Ingenieurswiskunde 214

Junie-Eksamen Notas
Opgestel deur CM Heunis
 cmheunis@sun.ac.za
 0721028238

Hierdie notas dien as riglyne vir die komende Junie-Eksamen vir Ingenieurswiskunde 214 (2015).
LET WEL:

 Indien jy die notas leer, staan jy ‘n goeie kans om baie goed te doen
 MAAR jy moet nog steeds addisionele voorbeelde uitwerk
 Doen AL die tutoriale
 Doen AL die tuttoetse
 Werk ALLE vorige toetsweek toetse en / of eksamens uit wat jy het
 Hierin sal ek ‘shortcuts’ weergee wat dit sal vergemaklik1
 LAASTENS, maar NB! Hierdie som al die werk kortliks op – vir meer voorbeelde, leer ook die Lesing
Slides (wat aangebied word op 21 Mei 2015)

Eksamen inligting:

Datum: 1 Junie 2015

Tyd: 09:00 – 12:00
60 punte, 5 vrae

1
Deur vir die notas te betaal, kom jy ook ooreen om my nie te dagvaar of iets as jy sleg doen in die toets
nie… haha… maar seriously…

1
Inhoudsopgawe

Junie-Eksamen Notas .................................................................................................................................... 1

1. INLEIDING .............................................................................................................................................. 4

2. HOE DIE NOTAS WERK .......................................................................................................................... 6

3. DIE ONEINTLIKE INTEGRAAL ................................................................................................................. 7

3.1 Definisie ........................................................................................................................................ 7

3.2 Standaardvorm ............................................................................................................................. 7

3.3 Tipe Vrae en Stappe ...................................................................................................................... 7

3.4 Notas: ............................................................................................................................................ 9

4. LAPLACE TRANSFORM......................................................................................................................... 10

4.1 Definisie ...................................................................................................................................... 10

4.2 Standaardvorm ........................................................................................................................... 10

4.3 Tipe Vrae en Stappe .................................................................................................................... 10

4.4 Notas: .......................................................................................................................................... 12

4.5 Notas: .......................................................................................................................................... 13

5. INVERSE LAPLACE TRANSFORM .......................................................................................................... 14

5.1 Definisie ...................................................................................................................................... 14

5.2 Standaardvorm ........................................................................................................................... 14

5.3 Tipe Vrae en Stappe .................................................................................................................... 14

5.4 Notas: .......................................................................................................................................... 14

6. LAPLACE TRANSFORM met AFGELEIDES ............................................................................................. 16

6.1 Definisie ...................................................................................................................................... 16

6.2 Standaardvorm ........................................................................................................................... 16

6.3 Tipe Vrae en Stappe .................................................................................................................... 16

7. VEKTORRUIMTES en DEELRUIMTES .................................................................................................... 19

2
 7.1 Definisies ..................................................................................................................................... 19

7.2 Tipe Vrae en Stappe .................................................................................................................... 21

7.3 Addisionele vrae vir deelruimtes en vektorruimtes: .................................................................. 23

8. MATRIKSE ............................................................................................................................................ 23

8.1 Definisie ...................................................................................................................................... 23

8.3 Singulêre Matriks ........................................................................................................................ 24

8.5 Inverse matriks............................................................................................................................ 24

9. EIEWAARDES en EIEVEKTORE ............................................................................................................. 28

10. ORTOGONAAL- EN DIAGONAALMATRIKSE ..................................................................................... 37

10.1 Ortogonale matriks ..................................................................................................................... 37

10.2 Diagonaalmatriks ........................................................................................................................ 40

10.3 Keëlsnitte .................................................................................................................................... 43

Lys van Tabelle

Tabel 1: Stappe om Oneintlike Integraal op te los........................................................................................ 8
Tabel 2: Metode 1 vir Laplace ..................................................................................................................... 10
Tabel 3: Metode 2 vir Laplace ..................................................................................................................... 13
Tabel 4: Inverse Laplace .............................................................................................................................. 14
Tabel 5: Stappe vir Laplace van Afgeleides ................................................................................................. 16
Tabel 6 - Belangrike vektorruimtes ............................................................................................................. 20
Tabel 7: Bepaling van Eiewaardes............................................................................................................... 28
Tabel 8: Bepaling van Eievektore ................................................................................................................ 29
Tabel 9: Bepaal of die gegewe vektor ‘n kolomvektor is van A .................................................................. 37
Tabel 10: Ortogonale matriks bevestiging .................................................................................................. 37
Tabel 11: Konstruksie van Ortogonale Matriks........................................................................................... 39
Tabel 12: Diagonaalmatriks Konstruksie (nie-simmetriese matrikse) ........................................................ 42
Tabel 13: Stappe om ‘n keëlsnit te identifiseer .......................................................................................... 44
Tabel 14: Stappe om P te kry as A simmetries is ........................................................................................ 46

3
 1. INLEIDING

Hierin word die werk opgesom wat jy sal moet ken vir die komende Junie-Eksamen. Volgens die dosente
skryf julle net oor die 2de kwartaal se werk, met ander woorde:

1. Die oneintlike integraal

2. Laplace Transform
3. Stuksgewyse kontinue funksies
4. Inverse Laplace Transform
5. Transform van afgeleides
6. Vektorruimtes
7. Deelruimtes
8. Ortogonale Matrikse
9. Diagonaalmatrikse
10. Eiewaardes en –vektore
11. Keëlsnitte

Verlede kwartaal het die hele toetsweek gegaan oor die oplos van DV’s (Differensiaal Vergelykings).

Nou gaan ons hoofsaaklik werk met:

I. Laplace (Ch. 4.1 & 4.2) 23%

II. Lineêre Algebra - Vektorruimtes (Ch. 7.6, 8.8, 8.9, 8.12) 15% en
III. Eiewaardes, Eievektore en Matrikse (Ch. 8.8, 8.10 & 8.12) 62%

1.1 Wat gaan ons doen met die bogenoemde (m.a.w. watter tipe somme gaan ons mee te doen
hê)?

Jy gaan onder andere die volgende tipe vrae ontvang:

 Bereken die Laplace / Inverse Laplace / Laplace afgeleide van die volgende funksie(s)
 Is die volgende deelruimtes van die vektorruimte
 Hoeveel subruimtes van R3 bevat al drie vektore
 Wat is die basis / dimensie van die deelruimte
 Is die deelruimtes lineêr onafhanklik / afhanklik van mekaar
 Wat is die eiewaardes en eievektore van die gegewe matrikse
 Werk die diagonaalmatriks / ortogonaalmatriks uit
 Identifiseer die keëlsnit en werk die nuwe assestelsel uit daarvoor

4
 1.2 Wat is die Assesseringsreglement van IW214?

Die eksamen dien as een van die 3 formele assesseringsgeleenthede, naamlik die tweede
hoofassesseringsgeleentheid (A2) in die periode van die eind-semester eksamen (Junie-Eksamen). IW214
maak gebruik van die buigsame assesseringsreglement:

 SP = 10%, A1 = 40% , A2 = 50%

 Toegang tot A2 (Junie Eksamen): Geen klaspunt word benodig nie – jy gaan A2 skryf, maak nie
saak wat jou punt is nie.
 A2 mag nie uitgestel word nie.
 Alle studente wat met geldige verskonings nie A1 geskryf het nie, sal beide
Assesseringsgeleenthede A2 EN A3 moet skryf, andersins sal die kursus ongelukkig volgende jaar
herhaal moet word.
 'n Student moet ten minste 40% in A2 of A3 behaal om die module te slaag.
 As jy A1, A2 en A3 moet skryf, moet jy 50% behaal
 PROBEER DUS OM GOED GENOEG TE DOEN IN A1 EN A2

Om op te som:

 Kry ‘n 50% gemiddeld as jy die volgende som uitwerk:

0.1 ∗ 𝑇𝑢𝑡𝑡𝑜𝑒𝑡𝑠𝑒 + 0.4 ∗ 𝑇𝑜𝑒𝑡𝑠𝑤𝑒𝑒𝑘 + 0.5 ∗ 𝐸𝑘𝑠𝑎𝑚𝑒𝑛 > 50%
 Kry meer as 40% in die eerste eksamen
My raad vir jou is:

 Leer elke stap wat ek in die notas verduidelik.

 Dan as jy ‘n vraag teëkom in die toets, dan is jy soos “Awe, ek weet presies wat die stappe is om
dit op te los, want ek het Christoff se notas geleer.”
 En as julle enigsins vashaak, kan julle my email oor iets.
 LEER die afdelings in die Notas in die volgende volgorde: AFDELING 8 – 10 en dan 3 – 7

5
 2. HOE DIE NOTAS WERK

Ek gaan numeries volgens die studiegids deur al die werk gaan. Julle gaan sien dat ek die volgende
volgorde by elke hoofafdeling gebruik (voorbeeld uit eerste kwartaal se opsommings):

Met ander woorde ek gaan dat julle altyd die volgende verstaan:
i. Definisie van die konsep
ii. Standaardvorm (sodat julle dit sal herken in die eksamen)
iii. Tipe vrae wat gevra kan word oor daardie konsep, sowel as hoe om daardie tipe vrae uit te werk
iv. Notas wat tips en shortcuts bevat om die werk te vergemaklik

Gewig van vraestel

Laplace (Ch. 4.1 & 4.2)

23%
23%
Lineêre Algebra -
Vektorruimtes (Ch. 7.6,
15% 8.8, 8.9, 8.12) 15%
62%
Eiewaardes, Eievektore en
Matrikse (Ch. 8.8, 8.10 &
8.12) 62%

6
 3. DIE ONEINTLIKE INTEGRAAL

3.1 Definisie

‘n Integraal is, soos ons almal veronderstel is om te weet, die area onder die kurwe van ‘n funksie.

𝑓(𝑥)

Die funksie hierbo word aangedui as 𝑓(𝑥). Die integraal ∫ 𝑓(𝑥)𝑑𝑥 word dan bereken deur die area van
elke element 𝑑𝑥 te vat, en dan aan die einde, elke area element op te tel. Let op dat die bostaande
funksie op die interval (−∞, ∞) is.

3.2 Standaardvorm

Nou definieer ons ‘n integraal op die interval [𝒂, ∞). Let op dat die ∞ nogsteeds teenwoordig is. Die
oneintlike integraal word dan gedefinieer as:

∞ 𝑏
∫ 𝑓(𝑡) 𝑑𝑡 = lim ∫ 𝑓(𝑡) 𝑑𝑡
𝑎 𝑏→ ∞ 𝑎

3.3 Tipe Vrae en Stappe

 Hierdie word nie noodwendig reguit gevra nie, maar julle sal moet weet hoe om ‘n oneintlike
integraal uit te werk, om sodoende die Laplace Transform te verstaan

7
 ∞
Bereken die integraal: ∫0 𝑒 −𝑡 𝑑𝑡

Stappe om oneintlike integraal op te los

1. Kry in standaardvorm
2. Stel limiet in
3. Werk integraal uit
4. Werk limiet uit
5. Konvergeer / Divergeer?
Tabel 1: Stappe om Oneintlike Integraal op te los
Stap 1: Kry in standaardvorm
∞
∫ 𝑒 −𝑡 𝑑𝑡
0

Stap 2: Stel limiet in

∞ 𝑏
∫ 𝑒 −𝑡 𝑑𝑡 = lim ∫ 𝑒 −𝑡 𝑑𝑡
0 𝑏→ ∞ 0

Stap 3: Werk eers integraal uit

= lim [−𝑒 −𝑡 ]𝑏0

𝑏→ ∞
= lim [−𝑒 −𝑏 + −𝑒 −0 ]
𝑏→ ∞

= lim [−𝑒 −𝑏 + 1]
𝑏→ ∞

Stap 4: Werk dan limiet uit

∴ = [−𝑒 −∞ + 1]
−1
= +1
𝑒∞
=1
Stap 5: Konvergeer / Divergeer

𝑂𝑚𝑑𝑎𝑡 𝑑𝑖𝑒 𝑙𝑖𝑚𝑖𝑒𝑡 𝑏𝑒𝑠𝑡𝑎𝑎𝑛, 𝑤𝑒𝑒𝑡 𝑜𝑛𝑠 ℎ𝑦 𝒌𝒐𝒏𝒗𝒆𝒓𝒈𝒆𝒆𝒓 𝑛𝑎 + 1

8
 3.4 Notas:

 Dit maak dit makliker om eers die integraal op te los, en dan die ∞ in te stel.
 Indien die limiet bestaan, sê ons die oneintlike integraal konvergeer.
 Indien dit nie bestaan nie, dan divergeer die integraal.
𝒂
 Indien jy ‘n breuk het met lim dan raak dit 𝟎
𝑏→ ∞ 𝒃
𝒃
 Indien jy ‘n breuk het met lim dan raak dit ‘n 𝑳𝒆′𝑯𝒐𝒔𝒑𝒊𝒕𝒂𝒍 funksie, met ander
𝑏→ ∞ ∞

woorde jy moet die teller en noemer afsonderlik aflei totdat jy sien die limiet
bestaan.

𝒄𝒐𝒔(𝒌𝒃)𝒆−𝒔𝒃
 Spesiale geval: lim
𝑏→ ∞ 𝒌
o Ons weet die cosinus funksie sal altyd tussen -1 en 1 sal wees.
𝒄𝒐𝒔(𝒌∞)
o Dus raak die funksie: =
𝒌𝒆∞
o Nou gebruik ons die knyptangstelling:
o Ons weet dat −1 < 𝑐𝑜𝑠(𝑘∞) < 1
o Deel nou regdeur met 𝒌𝒆∞
1 𝒄𝒐𝒔(𝒌∞) 1
o ∴ − 𝑘𝑒 ∞ < < 𝑘𝑒 ∞
𝒌𝒆∞

Nou sê die Knyptangstelling, dat die limiet vir die middelste funksie, sal dieselfde wees as die limiet vir die
1 1
twee buitenste funksies. Omdat die limiet vir beide − 𝑘𝑒∞ 𝑒𝑛 𝑘𝑒∞
= 0, weet ons dus dat die limiet vir die
𝒄𝒐𝒔(𝒌∞)
oorspronklike funksie = 0.
𝒌𝒆∞

 Hierdie voorbeeld gaan baie voorkom in die Laplace Transform vrae, so dis goed om dit nou al te
weet.
𝒄𝒐𝒔(𝒌∞) 𝒔𝒊𝒏(𝒌∞)
 Om op te som – as jy iets kry met 𝒐𝒇 , dan is dit 0
𝒌𝒆∞ 𝒌𝒆∞
∞
 as jy iets kry met , lei die teller en noemer af tot jy ‘n finale
𝒌𝒆∞

antwoord kry. As jy sien jy gaan nooit by ‘n antwoord uitkom nie,

is dit 0.

9
 4. LAPLACE TRANSFORM

4.1 Definisie

Ons weet nou hoe om ‘n oneintlike integraal op te los. Nou kry ons ‘n spesiale tipe oneintlike integraal,
wat net van 0 tot oneindig strek, naamlik Laplace funksies. Die rede hoekom mens die Laplace Transform
gebruik is hoofsaaklik om differensiaal vergelykings om te skakel na algebraïese vergelykings.

Met ander woorde, jy transformeer 𝑓(𝑡) na 𝐹(𝑠)

4.2 Standaardvorm

Nou definieer ons ‘n integraal op die interval [𝟎, ∞). Let op dat die ∞ weereens teenwoordig is. Die
Laplace Transform word dan gedefinieer as:

∞ 𝑏
𝐿{𝑓(𝑡)} = ∫ 𝑓(𝑡) ∙ 𝑒 −𝑠𝑡 𝑑𝑡 = lim ∫ 𝑓(𝑡) ∙ 𝑒 −𝑠𝑡 𝑑𝑡
0 𝑏→ ∞ 𝑎

4.3 Tipe Vrae en Stappe

Daar is 2 tipe vrae wat hulle kan vra hier:

I. Bereken die Laplace van die funksie, deur van die primêre beginsels te gebruik (lang metode).
II. Werk die Laplace uit deur dadelik die antwoord neer te skryf (kort metode).

METODE I

 Voorbeeld 1: Bereken die Laplace Transform van: 𝒇(𝒕) = 𝒆𝒕+𝟕 deur primêre beginsels te
gebruik.

Stappe om Laplace Transform op te los:

1. Kry in standaardvorm
2. Stel limiet in (oneintlike integraal)
3. Groepeer 𝒕- en 𝒔-funksies
4. Haal konstantes uit
5. Werk integraal uit (forseer ‘n 𝒕 in die noemer)
6. Werk limiet uit
7. Maak seker finale antwoord is slegs ‘n funksie van s
Tabel 2: Metode 1 vir Laplace

10
Stap 1: Kry in standaardvorm
∞
𝐿{𝑓(𝑡)} = ∫ 𝑓(𝑡) ∙ 𝑒 −𝑠𝑡 𝑑𝑡
0
∞
= ∫ 𝑒 𝑡+7 ∙ 𝑒 −𝑠𝑡 𝑑𝑡
0

∞
= ∫ 𝑒 𝑡+7−𝑠𝑡 𝑑𝑡
0

∞ 𝑏
Stap 2: Stel limiet in (onthou nou die ∫0 𝑟𝑎𝑎𝑘 ∫0 …)

𝑏
= lim ∫ 𝑒 𝑡+7−𝑠𝑡 𝑑𝑡
𝑏→ ∞ 0

Stap 3: Groepeer t en s-funksies

𝑏
= lim ∫ 𝑒 7 𝑒𝑡(1−𝑠) 𝑑𝑡
𝑏→ ∞ 0

Stap 4: Haal konstantes uit

𝑏
= 𝑒 7 lim ∫ 𝑒 𝑡(1−𝑠) 𝑑𝑡
𝑏→ ∞ 0

Stap 5: Werk integraal uit

𝑒 𝑡(1−𝑠) 𝑏
= 𝑒 7 lim [ ]
𝑏→ ∞ 1−𝑠 0

Forseer ‘n 𝑡 in die noemer:

𝑒 −𝑡(𝑠−1) 𝑏 1 𝑏
= 𝑒 7 lim [ ] = [ 𝑡(𝑠−1) ]
𝑏→ ∞ 1−𝑠 0 (𝑒 )(1 − 𝑠) 0

𝑒 −𝑏(𝑠−1) 𝑒 0(𝑠−1)
= 𝑒 7 lim [ − ]
𝑏→ ∞ 1−𝑠 1−𝑠

𝑒 −𝑏(𝑠−1) 1
= 𝑒 7 lim [ − ]
𝑏→ ∞ 1−𝑠 1−𝑠

11
Stap 6: Werk limiet uit

𝑒 −∞(1−𝑠) 1
= 𝑒7 [ − ]
1−𝑠 1−𝑠
1 1
= 𝑒 7 [ −∞(1−𝑠) − ]
𝑒 (1 − 𝑠) 1 − 𝑠
1
= 𝑒 7 [0 − ]
1−𝑠
𝑒7
= −
1−𝑠
𝑒7
= ; 𝑠>1
𝑠−1
En dit is slegs ‘n funksie van s.

4.4 Notas:

 Soos met die Oneintlike Integraal: Dit maak dit makliker om eers die integraal op te
los, en dan die ∞ in te stel.
 By Stap 5, is dit rêrig belangrik om op te let dat jy die 𝑡 onderaan die breuk wil kry.
Dit stel jou in staat om:
o dadelik die breuk 0 te maak
o Le’Hospital te doen
o Die Knyptangstelling te doen
 As julle van die primêre beginsels gebruik moet maak (met ander woorde as julle die
limiet en integraal moet uitwerk) sal dit voorkom dat julle deelwyse integrasie moet
doen – maak seker julle weet hoe om dit te doen.
 Enige konstante waardes kan altyd uitgehaal word:
o 𝐿{𝜶𝑓(𝑡) + 𝜷𝑔(𝑡)} = 𝜶 𝐿{𝑓(𝑡)} + 𝜷𝐿{𝑔(𝑡)}

12
 METODE II

Die Laplace vir enige funksie kan ook dadelik neergeskryf word. Die volgende is belangrik om te leer:

Tipe funksie Voorbeeld Antwoord

𝒌
Konstante 𝐿{𝑘}
𝒔
𝒌!
Eksponent (𝒕 = basis) 𝐿{𝑡 𝑘 }
𝒔𝒌+𝟏
𝟏
Eksponent (𝒕 = eksponent) 𝐿{𝑒 𝑘𝑡 }
𝒔−𝒌
𝒌
Sinus 𝐿{sin(𝑘𝑡)}
𝒔 + 𝒌𝟐
𝟐

𝒔
Cosinus 𝐿{cos(𝑘𝑡)}
𝒔 + 𝒌𝟐
𝟐

𝒌
Hiperboliese Sinus 𝐿{sinh(𝑘𝑡)}
𝒔 − 𝒌𝟐
𝟐

𝒔
Hiperboliese Cosinus 𝐿{cosh(𝑘𝑡)}
𝒔 − 𝒌𝟐
𝟐

Tabel 3: Metode 2 vir Laplace

𝟐
 Voorbeeld 2: Bereken die Laplace Transform van: 𝒇(𝒕) = (𝟏 + 𝒆𝟐𝒕 )

Stap 1: Dit is altyd belangrik om die funksie op te breek in terme

𝑓(𝑡) = (1 + 𝑒 2𝑡 )2
= 𝟏 + 𝟐𝐞𝟐𝐭 + 𝐞𝟒𝐭
Stap 2: Vergelyk elke term afsonderlik met die antwoorde in Tabel 3

𝟏
Term 1: 𝟏 = 𝑘𝑜𝑛𝑠𝑡𝑎𝑛𝑡𝑒 ∴ 𝐿{1} ≔ 𝒔

𝟐
Term 2: 𝟐𝐞𝟐𝐭 = Eksponent (𝑡 eksponent) ∴ 𝐿{2𝑒 2𝑡 } = 2 ∗ 𝐿{𝑒 2𝑡 } ≔ 𝒔−𝟐

𝟏
Term 3: 𝐞𝟒𝐭 = Eksponent (𝑡 eksponent) ∴ 𝐿{𝑒 4𝑡 }: = 𝒔−𝟒

Stap 3: Finale antwoord

𝟏 𝟐 𝟏
𝐿{𝑓(𝑡)} = + +
𝒔 𝒔−𝟐 𝒔−𝟒

4.5 Notas:

 Vir oefening: Werk elke funksie in METODE II uit met die stappe van
METODE I (gebruik julle eie waardes vir 𝑘)
 Toets of die antwoorde dieselfde is as in 𝑇𝑎𝑏𝑒𝑙 3.

13
 5. INVERSE LAPLACE TRANSFORM

5.1 Definisie

Die Inverse Laplace is presies die teenoorgestelde as die Laplace. Die rede hoekom mens die Inverse
Laplace Transform gebruik is dus om algebraïese vergelykings om te skakel na differensiaal vergelykings.

Met ander woorde, jy transformeer 𝐹(𝑠) na 𝑓(𝑡)

5.2 Standaardvorm

∴ 𝒇(𝒕) = 𝑳−𝟏 {𝑭(𝒔)}

5.3 Tipe Vrae en Stappe

Daar is 1 tipe vraag wat hulle kan vra hier:

I. Werk die Inverse Laplace uit deur dadelik die antwoord neer te skryf (kort metode).

Tabel 4 is dus baie soos Tabel 3, met die voorbeelde en antwoorde omgeruil. Die volgende is belangrik
om te leer:

Tipe funksie Voorbeeld Antwoord

𝑘
Konstante 𝐿−1 { } 𝒌
𝑠
𝑘!
Eksponent (𝒕 = basis) 𝐿−1 { 𝑘+1 } 𝒕𝒌
𝑠
1
Eksponent (𝒕 = eksponent) 𝐿−1 { } 𝒆𝒌𝒕
𝑠−𝑘
𝑘
Sinus 𝐿−1 { } 𝒔𝒊𝒏(𝒌𝒕)
𝑠2
+ 𝑘2
𝑠
Cosinus 𝐿−1 { 2 } 𝒄𝒐𝒔(𝒌𝒕)
𝑠 + 𝑘2
𝑘
Hiperboliese Sinus 𝐿−1 { } 𝒔𝒊𝒏𝒉(𝒌𝒕)
𝑠2
− 𝑘2
𝑠
Hiperboliese Cosinus 𝐿−1 { 2 } 𝒄𝒐𝒔𝒉(𝒌𝒕)
𝑠 − 𝑘2
Tabel 4: Inverse Laplace
5.4 Notas:

 Om die funksies van Inverse Laplace uit te werk, moet jy altyd die funksie
wat hulle eers gee, opbreek in verskillende terme deur gebruik te maak van
Parsiële breuke (sien die onderste figuur):

14
 Figure 1: Omskakeling na Parsiële breuke
𝟏
 Voorbeeld 3: Bereken die Inverse Laplace Transform van: 𝑭(𝒔) =
𝒔𝟐 +𝟑𝒔

Stap 1: Gebruik Figuur 1 om dit om te skakel na Parsiële breuke

1
𝐹(𝑠) = 2
𝑠 + 3𝑠
𝟏 𝑨 𝑩
= = +
𝒔(𝒔 + 𝟑) 𝒔 𝒔 + 𝟑
Maal met die noemer regdeur:
(× 𝑠(𝑠 + 3)) ≔ 1 = 𝐴(𝑠 + 3) + 𝐵(𝑠)
Kry nulpunte om A en B uit te werk:
(𝒂𝒔 𝒔 = −𝟑) ≔ 1 = −3𝐵
1
∴𝐵= −
3
(𝒂𝒔 𝒔 = 𝟎) ≔ 1 = 3𝐴
1
∴𝐴=
3
1 1 1
∴ = −
𝑠(𝑠 + 3) 3𝑠 3(𝑠 + 3)
Stap 2: Haal konstantes uit

1 𝟏 1 𝟏
=( ) −( )
3 𝒔 3 (𝒔 + 𝟑)

Stap 3: Vergelyk elke term afsonderlik met die antwoorde in Tabel 4

𝟏 1
Term 1: 𝒔 = 𝑘𝑜𝑛𝑠𝑡𝑎𝑛𝑡𝑒 ∴ 𝐿−1 {𝑠 } ≔ 𝟏

𝟏 𝟏
Term 2: 𝐬+𝟑 = Eksponent (𝑡 eksponent) ∴ 𝐿−1 {(𝒔+𝟑)} ≔ 𝒆−𝟑𝒕

Stap 4: Finale antwoord (onthou konstantes van stap 2!)

1 1
𝐿−1 {𝐹(𝑠)} = ( ) 𝟏 − ( ) 𝒆−𝟑𝒕
3 3

15
 6. LAPLACE TRANSFORM met AFGELEIDES

6.1 Definisie

Die Laplace Transform kan ook gebruik word om DV’s van hoër grade uit te werk. DV’s = (Differensiaal
Vergelykings). Dit word gekombineer met die Inverse Laplace formule.

Van verlede kwartaal: Wat is ‘n DV?

Dit is doodeenvoudig ‘n vergelyking wat afgeleides bevat van ‘n spesifieke funksie of funksies.

Voorbeeld:

2𝑦 ′′ + 3𝑦 ′ − 2𝑦 + 3 = 0

6.2 Standaardvorm

𝐿{𝑓 𝑛 (𝑡)} = 𝒔𝒏 𝐹(𝑠) − 𝒔𝒏−𝟏 𝑓(0) − 𝒔𝒏−𝟐 𝑓 ′ (0) … − 𝒔𝟎 𝑓 𝑛−1 (0)

Let wel dit hou net aan tot by 𝒔𝟎 , en dat daar ‘n minus (−) tussen elke term is

6.3 Tipe Vrae en Stappe

𝑑𝑦
Bereken die Laplace van: 𝑑𝑡
+ 3𝑦 = 13(sin(2𝑡)) ; 𝑓(0) = 6

Stappe om die Laplace vir Afgeleides te bepaal

1. Kry in standaardvorm vir ‘n DV, en kyk wat is 𝒏
2. Werk eers die linkerkant se Laplace uit
a) Gebruik die boonste formule
b) Doen dit term vir term
3. Werk dan die regterkant uit deur Tabel 2 te gebruik
4. Werk nou die waarde vir 𝑭(𝒔) uit
5. Gebruik Inverse Laplace formule: 𝒇(𝒕) = 𝑳−𝟏 {𝑭(𝒔)}
Tabel 5: Stappe vir Laplace van Afgeleides

Stap 1: Kry in standaardvorm vir ‘n DV en vind vir 𝑛

𝑑𝑦
+ 3𝑦 = 13(sin(2𝑡))
𝑑𝑡
𝑑𝑦
𝑣𝑖𝑟 : 𝒏 = 𝟏, 𝑣𝑖𝑟 3𝑦: 𝒏 = 𝟎
𝑑𝑡

16
Stap 2: Werk eers die linkerkant se Laplace uit term vir term (onthou om konstantes uit te haal!)

LK: 𝐿{𝑓 𝑛 (𝑡)} = 𝒔𝒏 𝐹(𝑠) − 𝒔𝒏−𝟏 𝑓(0) − 𝒔𝒏−𝟐 𝑓 ′ (0) … − 𝒔𝟎 𝑓 𝑛−1 (0)

𝑑𝑦 𝑑𝑦
𝐿{ + 3𝑦} = 𝐿 { } + 3 ∗ 𝐿{𝑦}
𝑑𝑡 𝑑𝑡

Vir die eerste term, is 𝑛 = 1

𝑑𝑦
𝐿{ } = 𝐿{𝑦 ′ } = 𝑠1 𝐹(𝑠) − 𝑠 0 𝑓(0)
𝑑𝑡
= 𝑠𝐹(𝑠) − 6

Vir die tweede term, is 𝑛 = 0

𝐿{3𝑦} = 3 ∗ 𝐿{𝑦} = 3 ∗ (𝑠 0 𝐹(𝑠))
= 3 ∗ 𝐹(𝑠)

Stap 3: Werk dan die regterkant se Laplace uit volgens Tabel 3

RK: 13(sin(2𝑡))

Volgens Tabel 2:
𝒌
𝐿{sin(𝑘𝑡)} =
𝒔𝟐 + 𝒌𝟐

∴ 𝐿{13(sin(2𝑡))}
= 13 ∗ 𝐿{sin(2𝑡)}
𝟐
= 13 ∗
𝒔𝟐 +𝟒
26
=
𝑠2+4

Stap 4: Werk nou die waarde vir 𝐹(𝑠) uit deur die terme saam te groepeer:

26
LK+RK: 𝑠𝐹(𝑠) − 6 + 3𝐹(𝑠) =
𝑠2 +4

26
∴ 𝐹(𝑠)[𝑠 + 3] − 6 =
𝑠2 +4
26
∴ 𝐹(𝑠)[𝑠 + 3] = +6
𝑠2 +4

26 + 6(𝑠 2 + 4)
∴ 𝐹(𝑠)[𝑠 + 3] =
𝑠2 + 4
(𝟔𝒔𝟐 + 𝟓𝟎)
∴ 𝑭(𝒔) =
(𝒔 + 𝟑)(𝒔𝟐 + 𝟒)

17
Stap 5: Gebruik nou die algemene Inverse Laplace formule om 𝐹(𝑠) op te los (verwys na Tabel 4)

∴ 𝒇(𝒕) = 𝑳−𝟏 {𝑭(𝒔)}

Parsiële breuke:
(6𝑠 2 + 50) 𝐴 𝐵𝑠 + 𝐶
2
= + 2
(𝑠 + 3)(𝑠 + 4) 𝑠 + 3 𝑠 + 4
Maal met die noemer regdeur:
(× (𝑠 + 3)(𝑠 2 + 4)) ≔ 6𝑠 2 + 50 = 𝐴(𝑠 2 + 4) + (𝐵𝑠 + 𝐶)(𝑠 + 3)
Kry nulpunte om A en B uit te werk. Op die ou end sal jy kry:
𝐴 = 8, 𝐵 = −2, 𝐶 = 6

(6𝑠 2 + 50) 8 −2𝑠 + 6 8 2𝑠 6

∴ = + 2 = − +
(𝑠 + 3)(𝑠 2 + 4) 𝑠 + 3 𝑠 +4 𝑠 + 3 𝑠2 + 4 𝑠2 + 4

𝟏 𝒔 𝟏
Haal konstantes uit = (8) − (2) (𝒔𝟐 + (6)
(𝒔𝟐 +𝟒)
𝒔+𝟑 +𝟒)

Vergelyk elke term afsonderlik met die antwoorde in Tabel 4

𝟏 𝟏
Term 1: 𝐬+𝟑 = Eksponent (𝑡 eksponent) ∴ 𝐿−1 {(𝒔+𝟑)} ≔ 𝒆−𝟑𝒕

𝒔 𝒔
Term 2: (𝒔𝟐+𝟒) = Cosinus ∴ 𝐿−1 {(𝒔𝟐+𝟒)} ≔ 𝒄𝒐𝒔(𝟐𝒕)

𝟏
Term 3: (𝒔𝟐 = Sinus
+𝟒)

Let wel dat die Sinus funksie, ‘n 𝒌-term in die teller van die breuk benodig. Ons sien dat, in die
noemer, 𝒌𝟐 = 𝟒. Dus weet ons 𝒌 = 𝟐. Kry nou ‘n 𝟐 uit die konstante wat reeds voor die breuk is (𝟔):

𝟏 𝟐
(6) = (3) 𝟐
(𝒔𝟐 + 𝟒) (𝒔 + 𝟒)

𝟐
∴ 𝐿−1 { } ≔ 𝒔𝒊𝒏(𝟐𝒕)
(𝒔𝟐 + 𝟒)

Stap 6: Finale antwoord (onthou konstantes van stap 5!)

𝑳−𝟏 {𝑭(𝒔)} = 𝟖𝒆−𝟑𝒕 − 𝟐 𝒄𝒐𝒔(𝟐𝒕) + 𝟑 𝒔𝒊𝒏(𝟐𝒕)

18
 7. VEKTORRUIMTES en DEELRUIMTES

Ek gaan hierdie hoofstukke verduidelik vanaf ‘n heel ander oogpunt (Let wel – dis hoe ek dit verstaan, so
probeer dit net figuurlik sien, ek dink die dosente het dit anders verduidelik). Let’s begin...

Veronderstel jy het ‘n 3-dimensionele ruimte. Met ander woorde, iets soos die volgende prent:

 Dan is die hele prent in die blokkie ‘n VEKTORRUIMTE

 Die pyltjies in die vektorruimtes word VEKTORE / Matrikse genoem
 Die sirkel rondom ‘n vektor word ‘n DEELRUIMTE van die vektorruimte genoem.

Nou is die vraag, hoe dui mens dit aan op papier?

 Vektorruimte = 𝑉
 Deelruimte = 𝑈
𝑎1
 Vektor / Matriks = 𝑥, 𝑦, 𝑎, 𝑏, 𝑢 𝑜𝑓 𝑣 – kan bv. Geskryf word as (𝑎2 ) 𝑜𝑓 < 𝑎1 , 𝑎2 , 𝑎3 , >
𝑎3
7.1 Definisies

1. Die funksies wat julle moet gebruik sal altyd uit 3 dele bestaan:

𝑎1
𝑈 = {(𝑎 ) ; 𝑎2 = 2𝑎1 + 1} ≤ 𝑅 2
2
Deelruimte Vektorruimte
Vektor / “Voorwaarde”
Matriks

19
 Wanneer is iets ‘n vektorruimte?

As die vektore aan die volgende vereistes kan voldoen (met ander woorde, as jy die volgende bewerkings
daarmee kan doen):

1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.

Die volgende vektorruimtes is belangrik om te ken:

Simbool Betekenis Voorbeeld

𝑹 Alle reële getalle 𝑥, 𝑦, 𝑧 …
𝑹𝟐 2de orde vektorpare / matrikse (𝑥, 𝑦), (𝑦, 𝑧) …
𝑹𝟑 3de orde vektore / “triples” (𝑥, 𝑦, 𝑧), (𝑎, 𝑏, 𝑐) …
𝑹𝒏 “n-tuples” (𝑎, 𝑏, 𝑐, … 𝑛)
𝑷𝒏 Polinoom van n-de orde 𝑓(𝑥) = 𝑎𝑛 𝑥 𝑛 + 𝑎𝑛−1 𝑥 𝑛−1 + ⋯
𝑪 Funksie wat kontinu is 𝑒𝑛𝑖𝑔𝑒 𝑘𝑜𝑛𝑡𝑖𝑛𝑢𝑒 𝑓(𝑥)
𝑪𝒏 [𝒂, 𝒃] Funksie wat kontinu oor ‘n interval is 𝑒𝑛𝑖𝑔𝑒 𝑘𝑜𝑛𝑡𝑖𝑛𝑢𝑒 𝑓(𝑥)𝑜𝑝 [𝑎, 𝑏]
Tabel 6 - Belangrike vektorruimtes

Wanneer is iets ‘n deelruimte van ‘n vektorruimte?

Die versameling 𝑈 is ‘n deelruimte van die vektorruimte 𝑉 as die volgende 3 stellings ALMAL waar is:

1. Nul-waarde stelling: 𝟎 ∈ 𝐔 (dus die deelruimte moet ‘n nulvektor bevat).

2. Optelling: 𝒗𝒊𝒓 𝒖, 𝒗 ∈ 𝐔 𝑚𝑜𝑒𝑡 (𝒖 + 𝒗) ∈ 𝐔
a. 𝒖 en 𝒗 is in hierdie geval enige vektore
3. Skalaar: 𝑣𝑖𝑟 𝒌 ′𝒏 𝒔𝒌𝒂𝒍𝒂𝒂𝒓, 𝑒𝑛 𝒖 ∈ 𝐔 𝑚𝑜𝑒𝑡 𝒌𝒖 ∈ 𝐔
a. 𝒌 kan enige reële getal wees, met ander woorde ‘n breuk ook
b. 𝒖 is in hierdie geval enige vektor

20
 Om enige deurmekaarspul te vermy, kom ons beweeg dadelik na ‘n paar voorbeelde.

7.2 Tipe Vrae en Stappe

 Voorbeeld 1: Is die volgende ‘n deelruimte van die gegewe vektorruimte?

𝑎1
𝑈 = {(𝑎 ) ; 𝑎2 = 2𝑎1 + 1} ≤ 𝑅 2
2

Stappe om ‘n Deelruimte te bewys

STAP VOORBEELD
Deelruimte = 𝑈
𝑎1
1. Begin altyd deur die komponente te Vektor = (𝑎 )
2
identifiseer waarvan ek gepraat het Voorwaarde: 𝑎2 = 2𝑎1 + 1
Vektorruimte: = 𝑅 2 = {𝑎, 𝑏}
𝑎1
𝑉𝑒𝑘𝑡𝑜𝑟 = (𝑎 )
2. Toets die nulfunksie (hier werk jy 2
𝑎1
slegs met die vektor) 𝑁𝑢𝑙𝑓𝑢𝑛𝑘𝑠𝑖𝑒: 𝑎𝑠 𝑎 = 0, dan is (𝑎 ) =
2
Indien dit geld, beweeg na Stap 3. Indien nie, is 𝑎1 0 0
(2𝑎 + 1) = ( ) ≠ ( )
dit nie ‘n deelruimte nie 1 1 0
Dus geld die stelling nie.

3. Toets optelling (hier werk jy met 2 𝐵𝑒𝑔𝑖𝑛 𝑎𝑙𝑡𝑦𝑑 𝑚𝑒𝑡:

𝑨𝒔 𝒖, 𝒗 ∈ 𝐔 𝑑𝑎𝑛:
vektore, u en v), en jy gaan ook die
𝒂𝟏 𝒃
“voorwaarde” hier gebruik. 𝑢 = (𝒂 ) ; 𝑣 = ( 𝟏 )
𝟐 𝒃𝟐
𝒂𝟏 𝒃
i. 𝑨𝒔 𝒖, 𝒗 ∈ 𝐔 𝒅𝒂𝒏: 𝒖 = (𝒂 ) ; 𝒗 = ( 𝟏 ) 𝒃
𝟐 𝒃𝟐 𝐿𝑒𝑡 𝑤𝑒𝑙, ℎ𝑖𝑒𝑟 𝑚𝑎𝑎𝑘 𝑒𝑘 𝑑𝑖𝑒 𝑛𝑢𝑤𝑒 𝑓𝑢𝑛𝑘𝑠𝑖𝑒 ( 𝟏 )
𝒃𝟐
𝒂 𝒃 𝒂 + 𝒃𝟏
ii. (𝒖 + 𝒗) = (𝒂𝟏 ) + ( 𝟏 ) = ( 𝟏 ) 𝐻𝑖𝑒𝑟 𝑠ê 𝑒𝑘 𝑛𝑒𝑡 𝑏𝑎𝑠𝑖𝑒𝑠 𝑑𝑎𝑡 𝑏𝑒𝑖𝑑𝑒 𝒖 𝒆𝒏 𝒗 𝑖𝑠
𝟐 𝒃𝟐 𝒂𝟐 + 𝒃𝟐
iii. 𝑺𝒕𝒆𝒍 𝒗𝒐𝒐𝒓𝒘𝒂𝒂𝒓𝒅𝒆 𝒊𝒏 𝑑𝑒𝑒𝑙𝑟𝑢𝑖𝑚𝑡𝑒𝑠. 𝑁𝑜𝑢 𝑠𝑘𝑟𝑦𝑓 𝑗𝑦:
iv. 𝑻𝒐𝒆𝒕𝒔 𝒗𝒐𝒐𝒓𝒂𝒂𝒓𝒅𝒆 𝑑𝑎𝑛 𝑚𝑜𝑒𝑡 (𝒖 + 𝒗) ∈ 𝐔
𝒂𝟏 𝒃
∴ (𝒖 + 𝒗) = (𝒂 ) + ( 𝟏 )
NB! In hierdie voorbeeld is hierdie stap nie 𝟐 𝒃𝟐
nodig nie, aangesien ons reeds vanaf stap 2 𝑎 + 𝑏1
=( 1 )
𝑎2 + 𝑏2
weet dis nie ‘n deelruimte nie. Maar ek doen
𝑁𝑜𝑢 𝑔𝑒𝑏𝑟𝑢𝑖𝑘 𝑗𝑦 𝑑𝑖𝑒 𝑣𝑜𝑜𝑟𝑤𝑎𝑎𝑟𝑑𝑒:
dit sodat julle weet hoe die stap werk.
𝑎2 = 2𝑎1 + 1
Voeg nou die nuwe b-vektor ook in die
voorwaarde:

21
 𝑏2 = 2𝑏1 + 1
Toets nou die voorwaarde:
Ons weet dat 𝑎2 = 2𝑎1 + 1
Indien dit geld, beweeg na Stap 4. Indien nie, is Ons weet ook dat 𝑎2 + 𝑏2 bestaan
dit nie ‘n deelruimte nie ∴ 𝑎2 + 𝑏2 = (2𝑎1 + 1) + (2𝑏1 + 1)
= 2𝑎1 + 2𝑏1 + 1 + 1
= 2(𝑎1 + 𝑏1 ) + 2
∴ 𝑐2 = 2𝑐1 + 2
Ons sien nou dat dit nie ooreenstem met die
voorwaarde nie. Die konstante moet +1 wees, en hier
is dit +2. Dus geld die stelling nie.
4. Toets skalaar vermenigvuldiging (hier 𝐵𝑒𝑔𝑖𝑛 𝑎𝑙𝑡𝑦𝑑 𝑚𝑒𝑡:
werk jy met 1 vektor, u), en jy gaan 𝑨𝒔 𝒖 ∈ 𝐔 𝑑𝑎𝑛:
ook die “voorwaarde” hier gebruik. 𝒂𝟏
𝑢 = (𝒂 )
𝟐
𝒂𝟏
v. 𝑨𝒔 𝒖 ∈ 𝐔 𝒅𝒂𝒏: 𝒖 = (𝒂 ) 𝐿𝑒𝑡 𝑤𝑒𝑙, ℎ𝑖𝑒𝑟 𝑤𝑒𝑟𝑘 𝑜𝑛𝑠 𝑛𝑒𝑡 𝑚𝑒𝑡 𝑒𝑒𝑛 𝑣𝑒𝑘𝑡𝑜𝑟.
𝟐

vi. 𝒂𝒔 𝒌 = 𝒔𝒌𝒂𝒍𝒂𝒂𝒓, 𝒅𝒂𝒏 𝒌 ∙ 𝒖 ∈ 𝐔 𝐻𝑖𝑒𝑟 𝑠ê 𝑒𝑘 𝑛𝑒𝑡 𝑏𝑎𝑠𝑖𝑒𝑠 𝑑𝑎𝑡 𝒖 𝑖𝑠 ′𝑛 𝑑𝑒𝑒𝑙𝑟𝑢𝑖𝑚𝑡𝑒.

vii. 𝑺𝒕𝒆𝒍 𝒗𝒐𝒐𝒓𝒘𝒂𝒂𝒓𝒅𝒆 𝒊𝒏 𝑁𝑜𝑢 𝑠𝑘𝑟𝑦𝑓 𝑗𝑦:
viii. 𝑻𝒐𝒆𝒕𝒔 𝒗𝒐𝒐𝒓𝒂𝒂𝒓𝒅𝒆
𝑑𝑎𝑛 𝑚𝑜𝑒𝑡 𝑘 ∙ 𝑢 ∈ 𝐔
𝒂𝟏 𝒌𝒂
∴ 𝑘 ∙ 𝑢 = 𝑘 (𝒂 ) = ( 𝟏 )
𝟐 𝒌𝒂𝟐
NB! In hierdie voorbeeld is hierdie stap nie 𝑁𝑜𝑢 𝑔𝑒𝑏𝑟𝑢𝑖𝑘 𝑗𝑦 𝑑𝑖𝑒 𝑣𝑜𝑜𝑟𝑤𝑎𝑎𝑟𝑑𝑒:
nodig nie, aangesien ons reeds vanaf stap 3 𝑎2 = 2𝑎1 + 1
weet dis nie ‘n deelruimte nie. Maar ek doen Ons weet ook dat 𝒌𝒂𝟐 bestaan
dit sodat julle weet hoe die stap werk. ∴ 𝑘𝑎2 = 𝑘(2𝑎1 + 1)
= (2k)𝑎1 + k
𝑇𝑜𝑒𝑡𝑠 𝑛𝑜𝑢 𝑑𝑖𝑒 𝑣𝑜𝑜𝑟𝑤𝑎𝑎𝑟𝑑𝑒 𝑚𝑒𝑡 𝑘 ∙ 𝑢.
𝒂 𝒌𝒂
𝑘∙ 𝑢 = 𝑘 (𝒂𝟏 ) = ( 𝟏 )
𝟐 𝒌𝒂𝟐
Indien dit geld, en al die ander stellings geld, is
𝐷𝑢𝑠 𝑟𝑎𝑎𝑘 𝑑𝑖𝑒 𝑣𝑜𝑜𝑟𝑤𝑎𝑎𝑟𝑑𝑒:
dit ‘n Deelruimte. 𝑘𝑎2 = 2𝑘𝑎1 + 1
Ons sien dat (2k)𝑎1 + k ≠ 2𝑘𝑎1 + 1
Dus geld die stelling nie.

22
 7.3 Addisionele vrae vir deelruimtes en vektorruimtes:

1. Is die volgende vektore lineêr afhanklik of onafhanklik?

2. Is die volgende vektor ‘n lineêre kombinasie van die ander?
3. Wat is die basis van die vektorruimte?
4. Wat is die dimensie van die vektorruimte?
5. Wat is die span van die vektore?
Die stappe hiervoor word in die Lesing-Slides behandel.

8. ALGEMENE MATRIKSE

NB! Hierdie afdeling (tesame met Afdeling 9 – Eiewaardes en Eievektore), maak 62% van die
eksamenvraestel uit. Met ander woorde, dit is belangrik dat julle EERS hierdie leer. Ek weet julle het
Eiewaarde voor Matrikse gedoen, maar julle sal Afdeling 9 baie makliker verstaan as ons eers hierdie
doen.

8.1 Definisie

‘n Matriks is doodeenvoudig ‘n reeks vektore wat vir ‘n sekere aantal onbekendes bestaan (bv. 𝑥, 𝑦 𝑒𝑛 𝑧).
Daar bestaan verskillende matrikse wat julle sal moet kan identifiseer:

o Identiteitsmatriks – matriks met slegs die nommer ‘1’ in die diagonaal.

o Singulêre / Nie-singulêre matrikse.
o Inverse matriks – Die inverse van matriks 𝐴. Word bereken met:
1
𝐴−1 = det(𝐴) ∗ (𝑎𝑑𝑗. 𝐴)

o Getransponeerde matriks – Matriks waarvan al die kolomme met die ooreenstemmende rye
omgeruil is, bv.

o Ortogonale Matriks – ‘n matriks wat uit ortonormale eenheidsvektore bestaan, en in die vorm
𝑃−1 = 𝑃𝑇 is.
o Diagonaalmatriks – ‘n matriks wat dieselfde of verskillende terme in die diagonaal het, met die
res van die inskrywings = 0, bv:

23
 8.2 Matriks Transformasies
i. Simmetriese matriks: 𝐴 = 𝐴𝑇
ii. (𝐴𝑇 )𝑇 = 𝐴
iii. (𝐴 + 𝐵)𝑇 = 𝐴𝑇 + 𝐵𝑇
iv. (𝐴𝐵)𝑇 = 𝐵𝑇 𝐴𝑇 (let op die orde verandering)
v. (𝑘𝐴)𝑇 = 𝑘𝐴𝑇

8.3 Singulêre Matriks

i. 𝐴 het geen inverse nie (m.a.w. 𝐴−1 bestaan nie)

ii. 𝑑𝑒𝑡(𝑨) = 0 (of as 0 ‘n eiewaarde is, is dit ook singulêr)
iii. 𝑅𝑎𝑛𝑘(𝑨) < 𝒏 (die rank van ‘n matriks word in die Lesing-Slides verduidelik).
iv. 𝑨𝒛 = 𝟎 vir enige vektor 𝒛 ≠ 𝟎.

8.4 Nie-Singulêre Matriks

i. 𝐴 het ‘n inverse (m.a.w. 𝐴−1 bestaan)
ii. 𝑑𝑒𝑡(𝑨) ≠ 0
iii. Het net een unieke oplossing

8.5 Inverse matriks

Hoe om die inverse van A vinnig op te los

 As dit ‘n 2x2 matriks is, kan die volgende manier vinnig gebruik word:

 As dit ‘n 3x3 matriks is, is dit baie meer ingewikkeld, maar daar is 'n patroon. Soos gewoonlik
bereken jy die determinant eerste (ek weet dis soortvan 'n pyn, maar dit is die eerste stap):

1
𝐴−1 = det(𝐴) ∙ (𝐴∗ )

24
 1 2 −1
Voorbeeld: A = (1 0 1)
4 −4 5
1
Volgens die vergelyking 𝐴−1 = ∙ (𝐴∗ ), benodig ons eers die determinant van 𝐴.
det(𝐴)

Stap 1: Kies altyd ‘n ry wat ‘n 0 bevat om dit makliker te maak – in hierdie geval is dit Ry 2
1 2 −1
A = (1 0 1)
4 −4 5

Stap 2: Gebruik nou die volgende formule:

𝒅𝒆𝒕(𝑨) = (𝒂𝟏 )(−𝟏)𝒓+𝒄 ∗ 𝒂𝒅𝒋(𝒂𝟏 ) + (𝒂𝟐 )(−𝟏)𝒓+𝒄 ∗ 𝒂𝒅𝒋(𝒂𝟐 ) + (𝒂𝟑 )(−𝟏)𝒓+𝒄 ∗ 𝒂𝒅𝒋(𝒂𝟑 )
 Hier is 𝑎1 = 1, 𝑎2 = 0, 𝑎3 = 1 - dit is elke term in Ry 2.
 Die (−𝟏)𝒓+𝒄 verwys na die rynommer + kolomnommer waarin die 𝑎 is, bv. Die eerste term
(𝒂𝟏 )(−𝟏)𝒓+𝒄 lê in Ry 2, Kolom 1. Dus is 𝒓 + 𝒄 = 𝟑 en (𝒂𝟏 )(−𝟏)𝒓+𝒄 = 𝟏 ∗ (−𝟏)𝟑 = −𝟏
 Die 𝒂𝒅𝒋(𝒂𝟏 ) (Adjugate) verwys na die determinant van die orige 4 terme, indien jy die ry en
kolom waarin (𝒂𝟏 ) is, ignoreer, bv.
o As ons 𝒂𝒅𝒋(𝒂𝟏 ) bepaal:
1 2 −1
A = (1 0 1)
4 −4 5
2 −1
𝑎𝑑𝑗(𝑎1 ) = | | = 2(5) − (−1)(−4) = 10 − 4 = 6
−4 5

o As ons 𝒂𝒅𝒋(𝒂𝟐 ) bepaal:

1 2 −1
A = (1 00 1)
4 −4 5
1 −1
𝑎𝑑𝑗(𝑎2 ) = | | = 1(5) − (−1)(4) = 5 − 4 = 1
4 5

o As ons 𝒂𝒅𝒋(𝒂𝟑 ) bepaal:

1 2 −1
A = (1 0 11 )
4 −4 5
1 2
𝑎𝑑𝑗(𝑎3 ) = | | = 1(−4) − (2)(4) = −4 − 8 = −12
4 −4

Dus raak
𝒅𝒆𝒕(𝑨) = (𝒂𝟏 )(−𝟏)𝒓+𝒄 ∗ 𝒂𝒅𝒋(𝒂𝟏 ) + (𝒂𝟐 )(−𝟏)𝒓+𝒄 ∗ 𝒂𝒅𝒋(𝒂𝟐 ) + (𝒂𝟑 )(−𝟏)𝒓+𝒄 ∗ 𝒂𝒅𝒋(𝒂𝟑 )

25
 = 𝟏(−𝟏)𝟑 ∗ 𝟔 + 𝟎 + 𝟏(−𝟏)𝟓 ∗ (−𝟏𝟐)
= −𝟔 + 𝟏𝟐
= 𝟔

Stap 3: Bereken nou 𝐴∗ . Gebruik nou die volgende om eers 𝑎𝑑𝑗(𝐴) te bereken:
1 2 −1 𝑎 𝑏 𝑐
A = (1 0 1 ) = (𝑑 𝑒 𝑓)
4 −4 5 𝑔 ℎ 𝑖

Nou herskryf jy elke element in die matriks. Let op dat dit presies dieselfde metode was wat jy in Stap 2
gebruik het. Met ander woorde:
o As ons na 𝑎 kyk, dan raak dit die determinant van die elemente wat oorbly:
𝑎1 2 −1
A = (1 𝑒 𝑓)
4 ℎ 𝑖

𝒂 𝑏 𝑐 𝒆𝒊 − 𝒇𝒉 𝑏 𝑐
𝑎𝑑𝑗 (𝑑 𝑒 𝑓) = ( 𝑑 𝑒 𝑓)
𝑔 ℎ 𝑖 𝑔 ℎ 𝑖

o Doen dit met elke element tot jy die volgende het:

1 2 −1
A = (1 0 1)
4 −4 5
4 1 −4
adj(A) = (6 9 −12)
2 2 −2

Stap 4: Transponeer die matriks:

4 6 2
adj(A)T = ( 1 9 2)
−4 −12 −2

Stap 5: ONTHOU om altyd die negatiewe tekens by te voeg soos hier aangewys:
4 −6 2
∗ −1 9 −2
A = ( )
−4 −(−12) −2

4 −6 2
= (−1 9 −2)
−4 12 −2

26
Stap 6: Sit nou alles saam
1
𝐴−1 = ∗ (𝑎𝑑𝑗. 𝐴)
𝑑𝑒𝑡(𝐴)

1 4 −6 2
= ∗ ((−1 9 −2))
6
−4 12 −2
2 1
−1
3 3
1 3 1
= − −
6 2 3
2 1
( − 3 2 − 3)

Maak seker jy kan hierdie stappe vinnig volg, vir as hulle dit vereis in die eksamen.

27
 9. EIEWAARDES en EIEVEKTORE

1. Tipe vrae wat in hierdie afdeling gevra kan word:

A. Bepaal die eiewaardes en ooreenkomstige eievektore van 𝐴

B. Skryf neer die karakteristieke vergelyking van 𝐴
C. Bepaal of die gegewe vektor ‘n kolomvektor is van 𝐴
D. Bepaal ‘n basis vir die eieruimte van 𝐴 (hierdie vraag word in die Lesing Slides behandel)

2. Stappe om vrae op te los

A. Bepaal die eiewaardes en ooreenkomstige eievektore van 𝐴

Hoe om eiewaardes en eievektore van ‘n matriks te bepaal.

STAPPE OM EIEWAARDES TE BEPAAL

1. Identifiseer matriks
2. Stel vergelyking 𝑨 − 𝝀𝑰 in
3. Werk determinant van matriks uit
4. Stel determinant gelyk aan 0
5. Kry dan eiewaardes i.t.v. λ
Tabel 7: Bepaling van Eiewaardes
 Voorbeeld 1 – Gauss Jordan voorbeeld

Stap 1: Identifiseer matriks

3 −1 −1
𝐴 = (−1 3 −1)
−1 −1 3

Stap 2: Stel vergelyking 𝑨 − 𝝀𝑰 in

3−𝝀 −1 −1
𝐴 − 𝜆𝐼 = ( −1 3−𝝀 −1 )
−1 −1 3−𝝀

Stap 3: Werk determinant van matriks uit

3−𝜆 −1 −1
det(𝐴 − 𝜆𝐼) = 𝑑𝑒𝑡 ( −1 3−𝜆 −1 )
−1 −1 3−𝜆

3−𝜆 −1 −1 −1 −1 −1
= (−1)2 (3 − 𝜆) | | + (−1)3 (−1) | | + (−1)4 (−1) | |
−1 3−𝜆 −1 3−𝜆 3−𝜆 −1

= (3 − 𝜆)((3 − 𝜆)2 − 1) + (𝜆 − 3) − 1 − 1 + (𝜆 − 3)

28
 = (3 − 𝜆)3 − (3 − 𝜆) + 2(𝜆 − 3) − 2
= − 𝜆3 + 9𝜆2 − 24𝜆 + 16
Stap 4: Stel determinant gelyk aan 0
− 𝜆3 + 9𝜆2 − 24𝜆 + 16 = 0
Karakteristieke vergelyking
∴ (𝜆 − 1)(𝜆 − 4)(𝜆 − 4) = 0

Stap 5: Kry dan eiewaardes

𝝀𝟏 = 𝟏
𝝀𝟐 = 𝟒
𝝀𝟑 = 𝟒

STAPPE OM EIEVEKTORE TE BEPAAL Gevalle vir vergelykings in stap 8:

1-5. Volg al die Stappe van Tabel 7
1. Normale geval – Doen 𝐺𝑎𝑢𝑠𝑠 𝐽𝑜𝑟𝑑𝑎𝑛
6. Nou gebruik jy elke eiewaarde afsonderlik, 2. 2𝑥2 matrix-geval – Gebruik eliminasie
en stel dit terug in Stap 2 van Tabel 7:
3. As 𝝀𝟏 = 𝝀𝟐 - Net een oplossing 𝑿𝟏
𝑨 − 𝝀𝑰 = 𝟎
7. Gebruik Gauss-Jordan eliminasie om 4. As 𝝀𝟏 = 𝝀𝟐 = 𝝀𝟑 - 2 oplossings 𝑿𝟏 , 𝑿𝟐

matriks op te los 𝟏
5. As 𝒌𝟏 = 𝒌𝟐 = 𝒌𝟑 - 𝑿𝟏 = 𝒌𝟏 (𝟏)
8. Doen dit totdat jy dieselfde aantal 𝟏
vergelykings as onbekendes het 6. As 𝒌𝟏 + 𝒌𝟐 + 𝒌𝟑 = 𝟎 – Kies 1 en 0 vir

9. Kry dan eievektore deur 𝒌𝟏,𝟐 𝒐𝒇 𝟑 = 𝟏 te stel 𝒌𝟐 &𝒌𝟑

Bv. kry vir 𝒌𝟏 en 𝒌𝟐 in terme van 𝒌𝟑 , en stel 7.
dan 𝒌𝟑 = 𝟏
Tabel 8: Bepaling van Eievektore
Stap 6: Nou gebruik jy elke eiewaarde afsonderlik, en stel dit terug in Stap 2: 𝐴 − 𝜆𝐼 = 0

𝝀𝟏 = 𝟏 ∶

2 −1 −1 0
𝐴 − 𝜆𝐼 = 0: (−1 2 −1| 0)
−1 −1 2 0

Stap 7: Gebruik Gauss-Jordan eliminasie om matriks op te los

2 −1 −1 0 𝑅1
(−1 2 −1| 0) 𝑅2
−1 −1 2 0 𝑅3
2 −1 −1 0 𝑅1
(0 3 −3| 0) 2𝑅2 + 𝑅1
0 −3 3 0 2𝑅3 + 𝑅1

2 −1 −1 0 𝑅1
(0 3 −3| 0) 𝑅2
0 0 0 0 𝑅3 + 𝑅2

29
 𝒌𝟏 𝒙
Los op deur onbekendes in te stel. (Ek gebruik gewoonlik (𝒌𝟐 ) 𝒐𝒇 (𝒚) )
𝒌𝟑 𝒛
2𝑥 − 𝑦 − 𝑧 = 0 (1)
3𝑦 − 3𝑧 = 0 (2)
(2): 3𝑦 = 3𝑧
∴𝑦=𝑧
Stel in (1): 2𝑥 − 𝑦 − 𝑧 = 0
∴ 2𝑥 − 𝑦 − 𝑦 = 0
∴ 2𝑥 = 2𝑦
∴𝑥=𝑦
Dus (volgens geval 5) is die eerste oplossing
𝒌𝟏 𝒌𝟏 𝟏
𝑿𝟏 = (𝒌𝟐 ) = (𝒌𝟏 ) = 𝒌𝟏 (𝟏)
𝒌𝟑 𝒌𝟏 𝟏
Volgende eiewaardes:

𝝀𝟐,𝟑 = 𝟒 ∶

−1 −1 −1 0
𝐴 − 𝜆𝐼 = 0: (−1 −1 −1| 0)
−1 −1 −1 0
∴ −𝑥 − 𝑦 − 𝑧 = 0
∴ 𝑥+𝑦+𝑧 =0
∴ 𝑥 = −𝑦 − 𝑧

Dus (volgens geval 6) is die tweede oplossing

𝒌𝟏 −𝒌𝟐 − 𝒌𝟑
𝑿𝟐,𝟑 = (𝒌𝟐 ) = ( 𝒌𝟐 )
𝒌𝟑 𝒌𝟑

Hier sien ons, dat ons 2 verskillende eievektore kan kry, omdat daar 2 terme bo is by 𝒌𝟏 :
Kies nou 0 en 1 afsonderlik:

−1
As 𝒌𝟑 = 0 𝑒𝑛 𝒌𝟐 = 1: 𝑋2 = 𝑠 ( 1 )
0
−1
As 𝒌𝟑 = 1 𝑒𝑛 𝒌𝟐 = 0: 𝑋3 = 𝑡 ( 0 )
1

30
  Voorbeeld 2 (Komplekse getalle voorbeeld)

Bepaal die eiewaardes en -vektore van die volgende matriks:

Stap 1: Identifiseer matriks
6 −1
𝐴= ( )
5 4
Stap 2: Stel vergelyking 𝑨 − 𝝀𝑰 in

6−𝝀 −1
𝐴 − 𝜆𝐼 = ( )
5 4−𝝀

Stap 3: Werk determinant van matriks uit

6−𝝀 −1
det(𝐴 − 𝜆𝐼) = 𝑑𝑒𝑡 ( )
5 4−𝝀

= (6 − 𝝀)(𝟒 − 𝝀) − (−𝟏)(𝟓)
= 24 − 10𝝀 + 𝝀𝟐 + 𝟓
= 𝝀𝟐 − 10𝝀 + 𝟐𝟗
Stap 4: Stel determinant gelyk aan 0
𝝀𝟐 − 10𝝀 + 𝟐𝟗 = 0
Stap 5: Kry dan eiewaardes
𝟏𝟎 ± √−𝟏𝟔
∴ 𝝀𝟏,𝟐 =
𝟐
∴ 𝝀𝟏 = 𝟓 + 𝟐𝒊
𝝀𝟐 = 𝟓 − 𝟐𝒊

Stap 6: Nou gebruik jy slegs die eerste eiewaarde afsonderlik, en stel dit terug in Stap 2: 𝐴 − 𝜆𝐼 = 0

𝝀𝟏 = 𝟓 + 𝟐𝒊 ∶
6−𝝀 −1 0
𝐴 − 𝜆1 𝐼 = 0: ( | )
5 4−𝝀 0

6 − (5 + 2𝑖) −1 0
( | )
5 4 − (5 + 2𝑖) 0

1 − 2𝑖 −1 0
( | )
5 −1 − 2𝑖 0

Stap 7: Gebruik Gauss-Jordan eliminasie om matriks op te los (in hierdie geval het ons reeds 2
vergelykings met 2 onbekendes, so:

Nou sit ons met:

𝒌𝟐 = (𝟏 − 𝟐𝒊)𝒌𝟏 (ry 1)
𝟓𝒌𝟏 = (𝟏 + 𝟐𝒊)𝒌𝟐 (ry 2)
By komplekse antwoorde hoef jy net een ry verder uit te werk (*ons sal nou sien hoekom). Kies ry 1:

𝒌𝟐 = (𝟏 − 𝟐𝒊)𝒌𝟏 (ry 1)

31
Stap 8: Stel 𝒌𝟏 = 𝟏

Dus is die eerste oplossing

𝟏
𝑿𝟏 = ( )
𝟏 − 𝟐𝒊

*Nou hoef jy net die toegevoegde te vat, en die 2de eievektor neer te skryf (met ander woorde, jy
eindig hiermee):

Dus is die tweede oplossing

𝟏
𝑿𝟐 = ̅̅̅̅
𝑿𝟏 = ( )
𝟏 + 𝟐𝒊

 Voorbeeld 3 (Voorbeeld met 3 verskillende eievektore)

Bepaal die eiewaardes en -vektore van die volgende matriks (LET WEL hierdie is ‘n moeilike voorbeeld,
maar as julle dit goed deurgaan sal julle dit vinnig kan doen in die eksamen):
Asook:
B. Skryf neer die karakteristieke vergelyking van 𝐴

Stap 1: Identifiseer matriks

2 1
−1
3 3
1 3 1
𝐴= − −
6 2 3
2 1
−
( 3 2 − )
3

Stap 2: Stel vergelyking 𝑨 − 𝝀𝑰 in

2 1
−𝝀 −1
3 3
1 3 1
𝐴 − 𝜆𝐼 = − −𝝀 −
6 2 3
2 1
( −3 2 − − 𝝀)
3

Stap 3: Werk determinant van matriks uit

2 1
−𝝀 −1
3 3
1 3 1
det(𝐴 − 𝜆𝐼) = 𝑑𝑒𝑡 − −𝝀 −
6 2 3
2 1
( −3 2 − − 𝝀)
3

32
Doen nou dieselfde stappe as op bladsy 23 in Afdeling 8. Kies enige ry of kolom – kom ons maak dit ry 1.
Dit lewer die volgende karakteristieke vergelyking:

𝐝𝐞𝐭(𝑨 − 𝝀𝑰) = (𝒂𝟏 )(−𝟏)𝒓+𝒄 ∗ 𝒂𝒅𝒋(𝒂𝟏 ) + (𝒂𝟐 )(−𝟏)𝒓+𝒄 ∗ 𝒂𝒅𝒋(𝒂𝟐 ) + (𝒂𝟑 )(−𝟏)𝒓+𝒄 ∗ 𝒂𝒅𝒋(𝒂𝟑 )
3 1 1 1
2 −𝝀 − − −
= ( − 𝝀) (−𝟏)𝟐 ∗ 𝒅𝒆𝒕 (2 3 ) + (−1)(−𝟏)𝟑 ∗ 𝒅𝒆𝒕 ( 6 3 )+
3 1 2 1
2 − −𝝀 − − −𝝀
3 3 3
1 3
1 − −𝝀
( ) (−𝟏)𝟒 ∗ 𝒅𝒆𝒕 ( 6 2 )
3 2
− 2
3
2 3 1 1 1 1 1 2
= ( − 𝝀) ∗ [( − 𝝀) (− − 𝝀) − (− ) (2)] + [(− ) (− − 𝝀) − (− ) (− )] +
3 2 3 3 6 3 3 3
1 1 3 2
( ) ∗ [(− ) (2) − ( − 𝝀) (− )]
3 6 2 3
2 3 1 1 1 1 1 2
= ( − 𝝀) ∗ [( − 𝝀) (− − 𝝀) − (− ) (2)] + [(− ) (− − 𝝀) − (− ) (− )] +
3 2 3 3 6 3 3 3
1 1 3 2
( ) ∗ [(− ) (2) − ( − 𝝀) (− )]
3 6 2 3
2 3 1 1 1 1 1 2
= ( − 𝝀) ∗ [( − 𝝀) (− − 𝝀) − (− ) (2)] + [(− ) (− − 𝝀) − (− ) (− )] +
3 2 3 3 6 3 3 3
1 1 3 2
( ) ∗ [(− ) (2) − ( − 𝝀) (− )]
3 6 2 3
𝟏 𝟕 𝟐 𝟏 𝟕 𝟏 𝟏 𝟐 𝟏 𝟏 𝟐
= − 𝝀 + 𝝀𝟐 − 𝝀 + 𝝀𝟐 − 𝝀𝟑 + + 𝝀− − + − 𝝀
𝟗 𝟗 𝟑 𝟔 𝟔 𝟏𝟖 𝟔 𝟗 𝟗 𝟑 𝟗
𝟑
𝟏𝟏 𝟐 𝟏
= −𝝀 + 𝝀 −𝝀 +
𝟔 𝟔
Hierdie behoort nie langer as 6 minute te neem om op te los nie...
ONTHOU dat jou karakteristieke vergelyking moet in die volgende formaat wees:
𝟏𝟏 𝟐 𝟏
𝝀𝟑 − 𝝀 +𝝀− =𝟎 Karakteristieke vergelyking
𝟔 𝟔

Stap 5: Kry dan eiewaardes

𝟏𝟏 𝟐 𝟏
𝝀𝟑 − 𝝀 +𝝀− =𝟎
𝟔 𝟔

Dis nou ‘n bietjie moeilik om die eiewaardes uit te werk as ons nie faktore in hakies het nie. Jy kan
langdeling gebruik as jy ‘n faktor het, maar ek stel ‘n nuwe metode voor wat vinniger is:

33
 “Shortcut” om eiewaardes uit te werk vanaf 3de orde polinoom (Sintetiese deling):

Ons een faktor het ons dus alreeds as (𝝀 − 𝟏)

Gebruik nou +1 as die deler:

Skryf nou die getal 0 neer onder die eerste koëffisiënt:

Herhaal die volgende stappe met elke term:

Die antwoord is nou die ander faktor se koëffisiënte:

𝟓 𝟏
(𝝀𝟐 − 𝝀 + )
𝟔 𝟔
Die finale faktorisasie antwoord is dan:
𝟓 𝟏
(𝝀𝟐 − 𝝀 + ) ∙ (𝝀 − 𝟏) = 𝟎
𝟔 𝟔

34
Jou eiewaardes is dus:
𝝀𝟏 = 𝟏

𝟓 √𝟏
±
𝟔 𝟑𝟔
𝝀𝟐,𝟑 =
𝟐

𝟏
𝝀𝟐 =
𝟐
𝟏
𝝀𝟑 =
𝟑

Stap 6: Nou gebruik jy elke eiewaarde afsonderlik, en stel dit terug in Stap 2: 𝐴 − 𝜆𝐼 = 0

𝝀𝟏 = 𝟏 ∶

2 1
−𝝀 −1
3 3 0
1 3 1 |
𝐴 − 𝜆1 𝐼 = 0: − −𝝀 − 0
6 2 3 |
2 1 0
( −3 2 − −𝝀 )
3
2 1
−𝟏 −1
3 3 0
1 3 1 |
= − −𝟏 − 0
6 2 3 |
2 1 0
( −3 2 − −𝟏 )
3
1 1
− −1
3 3 0
1 1 1|
= − − 0
6 2 3|
2 40
(− 3 2 −
3 )
Vereenvoudig:
−1 −3 1 0
= (−1 3 −2|0)
−2 6 −4 0

Stap 7: Gebruik Gauss-Jordan eliminasie om matriks op te los

Ry 1:
−𝑘1 − 3𝑘2 + 𝑘3 = 0 (1)
Ry 2 en Ry 3 is dieselfde:
−𝑘1 + 3𝑘2 − 2𝑘3 = 0 (2)
Los op met eliminasie:
−𝑘1 − 3𝑘2 + 𝑘3 = 0 (1)
−𝑘1 + 3𝑘2 − 2𝑘3 = 0 (2)
(1)+(2): −𝟐𝒌𝟏 − 𝒌𝟑 = 𝟎

35
∴ 𝑘3 = −2𝑘1
Stel nou weer in (1):

−𝑘1 − 3𝑘2 + −2𝑘1 = 0

∴ 𝑘2 = −𝑘1
Noudat ons vir 𝑘2 en 𝑘3 in terme van 𝑘1 het:
Dus (volgens geval 6) is die eerste oplossing

𝒌𝟏 𝒌𝟏 𝟏
𝑿𝟏 = (𝒌𝟐 ) = ( −𝒌𝟏 ) = 𝒌𝟏 (−𝟏)
𝒌𝟑 −𝟐𝒌𝟏 −𝟐
𝟏 −𝟏
Let wel: Die eievektor is (−𝟏) maar kan ook ( 𝟏 ) wees of enige veelvoude daarvan.
−𝟐 𝟐

𝟏 𝟏
Toets nou die stappe vir 𝝀𝟐 = 𝟐 en 𝝀𝟑 = 𝟑 en kyk of julle die volgende eievektore kry:
−𝟐
𝟏
𝝀𝟐 = 𝟐: 𝑋2 = ( 𝟏 )
𝟒
−𝟏
𝟏
𝝀𝟑 = 𝟑: 𝑋3 = ( 𝟏 )
𝟒
 Voorbeeld 4 (Voorbeeld waar jy die eiewaardes van 𝑨−𝟏 moet bepaal)

Hierdie is net ‘n addisionele voorbeeld waar jy die volgende data het:

𝐴 𝑒𝑛 𝐴−1
Om dan die eiewaardes van A−1 te bepaal, doen jy net die volgende:
1. Werk 𝐴 se eiewaardes uit op die normale manier (bv. 𝝀𝟏 = 𝟐, 𝝀𝟐 = 𝟑, 𝝀𝟑 = 𝟏)
1 𝟏 𝟏
2. Dan is 𝐴−1 se eiewaardes (met ander woorde. 𝝀𝟏 = 𝟐, 𝝀𝟐 = 𝟑 , 𝝀𝟑 = 𝟏)
𝜆𝐴

Die voorwaarde hiervoor is dat A moet ‘n nie-singulêre matriks wees – toets dit dus voor die tyd

36
 C. Bepaal of die gegewe vektor ‘n kolomvektor is van 𝐴

1 0 −1 −3
Gegee: 𝐾 = (−1) , 𝐴 = ( 2 3 3)
1 −2 1 1

STAPPE OM TE BEPAAL of 𝑲 ‘n EIEVEKTOR VAN 𝑨 IS

−2
1. Werk die produk 𝑨𝑲 uit 𝐴𝐾 = ( 2 )
−2
2. Vereenvoudig die antwoord deur ‘n −2 1
𝐴𝐾 = ( 2 ) = (−𝟐) (−1)
konstante uit te haal (selfs al haal jy ±𝟏 uit) −2 1
1
3. Vergelyk die nuwe 𝑲 met die oorspronklike Ons sien dat by albei is 𝐾 = (−1). Dus is K
1
– as dit ooreenstem is K ‘n eievektor
‘n eievektor met ‘n eiewaarde van (−𝟐)
Tabel 9: Bepaal of die gegewe vektor ‘n kolomvektor is van A

10. ORTOGONAAL- EN DIAGONAALMATRIKSE

10.1 Ortogonale matriks

Hulle kan vir jou 2 tipes vrae vra met die Ortogonale Matrikse:
1. Is dit matriks ortogonaal?
2. Gebruik matriks A om ‘n ortogonale matriks P te maak
a. Metode 1 – Vektor-konstruksie
b. Metode 2 – Gram-Schmidt proses

Hoe om te bevestig dat ‘n matriks ortogonaal is:

1. Werk 𝑨𝑻 uit
2. Werk 𝑨−𝟏 uit
3. As 𝑨𝑻 = 𝑨−𝟏, dan is dit ortogonaal
4. Dit beteken ook dat 𝑨𝑻 𝑨 = 𝑰
Tabel 10: Ortogonale matriks bevestiging

37
 Hoe om ‘n ortogonale matriks te “bou”:

a. Metode 1 – Vektor-konstruksie
 Beskou die matriks A. Vind ‘n ortogonale matriks P vanuit die eievektore van A.

0 −1 0
A = (−1 −1 1)
0 1 0

STAPPE VIR ORTOGONALE MATRIKS KONSTRUKSIE (Metode 1)

1. Werk die eiewaardes van 𝑨 uit (kyk na die 𝜆1 = 0,
vorige afdeling - Tabel 7) 𝜆2 = 1, 𝜆3 = −2
2. Werk die ooreenstemmende eievektore
1 −1 1
van 𝑨 uit (kyk na die vorige afdeling - 𝐾1 = (0) , 𝐾2 = ( 1 ) , 𝐾3 = ( 2 )
1 1 −1
Tabel 8)
𝑲𝑻𝟏 𝑲𝟐 = 𝟎
3. Hierdie stap kan jy net volg as jy
𝑲𝑻𝟏 𝑲𝟑 = 𝟎
verskillende eiewaardes het (“Distinct”)
𝑲𝑻𝟐 𝑲𝟑 = 𝟎
Toets of die vektore ortogonaal is.
Dus is dit ortogonale vektore (as die
Werk nou 𝑲𝑻𝟏 𝑲𝟐 , 𝑲𝑻𝟏 𝑲𝟑 en 𝑲𝑻𝟐 𝑲𝟑 uit
antwoord 𝟎 is)

𝑛𝑜𝑟𝑚(𝐾) = ||𝐾|| = √𝐾 𝑇 𝐾
4. Kry die norm van elke eievektor
∴ ||𝐾1 || = √2, ||𝐾2 || = √3, ||𝐾3 || = √6
1
1 −
√3
√2 1
5. Gebruik nou die antwoorde in Stap 4 om 𝐾 ′1 = 0 , 𝐾′2 = ,
1 √3
‘n ortonormale stel vektore te vorm (met 1
(√2)
ander woorde, deel die hele vektor deur sy ( √3 )
norm). ‘n Ortonormale stel beteken dat 1
𝑲𝟏 ′𝑲𝟐 = 𝟎 en dus dat die 2 vektore √6
2
loodreg op mekaar is (∴ 𝑲𝟏 ⏊𝑲𝟐 ) 𝐾′3 =
√6
1
−
( √6)

38
 6. Nou gebruik jy die ortonormale stel in Stap
5 en maak ‘n matriks daaruit. Dit is dan 1/√2 −1/√3 1/√6
die ortogonale matriks. ∴𝑃= ( 0 1/√3 2/√6 )
7. Maak seker dit is ortogonaal deur die 1/√2 1/√3 −1/√6

identiteit 𝑷−𝟏 = 𝑷𝑻 te toets.

Tabel 11: Konstruksie van Ortogonale Matriks

Daar is nog ‘n metode om ‘n ortogonale matriks te maak. Dit word die Gram-Schmidt proses genoem. Ek
persoonlik verkies die eerste metode, maar julle kan besluit watter een beter is.

b. Metode 2 – Gram-Schmidt proses

 Beskou die matriks A. Vind ‘n ortogonale matriks P vanuit die eievektore van A deur die Gram-
Schmidt proses.
7 4 −4
A = ( 4 −8 −1)
−4 −1 −8

STAPPE VIR ORTOGONALE MATRIKS KONSTRUKSIE (Metode 2)

1. Werk die eiewaardes van 𝑨 uit (kyk na die 𝜆1 = −9,
vorige afdeling - Tabel 7) 𝜆2 = −9, 𝜆3 = 9
2. Werk die ooreenstemmende eievektore
0 1 4
van 𝑨 uit (kyk na die vorige afdeling - 𝐾1 = (1) , 𝐾2 = (−4) , 𝐾3 = ( 1 )
1 0 −1
Tabel 8)
3. Ons sien dat ons 2 van dieselfde
𝑲𝑻𝟏 𝑲𝟐 = −𝟒
eiewaardes het (𝝀𝟏 𝒆𝒏 𝝀𝟐 )
𝑲𝑻𝟏 𝑲𝟑 = 𝟎
Ons weet dus al die vektore sal nie
𝑲𝑻𝟐 𝑲𝟑 = 𝟎
ortogonaal wees nie.
(sien regs hoekom dit so is)
0
𝑉1 = (1)
4. Stel 𝑽𝟏 = 𝑲𝟏
1
𝑲𝟐 ∙𝑽𝟏
Dan is 𝑽𝟐 = 𝑲𝟐 − ( ) 𝑽𝟏 1
𝑽𝟏 ∙𝑽𝟏
∴ 𝑉2 = (−2)
2

39
 1
5. Toets of die vektore ortogonaal is. Met 𝑉𝟏𝑻 𝑉𝟐 = (𝟎 𝟏 𝟏) (−2) = 0
2
ander woorde werk 𝑽𝑻𝟏 𝑽𝟐 uit
Dus is dit ortogonale vektore

Van Stap 3 sien ons

6. Indien die twee vektore 𝑽𝟏 en 𝑽𝟐
𝑲𝑻𝟏 𝑲𝟑 = 𝟎
ortogonaal is, moet ons ‘n 3de vektor
𝑲𝑻𝟐 𝑲𝟑 = 𝟎
vind wat ortogonaal met hulle albei is.
die gemene term is 𝑲𝟑 . Dus is dit saam met
𝑉1 en 𝑉𝟐 ortogonale vektore

0 1
1 3
2
𝑉 ′1 = √2 , 𝑉 ′ 2 = − ,
1 3
7. Gebruik nou die antwoorde in Stap 6 om 2
(√2) ( 3 )
‘n ortonormale stel vektore te vorm (met
ander woorde, deel die hele vektor deur sy 4
3√2
norm). 1
𝐾′3 =
3√2
1
−
( 3√2)
8. Nou gebruik jy die 𝑽′𝟏 , 𝑽′𝟐 𝒆𝒏 𝑲′𝟑 en
maak ‘n matriks daaruit. Dit is dan die 0 1/3 4/3√2
ortogonale matriks. ∴ 𝑃 = (1/√2 −2/3 1/3√2 )
9. Maak seker dit is ortogonaal deur die 1/√2 2/3 −1/3√2

identiteit 𝑷−𝟏 = 𝑷𝑻 te toets.

10.2 Diagonaalmatriks

Soos ons voorheen genoem het, is ‘n diagonaalmatriks ‘n normale 𝑛 × 𝑛 matriks wat elemente in die
diagonaal het.
2
Veronderstel jy het ‘n vektor 𝑣 = ( 1 ). Dan is die diagonaalmatriks wat daarmee geassosieer word
−1
−2

40
 𝟐 0 0 0
𝐴𝑣 = (0 𝟏 0 0)
0 0 −𝟏 0
0 0 0 −𝟐

Die algemene vergelyking wat ons gaan gebruik om ‘n Diagonaalmatriks te kry is:

𝑷−𝟏 𝑨𝑷 = 𝑫
Waar 𝑨 ‘n diagonaliseerbare matriks is.
𝑫 ‘n diagonaalmatriks is.
𝑷 die matriks is wat jy self uitwerk. (hierdie kan op 2 maniere gedoen
word, afhangende of 𝐴 simmetries is of nie)
Wat om te doen om seker te maak jy kan 𝑨 diagonaliseer:
1. Die eiewaardes van 𝐴 moet verskillend wees (“distinct”) en daar moet dieselfde aantal
eiewaardes (𝑛) as die matriksgrootte wees (𝑛 × 𝑛) - as daar eiewaardes is wat dieselfde is kan
jy nie A diagonaliseer nie!
2. ‘n 𝑛 × 𝑛 matriks 𝐴 moet 𝑛 aantal lineêr onafhanklike eievektore hê
3. Dit beteken as jy die eievektore saamsit in ‘n matriks, en die determinant uitwerk, dan moet dit
≠ 0 wees nie.
Om op te som:
 𝑛 × 𝑛 matriks 𝐴
 𝑛 eiewaardes
 Eiewaardes is verskillend
 As eievektore 𝑣1 , 𝑣2 𝑒𝑛 𝑣3 is en 𝑉 = (𝑣1 𝑣2 𝑣3 ), dan moet 𝑑𝑒𝑡(𝑉) ≠ 0

Hoe om 𝑨 te diagonaliseer:
Stappe om 𝑨 te diagonaliseer:
1. Vind die eiewaardes van 𝑨 en maak seker dis “distinct”
2. Vind ooreenstemmende eievektore
3. Stel dan 𝑷 gelyk aan die eievektore as kolomvektore
4. Vind 𝑷 se inverse 𝑷−𝟏
5. Stel dan in die vergelyking 𝑷−𝟏 𝑨𝑷
6. Kry dan vir 𝑫

41
 1 2 1
 Voorbeeld 1: Diagonaliseer 𝑨 indien dit moontlik is A = ( 6 −1 0 )
−1 −2 −1
STAPPE VIR DIAGONALE MATRIKS KONSTRUKSIE
1. Vind die eiewaardes van 𝑨 en 𝜆1 = 0,
maak seker dis “distinct” 𝜆2 = −4, 𝜆3 = 3
2. Vind ooreenstemmende 1 −1 2
𝐾1 = ( 6 ) , 𝐾2 = ( 2 ) , 𝐾3 = ( 3 )
eievektore −13 1 −2
3. Ons sien dat ons verskillende
eiewaardes het - dus weet ons
𝟏 −𝟏 𝟐
die matriks is diagonaliseerbaar. 𝑷= ( 𝟔 𝟐 𝟑)
−𝟏𝟑 𝟏 −𝟐
Stel dan 𝑷 gelyk aan die
eievektore as kolomvektore
𝟏 𝟏
− 𝟎 −
𝟏𝟐 𝟏𝟐
4. Vind 𝑷 se inverse 𝑷−𝟏 (gebruik 𝟗 𝟐 𝟑
𝑷−𝟏 = −
die stappe van Afdeling 8.5) 𝟐𝟖 𝟕 𝟐𝟖
𝟖 𝟏 𝟐
( 𝟐𝟏 𝟕 𝟐𝟏 )
𝑷−𝟏 𝑨𝑷
𝟏 𝟏
5. Stel dan in die vergelyking − 𝟎 −
𝟏𝟐 𝟏𝟐
𝟗 𝟐 𝟑 1 2 1 𝟏 −𝟏 𝟐
𝑷−𝟏 𝑨𝑷 = − ( 6 −1 0 ) ( 𝟔 𝟐 𝟑)
𝟐𝟖 𝟕 𝟐𝟖 −1 −2 −1 −𝟏𝟑 𝟏 −𝟐
𝟖 𝟏 𝟐
( 𝟐𝟏 𝟕 𝟐𝟏 )
0 0 0
6. Kry dan vir 𝑫 ∴ 𝑫 = (0 −4 0)
0 0 3
Tabel 12: Diagonaalmatriks Konstruksie (nie-simmetriese matrikse)

Notas:

 In Stap 5 is dit belangrik om eers 𝑷−𝟏 𝑨 uit te werk, en dan daardie antwoord te vermenigvuldig
met 𝑷

 Dit is belangrik om op te let dat die Diagonaalmatriks maar net die eiewaardes is wat in die
diagonaal geskryf word. As hulle nie vir die stappe vra nie, kan julle dus Stappe 3-5 skip

42
  Daar is ‘n spesiale geval waar 𝐴 Ortogonaal Diagonaliseerbaar is (as 𝐴 simmetries is). Sien die
volgende afdeling, waar ek verduidelik hoe om dit op te los.

 Daar is ‘n spesiale geval waar die matriks nie verskillende eiewaardes het nie, maar nogsteeds
diagonaliseerbaar is. Dit is hoekom jy albei voorwaardes moet toets:
o Bv. as 𝜆1 = −1 𝑒𝑛 𝜆2 = 𝜆3 = 1
1 1 0
o Dan is 𝐾1 = (−1) , 𝐾2 = (1) , 𝐾3 = (0) (𝑡𝑜𝑒𝑡𝑠!)
0 0 1
o Julle sal dan sien dat die eievektore wel lineêr onafhanklik is, dus kan jy nogsteeds 𝐴
diagonaliseer.
10.3 Keëlsnitte

Hierdie is ‘n addisionele deel wat hulle so nou en dan in die vraestelle vra – so ek dink dis belangrik om
te weet hoe om keëlsnitte uit te werk. Die algemene vorm vir ‘n keëlsnit is:

𝟏
𝒂 𝒃
𝑿𝑻 𝑨𝑿 = (𝒙 𝒚) ( 𝟐 ) (𝒙 )
𝟏 𝒚
𝒃 𝒄
𝟐

As jy die boonste funksie uitmaal kry jy:

𝟏
𝒂 𝒃
𝑿𝑻 𝑨𝑿 = (𝒙 𝒚) ( 𝟐 ) (𝒙 )
𝟏 𝒚
𝒃 𝒄
𝟐
𝟏 𝟏 𝒙
= (𝒂𝒙 + 𝒃𝒚 𝒃𝒙 + 𝒄𝒚) (𝒚)
𝟐 𝟐

Let wel hier maal jy ‘n (𝟏𝑥2) matriks met ‘n (2𝑥𝟏) matriks

Die antwoord is dan ‘n (𝟏𝑥𝟏) matriks:
𝟏 𝟏
= (𝒂𝒙𝟐 + 𝒃𝒙𝒚 + 𝒃𝒙𝒚 + 𝒄𝒚𝟐 )
𝟐 𝟐

= 𝒂𝒙𝟐 + 𝒃𝒙𝒚 + 𝒄𝒚𝟐

43
 Hoe om ‘n keëlsnit te identifiseer:
Stappe om ‘n keëlsnit te identifiseer
1. Skryf die polinoom in die vorm 𝑿𝑻 𝑨𝑿
2. Werk die eiewaardes uit van 𝑨
3. Vind ooreenstemmende eievektore
4. Werk die matriks 𝑷 uit wat A sal diagonaliseer
a) As 𝑨 nie simmetries is nie, volg stappe 1-3 in Tabel 12
b) As 𝑨 simmetries is, volg Tabel 14
5. Stel dan 𝑷 gelyk aan die eievektore as kolomvektore
6. Vind 𝑷 se inverse 𝑷−𝟏
7. Stel dan in die vergelyking 𝑷−𝟏 𝑨𝑷
8. Kry dan vir 𝑫
Tabel 13: Stappe om ‘n keëlsnit te identifiseer

 Voorbeeld

𝑥 2 + 4𝑥𝑦 + 4𝑦 2 − 2√5𝑥 + √5𝑦 = 0

Ons sien hier dat die rooi deel is die algemene vorm. Dus kan ons die polinoom opbreek in Stap 1.
Ons sien ook verder dat 𝑎 = 1 , 𝑏 = 4 𝑒𝑛 𝑐 = 4

STAPPE VIR KEËLSNIT KONSTRUKSIE

1. Skryf die polinoom in die vorm 𝟏
𝒂 𝒃
𝑿𝑻 𝑨𝑿 = (𝒙 𝒚) ( 𝟐 ) (𝒙 )
𝑿𝑻 𝑨𝑿 - die ekstra x en y 𝟏 𝒚
𝒃 𝒄
komponente word ook 𝟐
𝒙 𝒙
bygesit. = (𝒙 𝒚) (𝟏 𝟐) (𝒚) + (−𝟐√𝟓 √𝟓) (𝒚) = 𝟎
𝟐 𝟒
𝜆1 = 0,
2. Vind die eiewaardes van 𝑨
𝜆2 = 5
(maak seker dis “distinct”)
Verskillend, dus is 𝐴 diagonaliseerbaar.

44
 −2 1
𝐾1 = ( ) , 𝐾2 = ( )
1 2
3. Vind ooreenstemmende
As
eievektore
−2 1
(maak seker dis L.O.) 𝑇= ( ) 𝑑𝑎𝑛 𝑖𝑠 det(𝑇) = −5
1 2
≠ 0 𝑑𝑢𝑠 𝐿𝑖𝑛𝑒ê𝑟 𝑜𝑛𝑎𝑓ℎ𝑎𝑛𝑘𝑙𝑖𝑘
4. Werk die matriks 𝑷 uit

Hier is die spesiale voorbeeld waarvan ek gepraat het.

Hierdie stap gaan jy net volg as jy die volgende het:

 ‘n Simmetriese matriks 𝐴
 Ortogonale eievektore
Van Stap 3 sien ons dat
−2 1
𝐾1 = ( ) , 𝐾2 = ( ) 𝑒𝑛 𝐾1𝑇 𝐾2 = 0
1 2

Ons weet ook 𝐴 is simmetries.

Dus doen jy die volgende om 𝑃 uit te werk:

Stappe om 𝑷 te kry as 𝑨 simmetries is

1. Werk die nodige stappe uit om die eiewaardes 𝜆1 = 0,
en eievektore van 𝑨 te vind (reeds gedoen) 𝜆2 = 5
−2 1
𝐾1 = ( ) , 𝐾2 = ( )
1 2
2. Toets of die vektore ortogonaal is. K1T K 2 = 0
Werk nou 𝐊 𝐓𝟏 𝐊 𝟐 uit Dus is dit ortogonale vektore (as
die antwoord 𝟎 is)
3. Kry die norm van elke eievektor 𝑛𝑜𝑟𝑚(𝐾) = ||𝐾|| = √𝐾 𝑇 𝐾

∴ ||𝐾1 || = √5, ||𝐾2 || = √5,

4. Gebruik nou die antwoorde in Stap 3 om ‘n 2 1
−
ortonormale stel vektore te vorm (met ander 𝐾 ′1 = √5 , 𝐾′2 = √5
1 2
woorde, deel die hele vektor deur sy norm).
( √5 ) (√5 )

45
 5. Stel dan 𝑷 gelyk aan die eievektore as 2 1
−
kolomvektore ∴𝑃= √5 √5
1 2
( √5 √5)
Tabel 14: Stappe om P te kry as A simmetries is

Nou kan ons voortgaan:

STAPPE VIR KEËLSNIT KONSTRUKSIE (cont.)
2 1
−
4. Werk die matriks 𝑷 uit 𝑃= √5 √5
1 2
( √5 √5)
𝒙 𝑿
5. Nou stel jy (𝒚) = 𝑷 ( ) Van Stap 1:
𝒀
𝒙 𝒙
𝑿
𝑻 (𝒙 𝒚) (𝟏 𝟐) (𝒚) + (−𝟐√𝟓 √𝟓) (𝒚) = 𝟎
∴ (𝒙 𝒚) = ( 𝑷 ( )) 𝟐 𝟒
𝒀 𝑻
𝑋
∴ ( 𝑃 ( )) (
𝟏 𝟐) 𝑃 (𝑋) + (−𝟐√𝟓 √𝟓) 𝑃 (𝑋) = 𝟎
Ons weet ook:
𝑌 𝟐 𝟒 𝑌 𝑌
𝑷−𝟏 𝑨𝑷 = 𝑫 en omdat P ‘n
ortogonale matriks is in hierdie
𝑿 𝑻 𝑿 𝑿
∴ ( ) 𝑷𝑻 𝑨𝑷 ( ) + (−𝟐√𝟓 √𝟓) 𝑷 ( ) = 𝟎
voorbeeld, is 𝑷−𝟏 = 𝑷𝑻 𝒀 𝒀 𝒀
∴ 𝑷𝑻 𝑨𝑷 = 𝑫
2 1
𝑻
−
𝑿 𝑿 √5 √5 (𝑿) = 𝟎
∴ ( ) 𝑫 ( ) + (−𝟐√𝟓 √𝟓)
𝒀 𝒀 1 2 𝒀
6. Vervang nou 𝑫 en 𝑷
( √5 √5)
𝑿 𝑻 𝑿 𝑿
∴ ( ) 𝑫 ( ) + (5 0) ( ) = 𝟎
𝒀 𝒀 𝒀
0 0
𝑫=( ) want ons weet wat die eiewaardes is.
0 5
7. Spesifiseer wat 𝑫 is
𝑿 𝑻 0 0 𝑿 𝑿
∴( ) ( ) ( ) + (5 0) ( ) = 𝟎
𝒀 05 𝒀 𝒀
00 𝑿 𝑿
∴ (𝑿 𝒀) ( ) ( ) + (5 0) ( ) = 𝟎
05 𝒀 𝒀
8. Werk nou die res van die som uit 𝑿
∴ (𝟎 𝟓𝒀) ( ) + 𝟓𝑿 = 𝟎
𝒀
∴ 𝟓𝒀𝟐 + 𝟓𝑿 = 𝟎

46
Veels geluk. Jy het nou suksesvol die assestelsel getransformeer van (𝑥, 𝑦)na (𝑋, 𝑌)

−2 1
Vanaf die vektore 𝐾1 = ( ) , 𝐾2 = ( ) kan ons nou die vektore transformeer deur die volgende:
1 2
𝑥 𝑋
(𝑦) = 𝑃 ( )
𝑌
−2 𝑋
𝑉𝑖𝑟 𝐾1 : ( ) = 𝑃 ( )
1 𝑌
𝑋 −2
∴ ( ) = 𝑃−1 ( )
𝑌 1
−2
= 𝑃𝑇 ( ) = (√5)
1 0
𝑋 0
𝑉𝑖𝑟 𝐾2 : ( ) = ( )
𝑌 √5
Sien die lesing slide Les 4 om te sien hoe mens dit skets
Hoe om vinnig ‘n keëlsnit te identifiseer:

𝑨𝒙𝟐 + 𝑩𝒙𝒚 + 𝑪𝒚𝟐 + 𝑫𝒙 + 𝑬𝒚 + 𝑭 = 𝟎

Keëlsnit Voorwaarde Standaardvorm
Center (0,0) Center (ℎ, 𝑘)
Sirkel 𝐴=𝐶
𝑥2 + 𝑦2 = 𝑟2 (𝑥 − ℎ)2 + (𝑦 − 𝑘)2 = 𝑟 2
Vertex (0,0) Vertex (ℎ, 𝑘)
Parabool 𝐴 = 0 𝑜𝑓 𝐶 = 0 𝑦 = 𝑎𝑥 2 (𝑦 − 𝑘) = 𝑎(𝑥 − ℎ)2 + 𝑘
𝑥 = 𝑎𝑦 2 (𝑥 − ℎ) = 𝑎(𝑦 − 𝑘)2 + ℎ
Center (0,0) Center (ℎ, 𝑘)
𝑥2 𝑦2 (𝑥 − ℎ)2 (𝑦 − 𝑘)2
Ellips 2
𝐴 >𝐵 2 + =1 + =1
𝑎2 𝑏 2 𝑎2 𝑏2
𝑥2 𝑦2 (𝑥 − ℎ)2 (𝑦 − 𝑘)2
+ =1 + =1
𝑏 2 𝑎2 𝑏2 𝑎2
Center (0,0) Center (ℎ, 𝑘)
𝑥2 𝑦2 (𝑥 − ℎ)2 (𝑦 − 𝑘)2
Hiperbool n/a − =1 − =1
𝑎2 𝑏 2 𝑎2 𝑏2
𝑦2 𝑥2 (𝑦 − 𝑘)2 (𝑥 − ℎ)2
− =1 − =1
𝑎2 𝑏 2 𝑎2 𝑏2

47
  Wenke oor sommige snitte:

Ek hoop dit is al die werk wat julle moet ken.

Sterkte!

Christoff

48