, B, C
- Không có chữa cháy tự động 9
- Có chữa cháy tự động 6
H ng s n xuất D, E Không quy
định
Bậc III 9 12 15
Bậc IV và V 12 15 18
- Khoảng cách để đảm bảo thông thoáng tự nhiên:

Để đ m b o cho vi c thông thoáng của hai công trình công nghi p thì kho ng
cách giữa hai c nh dài của hai công trình c nh nhau ph i tuân theo các yêu c u t i hình
v d ới đây.
- Khoảng cách đạt được để đảm bảo điều kiện tổ chức giao thông:
Trong tr ng hợp này kho ng cách giữa hai nhà đ ợc xác định nh sau:
L kho ng cách giữa hai công trình = 2 x kho ng xây lùi + bề rộng đ ng.
Kho ng xây lùi trong XNCN có thể lấy bằng 3 - 6m. Ví dụ hai công trình hai
phía của đ ng rộng 15m cách nhau là : 2 x 3m +15m = 21m.
- Khoảng cách nhà đáp ứng yêu cầu về yêu cầu cảnh quan:
Kho ng cách giữa hai công trình công nghi p về mặt c nh quan đó là một không
gian trống. Trong một số tr ng hợp nhất định ng i ta còn xác định kho ng cách giữa
hai nhà dựa trên các nguyên tắc về c nh quan mà ng i ta đã kiểm nghi m trên các
tuy n phố của đô thị (do nhà công nghi p th ng kéo dài, nên có thể coi chúng nh
một đo n không gian phố), kho ng cách giữa hai công trình có thể lấy bằng 1-1,5 l n
chiều cao trung bình của hai nhà c nh nhau.
- 31 -
Hình 3.8: Kho ng cách nhà để đ m b o thông thoáng tự nhiên
- 32 -
Hình 3.9: Mặt bằng tổng thể của một XNCN

3.8. T chức h thống giao thông trong XNCN
Trong XNCN, th ng có các lo i giao thông vận chuyển sau :
- Vận chuyển bằng đ ng sắt
- Vận chuyển bằng đ ng ôtô
- Vận chuyển bằng c n trục hay c u trục
- Vận chuyển bằng băng chuyền các lo i
- Vận chuyển bằng đ ng ống
Vi c lựa chọn lo i ph ơng ti n vận chuyển c n thi t, th ng dựa vào dây
chuyền công ngh , quy mô s n xuất của xí nghi p, khối l ợng và kích th ớc hàng hoá,
vấn đề hợp lý kinh t …
3.8.1. T chức h thống đư ng s t trong xí nghi p
*Phạm vi áp dụng :
- Th ng áp dụng cho các XNCN có khối l ợng vận chuyển lớn hơn 45.000
tấn/năm
- Các XNCN có hàng hoá cồng kềnh
- Những XNCN đ ợc bố trí trong khu CN có đ ng sắt Æ có thể bố trí đ ng
sắt để vận chuyển.
- 33 -
* Kích thước: Khổ đ ng rộng 1435, 1000, 750, 600mm (xe goòng). Hi n nay
n ớc ta, phổ bi n nhất là lo i khổ đ ng rộng 1000mm.
* Bố trí :
- H thống đ ng sắt bên trong XN đ ợc nối trực ti p với h thống đ ng sắt
quốc gia hoặc đ ng sắt của khu công nghi p.
- Tổ chức đ ng nhánh vào XNCN có thể theo ba kiểu sau, tuỳ thuộc vào đặc
điểm khu đất và h thống đ ng sắt bên ngoài :
+ Kiểu cụt
+ Kiểu vòng
+ Kiểu xuyên qua
- Ga điều hành đ ợc bố trí trong khu đất xí nghi p (cho XN lớn), hoặc bố trí bên
ngoài (cho XN nhỏ).
Hình 3.10- Sơ đồ tổ chức hệ thống đường sắt dẫn vào xí nghiệp

a- Kiểu cụt; b- Kiểu vòng; c- Kiểu xuyên qua; 1- ga đường sắt bên ngoài xí
nghiệp; 2- đường dẫn; 3- ga của xí nghiệp; 4- xí nghiệp công nghiệp
* Giải pháp quy hoạch :
Phụ thuộc vào quy mô, yêu c u của dây chuyền công ngh , đặc điểm hình dáng
khu đất, các thông số kỹ thuật của tàu ( o i toa tàu, đ u tàu..), khối l ợng vận chuyển
.vv.
Hi n nay, có bốn gi i pháp quy ho ch h thống đ ng sắt trong các XNCN:
-H đ ng sắt cụt
-H đ ng sắt kiểu vòng
-H đ ng sắt kiểu xuyên qua
-H đ ng sắt kiểu k t hợp
Đ ng nhánh bên trong XN có thể có một hoặc nhiều đ ng, có thể đi bên
ngoài x ng hoặc đi xuyên qua phân x ng theo yêu c u của vận chuyển hàng hoá
hoặc công ngh của XNCN.
- 34 -
Hình 3.11- Các giải pháp bố trí đường sắt trong xí nghiệp
a/ Đường sắt kiểu cụt; b/ Đường sắt kiểu vòng; c/ Kiểu xuyên qua; d/ Kiểu hỗn hợp
1- ga của xí nghiệp; 2- đường nhánh trong xí nghiệp; 3- Kho hoặc nhà s n xuất
* Nguyên tắc thiết kế :

- Ph i phù hợp cao nhất dây chuyền s n xuất chung toàn xí nghi p, không c n
tr mọi ho t động s n xuất.
- Đ m b o vi c vận chuyển hợp lý nguyên vật li u, bán thành ph m, thành ph m
đ n trực ti p các kho, bãi chứa hàng, các phân x ng gia công, ch bi n, h n ch số
l n trung chuyển.
- B o đ m sự hợp tác mật thi t, nhịp nhàng và h n ch nhiều nhất sự chồng
chéo, cắt nhau giữa các lo i ph ơng ti n vận chuyển khác trong xí nghi p.
- H n ch tối đa di n tích đất dùng cho xây dựng h thống đ ng sắt, vì di n đất
sử dụng để bố trí đ ng sắt, có thể làm tăng di n tích chung lên 25-30% so với đ ng
bộ.
- Ph i tuân theo các quy chu n, tiêu chu n thi t k đ ng sắt n ớc ta, đồng
th i ph i có dự báo kh năng hoà nhập với h thống đ ng sắt quốc t .
3.8.2. T chức h thống đư ng ô tô trong XNCN
Giao thông bằng đ ng ô tô, hoặc bằng các lo i xe bánh hơi là những ph ơng
ti n đ ợc sử dụng rộng rãi nhất trong các XNCN - kể c các xí nghi p CN có tổ chức
h thống giao thông đ ng sắt - nh tính cơ động, linh ho t của lo i hình giao thông
này.
* Phương tiện vận chuyển:
- Ô tô vận chuyển có hoặc không có rơ-moóc với trọng t i 2,5- 60 tấn
- Các lo i xe ch y đi n có trọng t i 1-2 tấn
- Các lo i xe nâng hàng, các lo i c n trục bánh hơi, xe đ y tay…
Các lo i xe nói trên đ ợc sử dụng để vận chuyển nguyên vật liêu, hàng hoá vào
ra trong nội bộ xí nghi p hoặc giữa các XNCN với nhau…
- 35 -
* Phân loại :
Đ ng ô tô trong XNCN th ng chia làm ba lo i :
- Đường chính ( là trục tổ hợp chính của xí nghi p ), th ng có chiều rộng
chung lớn, có l u l ợng ng i và các ph ơng ti n vận chuyển qua l i lớn, có thể có từ
2 làn xe tr lên, đ ợc xây dựng kiểu đ ng một hoặc đ ng đôi.
- Đường giữa các phân xưởng với chức năng chỉ phục vụ đi l i và vận chuyển
nội bộ giữa các x ng, chiều rộng chung phụ thuộc vào l u l ợng của các ph ơng ti n
sử dụng, thông th ng là đ ng một.
- Đường phục vụ cứu ho đ ợc sử dụng cho các XNCN hay có các nguy cơ
cháy nổ, chúng th ng đ ợc xây dựng k t hợp với h thống đ ng chung của xi
nghi p.
* Giải pháp quy hoạch :
H thống đ ng ôtô trong XNCN th ng đ ợc chia làm 3 lo i :
- Kiểu cụt : có chung một cổng vào ra, th òng áp dụng cho các XN nhỏ
- Kiểu đ ng vòng : Có một cổng vào ra, th ng áp dụng cho các XN vừa và
nhỏ.
- Kiểu xuyên qua : có cổng vào ra riêng bi t, th ng đ ợc sử dụng cho các XN
lớn và vừa.
* Nguyên tắc thiết kế :
- Phục vụ tốt nhất và hợp lý nhất cho dây chuyền công ngh toàn nhà máy, tức
là ph i bố trí, sắp x p đúng với yêu c u công ngh của xí nghi p.
- Ngắn gọn, không cắt nhau, không trùng lặp lộn xộn với h thống đ ng sắt.
Tốt nhất nên bố trí song song với trục ngang, trục dọc của các phân x ng, song song
với đ ng sắt…
- D dàng ti p cận với các phân x ng, kho tàng trong xí nghi p.
- Phù hợp với các quy chu n, tiêu chu n về thi t k tổng mặt bằng trong XNCN.
Hình 3.12- Sơ đồ tổ chức đường không ray trong các xí nghiệp công nghiệp
a- Kiểu đường cụt; b- Kiểu đường vòng; c- Kiểu xuyên qua
* Chiều rộng đường :
- 36 -
Chiều rộng đ ng là kho ng cách giữa 2 chỉ giới xây dựng - tuỳ thộc chiều rộng
lòng đ ng, cách tổ chức đ ng đi bộ, trồng cây xanh, gi i pháp bố trí đ ng ống kỹ
thuật…mà có thể xê dịch trong ph m vi từ 10-40m hoặc lớn hơn, nh ng không đ ợc
nhỏ hơn kho ng cách an toàn phòng ho , thông gió và chi u sáng tự nhiên đ ợc quy
định
Chiều rộng lòng đ ng đ ợc xác định theo khối l ợng vận chuyển, cấp đ ng
và số làn xe ( B ng 6.1 )
Bảng 3.3. Những thông số cơ b n để thiết kế đường ôtô trong xí nghiệp
C p đư ng ôtô
Thông số Đ n vị (khối lư ng vận chuyển T/h)
I II III
Chiều rộng một làn xe m 3,5 3 2,5
Số l ợng làn xe (tuy n) tuy n 3÷4 2 1÷ 2
Khi xí nghi p quá rộng, để gi m th i gian đi l i của công nhân, tuỳ theo điều
ki n cụ thể, dọc theo hai bên tuy n đ ng chính hoặc phụ trong xí nghi p c n tổ chức
đ ng cho ng i đi bộ:
- N u một tuy n thì chiều rộng không đ ợc nhỏ hơn 1,5m
- N u hai tuy n cùng chiều, chiều rộng đó là 2,5m
- Khi có hai tuy n ng ợc chiều : 3,75m.
Kho ng cách từ mép đ ng đ n công trình, đ ng sắt, hàng rào…ph i lấy theo
TCVN - 4514 -1988 và TCVN 4604-1988.
3.8.3. T chức các phư ng ti n vận chuyển khác trong XNCN
Ngoài các lo i vận chuyển kể trên, trong thực t còn dùng c u trục, băng
chuyền, các lo i đ ng ống khí nén, thuỷ lực… để vận chuyển các vật nặng, cồng
kềnh, khối-cục nhỏ, h t nhỏ, h t d ng bột hoặc chất lỏng…Vì vậy khi thi t k mặt
bằng chung XNCN, ng i thi t k c n ph i nghiên cứu sắp x p bố trí chúng sao cho có
thể phù hợp cao nhất các yêu c u và quy định của gi i pháp công ngh và thi t bị.
3.9. T chức m ng lưới cung c p kỹ thuật
M ng l ới cung cấp kỹ thuật trong XNCN th ng rất phức t p Dẫn nhập: Để
phục vụ cho s n xuất, điều hành, phục vụ kỹ thuật, sinh ho t..trong XNCN th ng có
một m ng l ới kỹ thuật rất phức t p, trong nhiều tr ng hợp chúng nh h ng rõ r t
đ n các gi i pháp quy ho ch không gian- mặt bằng XNCN.
3.9.1. Các lo i m ng lưới đư ng ống cung c p kỹ thuật
Để phục vụ s n xuất, trong các xí nghi p công nghi p th ng sử dụng rất nhiều
lo i đ ng ống, m ng l ới kỹ thuật. Có thể t m chia thành các nhóm sau:
- 37 -
- M ng l ới kỹ thuật phục vụ s n xuất : đ ng ống nhiên li u, hoá chất, khí nén,

hơi đốt, hơi n ớc, chất lỏng, v.v.
- M ng l ới đi n các lo i: h thống cấp đi n s n xuất, phục vụ sinh ho t, b o v ,
thông tin liên l c,v.v.
- M ng l ới cấp thoát n ớc: các đ ng ống cấp thoát n ớc phục vụ s n xuất,
sinh ho t, h thống thoát n ớc m a, v.v.
Vi c xác định thành ph n, chủng lo i, gi i pháp bố trí…m ng l ới cung cấp kỹ
thuật của XNCN chủ y u phụ thuộc vào chức năng s n xuất. Tổ chức m ng l ới cung
cấp kỹ thuật của XNCN là một vi c làm t ơng đối phức t p. Do đó, khi ti n hành quy
ho ch mặt bằng chung XNCN, ng i thi t k c n ph i bi t k t hợp chặt ch với các
chuyên gia thuộc các lĩnh vực kỹ thuật đó.
* Các yêu cầu chung khi tổ chức mạng lưới cung cấp kỹ thuật của XNCN là :
- Ph i phù hợp cao nhất yêu c u của công ngh s n xuất, có đ ng đi ngắn nhất,
không trùng lặp lộn xộn
- An toàn, d thi công, b o qu n, sửa chữa
- Kinh t và b o đ m mỹ quan chung của nhà máy…
3.9.2. Các gi i pháp bố trí
Hình 3.13: Các d ng bố trí hệ thống đường ống cung cấp và đ m b o kỹ thuật
trong XNCN. a) Bố trí trên cao ( trên các trụ, giá đỡ và treo trên tường); b) Bố trí trực
tiếp trên mặt đất; c) Bố trí dưới mặt đất (thành các d i kỹ thuật dưới đường và vỉa hè);
d) Bố trí dưới mặt đất (trong các hào hay các tuynen kỹ thuật).
Trong thực t , có ba gi i pháp chính : đặt trên cao, đặt trên mặt đất, đặt ng m.
Vi c lựa chọn ph ơng án đặt các m ng l ới kỹ thuật trong xí nghi p đ ợc ti n hành
trên cơ s tính toán sự hợp lý về kinh t , kỹ thuật và th m mỹ.
a) Mạng lưới kỹ thuật đặt trên cao
- 38 -
Đây là gi i pháp thông dụng nhất do đơn gi n, d lắp đặt, b o qu n, sửa chữa,
tuy nhiên gi i pháp này nhiều khi làm cho không gian trong XN d bị có c m giác lộn
xộn, thi u mỹ quan.
Khi chọn gi i pháp này không có nghĩa là tất c các đ ng ống đều đ ợc đặt
trên cao, mà còn có một số đ ng ống đ ợc đặt trên mặt đất hoặc ng m do chức năng
của chúng.
Theo quy ph m các lo i đ ng ống chính cấp n ớc phục vụ s n xuất, sinh ho t,
đ ng ống th i n ớc b n, n ớc m a, các đ ng ống dẫn nhiên li u lỏng, khí đốt,v.v.
không đ ợc đặt trên cao. Các lo i còn l i có thể đặt trên các cột, giá đỡ, gối đỡ, hoặc
trên các giá đỡ neo vào cột đi n, ống khói, t ng nhà,v.v. Khi đặt nh vậy, c n tính
đ n kh năng thông xe, ng i đi l i, b o qu n và sửa chữa chúng,v.v.
Hình 3.14: Ví dụ về hệ thống đường ống kỹ thuật bố trí trên mặt đất, trên các giá đỡ
b) Mạng lưới kỹ thuật đặt trên mặt đất
Khi đặt trên mặt đất các lo i đ ng ống, tuỳ theo tính năng, có thể bố trí sát mặt
đất, trong các m ơng rãnh h hoặc có nắp đậy. Gi i pháp bố trí này thuận lợi, gọn
gàng, d b o qu n, sửa chữa đồng th i kinh t và mỹ quan.
c) Mạng lưới đặt ngầm dưới mặt đất
Ph ơng án này có nhiều u điểm, song chi phí tốn kém. Lúc này chúng có thể
đ ợc bố trí ng m kiểu phân tán hoặc tập trung trong các đ ng h m ( tuynen)
- Lo i bố trí phân tán chi phí đ u t không cao, song vi c lắp đặt, sửa chữa, b o
qu n khó khăn, khi h hỏng ph i đào bới để sửa chữa, do đó s làm h h i ph n đã
đ ợc hoàn thi n trên mặt bằng xí nghi p.
- Lo i bố trí tập trung trong các h thống tuynen, tuy rằng chi phí đ u t cao
hơn, song d dàng lắp đặt, b o qu n, sửa chữa, c nh quan trên mặt đất đẹp hơn.
- 39 -
3.10. Quy ho ch san n n và hoàn thi n khu đ t

3.10.1. Quy ho ch san n n
Địa hình khu đất đ ợc lựa chọn để xây dựng XNCN không ph i khi nào cũng
đ t đ ợc các yêu c u mong muốn, đặc bi t về địa hình, vì vậy khi ti n hành quy ho ch
xây dựng xí nghi p, ng i thi t k c n ph i quan tâm đ n vấn đề chu n bị mặt bằng
khu đất, tr ớc h t ph i ti n hành thi t k san nền cho khu đất đó. San nền thông th ng
có nh h ng lớn đ n giá thành đ u t ban đ u để xây dựng XNCN.
Tuỳ theo đặc điểm địa hình của khu đất thuộc lo i bằng phẳng hay phức t p mà
chọn ph ơng án san nền cho hợp lý kinh t . Thực t cho thấy có hai ph ơng án quy
ho ch san nền, đó là : San nền toàn bộ hay cục bộ.
+ Quy ho ch san nền toàn bộ đ ợc áp dụng khi địa hình khu đất t ơng đối bằng
phẳng, khi mật độ xây dựng trên khu đất lớn hơn 25%, hoặc khi trên khu đất xí nghi p
bố trí quá dày đặc các tuy n đ ng, m ng l ới cung cấp kỹ thuật. Khi đó toàn bộ mặt
bằng khu đất s đ ợc san phẳng theo kiểu một dốc hoặc hai dốc, dốc vào trong hay ra
ngoài.
+ Quy ho ch san nền kiểu cục bộ đ ợc áp dụng cho các tr ng hợp còn l i. Lúc
này chỉ c n san nền cho những vùng c n bố trí nhà x ng, đ ng giao thông, những
khu vực không c n thi t giữ nguyên, nh đó có thể ti t ki m đ ợc vốn đ u t xây dựng
cơ s h t ng. Quy ho ch san nền cục bộ hay đ ợc áp dụng cho những vùng có đất sụt
l , di n tích đất của xí nghi p quá rộng, hoặc c n b o v c nh quan chung,v.v. Do khu
đất quá rộng l i có địa hình phức t p, cho nên có thể san nền theo kiểu bậc thang một
hoặc hai dốc, dốc vào trong hay dốc ra ngoài.
Độ dốc san nền lấy nh sau:
i= 0,003 ÷ 0,005 đối với đất sét.
i= 0,03 với đất cát
i= 0,01 với đất dễ bị xói lở.
Cốt san nền chú ý lấy cao hơn mức ngập lụt cao nhất đã đ ợc xác định.
3.10.2. Hoàn thi n khu đ t xí nghi p công nghi p
Khi nói đ n hoàn thi n khu đất xí nghi p nên hiểu một cách đ y đủ hơn là hoàn
thi n ti n nghi cho toàn khu đất.
Nh vậy, hoàn thi n khu đất xí nghi p công nghi p th ng bao gồm những
công vi c sau :
- Hoàn thi n bề mặt đ ng sá, vỉa hè, qu ng tr ng, sân chơi, bãi đổ xe,v.v.( lựa
chọn vật li u, chất li u, hình thức, màu sắc trang trí- c i t o điều ki n vi khí hậu trong
XNCN)
- Hoàn thi n tiểu địa hình (xây dựng bậc thang, chọn gi i pháp b o v dốc tho i,
taluy…khi khu đất có địa hình phức t p)
- Tổ chức các ki n trúc nhỏ phục vụ cho sinh ho t, trang trí nh : các kiốt bán
báo chí- t p ph m, t ợng đài, bích ho , xây dựng nơi nghỉ ngơi ngoài tr i cho ng i
- 40 -
lao động theo đặc điểm công vi c lao động và điều ki n khí hậu địa ph ơng, tổ chức
v n hoa cây c nh, hồ n ớc, đài phun n ớc để trang trí và c i t o vi khí hậu xung
quanh,v.v.
- Trồng cây xanh để c i t o vi khí hậu khu đất, trang trí, tổ hợp ki n trúc, định
h ớng quy ho ch, b o đ m an toàn- phòng ho , lọc bụi b o v môi tr ng- sinh thái
cho chính xí nghi p và c xung quanh,v.v.
- Hoàn thi n h thống tín hi u phục vụ s n xuất, tín hi u an toàn, tín hi u định
h ớng, trang trí, b ng màu sắc, ánh sáng, b ng chỉ dẫn,v.v.
Đây là một công vi c khá phức t p và tỉ m n, nh ng rất c n thi t và khá quan
trọng khi thi t k và xây dựng các XNCN hi n đ i, vì chúng không chỉ nh h ng đ n
chất l ợng th m mỹ-ki n trúc- văn hoá của b n thân xí nghi p, mà còn nh h ng rất
lớn đ n tâm lý và sức khoẻ, năng suất và hi u qu làm vi c của ng i lao động.
- 41 -
Chư ng IV : THI T K KI N TRÚC NHÀ VÀ CÔNG TRÌNH

CÔNG NGHI P
4.1. Phân lo i nhà công nghi p
4.1.1. Theo chức năng s n xu t
- Nhà s n xuất : là những toà nhà dùng để hoàn thành các chức năng s n xuất
nhất định, nhằm t o ra các bán thành ph m hoặc thành ph m của xí nghi p.
- Nhà cung cấp nĕng lượng : bao gồm các tr m phát đi n, tr m bi n th , nhà nồi
hơi, tr m cung cấp khí nén, khí đốt, ôxy…
- Kho tàng và tr m phục vụ giao thông : Bao gồm các kho chứa nguyên vật li u,
thành ph m…
- Công trình kỹ thuật, vệ sinh :
- Công trình công cộng phục vụ cho XNCN : Nhà hành chính điều hành, tr m y
t , nhà ăn…
4.1.2. Theo đ c điểm xây dựng tho mãn yêu c u chức năng
- Nhà một mục đích : là lo i nhà công nghi p th ng xuyên gắn bó với một lo i
dây chuyền s n xuất nhất định. Khi dây chuyền s n xuất thay đổi, chúng s không đáp
ứng đ ợc, do đó ph i phá đi làm mới. Ví dụ : các phân x ng chính của nhà máy nhi t
đi n.
- Nhà kiểu linh ho t : là lo i nhà công nghi p th ng xuyên gắn bó với một
ngành s n xuất nhất định, d dàng tho mãn yêu c u hi n đ i hoá dây chuyền công
ngh .
- Nhà v n nĕng : là lo i nhà có thể đáp ứng đ ợc nhiều lo i công ngh s n xuất
khác nhau của một hay nhiều ngành công nghi p khác nhau. Sự thay đổi công ngh và
thi t bị không nh h ng đ n cấu trúc nhà.
- Nhà công nghiệp kiểu bán lộ thiên : là lo i nhà chỉ có mái che, hoặc chỉ có mái
và một ph n t ng. Lo i này th ng đ ợc sử dụng để làm kho hoặc các phân x ng
s n xuất c n yêu c u thông thoáng.
- Nhà công nghiệp tháo dỡ được : là lo i nhà có tính năng cấu trúc linh ho t, d
bi n đổi, đáp đ ợc cho các x ng s n xuất có thông số vi khí hậu và công ngh s n
xuất luôn luôn bi n đổi. Hoặc các nhà máy có yêu c u s n xuất t m th i Æ S n xuất
xong l i tháo dỡ mang đi nơi khác.
4.1.3. Theo đ b n :
Dựa trên cơ s chất l ợng sử dụng, độ bền và niên h n sử dụng, nhà công
nghi p đ ợc chia làm 3 cấp ( theo quy định mới ):
- Nhà cấp I : có chất l ợng sử dụng cao, chịu lửa bậc I, niên h n sử dụng trên
100 năm.
- Nhà cấp II : có chất l ợng sử dụng khá, chịu lửa bậc II, niên h n sử dụng trên
50 năm.
- 42 -
- Nhà cấp III: có chất l ợng sử dụng trung bình, chịu lửa bậc III, tuổi thọ trên 20
năm.
Trong thực t còn có lo i nhà cấp IV : có chất l ợng sử dụng thấp, chịu lửa kém,
niên h n sử dụng d ới 20 năm.
4.1.4. Theo s d ng thi t bị vận chuyển nâng trong nhà :
- Nhà không có c n trục.
- Nhà có c n trục.
4.1.5. Theo s đ k t c u chịu lực :
- Nhà có k t cấu tường chịu lực.
- Nhà có k t cấu khung chịu lực.
- Nhà có k t cấu không gian chịu lực nh vỏ mỏng, dây treo…
4.1.6. Theo số t ng :
- Nhà một t ng: Dùng cho ngành SX có t i trọng lớn, thi t bị cồng kềnh, nặng…
- Nhà nhiều t ng: Sử dụng cho ngành SX có dây chuyền Sx theo chiều thẳng
đứng.
4.1.7. Theo đ c điểm s n xu t bên trong :
- Nhà SX to nhi t thừa không đáng kể trong quá trình SX (phân x ng nguội).
- Nhà SX to nhiều nhi t thừa trong quá trình SX (phân x ng nóng).
- Nhà SX có ch độ vi khí hậu đặc bi t (nhà kín).
4.2. C s nghiên cứu thi t k nhà s n xu t

4.2.1. Các y u tố s n xu t bên trong :
a. Công ngh s n xu t :
Công ngh s n xuất th ng đ ợc đặc tr ng bằng :
- Ph ơng pháp công ngh
- Nguyên tắc hoàn thành s n ph m
- Quá trình s n xuất ( dây chuyền công ngh ).
*) Phương pháp công nghệ :
Ph ơng pháp công ngh là ph ơng pháp t o ra thành ph m hoặc bán thành
ph m. Trong htực t , có 4 lo i ph ơng pháp công ngh cơ b n: Ph ơng pháp khô,
ph ơng pháp ớt, ph ơng pháp nóng và ph ơng pháp hỗn hợp.
+ Phương pháp khô: dựa trên cơ s của các quá trình gia công nguội, nhi t độ
không tăng. Chúng đ ợc chia ra làm 2 lo i theo đặc điểm v sinh: b n, bụi (gia công
cơ khí, ch bi n đá, xay xát,v.v.) và s ch (d ợc ph m, đi n tử, dụng cụ chính xác,
v.v.);
- 43 -
+ Phương pháp ướt: Đặc tr ng b i quá trình SX liên quan tới n ớc hoặc hơi
n ớc. Ph ơng pháp ớt đ ợc chia làm 2 lo i: quá trình l nh với đặc điểm là gây độ m
cao trong phòng (công nghi p tuyển khoáng, ch bi n đông l nh, v.v.) và quá trình
nóng đ ợc đặc tr ng b i hi n t ợng gây hơi n ớc và s ơng mù m nh trong x ng
(công nghi p ch bi n đồ hộp, mía đ ng, thuộc da, v.v.);
+ Phương pháp nóng: Quá trình SX c n nhi t hoặc sinh nhi t, nhi t độ trong
phòng tăng cao (công nghi p luy n kim, cán thép, xi măng, v.v.);
+ Phương pháp hỗn hợp: đ ợc đặc tr ng b i quá trình SX mang đặc điểm của
tất c hoặc vài ba ph ơng pháp trên (công nghi p hoá chất, gia công ch bi n gỗ, v.v.).
*) Nguyên tắc hoàn thành sản phẩm:
Một đặc tr ng quan trọng khác của các quá trình SX công nghi p là kiểu hoàn
thành s n ph m: kiểu hoàn thành đơn lẻ, kiểu hoàn thành hàng lo t, kiểu hoàn thành
liên tục.
Tất c các kiểu hoàn thành trên đều dựa trên 2 nguyên tắc chính sau đây:
+ Nguyên tắc hoàn thành theo xưởng: Nguyên tắc này dựa trên cơ s tổ chức
hoàn thành s n ph m trong các x ng cố định cho mỗi quá trình công tác nhất định
(công nghi p d t, cơ khí ch t o máy, bê tông đúc sẵn, v.v.).
+ Nguyên tắc hoàn thành theo s n phẩm: Nguyên tắc này dựa trên cơ s của
một quá trình làm vi c liên tục qua vi c sắp đặt, bố trí máy móc theo quá trình hoàn
thành s n ph m, không có sự chồng chéo, trùng lặp. Đó là sự hoàn thành theo dòng
ch y liên tục đ ợc cơ khí hoá hay tự động hoá (công nghi p ch t o các s n ph m đi n
tử, hoá chất, công nghi p ch t o ôtô, v.v.)
Trong thực t còn gặp nguyên tắc hoàn thành k t hợp: một ph n s n ph m đ ợc
hoàn thành theo nguyên tắc thứ nhất, ph n còn l i theo nguyên tắc thứ hai (cơ khí ch
t o máy).
Hai nguyên tắc hoàn thành trên nh h ng đ n quy mô, mặt bằng – hình khối và
ki n trúc nhà công nghi p. Nguyên tắc hoàn thành theo x ng cho phép xây dựng các
x ng Sx bình th ng, nhịp nhỏ, tính linh ho t không cao. Trong khi đó, nguyên tắc
hoàn thành theo s n ph m đòi ho i ph i xây dựng các phân x ng s n xuất có quy mô
lớn hơn, tính linh ho t và v n năng cao hơn.
*) Quá trình sản xuất :
Quá trình s n xuất của một phân x ng th ng đ ợc biểu hi n bằng :
+ Sơ đồ dây chuyền SX: cho thấy quan h giữa các công đo n s n xuất từ khi
nguyên vật li u vào cho đ n khi hoàn thành s n ph m, với nhiều d ng khác nhau.
+ Sơ đồ l u trình công ngh : cho thấy dây chuyền quan h giữa các h thống
máy móc, thi t bị s n xuất theo các ph ơng trong dây chuyền SX chung;
+ Sơ đồ bố trí thi t bị s n xuất: chỉ rõ vị trí, kho ng cách, di n tích và không
gian thao tác c n thi t trên mặt bằng, mặt cắt.
b. Thi t bị vận chuyển nâng trong nhà công nghi p
- 44 -
Để vận chuyển nguyên vật li u , bán thành ph m, thành ph m và các thi t bị SX

trong nhà công nghi p, ng i ta có thể sử dụng các ph ơng ti n vận chuyển ch y trên
nền, t ng nhà x ng nh xe ôtô, xe goòng, t i, c n trục, c u trục hoặc các lo i băng
t i, đ ng ống khí nén,v.v.
Các lo i vận chuyển trên đều ít nhiều nh h ng đ n gi i pháp ki n trúc- k t cấu
nhà công nghi p. D ới đây chúng ta s nghiên cứu về các lo i thi t bị vận chuyển
nâng, là lo i có nh h ng nhiều nhất đ n cấu trúc nhà công nghi p.
*) Cần trục treo :
Bao gồm hai nhóm chính: lo i di động và lo i không di động.
- Lo i không di động (palăng nâng) đ ợc kéo bằng tay hay điều khiển bằng
đi n, có sức nâng và ph m vy ho t động hẹp. Chúng th ng đ ợc treo cố định vào k t
cấu chịu lực mái.
- Lo i di động: Bao gồm c n trục treo một ray và c n trục treo 2 ray:
+ Cần trục treo một ray (monorail) : Đ ợc cấu t o từ một t i đi n và h bánh xe
treo vào cánh d ới của ray thép hình chữ I và ch y dọc theo ray, ray chữ I này l i đ ợc
neo vào cánh d ới của k t cấu chịu lực mái.
Sức nâng của lo i vào kho ng 0,5 ÷ 10T, có thể nâng lên đ n độ cao 18m.
Ng i điều khiển chúng có thể đứng trên mặt đất hoặc ngồi trong cabin treo d ới c n
trục.
Lo i này chỉ b o đ m vận chuyển trong một ph m vy hẹp dọc đ ng ray thẳng
đặt song song hoặc xiên một góc bất kỳ theo công ngh , hoặc đ ợc uốn cong theo yêu
c u của công ngh . Trong một x ng có thể bố trí một hoặc nhiều c n trục treo một
ray.
+ Cần trục treo hai ray: Đ ợc sử dụng cho nhà công nghi p có nhịp ≤30m, yêu
c u vận chuyển khắp x ng với vật c u nặng đ n 10T.
Cấu t o của lo i c n trục này bao gồm một t i đi n treo và ch y dọc một d m-
ray ti t di n chữ I . H d m - ray này l i đ ợc treo và ch y theo hai ray thép chữ I neo
cố định vào k t cấu chịu lực của mái hoặc sàn.
C n trục treo lo i này có thể vận chuyển hàng hoá theo hai ph ơng dọc hoặc
ngang nhà. Khi nhịp nhà d ới 18m nên bố trí một c n trục, còn khi nhịp nhà lớn từ
18m tr lên thì có thể bố trí 2, 3 c n trục ch y song song.
- 45 -
Hình 4.1- Các lo i cần trục treo

a- Pa lĕng; b- Cần trục treo một ray; c- Vùng ho t động của cần trục treo một ray;
d- Cần trục treo hai ray và sơ đồ bố trí trên mặt cắt, mặt bằng xưởng
*) Cầu trục
C u trục hay còn đ ợc gọi là c n trục kiểu c u đ ợc sử dụng để vận chuyển
hàng hoá theo hai ph ơng ngang, dọc nhà.
C u trục có nhiều lo i:
+ Lo i nhỏ có sức nâng: 5 ÷ 50T
+ Lo i trung bình có sức nâng: 50 ÷ 250T
+ Lo i nặng có sức nâng: 250 ÷ 630T.
Để kinh t , c u trục th ng có 2 móc c u có sức nâng khác nhau: một móc c u
có sức nâng lớn và một móc c u có sức nâng nhỏ.
Ví dụ: C u trục có sức nâng 30T, có thêm một móc c u nhỏ có sức nâng 5T, có
ký hi u Q= 30/5T; hoặc hai móc c u có cùng sức nâng để nâng các vật có kích th ớc
lớn.
- 46 -
Hình 4.2- Các lo i cầu trục

a- Cầu trục; b- Thông số cấu t o cầu trục trong nhà công nghiệp; c- Các lo i cầu trục
khác: 1- cầu trục tháo khuôn; 2- cầu trục có gầu xúc; 3- cầu trục đổ khuôn; 4- cầu
trục r i vật liệu
*) Các loại cần trục khác
- Cần trục kiểu công xôn: có 3 lo i chính sau :
+ Lo i đứng độc lập: có công xôn quay quanh trụ với bán kính ho t động 4m,
sức nâng 1T lên cao đ n 3,2m.
+ Lo i tựa cố định lên t ng hay cột với tay quay dài hơn 6m, sức nâng lên đ n
5T lên cao đ n 5m.
+ Lo i ch y dọc t ng theo h thống ray trên, d ới, có tay với đ n 8m, sức nâng
đ n 10T với chiều cao nâng đ n 10m.
- Cần trục kiểu cổng
C n trục này do có bốn chân trụ nên đ ợc gọi là c n cổng, chúng đ ợc sử dụng
để vận chuyển nâng trong hoặc ngoài nhà.
- 47 -
Do ch y trên h ray đặt trực ti p trên nền đất hoặc giá đỡ đặc bi t đứng độc lập
nên chúng nh h ng rất ít đ n cấu trúc nhà. Nhịp của c n trục cổng có thể lên đ n
hơn 100m và có sức nâng đ n 500T.
Hình 4.3- Các lo i cần trục khác

a- Cần trục công xôn đứng độc lập; b- Cần trục công xôn cố định trên tường; c- Cần
trục công xôn ch y dọc tường; d- Cần trục cổng
*) Bố trí cầu trục
Theo yêu c u của công ngh SX, trong một nhịp nhà có thể bố trí một hoặc vài
nh ng c n c u trục có sức nâng bé Æ một d m c u s ch y tựa lên vai cột, còn d m

ba lớp c u trục cùng lo i hoặc khác lo i, có cốt cao khác nhau. Hoặc khi nhà nhịp lớn
c u còn l i s đ ợc treo lên k t cấu chịu lực của mái.

Trong một toà nhà công nghi p, có thể bố trí nhiều lo i c n trục, c u trục khác
nhau theo yêu c u của SX. Khi nhà dài hoặc theo yêu c u của công ngh , trong một
nhịp có thể bố trí 2 c u trục cùng cốt cao.
Do cấu t o của c u trục, các móc c u không bao gi đ ợc đ n sát t ng biên
hay t ng hồi.
Với c u trục cổng, kho ng cách từ t ng đ n ray ph i lớn hơn 3m để đ m b o
an toàn.
- 48 -
Hình 4.4 - Các gi i pháp bố trí cầu trục trong nhà công nghiệp
a- Bố trí hai lớp; b- Bố trí nhiều lo i cần trục trong một nhà s n xuất; c- Bố trí hai cầu
trục song song trong nhà nhịp lớn.
c. S đ m ng lưới cung c p kỹ thuật
H thống cung cấp kỹ thuật th ng đ ợc sử dụng để đ m b o các yêu c u của
công ngh SX, đ m b o các điều ki n vi khí hậu ti n nghi bên trong nhà. H thống
cung cấp kỹ thuật bao gồm:
+ H thống điều hoà không khí;
+ H thống thông gió và s i ấm;
+ H thống làm s ch bụi b n trong không khí;
+ H thống tăng c ng thoát nhi t thừa;
+ H thống cấp thoát n ớc;
+ H thống chi u sáng;
+ H thống chống ồn và phòng ho …
Thực t cho thấy sơ đồ m ng l ới cung cấp kỹ thuật nh h ng nhiều đ n sự
hình thành các kiểu nhà công nghi p. Những tác động đó có thể nhìn thấy trong các
nhà công nghi p nh cơ khí chính xác, đi n tử…hoặc trong các nhà công nghi p có
sinh nhiều nhi t thừa (phân x ng nóng) của các ngành SX nh luy n kim, đúc…thì
mái nhà th ng có độ dốc lớn và cửa mái có hình d ng đặc bi t để tăng c ng kh
năng thông gió.
4.2.2. Các y u tố bên ngoài
a. Khí hậu
Các y u tố khí hậu bao gồm nhi t độ, độ m, m a, bức x mặt tr i…
Khí hậu Æ gi i pháp gi m thiểu tối đa tác động xấu của khí hậu Æ nh h ng
đ n ki n trúc nhà x ng. Ví dụ nh màu sắc vật li u để gi m bức x mặt tr i, hình
thức cửa mái để thoát nhi t, v.v.
b. Địa hình, địa ch t thuỷ văn
Địa hình có nh h ng đ n công tác san nền, do đó nh h ng đ n ph ơng án tổ
chức, bố trí mặt bằng của nhà CN.
- 49 -
Địa chất thuỷ văn Æ gi i pháp móng và bố trí c u trục, v.v.

c. Các tác đ ng bên ngoài khác
Các tác động khác bao gồm: ti ng ồn, chấn động, khói bụi…Ngoài ra còn ph i
kể đ n các y u tố tác động khác nh y u tố địa ph ơng, văn hoá, trình độ,v.v.
4.2.3. Các y u tố kỹ thuật xây dựng và vật li u xây dựng
Kỹ thuật xây dựng và vật li u xây dựng là y u tố đóng vai trò khá quan trọng
đối với vi c thi t k nhà SX.
a. Phư ng pháp xây dựng :
- Thủ công
- Cơ giới
- K t hợp c hai ph ơng pháp trên.
b. Vật li u xây dựng
- Nên u tiên sử dụng những vật li u mà địa ph ơng có th m nh Æ gi m chi
phí đ u t .
- Hi n nay có nhiều lo i vật li u mới u vi t, phù hợp hơn với điều ki n khí hậu,
giá thành gi m Æ ng i thi t k c n tìm hiểu và nghiên cứu (catalogue, h ớng dẫn sử
dụng, các t p chí xây dựng chuyên ngành…) để ứng dụng cho vi c thi t k đ t hi u
qu cao nhất.
4.3. Thi t k công trình hành chính của XNCN
4.3.1. Phân lo i:
Hành chính, qu n lý trong XNCN đ ợc phân thành:
- Bộ phận hành chính qu n lý bố trí phân tán t i nơi s n xuất: Văn phòng phân
x ng, phòng qu n đốc, phòng kỹ thuật v.v;
- Bộ phận hành chính qu n lý bố trí tập trung: Th ng trực, qu n lý, nghiên cứu
phát triển, kiểm tra, đoàn thể v.v.--> Quan h gián ti p với s n xuất. Chúng th ng
đ ợc bố trí tập trung t i khu vực phía tr ớc của XNCN, hoặc có thể hợp khối với nhà
s n xuất tùy thuộc vào vi c lựa chọn gi i pháp qui ho ch mặt bằng chung.
Công trình hành chính, qu n lý trong XNCN thuộc lo i trụ s cơ quan s n xuất
kinh doanh.
4.3.2. Vị trí bố trí trên t ng m t b ng:
- Bộ phận hành chính qu n lý bố trí tách bi t hoàn toàn khỏi nhà s n xuất t o
thành một công trình bi t lập, th ng bố trí t i phía tr ớc của XNCN.
Tr ng hợp này th ng x y ra với XNCN có quy mô lớn; XNCN có ho t động
s n xuất sinh ra các tác động bất lợi cho ho t động văn phòng nh ti ng ồn, bụi,
nhi t…
- Bộ phận hành chính qu n lý bố trí kề liền với nhà s n xuất, có thể nối với nhà
s n xuất bằng hành lang c u hoặc đặt sát nhà s n xuất.
- 50 -
Tr ng hợp này th ng sử dụng cho XNCN có quy mô không lớn; có yêu c u

qu n lý điều hành trực ti p với s n xuất và ho t động s n xuất không hoặc ít tác động
đ n môi tr ng.
- Bộ phận hành chính trực ti p: Các phòng qu n đốc phân x ng, phòng kỹ
s …bố trí trực ti p trong khu vực s n xuất nh ng h n ch tối đa nh h ng của ho t
động s n xuất (các gi i pháp cách âm…).
Yêu c u đặt ra là không nh h ng tới ho t động SX và giao thông của phân
x ng. Chúng đ ợc bố trí vị trí có thể quan sát tốt các ho t động s n xuất và liên h
thuận lợi với các tổ công nhân khi c n thi t.
4.3.3. Quy mô chi m đ t:
Tiêu chu n tính toán: 25 - 30m2/ng i Æ Tổng di n tích c n thi t.
Trong XNCN thì số lao động văn phòng thông th ng chi m 10% tổng số lao
động của toàn XNCN.
Căn cứ vào di n tích c n thi t bố trí và lựa chọn số t ng cao thì chúng ta s có
di n tích chi m đất và bố trí quy ho ch tổng mặt bằng.
4.3.4. Gi i pháp thi t k :
a. Các bộ phận chức năng trong nhà hành chính
Trong công trình hành chính, bao gồm các bộ phận chức năng cơ b n sau đây:
- Bộ phận làm vi c
- Bộ phận công cộng và kỹ thuật;
- Bộ phận phụ trợ và phục vụ.
*) Bộ phận làm việc bao gồm các phòng:
Stt Phòng Tiêu chuẩn tính toán

Làm vi c của nhân viên nghi p 4 – 7m2/chỗ làm vi c (tính cho phòng
1 vụ và kỹ thuật (Tài vụ, văn có 2 ng i tr lên)
th …)
Làm vi c cho cán bộ chuyên 4-7m2/ chỗ
môn (Phòng kiểm tra, giám sát; Riêng phòng máy tính 9-12m2/chỗ
2
nghiên cứu phát triển, máy
tính…)
Làm vi c của lãnh đ o Tr ng phòng : kho ng 12-15m2/chỗ
Phó giám đốc : kho ng 24-28m2
3
Giám đốc : kho ng 35- 40m2 (bao gồm
c ti p khách)
Bảng 4.1. Một số tiêu chuẩn tính toán về diện tích
- 51 -
*) Bộ phận công cộng và kỹ thuật bao gồm các phòng:

- Phòng khách: Tiêu chu n di n tích tuỳ theo quy mô của XNCN có thể lấy 18-
48m2.
- Phòng họp: Tiêu chu n có thể lấy 0,8-1,5m2/chỗ; bên c nh phòng họp có thể
thi t k 1 đ n 2 phòng phụ.
- Hội tr ng: tuỳ theo quy mô của XNCN, tiêu chu n tính toán theo chỗ, có thể
lấy 0,8m2/chỗ không kể sân khấu. Chiều sâu của sân khấu không nhỏ hơn 5m; C nh
sân khấu có các phòng phụ cho chủ tịch đoàn, phòng chu n bị... Hội tr ng trong
XNCN th ng là hội tr ng đa năng- chi u phim, biểu di n văn ngh . Hội tr ng có
khu vực v sinh riêng với tiêu chu n 150 nam/1xí, 2 tiểu; 120 nữ/2 xí, tiểu
- Phòng in ấn; phô tô;
- Phòng th vi n; l u trữ;
- Phòng thông tin, qu ng bá s n ph m;
- Phòng và x ng thí nghi m
*) Bộ phận phụ trợ và phục vụ bao gồm các phòng:
- S nh ra vào chính; tiêu chu n di n tích kho ng 18m2;
- S nh phụ cho các nhà văn phòng có chiều dài hơn 100m hoặc hình dáng phức
t p, di n tích kho ng 12-18m2;
- Phòng th ng trực b o v với tiêu chu n 6-8m2, phòng ngủ đáp ứng yêu c u
trực đêm 9-12m2.
- Nơi gửi mũ áo và đợi của khách t i s nh ra vào, di n tích 9-12m2.
- Khu v sinh đ ợc bố trí đ m b o bán kính phục vụ không quá 45m với tiêu
chu n 40 nam/1xí, 1 tiểu; 30 nữ/2 xí, tiểu.
- Phòng y t gồm chỗ làm vi c cho cán bộ y t và chỗ khám với tiêu chu n:
6m /1bác sỹ; 4m2/1 hộ lý; 4-6m2/chỗ khám b nh; 4-6m2/chỗ tiêm và phát thuốc.
2
- Phòng câu l c bộ: Thi t k đa chức năng; Số l ợng lao động nhỏ hơn 200 ng i
có thể lấy 0,2m2/ng i; số l ợng trên 200 ng i lấy 0,1m2 cho mỗi ng i ti p theo.
Di n tích tối thiểu ph i đ t 24m2.
- Căng tin, qu y gi i khát: số chỗ đ ợc tính cho kho ng 10-15% số lao động t i
ca đông nhất với tiểu chu n 0,8m2/chỗ. Di n tích tối thiểu 24m2 bao gồm c qu y, chỗ
phục vụ, kho.
- Kho
- Phòng xử lý giấy lo i....
4.3.5. Các yêu c u thi t k :
- Các phòng chức năng ph i đ ợc bố trí t o điều ki n cho vi c liên h thuận ti n,
đáp ứng chức năng sử dụng, theo từng nhóm chức năng, theo tổng thể công trình.
- 52 -
- Các không gian làm vi c ph i phù hợp với đối t ợng sử dụng: lãnh đ o, nhân
viên, th ký, khách...là cơ s cho vi c bố trí di n tích và tổ chức nội thất.
- Bố trí không gian làm vi c trong từng phòng chức năng ph i đ m b o phù hợp
với h thống trang thi t bị nội thất: Bàn làm vi c, thi t bị văn phòng, tủ...
- Công trình ph i có l ới cột hợp lý phù hợp với tổ chức các phòng làm vi c và
đ m b o sử dụng linh ho t
- Gi m tối đa các di n tích phụ, tỷ l di n tích sử dụng trên di n tích sàn tối thiểu
ph i đ t 60%.
- Đ m b o không gian, h thống tr n, sàn để bố trí thuận ti n h thống các tuy n
cáp thông tin; các trang thi t bị cung cấp năng l ợng; điều hoà khí hậu; thi t bị âm
thanh, chi u sáng; thi t bị vận chuyển; v sinh..
- Tổ hợp không gian ki n trúc trúc bên ngoài (b n thân công trình và sân v n)
cũng nh nội thất ph i đáp ứng yêu c u là một công trình mang di n m o của XNCN
và th ơng hi u của doanh nghi p.
- Tổ chức giao thông và không gian chức năng hợp lý. Đ m b o yêu c u PCCC
và thoát ng i an toàn khi có sự cố (tham kh o thêm Ki n trúc dân dụng).
4.3.6. Thi t k m t c t:
a) Gi i pháp kết cấu:
Nhà hành chính trong XNCN th ng có chiều cao đ n 5 t ng, sử dụng khung
chịu lực d ng BTCT toàn khối, BTCT lắp ghép hoặc khung thép.
b) Chiều cao tầng:
Chiều cao của phòng làm vi c phụ thuộc chủ y u vào trang thi t bị kỹ thuật của
ngôi nhà, đặc bi t là h thống điều hoà khí hậu và h thống m ng thông tin.
- Với nhà không có tr n chiều cao t ng vào kho ng 3,3m, t ơng đ ơng với chiều
cao thông thuỷ kho ng 2,7-2,8m.
- Với nhà có tr n để bố trí các thi t bị chi u sáng đặt trong tr n, h thống thông
tin, để đ m b o chiều cao thông thuỷ 3m, chiều cao t ng ph i đ t 3,6m.
- Với nhà có tr n đủ chiều cao để bố trí h thống điều không tập trung, chiều cao
t ng ph i đ t 3,9m.
- Với nhà có c tr n để bố trí h thống điều không và sàn kép để bố trí h thống
đ ng cáp thông tin, chiều cao t ng ph i đ t tối thiểu 4,2m.
Chiều cao của phòng làm vi c phụ thuộc chủ y u vào trang thi t bị kỹ thuật của
ngôi nhà, đặc bi t là h thống điều hoà khí hậu và h thống m ng thông tin.
4.4. Thi t k công trình phúc l i XNCN
Công trình công cộng dịch vụ (hay còn gọi là các công trình phục vụ sinh ho t)
th ng là một tổ hợp công trình hay không gian có nhiều chức năng khác nhau thuộc
nhóm I và II của các công trình dịch vụ ăn uống gi i khát; dịch vụ chăm sóc y t , sức
khoẻ; dịch vụ nghỉ ngơi gi i trí với bán kính phục vụ từ 70-300m.
- 53 -
Vi c thi t k ki n trúc các công trình phục vụ sinh ho t có thể tham kh o trong
các tài li u thi t k ki n trúc dân dụng.
4.5. Thống nh t hóa (TNH) – điển hình hóa (ĐHH)
Trong xây dựng công nghi p, vi c sớm đ a các công trình, xí nghi p công
nghi p vào khai thác sử dụng là một trong những yêu c u quan trọng để sớm thu hồi
vốn đ u t , tránh đ ợc sự l c hậu sớm của dây chuyền công ngh . Để đáp ứng đ ợc
các yêu c u nói trên, c n ph i công nghi p hoá xây dựng.
Muốn công nghiệp hoá xây dựng c n điển hình hoá và thống nhất hoá các kích
th ớc của các bộ phận k t cấu, mặt bằng, hình khối, v.v.
4.5.1. Thống nh t hoá
Thống nhất hoá trong xây dựng CN là vi c làm có liên quan đ n sự thống nhất
các thông số kích th ớc hình khối, mặt bằng nhà và các bộ phận của nhà đ ợc ch t o
sẵn trong nhà máy. Mục đích thống nhất hoá là h n ch các thông số hình khối , thông
số mặt bằng nhà và kích th ớc của các bộ phận cấu t o. Chúng đ ợc thực hi n dựa trên
cơ s về kinh t , kỹ thuật và hơn th nữa là sự đúc k t các kinh nghi m về xây dựng
công nghi p.
4.5.2. Điển hình hoá
Điển hình hoá trong xây dựng là một bộ phận trong tiêu chu n hoá và nội dung
của nó là xác định lo i, hình thức, độ lớn của các đối t ợng lao động, cung cụ lao
động, s n ph m và ph ơng pháp s n xuất.
Điển hình hoá là ph ơng pháp kinh t trong thi t k xây dựng nhằm lựa chọn
hoặc nghiên cứu ra những gi i pháp, những hình d ng kích th ớc hợp lý nhất, kinh t
nhất dùng để áp dụng rộng rãi trong lĩnh vực xây dựng.
Cơ s của vi c điển hình hoá là vi c nghiên cứu vận dụng h thống môđun
thống nhất áp dụng cho các thông số không gian mặt bằng, hình khối. Công tác điển
hình hoá có ý nghĩa quan trọng đối với vi c công nghi p hoá xây dựng, t o ra s n
ph m nhanh, có chất l ợng, giá thành rẻ nh ti t ki m th i gian đ u t nghiên cứu, thi
công ch t o .
Quá trình phát triển của thi t k điển hình như sau:
b1. Thi t k các cấu ki n chi ti t điển hình của nhà và công trình, trên cơ s cấu
ki n chi ti t này có thể tổ hợp thành những ngôi nhà theo đúng yêu c u và quy mô s n
xuất, có mức độ biểu hi n th m mỹ khác nhau.
Các đối t ợng điển hình này có thể áp dụng đ ợc nhiều l n cho nhiều đối t ợng
công trình khác nhau.
b2. Thi t k điển hình đơn nguyên
Đơn nguyên là một bộ phận hoàn chỉnh về các mặt bao gồm: gi i pháp mặt
bằng, kỹ thuật, cấu t o.
Đó là một đơn vị để ghép thành những ngôi nhà ngắn, dài, rộng, hẹp tuỳ theo
yêu c u.
- 54 -
b3. Thi t k điển hình ngôi nhà hay nói cách khác là điển hình theo công năng
của những lo i đối t ợng khác nhau (Cơ khí, hoá chất, đi n, v.v.)
b4. Thi t k điển hình toàn nhà máy để đáp ứng nhu c u xây dựng hàng lo t,
nhanh.
4.5.3. Kích thước thống nh t trong xây dựng
Hệ thống môđun thống nhất áp dụng trong lĩnh vực xây dựng công nghi p bao
gồm những nguyên tắc để điều hợp kích th ớc theo chiều ngang, chiều dọc và chiều
cao ngôi nhà, công trình, các bộ phận cấu tao,v.v. trên cơ s của môđun gốc và các
môđun m rộng.
Môđun gốc M =100mm.
Môđun m rộng gồm 2 lo i:
+ Môđun b i số: 2M, 3M, 6M, 12M, 15M, 30M và 60M đ ợc sử dụng chủ y u
để điều phối kích th ớc có giới h n các chiều của mặt bằng, chiều cao ngôi nhà.
+ Môđun ước số: 1/2M, 1/5M, 1/10M, 1/20M, 1/50M, và 1/100M đ ợc sử dụng
chủ y u để điều phối kích th ớc có giới h n các bộ phận k t cấu có kích th ớc nhỏ nh
cột, d m, các tấm vật li u mỏng, v.v.
H thống trục môđun không gian bao gồm những trục theo chiều dọc, ngang và
chiều cao cắt nhau và chia thành những kho ng cách , đó là bước (B), khẩu độ (L) và
chiều cao tầng nhà (H).
4.5.4. Quy định v thống nh t hoá các gi i pháp MB - hình khối nhà công nghi p
a) Mặt bằng hình khối nên thi t k d ng chữ nhật, sử dụng kiểu tổ hợp các nhịp-
có cùng các thông số xây dựng- song song theo một ph ơng.
b) Khi trong một khối nhà có sự chênh l ch độ cao mái Æ chênh l ch chiều cao
các khối trong một nhịp nhà không đ ợc nhỏ nhơn 1,2m.
c) Chiều cao nhà: Tính từ mặt sàn hoàn thi n đ n mép d ới k t cấu mang lực
mái:
+ Trong nhà không có c u trục, L d ới 12m: 3,6 ÷ 6m – theo bội số của 0,6m.
+ Trong nhà có c u trục, L=18m tr lên: 4,8m (cho L=18m); 5,4 ÷ 6m - theo bội
số của 1,2m.
d) B ớc cột nên lấy bằng 6 hoặc 12m. N u có những yêu c u đặc bi t của công
ngh hoặc d ng k t cấu, b ớc cột có thể lấy khác.
e) Kh u độ (nhịp):
- Kh u độ của nhà công nghi p một t ng không có c u trục th ng lấy bằng 9;
12; 15; 18; 21 và 24m theo bội số của 3m; còn khi có c u trục lấy bằng 18; 24; 30; 36
hoặc lớn hơn theo bội số của 6m.
- Nhà công nghi p một t ng có khung bằng bêtông cốt thép (hoặc trong nhà
công nghi p nhiều t ng) có trang bị c u trục, chiều cao nhà và vai cột đ ợc lấy theo
b ng sau :
- 55 -
T i trọng c u Cao đ m t trên của vai c t

Khẩu đ Chi u cao nhà (m) khi bước c t b ng
tr c
(m) (m)
(T) 6 12
18; 24 8,4 10 5,2 4,6

18;24 9,6 10; 20 5,8 5,4
18;24 10,8 10; 20 7 6,6
18;24;30 12,6 10; 20; 30 8,5 8,1
18;24;30 14,4 10; 20; 30 10,3 9,9
24; 30 16,2 30; 50 11,5 11,1
24; 30 18 30; 50 13,3 12,9
B ng 4.2 – B ng thống nh t hóa v khẩu đ , chi u cao nhà

- Trong nhà công nghi p nhiều t ng, l ới cột khung nhà phụ thuộc vào t i trọng
tác động lên sàn: nhịp nhà theo bội số 3m, còn b ớc cột theo bội số của 6m:
+ Khi t i trọng trên sàn đ n 1000 Kg/m2 (10.000N/m2) th ng sử dụng l ới cột
6m x 9m;
+ Khi t i trọng trên sàn 2000 ÷ 2500 Kg/m2 th ng sử dụng l ới cột 6m x 6m;
Tuy nhiên l ới cột này có thể thay đổi theo yêu c u của công ngh và d ng k t
cấu chịu lực; hoặc khi xây dựng nhà CN những nơi không có điều ki n sử dụng cấu
ki n điển hình.
f) Chiều cao t ng nhà lấy theo môđun 0,6m, song không đ ợc nhỏ hơn 3m.
h) Chiều dài nhà và số l ợng nhịp phụ thuộc vào yêu c u công ngh
- 56 -
Chư ng V. THI T K KI N TRÚC NHÀ SX M T T NG

5.1. Bố trí các b phận chức năng nhà s n xu t m t t ng
5.1.1. Các b phận chức năng nhà s n xu t m t t ng
Các bộ phận chức năng của nhà s n xuất có thể chia thành hai nhóm:
- Nhóm các bộ phận chức năng chính: Kho nguyên li u, kho thành ph m, bộ
phận s n xuất và h thống kho trung gian giữa các công đo n s n xuất
- Nhóm các bộ chức năng phụ: Bộ phận phụ trợ s n xuất, bộ phận qu n lý và
phục vụ sinh ho t, bộ phận cung cấp và đ m b o kỹ thuật
5.1.2. Bố trí các b phận chức năng nhà s n xu t m t t ng
Các bộ phận chức năng chính có quan h trực ti p với nhau. Hình thức bố trí 3
bộ phận này th ng theo d ng: đ ng thẳng, d ng chữ L hoặc chữ U.
- D ng đ ng thẳng là d ng thông dụng nhất do có chiều dài dòng vật li u là
ngắn nhất. D ng này t o cho nhà có mặt bằng hình chữ nhật.
- D ng chữ L và d ng chữ U đây là d ng tập trung, do yêu c u của công ngh
hoặc do điều ki n địa hình mà không thể kéo dài tuy n s n xuất. D ng này có kh năng
mang l i tính linh ho t cao trong sử dụng. Song có thể dẫn đ n khó khăn trong vi c
gi i quy t vi c thông thoáng tự nhiên cho nhà. Nhà d ng này có thể m rộng về các
phía.
Bố cục của các bộ phận chức năng chính là cơ s để bố trí các bộ phận chức năng
phụ. Bố trí các bộ phận chức năng phụ ngoài yêu c u đ m b o sự hợp lý trong dây
chuyền s n xuất còn ph i tuân theo các yêu c u sau:
- Đ m b o đ ợc kh năng sử dụng linh ho t của các bộ phận s n xuất chính,
tránh vi c bố trí các bộ phận phụ chia cắt không gian của bộ phận s n xuất. Thông
th ng chúng đ ợc bố trí dọc theo bộ phận s n xuất chính.
- Để đ m b o kh năng m rộng d dàng, h n ch sự ngừng tr s n xuất, các bộ
phận chức năng phụ nên bố trí vào một phía của nhà, còn một phía dự ki n để m
rộng. Trong tr ng hợp sử dụng thông thoáng tự nhiên, các bộ phận phụ nên bố trí về
phía cuối h ớng gió mát chính của nhà. Mặt đối di n để tổ chức các cửa gió vào và để
m rộng.
- Trong một số nhà công nghi p đ ợc điều hòa không khí, các bộ phận phụ trợ
s n xuất, phục vụ sinh ho t có thể bố trí theo chu vi và đóng vai trò nh các lớp không
gian đ m cho không gian s n xuất.
Đối với nhà công nghi p một t ng có không gian lớn, các bộ phận chức năng phụ
không chỉ bố trí trên mặt bằng mà có thể bố trí theo chiều đứng t i các cao độ khác
nhau nhằm tận dụng không gian của nhà và hình thành nên d ng nhà công nghi p một
t ng có các ngăn t ng- Không gian một t ng cho các bộ phận chính và không gian
nhiều t ng cho các bộ phận chức năng phụ.
- 57 -
Hình 5. 1 : Sơ đồ các d ng bố trí bộ phận chức nĕng chính trong nhà s n xuất.
- 58 -
Hình 5.2 : Sơ đồ các d ng bố trí bộ phận chức nĕng phụ trong nhà s n xuất.
a) Các bộ phận chức nĕng phụ bố trí dọc theo một phía của nhà
b) Các bộ phận chức nĕng phụ bố trí dọc theo hai phía của nhà
- 59 -
c) Các bộ phận chức nĕng phụ bố trí ngang nhà t i ranh giới giữa hai bộ phận
chức nĕng
d) Bộ phận chức nĕng phụ (ít thay đổi) bố trí như một “trục xương sống” t o
cho các không gian chính (hay thay đổi) có kh nĕng mở rộng linh ho t
e) Bộ phận chức nĕng phụ bố trí xung quanh nhà như một không gian đệm, cách
ly cho không gian chính
f) Bộ phận chức nĕng phụ bố trí về một phía trên mặt cắt
g) Bộ phận chức nĕng phụ bố trí giữa nhà (giữa hai dây chuyền s n xuất) trên
mặt cắt
h) Bộ phận chức nĕng phụ bố trí trên tầng mái, giữa các tầng và t i tầng hầm.
5.2. T chức giao thông trong nhà s n xu t m t t ng:
Ho t động giao thông bên trong nhà s n xuất là một ph n của tổ chức s n xuất,
nối liền các bộ phận chức năng trong nhà s n xuất. Các tuy n giao thông trong x ng
chính là biểu hi n cụ thể của dòng vật li u. B i vậy quy ho ch bố trí h thống giao
thông là một ph n của thi t k nhà s n xuất. Giá thành vận chuyển th ng chi m 20-
60% chi phí s n xuất tùy theo từng ngành công nghi p. H thống vận chuyển bên trong
nhà s n xuất phục vụ cho nhu c u di chuyển theo ph ơng ngang và đứng của ng i và
hàng hóa giữa các không gian của các bộ phận chức năng.
H thống giao thông vận chuyển bên trong nhà s n xuất gồm:
- Đ ng vận chuyển, hành lang, lối thoát ng i;
- Cửa và cổng;
- C u thang th ng, c u thang máy và c u thang thoát ng i;
- Ph ơng ti n vận chuyển.
5.2.1. Đư ng vận chuyển trên n n, hành lang và lối thoát cho ngư i : Khi bố trí
các tuy n đ ng vận chuyển trên nền, hành lang và lối thoát cho ng i c n tuân theo
các nguyên tắc sau:
- H n ch vi c bố trí các tuy n vận chuyển, hành lang cắt qua các bộ phận chức
năng. Chúng nên bố trí song song với tuy n s n xuất, t i ranh giới của hai bộ phận
chức năng, đóng vai trò nh một không gian ngăn cách. Hai bên hành lang có thể bố trí
t ng ngăn cách;
- Các tuy n đ ng vận chuyển, hành lang nên bố trí thành các tuy n thẳng để có
thể k t hợp với vi c bố trí h thống cung cấp và đ m b o kỹ thuật.
- Các lối ra vào của các tuy n hành lang c n đ ợc bố trí để d phát hi n, và t o sự
chú ý qua vi c chi u sáng và sơn màu (th ng đ ợc sơn các v ch trắng hoặc vàng)
- Bề rộng của đ ng vận chuyển phụ thuộc tr ớc h t vào ph ơng ti n vận
chuyển, mật độ giao thông. Đối với hành lang cho ng i đi l i có bề rộng tối thiểu
1,2m. Kho ng cách an toàn tối thiểu cho lối đi qua đối với thi t bị cố định là 0,6m và
di chuyển là 0,5m. Bậc dốc của đ ng vận chuyển không nên v ợt quá 1/6.
- Bề rộng của một lối thoát tối thiểu là 120cm cho nơi làm vi c có đ n 20 ng i.
Từ 20-50 ng i lối thoát rộng tối thiểu là 125cm. Từ 50 ng i tr nên cứ 10 ng i
rộng thêm 10cm. Kho ng cách xa nhất đ n lối ra đề phòng hỏa ho n là 40m.
- 60 -
Hình 5.3: Sơ đồ bố trí các tuyến vận chuyển, hành lang trong nhà s n xuất:
a) Bố trí t i ranh giới giữa các bộ phận chức nĕng;
b) Bố trí dọc theo tuyến s n xuất;
c) Bố trí ngang với tuyến s n xuất, t i vị trí kết thúc một công đo n s n xuất;
d) Bố trí dọc theo các hàng cột của khung nhà;
e) Bố trí t i ranh giới giữa các khối nhà
f) và g) Bố trí phía dưới của các hành lang kỹ thuật (t i biên nhà hoặc giữa nhà)
h) Bố trí phía dưới nền.
5.2.2. Phư ng ti n vận chuyển:
Ph ơng ti n giao thông vận chuyển trong nhà s n xuất thông th ng đ ợc chia
thành hai lo i: Vận chuyển trên nền và vận chuyển trên không.
a, Phương tiện vận chuyển trên nền: Các ph ơng ti n vận chuyển trên nền
bao gồm:
- H thống băng t i: Đây là ph ong ti n vận chuyển liên tục, vận chuyển vật có
kích th ớc nhỏ, đặt trực ti p trên nền hoặc trên giá đỡ. Giao thông vận chuyển cho
ng i bố trí dọc theo các băng t i, sử dụng c u v ợt hoặc ng m cho ng i đi ngang
qua.
- Xe kéo bánh hơi, bánh xích, xe nâng ch y trực ti p trên nền. H thống giao
thông này đòi hỏi nền có kh năng chịu lực,chịu mài mòn và va ch m.
- C u trục ch y trên ray đặt trên nền. H thống ray cố định, chia cắt không gian
s n xuất.
b, Phương tiện vận chuyển trên không:
- 61 -
- Bĕng t i treo: th ng gắn vào các h khung riêng, tách khỏi k t cấu chịu lực
của nhà, nhằm gi m t i trọng (tĩnh và động) truyền vào khung nhà và đ m b o tính linh
ho t khi thay th , m rộng.
Hình 5.4: Một số d ng trang thiết bị vận chuyển trên nền và hệ thống các d ng
bĕng t i
- Cầu trục treo vào kết cấu mang lực mái: Chúng có thể có d ng cố định (còn
đ ợc gọi là palăng) và lo i di động. Lo i di động gồm c u trục treo vào một ray và c u
trục treo vào hai ray. Với c u trục treo vào một ray ph m vi ho t động của c u trục chủ
y u dọc theo chiều dài ray. Còn với c u trục treo vào hai ray (đặt vuông góc nhau)
ph m vi ho t động của c u trục theo c hai ph ơng, ngang và dọc theo chiều dài của
hai ray. Lo i c u trục treo có sức nâng nhỏ 0,5-5 tấn. Ng i điều khiển có thể đứng
trên mặt đất hoặc ngồi trong các cabin treo d ới c u trục. Trong không gian s n xuất
có thể bố trí một hay nhiều c u trục treo.
- 62 -
- Cầu trục tựa trên vai cột: C u trục lo i này gồm bộ phận: Xe nâng với t i và
móc c u - ch y trên c u theo ph ơng ngang nhà; K t cấu chịu lực đỡ ray, động cơ đ y
ch y theo ph ơng dọc nhà; Cabin cho ng i điều khiển gắn với c u trục. Căn cứ d ng
c u đỡ xe nâng, lo i c u trục này đ ợc phân thành c u trục lăn một d m và c u trục lăn
hai d m (hoặc 2 dàn). C u trục tựa trên vai cột do t i trọng của c u trục truyền vào cột
nên có thể có sức trục lớn 5-50T, đặc bi t có thể đ n hàng trăm tấn.
Ngoài ra trong nhà công nghi p có các d ng c u trục khác nh : Lo i c u trục
d ng conson; c u trục tựa cố định vào t ng..., có sức trục nhỏ và ph m vi ho t động
không lớn.
H thống c u trục treo vào k t cấu mang lực mái và tựa trên vai cột là lo i
ph ơng ti n có nh h ng lớn đ n gi i pháp xây dựng nhà, tr ớc h t là nhu c u về
không gian để bố trí và tính toán các t i trọng động và tĩnh của c u trục vào h khung
chịu lực của nhà.
Hình 5.5: Cầu trục treo trong nhà công nghiệp

a) Pa lĕng; b) Cầu trục treo một ray; c) Ph m vi ho t động của cầu trục treo một
ray;
d) Cầu trục treo hai ray và sơ đồ bố trí trên mặt cắt và mặt bằng nhà xưởng.
- 63 -
Hình 5.6: Cầu trục tựa trên vai cột trong nhà công nghiệp
a) Cầu trục: b) Các thông số không gian nhà có liên quan đến cầu trục; c) Các
d ng cầu trục khác (1- Cầu trục tháo khuôn;2- Cầu trục có gầu xúc; 3- Cầu trục đổ
khuôn; 4- Cầu trục r i vật liệu)
Hình 5.7: Sơ đồ
cầu trục lĕn một
dầm (hình trên) và
cầu trục lĕn hai
dầm (hình dưới) do
nhà máy kết cấu
thép cơ khí Đông
Anh, Hà Nội chế
t o với sức nâng
đ t đến 15 T.
- 64 -
a) b)
d)
c)
e) f)
Hình 5.8: Một số hình nh về hệ thống cầu trục trong kết cấu khung thép Zamil rất
phổ biến hiện nay ở Việt Nam.
a); b) Cầu trục tựa trên vai cột; c) Cầu trục treo vào kết cấu mang lực mái; d) Cầu
trục d ng công xon và mô nô ray; e) Cầu trục một ray ch y trên nền và một ray tựa
trên dầm cầu trục;
f) Cầu trục ch y trên nền.
- 65 -
a) b)
c) d)
f)
e)
- 66 -
Hình 5.8: Một số hình nh về các

phương tiện vận chuyển trong nhà công
nghiệp
a) Xe chuyên dụng ch y trên nền có sức
nâng đến 10T, đòi hỏi cấu t o nền ph i
đáp ứng được t i trọng và chịu được
các va ch m khi vận chuyển; b) Bĕng t i
bố trí cố định trên nền;c) Bĕng t i treo
vào hệ khung cố định ch y dọc theo
tuyến s n xuất;d) Phương tiện vận t i
g)
kết hợp vừa ch y dưới nền vừa ch y
trên không;
e) Hệ thống cầu trục treo vào kết cấu
mái;
f) Cầu trục lĕn hai dầm tựa trên vai cột;
e) Hệ thống cầu trục kết hợp vừa ch y
trên nền vừa ch y trên giá đỡ.
5.3. Bố trí h thống cung c p và đ m b o kỹ thuật trong nhà s n xu t m t t ng:

H thống cung cấp và đ m b o kỹ thuật, bao gồm các tuy n đ ng ống cấp đi n,
cấp hơi, cấp nhi t, đ ng ống điều hoà khí hậu, ti p nối tới các máy móc thi t bị và
không gian s n xuất từ trên không xuống và từ d ới nền lên.
- H thống cung cấp từ trên không xuống th ng đ ợc bố trí theo các hộp treo
vào tr n, dẫn tới các nơi cung cấp.
- H thống cung cấp từ nền lên đ ợc bố trí trong các hào kỹ thuật, hoặc trong các
tuy nen, hoặc trong các sàn kép.
Gi i pháp bố trí h thống cung cấp và đ m b o kỹ thuật nh h ng đ n các gi i
pháp ki n trúc xây dựng:
- nh h ng đ n vi c lựa chọn chiều cao nhà, lựa chọn gi i pháp k t cấu mái, là
không gian để bố trí;
- nh h ng đ n vi c bố trí thu gom, thoát n ớc m a và n ớc th i s n xuất trên
nền...
Hình 5.10: Sơ đồ bố trí hệ thống cung cấp và đ m b o kỹ thuật trong nhà s n xuất.
- 67 -
- Hình bên trái: Hệ thống cung cấp và đ m b o kỹ thuật bố trí trên không:
- Hình bên ph i: Hệ thống cung cấp và đ m b o kỹ thuật bố trí c trên không
(đường ống thu hồi khí th i; chiếu sáng tự nhiên) và dưới nền (tuyến cấp điện, cấp
hơi; thiết bị điều không và đường ống dẫn không khí s ch).
c)
a)
d)
b)
Hình 5.11: Hình nh minh ho bố trí hệ thống cung cấp và đ m b o kỹ thuật trong
nhà s n xuất:
- Hình a,b: Hệ thống cung cấp và đ m b o kỹ thuật bố trí trên không, trên các cầu kỹ
thuật treo vào mái.
- Hình c: Việc lựa chọn kết cấu mái được tính toán phù hợp với việc bố trí các đường
ống của hệ thống điều không.
- Hình d: Hệ thống cung cấp và đ m b o kỹ thuật bố trí dưới nền có thể vươn tới các vị
trí bố trí các thiết bị mà không nh hưởng đến giao thông.
- 68 -
5.4. Gi i pháp xây dựng đáp ứng yêu c u chi u sáng tự nhiên trong nhà công
nghi p m t t ng:
Tổ chức chi u sáng tự nhiên là một trong những nhi m vụ quan trọng của t vấn
ki n trúc với mục tiêu đ m b o chi u sáng đáp ứng cao nhất các yêu c u của điều ki n
lao động để tăng năng suất, an toàn cho ng i lao động.
Chi u sáng tự nhiên cho nhà công nghi p th ng đ ợc tổ chức trên mái và từ
t ng biên.
Các nguyên tắc tổ chức chi u sáng tự nhiên đ ợc trình bày trong ph n Khái ni m
v XNCN.
Hình thức lấy ánh từ mái còn là cơ s cho vi c lựa chọn gi i pháp k t cấu chịu
lực của nhà và gi i pháp cấu t o mái. Hình d ng của các cửa mái là cơ s quan trọng
cho vi c t o lập hình khối không gian của nhà. Lấy ánh sáng có thể theo các d ng:
- Lấy ánh sáng bên t i các cửa mái có d ng hình thang; răng c a đứng và răng
c a nghiêng.
- Lấy ánh sáng trực ti p từ mái k t hợp với các tấm chắn nắng.
Vi c tổ chức lấy ánh sáng từ t ng bên là cơ s quan trọng để tổ chức hình thức
ki n trúc mặt đứng nhà công nghi p. Các bề mặt kính từ t ng và các k t cấu che nắng
là nhân tố tổ hợp chính cho vi c phân chia hình khối và t o lập cấu trúc bề mặt của
công trình.
a)
- 69 -
Hình 5.12: Hình nh minh ho tổ chức

lấy ánh sáng tự nhiên từ tường:
a) Toàn bộ tường được mở lấy ánh sáng
đến mức tối đa kết hợp với các tấm chắn
nắng bằng thép t o cho công trình có hình
thức kiến trúc nhẹ nhàng, thanh thoát
(hình trên);
b) Các tấm chắn điều khiển tự động bên
ngoài tường kính không chỉ có vai trò
chống chói mà còn là gương ph n x ánh
sáng vào nhà trong trường hợp trời râm
(hình bên ph i).
b)
- 70 -
Chư ng VI: THI T K KI N TRÚC NHÀ CN NHI U T NG

6.1. Xác định hình d ng m t b ng
Khi thi t k nhà CN nhiều t ng, nên chọn hình dáng MB và hình khối đơn gi n.
D ng mặt bằng hợp lý nhất đ ợc sử dụng cho nhiều lo i SX th ng có hình chữ
nhật, ti p theo là các d ng hình chữ L, T, E, sân trong.
Các nút giao thông đứng nên có k t cấu độc lập để thuận lợi cho bố trí mặt bằng
và gi i pháp cấu t o nhà.
6.2. Lựa chọn lưới c t
Vi c lựa chọn l ới cột và chiều dài, chiều rộng trong nhà công nghi p nhiều
t ng đ ợc phân chia thành các tr ng hợp sau đây:
- Theo yêu c u đặc bi t của công ngh SX: trong tr ng hợp này, các thông số
mặt bằng nhà hoàn toàn phụ thuộc vào đặc điểm bố trí công ngh và kích th ớc thi t bị
s n xuất.
- Trong các tr ng hợp khác ph i dựa vào kh năng làm vi c của k t cấu chịu
lực và vật li u, yêu c u linh ho t của mặt bằng và tính kinh t .
Thông th ng, với các ngành công nghi p thông dụng (với t i trọng trên sàn
500 ÷ 2500 Kg/m2), nên chọn l ới cột 6 x 6m hoặc 9 x 6m; số l ợng nhịp không v ợt
quá 6.
Khi c n có hành lang giữa, có thể lấy l ới cột với nhịp biên bằng 6,9; 12m và
nhịp giữa bằng 3 hoặc 6m, b ớc cột lấy thống nhất bằng 6m.
Khi c n tăng tính linh ho t của nhà công nghi p nhiều t ng, có thể lấy l ới cột
bằng : 6x12; 6x18m; 12x12m; 18x18m; 6x24m; 6x30m; 6x36m hoặc lớn hơn.
Trong nhà công nghi p 2 t ng, l ới cột t ng trên và d ới có thể khác nhau tuỳ
theo yêu c u, đặc điểm s n xuất và d ng k t cấu chịu lực : t ng trên lên đ n 30x6m,
t ng d ới đ n 12x6m, hoặc ng ợc l i.
L ới cột trong các d ng nhà hỗn hợp, về cơ b n đ ợc xác định theo yêu c u của
công ngh và thi t bị s n xuất, gi i pháp ki n trúc và k t cấu, so sánh sự hợp lý – kinh
t của ph ơng án.
6.3. Quy ho ch m t b ng
Trong nhà công nghi p nhiều t ng – ngoài các bộ phận chức năng thông th ng
nh trong nhà công nghi p một t ng : Bộ phận SX chính, phụ trợ s n xuất, cung cấp
năng l ợng, kho tàng, các bộ phận phục vụ sinh ho t, hành chính - qu n lý, còn có
thêm một bộ phận chức năng quan trọng khác, đó là h thống giao thông vận chuyển
và đ ng ống cung cấp kỹ thuật theo ph ơng đứng để liên h giữa các t ng.
Nh vậy về thực chất, quy ho ch mặt bằng các t ng nhà công nghi p nhiều t ng
là gi i quy t mối quan h s n xuất và phục vụ trong b n thân mỗi t ng và giữa các t ng
với nhau theo lo i dây chuyền công ngh đ ợc bố trí trong nhà SX đó.
- 71 -
Hình 6.1 - Sơ đồ dây chuyền công ngh trong nhà CN nhiều t ng

Quy ho ch mặt bằng nhà công nghi p nhiều t ng th ng đ ợc ti n hành theo
các b ớc sau :
+ Phân vùng theo ph ơng đứng :
Không gian của các t ng nhà đ ợc phân chia thành những khu vực chức năng
khác nhau dựa trên cơ s tận dụng kh năng hợp lý của chúng.
Theo nguyên tắc này, t ng 1 nên bố trí các thi t bị nặng ,cồng kềnh, các thi t bị
có sinh t i trọng động, các bộ phận SX có liên quan đ n m ớt, hoặc sinh nhiều n ớc
th i, v.v. để thuận lợi cho bố trí móng máy và xử lý n ớc th i. T ng trên cùng nên bố
trí các bộ phận SX có kh năng gây cháy nổ, s n sinh nhiều nhi t thừa; cho lo i SX có
sử dụng c u trục hoặc c n không gian lớn. Các t ng giữa dùng để bố trí các công đo n
SX bình th ng.
Để tận dụng không gian, có thể bố trí các kho tàng, bộ phận phụ trợ SX các
t ng h m; trên mái bố trí các h thống cung cấp kỹ thuật hoặc thi t bị lộ thiên, các t ng
còn l i giành cho SX.
Hình 6.2- Phân vùng nhà công nghiệp nhiều tầng theo phương đứng
- 72 -
a- Cho các nhà lo i thông dụng; b- Nhà có cầu trục hoặc cần trục treo; c- Nhà kết
hợp; d- Cho nhà có tầng hầm; e- Cho nhà nhịp lớn : 1- các bộ phận s n xuất có nguy
cơ cháy nổ; 2- cho các bộ phận s n xuất bình thường; 3- cho các bộ phận có thiết bị
nặng; 4- bộ phận s n xuất phụ trợ và phục vụ sinh ho t; 5,6- cho xưởng có cầu trục,
cần trục treo; 7- tầng kỹ thuật
+ Phân vùng theo ph ơng ngang :
Phân vùng theo ph ơng ngang đ ợc thực hi n sau khi đã ti n hành phân vùng
theo ph ơng đứng. Thực t cho thấy, phân vùng theo ph ơng ngang th ng phụ thuộc
vào cơ cấu chức năng các bộ phận SX, yêu c u chi u sáng và tổ hợp ki n trúc ngôi
nhà.
Thông th ng mỗi một t ng có các nhóm chức năng sau : các công đo n SX
chính, phụ trợ SX, kho tàng, h thống phục vụ giao thông nằm ngang và theo ph ơng
đứng, bộ phận qu n lý và phục vụ sinh ho t phân x ng, v.v.
Khi quy ho ch mặt bằng t ng ph i tuỳ theo quy mô SX và kích th ớc mặt bằng,
chúng có thể bố trí k t hợp hoặc độc lập với nhau.
Hình 6.3- Phân vùng nhà công nghiệp nhiều tầng theo phương ngang
a- Gi i pháp kết hợp trong một mặt bằng; b- Gi i pháp quy ho ch khu phụ theo chu vi
xưởng s n xuất : 1- khu s n xuất chính; 2- khu phụ trợ s n xuất; 3- nút giao thông
đứng.
Thực t có hai gi i pháp quy ho ch có tính nguyên t c sau :
- Tất c các bộ phận chức nĕng trên được bố trí trong cùng một mặt bằng nhà
- Các bộ phận hoặc chỉ có các nút giao thông và phục vụ kỹ thuật theo phương
đứng được bố trí ghép liền kề bên mặt bằng chính giành cho SX.
Trong gi i pháp thứ nhất, các bộ phận SX chính c n nhiều ánh sáng đ ợc bố trí
theo chu vi mặt bằng t ng, ph n di n tích giữa tối hơn đ ợc dùng để bố trí các bộ phận
phụ trợ s n xuất, kho tàng, qu n lý, các nút giao thông - phục vụ kỹ thuật đứng để liên
- 73 -
h các t ng. Đ ng giao thông vận chuyển ngang mỗi t ng s đ ợc sử dụng làm ranh
giới phân chia cho 2 khu vực nói trên và giữa các khu vực SX lớn với nhau.
Để đ m b o tính linh ho t của mặt bằng x ng, nâng cao kh năng công nghi p
hoá, b o đ m an toàn thoát ng i khi có sự cố, b o đ m v sinh công nghi p, nên sử
dụng ph ơng án 2. Theo ph ơng án này, các thành ph n phụ của x ng đ ợc hợp
thành các nhóm và đ ợc bố trí độc lập bên c nh nhà, kề liền với t ng biên, nhà SX
hoặc giữa các đơn nguyên mặt bằng khối SX chính.
u điểm cơ b n của ph ơng án này là tính linh ho t của mặt bằng và kh năng
công nghi p hoá xây dựng nhà tăng lên, hình khối ki n trúc chung của ngôi nhà tăng
lên, song chi phí đất xây dựng cũng tăng lên.
Có một số tr ng hợp, để đ m b o v sinh công nghi p, bộ phận hành chính-
qu n lý x ng, phục vụ sinh ho t cho ng i làm vi c, v.v. đ ợc tách ra và xây dựng
độc lập với phân x ng.
6.4. T chức h thống giao thông và thoát ngư i
Giao thông : ngang và đứng.
+ H thống giao thông vận chuyển nằm ngang đ ợc bố trí theo đặc điểm của tổ
chức s n xuất và thi t bị công ngh . Chúng có thể đ ợc bố trí xuyên qua khu Sx (khi
thi t bị dàn tr i khắp t ng) hoặc t o thành hành lang dọc nhà, giữa hay biên nhà- khi
mặt bằng SX đ ợc phân khu rõ ràng hoặc t o thành các dãy phòng nhỏ.
Theo nguyên tắc, các con đ ng này ph i liên h thuận lợi, ngắn nhất đ n các
nơi làm vi c, đ n cửa ra vào, lối thoát ng i, đ n các nút giao thông đứng.
Chiều rộng của các con đ ng này đ ợc xác định theo nhu c u và ph ơng ti n
vận chuyển, đi l i, thoát ng i khi có sự cố. Khi k t hợp thoát ng i, chiều rộng
đ ng đi không đ ợc nhỏ hơn 1m- đối với lối đi - và không đ ợc nhỏ hơn 1,4m- đối
với hành lang.
+ Để liên hệ theo phương đứng giữa các t ng, ph i sử dụng c u thang bậc, thang
cuôn, hay thang máy.
- Cầu thang đ ợc thi t k riêng cho các t ng Sx hoặc k t hợp lên t ng SX và
t ng sinh ho t (khi bộ phận hành chính-sinh ho t đ ợc bố trí độc lập liền kề nhà x ng
và có độ cao các t ng thấp hơn t ng nhà SX).
Chúng có thể đứng độc lập hoặc k t hợp với thang máy, các đ ng ống cung
cấp kỹ thuật để t o thành một nút giao thông- phục vụ kỹ thuật đứng. Các nút giao
thông đứng này có thể bố trí giữa nhà, c nh t ng ngoài hoặc kề liền bên ngoài.
Trong 3 ph ơng án, ph ơng án thứ 3 tốt nhất vì chúng không gây khó khăn cho
hi n đ i hoá công ngh Sx, an toàn, không nh h ng đ n gi i pháp k t cấu của nhà,
do đó kh năng công nghi p hoá tăng lên.
Khi thi t k c u thang dùng chung cho các t ng SX và t ng sinh ho t có độ cao
khác nhau, c n ph i tính toán sao cho chi u nghỉ của t ng này trùng với chi u tới của
t ng kia.
- 74 -
Số l ợng c u thang, kho ng cách giữa chúng và chiều rộng v thang, ph i đ ợc

tính toán sao cho phù hợp với yêu c u đi l i và thoát ng i khi có sự cố x y ra trong
x ng.
Trong mỗi nhà công nghi p nhiều t ng, nên có ít nhất 2 cầu thang. Chiều rộng
tổng cộng của c u thang lối đi bên trong đ ợc xác định từ 100 ÷ 125 ng i/m – theo số
l ợng công nhân và số t ng nhà.
Chiều rộng lối đi trong phòng không được nhỏ hơn 1m; chiều rộng hành lang :
không nhỏ hơn 1,4m; còn chiều rộng v thang ph i đ t từ 1m đ n 2,4m. Để thống nhất
hoá có thể lấy bằng 1,2; 1,5; và 1,8; n u chiều rộng v thang lớn quá s không hợp lý
và kinh t
- Thang máy là ph ơng ti n vận chuyển đứng rất thuận lợi cho vi c vận chuyển
hàng hoá và con ng i. Thang máy có nhiều lo i.
Các lo i c u thang này có thể đứng độc lập hoặc hợp khối với nhau trong một
lồng c u thang, t o thành những nút giao thông đứng. Khi đó lối ra của thang máy và
c u thang th ng không nên đối mặt nhau để đ m b o sử dụng thuận lợi và an toàn
thoát ng i khi có sự cố. Nút giao thông đứng này ph i đ ợc bố trí những nơi phù
hợp cao nhất với dây chuyền công ngh và sử dụng, ví dụ : nơi đ a nguyên li u vào,
ra; nơi ti p giáp khu SX, khu phụ trợ SX, v.v. khi nhà quá dài, có thể bố trí thành nhiều
điểm.
Mặt khác, theo quy định trên, đối với nhà công nghi p nhiều t ng, kho ng cách
lớn nhất từ nơi làm vi c xa nhất đ n c u thang hay cửa thoát ng i g n nhất ph i từ 30
÷ 80m tuỳ theo h ng SX, bậc chịu lửa của nhà và số t ng.
Kho ng cách xa nhất giữa 2 c u thang liền kề không đ ợc nhỏ hơn 48m và lớn
hơn 150m, để đ m b o an toàn thoát ng i và thuận ti n cho ng i sử dụng.
- 75 -
Hình 6.4 - Một số gi i pháp bố trí nút giao thông đứng trong nhà công nghiệp nhiều
tầng
a- Bố trí trong nhà; b- Bố trí kề liền; c- Bố trí độc lập: 1- khu vực s n xuất; 2- nút giao
thông đứng; A;B;C - Chi tiết mặt bằng các nút giao thông đứng
6.5. Gi i pháp k t c u
a) Xác định chiều cao các tầng nhà
Giống nh nhà công nghi p một t ng, chiều cao t ng của các nhà công nghi p
nhiều t ng thông th ng phụ thuộc vào công ngh SX, đặc điểm của thi t bị SX và kỹ
thuật, yêu c u chi u sáng, thông gió và điều hoà vi khí hậu trong phòng.
Thông th ng với các nhà công nghi p không có yêu c u công ngh , máy móc
đặc bi t, chiều cao t ng nhà đ ợc lấy bằng 3,6 ÷ 7,2m theo bội số của 0,6m. Tuy nhiên
trong những tr ng hợp đặc bi t, chiều cao t ng s đ ợc tăng lên thích hợp khi nhà
công nghi p nhiều t ng chứa đựng bên trong đó các thi t bị có chiều cao lớn hoặc có
một ph n là nhà CN một t ng.
b) Các giải pháp kết cấu chịu lực
Hay sử dụng các lo i vật li u có kh năng chịu lửa và có tuổi thọ cao nh :
BTCT, CT. Đối với các nhà CN có yêu c u kém hơn thì có thể sử dụng g ch để làm
t ng chịu lực.
+ K t cấu t ng chịu lực : Sử dụng trong các nhà ít t ng, t i trọng không lớn…
+ K t cấu chịu lực kiểu bán khung : Th ng sử dụng cho nhà d ới 5 t ng, t i
trọng trên sàn < 1200Kg/m2 Æ T ng biên chịu lực, giữa có cột chịu lực.
+ K t cấu khung : Đ ợc sử dụng hợp lý nhất cho các nhà nhiều hơn 5 t ng Æ
chịu lửa tốt, độ bền cao, kh năng công nghi p hoá cao.
K t cấu sàn có d m bằng bê tông cốt thép có thể ứng dụng đ ợc cho nhà công
nghi p nhiều t ng có l ới cột đ n 12x12m, thậm chí cho nhịp nhà đ n 18m.
Khi nhịp nhà lớn hơn 24m bắt buộc ph i dùng k t cấu khung giàn.
+ Ngoài các d ng k t cấu trên, để t o không gian t ng có tính linh ho t cao hơn,
ng i ta đang sử dụng các d ng k t cấu không gian bằng vỏ mỏng, k t cấu l ới phẳng
không gian, v.v.
+ Ngoài các d ng trên, còn có k t cấu chịu lực bằng thép . Khung thép th ng
sử dụng khi t i trọng trên sàn 1000 ÷ 3000 Kg/m2, ứng với l ới cột 6x6m; 9x6m; và
12x6m.
6.6. Gi i pháp chi u sáng tự nhiên cho nhà CN nhi u t ng
Nhà công nghi p nhiều t ng có chiều dày không lớn nên chi u sáng tự nhiên
th ng đ ợc tổ chức từ t ng cho các không gian t ng d ới và tổ chức k t hợp giữa
trên mái và t ng cho không gian t ng trên cùng.
Ng i ta cũng sử dụng các không gian thông t ng giữa nhà để bổ sung ánh sáng
cho các t ng d ới.
- 76 -
Hình 6.5: Đối với nhà CN có bề rộng

lớn, có thể lấy ánh sáng cho các tầng từ
trên mái qua không gian thông tầng.
- Hình trên: Mặt cắt ngang nhà;
- Hình bên ph i: Hình nh từ phía không
gian thông tầng.
a)
Hình 6.6: Ví dụ minh ho về gi i

pháp chiếu sáng tự nhiên nhà CN
nhiều tầng thuộc lĩnh vực công nghệ
thông tin:
a) b) Tổng mặt bằng và mặt đứng
kiến trúc khối nhà chính;
c) Mặt cắt và mặt bằng nhà- gồm
các khối công trình một tầng (s n
xuất, lắp ráp) và nhiều tầng (nghiên
b) cứu..)bao quanh một sân trong.
- 77 -
c)
- 78 -
TÀI LI U THAM KH O
− Hoàng Huy Thắng. Nguyên lý thi t k nhà công nghi p. NXB Giáo dục – 1995.
− Ph m Đình Tuyển. Thi t k ki n trúc các xí nghi p công nghi p. ĐHXD –
1995.
− Nguy n Minh Thái. Thi t k ki n trúc công nghi p. NXB Xây dựng – 1996.
− Nguy n Nam. Bố cục ki n trúc công trình công nghi p. NXB Xây dựng – 2005.
− Nguy n Nam. Ki n trúc c nh quan xí nghi p công nghi p. NXB Xây dựng-
2005.
− L ơng Bá Chấn. Thi t k ki n trúc nhà và một số công trình kỹ thuật trong xí
nghi p công nghi p. NXB Xây dựng – 2006.
− Các tiêu chu n xây dựng Vi t Nam về xây dựng công nghi p.
- 79 -

Bai Giang - nguyen Ly - thiet Ke KIẾN TRÚC CÔNG NGHIỆP

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Bai Giang - nguyen Ly - thiet Ke KIẾN TRÚC CÔNG NGHIỆP

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

KTS.

Tr ng Đ i Học Ki n Trúc Đà Nẵng

So n gi ng: KTS. Lê Hữu Trình

L u hành nội bộ.

Chư ng 1: Nh ng khái ni m chung Trang 5

Chư ng 2: C s quy ho ch các khu công nghi p …… 12

Chư ng 3: Thi t k t ng m t b ng XNCN …… 18

3.9.1. Các gi i pháp bố trí …….38

Chư ng 4: Thi t k ki n trúc nhà và công trình công nghi p …….42

Chư ng 5: Thi t k ki n trúc nhà công nghi p m t t ng …….57

Chư ng 6: Thi t k ki n trúc nhà công nghi p nhi u t ng …….71

Chư ng I: NH NG KHÁI NI M CHUNG

CÔNG TRÌNH CUNG

CN Khai khoáng CN Khai khoáng Cung cấp đi n ( CN đi n

1.1.2.2. Phân lo i theo mức đ s d ng vốn và tập trung lao đ ng

Chư ng 2: C S QUY HO CH CÁC KHU CÔNG NGHI P

- Công nghi p Xi măng Xi măng, Xi măng Tấm lợp, S n ph m

2.2. Khu công nghi p trong c u trúc đô thị

- Các vi n nghiên cứu, tr ng chuyên nghi p, b nh vi n chuyên ngành cấp

Hình 2.2: Sơ đồ vị trí KCN trong và ngoài đô thị

Chư ng 3: QUY HO CH T NG M T B NG XNCN

3.1. Các c s để quy ho ch t ng m t b ng XNCN

3.2. Nguyên t c quy ho ch t ng m t b ng XNCN

3.3. Các gi i pháp quy ho ch t ng m t b ng XNCN

a) Khu trước XNCN

b) Khu sản xuất và phụ trợ sản xuất

Hình 3.1 Sơ đồ phân khu chức nĕng nhà máy dệt 8 – 3

Hình 3.2: Gi i pháp quy ho ch theo kiểu ô cờ

b) Quy hoạch theo kiểu hợp khối liên tục:

Hình 3.4: Ví dụ minh ho về gi i pháp quy ho ch

ph i là khối nhà hành chính, dịch vụ.

c) Giải pháp bố trí công trình theo chu vi khu đất:

Hình 3.5: Gi i pháp quy ho ch theo kiểu chu vi

d) Giải pháp quy hoạch theo kiểu mô đun:

Hình 3.6: Ví dụ minh ho gi i pháp quy ho ch

e) Giải pháp bố trí kiểu tự do:

3.4. Các bi n pháp nâng cao hi u qu s d ng đ t:

Hình 3.7 : Các kh nĕng hợp khối trong nhà s n xuất

Một số XNCN cũ không đáp ứng đ ợc yêu c u s n xuất hi n t i hoặc s n xuất

Lo i nhà máy Kxd Ksd

Luy n kim 26 – 31% 45 – 65%

Cơ khí 25 – 45% 45 – 80%

CN nhẹ 30 – 45% 50 – 75%

Thực ph m 20 – 35% 50 – 75%

Hoá chất 25 – 30% 65 – 75%

Vật li u XD 25 – 40% 70 – 75%

b. Lư ng và giá thành công trình

- Khoảng cách để đảm bảo thông thoáng tự nhiên:

Hình 3.8: Kho ng cách nhà để đ m b o thông thoáng tự nhiên

Hình 3.9: Mặt bằng tổng thể của một XNCN

Hình 3.10- Sơ đồ tổ chức hệ thống đường sắt dẫn vào xí nghiệp

* Nguyên tắc thiết kế :

Chiều rộng một làn xe m 3,5 3 2,5

Số l ợng làn xe (tuy n) tuy n 3÷4 2 1÷ 2

- M ng l ới kỹ thuật phục vụ s n xuất : đ ng ống nhiên li u, hoá chất, khí nén,

3.10. Quy ho ch san n n và hoàn thi n khu đ t

Chư ng IV : THI T K KI N TRÚC NHÀ VÀ CÔNG TRÌNH

4.2. C s nghiên cứu thi t k nhà s n xu t

Để vận chuyển nguyên vật li u , bán thành ph m, thành ph m và các thi t bị SX

Hình 4.1- Các lo i cần trục treo

Hình 4.2- Các lo i cầu trục

Hình 4.3- Các lo i cần trục khác

nh ng c n c u trục có sức nâng bé Æ một d m c u s ch y tựa lên vai cột, còn d m